STEM STEM ĆELIJEĆELIJE

Stem ćelije su:Stem ćelije su: izvorne, klicine ili matične ćelije koje su izvorne, klicine ili matične ćelije koje su

nediferenciranenediferencirane imaju neograničenu sposobnost dimaju neograničenu sposobnost deeobeobe posle svake dposle svake deeobe jedna od novonastalih obe jedna od novonastalih

ćerki-ćelija raste i diferencira se u ćerki-ćelija raste i diferencira se u određenom pravcu, a druga ostaje određenom pravcu, a druga ostaje nediferencirana, izvorna ćelija nediferencirana, izvorna ćelija

Stem ćelije se mogu podeliti na nekoliko tipova:Stem ćelije se mogu podeliti na nekoliko tipova: 1. Unipotentne stem ćelije1. Unipotentne stem ćelije

su ćelije su ćelije u organizmu adultau organizmu adulta koje koje imaju imaju sposobnost diferencijacije sposobnost diferencijacije samo u jedn tip ćelijasamo u jedn tip ćelija

za razliku od nestem ćelija imaju za razliku od nestem ćelija imaju sposobnost samo-regeneracijesposobnost samo-regeneracije

tto su o su adultne stem ćelije adultne stem ćelije u mnogim u mnogim diferenciranim, zdravim, diferenciranim, zdravim, neoštećenim neoštećenim tkivima.tkivima.

2. 2. Multipotentne stem ćelijeMultipotentne stem ćelije

To su celije koje mogu dati samo To su celije koje mogu dati samo ćelije iste familije ćelije iste familije ćelijaćelija

Tu spadaju ćelije Tu spadaju ćelije fetalnih tkiva, krvne fetalnih tkiva, krvne stem ćelije i adultne stem ćelije stem ćelije i adultne stem ćelije koštane sržikoštane srži

33. . Pluripotentne stem ćelijePluripotentne stem ćelije imaju potencijal da se razviju u bilo imaju potencijal da se razviju u bilo

koji od preko 200 (kod čoveka) koji od preko 200 (kod čoveka) različitih ćelijskih tipovarazličitih ćelijskih tipova

ttakve su akve su embrionalne stem ćelije embrionalne stem ćelije

4. 4. Totipotentne stem ćelijeTotipotentne stem ćelije imaju potencijal da generišu sve ćelije imaju potencijal da generišu sve ćelije

i tkiva koja formiraju embrion i i tkiva koja formiraju embrion i podržavaju njihov razvoj u uterusupodržavaju njihov razvoj u uterusu

U totipotentne ćelije spadaju U totipotentne ćelije spadaju sve sve ćelije humanog embriona u prvih pet ćelije humanog embriona u prvih pet dana razvoja. dana razvoja. Isto tako, sama Isto tako, sama jajna jajna ćelijaćelija je totipotentna. je totipotentna.

ISTRAŽIVANJA STEM ĆELIJA ISTRAŽIVANJA STEM ĆELIJA

1968- 1968- Edwards i BavisterEdwards i Bavister su obavili prvu fertilizaciju humanih su obavili prvu fertilizaciju humanih

jajnih želija jajnih želija in vitroin vitro 19811981- - Evans, Kaufman i MartinEvans, Kaufman i Martin izolovali su embrionalne ćelije miša iz izolovali su embrionalne ćelije miša iz

unutarćelijske mase blastociste. unutarćelijske mase blastociste. Ustanovili su uslove za razviće Ustanovili su uslove za razviće

pluripotentnih mišijih ES ćelija pluripotentnih mišijih ES ćelija in vitroin vitro..

1998- 1998- James Thomson i njegove James Thomson i njegove kolegekolege

otkrili su metodu izolacije i održavanja otkrili su metodu izolacije i održavanja humanih embrionalnih ćelija iz humanih embrionalnih ćelija iz unutarćelijske mase humane blastociste unutarćelijske mase humane blastociste koja je proizvedena tokom koja je proizvedena tokom in vitroin vitro fertilizacije (IVF) i donirana u svrhu fertilizacije (IVF) i donirana u svrhu naučnih istraživanjanaučnih istraživanja

U isto vrijeme, druga grupa strazivaca, U isto vrijeme, druga grupa strazivaca, predvođena predvođena Johnom GearhartomJohnom Gearhartom, izvrsila je , izvrsila je izolaciju ćelija koje su idenifikovane kao izolaciju ćelija koje su idenifikovane kao embrionalne gametne ćelije (EG)embrionalne gametne ćelije (EG)

Ove ćelije su uzgajane iz Ove ćelije su uzgajane iz primodijalnih primodijalnih gametnih ćelijagametnih ćelija izdvojenih iz tkiva fetusa izdvojenih iz tkiva fetusa starog starog 5-9 5-9 nedelja nedelja..

2001. 2001. više grupa istraživača otkrivaju više grupa istraživača otkrivaju metode kontrole tj. «usmeravanja» metode kontrole tj. «usmeravanja» diferencijacije stem ćelija diferencijacije stem ćelija in vitro in vitro koje koje imaju za cilj produkciji humanog tkiva imaju za cilj produkciji humanog tkiva koje bi se koristilo za transplantacijukoje bi se koristilo za transplantaciju

EMBRIONALNE EMBRIONALNE STEM ĆELIJESTEM ĆELIJE•Humane embrionalne Humane embrionalne stem (ES) ćelije danas stem (ES) ćelije danas zaokupljaju veliku pažnju zaokupljaju veliku pažnju embriologa, jer su embriologa, jer su besmrtne i imaju skoro besmrtne i imaju skoro neograničen potencijal neograničen potencijal razvićarazvića

Izolacije embrionalnih stem ćelija

POREKLO ES ĆELIJAPOREKLO ES ĆELIJA Embrionalne stem ćelije su poreklom iz embriona Embrionalne stem ćelije su poreklom iz embriona

u stadijumu razvića pre implantacije u uterusuu stadijumu razvića pre implantacije u uterusu Nakon fNakon fertilizacija nastupa faza brazdanja i ertilizacija nastupa faza brazdanja i

blastulacije Svaka od ćelija nastale nove blastulacije Svaka od ćelija nastale nove strukturestrukture, blastociste, blastociste,, blastomerablastomera je je nediferencirananediferencirana

ove ćelije imaju potencijal da se diferenciraju u ove ćelije imaju potencijal da se diferenciraju u bilo koji ćelijski tip.bilo koji ćelijski tip.

Prva diferencijacija, koja se dešava Prva diferencijacija, koja se dešava u humanoj blastocisti, u humanoj blastocisti, javlja se javlja se petog dana razvićapetog dana razvića

ćelije ćelije blastocisteblastociste imaju imaju potencijal da generišu potencijal da generišu sve tipove ćelija u telusve tipove ćelija u telu

upravo upravo ove ove pluripotentne ćelije su pluripotentne ćelije su embrionalne stem embrionalne stem ćelije.ćelije.

Blastocista: 5 dana

Blastocista u ovoj fazi Blastocista u ovoj fazi ima ima omotač od ćelija omotač od ćelija trofoblastatrofoblasta, tečnošću , tečnošću ispunjenu šupljinu ispunjenu šupljinu blastocelblastocel, i sloj ćelija koje , i sloj ćelija koje ispunjavaju unutrašnjost ispunjavaju unutrašnjost tzv. unutarćelijska masa tzv. unutarćelijska masa (engl. inner cell mass- (engl. inner cell mass- ICM)ICM)--embrioblastembrioblast

Međutim, ako bi se Međutim, ako bi se ICM ICM izolovala iz izolovala iz normalnog embrionalnog okruženja u normalnog embrionalnog okruženja u vidu ćelijske kulture, pod odgovarajućim vidu ćelijske kulture, pod odgovarajućim uslovima uslovima ICMICM ćelije bi ćelije bi mogle nastaviti mogle nastaviti normalno svoju proliferaciju i normalno svoju proliferaciju i samoreplikacijusamoreplikaciju i tako održati potencijal i tako održati potencijal diferencijacije u bilo koji tip ćelija u telu diferencijacije u bilo koji tip ćelija u telu

Slika 2. Karakteristike embrionalnih stem ćelija

Embrioni stvoreni IVF Embrioni stvoreni IVF su osnovni resursi su osnovni resursi ES ćelijaES ćelija koji će se koristiti za istraživanja koji će se koristiti za istraživanja (ovo je zakonski regulisano na državnom (ovo je zakonski regulisano na državnom nivounivou , , u Sjedinjenim Američkim Državama u Sjedinjenim Američkim Državama od avgustu 2001 godine)od avgustu 2001 godine)

DERIVACIJA HUMANIH ES DERIVACIJA HUMANIH ES ĆELIJAĆELIJA

mogućnost izolacije humanih mogućnost izolacije humanih ES ćelija iz blastociste i njihovo ES ćelija iz blastociste i njihovo gajenje u kulturi zavisi gajenje u kulturi zavisi najvećim delom od integriteta i najvećim delom od integriteta i vitalnosti blastociste iz koje se vitalnosti blastociste iz koje se izoluju ćelijeizoluju ćelije

Humana blastocista

Blastocista sa velikom i Blastocista sa velikom i izdvojenom unutar-ćelijskom izdvojenom unutar-ćelijskom masom se pokazala kao masom se pokazala kao najefekasnija za održavanje najefekasnija za održavanje kulture ES ćelijakulture ES ćelija

PLURIPOTENTNOST HUMANIH ES ĆELIJA I PLURIPOTENTNOST HUMANIH ES ĆELIJA I DIFERENCIJACIJA DIFERENCIJACIJA HUMANIH ES ĆELIJAHUMANIH ES ĆELIJA

Prava Prava pluripotentna stem ćelijapluripotentna stem ćelija je ćelija je ćelija koja ima sposobnost samo-regeneracije i koja ima sposobnost samo-regeneracije i diferencijacije u skoro sve tipove ćelija u diferencijacije u skoro sve tipove ćelija u telu, uključujući i ćelije sva 3 klicina listatelu, uključujući i ćelije sva 3 klicina lista

Humane ES u Humane ES u in vitroin vitro uslovima, imaju uslovima, imaju mogućnost dugoročne samo- mogućnost dugoročne samo- reprodukcije pri čemu zadržavaju reprodukcije pri čemu zadržavaju normalni kariotipnormalni kariotip

Osobina pluripotentnosti ES ćelija Osobina pluripotentnosti ES ćelija ukazuje na mogućnost njihove široke ukazuje na mogućnost njihove široke primene i primenu njihovih derivataprimene i primenu njihovih derivata

Proučavanje humanih ES ćelija nije samo Proučavanje humanih ES ćelija nije samo ograničeno na ranu fazu diferencijacije, već se ograničeno na ranu fazu diferencijacije, već se koristi za i razumjevanje diferencijacije i funkcije koristi za i razumjevanje diferencijacije i funkcije mnogih humanih tkivamnogih humanih tkiva,, uključujući nervno, uključujući nervno, srčano, vaskularno, tkivo pankreasa, jetre i srčano, vaskularno, tkivo pankreasa, jetre i koštano tkivokoštano tkivo

Transplantacija ES- izolovanih ćelija već daje Transplantacija ES- izolovanih ćelija već daje obećavajuće rezultate na životinjskim obećavajuće rezultate na životinjskim modelimamodelima

2004 god., Južno Korejska grupa 2004 god., Južno Korejska grupa naučnika izvršila je prvu derivaciju naučnika izvršila je prvu derivaciju linije humanih ES ćelija linije humanih ES ćelija koristeći koristeći tehniku transfera nukleusa tehniku transfera nukleusa somatičnih ćelija (SCNT)somatičnih ćelija (SCNT) ((engl.engl.somatic cell nuclear transfer - somatic cell nuclear transfer - SCNT).SCNT).

Jedrao humaneih somatičnih ćelije su Jedrao humaneih somatičnih ćelije su prenešena u humanu oocitu, prenešena u humanu oocitu, in in vitrovitro, u fazi blastociste, u ćelije , u fazi blastociste, u ćelije kojima je prethodno uklonjeno kojima je prethodno uklonjeno njihovo sopstveno jedronjihovo sopstveno jedro

TTakve ćelije mogu biti idealne za akve ćelije mogu biti idealne za transplantacijsku terapiju kod donora, transplantacijsku terapiju kod donora, jer neće bitijer neće biti odbačene od strane odbačene od strane njegovog imunog sistema. njegovog imunog sistema.

EKSPERIMENTALNI EKSPERIMENTALNI POKUŠAJI IZOLACIJE I POKUŠAJI IZOLACIJE I UPOTREBE ES UPOTREBE ES HUMANIH ĆELIJAHUMANIH ĆELIJA

ADULTNE STEM ĆELIJEADULTNE STEM ĆELIJE Adultne stem ćelije, kao sve ostale stem Adultne stem ćelije, kao sve ostale stem

ćelije, karakterišu se sa dva osnovna ćelije, karakterišu se sa dva osnovna svojstva: svojstva:

11. mogu da proizvode sebi samim identične . mogu da proizvode sebi samim identične kopije duži vremenski period; kopije duži vremenski period;

2. mogu da uvećaju broj matičnog tipa ćelija 2. mogu da uvećaju broj matičnog tipa ćelija koje imaju karakterističnu morfologiju i koje imaju karakterističnu morfologiju i specijalizovane funkcijespecijalizovane funkcije

Tipično, adultne stem ćelije generišu Tipično, adultne stem ćelije generišu intermedijerni tip ćelija ili tipove ćelija pre nego intermedijerni tip ćelija ili tipove ćelija pre nego što dostignu stanje potpune diferenciranostišto dostignu stanje potpune diferenciranosti to su to su tzvtzv. . prekursori ili progenitor ćelije,prekursori ili progenitor ćelije, kao što su kao što su odredjene celije u razvoju pojedinih uobličenih odredjene celije u razvoju pojedinih uobličenih krvnih elemenatakrvnih elemenata

Ove ćelije nemaju mogućnost razvoja u sve tipove Ove ćelije nemaju mogućnost razvoja u sve tipove ćelija tkiva i zbog toga se ćelija tkiva i zbog toga se ne mogu smatrati pravim ne mogu smatrati pravim stem ćelijamastem ćelijama

Karakteristike progenitor i stem ćelija

Adultne stem ćelije su retke. Njihova Adultne stem ćelije su retke. Njihova primarna primarna funkcija je da održavaju ćelijesku homeostazufunkcija je da održavaju ćelijesku homeostazu tj. tj. da zamene ćelije koje umiru zbog oštećenja. da zamene ćelije koje umiru zbog oštećenja.

Lista adultnih tkiva koja sadrže stem ćelije Lista adultnih tkiva koja sadrže stem ćelije neprekidno raste a uključuje neprekidno raste a uključuje koštanu srž, koštanu srž, perifernu krv, mozak, kičmenu moždinu, pulpu perifernu krv, mozak, kičmenu moždinu, pulpu zuba, krvne sudove, skeletne mišiće, epitel kože i zuba, krvne sudove, skeletne mišiće, epitel kože i digestivnog sistema, corneu, retinu, jetru i digestivnog sistema, corneu, retinu, jetru i pankreas.pankreas.

Za razliku od embrionalnih stem ćelija, koje su Za razliku od embrionalnih stem ćelija, koje su definisane po porijeklu za sada se ne zna poreklo definisane po porijeklu za sada se ne zna poreklo adultnih stem ćelija u matičnom tkivu. adultnih stem ćelija u matičnom tkivu.

PLASTIČNOST ADULTNIH STEM ĆELIJAPLASTIČNOST ADULTNIH STEM ĆELIJA

Termin plastičnost, znači da stem ćelije Termin plastičnost, znači da stem ćelije iz jednog adultnog tkiva mogu da iz jednog adultnog tkiva mogu da generišu različite tipove ćelija drugog generišu različite tipove ćelija drugog tkiva. tkiva.

Kako se ispituju Kako se ispituju adultne stem ćelija (adultne stem ćelija (in in vitro, in vivovitro, in vivo))

Potrebno je dokazati da celije Potrebno je dokazati da celije kandidati za stem ćelije kandidati za stem ćelije pokazuju osobinu samo-pokazuju osobinu samo-regeracije i da mogu da regeracije i da mogu da uvećavaju broj diferenciranih uvećavaju broj diferenciranih tipova ćelija koje su tipova ćelija koje su karakteristične za to tkivokarakteristične za to tkivo

Zbog toga je potrebno pratiti Zbog toga je potrebno pratiti ove ćelije u nekom novom ove ćelije u nekom novom okruženju u okruženju u in vitro in vitro ili ili in vivo in vivo uslovimauslovima

Ovo se postiže dobijanjem stem ćelija od Ovo se postiže dobijanjem stem ćelija od miševa koji su bili podvrgnuti genetičkom miševa koji su bili podvrgnuti genetičkom inženjeringu kako bi se označili određeni inženjeringu kako bi se označili određeni molekuli u svim njegovim ćelijama.molekuli u svim njegovim ćelijama.

Eksperimentalno je pokazano da adultne stem ćelije Eksperimentalno je pokazano da adultne stem ćelije pokazuju karakteristike ćelija koje su se razvile iz pokazuju karakteristike ćelija koje su se razvile iz istog primarnog germinativnog slojaistog primarnog germinativnog sloja (klicinog lista) (klicinog lista) ili iz drugih germinativnih slojeva. ili iz drugih germinativnih slojeva.

IZVORI ADULTNIH STEM ĆELIJA U IZVORI ADULTNIH STEM ĆELIJA U ORGANIZMU I ORGANIZMU I EKSPERIMENTALNI DOKAZI O EKSPERIMENTALNI DOKAZI O NJIHOVOM POSTOJANJUNJIHOVOM POSTOJANJU

1- Adultne stem ćelije nervnog 1- Adultne stem ćelije nervnog sistemasistema

Pre više od 30 godina, Altman i Pre više od 30 godina, Altman i Das pokazali su da dva regiona Das pokazali su da dva regiona postnatalnog mozga pacova, postnatalnog mozga pacova, hipocampus i olfaktorni bulbus, hipocampus i olfaktorni bulbus, sadrže ćelije koje se dele i sadrže ćelije koje se dele i postaju neuroni. postaju neuroni.

Danas, se vjeruje, Danas, se vjeruje, da se stem ćelije u adultnom i da se stem ćelije u adultnom i fetalnom mozgu delefetalnom mozgu dele i uvećavaju broj samih stem i uvećavaju broj samih stem ćelija i nekoliko tipova prekursorskih ćelija kao što sućelija i nekoliko tipova prekursorskih ćelija kao što su a) a) neuralni prekursori neuralni prekursori (neuroblasti), koji se dele i (neuroblasti), koji se dele i uvećavaju broj više tipova nervnih ćelijauvećavaju broj više tipova nervnih ćelija b)b) glijalni prekursori glijalni prekursori koji uvećavaju broj astrocita i koji uvećavaju broj astrocita i oligodendrocita. oligodendrocita.

aa- - Stem ćelije CNS-a subventrikularne Stem ćelije CNS-a subventrikularne zonezone

Skorija saznanja ukazuju da se astrociti, koje Skorija saznanja ukazuju da se astrociti, koje se javljaju u subventrikularnoj zoni mozga se javljaju u subventrikularnoj zoni mozga pacova, ponašaju kao nervne stem ćelije. pacova, ponašaju kao nervne stem ćelije.

Ćelije sa osobinama astrocita čini se da Ćelije sa osobinama astrocita čini se da generišu neurone generišu neurone in vivoin vivo. Ipak, ovi astrociti . Ipak, ovi astrociti se smatraju difrenciranim ćelijama, a ne se smatraju difrenciranim ćelijama, a ne stem ćelijama .stem ćelijama .

b- Stem ćelije CNS-a b- Stem ćelije CNS-a ventrikularne zoneventrikularne zone

Drugu grupu potencijalnih CNS stem ćelija Drugu grupu potencijalnih CNS stem ćelija u adultnom mozgu glodara čine u adultnom mozgu glodara čine ependimne ependimne ćelije,ćelije, koje oblažu komore i kičmeni kanale koje oblažu komore i kičmeni kanale mozgamozga

Serijom eksperimenata, dokazano je da se Serijom eksperimenata, dokazano je da se ependimne ćelije dele sporo ependimne ćelije dele sporo in vivo in vivo i i obrazuju populaciju progobrazuju populaciju progeenitor ćelija u nitor ćelija u subventrikularnoj zoni.subventrikularnoj zoni.

2-Adultne stem ćelije u koštanoj srži i krvi2-Adultne stem ćelije u koštanoj srži i krvi Koštana srž sadrži 3 populacije stem ćelija:Koštana srž sadrži 3 populacije stem ćelija: a- Još prije 40 godina a- Još prije 40 godina hematopoezne stem hematopoezne stem

( HS) ćelije( HS) ćelije, su proglašene stem ćelijama. , su proglašene stem ćelijama. Ove ćelije su odgovorne za formiranje Ove ćelije su odgovorne za formiranje

svih tipova krvnih ćelija svih tipova krvnih ćelija

b) b) Ćelije strome koštane sržiĆelije strome koštane srži, , stromalne ćelijestromalne ćelije, ,

su mešovita ćelijska populacija koja generiše kost, su mešovita ćelijska populacija koja generiše kost, hrskavicu, masno, fibrozno vezivno tkivo. hrskavicu, masno, fibrozno vezivno tkivo.

Ove ćelije imaju bitnu ulogu i u diferencijaciji zrelih Ove ćelije imaju bitnu ulogu i u diferencijaciji zrelih krvnih ćelija od HS ćelija, jer pružaju okruženje u kojoj krvnih ćelija od HS ćelija, jer pružaju okruženje u kojoj se HS ćelije diferenciraju.se HS ćelije diferenciraju. Pod odgovarajućim Pod odgovarajućim in vitro in vitro uslovima, stromalne ćelije formiraju kolonije iz jedne uslovima, stromalne ćelije formiraju kolonije iz jedne ćelijećelije

Ćelije ove kolonije mogu se diferencirati u adipocite Ćelije ove kolonije mogu se diferencirati u adipocite zbog čega se ove ćelije smatraju stem ćelijamazbog čega se ove ćelije smatraju stem ćelijama

C) U koštanoj srži pronađena je i treća C) U koštanoj srži pronađena je i treća grupa ćelija grupa ćelija tzv. tzv. endotelijalne endotelijalne progenitor ćelijeprogenitor ćelije, tj progenitor ćelije , tj progenitor ćelije koje se diferenciraju u endotelijalne koje se diferenciraju u endotelijalne ćelije koje oblažu krvne sudove.ćelije koje oblažu krvne sudove.

3. Adultne stem ćelije u 3. Adultne stem ćelije u drugim tkivimadrugim tkivima

A) Stem ćelije skeletnih A) Stem ćelije skeletnih mišićnih vlakanamišićnih vlakana

Do danas, otkrivene su 3 Do danas, otkrivene su 3 populacije skeletno mišićnih populacije skeletno mišićnih stem ćelija: stem ćelija: satelitne ćelije, satelitne ćelije, ćelije zida dorzalne aorte, ćelije zida dorzalne aorte, i tzv. ćelije bočne populacijei tzv. ćelije bočne populacije

(engl. «side populacion» cell). (engl. «side populacion» cell).

b-Epitelijalni ćelijski prekursori u koži i b-Epitelijalni ćelijski prekursori u koži i digestivnom sistemudigestivnom sistemu

Epitelne Epitelne ćelije u koži i digestivnom traktu se ćelije u koži i digestivnom traktu se obnavljaju konstantnoobnavljaju konstantno

Stem ćelije kože se dele i obrazuju 2 tipa ćerki Stem ćelije kože se dele i obrazuju 2 tipa ćerki ćelija. ćelija.

Jedne su stem ćelije koje imaju osobinu samo-Jedne su stem ćelije koje imaju osobinu samo-regeneracije, regeneracije,

druge suprekursor ćelije koje imaju sposobnost druge suprekursor ćelije koje imaju sposobnost deobe nekoliko puta pre nego što se deobe nekoliko puta pre nego što se diferenciraju u keratinocite. diferenciraju u keratinocite.

44. . HEMATOPOEZNE STEM ĆELIJEHEMATOPOEZNE STEM ĆELIJE

Hematopoezne Hematopoezne stem (HS) ćelije su stem (HS) ćelije su izolovane iz krvi ili izolovane iz krvi ili koštane srži. koštane srži.

Ove ćelije su Ove ćelije su odgovorne za odgovorne za formiranje svih tipova formiranje svih tipova krvnih ćelija. krvnih ćelija.

Eksperimentalno je Eksperimentalno je dokazano da postoje dokazano da postoje 2 tipa HS ćelija, 2 tipa HS ćelija, premda se još sa premda se još sa sigurnošću ne mogu sigurnošću ne mogu jasno razlikovatijasno razlikovati

Dva tipa HS celijaDva tipa HS celijaLong-term stem cells-Long-term stem cells- dugovečne ćelije, jer odrzavaju dugovečne ćelije, jer odrzavaju

hematopoezu tokom nekoliko meseci ili čitavog hematopoezu tokom nekoliko meseci ili čitavog života, i imaju sposobnost samo-regeneracije.života, i imaju sposobnost samo-regeneracije.

Short-term stem cells-Short-term stem cells- kratkovečne ćelije, jer mogu kratkovečne ćelije, jer mogu da vrše regeneraciju različitih krvnih ćelija, ali kraći da vrše regeneraciju različitih krvnih ćelija, ali kraći vremenski period. Nazivaju sevremenski period. Nazivaju se progenitor ili prekursor progenitor ili prekursor ćelijećelije; održavaju hematopoezu najviše 3 mjeseca. ; održavaju hematopoezu najviše 3 mjeseca.

IZVORI HS ĆELIJAIZVORI HS ĆELIJA

1. Koštana srž1. Koštana srž Već više od 40 godina se vrši Već više od 40 godina se vrši

transplantaciju koštane srži tj. stem transplantaciju koštane srži tj. stem ćelija donora, tako što se ćelije uzimaju ćelija donora, tako što se ćelije uzimaju punkcijom kosti, najčešće bedrene.punkcijom kosti, najčešće bedrene.

2. Periferna krv2. Periferna krv Danas se za medicinske tretmaneDanas se za medicinske tretmane sakupljaju sakupljaju

donatorske ćelije iz periferne krvi. donatorske ćelije iz periferne krvi. Istraživanja su pokazala da se pacijenti koji Istraživanja su pokazala da se pacijenti koji

su primili ćelije periferne krvi brže su primili ćelije periferne krvi brže oporavljaju i imaju veću šansu za oporavljaju i imaju veću šansu za preživljavanje od onih koji su primili ćelije iz preživljavanje od onih koji su primili ćelije iz koštane srži, jer ćelije periferne krvi sadrže koštane srži, jer ćelije periferne krvi sadrže duplo više HS ćelija od stem ćelija koštane duplo više HS ćelija od stem ćelija koštane srži. srži.

3. Krv iz pupčane vrpce3. Krv iz pupčane vrpce Kasnih '80-tih i ranih '90-tih otkriveno je da Kasnih '80-tih i ranih '90-tih otkriveno je da

je krv iz humane pupčane vrpce i placente je krv iz humane pupčane vrpce i placente bogat izvor HS ćelija . bogat izvor HS ćelija .

U New York-u se nalazi banka krvi pupčane U New York-u se nalazi banka krvi pupčane vrpce, koja ima veliki broj donacija vrpce, koja ima veliki broj donacija raspoloživih za transplantaciju pacijentima raspoloživih za transplantaciju pacijentima kojima su potrebne HS ćelije. kojima su potrebne HS ćelije.

Tipični pacijenti za ovu terapiju su djeca.Tipični pacijenti za ovu terapiju su djeca.

OSOBINE HS ĆELIJAOSOBINE HS ĆELIJA

1. Samo-regeneracija1. Samo-regeneracija Ako se HS ćelije ubrizgaju u telo Ako se HS ćelije ubrizgaju u telo anemičnog pacijenta ili miša, anemičnog pacijenta ili miša, one će da migriraju do koštane one će da migriraju do koštane srži gde će doći do njihove deobe srži gde će doći do njihove deobe

Jedan deo tih novonastalih ćelija Jedan deo tih novonastalih ćelija će da obrazuje sve tipove krvnih će da obrazuje sve tipove krvnih ćelijaćelija

Drugi deo će formirati dodatne Drugi deo će formirati dodatne HS ćelije sa osobinom samo-HS ćelije sa osobinom samo-regeneracije. regeneracije.

3- Migracija HS ćelija3- Migracija HS ćelija u i van u i van koštane srži koštane srži

Osim što se mogu naći Osim što se mogu naći u stromi u stromi koštane srži, HS ćelije se koštane srži, HS ćelije se takođe nalaze i u slezeni, takođe nalaze i u slezeni, perifernoj krvnoj cirkulacijiperifernoj krvnoj cirkulaciji, i , i drugim tkivima. drugim tkivima.

Ove ćelije imaju i tu osobinu da Ove ćelije imaju i tu osobinu da nakratko napuštaju stromu srži nakratko napuštaju stromu srži i odlaze u tkiva, a zatim se i odlaze u tkiva, a zatim se opet vraćaju u stromu. opet vraćaju u stromu.

4. Apoptoza4. Apoptoza i regulacija i regulacija hematopoezne stem ćelijske hematopoezne stem ćelijske populacije populacije

Ako je mali broj HS ćelija u Ako je mali broj HS ćelija u organizmu, više će se ćelija organizmu, više će se ćelija deliti i time uvećava njihov deliti i time uvećava njihov broj. broj.

Ako se npr. veliki broj HS Ako se npr. veliki broj HS ćelija ubrizgano u krvotok ćelija ubrizgano u krvotok životinje, ove ćelije se neće životinje, ove ćelije se neće deliti ili će biti podvrgnute deliti ili će biti podvrgnute apoptozi i tako biti apoptozi i tako biti eliminisane. eliminisane.

KLINIČKA UPOTREBA HS ĆELIJAKLINIČKA UPOTREBA HS ĆELIJA

Leukemija i LymphomaLeukemija i Lymphoma Prvi klinički tretmani koji Prvi klinički tretmani koji

obuhvataju upotrebu HS ćelija obuhvataju upotrebu HS ćelija su tretmani kancera krvi su tretmani kancera krvi (leukemija i limfoma) koji (leukemija i limfoma) koji rezultiraju iz nekontrolisane rezultiraju iz nekontrolisane proliferacije belih krvnih ćelija. proliferacije belih krvnih ćelija.

Tretman obuhvata izlaganje kancera Tretman obuhvata izlaganje kancera hematopoeznih ćelija pacijenta hematopoeznih ćelija pacijenta radijaciji ili hemoterapiji, radijaciji ili hemoterapiji,

zatim transplantaciju nove koštane zatim transplantaciju nove koštane srži, ili transplantacije HS ćelija srži, ili transplantacije HS ćelija sakupljene iz periferne krvi sakupljene iz periferne krvi odgovarajućeg donora (što je odgovarajućeg donora (što je obično sestra ili brat pacijenta).obično sestra ili brat pacijenta).

Nasledne krvne bolestiNasledne krvne bolesti Druga upotreba transplantata Druga upotreba transplantata

koštane srži je u liječenju koštane srži je u liječenju nasljednih krvnih bolesti kao što nasljednih krvnih bolesti kao što su su različiti tipovi anemijarazličiti tipovi anemija..

HS ćelije u hemoterapiji kod HS ćelije u hemoterapiji kod bolesnika sa kancerombolesnika sa kancerom

Pacijentima se mogu davati stem Pacijentima se mogu davati stem ćelijski transplantanti ćelijski transplantanti kako bi se kako bi se nadoknadile ćelije koje su nadoknadile ćelije koje su uništene hemoterapijom. uništene hemoterapijom.

Postupak obuhvata mobilizaciju Postupak obuhvata mobilizaciju HS ćelija i njihovo sakupljanje iz HS ćelija i njihovo sakupljanje iz periferne krvi. periferne krvi.

Ćelije se dalje skladište dok Ćelije se dalje skladište dok pacijent prolazi kroz intenzivni pacijent prolazi kroz intenzivni tretman hemoterapije, nakon tretman hemoterapije, nakon čega pacijent prima transfuziju čega pacijent prima transfuziju sopstvenih HS ćelija. sopstvenih HS ćelija.

5. STEM ĆELIJE I DIJABETES5. STEM ĆELIJE I DIJABETES

Danas još ne postoji lek za Danas još ne postoji lek za dijabetes. Svake godine, dijabetes. Svake godine, približno 1,300 osoba sa tip 1 približno 1,300 osoba sa tip 1 dijabetesom primaju dijabetesom primaju transplantate pankreasa.transplantate pankreasa.

Nakon jedne godine, 83% ovih Nakon jedne godine, 83% ovih pacijenata, u proseku, više pacijenata, u proseku, više nemaju simptome dijabetesa, nemaju simptome dijabetesa, ipak, potražnja za ipak, potražnja za transplantabilnim pankreasima transplantabilnim pankreasima prevazilazi njihovu dostupnost.prevazilazi njihovu dostupnost.

– ADULTNO TKIVO KAO IZVOR ADULTNO TKIVO KAO IZVOR INSULOCITAINSULOCITA

James Shapiro i kolege ( 2000 ) James Shapiro i kolege ( 2000 ) u Edmontonuu Edmontonu, Alberta, Kanada , su , Alberta, Kanada , su razvili eksperimentalni protokol za razvili eksperimentalni protokol za transplantaciju insulocita transplantaciju insulocita

On obuhvata upotrebu što veće On obuhvata upotrebu što veće količine insulocita i različitih tipova količine insulocita i različitih tipova imunosupresivne terapijeimunosupresivne terapije. .

Zbog oskudice donora Zbog oskudice donora organa, ovi zahtjevi se organa, ovi zahtjevi se teško mogu ispuniti i lista teško mogu ispuniti i lista čekanja prevazilazi čekanja prevazilazi dostupnost tkiva, dostupnost tkiva, pogotovo ako ova pogotovo ako ova procedura postane široko procedura postane široko prihvaćena.prihvaćena.

Pokazano je da sedam od Pokazano je da sedam od sedam pacijenata koji su sedam pacijenata koji su primili transplantaciju primili transplantaciju insulocita više ne moraju da insulocita više ne moraju da uzimaju insulin, i njihova uzimaju insulin, i njihova koncentracija glukoze u krvi koncentracija glukoze u krvi ostaje normalna godinu ostaje normalna godinu dana nakon operacije. dana nakon operacije.

Edmontonov protokola se Edmontonov protokola se danas testira u vise centara danas testira u vise centara širom svijeta.širom svijeta.

Još jedan obećavajući izvor Još jedan obećavajući izvor progenitor ćelija insulocita je progenitor ćelija insulocita je linija ćelija duktusa pankreasa. linija ćelija duktusa pankreasa.

Susan Bonner-Weir i kolege Susan Bonner-Weir i kolege (2000)(2000) su pokazali da kada se su pokazali da kada se ćelije duktusa izoluju iz ćelije duktusa izoluju iz adultnog humanog tkiva adultnog humanog tkiva pankreasa i uzgajaju u kulturi, pankreasa i uzgajaju u kulturi, mogu biti indukovanmogu biti indukovane e da da diferenciraju u grupe ćelija koje diferenciraju u grupe ćelija koje sadrže i ćelije duktusa i sadrže i ćelije duktusa i endokrine ćelije. endokrine ćelije.

ULOGA EMBRIONALNIH STEM ĆELIJA ULOGA EMBRIONALNIH STEM ĆELIJA U FORMIRANJU INSULOCITAU FORMIRANJU INSULOCITA

Teorijski, embrionalne stem ćelije Teorijski, embrionalne stem ćelije mogu biti kultivisane i usmjerene na mogu biti kultivisane i usmjerene na razvoj u insulocite pankreasa. razvoj u insulocite pankreasa.

Postoje i dokazi da diferencirane Postoje i dokazi da diferencirane ćelije dobijene iz embrionalnih stem ćelije dobijene iz embrionalnih stem ćelija imaju manju mogućnost da ćelija imaju manju mogućnost da uzrokuju imunu rejekciju. uzrokuju imunu rejekciju.

Soria i kolege (2000 ) sa Univerziteta Miquel Hernandez,Soria i kolege (2000 ) sa Univerziteta Miquel Hernandez, Španija, su izolovali embrionalne stem ćelije iz tela miša Španija, su izolovali embrionalne stem ćelije iz tela miša koje su se diferencirale u insulin-produkujuće ćelije. koje su se diferencirale u insulin-produkujuće ćelije.

6. UPOTREBA STEM ĆELIJA U 6. UPOTREBA STEM ĆELIJA U LIJEČENJU SRČANIH BOLESTILIJEČENJU SRČANIH BOLESTI

Danas Danas se radi se radi na tome da se na tome da se koristeći stem koristeći stem ćelije ćelije zamenjuju zamenjuju oštećene oštećene srčane ćelije i srčane ćelije i tako obnovi tako obnovi srčana srčana funkcije. funkcije.

Embrionalne i adultne Embrionalne i adultne stem celije, igraju veliku stem celije, igraju veliku ulogu u reparaciji srca. ulogu u reparaciji srca.

Tipovi ćelija koji seTipovi ćelija koji se m mogu ogu razviti iz ovih stem ćelija razviti iz ovih stem ćelija su kardiomiociti, su kardiomiociti, vaskularne endotelne vaskularne endotelne ćelije i glatke mišićne ćelije i glatke mišićne ćelije.ćelije.

Pod visoko specifičnim uslovima Pod visoko specifičnim uslovima rasta u laboratoriji, stem ćelije rasta u laboratoriji, stem ćelije mogu biti indukovane za razvoj u mogu biti indukovane za razvoj u nove kardiomiocite i vaskularne nove kardiomiocite i vaskularne endotelijalne ćelije. endotelijalne ćelije.

Ovaj pristup ima mnogo prednosti Ovaj pristup ima mnogo prednosti nad transplantacijom srca, nad transplantacijom srca, naročito zbog malobrojnih naročito zbog malobrojnih raspoloživih donora srca koji bi raspoloživih donora srca koji bi zadovoljili sadašnje potrebe zadovoljili sadašnje potrebe transplantacija. transplantacija.

Kako bi proučavali Kako bi proučavali nove terapije, nove terapije, laboratorijskim laboratorijskim ispitivanjima, se često ispitivanjima, se često upotrebljavaju miševi upotrebljavaju miševi ili pacovi kao modeli na ili pacovi kao modeli na kojima se simulira kojima se simulira srčani udar tako što se srčani udar tako što se postavlja ligatura oko postavlja ligatura oko glavnog krvnog suda glavnog krvnog suda koji snadbjeva srčani koji snadbjeva srčani mišićmišić

Orlic i kolege ( 2001 )Orlic i kolege ( 2001 ) su su objavili eksperimentalnu objavili eksperimentalnu studiju o studiju o hematopoeznim stem hematopoeznim stem ćelijamaćelijama koje se koriste za koje se koriste za regeneraciju srčanog tkiva. regeneraciju srčanog tkiva.

Nakon ubrizgavanja u krvotok Nakon ubrizgavanja u krvotok koji vodi do oštećenog regiona koji vodi do oštećenog regiona srca miša, ove ćelije sprečavaju srca miša, ove ćelije sprečavaju smrt hipertrofiranih ćelija smrt hipertrofiranih ćelija miokarda. miokarda.

Parcijalna obnova oštećenog Parcijalna obnova oštećenog srčanog mišića sugeriše da srčanog mišića sugeriše da transplantirane transplantirane hematopoezne stem ćelije hematopoezne stem ćelije miša reaguju na signale u miša reaguju na signale u okruženju ostecenog okruženju ostecenog miokarda. miokarda.

Ćelije migriraju u oštećeni Ćelije migriraju u oštećeni region komore, gdje se region komore, gdje se umnožavaju i postaju umnožavaju i postaju specijalizirane ćelije specijalizirane ćelije verovatno kardiomiociti.verovatno kardiomiociti.

Slika 8. Obnova srčanog mišića upotrebom adultnih stem ćelija

Napredak u regeneraciji Napredak u regeneraciji kardiomiocita postignut je i kardiomiocita postignut je i istraživanjem istraživanjem humanih humanih embrionalnih stem ćelija. embrionalnih stem ćelija.

Reparacija jednog humanog Reparacija jednog humanog srca bi zahtjevala milione srca bi zahtjevala milione adultnih stem ćelija.adultnih stem ćelija.

Jedinstvena sposobnost Jedinstvena sposobnost embrionalnih stem ćelija da embrionalnih stem ćelija da vrše replikaciju u kulturi daje im vrše replikaciju u kulturi daje im prednost nad adultnim stem prednost nad adultnim stem ćelijama ćelijama

7. REGENERACIJA NERVNOG 7. REGENERACIJA NERVNOG SISTEMA POMOĆU STEM ĆELIJASISTEMA POMOĆU STEM ĆELIJA

Dogma da nervno tkivo ne Dogma da nervno tkivo ne može da bude regenerisano može da bude regenerisano danas je vec prošlostidanas je vec prošlosti

Sredinom 1990-ih godina, Sredinom 1990-ih godina, neurolozi su otkrili da neki neurolozi su otkrili da neki delovi humanog mozga mogu, delovi humanog mozga mogu, da generišu nove neurone, da generišu nove neurone, pod određenim okolnostima. pod određenim okolnostima.

Otkriveno je da novi Otkriveno je da novi neuroni nastaju od neuroni nastaju od nervnih stem ćelija u nervnih stem ćelija u embrionalnom i adultnom embrionalnom i adultnom mozgu.mozgu.

MULTIPLI PRISTUPI ZA UPOTREBU MULTIPLI PRISTUPI ZA UPOTREBU STEM ĆELIJA PRI ISTRAŽIVANJU STEM ĆELIJA PRI ISTRAŽIVANJU PARKINSONOVE BOLESTIPARKINSONOVE BOLESTI

Parkinsonov sindromParkinsonov sindrom je je progresivni poremećaj pokreta progresivni poremećaj pokreta ( kretanja) koji se obično javlja ( kretanja) koji se obično javlja kod ljudi nakon 50-te godine. kod ljudi nakon 50-te godine.

Simptomi su rezultat smrti Simptomi su rezultat smrti posebnih setova neurona u posebnih setova neurona u mozgu kojima su povezane u mozgu kojima su povezane u mozgu dve strukture- substantia mozgu dve strukture- substantia nigra i corpus striatumnigra i corpus striatum

Degeneracija nervnih puteva u Parkinsonovoj bolesti

Ovi neuroni oslobađaju Ovi neuroni oslobađaju dopamindopamin, , a jedna od glavnih uloga a jedna od glavnih uloga dopamina je regulacija nerava dopamina je regulacija nerava koji kontrolišu pokrete tijela. koji kontrolišu pokrete tijela.

Nakon smrti ovih ćelija, manje se Nakon smrti ovih ćelija, manje se proizvodi i luči dopamina, što proizvodi i luči dopamina, što dovodi do poteškoća u kretanju dovodi do poteškoća u kretanju karakterističnih za Parkinsonov karakterističnih za Parkinsonov sindrom. sindrom.

Danas još niko sa sigurnošću ne Danas još niko sa sigurnošću ne može da objasniti razlog smrti može da objasniti razlog smrti ovih neurona ovih neurona

TRANSPLANTACIJA TRANSPLANTACIJA FETALNOG TKIVA U FETALNOG TKIVA U ISTRAŽIVANJU ISTRAŽIVANJU PARKINSONOVE PARKINSONOVE BOLESTIBOLESTI

Koncept je implantacija Koncept je implantacija ćelija u mozak kako bi ćelija u mozak kako bi se zamjenili izgubljeni se zamjenili izgubljeni neuroni koji luče neuroni koji luče dopamin. Potpuni dopamin. Potpuni oparavak zavisi od oparavak zavisi od preživljavanja ćelija preživljavanja ćelija nakon transplantacije i nakon transplantacije i količine izlučenog količine izlučenog dopamina.dopamina.

Jedan od prvih pokušaja upotrebe Jedan od prvih pokušaja upotrebe ćelijske transplantacije u ljudskom ćelijske transplantacije u ljudskom tijelu bio je izproban tijelu bio je izproban 1980-te godine 1980-te godine od strane neurohirurga iz Mexica.od strane neurohirurga iz Mexica.

Pristup je uključivao transplantaciju Pristup je uključivao transplantaciju hromafinih ćelija koje luče dopamin hromafinih ćelija koje luče dopamin iz sopstvenih adrenalnih žljezda iz sopstvenih adrenalnih žljezda (glandula suprarenalis) pacijenata i (glandula suprarenalis) pacijenata i zatim transplantovane u nigro-zatim transplantovane u nigro-striatalni region mozga. striatalni region mozga.

AKTIVACIJA VEĆ POSTOJEĆIH AKTIVACIJA VEĆ POSTOJEĆIH ĆELIJA MOZGA KAO ĆELIJA MOZGA KAO REPARATIVNI MEHANIZAM REPARATIVNI MEHANIZAM

Stem ćelije iz embrionalnih ili Stem ćelije iz embrionalnih ili adultnih izvora mogu se adultnih izvora mogu se upotrebiti ne ne samo za upotrebiti ne ne samo za direktnu zamjenu uništenih direktnu zamjenu uništenih ćelija, ćelija, već za aktivaciju već već za aktivaciju već postojećih reparativnih postojećih reparativnih mehanizama u organizmumehanizama u organizmu..

BUDUĆA ULOGA STEM ĆELIJA U BUDUĆA ULOGA STEM ĆELIJA U REPARACIJI POVREDA KIČMENE REPARACIJI POVREDA KIČMENE MOŽDINEMOŽDINE

Kompletna restauracija nakon Kompletna restauracija nakon ozbiljnih povreda kičmene ozbiljnih povreda kičmene moždine, malo je vjerovatno da moždine, malo je vjerovatno da se može uraditi kompletnose može uraditi kompletno

Mnogi tipovi ćelija su uništeni Mnogi tipovi ćelija su uništeni tokom ove povrede, uključujući tokom ove povrede, uključujući neurone koji povezuju moždane neurone koji povezuju moždane strukture i ostatak tela. strukture i ostatak tela.

Ali pacijentima sa Ali pacijentima sa oštećenom kičmenom oštećenom kičmenom moždinom bi koristila čak moždinom bi koristila čak i ograničena restauracija i ograničena restauracija izgubljenih funkcija, kako izgubljenih funkcija, kako bi se omogućila delimična bi se omogućila delimična upotreba ekstremiteta ili upotreba ekstremiteta ili nestanak bola. nestanak bola.

Do danas, utvrđeno je više od Do danas, utvrđeno je više od 120 linija humanih 120 linija humanih embrionalni stem ćelija,embrionalni stem ćelija, samo 67 je ustanovio samo 67 je ustanovio Nacionalni Institut Zdravlja Nacionalni Institut Zdravlja (NIH- National Institut of (NIH- National Institut of Health) u Sjedinjenim Health) u Sjedinjenim Američkim Državama. Ipak, Američkim Državama. Ipak, većina njih ne može većina njih ne može predstavljati razumne uzorke predstavljati razumne uzorke genetičkog diverziteta za genetičkog diverziteta za različite etničke grupe , i to različite etničke grupe , i to ima uticaja na upotrebu ovi ima uticaja na upotrebu ovi ćelija pri ispitivanju lijekova.ćelija pri ispitivanju lijekova.

Studije o osobini plastičnosti sugerišu Studije o osobini plastičnosti sugerišu da populacije stem ćelija adultnih sisara da populacije stem ćelija adultnih sisara nisu fiksirani entiteti, i nakon izlaganja nisu fiksirani entiteti, i nakon izlaganja novom okruženju, ove ćelije mogu da novom okruženju, ove ćelije mogu da ispune druga tkiva i vjerovatno ispune druga tkiva i vjerovatno diferenciraju u druge tipove ćelija.diferenciraju u druge tipove ćelija.

Još nije moguće reći reći da li se Još nije moguće reći reći da li se plastičnost normalno javlja plastičnost normalno javlja in vivoin vivo. Neki . Neki naučnici smatraju da je to moguće ali još naučnici smatraju da je to moguće ali još uvijek ne postoje dokazi za to.uvijek ne postoje dokazi za to.

Ako se ovaj fenomen plastičnosti Ako se ovaj fenomen plastičnosti iskoristi kao baza za produkciju tkiva za iskoristi kao baza za produkciju tkiva za transplantacije, tehnike za ovaj proces transplantacije, tehnike za ovaj proces trebale bi biti reproducibilne i trebale bi biti reproducibilne i pouzdane.pouzdane.

Prave stem ćelije , bi trebale da imaju sposobnost samo-regeneracije Prave stem ćelije , bi trebale da imaju sposobnost samo-regeneracije čitav životni vijek u organizmu. Zbog toga su vrlo značajne hematopoezne čitav životni vijek u organizmu. Zbog toga su vrlo značajne hematopoezne stem ( HS) ćelije koje se regenerišu na duži vremenski period, kako bi se stem ( HS) ćelije koje se regenerišu na duži vremenski period, kako bi se mogle upotrebiti u terapijske svrhe. Ipak, i sve do danas, naučnici ne mogle upotrebiti u terapijske svrhe. Ipak, i sve do danas, naučnici ne mogu da razlikuju dugoročne od kratkoročnih HS ćelija kada se izoluju iz mogu da razlikuju dugoročne od kratkoročnih HS ćelija kada se izoluju iz krvi li koštane srži. krvi li koštane srži.

Prije bilo koje ćelijske terapije za liječenje dijabetesa u klinikama, Prije bilo koje ćelijske terapije za liječenje dijabetesa u klinikama, potrebno je odgovoriti na mnoga pitanja o sigurnosti. Najviše se razmatra potrebno je odgovoriti na mnoga pitanja o sigurnosti. Najviše se razmatra o tome da li će neki od prekursora ili ćelija sličnim stem ćelijama nakon o tome da li će neki od prekursora ili ćelija sličnim stem ćelijama nakon transplantacije u tijelo moći da se vrati u pluripotentno stanje i indukuje transplantacije u tijelo moći da se vrati u pluripotentno stanje i indukuje stvaranje tumora.stvaranje tumora.

Za one koji pate od običnih, ali smrtonosnih, bolesti srca, poznavanje Za one koji pate od običnih, ali smrtonosnih, bolesti srca, poznavanje biologija stem ćelija predstavlja novu nadu za izlečenje. Ovaj pristup ima biologija stem ćelija predstavlja novu nadu za izlečenje. Ovaj pristup ima mnogo prednosti nad transplantacijom srca, naročito zbog malobrojnih mnogo prednosti nad transplantacijom srca, naročito zbog malobrojnih raspoloživih donora srca koji bi zadovoljili sadašnje potrebe raspoloživih donora srca koji bi zadovoljili sadašnje potrebe transplantacija. transplantacija.

Otkriće regenerativne sposobnosti u adultnom centralnom nervnom Otkriće regenerativne sposobnosti u adultnom centralnom nervnom sistemu obećava da bi eventualno bilo moguće vršiti reparaciju oštećenja sistemu obećava da bi eventualno bilo moguće vršiti reparaciju oštećenja izazvanih degenerativnim bolestima kao što su Parkinsonova bolest kao i izazvanih degenerativnim bolestima kao što su Parkinsonova bolest kao i ozljede mozga i kičmene moždine izazvane moždanim udarom ili ozljede mozga i kičmene moždine izazvane moždanim udarom ili traumama. traumama.