Techniki radzenia sobie ze stresem

mgr Katarzyna Kulwicka-Durmowicz

Plan wykładu

Część pierwsza: Stres

• koncepcje stresu• objawy stresu • przyczyny stresu

Część druga: Sposoby radzenia sobie ze stresem

Koncepcje stresu

Stres jako reakcja – fizjologiczna reakcja organizmu na stresory - zewnętrzne bodźce wywołujące stres (Hans Selye)

Stres jako bodziec – zmiana w otoczeniu wywołuje napięcie emocjonalne i utrudnia normalne reagowanie (Irving Janis)

Stres jako proces (transakcja)– relacja między jednostką a otoczeniem oceniana jako obciążająca i przekraczająca możliwości poradzenia sobie (Richard Lazarus & Susan Folkman)

• Objawy emocjonalne – lęk, niepokój, chwiejność emocjonalna, gniew, zmęczenie, drażliwość, nieufność, pesymizm, spadek samooceny• Objawy poznawcze (intelektualne) – natłok myśli, słabsza pamięć, problemy z koncentracją, spowolnienie reakcji, częstsze pomyłki, mniejsza efektywność pracy umysłowej• Objawy behawioralne (w zachowaniu) – konfliktowość, płaczliwość, nerwowość ruchów, przyspieszona mowa, objadanie się, nadużywanie tytoniu, nadużywanie alkoholu i innych środków uspokajających• Objawy fizyczne – napięcie i bóle mięśni, ból głowy, ból brzucha, ból w okolicy serca, suchość w ustach, bladość skóry, potliwość, drżenie dłoni, podwyższone tętno, problemy z oddychaniem, brak apetytu, problemy ze snem, nadwrażliwość na bodźce

Objawy stresu

• Wzorek, 2008 – pielęgniarki z oddziałów intensywnej terapii, neurologii i POZ• nerwowa atmosfera• zła organizacja pracy• reanimacja i śmierć pacjenta (dot. oddziałów intensywnej terapii)

• Ciesielska i in., 2013 – pielęgniarki z oddziałów intensywnej terapii i anestezjologii

• odpowiedzialność za życie drugiego człowieka• niskie pobory• presja czasu

• Dębska i in., 2014 – pielęgniarki z oddziałów internistycznych, intensywnej terapii, chirurgii oraz POZ

• presja czasu• odpowiedzialność• konflikty• długotrwałe obciążenie

Przyczyny stresu

- spadek odporności - osłabienie układu immunologicznego- łatwiejsza zapadalność na choroby- nasilenie objawów chorób autoimmunologicznych - nadciśnienie tętnicze- zwiększone ryzyko choroby wieńcowej i zawału serca- zwiększona zapadalność na choroby układu kostno-stawowego- zaburzenia snu- zaburzenia lękowe (nerwicowe)- zaburzenia nastroju (depresja)- wypalenie zawodowe

(Ogińska-Bulik, 2010)

Konsekwencje przewlekłego stresu

• Carver, Scheier & Weintraub • Aktywne radzenie sobie• Akceptacja• Planowanie• Unikanie konkurencyjnych działań• Pozytywne przewartościowanie i rozwój• Powstrzymywanie się od działania• Odwracanie uwagi• Koncentracja na emocjach i ich wyładowanie• Poszukiwanie instrumentalnego wsparcia społecznego• Poszukiwanie emocjonalne wsparcia społecznego• Zwrot ku religii• Poczucie humoru• Zaprzeczanie• Zaprzestanie działań• Zażywanie alkoholu lub innych środków psychoaktywnych

Style radzenia sobie ze stresem

• Strategie radzenia sobie wg Lazarusa i Folkman:• skoncentrowane na problemie (instrumentalne, zadaniowe) –

poprawa niekorzystnej sytuacji między wymaganiami a możliwościami

• skoncentrowanie na emocjach (samoregulacja emocji) – obniżenie przykrego napięcia i łagodzenie negatywnych stanów emocjonalnych

• Sposoby radzenia sobie wg Lazarusa:• poszukiwanie informacji (np. o chorobie)• bezpośrednie działanie (np. udanie się do lekarza)• powstrzymanie się od działania (np. rzucenie palenia)• metody intrapsychiczne – regulowanie emocji (mechanizmy

obronne)

Radzenie sobie ze stresem

• Ćwiczenia fizyczne• Trening Schultza

• Skupianie na poszczególnych częściach ciała i wywoływanie w nich uczucia ciężaru i ciepła

• Trening Jacobsona• Naprężanie i rozluźnianie poszczególnych partii mięśni

• Wizualizacja • Metoda „3-6-9”

Techniki radzenia sobie ze stresem

● Ciesielska, M., Jelonek, A., Łysiak, N., Nalazek, A., Cieślicka, M., Zukow, W. (2014).

Sposoby radzenia sobie ze stresem wśród pielęgniarek intensywnej terapii i

anestezjologii. Journal of Health Sciences, 3(5).

● Dębska, G., Pasek, M., Wilczek-Rużyczka, E. (2013). Ociążenie psychiczne i

wypalenie zawodowe u pielęgniarek pracujących w różnych specjalnościach

zawodowych. Hygeia Public Health, 49(11), 113-119.

● Heszen, I. (2013). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

● Terelak, J. (2005). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Branta.

● Wzorek, A. (2008). Porównanie przyczyn stresu u pielęgniarek pracujących na

oddziałach o różnej specyfice. Studia Medyczne, 2008(11), 33-37.

Polecana literatura