Editörler:Prof. Dr. Emine Yılmaz

Prof. Dr. Nurettin Demir Dr. Öğr. Üyesi İsa Sarı

TALAT TEKİN VE

TÜRKOLOJİ

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER......................................................................................................................... iii

SUNUŞ / Emine Yılmaz ............................................................................................................ v

Prof. Dr. Talat Tekin ................................................................................................................ 1 Emine Yılmaz / Hacettepe Üniversitesi

KRONOLOJİK YAZILAR

Talat Tekin ve Altayistik ........................................................................................................ 27 Faruk Gökçe / Dicle Üniversitesi

Talat Tekin ve Orhon Türkçesi ................................................................................................ 45 Bülent Gül / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Eski Uygurca, Karahanlıca ................................................................................ 63 Ferruh Ağca / Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Talat Tekin ve Batı Türkçesi (Hunca, Tuna Bulgarcası, Volga Bulgarcası, Çuvaşça).................... 77 Emine Yılmaz / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Çağdaş Türk Dilleri ........................................................................................ 103 İbrahim Ahmet Aydemir / Hacettepe Üniversitesi

TEMATİK YAZILAR

Talat Tekin ve Eleştiri Yazıları ............................................................................................... 125 Nurettin Demir / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Türk Dillerinin Adlandırılması Sorunu .............................................................. 167 Nurettin Demir / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Türk Dillerinin Sınıflandırılması ....................................................................... 183 Hasan Güzel / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı ..................................................................... 199 Nesrin Bayraktar / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Türk Dil Devrimi ............................................................................................ 205 Emine Yılmaz / Hacettepe Üniversitesi

iv

Ahmet Demir / Başkent Üniversitesi

Talat Tekin ve Dilbilimi ........................................................................................................ 227 Mevlüt Erdem / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Biçimbilgisi ................................................................................................... 241 Mevlüt Erdem / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Sesbilgisi ...................................................................................................... 259 Sema Aslan Demir / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler ................................................................. 267 Hasan Hayırsever / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Sözlükçülük................................................................................................... 283 İsa Sarı / Hitit Üniversitesi

Talat Tekin ve Türk Dili Dergisi (TDK) .................................................................................... 293 Emine Yılmaz / Hacettepe Üniversitesi

Talat Tekin ve Eski Türk Şiiri İncelemeleri ............................................................................. 297 Koray Üstün / Hacettepe Üniversitesi

TALAT TEKİN’İN YAYIMLANMAMIŞ YAZILARI

(Tanıtma) “Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Sesbilgisi” Üzerine Notlar ......................................... 313 Prof. Dr. Talat Tekin

Yakutçadan Türkçeye İki Şiir Çevirisi .................................................................................... 325

TÜRK DÜNYASINDA TALAT TEKİN

1) YAKUTİSTAN ................................................................................................................. 331

V. Stepanova (1979). “Türk Dilbilimci Talat Tekin ve Ana Türkçe [s] Yakutça [t] Değişimi Üzerine” [Turetskiy lingvist Talat Tekin o perexode pratyurskogo C v yakutskiy T] ............ 331

N. K. Antonov (1986). “Türkiyeli Profesör Talat Tekin Hakkında” [Турция профессора Талат Текин туһунан] ......................................................... 333

Yu. İ. Vasilyev (1996). “Son Derece Yardımcı ve Yararlı Olacak Bir Çalışma” [Улaxaн Көмөлөөx Уоннa Туһaлaax Үлэ] ............................................................................ 343

2) ÇUVAŞİSTAN ................................................................................................................. 349

İ. Tarasov (1991). “Türkiyeli Profesör Çuvaşça Konuşuyor” [Турци профессорĕ чӑвашла калаçать] .................................................................................................... 349

BELGELER VE FOTOĞRAFLAR ........................................................................................... 361

Talat Tekin ve Edebiyat Üzerine Yazıları ................................................................................ 219

SUNUŞ

Elinizdeki kitap bir armağan değildir. Odağında Prof. Dr. Talat Tekin’in yer aldığı ve bir Türk dili tarihi kitabı olarak okunabilecek bu kitapla birlikte, Tür-kiye’de, Türkoloji alanında bir ilki gerçekleştirmeye çalıştık.

Kitabı hazırlamaktaki amacımız, Prof. Dr. Talat Tekin’in çok geniş ilgi yelpaze-sine giren konularda, kendisinden önce ana hatlarıyla neler yapıldığını, kendi-sinin bu konulara hangi katkılarda bulunduğunu ve kendisinden sonra, yine ana hatlarıyla, ilgili konularda hangi gelişmelerin gerçekleştiğini ortaya koy-maktı. Böylece Prof. Dr. Talat Tekin’i anlamaya çalışırken onun katkı yapmaya çalıştığı alanlardaki gelişmeleri de takip etmeyi denedik.

İlk bölümdeki yazılar Prof. Dr. Talat Tekin’in, Türk dilinin tarihsel dönemleriy-le ilgili yayınlarını değerlendiren yazılardır ve doğal olarak kronolojik tasnif edilmişlerdir. İçerik olarak Altayistik’ten başlayarak çağdaş Türk dillerine ka-dar uzanırlar.

İkinci bölümde, Prof. Dr. Talat Tekin’in yoğun olarak ilgilendiği Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Türk Dillerinin Sınıflandırılması, Türkoloji ve Dilbilim gibi dilbilgisi/dilbilim konularıyla ilgili yayınlarının, yine öncesi ve sonrasıyla bir-likte değerlendirildiği yazılar yer almaktadır.

Üçüncü bölümde ise Prof. Dr. Talat Tekin’in daha önce gün ışığına çıkmamış bir tanıtma/değerlendirme yazısı ile Yakutçadan yapmış olduğu iki şiir çevirisi yer almaktadır. A. M. Şçerbak’ın 1970 yılında yayımlanmış olan Sravnitel’naya fonetika tyurkskix yazıkov adlı kitabını tanıtan/değerlendiren bu yazı, Emine Yıl-maz tarafından, Talat Tekin’in yazılarının daktilo ve el yazısı orijinallerinin bulunduğu dosyadan çıkarılarak bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Üzerinde herhangi bir tarih bulunmaz.

vi

Şiir çevirileri ise, 1993’te doğumunun 100. yılı UNESCO tarafından kutlanmış olan ünlü Yakut şair ve dilbilimci Platon A. Oyunskiy’den yapılmıştır. Prof. Dr. Talat Tekin’in, Yuriy Vasilyeviç Cargıstay’la birlikte Türkçeye çevirmiş olduğu bu şiirler Cargıstay’ın Saha Türkleri (1997) adlı kitabında yer almaktadır. Bu kitap, Yakutsk’ta araştırma amacıyla bulunan araştırma görevlimiz ve dokto-rantım Hasan Hayırsever’e, Yuriy Vasilyeviç Cargıstay’ın oğlu İvan Vasilyeviç tarafından hediye edilmiştir.

Dördüncü bölümde, Yakutistan’da Talat Tekin ve çalışmaları hakkında yayım-lanmış, ikisi Yakutça biri Rusça olan üç yazı ve bunların çevirileri yer almakta-dır. Yazılar Hasan Hayırsever tarafından Yakutsk’ta bulunmuşlar ve Türkçeye çevrilmişlerdir. Bu yazıların ilk kez Türkçe olarak gün ışığına çıkmalarını sağ-layan Hasan Hayırsever’e özel bir teşekkür borçluyuz.

Dördüncü bölümde ayrıca Başkurdistan Çuvaşlarının yayımladığı Vuçah (Ocak) gazetesinin 04.02.1991 sayısında, gazeteci İ. Tarasov’un, o tarihte Ufa/Başkurdistan’da bulunan Talat Tekin’le yapmış olduğu “Türkiyeli Profesör Çuvaşça Konuşuyor” adlı röportajın Çuvaşça metninin Emine Yılmaz tarafın-dan yapılmış çevirisi de bulunmaktadır. Metni Çuvaş alfabesiyle yeniden dizen doktora öğrencimiz Vildan Çakmak’a çok teşekkür ediyoruz.

Beşinci bölümde, Prof. Dr. Talat Tekin’in yazılarının el yazısı veya daktilo ile yazılmış biçimlerinden birkaç örnek ile akademik ve özel hayatına dair kimi fotoğraflar yer almaktadır.

Kitapta yer alan tüm yazıların ilgili olduğu alanlar, Prof. Dr. Talat Tekin’in ya-yınları taranarak belirlenmiş ve öncelikle, doğrudan öğrencisi olmuş akademis-yenlerden talep edilmişlerdir. Talebimizi kabul ederek bu kitabın ortaya çıkma-sını sağlayan tüm yazarlara teşekkür borçluyuz.

Özenli dizgi kontrolü için Doç. Dr. Sema Aslan Demir’e, Dr. Işıl Aydın Özkan’a ve önerileri için Doç. Dr. Mevlüt Erdem’e sonsuz teşekkürlerimizle…

Prof. Dr. Emine Yılmaz Ankara, Eylül 2018