JCivilAvia Online First, published on 07 MAR 2019

RAPORLAR

RAPOR NO 3 7

2-3 MART 2019 ANTALYA BİLİM ÜNİVERSİTESİ SİVİL HAVACILIK EMNİYET YÖNETİMİNDE UÇUCU SAĞLIĞI SORUMLULARININ YERİ VE İŞBİRLİĞİ

ÇALIŞTAY RAPORLARI RAPOR NO:3

Uçuş psikologlarının görev tanımları, istihdam gereklilikleri ve istihdam yer ve şekillerinin belirlenmesi

Muzaffer Çetingüç 1, Oya Bozkurt 2

KOORDİNATÖR KOORDİNATÖR KATİP

İmzalı İmzalı

Aysun Sertel Prof. Dr. Muzaffer Çetingüç

SUNUM YAPANLAR

S.Uğur ÖZTÜRK, Dr. Ömer Akgül, Üner BEKÖZ, Mesut SEVİNÇ

Aşağıda ad-soyad ve orijinal belgede imzası bulunan kişiler “Emniyet Yönetimi” başlığında Uçuş psikologlarının görev tanımları, istihdam gereklilikleri ve istihdam yer ve şekillerinin belirlenmesi Sonuç Raporu içeriğini burada yayınlandığı şekliyle olduğu gibi kabul etmektedir. ÖMER AKGÜL, DİJAN ERTEMİR, S.UĞUR ÖZTÜRK, EBRU BEDEN, NİHAN TEZER YÖRÜK, MEHMET ALİ ERKUŞ, GÖKÇE BEDEN, MUHAMMET MUSTAFA OSMANLIOĞLU, ÖZLEN AYTUR, HATİCE GÜNAY, SALİHA CEREN EKİZ, BERRİN ÇELİKEL

1 Profesör Doktor, İstanbul, Türkiye 2 MD, İstanbul, Türkiye Correspondence to

Üner Beköz, Antalya Bilim University ELBA Aviation Institute, Turkey; uner.bekoz@antalya.edu.tr Received 03 MAR 2019 Accepted 03 MAR 2019 To cite: Çetingüç M., Bozkurt O., JCivilAvia Published Online First: 07 MAR 2019

: Ç

eting

üç M

., B

ozkurt

O..

,, J

Civ

ilAvia

07 M

AR

2019

07

MA

R 2

019

Downloaded from http://civilaviationjournal.com/ - Published by ELBA Aviation Institute 8

RAPOR

Uçuş psikologlarının görev tanımları, istihdam gereklilikleri ve istihdam yer ve şekillerinin belirlenmesi Çalışma grubunun tüm katılımcıları, sivil havacılık sektöründe (Havayolu Şirketleri, Uçuş Okulları, AMC’ler, Pilot Seçimi yapan birimler, vs) havacılık psikologlarının rol ve görev almasının gereğine inandıklarını söylemişler, bunun bir an önce uygulamaya girmesi konusunda mutabık kalmışlar; bu konuda aykırı görüş beyan eden olmamıştır. Havacılık psikologluğu; uçuş okullarında aday seçim sürecinin; havayolu şirketlerinde uçuş ve yer ekiplerinin stres yönetiminin, davranış ve kişilerarası ilişki problemlerinin, kaza sonrası mağdur insanlara destek vermenin, AMC’lerde periyodik muayeneler sırasında psikiyatri uzmanıyla birlikte pilotların değerlendirilmesinin, vs. adresidir. Havacılık psikologlarının sektörde görev almasını zorunlu kılan ulusal ve uluslararası talimatlar zaten mevcuttur (ATC-MED). 2020 yılında zorunlu hale gelecek olan Peer Support programı, havacılık psikologları istihdamını gerektirmektedir. Havacılık psikologlarının sektörde görev almalarının önünü açacak talimat düzenlemelerinin yapılması gerekir. Ulusal havacılık otoritesi bununla ilgili düzenlemeleri yapmalı, uzun vadede pilot seçimi ve pilotaj muayeneleri gibi konularda “yetkilendirilmiş havacılık psikoloğu” unvanı oluşturulmalı, bu işlem için Türk Psikologlar Derneği ile işbirliği yapılmalıdır. Havacılık sektöründe görev alacak havacılık psikologlarının çalışma alanları geniş ve çeşitlidir. Havacılık sektöründe görev alacağı alanın özelliğine göre uzmanlığı olmalıdır. Tercihan havacılık sektöründe iş deneyimleri olmak; böyle bir deneyimi olmayanların görevine başladıktan sonra şirkette bu yönde deneyim kazanması (on the job training) sağlanmalıdır. Havacılık Otoritesinin hazırlayacağı özel talimatta sınırları çizilmiş havacılık psikolojisi eğitim sertifikası sahibi olmalıdır. Toplantıya misafir olarak katılan Türk Psikologlar Derneği temsilcisi Psk.Dr Nihan Tezer Yörük, bugüne kadar yapılmış ve yapılması planlanan uçuş psikolojisi kurslarının yürürlükteki yönergelere göre “Havacılık Psikoloğu” titrini ve buna dair yetkileri kazandırmadığını ileri sürmüştür. Bu kursun belirli kurallara bağlanması, içeriğinin belirlenmesi, Üniversite (dolayısıyla YÖK) onaylı belge verilmesi için öneride bulunmuştur. Havacılık Psikolojisi Kurslarını açacak kuruluşların nitelikleri: Tercihan tıp fakültesi ve psikoloji bölümü olan üniversiteler tarafından yapılmalıdır. Kurs direktörü, hava ve uzay hekimliği uzmanı veya uçuş hekimliği sertifikası olan, öğretim üyesi

titrine sahip psikiyatri uzmanı olmalı, Kursun eğitmenleri, ilgili dersin konusunda uzmanlığı olan psikiyatrist, psikolog, fizyolog, pilot,

hekimler ve CRM uzmanları olmalıdır.

: Ç

etingüç M

., B

ozkurt

O..

,, J

Civ

ilAvia

07 M

AR

2019

07 M

AR

2019

JCivilAvia Online First, published on 07 MAR 2019

RAPORLAR

Downloaded from http://civilaviationjournal.com/ - Published by ELBA Aviation Institute 1

2-3 MART 2019 ANTALYA BİLİM ÜNİVERSİTESİ SİVİL HAVACILIK EMNİYET YÖNETİMİNDE UÇUCU SAĞLIĞI SORUMLULARININ YERİ VE İŞBİRLİĞİ

ÇALIŞTAY RAPORLARI RAPOR NO:1

“Emniyet Yönetimi” başlığında uçucu sağlığı sorumlularının, sorumlulukları ve veri toplama/çalışma şekillerinin belirlenmesi, eğitim gereklilikleri ve Hava Uzay Hekimliği bilgi alanı ve uzmanlarının

kullanımı ve sistemdeki yerleri

Hasan Fehmi Töre1, Ender Gerede2

KOORDİNATÖR KOORDİNATÖR KATİP

İmzalı İmzalı

Ayşe Betül Yetim Güneş Şanlıtürk

SUNUM YAPANLAR ve KONU BAŞLIKLARI

Barış GÖKŞİN, SHGM Havacılık Uzmanı SHGM ortamında uçucu sağlığı verisinin değerlendirilmesi toplama ve işleme gerçeği ve geliştirilen mevzuatta Hava Uzay Hekimliğinin yeri ve ileriye yönelik düşünce-amaçlar

Kpt. Murat TÜNAY, SMS Manager, Pegasus Pilot Peer Support

Kpt. Cumhur ÇETİNKAYA, FRMS Koordinatörü, Sun Express

Uçucu sağlığı sorumlularının, sorumlulukları ve veri toplama/çalışma şekillerinin belirlenmesi, eğitim gereklilikleri

Mesut SEVİNÇ, ERAH, Yönetim Danışmanı Havacılık hekim/psikoloğu istihdamına eğitim organizasyonu açısından bakış

Üner BEKÖZ Hava uzay tabipleri, uçuş tabipleri ve uçuş psikologlarının emniyet yönetimindeki rolü

Aşağıda ad-soyad ve orijinal belgede imzası bulunan kişiler “Emniyet Yönetimi” başlığında uçucu sağlığı sorumlularının, sorumlulukları ve veri toplama/çalışma şekillerinin belirlenmesi, eğitim gereklilikleri ve Hava Uzay Hekimliği bilgi alanı ve uzmanlarının kullanımı ve sistemdeki yerleri Sonuç Raporu içeriğini burada yayınlandığı şekliyle olduğu gibi kabul etmektedir. MURAT TÜNAY, BERRİN ÇELİKEL, VEDİA İLKKUTLU, CUMHUR ÇETİNKAYA, S. SELÇUK ÇAKMAKLI, CAN BERK ÖZTÜRK, ŞEBNEM GÖKKUŞU, BARIŞ GÖKŞİN, PINAR YILMAZ ÖZÇELİKEL, ENDER GEREDE, MESUT SEVİNÇ, ASİL ÖZTEKİN, İSMAİL TIMBILOĞLU, SİNAN AYTAÇ POLAT, ZAHİDE DEMİREL, GÜRSAN KARAGÖZ, ÖMER AKGÜL, NAZIM TANSU YENİİZ, HATİCE GÜNAY, BURAK TURGUT, AHMET UĞUR AVCI, FATMA ASLIHAN KAYA, M. SEDAT OFLUOĞLU, FERŞAT KOLBAKIR

1 Profesör Doktor, Eskişehir, Türkiye 2 Doçent Doktor Eskişehir Teknik Üniversitesi Eskişehir, Türkiye Correspondence to

Üner Beköz, Antalya Bilim University ELBA Aviation Institute, Turkey; uner.bekoz@antalya.edu.tr Received 03 MAR 2019 Accepted 03 MAR 2019 To cite: Töre HF., Gerede E., JCivilAvia Published Online First: 07 MAR 2019

Tö

re H

F., G

ere

de E

., J

Civ

ilAvia

07 M

AR

2019

07 M

AR

2019

2 RAPOR NO 1

RAPOR

Emniyet Yönetimi Başlığında Uçucu Sağlığı Sorumlularının Sorumlulukları

EYS bağlamında bir veri toplama aracı olarak kokpitte canlı ses kaydı yapılmasını ve ses verilerinin

içeriği dinlenilmeden analiz edilerek depresyona ilişkin ipuçlarının elde edilmesini önerildi. Öte

yandan grup üyeleri, bunun kokpit mahremiyeti ve kişisel verilerin korunması kanunu (KVKK)

konusundaki düzenlemelerle çelişeceğini öne sürdüler.

Hava Uzay Hekimleri, uçuş psikologları ve uçuş hekimlerinin pilotaj eğitimi alabilmeleri için desteklenmelerinde, kendilerine fırsatlar yaratılmasında fayda görülmektedir. Bu tür bir eğitimin onların görevlerini yaparken kararlarının başarısını, dolayısıyla emniyet yönetiminin başarısını artıracağı düşünülmektedir.

Emniyet yönetiminin başarısını artırabilmek amacıyla pilotların bizzat kendilerinden veri toplanmasını sağlayacak sistemlerin kurulması gerekir.

Pilot Peer Support (PPS), EYS kapsamında veri toplama araçlarından birisi olarak görülebilir. Fakat sisteme ve örgüte duyulan güveni ve sonuçta PPS’nin başarısını sarsmamak adına veri mahremiyeti mutlaka sağlanmalıdır.

PPS’nin emniyet yönetimindeki bağlamı ve yakınlaşan EASA düzenlemeleri nedeniyle önemi giderek artmaktadır. Öte yandan, konu üzerinde çalışan havayolu işletmeleri ve akademisyenler olmasına rağmen bu konunun ülkemiz için çok yeni olduğu ve bilinmezlikler içerdiği görülmektedir. Bu nedenle konusu sadece PPS olan bir çalıştayın yapılması yerinde olacaktır.

Fatigue Safety Action Group (FSAG) tarafından yapılacak analizlerde uçuş hekimlerinin yer almasının emniyet yönetiminin başarısını artıracağı düşünülmektedir. Örneğin bir pilotun “medical ground” dan sonra ne zaman hangi uçuşlarda görevlendirileceğinin belirlenmesinde uçuş hekimleri daha doğru kararlar verebilir. En azından gerekli durumlarda tekrar uzman hekime sevk etme şansı olabilir.

Sektörde çeşitli firmalar tarafından uzun araştırmalar sonucunda oluşturulan yorgunluk modellerinin hala bazı geçerlilik ve güvenirlik sorunlarının olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü bunlar sadece 3 parametre ile çalışmaktadır. Üniversitelerin daha fazla parametreyi dikkate alan modeller geliştirmesinde fayda görülmektedir. Bu yeni modelin dinamik bir sistem olmasında, havayolu işletmelerinin ise bu sistemin geliştirilebilmesi için araştırmacılara veri sağlamasında fayda görülmektedir. Havayolu işletmelerinin bu bağlamda veri sağlamasının yürütülecek çalışmaların başarıya ulaşmasında faydalı olacağı değerlendirilmiştir.

EYS kapsamında farklı alt sistem ve kaynaklardan gelen verileri dikkate alan entegre bir risk yönetimi olmalıdır. Bu kapsamda sağlık alanında da veri toplanması, uçuş hekimlerinin bu verilerin analizine entegre – dahil edilmesinde fayda görülmektedir.

Uçuş personeline ilişkin veri toplanırken uzun aralıklarla statik türde performans tespiti sağlık sorunlarının tespitine engel olabilir. Bunu daha dinamik yapan, daha fazla veri toplayacak şekilde süreç içine yayan ve veri toplanması ve analizinde, uçuş hekimlerini çalıştıran bir EYS olmasında fayda görülmektedir.

Uçuş okullarındaki EYS’den beklentileri karşılayabilmek amacıyla uçuş tabibi ve uçuş psikoloğu çalıştırılması önerilmektedir. Uçuş tabibi ve uçuş psikologlarının öğretmene ve öğrenciye gerek psikolojik gerekse tıbbi destek vermesinde fayda görülmektedir. Öğrenciler daha uçuş eğitimleri sırasında pozitif emniyet kültürünü artıracak tutumları edinecek şekilde eğitilmelidir. Uçuş okullarında bildirim (raporlama) kültürünü geliştirecek tedbirler alınmalıdır. Adalet kültürünün güçlendirilmesi amacıyla hata ve ihlallerin analiz edilirken bu uzmanların da görüşlerine başvurulması büyük önem taşımaktadır.

Uçuş okullarındaki uçuş tabibi ve uçuş psikologları öğrenci ve öğretmeni sürekli olarak gözlemlemelidir. (Örneğin yalnız uçuş süreçlerinin yarattığı potansiyel tehlikelere odaklanabilirler.)

JCivilAvia Online First, published on 07 MAR 2019

RAPORLAR

Downloaded from http://civilaviationjournal.com/ - Published by ELBA Aviation Institute 3

İşletmelerde görevlendirilen uçuş tabibi ve uçuş psikologlarının, yetki ve sorumlulukları konusunda (uçuş kesme,durdurma vb) SHGM tarafından somut ölçüleri barındıran ve yasal dayanakları bulunan yönetmelik/talimat oluşturulmalıdır.

Uçuş okullarına da EYS’nin başarısını artırabilmek için havayolu işletmelerindeki FDM işlevlerine benzer veri toplama ve analiz etme sistemleri getirilmelidir. Bu bağlamda makul maliyeti olan yazılımlar tasarlanmalı ve kullanılmaları sağlanmalıdır.

Uçuş eğitiminin ve emniyet yönetiminin başarısı, uçuş okullarının öğrenci seçim aşamasında başlamaktadır. Öğrencilerin seçim aşamasının daha somut ölçütlerle yapılmasında ve bunun için otoritenin düzenlemelerini (SHT-1T) yenilenmesinde fayda görülmektedir.

Pilotaj eğitimlerinde, Human Performance (040) kapsamında fizyolojik eğitim cihazlarında uygulamalı şekilde yapılmasında fayda görülmektedir.

Havacılık örgütlerinde emniyetsiz olayların araştırmasını yapan ekiplerde mutlaka insan faktörleri konusunu iyi bilen havacılık psikologların görev alması gerekmektedir. Böylece emniyetsiz eylemlerin hata mı yoksa ihlal mı olduğu daha başarılı bir şekilde ortaya konarak olumlu adalet kültürünü güçlendirecek bir ortam hazırlanacaktır. Sonuç olarak çalışanlardan daha nitelikli emniyet verisi toplanarak emniyeti artıracak bilginin üretilmesi mümkün hale gelecektir.

EYS ve gerçek hayat koşullarındaki bağlamla yüzleşmek ve gizli-kontrolsüz kullanımları azaltmak adına antidepresan kullanımına ilişkin bir çalışma yapılmalıdır. AB üyesi ülkelerde bazılarının kullanılabildiği bilinmektedir.

Hava uzay hekimliği bilgi alanı ve uzmanlarının kullanımı ve sistemdeki yeri;

Havacılık Sağlık Eğitimleri kapsamında Uçuş Tabipliği Kursu, Hava ve Uzay Hekimliği sorumluluğunda yürütülmelidir.

Yurt içi Ulusal Havacılık ve Uzay Tıbbı Kongresi, Hava ve Uzay Hekimliği Anabilim Dalı olan Üniversiteler ve/veya Havacılık Tıbbı Derneği tarafından düzenlemelidir.

Yurt dışı kongreleri ECAM, Havacılık Tıbbı Derneği (bu oluşuma üye olması nedeniyle) tarafından düzenlenmelidir. Bilimsel ve lojistik desteği Üniversitelerden ve diğer ilgili devlet kurumlarından sağlamalıdır.

ICASM, Hava ve Uzay Hekimliği Anabilim Dalı olan Üniversiteler tarafından düzenlenebilir. Sempozyum, Panel, Çalıştay gibi bilimsel etkinlikler tüm paydaşlar tarafından düzenlenebilir.

Töre

HF

., G

ere

de E

., J

Civ

ilAvia

07 M

AR

2019

07 M

AR

2019