tcmb enflasyon raporu 2007 iii

8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2007 III

1/69

2007-III


2/69

Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas

Enflasyon Raporu 2007-III I

NDEKLER

1. GENEL DEERLENDRME 1

1.1. Para Politikas ve Grnm 2

1.2. Riskler 4

2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER 7

2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas 7

2.2.Uluslararas Piyasalar 11

3. ENFLASYON GELMELER 17

3.1. Enflasyon 17

3.2. Beklentiler 25

4. ARZ VE TALEP GELMELER 29

4.1. Arz-Talep Dengesi 29

4.2. D Talep 33

4.3. Gc Maliyetleri 36

5. FNANSAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK 43

5.1. Finansal Piyasalar 43

5.2. Finansal Araclk ve Krediler 47

6. KAMU MALYES 49

6.1. Bte Gelimeleri 50

6.2. Bor Stokundaki Gelimeler 53

7. ORTA VADEL NGRLER 57

7.1. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 57

7.2. Tahminler ve Para Politikas 59

7.3. Riskler 61


3/69


II Enflasyon Raporu 2007-III


4/69


Enflasyon Raporu 2007-III 1

1.Genel Deerlendirme

Getiimiz bir yl iinde enflasyon ve dier makroekonomik

deikenlerin seyri, Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasnn (TCMB) Temmuz

2006 tarihinden bugne yaymlad raporlarda ortaya koyduu grnmle

byk lde uyumlu gereklemitir. 2006 Haziran ayndan itibaren

uygulanan parasal sklatrmann etkileriyle i talep nemli lde

yavalarken, gl d taleple net ihracatn bymeye katks ykselmitir. Bu

erevede, toplam talep koullarnn enflasyondaki d srecine verdii

destek artm ve zellikle hizmetlerdeki ile dayankl tketim mallarndaki fiyat

artlarnn yavalamasyla 2007 ylnn ikinci eyreinde enflasyondaki deilimi belirginlemitir. Petrol fiyatlarnn ykselmesine ve ilenmemi gda

fiyatlarnn beklenen aa ynl dzeltmeyi yapmamasna ramen, enflasyon

son ayda toplam 2,26 puan derek yzde 8,60 seviyesine gerilemi ve

hedefle uyumlu patika etrafnda oluturulan belirsizlik aralnn iinde

kalmtr. Btn bu gelimeler enflasyon beklentilerini de olumlu etkilemi

ancak, enflasyonun son bir yldr orta vadeli hedefin belirgin olarak zerinde

olmas beklentilerdeki iyilemeyi snrlamtr.

2007 ylnn ilk yarsnda toplam talep koullarnn enflasyondaki dsrecine verdii destek srmtr. Bu dnemde i talep, dayankl tketim ve

makine-tehizat yatrm harcamalar kaynakl olarak yavalamaya devam

etmitir. Dnya genelinde ekonomideki yavalama snrl olmu, en byk

ticaret ortamz olan Euro blgesi ekonomisi greli olarak canl seyretmitir.

Gl d talep, verimlilik kazanmlar ve ihracat fiyatlarndaki artlar

ihracattaki bymeyi desteklemitir. Faiz d kamu harcamalar ise yksek

artn srdrmtr. D talep ve kamu harcamalarndaki arta ramen i

talebin belirgin biimde yavalamas nedeniyle toplam talepteki byme snrl

kalmtr. Bu gelimeler sonucunda, mevsimsellikten arndrlm verilere gre

Gayri Safi Yurt i Hasla (GSYH) 2007 ylnn ilk eyreinde bir nceki

dneme gre yzde 0,4 gibi dk bir oranda artmtr.

Yln ikinci eyreinde i talepte lml bir toparlanma grlmesine

karn, genelde birinci eyree benzer bir byme kompozisyonunun hakim

olduu deerlendirilmektedir. Bu dnemde reel tketici kredisi kullanm

hzlanm, ancak eyreklik art oran itibaryla geen yln ilk yarsna kyasla

yava seyretmitir. zel tketime ilikin bir dier nc gsterge olan tketim


5/69


2 Enflasyon Raporu 2007-III

mallar ithalat ve beyaz eya i piyasa satlar, mevsimsellikten arndrlm

verilerle Nisan-Mays dnemi itibaryla bir nceki eyrek ortalamasnn altndagereklemitir. Bu dnemde tketici gven endeksleri de belirgin bir

canlanmaya iaret etmemitir. zetle mevcut veriler, yln ikinci eyrei

itibaryla talep koullarnn enflasyondaki d srecini desteklediini

gstermektedir.

1.1. Para Politikas ve Grnm

Yukarda zetlenen gelimelerin TCMBnin ngrleri dorultusunda

olmas nedeniyle Para Politikas Kurulu (Kurul), Nisan ay Enflasyon

Raporunda belirtilen politika duruunu korumutur. Bu dorultuda Kurul,

ikinci eyrekte politika faizlerini sabit tutarken, Temmuz ay toplantsnda ksa

vadeli faiz oranlarnda ngrlen ll indirim srecinin yln son eyreinde

balayabilecei deerlendirmesinde bulunmutur. Bununla birlikte Kurul,

nmzdeki dnemde d talebe, kamu harcamalarna ve orta vadeli enflasyon

grnmn etkileyen dier deikenlere dair veri ve bilgi akna bal olarak,

olas faiz indirimlerinin zamanlamasnn ve miktarnn farkllaabileceini

belirtmitir.

Yln ikinci eyreinde, enflasyonun kontrol altna alndna dair

alglamalarn glenmesi ve uluslararas piyasalarda risk itahnn yksek

seyretmesiyle orta ve uzun vadeli faizler aa ynl bir eilim gstermitir.

Faizlerdeki d ve sermaye girilerinin devam etmesi finansal sistemdeki

krediye dntrlebilir fon arzn geniletmektedir. Finansman koullarndaki

bu iyileme dayankl tketim ve yatrm mallarnn greli fiyatlarndaki

gerilemeyle birlikte deerlendirildiinde, nmzdeki dnemde tketim ve

yatrm harcamalarnn canlanabilecei tahmin edilmektedir. Bununla beraber,

orta vadeli tahminler retilirken para politikasnn temkinli duruu da gznne alnarak bu canlanmann aamal olaca ve ksa vadede toplam talep

koullarnn enflasyondaki d srecine verdii destein devam edecei bir

grnm esas alnmtr.

Dier yandan, son ayda petrol fiyatlarnn yukar ynl

hareketlenmesiyle petrol fiyatlarna ilikin varsaym 60 ABD dolarndan 65

ABD dolarna ykseltilmitir. Sz konusu deiiklik yl sonu enflasyon

tahminlerinin bir miktar yukar gncellenmesine neden olmu, ancak orta vadeli

grnm etkilememitir.


6/69


7/69



1.2. Riskler

Enflasyonun getiimiz bir yl iinde yksek seviyelerde seyretmesi

enflasyon beklentilerindeki katl artran bir unsur olmutur. lenmemi gda

ve petrol fiyatlarna ilikin belirsizliklerin srmesi ve 2007 ylndaki gelirler

politikas uygulamalar da enflasyon beklentilerindeki iyilemeyi geciktirmitir.

Orta vadeli enflasyon beklentilerinin henz hedefle uyumlu dzeyde olmamas

son dnemde ekonomik birimlerin hedef enflasyonu gsterge olarak alma

orannn azaldna iaret etmektedir. Bu durum zellikle cret ayarlamalarna

ve dolaysyla hizmet sektr enflasyonuna ilikin risk oluturmaktadr. Bu

riskin gereklemesi halinde enflasyondaki d sreci ngrlenden dahayava olacandan, para politikasnda ngrlenden daha temkinli bir duru

gerekebilecektir.

Yapsal unsurlar nedeniyle gemie endekslemenin de tesinde katlk

gsteren baz hizmet kalemlerinde fiyatlar para politikasnn etki alan

dndadr. rnein, kira kalemindeki artlar son yldr yzde 20 civarnda

seyretmekte ve tek bana bu kalemin yllk enflasyona katks 1 puana

yaklamaktadr. nmzdeki aylarda kiralardaki yllk art hznn ksmen

yavalayaca, orta ve uzun vadede ise konut arznn artmasyla kiralarn dahaistikrarl bir grnme kavuaca dnlmektedir. Bununla birlikte, kira

artlarnn dier hizmet fiyatlarna kyasla yksek seyretmeye devam etme

ihtimali enflasyondaki d srecini yavalatabilecek bir risk unsuru olarak

deerlendirilmektedir.

Getiimiz bir yl iindeki gelimeler, ekonomimizde parasal aktarm

mekanizmasnn gemie kyasla daha etkin ilemeye baladn gstermitir.

Faiz d bte harcamalarnda gzlenen artlar ve gl d talep

enflasyondaki d srecini yavalatsa da parasal sklatrmann gecikmelietkileriyle enflasyon kontrol altna girmi ve tekrar hedefe doru ynelmitir.

Ancak, enflasyonun orta vadede yzde 4 hedefine eriebilmesi iin i talebin

bir sre daha ivmelenmeden lml bir seyir izlemesi gerekmektedir. 2007

ylnn ikinci yarsnda belirsizlik alglamalarnn ortadan kalkmas ve uzun

vadeli faizlerin dmeye devam etmesi halinde talep koullarnn enflasyondaki

d srecine verdii katk azalabilecektir. Byle bir riskin gerekleme

olaslnn glenmesi halinde para politikasnda ngrlenden daha temkinli

bir duru sergilenebilecei gibi, gerektiinde ksa vadeli faizler dndaki,

zorunlu karlklar ve benzeri dier aralara da bavurulabilecektir. Ancak, para


8/69



politikasnn temkinli duruu mali disiplinle desteklendii taktirde bu riskin

gerekleme olasl dk olacaktr.

Uluslararas likidite koullarndaki olas dalgalanmalar enflasyon

grnmne dair risk unsurlar arasndaki yerini korumaktadr. Mevcut

durumda gelimi lkelere dair temel gstergelerin ynnn henz netlemi

olmamas, piyasalarn veri hassasiyetinin devam etmesine neden olmaktadr.

Kresel ekonomideki dengelere ilikin belirsizlik alglamalarnn srmesi

uluslararas yatrmclarn portfy tercihlerinde ve likidite aknda ani

dalgalanmalara yol aabilecek nemli bir risk unsuru olarak ne kmaktadr.

Risk alglamalarnda nemli bir deiim olmas halinde TCMB etkin likidite

ynetimiyle olas dalgalanmalarn enflasyon grnm zerindeki etkilerinin

snrl kalmasn salayacaktr.

Fiyat istikrarnn salanmas asndan para politikasnn yannda maliye

politikalar ve yapsal reformlar da kukusuz byk nem tamaktadr. Bu

erevede Avrupa Birliine uyum ve yaknsama srecinin devam etmesi ile

ekonomik programa ilikin yapsal reformlarn hayata geirilmesi uzun vadeli

istikrar asndan nemini korumaktadr. zellikle mali disiplinin kalitesini

artracak olan yapsal reformlar konusundaki gelimeler, gerek makroekonomik

istikrar gerekse fiyat istikrar asndan yakndan izlenmektedir.


9/69




10/69



2.Uluslararas EkonomikGelimeler

2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas

2006 ylnda yzde 3,3 orannda byyen ABD ekonomisi, konut

sektrndeki olumsuz gelimelerin etkisiyle 2007 ylnn ilk eyreinde yllk

yzde 1,9 orannda bymtr (Tablo 2.1.1). Dier taraftan, olumlu i talep

koullar, gl seyreden imalat sanayi ve sabit yatrmlarn etkisiyle konut

piyasasndaki olumsuzluklara ramen bymenin yln ilk yars ve geri kalan

dnemleri iin lml bir hzda gereklemesi beklenmektedir. Amerikan

Merkez Bankas (Fed) tarafndan belirlenen faiz oranlar Haziran 2006danitibaren yzde 5,25 seviyesinde bulunmaktadr. ekirdek enflasyonda son

dnemlerde yavalama eilimi grlm olmakla birlikte enflasyon basklarnn

henz istenilen dzeyde hafiflememi olmas faizlerin ynne ilikin olarak

piyasa beklentilerinin farkllamasna neden olmaktadr. Gelecek dneme

ilikin faiz kararlar byme ve enflasyona ilikin gelimelere bal olarak

ekillenecektir.

Tablo 2.1.1. Byme Oranlar(Yllk Yzde Deiim)

2006 2007* 2006-I 2006-II 2006-III 2006-IV 2007-I 2007-II*Dnya 5,4 4,9 - - - - - -ABD 3,3 2,1 3,7 3,5 3,0 3,1 1,9 2,0ngiltere 2,7 2,8 2,5 2,7 2,9 3,0 2,9 2,8Asya-Pasifik

Japonya 2,2 2,5 2,7 2,2 1,5 2,4 2,7 2,1in 10,7 10,4 10,3 10,9 10,7 10,7 11,1

Dou Avrupa 6,0 5,5 - - - - -LatinAmerika

5,5 4,9 - - - - -

Euro Blgesi 2,7 2,7 2,2 2,9 2,8 3,3 3,1 2,7Almanya 2,5 2,7 1,9 2,9 3,2 3,9 3,6 2,9Fransa 2,0 2,1 1,4 2,7 2,1 2,2 2,0 1,8talya 1,8 1,9 1,7 1,6 1,6 2,8 2,3 2,1

* Tahmin.Kaynak: Consensus Forecasts, Eurostat, World Economic Outlook.

ABD cari ilemler a 2007 ylnn ilk eyreinde, 2006 ylnn soneyreine gre art gstererek GSYHnin yzde 5,7si olarak gereklemitir.

Nispeten yksek seyreden kresel talep koullar ve ABD dolarnn deer

kayb, cari an azalma eiliminde veya artnn snrl olacana iaret

etmektedir. Bu gelime kresel ekonomik denge asndan da olumlu olarak

deerlendirilmektedir.

Euro blgesi, 2007 yl ilk eyreinde nceki yln ayn dnemine gre

yzde 3,1 orannda ve nceki eyree gre ise yzde 0,7 orannda bymtr

(Tablo 2.1.1). Bymenin yat

r

m harcamalar

ve stok birikimi kaynakl

olduu


11/69



grlmektedir. Olumlu finansman koullar, birikmi ve sregelen irket

kazanlar ve i verimi artlarnn, yatrm harcamalarn destekledii

dnlmektedir. Dier yandan, zellikle yln banda Almanyada

uygulamaya konan Katma Deer Vergisi (KDV) oran artnn etkisi ile

beklenildii zere zel tketim harcamalarnn bymeye bir katks

olmamtr. Nitekim, ilk eyrekte Almanyann tketim harcamalarnn

bymeye katks negatif olmutur. Ancak, Euro blgesinde isizlik orannn

son 25 yln en dk seviyesine gerilemesinin doal sonucu olarak olumas

beklenen reel harcanabilir gelir art ile beraber tketim harcamalarnn

bymeye olan katksnn ileriki dnemde artmas beklenmektedir. Tketici

gvenindeki olumlu seyir ve yksek dzeylerde olan kredi ve para arz

art

oranlar bu olguyu destekler niteliktedir. Bu gelimeler nda, Euro

blgesinin ikinci eyrek bymesinin de gl bir seyir izleyecei tahmin

edilmektedir. Bymeye ilikin temel gstergelerden olan imalat sanayi aktivite

endeksi (PMI), Mays ayndan itibaren ykseli eiliminde olup nmzdeki

dnemde, Euro blgesinde bymenin devam edebilecei sinyalini

vermektedir. Ayrca, kresel bymedeki yavalamann snrl olmas d

koullarn da Euro blgesi bymesine destek vereceine iaret etmektedir.

Orta ve uzun vadede Euro blgesi byme srecini yavalatacak en temelrisk unsuru dalgal ve yukar ynl seyir izleyen petrol fiyatlardr. Buna ek

olarak, korumac tedbirlerdeki art, kresel dengesizliklerde yaanabilecek

olumsuz gelimeler ve finansal piyasa gvenindeki olas gerileme Euro

blgesindeki ekonomik faaliyetlerin geliimine ilikin dier risk unsurlar

olarak deerlendirilmektedir.

Euro blgesi Uyumlulatrlm Tketici Fiyat Endeksi (HICP) art

oran, son aylarda tekrar ykselme eilimi gstermitir (Grafik 2.1.2). Enerji

fiyatlar

ndaki gelimelere paralel bir seyir izleyen Euro blgesi enflasyonorannn, nmzdeki aylarda 2006 ylnda gerekleen yksek petrol fiyat

artlarnn yaratt baz etkisi sebebiyle bir miktar decei tahmin

edilmektedir. te yandan, petrol fiyatlarnn mevcut ykselme eilimi

nedeniyle, yl sonuna doru Euro blgesi enflasyon orannn tekrar ykselie

geecei ngrlmektedir. Buna ek olarak, son aylarda kapasite kullanm

oranlarndaki artlarn cretlere ve dolaysyla fiyatlara yansmas ihtimali ve

ynetilen fiyat artlarnn beklenilenden yksek gereklemesi Euro blgesi

enflasyon oranlar zerinde risk unsuru oluturmaktadr.


12/69



Grafik 2.1.1. Para Politikas Faiz Oranlar(Yzde)

Grafik 2.1.2. Enflasyon Oranlar(TFE, Yllk Yzde Deiim)

-0,5

0,5

1,5

2,5

3,5

4,5

5,5

0101

0501

0901

0102

0502

0902

0103

0503

0903

0104

0504

0904

0105

0505

0905

0106

0506

0906

0107

0507

ABD ECB Japonya

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,06,0

0101

0501

0901

0102

0502

0902

0103

0503

0903

0104

0504

0904

0105

0505

0905

0106

0506

0906

0107

0507

ABD AB Japonya Kaynak: ECB, BoJ Federal Reserve Bank of New York. Kaynak: Statistics Bureau of Japan, Eurostat, US Department

. of Labor, Bureau of Labor Statistics.

Avrupa Merkez Bankas (ECB), sregelen para ve kredi genilemesinin

sonucu olarak ortaya kan fazla likitideyi fiyat istikrar asndan orta ve uzun

dnemde risk unsuru olarak alglam ve tedrici sk para politikasna devam

etmitir. Bu erevede, 6 Haziran 2007 tarihli toplantda faiz oranlarn

sekizinci kez 25 baz puan artrarak yzde 4,0 dzeyine karmtr (Grafik

2.1.1). Sk para politikas uygulamasnn sonucu olarak, 2006 yl ortalarndan

itibaren balamak zere, Euro blgesinde M1 byme oran

n

n daha

l

ml

seviyelere geriledii; gerek zel sektre alan kredilerin gerekse hanehalk ve

finansal olmayan kurulular tarafndan kullanlan kredilerin greli olarak

istikrar kazand grlmtr. Buna ek olarak, ksa vadeli faiz artlarnn

sonucunda Euro blgesi konut fiyatlar gerileme gstermitir. te yandan, 5

Temmuz 2007 tarihli son ECB Ynetim Konseyi toplantsnda ksa vadeli

faizler sabit tutulmu, ekonomik aktivitenin canll ve M3 byme orannn

yksek seviyede olmasna ramen, bymeye ilikin olumlu grnm altnda

ECBnin uyumlu para politikas uygulamasna devam edecei vurgulanmtr.

2006 ylnda yzde 2,2 orannda byyen Japon ekonomisi 2007 ylnn

ilk eyreinde yzde 2,7 orannda byme sergilemitir. 2007 ylnn ikinci

eyreinde ise sanayi retim art hznn yavalam olmasnn ayn dnemde

GSYH orannn art hzn yavalatmas beklenmektedir (Tablo 2.1.1).

Yurtd talepteki artn etkisiyle ihracat artnn devam edecei tahmin

edilmektedir. Bununla birlikte, yksek irket krllklarnn ve hane halk

gelirlerindeki lml artn etkisiyle yurtii zel kesim talebinin artmaya devam

edecei dnlmektedir. Dolaysyla, yurtii ve yurtd talep artlarnn

nda 2007 ylnda byme eiliminin srmesi beklenmektedir.


13/69



Tketici fiyatlar 2007 ylnn ilk ve ikinci eyreinde yzde 0,1 orannda

azalmtr. Haziran aynda ise gda fiyatlarndaki dn etkisiyle tketici

fiyatlarndaki azal yzde 0,2 civarnda olmutur. Fakat, 2007 ylnn ilk

yarsnda isizlik orannn son 10 yln en alt seviyelerine ulam olmas,

nmzdeki dnemlerde tketim harcamalarnn canlanacana ve dolaysyla

tketici fiyatlarnn art eilimi ierisine girebileceine iaret etmektedir

(Grafik 2.1.2). te yandan, finansal piyasalardaki durumun lml seyrini

srdrmesi neticesinde Japonya Merkez Bankas (BoJ), yzde 0,5 olan faiz

orann deitirmeme karar almtr (Grafik 2.1.1). Fakat, 2007 byme

oranlarnn yl bandaki beklentilerden yksek olabilecei sinyallerinin

al

nmas

, BoJun nmzdeki dnemde faiz oranlar

n

kademeli olarakykseltebileceini iaret etmektedir.

Dnya Bankasnn in raporuna gre in ekonomisi 2007 ylnn ilk

eyreinde yzde 11,1 bymtr. 2007 ylnn ilk yarsnda oluan d ticaret

dengesindeki iyilemeye ramen ikinci yarsnda beklenen gerilemenin

satlardaki ve sanayi retimindeki artlar dengeleyecei ve bu erevede, in

ekonomisinin yln geri kalannda az da olsa yavalayarak 2007 ylnda yzde

10,4 olarak byyecei beklenmektedir (Tablo 2.1.1).

in hkmetinin ihracata dayal byme stratejisinden tketime ynelik

yatrmlara dnme almalarnn zel tketim harcamalarndaki bymeyi

2006 ylndaki yzde 6,2lik seviyesinden 2007 ylnda yzde 6,5 seviyesine

ykseltecei beklenmektedir. Sanayi retiminin 2007 ylnn ilk be aynda

geen yln ayn dnemine gre yzde 18,1 orannda artm olmas

ekonomideki canlln sreceine iaret etmektedir. Bunun yannda perakende

satlardaki yzde 15,2 oranndaki art geen yln ayn dnemindeki artn

zerinde seyretmektedir. zellikle ehirlerdeki reel cretlerin art sz konusu

gelimeyi belirlemitir. Enflasyon May

s ay

nda son 27 ay

n en yksekseviyesine ulaarak geen yln ayn dnemine gre yllk yzde 3,4 olarak

gereklemitir. inin nemli tarm alanlarnda grlen dk yalar,

biodizel reticilerinin de tahllar zerine artan talepleri ve uluslararas tahl

fiyatlarnn yksek seviyesini korumas gda fiyatlarnda art desteklemi ve

enflasyondaki hzl artn temel nedenini oluturmutur.


14/69



2.2.Uluslararas Piyasalar

2.2.1. Finansal Piyasalar

Finansal piyasalar son aylk dnemde olumlu seyrini korumaya devam

etmi, birok gstergede tarihi u deerlerin ald gzlenmitir. Kresel

bymenin gl seyri ve risk itahnn yksek seviyeleri sz konusu eilimi

desteklerken, ulalan deerlerin srdrlebilirliine ilikin endieler giderek

daha fazla gndeme gelmektedir. ABDde piyasa faizlerinde ve oynaklklarnda

grlen art ile emlak piyasasnda yaanan skntlar da nemli belirsizlik

unsurlar olarak ortaya kmaktadr.

Grafik 2.2.1. VIX Endeksi Grafik 2.2.2. Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi

9

14

19

24

03.01.2006 03.07.2006 03.01.2007 03.07.2007 -2

0

2

4

6

8

03.01.2006 03.07.2006 03.01.2007 03.07.2007 Kaynak : Bloomberg. Kaynak : Credit Suisse.

Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi (CSRA) ve VIX yksek risk

itahna iaret etmeye devam etmektedir. ubat ay sonunda yaanan

alkantnn ardndan VIXin daha yksek bir seviyede plato yapt

gzlenirken, ABDde piyasa faiz oranlarnda yaanan ykseli ve emlak

piyasasnda bu ykseli neticesinde beliren skntlar VIXin ani hareketlersergilemesine neden olmutur. Son dnemlerde gzlenen arta ramen VIX

uzun dnem ortalamalarnn altnda kalarak yksek risk itahna iaret etmeye

devam etmitir. CSRA da benzer ekilde risk itahnn yksek seviyede

olduunu gstermektedir (Grafik 2.2.1, Grafik 2.2.2).

Gelimi lkelere ait faiz gelimeleri incelendiinde, ABD ile ilgili

gelimelerin ne kt gzlenmektedir. 2007 yl iinde faiz indirimine

gitmesine kesin gzyle baklan Fedin yapm olduu enflasyon vurgusu

sonucunda bu beklentiler tamamen geri alnmtr. Bu durum piyasa faizlerini


15/69



etkileyerek, getirilerin hzl bir ekilde ykselmesine neden olurken, ABD 30

yllk tahvil getirileri Mays ay ortas ile Haziran ay ortas arasnda yaklak

60 baz puanlk art sergilemitir. ABDdeki ykseliler dier gelimi lke

getirilerini de beraberinde srklemitir. Euro blgesinde ise ECB Haziran

aynda yeni bir faiz artna giderken, ECBnin faiz artna devam edecei

beklentisi de getirileri artrmaya devam etmektedir. Japonyada, yllk

enflasyon oran negatif blgede seyretmeye devam etse de, BoJun yapt

aklamalarda yakn gelecee ilikin beklentileri bu durumun geici

grldn dndrmekte, faiz artlarna devam edilecei beklentilerini

glendirmektedir (Grafik 2.2.3).

Grafik 2.2.3. Gelimi lke Tahvil Getirileri (30-yl) Grafik 2.2.4. EMBI+ Gelimeleri

3

3,5

4

4,5

5

5,5

03.01.2006 03.07.2006 03.01.2007 03.07.2007

2

2,25

2,5

2,75

3

Amerika Euro Blgesi

Japonya (sa eksen)

Yzde

100

150

200

250

300

350

03.01.2006 03.07.2006 03.01.2007 03.07.2007

EMBI+ EMBI+ Eu

EMBI+ Trkiye

BazPuan

Kaynak : Bloomberg.

Yksek risk itah gelimekte olan lkelere ait yatrm aralarna ilgiyi

artrrken, ABD getirilerindeki hzl ykseli getiri farklarn daha da daraltm,

Ykselen Piyasalar Tahvil Ana Endeksi (EMBI+) bir miktar daha gerileyerek 1

Haziran tarihi itibaryla 149 baz puan ile tarihi dip deerine ulamtr. EMBI+

Trkiye alt endeksi son bir yllk dnemde EMBI+ endeksinin ortalama 40 baz

puan zerinde seyrederken, getiri fark son aylarda gerileyerek 6 Temmuz

itibaryla 16 baz puana dmtr (Grafik 2.2.4).

Hisse senedi piyasalarnda gzlenen ykselme eiliminin 2007 yl ikinci

eyreinde daha da glendii gzlenmektedir. Japonyann Nikkei endeksi

hari tutulduunda, grafiklerde yer alan tm endeksler tarihi zirve deerlerine

ulamtr. Kresel bymedeki canllk ve likidite imkanlarnn bolluu,

yatrmclarn risk tama isteklerini destekleyerek riski yksek olan hisse


16/69



senedi piyasalarna daha fazla ynelmelerine neden olmakta, yatrm aralarnn

yksek getirisi ise sreci beslemektedir. Gelimi lkelere ait piyasalar

incelendiinde, Euro blgesinde ve Almanyadaki yksek byme eilimi

sonucu DAX endeksindeki artn daha belirgin olduu gzlenmektedir (Grafik

2.2.5). Gelimekte olan lkeler incelendiinde ise Morgan Stanley Sermaye

Endeksi (MSCI) Gelimekte Olan lkeler, Gelimekte Olan Avrupa ve Trkiye

alt endekslerinin de yksek artlar sergiledii, Trkiye alt endeksinin bu

dnemde gelimekte olan lkeler alt endeksinden daha yksek art gsterdii

dikkat ekmektedir (Grafik 2.2.6).

Grafik 2.2.5. Gelimi lkeler Hisse Senedi Piyasalar Gelimeleri

(2006 Ocak=100)

Grafik 2.2.6. Gelimekte Olan lkeler Hisse Senedi Piyasalar

Gelimeleri (2006 Ocak=100)

90

110

130

150

04.01.200604.05.200604.09.200604.01.200704.05.2007

Dow Jones NKY

DAX

50

100

150

02.01.2006 19.06.2006 04.12.2006 21.05.2007

MSCI-GO MSCI-G. Olan Avrupa

MSCI-Trkiye Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Morgan Stanley.

2.2.2. Emtia Piyasalar

2007 yl ikinci eyrek Goldman Sachs (GS) Emtia Endeksi ortalama

deeri, 2007 ylnn ilk eyrek ortalamasna kyasla yzde 11,1 orannda

artarken 2006 ylnn ayn dnemine kyasla duraan bir seyir izlemitir.

eyreklik bazda incelendiinde, Enerji ve Ana Metal alt endeksleri belirleyici

olurken, yllk bazda Tarm ve Ana Metal Fiyatlarndaki hzl art dikkat

ekmektedir (Grafik 2.2.7).


17/69



Grafik 2.2.7. Emtia Fiyatlar Gelimeleri

280

305

330

355

380

405

430

455

480

505530

03.01.2006 30.03.2006 26.06.2006 20.09.2006 14.12.2006 14.03.2007 08.06.2007

180

200

220

240

260

280

300

Emtia Fiyatlar Metal FiyatlarEnerji Fiyatlar (sa eksen) Tar m Fiyatlar (sa eksen)

Kaynak: Goldman-Sachs.

Londra Metal Borsasnda (LME) ilem gren alt ana metal 2007 ylnn

ikinci eyreinde 2006 ylnn ayn dnem ortalamasna kyasla yzde 79,3

orannda art gsterirken, 2007 ylnn ilk eyrek ortalamasna kyasla yzde

16,3 art gstermitir (Tablo 2.2.1). Son dnem gelimelerine bakldnda,

in Stratejik Rezervler Enstitsnn 2006 ylnda yapt blok satlarn

etkisinin ortadan kalkmaya balam olmas nedeniyle, in kaynakl talebin

gl seyri bakr fiyatlarnn yeniden art eilimine girmesine neden olmutur.

te yandan GS Ana Metal Alt Endeksinde nc nemli metal olan nikelfiyatlar, 12 Temmuz itibaryla Mays ay banda ulat tarihi zirvesi olan

51.000 dolar/metrik ton zirve fiyatnn yzde 35,5 altnda fiyatlanmtr (Tablo

2.2.1). Benzer bir biimde LME stok rakamlar da ana metal fiyatlarndaki

eilimi belirgin bir biimde yanstmaktadr (Tablo 2.2.2).Tablo 2.2.1. Londra Metal Borsas Gelimeleri

Ton / ABD Dolar Deer Deiim (Yzde)

2006* 20071* 20072* 12 Tem 072 / 071 20072 / 20062 12 Tem / 20072

Alminyum 2.595,2 2.747,8 2.801,9 2.800,0 2,0 8,0 -0,1

Bakr 6.678,8 5.975,1 7.578,2 7.825,0 26,8 13,5 3,3Kurun 1.281,8 1.750,7 2.104,6 2.980,0 20,2 64,2 41,6

Nikel 23.223,3 38.809,6 45.701,2 33.200,0 17,8 96,8 -27,4

Kalay 8.747,4 12.590,0 13.980,1 14.105,0 11,0 59,8 0,9

inko 3.248,0 3.441,3 3.679,4 3.544,0 6,9 13,3 -3,7

* Dnem ortalamas deerleridir.

Kaynak : Bloomberg.

Uluslararas ham petrol fiyatlarnda 2007 yl ba itibaryla gzlenen

art eilimi son dnemlerde daha da belirginlemi ve 11 Temmuz tarihinde

78,2 ABD dolar/varil seviyesinden ilem grmtr (Grafik 2.2.8). Petrol hra

Eden lkeler Organizasyonunun (OPEC) retim kesintilerinin ardndan,


18/69



beklentilerin zerinde seyreden talep art ve Nijeryada devam eden karklk

neticesinde meydana gelen retim kesintileri ABD ham petrol stoklarnda

yaanan artlara ramen ham petrol fiyatlarndaki ykseli eiliminin

keskinlemesine yol amtr (Tablo 2.2.2). Buna ek olarak, ABDde rafineri

bakmlar sonucunda beliren ham petrol ve ham petrol rn stoklar arasndaki

dengesizlikler ve Orta Douda yaanan gerginlikler ham petrol fiyatlarnn

yukar ynl seyrinde belirleyici olan dier etkenlerdir.

Tablo 2.2.2. Ana Metaller ve Ham Petrol Stok Deerleri*

2004-2005 2006 2007

Yllk Aylk Ortalama Yllk Aylk Ortalama Tem.**

Ortalama Ocak Kas. Aralk Ortalama Ocak Nisan Haz.

Bakr 106.004 100.517 151.014 170.626 118.951 211.825 157.200 114.700 99.350

Alminyum 781.241 672.505 680.381 680.645 723.079 736.875 826.725 824.900 829.750

Nikel 13.477 36.412 7.012 6.560 17.368 3.972 5.016 8.910 10.080

Kalay 6.984 16.674 12.411 13.232 13.187 11.400 8.515 12.335 12.050

inko 636.348 383.176 93.666 86.967 219.489 97.675 96.375 73.000 69.825

Kurun 50.162 50.781 45.630 41.076 76.151 39.050 41.575 45.075 42.925

Ham Petrol 1.644,50 1.701,70 1.743,64 1.720,14 1.726,62 1.727,48 1.671,06 1.703,06 1.719,40* Ana metaller iin LME borsas stok seviyeleri bin ton olarak, ham petrol iin de ABD stok seviyeleri bin varil olarak alnmtr.** Ana metal stok deerleri 11 Temmuz, ham petrol stok deerleri ise 6 Temmuz itibaryla verilmitir.Kaynak : Bloomberg.

ubat ayndan geerli olmak zere retim kotalarnda kesintiye giden

OPECin bekledii gibi kresel ekonomik faaliyetin yavalamamas, ham petrol

piyasalarn ani kesintilere duyarl hale getirmitir. nmzdeki dnemde,

Uluslararas Enerji Ajansna (IEA) paralel olarak OPECin de beklenen talep

artn yukar ynl revize etmesi ve kasrga sezonunun balayacak olmas,

petrol fiyatlarnda nemli risk unsurlar olarak deerlendirilmektedir. Bu risk

faktrlerine ek olarak, OPECin kotalarnda yukar ynl uyarlamaya

gitmemesi ve Nijerya kaynakl skntlarn devam ham petrol fiyatlarnda ani

ykelilere neden olabilecek olas gelimeler olarak grlmektedir.


19/69



Grafik 2.2.8. Petrol Fiyatlar(ABD Dolar/Varil)

50

60

70

80

03.01.2006 11.05.2006 14.09.2006 23.01.2007 31.05.2007

Kaynak: Bloomberg.

Yatrm kurulularnn bileik tahminleri, altn ve ham petrol fiyatlar

dnem ortalamalar iin yatay seyir, bakr ve nikel ortalama fiyatlarnda ise

yln son eyreinde art beklendiini gstermektedir (Tablo 2.2.3). nc

eyrek ham petrol fiyat tahmini spot fiyatlarn olduka altnda kalrken,

Temmuz ay Consensus Forecasts rakamlar da Ekim ay fiyatlarnn 67,1

varil/dolar seviyesinde gereklemesinin beklendiini gstermektedir.

Tablo 2.2.3. Temel Emtia Fiyatlar Bileik Tahminleri*

2007-III 2007-IV 2008-I 2008-II

Ortalama min max ortalama min max ortalama min max ortalama min max

Altn 675 600 720 678 600 725 686 615 725 681 650 720

Alminyum 2550 2200 2900 2445 2000 2950 2412 2094 2800 2491 2315 2900

Bakr 6604 5500 8000 6173 4500 8150 6928 5750 8100 7215 6746 8000

Nikel 33848 17000 52000 31134 16000 52500 36765 22000 52000 41180 34723 51000

inko 3396 2300 4250 3233 1800 4400 3487 3086 4250 3506 2976 4250

Buday 508 460 550 504 440 544 - - - - - -

Msr 372 330 430 378 350 415 - - - - - -Ham Petrol 65,33 56,00 74,5 63,01 51,5 72,00 63,06 55,00 72,00 63,5 60,00 68,70* Ana metal fiyat tahminleri ABD dolar/ton, altn fiyatlar ABD Dolar/troy ounce, tarmsal ham madde fiyatlar ABD dolar/ kile ve ham petrol fiyatlar ABD dolar/varil zerindenverilmitir.Kaynak: Bloomberg.


20/69



3.Enflasyon Gelimeleri

3.1. Enflasyon

Yllk tketici enflasyonu 2007 ylnn ikinci eyreinde yzde 8,60

oranna gerileyerek hedefle uyumlu belirsizlik aralnn iinde kalmtr

(Grafik 3.1.1). Nisan ay Enflasyon Raporunda vurguland gibi, ilk eyrekte

yllk enflasyonda gzlenen ykseli kalc olmam, ikinci eyrek ile birlikte

d eilimi balamtr. Tketici fiyatlar yln ikinci eyreinde yzde 1,47

ile son yldaki en dk art gstermitir. 2006 yl Haziran ayndan

itibaren uygulanan parasal sklatrmann fiyatlar zerindeki gecikmeli etkileri,zellikle hizmet ve dayankl tketim mallar harcama gruplar kanalyla

gereklemektedir. Geen yln ayn dnemindeki yksek artlarn oluturduu

baz etkisinin ortadan kalkmas ile birlikte yllk enflasyondaki d ikinci

eyrekte belirginlemitir.

Grafik 3.1.1. Yl Sonu Enflasyon Hedefi ve Y llk TFE Enflasyonu

0

5

10

15

20

25

30

35

0103

0403

0703

1003

0104

0404

0704

1004

0105

0405

0705

1005

0106

0406

0706

1006

0107

0407

0707

1007

Yll k Enflasyon Hedef

Kaynak: TK.

Yln ilk yarsnda hizmet fiyatlar artndaki belirgin yavalama dikkat

ekmektedir (Grafik 3.1.2). Ayn dnemde, enerji fiyatlarnn art hznda

geen yla kyasla bir gerileme gzlenirken, ilenmemi gda fiyatlar geen

yln da zerinde bir art gstermitir. Enerji ve ilenmemi gda dnda kalan

mallarn fiyatlar ise geen ylki yksek art seviyesini korumutur. zetle,

yln ilk alt aynda hizmet fiyatlar olumlu bir grnm sergilerken, enerji d

mal grubu fiyatlar enflasyondaki d snrlayan faktr olmutur.


21/69



Grafik 3.1.2. Tketici Fiyatlar(Alt Aylk Birikimli Yzde Deiim)

-4

-2

0

2

4

6

8

Hizmet Enerji lenmemi Gda Enerji ve

lenmemi Gda

D Mal

2005 2006 2007

Kaynak: TK, TCMB.

Yln ilk eyreinde gemi yl ortalamalarndan daha yksek

gerekleen ilenmemi gda rnleri fiyat artlar ikinci eyrekte

yavalamtr. Bu gelimede, yln ilk eyreinde yksek oranda artan meyve

fiyatlarndaki dzeltme hareketi belirleyici olmutur. Yln ilk eyreinde

meyve retiminde gzlenen belirgin gerileme, bu gruptaki fiyat artnn byk

lde arz ynl gelitiine dikkat ekmektedir (Grafik 3.1.3). te yandan, taze

meyve-sebze dnda kalan ve dier ilenmemi gda rnleri grubu altnda

kapsanan kmes hayvanlar eti fiyatlarnda, zellikle yln ikinci eyreinde

olduka yksek artlar gzlenmitir. Yln ikinci aylk dneminde yaklakyzde 30 orannda artan sz konusu rn fiyatlar, yzde 13,25 seviyesinde

bulunan ilenmemi gda rnleri yllk enflasyonunun 3,9 puan gibi nemli bir

ksmn oluturmutur. Sz konusu fiyat hareketi zerinde, bu gruba nemli

girdi tekil eden tahl rnleri fiyatlarndaki hzlanmann etkisi dikkat

ekmektedir.

Grafik 3.1.3. Meyve Katma Deeri ve Meyve Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

05-I

05-II

05-III

05-IV

06-I

06-II

06-III

06-IV

07-I

Meyve Fiyatlar

Meyve Katma Deeri

Kaynak: TK, TCMB.


22/69



Petrol fiyatndaki yksek artlara ramen, enerji grubu fiyat artlar

yln ilk yarsnda bir nceki yla kyasla olumlu bir grnm sergilemitir. Bu

gelimede Yeni Trk lirasnn (YTL) gl seyretmesi ve konut grubu iinde

yer alan kat yaktlar kaleminin olumlu katks belirleyici olmutur (Grafik

3.1.4). te yandan, son dnem fiyat gelimeleri petrol fiyatlarna ilikin

risklerin nemini koruduuna iaret etmektedir. Haziran ay ile birlikte

uluslararas piyasalarda Brent petrol varil bana 70 ABD dolar seviyesinin

zerine km ve Temmuz ay itibaryla bu seyrini korumutur. Nitekim,

akaryakt rnleri fiyatlar, son drt ayda YTLnin gl seyrine ramen, yzde

7,93 orannda artarak enflasyonun d hzn snrlamtr.

Grafik 3.1.4. Yurt i Enerji Fiyatlar(Aylk Yzde Deiim, Aylk Hareketli Ortalama)

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

0205

0505

0805

1105

0206

0506

0806

1106

0207

0507

Akaryakt rnleri

Konut Grubuna Ynelik Enerji

Kaynak: TK, TCMB.

Tablo 3.1.1. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim)

2006 2007I II III IV Yllk I II

TFE 1,25 3,58 1,69 2,81 9,65 2,36 1,47

1. Mallar 0,80 3,67 0,88 3,10 8,69 2,39 1,18Enerji 2,63 4,94 0,69 1,92 10,52 1,58 1,00lenmemi Gda 8,81 -3,67 1,83 5,81 12,94 11,74 -5,93Enerji ve lenmemi Gda D Mallar -2,01 5,54 0,67 2,70 6,93 -0,10 3,56

Dayankl Mallar -1,66 8,69 1,34 -1,58 6,61 1,23 -1,73Dayankl Mallar (Altn Fiy. Hari) -3,04 5,40 2,84 -2,20 2,78 1,13 -1,36Yar Dayankl Mallar -3,65 9,14 -2,14 4,75 7,81 -3,37 7,43Dayanksz Mallar 4,64 -1,12 3,01 3,04 9,82 6,75 -2,07

2. Hizmetler 2,41 3,36 3,83 2,09 12,21 2,29 2,28Kira 4,08 3,69 6,67 4,25 20,01 3,94 3,33Lokanta ve Oteller 3,02 4,25 3,40 2,24 13,54 2,60 1,94Ulatrma Hizmetleri 1,27 1,36 6,26 3,50 12,89 0,10 1,70Dier Hizmetler 1,80 3,32 2,32 0,76 8,45 2,10 2,19

Kaynak: TK, TCMB.


23/69



Enerji ve ilenmemi gda rnleri dnda kalan mal grubu fiyatlar yln

ilk eyreindeki grnmn aksine, ikinci eyrekte gemi yla kyasla daha

dk bir oranda artarak yavalama eilimi gstermitir (Tablo 3.1.1). Bu

gelimede, giyim ve ayakkab grubu fiyatlarndaki yksek artlara karlk,

dayankl tketim mallar grubu fiyatlarnda yaanan belirgin iyileme etkili

olmutur. Yln ilk yarsndaki seyir incelendiinde ise, dayankl tketim

mallar dnda kalan harcama gruplarnda fiyatlarn bir nceki yln ayn

dnemine kyasla daha yksek bir oranda art gsterdii gzlenmektedir

(Grafik 3.1.5).

Grafik 3.1.5. Seilmi Enerji ve lenmemi Gda D Mal Grubu Fiyatlar(Alt Aylk Birikimli Yzde Deiim)

-2

0

2

4

6

8

10

12

lenmi

Gda

Ttn

Giyimve

Ayakkab

Dayankl

Mal(Altn

hari)

2005 2006 2007

Kaynak: TK, TCMB.

Dayankl tketim mallar (altn hari) grubunda yllk enflasyon, gerek

YTLdeki glenme gerekse bu gruba ynelik talepteki yavalamann etkisiyle

ikinci eyrek sonunda yzde 0,32 oranna gerilemitir. Bu grubun retici

fiyatlarndaki art da son dnemde yavalama eilimi sergileyerek olumlu bir

grnm izmektedir (Grafik 3.1.6). Fiyatlar, ikinci eyrekte elektrikli ve

elektriksiz aletler ile otomobil gruplarnda yksek oranda gerilerken, mobilyagrubunda bir nceki yln altnda kalmakla birlikte art gstermitir (Tablo

3.1.2). Geen yl gerekletirilen parasal sklatrmann etkisi en fazla elektrikli

ve elektriksiz aletler grubu fiyatlar zerinde gzlenmi ve bu grubun fiyatlar

2006 yl Mays ayndaki dalgalanma dnemi ncesi seviyesinin de altnda

gereklemitir. te yandan, dalgalanmadan gnmze kadar olan dnemde

dayankl mallar arasnda en yksek fiyat artnn ithal girdi kullanmnn ve

endeksleme davrannn yaygnlnn grece dk olduu mobilya grubunda

yaand dikkat ekmektedir.


24/69



Grafik 3.1.6. Dayankl Tketim Mallar retici ve Tketici Fiyatlar(Aylk Yzde Deiim, Aylk Hareketli Ortalama)

-2

-1

0

1

2

3

4

5

0105

0305

0505

0705

0905

1105

0106

0306

0506

0706

0906

1106

0107

0307

0507

Dayankl Tketim Mallar(FE)

Dayankl Tketim Mallar(Altn hari, TFE)

Kaynak: TK, TCMB.

Tablo 3.1.2. Dayankl Tketim Mallar Grubu Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim)

2006 2007

I II III IV Yllk I II

Dayankl Mallar (Altn Fiyatlar Hari) -3,04 5,40 2,84 -2,20 2,78 1,13 -1,36Mobilya -7,81 7,45 9,21 -3,17 4,74 -0,60 4,50Elektrikli ve Elektriksiz Aletler -5,55 4,51 -0,54 -2,25 -4,03 -0,52 -3,75Otomobil 2,93 7,09 2,57 -2,28 10,48 3,22 -2,74Dier Dayankl Mallar -1,17 -1,86 1,43 0,91 -0,73 0,82 1,09

Kaynak: TK, TCMB.

kinci eyrekte giyim ve ayakkab grubu fiyatlar mevsimsel eilimin

zerinde bir art gstermi ve bu grubun yllk enflasyonu ykseliini

srdrerek Haziran ay itibaryla yzde 7,15 oranna ulamtr. kinci eyrek

fiyat gelimeleri, giyim ve ayakkab grubunun, enflasyonun d srecine son

iki ylda yapt olumlu katknn 2007 ylnda kesintiye urayacan byk

oranda teyit etmitir. Giyim eyas imalat fiyatlarndaki maliyet ynl artlar,

son dnemdeki yavalama eilimine karn, yllk bazda yksek seviyelerdedir.

Ayrca, 2006 ylnn son eyreiyle birlikte giyim eyas ve tekstil rnleri

ihracat yllk bazda art eilimine girmi, zellikle giyim eyas ihracat glseyrederek yksek bir seviyeye ulamtr.Sz konusu gelimeler, 2007 ylndagiyim ve ayakkab grubunda gzlenen yllk enflasyonun ykseliinde hem

maliyet hem de gl seyreden d talep unsurlarnn etkili olduuna iaret

etmektedir.lenmi gda rnleri ikinci eyrek fiyat art bir nceki yln ayn

dnemine kyasla belirgin bir deiim gstermemi, bu dorultuda grubun

yllk enflasyonu sabit seyrini srdrmtr (Grafik 3.1.7). Haziran aynda

belirli ilenmi gda rnlerinin KDV orannda indirime gidilmesinin grup


25/69



fiyatlar zerinde olumlu etkileri gzlenmitir. Ancak, buday retimindeki

kay plar, ekmek ve tahllar grubu fiyat gelimeleri kanalyla ilenmi gda ve

dolaysyla tketici fiyatlar zerinde risk oluturmaya devam etmektedir. Bir

nceki enflasyon raporunda belirtildii zere, 2006 ylnda buday fiyatlarnda

gzlenen hzlanmann etkisiyle ekmek ve tahllar grubu fiyatlar da ykseli

eilimine girmi, sz konusu etkilerle ilenmi gda rnleri fiyatlar nemli

oranda ykselmiti (Grafik 3.1.7). 2007 ylnn ilk yarsnda ise, ekmek ve

tahllar grubu dnda kalan ilenmi gda rnleri fiyatlar yzde 1,13 orannda

artarken, ekmek ve tahllar grubu fiyat art yzde 5,61 olarak gereklemitir.

Grafik 3.1.7. lenmi Gda, Buday ve Ekmek-Tahllar Grubu Fiyatlar

(Yllk Yzde Deiim)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

0105

0305

0505

0705

0905

1105

0106

0306

0506

0706

0906

1106

0107

0307

0507

0,32

0,33

0,34

0,35

0,36

0,37

0,38

0,39

0,40YTL/Kg

FE Buday Fiyat (Sa Eksen)*

lenmi GdaEkmek ve Tahllar

Yzde

*Buday fiyatlar seviye olarak sunulmaktadr.

Kaynak: TK, TCMB.

Sonu olarak, mevsim normallerinden farkllk gsteren hava scaklklar

ve ya eksiklii sebebiyle bata tahl olmak zere belirli rnlerde rekolte

kayb olasl ve dnyada buday ve msr retiminin bir ksmnn biyoyakt

retiminde kullanlmas nmzdeki dnemde hem ilenmi hem de

ilenmemi gda rnleri kanalyla gda fiyatlar zerindeki belirsizlii artran

unsurlardr (Kutu3.1).

Son dnem fiyat gelimeleri hizmet grubunda bir iyilemeye iaret

etmektedir (Grafik 3.1.8). Yln ilk alt aylk dneminde yzde 4,61 ile 2003

bazl endeksteki en dk ilk yar art gzlenen grup fiyatlarnda parasal

sklatrmann gecikmeli etkileri belirgin olarak grlmeye balanmtr.

Hizmet fiyatlar yln ikinci eyreinde yzde 2,28 artm ve bu grupta yllk

enflasyon yzde 10,90 seviyesine gerilemitir (Tablo 3.1.1). kinci eyrekte

ulatrma hizmetleri dndaki tm hizmet alt gruplarnda yllk enflasyon d

gstermitir (Grafik 3.1.9).


26/69



Grafik 3.1.8. Hizmet Grubu Fiyatlar(Alt Aylk Birikimli Yzde Deiim)

Grafik 3.1.9. Hizmet Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Kira Lokanta ve

Oteller

Ulatrma

Hizmetleri

Dier Hizmetler

2005

2006

2007

0

3

6

9

12

15

18

21

24

0605

0805

1005

1205

0206

0406

0606

0806

1006

1206

0207

0407

0607

Dier Hizmetler Ulatrma Hizmetleri

Kira Lokanta ve Oteller

Kaynak: TK, TCMB.

Hizmet fiyat artlar iinde en belirgin yavalama lokanta-oteller

grubunda grlmtr. Bu gruptaki alt kalemler incelendiinde, hem yemek

hizmetleri hem de konaklama hizmetleri enflasyonunun yavalama eiliminde

olduu grlmektedir (Grafik 3.1.10). Hizmet grubu fiyatlarndaki katlkta

nemli paya sahip olan kirada ise ilk alt ayda ok snrl da olsa bir iyileme

gzlenmitir (Grafik 3.1.8).

Grafik 3.1.10. Lokanta ve Oteller Grubu Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)

0

5

10

15

20

25

0104

0304

0504

0704

0904

1104

0105

0305

0505

0705

0905

1105

0106

0306

0506

0706

0906

1106

0107

0307

0507

Konaklama Hizmetleri

Yemek Hizmetleri

Kaynak: TK.

nceki yllara kyasla olumlu bir grnm sergileyen ulatrma

hizmetleri enflasyonu, yln ikinci eyreinde akaryakt fiyatlarndaki

gelimelere paralel olarak artan karayolu tamaclk hizmetleri fiyatlarnn

etkisiyle snrl da olsa ykselmitir. Dier taraftan, lokanta ve oteller, kira ile

ulatrma hizmetleri dnda kalan hizmetlerde yllk enflasyon yln ikinci


27/69



eyreinde yaklak 1,2 puan gerileyerek yzde 7,58 orannda gereklemitir.

talepteki yavalamann srmesi ile hizmet fiyatlarndaki iyilemenin

kademeli olarak devam edecei ngrlmektedir.

2007 yl ikinci eyreinde zellikle dayankl tketim mallar ve hizmet

fiyatlarndaki olumlu gelimeler sonucunda zel kapsaml TFE

gstergelerinin tamamnda yllk enflasyon gerilemitir. Enerji, ilenmemi

gda, alkoll iecekler ve ttn ile altn hari TFE (KTG-H) gstergesinin

yllk enflasyonu da bir nceki eyree kyasla 1,32 puan azal gstermitir. lk

eyrekte snrl bir oranda ykselen KTG-H gstergesinin mevsimsellikten

arndrlm aylk artlar, ikinci eyrekte belirgin bir yavalama eilimi

gstererek 2006 yl Mays ay ncesindeki seviyesine yaklamtr. zel

kapsaml TFE gstergelerinin bu seyri, enflasyonun ana eiliminin aa

ynl olduuna iaret etmektedir.

Tablo 3.1.3. zel Kapsaml TFE Gstergeleri (2003=100)( Aylk Yzde Deiim)

2006 2007

I II III IV Yllk I II

TFE 1,25 3,58 1,69 2,81 9,65 2,36 1,47A. Mevsimlik rnler hari TFE 2,31 2,79 3,23 1,36 10,04 2,62 1,00B. lenmemi gda rnleri hari TFE 0,12 4,79 1,67 2,38 9,21 0,89 2,78C. Enerji hari TFE 1,01 3,38 1,86 2,96 9,51 2,49 1,54

D.lenmemi g

da rnleri ve enerji hari TFE -0,38 4,77 1,86 2,47 8,95 0,76 3,11E. Enerji, alkoll iecekler ve ttn rnleri hari TFE 0,74 3,62 1,98 3,16 9,82 2,03 1,64F. Enerji, alkoll iecekler, ttn rnleri,fiyatlar ynetilen/ynlendirilen dier rnler vedolayl vergiler hari TFE

1,75 3,82 1,86 3,39 11,25 2,24 2,05

G. Enerji, alkoll iecekler, ttn rnleri, fiyatlarynetilen/ynlendirilen dier rnler, dolayl vergiler veilenmemi gda rnleri hari TFE

0,26 5,59 1,88 2,91 10,99 0,17 4,04

H. Enerji, alkoll iecekler ve ttn rnleri, ilenmemi gda vealtn hari TFE

-0,96 4,77 2,18 2,70 8,89 0,03 3,51

Kaynak: TK, TCMB.

Tketici enflasyonu zerindeki maliyet ynl etkilerin deerlendirilmesi

asndan retici fiyatlarndaki gelimeler nem tamaktadr. retici

fiyatlarnn ikinci eyrek gelimeleri incelendiinde, bu grupta yllk

enflasyonun bir nceki yldaki yksek baz etkisinin ortadan kalkmasyla nemli

lde gerileyerek yzde 2,89 oranna ulat grlmektedir. Petrol rnleri

hari imalat sanayi fiyatlar ise ikinci eyrekte yzde 0,29 ile olduka snrl bir

art gstermitir. Son aylarda petrol rnleri hari imalat sanayi fiyatlarndaki

iyilemenin belirginlemesi, tketici fiyatlar asndan maliyet ynl unsurlarn

olumlu seyrettiine iaret etmektedir (Grafik 3.1.11).


28/69



Grafik 3.1.11. Petrol rnleri Hari malat Sanayi Fiyatlar(Aylk Yzde Deiim, Aylk Hareketli Ortalama)

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

0105

0405

0705

1005

0106

0406

0706

1006

0107

0407

Kaynak: TK, TCMB.

3.2. Beklentiler

Yllk enflasyonda grlen d eilimi enflasyon beklentilerine de

yansmaktadr. 2007 ylnn bandan itibaren genelde yatay bir seyir izleyen

orta vadeli enflasyon beklentileri, son aylarda d eilimine girmitir. Bir

nceki enflasyon raporundan bu yana gelecek 12 ve 24 aylk enflasyon

beklentilerinin srasyla 25 ve 19 baz puan azalmasnda, yllk enflasyonda

grlen d etkili olmutur. Ancak, orta vadeli beklentilerin halen hedeflerinzerinde olmas, cret ve fiyat belirlemede risk unsuru olmaya devam

etmektedir (Tablo 3.2.1).

Grafik 3.2.1. 12 ve 24 Ay Sonrasndaki TFE Beklentileri*(Yllk Yzde Deiim)

6,4

5,4

0

1

2

3

4

56

7

8

9

10

1104

0105

0305

0505

0705

0905

1105

0106

0306

0506

0706

0906

1106

0107

0307

0507

0707

12 Ay 24 Ay

* TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir.

Kaynak: TCMB.


29/69



Enflasyon beklentilerindeki belirsizliin bir ls olan deiim

katsaylar1 incelendiinde, Temmuz aynda gelecek on iki aylk enflasyon

beklentileri iin sz konusu katsaynn gerilemesi enflasyon beklentilerindeki

belirsizliin azaldna iaret etmektedir (Tablo 3.2.1).

Tablo 3.2.1. TFE Enflasyon Beklentisi

12 Ay Sonras 24 Ay SonrasCari Dnem Anket Dnemi

Yl SonuOrtalamaBeklenti*

OrtalamaBeklenti*

DeiimKatsays

OrtalamaBeklenti*

DeiimKatsays

Ocak-06 1 5,68 5,49 0,102 5,67 5,54 0,11

ubat-06 1 5,75 5,45 0,102 5,81 5,45 0,11

Mart-06 1 5,8 5,46 0,102 5,78 5,44 0,09

Nisan-06 1 5,76 5,41 0,10 4,64 0,112 5,79 5,47 0,10 4,67 0,09

Mays-06 1 6,27 5,57 0,11 4,79 0,132 6,75 5,83 0,15 4,93 0,16Haziran-06 1 8,82 6,66 0,15 5,37 0,15

2 9,78 7,48 0,16 5,95 0,20Temmuz-06 1 10,17 7,89 0,16 6,13 0,19

2 10,28 8,07 0,16 6,07 0,16Austos-06 1 10,59 7,98 0,13 6,06 0,17

2 10,46 7,94 0,13 6,02 0,15Eyll-06 1 9,77 7,62 0,13 5,91 0,18

2 9,63 7,54 0,10 5,99 0,16Ekim-06 1 9,96 7,38 0,11 5,80 0,17

2 9,88 7,31 0,11 5,60 0,15Kasm-06 1 9,84 7,13 0,08 5,55 0,13

2 9,85 7,16 0,09 5,52 0,14Aralk-06 1 9,93 7,23 0,11 5,58 0,13

2 9,96 7,11 0,07 5,56 0,12Ocak-07 1 6,98 6,84 0,08 5,43 0,14

2 7,04 6,84 0,07 5,50 0,13ubat-07 1 7,16 6,77 0,08 5,43 0,13

2 7,13 6,75 0,07 5,47 0,13Mart-07 1 7,26 6,83 0,13 5,48 0,12

2 7,28 6,75 0,10 5,48 0,11 Nisan-07 1 7,44 6,64 0,11 5,54 0,15

2 7,48 6,63 0,11 5,57 0,14Mays-07 1 7,78 6,63 0,14 5,52 0,15

2 7,84 6,57 0,11 5,44 0,12Haziran-07 1 7,66 6,47 0,11 5,40 0,14

2 7,67 6,58 0,13 5,39 0,12Temmuz-07 1 7,44 6,25 0,11 5,30 0,13

2 7,49 6,38 0,09 5,38 0,11* Tablodaki ortalama beklenti deerleri, aritmetik ortalama, medyan, mod ve alfa kesilmi ortalamann u deerler analizi ile karlatrlmas sonucundaseilen uygun ortalamadr.Kaynak: TCMB.

1

Katlmclarn beklentileri arasndaki deiimi gsteren deiim katsays uygun ortalama seimi yaplan veri setinde standartsapmann ortalamaya orandr.


30/69



KUTU 3.1. SON DNEM TARIMSAL HAMMADDE FYATLARI GELMELERSon yllarda ham petrol ve ana metal fiyatlarnda yaanan artlara paralel olarak tarmsal hammadde fiyatlarnda daartlar gzlenmi ve bu durum birok lke enflasyon oranlarnda yukar ynl basklara neden olmutur. Bu kutuerevesinde, tarmsal hammadde fiyatlar gelimeleri incelenecek ve sz konusu gelimelerin yapsal nedenleri zerindedurulacaktr.

Dnya genelinde son yllarda yaanan hzl byme ile hedge fund ve dier mali piyasa yatrmclarnn futures veforward piyasalardaki artan arl, emtia fiyatlarnda yksek artlar beraberinde getirmitir.1 Sz konusu dnemde,enerji alt kaleminde yaanan fiyat artlar, genel emtia fiyatlar artnn ok daha zerinde seyretmitir. Enerji fiyatlarndayaanan hzl artlarla birlikte evresel kayglar ve jeopolitik belirsizlikler sonucunda, gelimi lkeler yenilenebilir enerjikaynaklarna ynelmilerdir. zellikle 2003 ylnda Avrupa Parlamentosu tarafndan onaylanan Ortak Tarm PolitikasReformu (Common Agriculture Policy Reform) ile 2005 ylnda ABD Senatosu tarafndan onaylanan Enerji PolitikasKanunu (Energy Policy Act) sonucunda biyoyaktlarn2 retimi ve tketimi hzla artmtr. Bu eilimin bata ABD olmakzere gelecekte de srmesi beklenmektedir (Kutu 3.1.Tablo 1).

Kutu 3.1.Tablo 1. ABD Ham Petrol ve Etanol Tketim ve retimleri

(Gnlk Milyon Varil) 2001 2002 2004 2005 2010 2015 2020Ham Petrol Tketimi 19,65 19,76 20,52 21,27 23,21 25,07 26,66Ham Petrol retimi 7,67 7,63 7,24 7,29 7,15 7,85 8,07Etanol retimi 0,1 0,13 0,16 0,26 0,4 1,38 1,98(Etanol Tketimi)/(Enerji Tketimi), (Yzde) 0,51 0,66 0,78 1,22 1,72 5,5 7,43Kaynak: ABD Enerji Bakanl, Newsweek 8 Austos says (2005), Financial Times 26 Austos says (2005).

Etanol ve biyodizel kullanmnn desteklenmesi ve arttrlmasna paralel olarak tarmsal hammadde fiyatlar zellikle 2005yl ikinci yarsndan itibaren hzla ykselme eilimine girmitir (Kutu 3.1.Grafik 1). te yandan, in ekonomisinin 2001ylnda Dnya Ticaret rgtne katlmasnn ardndan retimde yaamaya balad yapsal dnm sonucu toprak-youn emtialarn ithalatna kaymas sz konusu eilimi desteklemektedir. Kresel snma sonucu artan scaklk da tarmsalretim verimliliini olumsuz ynde etkilemitir. Yukarda aklanan gelimelere paralel olarak ABD Tarm Bakanl, 2006yl msr, hububat ve buday stok rakamlarn byk oranda aa ynl revize etmitir.3 te yandan, inde hububatstoklarnn 1999 ylna kyasla yzde 14-17 seviyelerinde gerilemesi, benzer bir eilimin Brezilyada da gzlenmesitarmsal hammadde fiyat artlarn destekleyen dier unsurlar olmutur.

Kutu 3.1.Grafik 1. GS Tarmsal Hammadde Fiyatlar Geliimi

150

200

250

300

350

400

450

0103

0503

0903

0104

0504

0904

0105

0505

0905

0106

0506

0906

0107

0507

Tarmsal Hammadde Fiyatlar

Buday Fiyatlar Alt Endeksi

Soya Fasulyesi Fiyatlar Alt Endeksi

Msr Fiyatlar Alt Endeksi

Kaynak: Bloomberg.

2005 yl ortasndan itibaren uluslararas tarmsal hammadde fiyatlarnda yaanan artlar, neredeyse tm lkelerde TFE-Gda alt kaleminin ykselmesine yol am, birok lkede ise ilenmi ve ilenmemi gda kalemi enflasyonu, genelenflasyonun ok daha zerinde seyretmitir (Kutu 3.1.Grafik 3-6). Tarmsal hammaddelerin kullanm alanlarnngenilemesi sonucunda tketimde yaanan hzl art, tarmsal hammadde fiyatlarnn yukar ynl seyrinin devamn olasklmaktadr. Bu durum, dnya enflasyon oranlar zerinde nemli risk unsurlarndan biri olarak gze arpmaktadr.Benzer bir biimde, forward piyasada ilem yapan yatrmclar da buday, soya fasulyesi ve msr fiyatlarnda ksa

1 TCMB, (2006), Enflasyon Raporu, Ankara, Ekim 2006.2 Biyoyaktlar, benzin ve trevi birok yanc madde ve alkol seviyesi yksek olan birok bitkiyi kapsamaktad r. Gnmzde en ok retilen iki biyoyak t trnden ilki, zelliklefermantasyon sonucu damtlan, esasnda bir eit alkol tr olan ve arlkl olarak msr, buday, ekerkam ile dier hububatlardan elde edilen etanoldr. kincisi ise arlkl olarakKanola bitkisinin ilenmesi sonucu elde edilen biyodizeldir.3 Julius Bar, (2007), Agricultural Commodity Facts, Private Banking Investment Research, London.


31/69


32/69



4.Arz ve Talep Gelimeleri

4.1. Arz-Talep Dengesi

2007 ylnn ilk eyreinde GSYH, 2006 ylnn ayn dnemine gre

yzde 6,8 orannda artmtr. Mevsimsellikten arndrlm verilere gre ise

GSYH bir nceki dneme gre yzde 0,4 orannda ykselmitir. 2006 ylnn

ikinci yarsndaki byme kompozisyonu bu dnemde de srm, i talebin

bymeye katks snrl kalrken, d talep bymenin ana kayna olmutur

(Grafik 4.1.1).

Grafik 4.1.1. GSYH Y

ll

k Bymesine Katk

lar(Yzde Puan)

-5

0

5

10

15

20

2005-I

2005-II

2005-III

2005-IV

2006-I

2006-II

2006-III

2006-IV

2007-I

Nihai Yurtii Talep

Net hracat

GSYH

Kaynak: TK, TCMB.

2007 ylnn ilk eyreinde sanayi sektr katma deeri, 2006 ylnn

ayn dnemindeki dk oranl bymenin yaratt baz etkisiyle, yzde 7,5

gibi yksek bir oranda artmtr. Mevsimsellikten arndrlm veriler, sanayi

sektr katma deerinde bir nceki eyree gre nemli bir deiim

gstermemitir. D talep sanayi retimini desteklerken, i talepteki yavalama

sanayi retimini kstlamtr. Tarm katma deeri dk bir oranda byrken,hizmetler sektr katma deeri yzde 6,5 orannda artmtr. naat sektr

katma deerinde yksek oranl artlar devam ederken, ticaret ve ulatrma

sektrleri katma deeri de, sanayi sektr katma deerindeki arta paralel

olarak bymeye devam etmitir.


33/69



GSYHde talep ynnden en byk paya sahip olan zel tketim

harcamalarndaki yavalama 2007 ylnn ilk eyreinde devam etmitir (Tablo

4.1.1). Mevsimsellikten arndrldnda ilk eyrekte snrl bir toparlanma

gzlenen dayankl tketim mallar talebi, yksek baz etkisiyle yllk olarak

gerilemeye devam etmitir. Yar dayankl ve dayanksz mallar ile gda

talebinde dk oranl artlar gzlenmitir. zel yatrm harcamalarnn alt

kalemleri incelendiinde ise, dayankl tketim mallarna benzer ekilde

makine-tehizat yatrmlarnn geriledii, inaat yatrmlarndaki bymenin ise

son iki yla kyasla dk olmakla birlikte srd grlmektedir. zel kesim

talebindeki yavalamaya karn kamu tketim ve yatrm harcamalar yksek

oranda artarak i talebi desteklemitir. talepteki yavalamayla birlikte ithalatart dk bir oranda kalm, ihracat ise gl performansn devam

ettirmitir. Sonu olarak, i talepteki yavalamaya karn net ihracat bymenin

devamn salamtr.

Tablo 4.1.1. Harcamalar Yoluyla GSYH Gelimeleri(Sabit Fiyatlarla, Yllk Yzde Deiim)

2005 2006 2007Yllk I II III IV Yllk I

1-Tketim Harcamalar 8,1 8,3 12,2 3,3 0,2 5,6 2,2Kamu 2,4 10,1 18,3 14,8 0,7 9,6 9.0zel 8,8 8,1 11,5 2,3 0,1 5,2 1.6

Dayankl Tketim Mal. 15,0 12,7 15,9 -8,3 -6,3 2,9 -1.0Yar Day. ve Dayanksz 12,9 11,8 30,3 19,8 4,2 15,8 1,1

Gda 8,2 6,6 5,5 1,2 0,2 3,1 1,62-Sabit Sermaye Yatrmlar 24,0 32,1 14,0 11,3 4,4 14,0 3,0

Kamu 25,9 32,8 -11,9 -4,1 1,8 -0,2 9,0zel 23,6 32,1 18,4 15,0 5,6 17,4 2,5

Makine-Tehizat 21,4 34,9 15,4 7,2 0,3 13,9 -2,6naat 29,9 24,1 27,9 29,8 21,6 26,4 17,9

3- Stok Deiimi* -2,5 -4,9 -0,9 -3,8 1,3 -2,1 0,24-Mal ve Hizmet hracat 8,5 6,8 9,1 11,5 6,2 8,5 14,05-Mal ve Hizmet thalat 11,5 10,0 13,7 3,6 1,0 7,1 4,2

Net hracat* -1,7 -2,2 -3,5 3,4 2,4 0,3 4,16-Toplam Yurtii Talep 8,8 8,2 10,6 1,4 2,7 5,6 2,57-Toplam Nihai Yurtii Talep 12,1 14,1 12,7 5,3 1,4 8,0 2,48-GSYH (Harcama Yoluyla) 7,4 6,7 8,3 4,8 5,2 6,1 6,8

*GSYH bymesine katk, yzde.Kaynak: TK.

2007 ylnn ikinci eyreine ilikin nc gstergeler bymenin ilkeyree benzer bir kompozisyon sergilediini gstermektedir. Sanayi retim

endeksi, 2007 ylnn Nisan-Mays dneminde, geen yln ayn dnemine gre

yzde 3,6 orannda bymtr. Yllk byme oran ilk eyrein altnda

kalmakla birlikte, mevsimsellikten arndrlm veriler, sanayi retiminde bir

nceki eyree kyasla arta iaret etmektedir (Grafik 4.1.2). hracattaki gl

performansn devam, sanayi retimindeki arta temel oluturmaktadr.


34/69



Grafik 4.1.2. Sanayi retim Endeksi Kapasite Kullanm Oran(Mevsimsellikten Arndrlm, 3 Aylk Hareketli Ortalama)

77

79

81

83

85

1203

0604

1204

0605

1205

0606

1206

110

115

120

125

130

135

140

145

150

Toplam KKO

SE (Sa Eksen)

Kaynak: TK, TCMB.

Dayankl tketim mallar talebine ilikin gstergelerden otomobil ve

beyaz eya satlar mevsimsellikten arndrlm verilerle yln ikinci

eyreinde de gerilemeye devam etmitir (Grafik 4.1.3 ve 4.1.4). YTLnin

gl konumunun yaratt olumlu fiyat etkisine ramen, kredi faiz oranlarnn

yksek seyretmesi dayankl tketim mallarna ynelik harcamalarn

ertelenmesine yol amaktadr (Grafik 4.1.5). Buna ek olarak, genel seimlerin

oluturduu dnemsel belirsizlik alglamas da sz konusu mallara yneliktalebi snrlamtr.

Grafik 4.1.3. Yurt ine Yaplan Otomobil Satlar(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Ortalama,Bin Adet)

Grafik 4.1.4. Piyasaya Yaplan Beyaz Eya Satlar(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Ortalama, Bin Adet)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

05-I

05-II

05-III

05-IV

06-I

06-II

06-III

06-IV

07-I

07-II

150

200

250

300

350

400

450

500

05-I

05-II

05-III

05-IV

06-I

06-II

06-III

06-IV

07-I

07-II*

Kaynak: OSD, TCMB.

* Nisan-Mays dnemini kapsamaktadr.Kaynak: BESD,TCMB.


35/69



Grafik 4.1.5. Yurt ine Yaplan Otomobil Satlar ve Tat Kredisi Reel Faizi*

6

8

10

12

14

16

18

20

0505

0705

0905

1105

0106

0306

0506

0706

0906

1106

0107

0307

0507

15000

20000

25000

30000

35000

40000

Reel Faiz (Yzde)

Otomobil, Adet (Sa Eksen)

* Veriler y

ll

kland

r

lm

t

r. Reel faiz hesaplamas

nda TCMB Beklenti Anketinde yer alan gelecek 12 ayl

k TFE beklentisikullanlmtr.Kaynak: TK, OSD ve TCMB.

Yln ikinci eyreinde, reel tketici kredisi kullanm ilk eyree gre

hzlanrken, eyreklik art oran itibaryla geen yln ilk yarsna kyasla

olduka yava seyretmektedir (Grafik 4.1.6). zel tketime ilikin bir dier

nc gsterge olan tketim mallar ithalat mevsimsellikten arndrlm

verilerle Nisan-Mays dnemi itibaryla bir nceki eyrek ortalamasnn altnda

gereklemitir. Yllk deiim olarak bakldnda da, dayankl tketim

mallar

ithalat

n

n geriledii gzlenmektedir (Grafik 4.1.7). zetle mevcutveriler, yln ikinci eyreinde mevsimsellikten arndrlm zel tketim

harcamalarnn bir nceki eyree kyasla dk bir oranda artaca sinyalini

vermekle birlikte, bu eilim geen yln ayn dnemindeki kuvvetli baz etkisi de

dikkate alndnda zel tketim talebinde yllk bazda bir gerileme

olabileceine iaret etmektedir.

Grafik 4.1.6. Reel Tketici Kredileri ve Tketim Harcamalar*(Yllk Yzde Deiim)

Grafik 4.1.7. Kalemlertibaryla Tketim Mallarthalat*(Yllk Yzde Deiim)

-200

-100

0

100

200

300

400

00-I

01-I

02-I

03-I

04-I

05-I

06-I

07-I

-10

-5

0

5

10

15

20Tketici Kredileri

zel Nihai Tketim Harcamalar (Sa Eksen)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

05-IV

06-I

06-II

06-III

06-IV

07-I

07-II**

Dayankl

Yar Dayankl-Dayanksz

Gda

* zel tketim harcamalar yllklandrlmtr.Kaynak: TK, TCMB.

* Dayankl tketim mallar ithalat iin BEC snflandrmasnda yer alanbinek oto ve dayankl tketim mallar ithalat toplam, g da ithalat iin iseesas yiyecek ve iecek olan ilenmi ve ilenmemi tketim mallar ithalattoplam kullanlmtr.** Son veri Nisan-Mays dnemini kapsamaktadr.Kaynak: TK.


36/69



Yatrm talebine ilikin gstergeler, makine-tehizat yatrmlarndaki

yavalamann devam ettiine iaret etmektedir. Mevsimsellikten arndrlm

verilerle elektrikli-makine retimi ve sermaye mallar ithalat Nisan-Mays

dneminde artmakla birlikte, ticari ara satlarndaki gerileme makine-tehizat

yatrmlarn kstlamaya devam etmektedir (Grafik 4.1.8). Makine-tehizat

retimi ise Mays ay itibaryla yatay seyrini korumaktadr. naat yatrmlarnn

ise, yl genelinde, nceki iki yla kyasla daha dk bir oranda olmakla

birlikte, yksek oranl artn devam ettirmesi beklenmektedir.

Grafik 4.1.8. Sermaye Mallarthalat ve Ticari Ara Yurt i Satlar(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Ortalama)

0

20

40

60

80

100

120

140

05-I

05-II

05-III

05-IV

06-I

06-II

06-III

06-IV

07-I

07-II*

Sermaye Mallarthalat

Hafif Ticari Ara Sat

Ar Ticari Ara Sat

2005=100

* Sernaye mallar ithalat Nisan-Mays dnemini kapsamaktadr.

Kaynak: TK, OSD ve TCMB.

4.2. D Talep

2006 yl ilk yarsnda piyasalarda yaanan dalgalanma sonrasnda Trk

lirasnn reel olarak deer kaybetmesi ve i talebin daralmas, izleyen dnemde

ithalat bymesinin zellikle sermaye ve tketim mal kaynakl olarak

yavalamasna yol amtr. Petrol fiyatlarnn Austos ayndan itibaren hzl

bir d gstermesi de bu dnemde ithalat artn nominal olarak snrlayan

bir unsur olmutur. Sz konusu gelimeler, gl d talebin de katksylaihracat artn hzlandrmtr. Yurt ii talepteki belirgin yavalamaya karn

yksek oranl ihracat art, bata sanayi retimi olmak zere ekonomik

bymeyi srkleyen temel faktr olmutur. Bylece, 2006 ylnn ikinci

yarsnda mal ve hizmet net ihracat sabit fiyatlarla milli gelire pozitif katk

yapmtr. 2007 ylnn ilk eyreinde ihracatn ithalattan hzl bymesiyle net

ihracatn milli gelire pozitif katks devam etmitir. Bu gelimeler sonucunda,

2006 ylnn nc eyreinde Gayri Safi Milli Hasla (GSMH)nn yzde

8,1ine kadar ykselen cari ilemler a, 2007 yl ilk eyrei itibaryla

GSMHnin yzde 7,9una gerilemitir (Grafik 4.2.1).


37/69


38/69



grlmektedir. Ayrca, ihracatn yaklak yarsnn euro cinsinden yaplmas,

son dnemde euro-dolar paritesindeki euro lehine geliimin ihracatn ABD

dolar karlnn artmasna yol amtr. 2006 ylnn zellikle ilk drt aylk

dneminde ihracattaki byme oranlarnn dk dzeylerde olmas da 2007

yl ayn dneminde ihracat art oranlarnn yksek gereklemesine katkda

bulunmutur. Yeni Trk lirasnn yeniden glenme eilimine girmesine karn,

ihracat fiyatlarndaki art eiliminin ve d talepteki canlln devam etmesiyle

ihracat bymesinin bir miktar yavalamakla beraber yln ikinci yarsnda da

srmesi beklenmektedir.

Grafik 4.2.3. thalat Alt Kalemleri

(Yllk Yzde Deiim)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

0106

0206

0306

0406

0506

0606

0706

0806

0906

1006

1106

1206

0107

0207

0307

0407

Sermaye Mal Ara Mal Tketim Mal

Kaynak: TK.

2007 yl Ocak-Mays dnemindeki ithalat bymesi ara mal ithalat

kaynakl olmutur. Ara mal ithalat bu dnemde nceki yla gre yzde 22,3

byrken, sermaye mal ithalat yzde 3,2 ile snrl dzeyde artm, tketim

mal ithalat ise yzde 2,1 gerilemitir (Grafik 4.2.3). talepteki yavalama

gz nne alndnda, bu dnemdeki ara mal ithalat artnn byk lde

ihracata ynelik retimden kaynakland

anla

lmaktad

r. taleptekiyavalamann yan sra, petrol fiyatlarnn yeniden art eilimine girmesine

ramen yln ilk be aynda geen yln ayn dnemine gre halen dk

dzeyde olmas da ithalat artn snrlamtr. Ancak, ihracattakine benzer

ekilde, euro-dolar paritesinin euro lehine olan geliimi, ithalatn ABD dolar

karln artrmtr. Yurt ii talepte yln ikinci yarsnda muhtemel bir

canlanma ile birlikte sermaye ve tketim mal ithalatnn art eilimine

girmesi, ara mal ithalatnn ise ihracat ve petrol fiyat artna paralel olarak

yksek oranl bymesini srdrmesi beklenmektedir. Buna gre yln ikinci

yarsnda cari ilemler ann tekrar artma eilimine girmesi olasdr. Ancak,


39/69



2007 ylnda bir nceki yla gre cari ilemler ann GSMHya orannda

d olaca tahmin edilmektedir.

zetle, yln ikinci eyreine ilikin nc gstergeler, ekonomik

bymenin d talep kaynakl olmak zere lml bir ekilde devam ettii

ynnde sinyal vermektedir. Bu erevede, yurt ii talebin bymeye katksnn

snrl kalaca, net d talebin ise bymenin temel belirleyicisi olmaya devam

edecei tahmin edilmektedir.

Mevcut veriler nda i talepteki lml byme d talepteki gl

seyir ile birlikte deerlendirildiinde, toplam talep koullarnn enflasyondaki

d srecine destek vermeye devam ettii dnlmektedir (Grafik 4.2.5).Ancak, nmzdeki dnemde borlanma maliyetlerindeki iyilemenin devam

etmesi durumunda bir sredir ertelenmi olan i talebin tekrar ivmelenebilecei

deerlendirilmektedir. Bu deerlendirmeye ilikin gelimeler, orta vadeli bir

perspektifle enflasyonla mcadeleyi temel alan para politikas asndan

yakndan takip edilmektedir.

Grafik 4.2.5. kt A(Yzde)

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

00-I

00-III

01-I

01-III

02-I

02-III

03-I

03-III

04-I

04-III

05-I

05-III

06-I

06-III

07-I

Kaynak: TCMB.

4.3. Gc MaliyetleriTrkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan aklanan malat Sanayi

retimde alanlar ve retimde allan Saat Endeksi sonularna gre

2007 ylnn birinci eyreinde imalat sanayi istihdam bir nceki yln ayn

dnemine gre yzde 2,5 orannda artmtr (Tablo 4.3.1). Bu dnemde kamu

sektr istihdam gerilemi, zel sektr istihdam ise artmtr. malat sanayi

retimindeki artn istihdamdaki bymenin zerinde seyretmesiyle yln ilk

eyreinde ksmi verimlilik yzde 4,3 orannda artmtr. Kamu kesiminde reel


40/69



cret ve reel kazan artarken, zel sektrde gerilemitir. Verimlilik artlarnn

reel cret artlarnn zerinde gereklemesi sonucunda, imalat sanayinde reel

birim cretler ilk eyrekte bir nceki yln ayn dnemine gre yzde 5,8

orannda gerilemitir (Grafik 4.3.1). Yln ikinci eyreinde sanayi retiminin

yllk bazda dk oranda artmas beklenmektedir. Bu durum, reel birim

cretlerdeki gerilemenin yln ikinci eyreinde daha snrl kalabileceine

iaret etmektedir.

Grafik 4.3.1. malat Sanayiinde Reel Birim cret Endeksi

(1997=100)

45

5565

75

85

95

105

115

125

1998Q1

1998Q3

1999Q1

1999Q3

2000Q1

2000Q3

2001Q1

2001Q3

2002Q1

2002Q3

2003Q1

2003Q3

2004Q1

2004Q3

2005Q1

2005Q3

2006Q1

2006Q3

2007Q1

Kaynak: TK, TCMB.

Kamu iileriyle yaplan toplu i szlemesine gre, 2007 yl iin, 1400

YTL zerinde cret alan iilere yzde 10, 1400 YTLnin altnda cret alan

iilere ise seyyanen 140 YTL zam verilmesi kararlatrlmtr. Ayrca, 900

Tablo 4.3.1. malat Sanayinde stihdam, Reel cret ve Verimlilik Gelimeleri(Bir nceki Yln Ayn Dnemine Gre Yzde Deiim)

2005 2006 2007

Yllk I II III IV Yllk I

stihdam(1) -0 7 -1 9 -1 4 -0 7 1 2 -0 7 2 5Kamu -8,1 -3,3 -3,8 -5,7 -2,9 -4,1 -2,9zel 0,1 -1,9 -1,2 -0,2 1,6 -0,4 2,9

cret(2) 2,0 1,0 0,5 0,0 2,1 0,9 -1,8Kamu 8,0 3,9 -2,7 -4,0 -1,5 -3,0 0,5zel 1,7 1,9 1,3 1,2 3,1 1,9 -1,6

Kazan(3) 1,8 0,3 0,4 0,0 2,8 0,9 -1,0Kamu 6,1 -3,3 -2,4 -0,4 0,0 -1,5 0,3zel 1,9 1,3 1,2 0,7 4,0 1,9 -0,6

Verimlilik(4) 6,0 5,0 9,9 6,5 5,2 6,7 4,3

(1) malat Sanayinde retimde alanlar Endeksi, 1997=100.

(2) Dnemlertibaryla retimde allan Saat Bana Reel cret Endeksi, 1997=100.(3) Dnemlertibaryla retimde alan Kii Bana Reel Kazan Endeksi, 1997=100.(4) Dnemlertibaryla retimde allan Saat Bana Ksmi Verimlilik Endeksi, 1997=100.Kaynak: TK, TCMB.


41/69



YTLnin altnda cret alanlara 50 YTLlik ek bir iyiletirme yaplmtr. 2008

ylnda ise ii cretlerinin her iki alt ayda yzde 3 artrlmas, enflasyonun alt

aylk dnemlerde yzde 3 amas durumunda ise enflasyon farknn denmesi

kararlatrlmtr. Memurlarla 2008 yl iin toplu grmeler Austos aynda

yaplacaktr. Kamu iileri ile yaplan toplu i szlemesinin ngrd cret

artlarnn 2007 yl bandan itibaren geerli olmas nedeniyle yln ilk

eyreinde reel birim cretlerdeki gerilemenin yukarda sz edilenden daha

snrl olduu dnlmektedir.

Orta vadede yatrmlarda canlanmayla beraber verimlilik artlarnn

devam etmesi ve reel birim cretlerin enflasyondaki d srecine yapt

katknn srmesi beklenmektedir. Bununla birlikte, nceki Enflasyon

Raporlarnda da vurguland zere, kamu tarafndan cretlerde yaplan

ayarlamalarn enflasyon hedefiyle uyumlu olarak belirlenmesi nemini

korumaktadr.


42/69



KUTU 4.1. 2001 YILI SONRASI TRKYENN HRACAT PERFORMANSINDAK YAPISAL DEM

Son alt ylda Trkiyenin ihracat tarihsel ortalamalarnn zerinde ve srekli bir byme gstermitir. 1948-2000

dneminde Trkiyenin ortalama yllk ihracat bymesi yzde 11,2 iken, bu oran 2001-2006 dneminde yzde20,9 olarak gereklemitir. Bu erevede, Yeni Trk lirasnda son yllarda gzlemlenen deerlenmeye ramen,ihracat performansnda gzlenen gl art eiliminin bir yapsal dnme iaret edip etmediinin incelenmesigerei ortaya kmaktadr. Bu noktadan hareketle, Trkiyenin 2001-2006 dnemindeki ihracat performans 5ana balk altnda incelenmitir:

1) Trkiyenin dnya ihracat pazarlarndaki pay

2) hracatn rn ve lke kompozisyonu

3) Faktr younluundaki dnm

4) rn gruplar iin greli ihracat performans: Ykselen ekonomiler ile karlatrmal analiz

5) hracatn ithalat bamll

Ayrca son blmde zamana gre deien parametreler (Kalman Filtresi) teknii kullanlarak ihracatperformansndaki yapsal dnm niceliksel olarak incelenmektedir.

1) Trkiyenin Dnya hracat Pazarlarndaki Pay

Trkiye ihracatnn dnya ihracat piyasasndaki pay tarihsel olarak incelendiinde 1980li yllarn ilk yars ve2001-2006 dnemi olmak zere iki nemli srama dnemi gze arpmaktadr (Kutu 4.1.Grafik 1). 1960l ve1970li yllar kapsayan ithal ikamesine dayal sanayileme dneminde ihracat performansnn giderek dmesinitakiben, 1980li yllarda iktisadi serbestleme sreci ve ihracat tevik politikalar sonucu ihracatn pazar pay ikikattan fazla art gstermitir. 1990l yllarda yaanan krizlerin etkisiyle sz konusu payn art oran byk

oranda yavalarken, 2001-2006 dneminde 1980lerin ilk yar

s

nda olduu gibi h

zlanma eilimine girmitir.Ancak, burada dikkat edilmesi gereken nokta yukarda bahsedilen iki baar dneminin arkasnda yatandinamiklerin birbirinden farkl olduudur. Sz konusu dnemde 1980li yllarn aksine dalgal kur politikasuygulamasna geilmi ve bunun gerei olarak YTLde grlen deerlenme eilimine bir mdahaledebulunulmamtr. Bu dnemde ihracat firmalarn YTLde gzlenen deerlenmenin olumsuz etkilerini teknolojikgelime, dnya ihracat piyasalar ile btnleme, rn kalitesini n plana karma gibi kresel rekabetingerektirdii firma merkezli faktrler vastasyla bertaraf edebildikleri gzlenmitir.

Kutu 4.1.Grafik 1. Trkiye hracatnn Dnya Toplam hracatindeki Pay (1950-2006)

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

0,80

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

yzde

60

70

80

90

100

110

120

hracatn Pay Reel Dviz Kuru (1980=100, sa eksen)

thal ikameci dnem

Serbestlemeve ihracat

tevikpolitikalar

dnemi

Dalgal dviz kurupolitikas

Kaynak: DT, TK, TCMB.

2) hracatn rn ve lke Kompozisyonu

2001 yl sonrasnda ihracat kompozisyonunun sermaye ve teknoloji youn rnlere doru ynelmekte olduu

grlmektedir. Bu dnemde, en hzl ihracat bymesi Trkiyenin geleneksel ihracat rnlerinden ziyade yeni

mal gruplarnda gereklemitir. Nitekim, geleneksel ihra rnleri arasnda gsterilmeyen sermaye ve teknoloji


43/69



youn rnlerin toplam ticaret ierisindeki paynn artt ve bu yeni rnlerdeki hzl ihracat bymesi ile birlikte

toplam ihracat younlama orannn 2001 yl sonrasnda ykseldii saptanmtr. Sz konusu rnlerin endstri

ii ticaretinin dier ihra rnlerine gre yksek olduu gze arpmaktadr. Bununla birlikte, dnyadaki genel

eilime paralel olarak endstri ii ticaretin Trkiyede de artmakta olduu gzlenmitir. Trkiyenin ihracat lke

kompozisyonu ise 1996 Gmrk Birlii sonrasnda AB lkelerine ynelmi ve bu durum lke baznda ihracatn

younluk orannn artmasna katkda bulunmutur.

3) Faktr Younluundaki Dnm

1980li yllarda ihracat i gc, tarm ve ham madde youn sektrlere baml bir yap arz etmitir. Ancak sz

konusu ihracat yaps 2000li yllarn bandan itibaren deimeye balamtr. Yksek teknoloji youn ihra

rnlerinin Trkiyenin toplam ihracat iindeki pay 2001-2004 yllar arasnda 1990-1996 dnemine gre

yaklak kat art gstermitir. Trkiyenin geleneksel ihra rnleri olan ham madde ve tarm rnleri youn

ihra rnlerinin paynda ise sz konusu dnemde kayda deer dler yaanmtr (Kutu 4.1.Tablo 1).

Kutu 4.1.Tablo 1. Faktr Younluuna Gre hracatn Snflandrlmas(Trkiye, Toplam hracat indeki Yzde Pay)

Yksekteknoloji youn

Ham madde youn gc younSermayeyoun

Tarm rnleriyoun

1980-1989 6,0 16,9 30,6 9,3 24,21990-1996 6,9 5,5 42,7 14,8 17,71997-2000 12,0 3,7 44,3 12,8 13,02001-2004 18,0 3,9 39,4 16,0 8,8

Kaynak: UNCTAD, TCMB.

Trkiyenin yksek teknoloji youn ihra rnlerinin toplam iindeki pay dnya ve ykselen ekonomilerin

ortalamalarnn altnda yer almaktadr. Ykselen ekonomiler arasnda yaplan sralamada Trkiye 20 lke

arasnda 12. srada yer almaktadr. Ancak, 2001-2004 ve 1997-2000 dnemleri arasndaki art oranlar

karlatrldnda, Trkiye ykselen ekonomiler ierisinde birinci srada yer almaktadr. Bir baka deyile, faktr

kullanmndaki bu dnm Trkiyenin teknolojik rekabet gcnde dnya ve ykselen ekonomiler pazarlar ilebtnleme srecinin hzlandna iaret etmektedir.

4) rn Gruplar iin Greli hracat Performans: Trkiye ve Ykselen Ekonomiler

Her bir rn grubunun ihracat byme oran sz konusu rnn toplam dnya ihracat byme oran ile

karlatrlarak incelenmitir. Buna gre, 2001-2004 dneminde 1990-2000 dnemine gre Trkiye 20 ykselen

lke ierisinde gerek rekabet gc yksek rn says bakmndan gerekse bu rnlerin toplam ihracat iindeki

deeri bakmndan en iyi performans gsteren lkelerden biri olmutur. Trkiye, 3 basamakl Standart

Uluslararas Ticaret Snflandrmalar (SITC) kodlar temel alnarak belirlenen 239 rn grubu iinden 164

rnde dnya ortalamasnn zerinde bir byme oran sergilemitir. arpc olan nokta, bu 164 rnn toplam

Trkiye ihracatnn yzde 88,1ini oluturmasdr. Dier taraftan ykselen ekonomiler de 2001-2004 dnemindebaarl performans gstermitir. Rekabet gc yksek rnlerin toplam ihracat iindeki pay ykselen

ekonomiler iin yzde 50nin zerinde gereklemitir. Bir dier deyile, ykselen ekonomiler dnya ihracat

pazarna gre daha baarl performans gstermitir.

Ykselen ekonomilerin her birinin ihracat performans dnya ihracatna gre deil, ykselen ekonomiler toplam

ihracatna gre kyaslandnda, Trkiye yine sz konusu 20 lke iinde gerek rekabet gc yksek rn says

bakmndan gerekse bu rnlerin toplam ihracat iindeki deeri bakmndan en iyi performans gsteren

lkelerden biri olmutur. Trkiye, 239 rn iinden 151 rnde toplam ykselen ekonomiler ortalama

bymesinin zerinde bir byme oran sergilemitir. Sz konusu rnler Trkiye ihracatnn yzde 84,7sini

oluturmaktadr. Trkiyenin gerek dnya pazar gerekse ykselen ekonomiler pazar iinde gstermi olduu


44/69



bu performans ve bir nceki blmde bahsedilen yksek teknoloji youn ihra rnlerinin payndaki sramaTrkiyenin rekabet gc asndan ykselen ekonomilere ve dnya ihracat piyasalarna hzl bir yaknsamasreci iinde olduuna iaret etmektedir.

5) thalat Bamll

1998 sonras veriler incelendiinde Trkiyenin ihracatnn ithalat bamllnn artmakta olduu saptanmtr.Bu eilim zellikle imalat sanayinde net bir ekilde grlmektedir. Ancak, ABye yeni ye olmu baz DouAvrupa lkeleri ile karlatrldnda, bu lkelerde de ithalat bamllnn bu dnemde hzla artmaktaolduu, hatta bu artn genelde Trkiyeden daha hzl gerekletii gzlenmitir. Bu erevede, Trkiyeekonomisindeki gelimeleri kresel ekonomideki gelimelerden bamsz deerlendirmemek gerektiidnlmektedir.

Ekonometrik Analiz

Trkiyenin ihracat fonksiyonu 1987-2006 dneminde birok yapsal deiimden gemitir hracat

fonksiyonundaki krlmalar inceleyebilmek iin ihracat fonksiyonundaki deikenlerin zamana gre deien

katsaylar Kalman filtresi kullanlarak tahmin edilmitir. Kalman filtresi yntemi dier standart ekonometrik

yntemlerin aksine tahmin edilecek modelin katsaylarn rassal deiken kabul etmekte ve filtreleme teknii

kullanarak bu deikenleri tahmin etmektedir. hracatn arz ve talep fonksiyonlarnn farkl deikenlerden

etkilendii dnlerek bu denklemler ayr ayr tahmin edilmitir. Modelde ihracat arznn belirleyici

deikenleri olarak ithalat miktar endeksi ve birim i gc maliyetleri bazl reel efektif kur, ihracat talebinin

belirleyici deikenleri olarak ise d dnya (OECD) milli geliri ve tketici fiyatlar bazl reel efektif kur

kullanlmtr. er aylk veri kullanlarak 1987-2006 dnemi iin tahmin edilen modelde ihracattaki mevsimsel

etkilerin arndrlmas amac ile 3 mevsimsel kukla deiken de kullanlmtr.

Kutu 4.1.Grafik 2. Zamana Gre Deien hracat Arz ve Talep Esneklikleri (1987-2006)hracat Arz Denklemi hracat Talep Denklemia) thalat Esneklii a) Yurt d Gelir Esneklii

0,25

0,28

0,31

0,34

0,37

0,4

19871

19883

19901

19913

19931

19943

19961

19973

19991

20003

20021

20033

20051

20063

0,28

0,31

0,34

0,37

0,4

0,43

19871

19883

19901

19913

19931

19943

19961

19973

19991

20003

20021

20033

20051

20063

b) Birim gc Maliyeti Bazl Kur Esneklii b) TFE Bazl Kur Esneklii

-0,3

-0,25

-0,2

-0,15

-0,1

-0,05

0

19871

19883

19901

19913

19931

19943

19961

19973

19991

20003

20021

20033

20051

20063

-0,3

-0,25

-0,2

-0,15

-0,1

-0,05

0

19871

19883

19901

19913

19931

19943

19961

19973

19991

20003

20021

20033

20051

20063


45/69



Bulgular hem ihracat arz hem de talep denklemlerindeki katsaylarn zaman ierisinde sabit kalmadn,

ihracatn gelire ve ithalata duyarllnn artarken kura duyarllnn azaldn gstermektedir (Kutu 4.1.Grafik

2). Bu grafiklerden ksmen de olsa Gmrk Birliinin sz konusu eilimi etkiledii grlmektedir. Ayrca, ABile entegrasyon sreci ierisinde, Trkiyenin retiminde ve ihracatnda ithal girdi kullanmnn artt sonucuna

varlmtr. thal girdi kullanmndaki artlar ise ihracata ynelik retim yapan sektrlerin hem maliyet hem

gelir unsurlarnn yabanc para cinsiden olmasndan dolay kur esnekliinin azalmasna yol amaktadr.

Kaynaka

Aydn, F., Saygl, H. ve Saygl, M. (2007) Analytical Analysis of Structural Change in Turkish Exports: 1980-

2006, TCMB, yaynlanmam alma.


46/69


47/69



piyasa ilemlerinde kullanlan mevcut aralarn yan sra, likidite

ynetiminin etkinliinin artrlmas amacyla gerekli grldnde likidite

senetlerinin de kullanlabilecei deerlendirmesinde bulunmutur. Bu

dorultuda, ilk likidite senedi 19 Temmuz 2007 tarihinde 32 gn vadeli

olarak ihra edilmitir.

Graik 5.1.2. Fazla YTL Likiditesi(Milyar YTL)

-3,0

0,0

3,06,0

9,0

12,0

15,0

18,0

21,0

03/01/2005

30/03/2005

23/06/2005

16/09/2005

13/12/2005

13/03/2006

06/06/2006

29/08/2006

27/11/2006

22/02/2007

18/05/2007

Kaynak: TCMB.

stanbul Menkul Kymetler Borsas (MKB) Tahvil ve Bono Piyasasnda

oluan gsterge niteliindeki Devlet Borlanma Senedi (DBS) faiz

orannda sene bandan itibaren gzlemlenen d eilimi ikinci eyrekte

belirginlemi, gsterge kymet faizleri TCMB politika faizinin altnda

seyretmeye devam etmi ve son dnemde aradaki fark daha da almtr

(Grafik 5.1.3). Yurt iinde artan dnemsel risk alglamalarna ramen,

enflasyonun azalma eilimine girmesi ve yurt dnda yerleiklerin talebinin

srmesi tahvil faizlerinde ortaya kan dn temel belirleyicileri

olmutur.

Grafik 5.1.3. Faiz Oranlarndaki Gelimeler(Yzde)

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

03.0

1.0

5

13.0

4.0

5

21.0

7.0

5

28.1

0.0

5

13.0

2.0

6

23.0

5.0

6

29.0

8.0

6

11.1

2.0

6

22.0

3.0

7

29.0

6.0

7

IMKB Tahvil ve Bono Piyasas Faiz Oran (Gsterge

Niteliinde, Bileik)TCMB Gecelik Faiz Oran (Bileik)

Kaynak: MKB, TCMB.


48/69



2007 ylnn ikinci eyreinde para politikasnn sk duruunun

devam etmesi enflasyon beklentilerinin ve enflasyon belirsizliinin

azalmasna yol aarak uzun vadeli faizlerin dne destek vermitir. 20

Temmuz 2007 tarihinde oluan getiriler, risk primindeki azalma ve

enflasyon bekleyilerindeki dn de etkisiyle her vadede 2007 ylnn ilk

eyreinin sonunda oluan getirilerin altnda gereklemitir (Grafik 5.1.4).

Ayrca, oluan getiri erilerinin 18 ay vadeden itibaren aa ynl olmas,

ekonomik birimlerin orta vadede enflasyondaki d srecinin devam

edeceine ilikin bekleyilerini koruduuna iaret etmektedir.

Grafik 5.1.4. Getiri Erileri

15,00

16,00

17,00

18,00

19,00

20,00

1 AY 2 AY 3 AY 4 AY 6 AY 9 AY 12 AY 18 AY 24 AYVadeye Kalan Ay Says

FaizOranlar

02 Nisan 2007

20 Temmuz 2007

Kaynak: MKB.

Para politikasnn

tcmb enflasyon raporu 2007 iii

Documents