tedarik zinciri y netimi

8/8/2019 Tedarik Zinciri Y Netimi

1/66

1. TEDARK ZNCR

1.1. Tedarik Zincirinin Tanm

Jayashankar ve dierlerine (1996) gre tedarik zinciri, bir veya daha fazla rn

grubuyla ilgili elde etme, retim ve datm faaliyetlerinden kollektif bir biimde sorumlu

olan otonom veya yar otonom i faaliyetlerinden oluan bir ebekedir.

Lee ve Billingtona (1995) gre ise tedarik zinciri, hammaddeleri elde eden, bunlar

yar ve tamamlanm rnlere dntren ve ardndan bir datm sistemi vastasyla bu

rnleri mterilere teslim eden yaplar ebekesidir.

Niha mterilere datlmak zere hammaddeleri tamamlanm rnlere dntren

tedarik zinciri, ok safhal, kapsamnda birden fazla grevi olan ve birok iletmeyi ieren bir

prosestir.

Genel bir tanm olarak tedarik zinciri, hammaddelerin siparii ve elde edilmesinden,

mamullerin retilmesine ve mteriye datm ve ulatrlmasna kadar olan kurumsal

fonksiyonlarna uzanan bir faaliyetler dizisidir.

Bu noktada, tek bir rn iin basit bir tedarik zinciri rnei verilebilir: Bu zincirde

satclardan hammadde salanr, tek bir admda tamamlanm rne dntrlr, ardndan

datm merkezlerine, ve son olarak da mterilere tanr. Gerek tedarik zincirleri ortak

bileenlere, retim aralarna ve kapasitelere sahip tamamlanm birok rn bulundurur

(Ganeshan ve Harrison, 1995).

1.2. Tedarik Zincirinin Fonksiyonlar

Bir i ortamnda eit ak mevcuttur. Bunlar:

1. 1. Mamuln elde edilmesinden tketimine kadar olan ak

2. 2. Satclardan i ortamna ve buradan da mterilere olan bilgi ak

3. 3. Satn alma vs. iin gerekli fonlar salayan mterilerden i ortamna olanfinansal ak. (http://www.e-cozumevi.com/scm.htm,2001)


2/66

Tedarik zinciri fonksiyonlar ise i ortamndaki mamul akn temsil etmektedir.

Tedarik zinciri bir iletmede doru malzemelerin, hizmetlerin ve teknolojinin doru

kaynaktan, doru zaman ve uygun kalitede satn alndnn garanti edilmesinden sorumludur.

Tedarik zinciri, malzemelerin salanmas, bu malzemelerin ara ve tamamlanm

rnlere dnm ve tamamlanm rnlerin mterilere datm fonksiyonlarn yerine

getiren ara ve datm seeneklerinin bir ebekesidir. Tedarik zinciri, karmakl endstri

veya iletmeye gre deise de, hem hizmet, hem de retim iletmelerinde bulunur.

Servis endstrileri de mamul retimi yapan iletmeler gibi bir rn teslimat yapar. Bu

rnler bilgi, mteri servisleri, vs. olabilir. Ayrca, hizmet ve mamul retimi arasndaki fark

da gittike belirsizlemektedir. Gerekte de modern retim sistemlerinin rn meydana

getirme veya malzemelerin ilenmesi gibi fiziksel safhalardan daha fazla faaliyet gstermesi

gerekmektedir.

Sonu olarak, tedarik zinciri; tedarik, rn tasarm, retim planlamas, malzeme

ynetimi, siparilerin yerine getirilmesi, envanter ynetimi, nakliye, depolama ve mteri

servislerini kapsar.

Kurumsal fonksiyonlarn verimli olabilmeleri iin btnleik bir biimde almalar

gerekir. Tedarik zinciri ile ilgili olaylara hzl ve kaliteli bir ekilde karlklar verilmesini

salamak iin kurulu erevesindeki birok fonksiyonun koordinasyonu gereklidir.

Tedarik zincirindeki pazarlama, datm, planlama, retim ve satn alma

organizasyonlar geleneksel olarak bamsz olarak iletilmitir. Bu organizasyonlarn kendi

amalar bulunmakta ve bu amalar da ounlukla akmaktadr.

Pazarlamann yksek seviyeli mteri hizmeti maksimum sat amalar, retim ve datm

hedefleriyle de akmaktadr. Birok retim ilemi, envanter seviyeleri ve datm imkanlar

zerindeki etkisi gz nne alnmadan, kty maksimize etmek ve maliyetleri drmek

zere tasarlanmtr. Satn alma kontratlar, eski satn alma rneklerinin tesinde ok az birbilgiyle mzakere edilmektedir. Bu etmenlerin sonucunda, iletme iin tek, btnleik bir


3/66

plan bulunmamaktadr, planlarn says i eitlerinin says kadardr. Bu farkl fonksiyonlarn

btnletirilmesi iin bir mekanizmaya ihtiya vardr. Tedarik zinciri ynetimi, bu tr bir

btnlemeye ulalabilecek bir stratejidir. Tedarik zinciri ynetiminin tipik olarak, malzeme

aknn btn olarak tek bir firma tarafndan sahip olduu ve her bir kanal yesinin bamsz

olarak alt tam olarak btnlemi firmalar arasnda bulunduu gzlenmektedir. Bu

yzden zincirdeki eitli bileenlerin koordinasyonu, onlarn etkili bir ekilde ynetilmesiyle

salanr (Ram ve Harrison, 1995).

1.3. Tedarik Zincirinin Yaps

Tedarik zinciri satlacak mal iin gerekli satn alma ve elde etme ile balar. Ardndan,

satlarn desteklenmesi amacyla envanter ynetimi ve depo ynetimine ynelir. rnlerin

mterilere teslimatyla son bulur.

Tedarik zincirinde malzemeler hammadde kaynaklarndan, bu hammaddeleri yar mamullere

dntren bir retim seviyesine geer. Bu yar mamuller daha sonra tamamlanm rnleri

meydana getirmek zere bir sonraki seviyede birletirilecektir. Elde edilen rnler datm

merkezlerine ve buralardan da satclar ve mterilere aktarlr.


4/66

1.4. Tedarik Zinciri eitleri

Tedarik zincirleri, artan komplekslilie gre eitlilik gsterir. Tek safhal tedarik zinciri

hammaddelerin elde edilmesi, retim ve datmn malzeme ak fonksiyonlarn birletirir.

Bu eit tedarik zincirinde birok bilgi ileme ve karar verme fonksiyonu bulunmaktadr.

Fonlarn ynetimi de kapsanmaktadr, nk borlar ve alacaklar formundaki iletme

sermayesi, envanter ve ekipman formundaki alma sermayesi kadar nemlidir.


5/66

ok safhal tedarik zinciri ynetimi, daha nce belirtilen tedarik zinciri tanmna daha iyi bir

rnektir. Bunlar tipik olarak ok irketli tedarik zincirleridir, ancak zellikle de tek safhal

tedarik zincirlerinin oklu kopyalardr. Volkswagen ok safhal tedarik zincirine bir rneksunmaktadr. retici, ilerideki sipari bilgilerini ve gerek siparileri elektronik olarak almak


6/66

zere satclaryla birlikte almakta ve gnlk otomobil retim planlamas iin verileri

girmektedir (Metz,1998).

2. TEDARK ZNCR YNETM

2.1. Tedarik Zinciri Ynetiminin Tanm

Tedarik zinciri ynetimi, malzemelerin ve tamamlanm mallarn, satcdan mteriye kadar

olan aknn potansiyel ara duraklar olarak retim vastalar ve depolar kullanlarak etkili

ynetimidir. Buna karn bu faaliyet, yeni bir kavram deildir. letmeler son yllarda tedarik

zincirine uygun yapnn verilmesi sonucunda mteri hizmet seviyelerini iyiletirebilecei,

sistemdeki fazla envanterin azaltlabileceini ve iletme andaki gereksiz maliyetlerin

kslabileceine dikkat etmitir (Sengupta ve Turnbull, 1996).

Tedarik zinciri ynetimi mteriyi memnun edecek bir ekilde daha iyi bir ekilde rn ve

hizmet retip sunmak iin genileyen bir faktrler bileenini planlama ve kontrol etme

amacyla ileri teknoloji, biliim ynetimi ve yneylem aratrmalar matematii kullanr. leri

seviyede programlar, ilikisel veritabanlar ve buna benzer teknik aralar kullanr.

Teknolojisi karmak olsa bile, tedarik zinciri ynetiminin en nemli kavramlar ve alma

teknikleri olduka anlalrdr (Metz, 1998).

2.2. Tedarik Zinciri Ynetiminin Fonksiyonlar

Tedarik zinciri ynetimi fonksiyonlar seviyede almaktadr: Stratejik seviye, taktik

seviye ve operasyonel seviye.


7/66

Her bir seviye, kararlarn alnd srenin periyodu ve bu periyot sresince alnan kararlarn

skl ile birbirinden ayrlmaktadr. Stratejik seviyede u tr konular ele alnmaktadr:

retimin nerede tahsis edilecei ve en iyi kaynak bulma stratejinin ne olaca. Taktik

seviyede u tr konular ele alnmaktadr: Tahmin yrtme, planlama, temin sresi ksa olan

malzemelerin siparii ve retim ihtiyalarnn karlanmas iin fazla mesailerin izelgelenip

izelgelenmeyecei. Operasyonel seviyede ise u tr konular ele alnmaktadr: Envanter

datm, detayl izelgeleme ve bir makine bozulduu zaman bir sipariin ne yaplaca.

Tedarik zinciri ynetimi, ayrca, mteri ve tedarikilerle de koordinasyonu gerektirir.

Pazar dinamikleri bunu gletirmektedir. Mteriler sk sk deiiklikler yapmakta veya

siparileri iptal etmektedir. Tedarikiler yanl malzemeleri salayabilmekte veya ge teslimat

yapabilmektedir. Temin srelerini ve envanteri minimize ederken pazarn dinamiklerine hzl

bir biimde karlk verecek sistemlere ihtiya duyulmaktadr(Yamak,1999).

Pazarda olduu gibi, retimin taban da dinamik bir yapdadr. Planlanmam olaylarn

gereklemesi izelgelenmi faaliyetlerden sapmalara yol aabilir. retim kontrol sisteminin,

planl bir retim iin, retim hedeflerini optimize edecek yntemlerle bu olaylara cevap

vermesi gereklidir. Olaylar baz durumlarda, sz konusu ksmda kontrol altnda olmayan


8/66

problemlere yol aabilir. retim kontrol sistemi, faaliyetlerini planlama, sat ve pazarlama

gibi daha st seviyelerdeki fonksiyonlarla koordine etmelidir (Fox vd, 1993).

2.3. Tedarik Zinciri Ynetiminin Yaps

2.3.1. Tedarik Zinciri Yazlmnn Evrimi

1998 ncesi: Bu tarihe kadar alt eit temel planlama ve gerekletirme yazlm

bulunmaktayd. Bunlar Kurumsal Kaynak Planlamas (Enterprise Resource Planning, ERP),

Tedarik Zinciri Planlamas (Supply Chain Planning, SCP), Sipari Ynetimi Sistemleri (Order

Management Systems, OMS), Depolama Ynetim Sistemleri (Warehouse Management

Systems, WMS), retim Uygulama (Manufacturing Execution Systems, MES) ve Nakliye

Ynetim Sistemleridir (Transportation Management Systems, TMS). Her biri kendi

asndan tedarik zinciri ile ilgilidir ve dier eitlerle ok az balants bulunur.

1998-2001: Gncel gelitirme almalar sz konusu alt yazlm tipinin balanmas

ve btnletirilmesi zerine younlamtr. Ama bamsz safhalar yerine btn olarak

tedarik zinciri ile ilgili alan paket programlar oluturmaktr. Son zamanlara kadar

WMSnin TMS paketleri ile balanmas zerinde durulmaktayd. Bir sonraki safha ise OMS

ile WMS arasnda balant ina edilmesi olacaktr. Bu abalar ramen, alt yazlmn her biri

de zelliklerini korumaktadr.

2001-2004: Bu alt gncel yazlm tipi ilk olarak btnletirildikten sonra, isimleri

hala kullanlyor olacaktr. Bu ksmen, gerekte elde edilen btnleme seviyesini yanstyor

olacaktr. Bu ayrca da eitli paket programlarn greli gcnn sonucu olacaktr.

2004 sonras: Temel hedef tam olarak btnlemi tedarik zinciri ynetimi paketprogramlarnn retilmesidir. Bunlar, tedarik zincirinde zaman, maliyet ve iilere ihtiya

duyulmamas iin gerekli btn planlama ve uygulama fonksiyonlarn gerekletirecektir.

Bunlar karmak ve maliyetli olacaktr ve baz kimseler bu gn ERPde olduu gibi

kurulmasnn g olacan dnecektir. Ancak, lider iletmeler pazardaki konumlarnn

muhafaza edilmesi veya iyiletirilmesi iin nemli olduklar kanaatine varacaktr.


9/66

Gelecekteki tedarik zinciri ynetimi yazlm paketlerinin temel alt bileeni iki nemli

fonksiyonu yerine getirecektir. Bunlardan biri planlama (tahmin ve izelgeler) ve dieri de

plana dayal uygulamadr (faaliyetlerin dinamik bir biimde ynetimi).

2.3.2. Yazlm eitleri

ERP ve SCP, planlama kategorisine girerken, MES, WMS ve TMS uygulama

ksmndadr. OMS iki kategorinin arasndadr, nk planlamann son admn ve

uygulamann da ilk admn oluturmaktadr. ERP ile planlamaya balanr. ERP bir iletmenin

kurumsal kapsamda finans, insan kaynaklar, satn alma, sipari verilmesi ve ilgili idar

fonksiyonlar zerine younlamtr.

Birok paket program ayrca retime ynelik modller bulundurmaktadr. Gerekte,

ERP genel olarak eski malzeme ihtiya planlamas (MRP) ve retim kaynak planlamas (MRP

II) paket programlarnn bir ileri safhas olarak dnlmtr.

ERP seenekleri arasna baz sipari ve nakliye ynetimi imkan dnda depolama

kontrol de eklenmitir. Buna karn, sonuta gelecein btnleik yaps olumamtr.

Bunun yerine sz konusu yazlm ERP tedarikileri dndaki irketler tarafndan yazlm ve

temel yapya eklenmitir.

ERPnin genel olarak farkna varlan gl olduu konu, ortaklk finanslarnn tahmin

ve ynetimi olmutur. Bu, ERPnin gelecekte avantaj olacaktr. Finansal adan etkili olmak

iin maliyet, gelir, depolama ve retim aralar gibi mallar ve envanterler de dahil olmak

zere pasifleri ieren veritabanlarna ihtiya vardr. Bu veritabanlar siparilerin ve bunlar en

yksek seviyede yerine getirilmesinin ne kadara mal olacann analizi ve deerlendirilmesi

iin gerekli bilgileri salayacaktr. ERP, bir sipariin yerine getirilmesinin maliyetini verebilir,

tedarik seeneklerini belirleyebilir ve siparilerin krlln gsterebilir.

SCP yazlm paketleri sipari talebi ile balayan ve bu talebin ne ekilde ve ne zaman

karlanabileceini belirleyen analitik aralardr. Kurumsal seviyede veya birimler

seviyesinde planlama yaparlar. Bu belirlemeleri yapmak iin, bilgilerin bir ksm bir ERP

sisteminden veya baka bir merkez veritabanndan gelebilir.


10/66

Son zamanlarda tedarik zinciri planlamas birok yeni forma dnmtr. SCP

orijinal olarak imalathane tabanna odaklanmt ve ileri seviyede planlama ve izelgeleme

olarak bilinmekteydi. Envanter planlamas, tedarik zinciri ebeke tasarm, retim planlamas,

talep planlamas gibi birok modlden meydana gelmitir. Her bir modln SCP iinde kendi

bir yeri vardr ve planlama verimliliini arttrmak iin hepsi btnlemitir.

APS depolama ve datm alann da kapsaynca yeni modller ortaya kmtr.

SCPnin operasyonel verimlilikte eitli ekilde nemli etkisi vardr. nde gelen SCP

tedarikilerinden Manugistics aadaki rnei sunmaktadr:

Kimya devi Rohm & Haas, zamannda teslimatlar %85ten &96ya

ykseltmitir.

Yourt reticisi Dannon envanter evrimlerini %30 arttrm ve envanter

seviyelerini %20 azaltmtr.

Glaxo Wellcome mteri servis seviyelerini %97den %99,5e ykseltmitir.

OMS planlama ve uygulama yazlmnn arasndadr. Bir sipari ynetimi sistemi siparileri

alr ve planlama ksmn tamamlamak iin kurumsal tabandaki envanterin mevcut olup

olmadn belirler. Sz konusu yazlm ardndan, MES, WMS ve TMSye iletmek zere

siparilerin nceliinin belirtilmesi ve optimize edilmesi gibi uygulamaya giren grevleri baz

grevleri yerine getirir. Mteri servisleri blmne balantlar da bulunur, nk OMS

paralarn mevcut olmasna gre beklenen gnderme ve teslimat tarihlerini gelitirebilir.

OMS planlama ve uygulama yazlmlarnn btnlemesine olan ihtiyaca iyi bir

rnektir. Veritabanndaki st seviyedeki bilgilere ulaamadka karar veremez. Aa

seviyedeki uygulama yazlmyla balantl olmama durumunda, verdii kararlar

ileyebilecekleri yere iletilemez.

Uygulama ksmnda MES, WMS ve TMS bulunur. de kendi alarndan

siparilerin yerine getirilmesi zerine odaklanmtr. rnein MES paralarn retilmesini

salar. WMS bu paralarn depoda bulundurulmasn ynetir. TMS ise siparileri en uygun

tayclara iletir.


11/66

retim uygulama sistemleri imalathane tabann kontrol eder. MES siparilerin yerine

getirilmesi iin, mteri tarafndan ihtiya duyulduu zaman tamamlanm rnn zamannda

meydana getirilmesi iin gerekli tm kaynaklar (tehizat, envanter ve iileri) ynetir. Bu

kaynaklarn gerektii ekilde tahsisini, korunmasn, izelgelenmesini ve datmn

gerekletirir.

Bunlarn yerine getirilmesi, gerek zamanl verilerin kullanld dinamik kontrol

gerektirir. Bu ise, MESin deien durumlarla ilgilenmesine olanak verir. rnein sz konusu

yazlm, makinelerin almad zamanlarn eksikliini alma guruplarnn rotasyonu ve

ncelikleri yeniden ayarlayarak giderir.

MES kullanclarnn kazand faydalar arasnda:

Temin srelerinin %20den fazla azaltlmas

retim evrim zamannn %30 kadar kslmas

Yar mamul seviyelerinin %30dan fazla azaltlmas bulunmaktadr.

WMS mamuller retildikten sonra devreye girmektedir. WMS, MESe benzer bir

biimde siparilerin yerine getirilmesi iin gerekli kaynaklarn gerek zamanl kontroln

salar. Teslimattan gndermeye kadar olan envanter, insan ve ekipman ynetir. Envanterler

WMSnin setii bir noktaya braklr. Sipariler, WMSnin belirledii en verimli yolla

belirgin bir sra ile seilir.

WMSnin kazandrd faydalar arasnda daha ksa sipari iyiletirme zamanlar, daha

yksek seviyede envanter istikrar, daha fazla sipariin yerine getirilmesi bulunur. Bir

iletmenin tedarik zincirinin son safhas TMSnin ynetimi altndadr. TMSnin operasyonel

verimlilik dndaki gerek potansiyeli, maliyet kazanmlardr. Bir iletmenin lojistik

maliyetlerinin %70inin nakliyeyle ilgili olduu tahmin edilmektedir. Bir TMS ile nakliyat

verimsizlikleri, gereksiz maliyetler ve fazla olan iiler minimize edilmektedir. Bu, sz

konusu yazlmn nakliyat ve nakliyeci seimini otomatikletirmesi sayesinde

gereklemektedir (Forger, 1999).

2.4. Tedarik Zinciri Kararlar


12/66

Tedarik zinciri iin verilen kararlar iki geni kategoride snflandrlmaktadr: Stratejik

ve operasyonel. Stratejik kararlar uzun bir zaman ufkunda verilmektedir. Bunlar, iletmenin

stratejisiyle sk skya baldr (bazen bu kararlar, iletmenin stratejisinin kendisidir) ve bir

tasarm perspektifinden tedarik zinciri politikalarn ynlendirir. Dier taraftan operasyonel

kararlar ksa vadelidir ve gnlk faaliyetlerde younlamaktadr. Bu eit kararlardaki aba,

stratejik tedarik zincirindeki mamul aknn etkin ve verimli bir biimde ynetilmesidir.

Tedarik zinciri ynetiminde temel drt karar alan bulunur:

1. 1. Yerleim

2. 2. retim

3. 3. Envanter ile

4. 4. Nakliye (datm)

Her bir karar alan hem stratejik hem de operasyonel eler ierir.

2.4.1. Yerleim Kararlar

retim merkezlerinin, stok noktalarnn ve kaynak noktalarnn coraf olarak

yerleimi, bir tedarik zincirinin oluturulmasnda doal olarak ilk admdr. Bunlarn boyutu,

says ve konumu belirlendikte sonra rnlerin niha mteriye kadar akabilecei mmkn

gzergahlar da belirlenebilir. Bu kararlar, mteri pazarlarna eriimin temel stratejisini temsil

ettii ve gelir, maliyet ve hizmet seviyesinde nemli bir etkisi olduu iin bir firma iin byk

nem tar. Bu kararlar retim maliyetleri, vergiler, retim snrlamalar, ve buna benzerlerini

gz nne alan bir optimizasyon rutini tarafndan belirlenmelidir. Yerleim kararlar temel

olarak stratejik olsa da, operasyonel bir seviyeyle de ilikilidir.


13/66

2.4.2. retim Kararlar

Stratejik kararlar, hangi mamullerin hangi imalathanelerde retileceini, tedarikilerin

imalathanelere, imalathanelerin datm merkezlerine, datm merkezlerinin mteri

pazarlarna tahsisini kapsar. Bir nceki gibi, bu kararlarn da iletmelerin gelir, maliyet ve

mteri hizmet seviyelerine byk etkisi vardr. Bu kararlar retim aralarnn varln farz

eder, ancak bu aralara doru ve aralardan olan akn kesin gzergahn belirler. Kritik

baka bir konu ise retim aralarnn kapasiteleridir. Bu, byk bir oranla iletme iindeki

dikey btnlemenin derecesine baldr. Operasyonel kararlar detayl retim izelgelemesi

zerinde younlar. Bu kararlar temel retim izelgelerinin oluturulmas, makinelerdeki

retimin izelgelenmesi ve ekipman bakmn kapsar. Dier hususlar ise, i yknn

dengelenmesi ve bir retim merkezindeki kalite kontrol ltleridir.

2.4.3. Envanter Kararlar

Bu kararlar envanterlerin ne ekilde ynetileceini kapsar. Envanterler, hammadde

veya yar mamul veya tamamlanm mamul olarak tedarik zincirinin her safhasnda bulunur.

Temel amalar tedarik zincirinde bulunabilecek herhangi bir belirsizliin azaltlmasdr.

Envanterlerin bulundurulmas, deerlerinin %20si il %40 arasnda bir deere mal

olabilecei iin tedarik zinciri ilemlerinde etkili ynetilmeleri nemlidir. Stratejik adan

hedefler st ynetim tarafndan belirlenmelidir. Ancak birok aratrmac envanter ynetimine

operasyonel bir adan yaklamtr.

Bu kararlar datm stratejilerini ve sipari miktarlarnn ve yeniden sipari noktalarnn

belirlenmesi ve her bir stok noktasndaki gvenli stok seviyesinin ayarlanmas olan kontrol

politikalarn kapsar. Sz konusu seviyeler, mteri hizmet seviyelerinin temel belirleyicisi

olduklar iin kritiktir.

2.4.4. Nakliye Kararlar

Bu kararlarla ilgili yntem seme konular daha stratejiktir. Bunlar envanter

kararlaryla yakndan balantldr, nk en iyi yntem seimi genellikle belli bir nakliyeyntemi kullanlmas maliyetinin bu yntemle ilgili envanterin dolayl maliyetinin analizi ile


14/66

bulunur. Hava nakliyat hzl, gvenli olmas ve daha az gvenlik stoku salamasyla beraber

pahaldr. Bununla beraber, deniz veya tren yolu ile nakliyat daha ucuzdur, ancak belirsizliin

azaltlmas iin nispeten byk miktarlarda envanterin bulundurulmasn gerektirir. Bu

yzden mteri hizmet seviyeleri ve corafi konum, bu kararlarda nemli rol oynamaktadr.

Nakliye, lojistik maliyetlerinin %30undan fazlasn oluturduu iin, verimli bir ekilde

allmas ekonomik olarak faydal olacaktr. Nakliye miktarlar, gzergahlarn belirlenmesi

ve ekipmann izelgelenmesi, bir iletmenin nakliye stratejisinin etkili ynetimi iin temel

konulardr.

2.4.5. Tedarik Zinciri Modelleme Yaklamlar

ki seviyedeki her bir karar ak bir ekilde farkl bir bak asn gerektirmektedir.

Stratejik kararlar ou ksm iin, tedarik zincirinin eitli konularn birletirmeye altklar

iin global veya kapsaycdr.

Dolays ile, bu kararlar tanmlayan modeller de byktr ve nemli miktarda veri

gerektirir. Bu modeller, veri ihtiyalarnn byklne ve kararlarn kapsamlarnn genilii

nedeniyle tanmladklar kararlar iin genellikle yaklak zmler salar. Operasyonel

kararlar tedarik zincirinin gnlk ilemleriyle ilgilidir. Bu yzden, bunlar tanmlayan

modellerin yaps ounlukla zeldir. Bu modeller, perspektiflerinin darl nedeniyle birok

detay ele alr ve operasyonel kararlar iin optimal olmasa dahi ok iyi zmler salar.

Modelleme yaklamlar alana ayrlmaktadr. Bunlar ebeke Tasarm, Kaba Tahmin

metotlar ve simlasyon tabanl metotlardr. ebeke tasarm metotlar daha stratejik kararlar

iin modeller salar. Bu modeller, tipik olarak daha nceden belirtilen temel drt karar

alannn kapsar ve tedarik zincirinin tasarm ebekenin ve ilgili aklarn tesis edilmesi

konusu zerinde younlar. Kaba Tahmin metotlar operasyonel kararlar iin yn gsterici

politikalar verir.

Simlasyon metotlar, kapsaml bir tedarik zinciri modelinin hem stratejik hem de

operasyonel elemanlarn gz nne alnarak analiz edilebilecei bir metottur. Buna karn,

tm simlasyon modellerinde olduu gibi sadece nceden belirlenmi bir politikann etkililii

deerlendirilebilir, yeni bir tane gelitirilemez.

2.4.5.1. ebeke Tasarm Metotlar


15/66

Bu metotlar retim, stoklama ve kaynak merkezlerinin yerleimi ile bunlardan geen

rnlerin gzergahlarn belirler. Bu metotlar genellikle byk leklidir ve tedarik zincirinin

balangcnda kullanlr.

Bu konudaki ilk alma, tedarik zinciri terimi henz genel olarak kullanlmazken

Geoffrion ve Graves (1974) tarafndan yaplmtr. Geoffrion ve Graves, imalathanelerden

datm merkezlerine ve niha mterilere olan yllk rn aknn optimizasyonu amacyla,

birden fazla mal iin bir ebeke tasarm modeli sunmutur.

Breitman ve Lucas (1987), hangi rnlerin nerede ve nasl retilecei, hangi pazarlarn

takip edilecei ve hangi kaynaklarn kullanlacana karar vermek iin kullanlan

PLANETS adl bir retim-datm sisteminin kapsaml bir modelin yapsn oluturmutur.

Bu projenin ksmlar baarl bir ekilde General Motorsta kurulmutur.

Cohen ve Lee (1985), retim stratejisi analizi iin kavramsal bir yap gelitirmitir.

Burada, ara imalathaneler ve datm kademeleri araclyla hammadde satclarndan niha

mterilere olan yllk rn akn ele alan bir dizi stokastik alt-model tanmlanmtr.

letmelerin retim, yerleim, envanter ve nakliyeyi kapsayan bu tr btnleik

kararlar vermesi arttr, bu yzden bu tr modeller gereklidir. Bu modeller gelecekteki

stratejik belirleyiciler olsalar bile, kusurlar da vardr. Yaplar nedeniyle varolan problemler

byk lekli olmaktadr. Optimal olmak zere zm vermeleri genellikle zordur. Bunun

dnda, bu kategorideki modellerin yaps olduka deterministik ve statiktir. Ayrca, stokastik

eleri ele alanlarn yaps da kstlaycdr. Sonu olarak, tedarik zincirindeki malzeme

akn temsil eden, kapsaml bir model imdilik bulunmamaktadr.

2.4.5.2. Kaba Tahmin Metotlar

Bu modeller tedarik zinciri ile ilgili olanlarn byk ksmn temsil eder ve tipik olarak

daha ok operasyonel veya taktik kararlar ile ilgilidir. lk ortaya klar, birka seviye veya

kademenin gz nne alnarak envanter kontrol politikalarnn gelimesiyle gereklemitir.

ok kademeli tabanl tedarik zinciri problemleri hakkndaki gncel aratrmalar,mteri hizmetlerinin arttrlmas ile envanterin azaltlmas hakknda umut verici olsa da,


16/66

almalarn nemli birka snrlamas bulunmaktadr. Bu almalar tedarik zincirinin retim

yann nemli bir lde gz ard etmektedir. Balang noktalar ou durumda tamamlanm

rn stokudur ve politikalar da bunlarn etkin bir ekilde ynetilmesi iin belirlenmitir.

retim, tedarik zincirinin doal bir paras olduu iin, retim bileenini de ieren modellere

ihtiya duyulur. Ayrca, aratrmaclar ounlukla sadece envanter sistemi zerine

younlamtr. Nakliye ve envanter, maliyet ve hizmet seviyeleri konusunda sipariin yerine

getirilmesi prosesinin temel elemanlardr. Bu yzden iletmeler politikalarn belirlerken

nakliye, envanter ve mteri hizmeti arasndaki nemli ilikileri gz nnde bulundurmaldr

(Ganeshan ve Harrison, 1995).

2.5. Tedarik Zincirinde Karlalan Problemler ve Uygulanabilecek yiletirmeler

Yneticiler her geen gn kendilerini, mterilerin artan talepleri ile aksi ynde

bulunan iletmenin kar ve byme ihtiyalarn dengeleyen bir konumda bulmaktadr.

Birou, sz konusu dengeyi salayabileceklerini ve de tedarik zinciri ynetimini stratejik bir

deiken olarak kullanarak kar salayabilecek bir bymeye ulaabileceklerini fark etmitir.

ncelikle, tedarik zinciri bir btn olarak; yani, rnlerin, hizmetlerin ve tedarikilerin

tedarikilerinden ve mterilerinin mterilerinden gelen bilgi ak ynetiminde grev alan

tm balantlar eklinde alglanmaldr. kinci olarak, yneticiler somut gelirler

amalamaktadr, ve gelirlerin bymesi, olanaklarn kullanm, ve maliyet azaltlmas

zerinde younlamaktadr. Yneticiler, irkete geleneksel bak ve ayrk fonksiyonel

varlklar olduklar iin bileenlerini reddederek, baarnn mterilere deer oluturmak iin

faaliyetlerin tedarik zinciri boyunca ne kadar iyi kullanldna bal olduunun bilincine

varmaktadr.

Kr getiren bymeleri salayan baarl giriimlerin birka ortak yn vardr: Bunlar

tipik olarak stratejik ve taktik deiimleri birletiren byk abalardr. Bu giriimler ayrca,

elde edilen iyilemenin tm tedarik zincirinin ksmlarnn toplamndan byk olacak ekilde

tedarik zincirini kapsayan bir bak asyla ele alarak ve abalar ynlendirerek holistik bir

yaklam sergiler. Baarsz abalar tutarl bir profili olduu izlenimini verir. Bunlar

fonksiyonel olarak tanmlanm ve dar bir noktaya odaklanmtr, ayrca tayc bir yapdan

yoksundur. Koordinasyonsuz deiim faaliyetleri her bir blm ve fonksiyonda ortaya kar

ve irketi birok giriim nedeniyle baarszla srkler. Bu baarszln kayna bazenynetimin, neyin onarlmas gerektiini belirtmedeki gldr. Asl konu; birden fazla,


17/66

karmak bir ekilde alan (hem iteki, hem de dtaki) hareketi ayn ynde yrtebilecek bir

tedarik zinciri dnm plannn nasl gelitirilip uygulanabileceidir. Yneticilerin ne

ekilde almalar gerektiine karar vermelerine yardm etmek amacyla, en baarl

yneticiler tarafndan gerekletirilen tedarik zinciri giriimleri incelenmi ve tecrbelerinden

tedarik zincirinin yedi ilkesi karlmtr. Sz konusu ilkelere sadk kalnmas, mteri

hizmetleri ile kr getirecek byme arasndaki atmay dengeleyecektir. Mterilerin ne

istediinin ve bu isteklerin daha abuk, daha ucuz ve daha iyi bir ekilde karlanmas iin

tedarik zinciri erevesinde abalarn ne ekilde koordine edilmesi gerektiinin

belirtilmesiyle, iletmeler hem mteri tatminini hem de kendi finansal performanslarn

artracaktr. Fakat bu dengenin salanmas ve devam ettirilmesi kolay deildir. Her bir

iletme, tedarik zinciri stratejisiyle bu yedi ilkeyi kendi durumuna en uygun ekilde

btnletirmelidir.

2.5.1. Tedarik Zinciri Ynetiminin Yedi lkesi

1. lke: Farkl gruplarn servis ihtiyalarna dayanan mteriler gruplara ayrlmal ve

tedarik zinciri bu gruplara hizmet vermek zere adapte edilmelidir. Bu ayrmlar ile, daha nce

de mteriler endstri kolu, rn veya ticaret kanal bakmndan gruplara ayrm ve ardndan

da gruplar iinde ve arasnda maliyetleri ve krllnn ortalamasn alarak onlara hizmet

vermek iin bir yaklam izlemitir. Sonuta tipik olarak iletmelerin hizmet tekliflerine

mterilerin verdii deer tam olarak anlalmamtr. Ancak, mterilerin belirgin ihtiyalar

bakmndan gruplara ayrlmas, iletmeyi eitli gruplarn ihtiyalarna cevap veren bir hizmet

portfy gelitirmek zere donatr. Raporlar ve endstri aratrmalar, gruplara ayrmann

temel kriterlerinin belirlenmesi iin aralar olmutur. Bugn, ilerlemeci yneticiler mteri

seimlerini lmek ve her bir grubun marjinal krlln ngrebilmek iin btnleik

analizler gibi bu tr ileri analitik tekniklere geri dnmektedir. letme, tedarik zinciri

programlarndan meydana gelen bir mn oluturmak iin disiplinli ve fonksiyonlar aras bir

proses uygulamal ve herkes iin olan temel servislerle belirli gruplarla en ok ilgili olan

mndeki servisleri birletiren gruplara zel servis paketleri oluturmaldr. Hedef, karll

maksimize etmek iin gerekli gruplara ayrma ve eitlilik derecesini bulmaktr.

Elbette ki, mteri ihtiya ve tercihleri her ey deildir. Servis paketleri bir kr

getirmelidir ve birok iletme ise olas krll lmek zere mterilerinin ve kendilerininmaliyetleri hakknda yeterli bir finansal anlaytan yoksundur. Hangi mterilere hizmet


18/66

verilmesinin en krl olaca, hangilerinin en uzun sreli krll retecei, veya hangisiyle

allmas gerektii bilinmemektedir. Bu bilgi, hesaplar hizmet paketleriyle eletirmek iin

nemli bir bilgidir, hacimce veya fiyata artlarn bir kombinasyonu vastasyla arttrlan

gelirlere dntrlebilir.

letmeler maliyetlerini sadece faaliyet seviyesinde anlayarak ve bu anlay devlet

hazinesiyle ilgili kontrolleri glendirerek mterilere krl bir ekilde deer ulatrabilir mi?

Baarl bir besin reticisi satclar tarafndan ynetilen envanterlerini tm mteri

gruplarna pazarlam ve satlarn arttrmtr. Fakat, faaliyet tabanl maliyet analizleri bir

grubun ileme snr baznda olay bana 9 sent kaybettiini ortaya karmtr. Birok

iletmenin yatrmlarn belirli bir mteri ilikisine dayama seenei bulunur. letmelerin

bunu yapmak iin, yatrmlarnn makul bir miktarla geri dnmesi ve kaynaklarn en krl

ekilde tahsisini garanti etmek iin ksmlarn krlln, alternatif hizmet paketlerinin maliyet

ve faydalarn da analiz etmelidir. Birok iletmenin, hizmet ile krllk arasndaki uygun

dengeyi muhafaza etmesi iin varolan imkanlar sermayeye evirmek ve mteri etkisini

maksimize etmek iin dzenlenen programlar sraya koyarak ncelikler belirlemesi gerekir.

2. lke: Lojistik a, hizmet ihtiyalar ve mteri gruplarnn krllna gre

uyarlanmaldr. letmeler lojistik a tasarmnda envanter, depo ve nakliye faaliyetlerinin

organizasyonunda tek bir standart salamak iin deimez bir yaklam sergilemitir. Bazlar

iin lojistik a tm mterilerin ortalama servis ihtiyalarn karlamak iin, dierleri iin ise

tek bir mteri grubunun en zor ihtiyalarn karlamak iin tasarlanmtr.

Her iki yaklam da stn niteliklerin kullanmna ulaamaz ve mkemmel bir tedarik

zinciri ynetimi iin gerekli olan gruba zel lojistik iin yeterli olmamaktadr. Birok

endstri kolunda, zellikle kat endstrilerinde bireysel lojistik ihtiyalarn karlamak iin

datm mallarnn dzenlenmesi, bir retici iin tantlmam olan asl rnlere gre daha

byk bir tantm kaynadr.

Bir kat iletmesi, temel iki grupta farkl mteri hizmet istekleri bulmutur. Bu

gruplar uzun temin srelerine sahip byk yaynevleri ile 24 saat ierisinde teslimata ihtiya

duyan kk yerel basmevleridir. retici her iki gruba da hizmet verebilmek ve kr getirecek

bymeye erimek iin, adet tam kapasite stok yapan datm merkezi ile yerelbasmevlerinin yaknna yerletirilen sadece hzl tanan kalemleri depolayan 46 adet abuk


19/66

cevap verebilen apraz ykleme platformu bulunduran ok seviyeli bir lojistik a

tasarlamtr. yiletirilen mal ve gelir dn kantlanabilir bir ekilde, abuk cevap veren

merkezleri ve nakliye faaliyetleri ynetiminin d kaynaklar tarafndan desteklenen yeni

envanter datm stratejisine bal bulunmaktadr.

Bu rnek, gruba zg hizmetlerin temel zelliklerini belirtmektedir. Lojistik a

nc parti lojistik salayclar ile olan birlemeleri de kapsayarak daha kompleks, ve

geleneksel aa gre mutlaka daha esnek olacaktr. Sonu olarak, depolarn grevi, says, yeri

ve mlkiyet yapsndaki kkl deiiklikler gereklidir. An, ak datmn ynetebilecek

gerek zaman karar destek aralar ile nakliyat ynetimine olan daha fazla zaman duyarl

yaklamlar tarafndan mmkn klnacak daha salam lojistik planlamasna gereksinimi

bulunur.

Lojistikle ilgili baz daha az geleneki dnceler dahi, ortak mterilerin ve benzer

yerel yaklamlarn gereksiz alarla sonuland baz endstri kollarnda ortaya kmaktadr.

nc parti mlkiyeti altnda hem tamamlayc hem de rekabet eden firmalar iin lojistiin

birletirilmesi dk maliyetli endstri apnda bir zm salayabilir. Besin ve paketlenmi

mal endstrileri nc parti salayclarla etkili katlmlarla, her bir durum iin lojistik

maliyetlerini %42 ksabilir ve lojistik mallarn endstri ierisinde birletirerek sistemdeki

toplam gn saysn %73 azaltabilir.

3. lke: Tutarl tahminler ile optimal kaynak tahsisi garanti edilerek pazar iaretleri

izlenmeli ve buna bal olarak tedarik zinciri erevesinde talep planlamas sraya

dizilmelidir. Tahminler her bir silo tarafndan gerekletirilmitir. Birden fazla blm her biri

kendi varsaymlarn, llerini ve detay seviyelerini kullanarak ayn rnler iin bamsz

olarak tahminler yrtmtr. ou pazarn grn resmi olmayan bir ekilde almaktadr,

biraz ise bu prosese kendi en nemli tedarikilerini dahil etmektedir. Birok iletmenin

fonksiyonel ynelimi, reticiler pazarn ne kadar rn istediini ikincil olarak dnrken,

sat tahminlerinin talebi byyor grmesine olanak vererek her eyin daha kt olmasna

neden olmutur.

Bu ekildeki bamsz ve ben merkezci tahmin yrtlmesi mkemmel tedarik zinciri

ynetimine uymamaktadr. Bir ynetici depoyu bir akordeon olarak adlandrmtr; nkdepo, gelire odaklanm sat basks her bir eyrek sonunda byk iskontolar sunarak


20/66

dnemsel talebi tetiklerken, duraan bir izelgeye bal olan bir retim ileminin stesinden

gelmek zorundadr. Sz konusu ynetici, talep planlama yazlm tarafndan desteklenen

fonksiyonlar aras bir planlama prosesinin uygulanmas gerektiinin farkna varmtr.

Nihai sonular umutsuzluk verici olmutur. Fazla envanter pazar tarafndan gz

nnde bulundurulmak zorunda olduu iin, sat hacmi nemli lde dmtr. Ancak sz

konusu iletme bugn daha dk envanter ve depo maliyeti ile fiyat seviyelerinin muhafaza

edilmesi ve iskontolarn snrlandrlmas konusunda daha byk imkanlardan

faydalanmaktadr. Tm en iyi sat ve ilem planlamalar gibi, bu proses de her bir

fonksiyonel grubun ihtiya ve amalarnn farkna varmakta fakat niha operasyonel kararlar

tm kr potansiyeline dayandrmaktadr.

Mkemmel tedarik zinciri ynetimi, aslnda, her bir tedarik zinciri balantsn

tahminler gelitirme ve ilemler arasndaki gerekli kapasiteyi muhafaza etmekte grev almak

zere iletme snrlarn aan sat ve operasyonel planlamay gerektirir. Kanal kapsamnda

sat ve operasyonel planlama mteri promosyonlar, sipari yaplar ve yeniden stoklama

algoritmalarnda gizli olan talep sinyallerini kontrol eder ve satc ve tayc imkanlar,

kapasiteleri ve kstlarn dikkate alr.

4. lke: rn mteriye tantlmaldr ve tedarik zinciri boyunca olan dnmler

hzlandrlmaldr. reticiler retim hedeflerini geleneksel olarak tamamlanm rnler iin

olan talep gsterimlerine dayandrm ve tahmin hatalarn telafi etmek iin envanter stoku

yapmlardr. Bu yneticiler sistemdeki temin sresi sabit olarak grme eilimindedir.

Bu yapdaki gelenekiler dahi hazrlk indirimi, hcresel retim ve tam zamannda

retim teknikleri vastasyla maliyetleri ksma konusunda ilerlemeler kaydederken, kitlesel

uyarlama gibi daha az geleneksel olan stratejilerde daha byk bir potansiyel bulunmaktadr.

rnein, kitlesel uyarlama gibi stratejiler vastasyla bireysel mteri ihtiyalarn verimli bir

ekilde karlamaya alan reticiler, ertelemenin faydal olduunu fark etmektedir. rn

tantmn mmkn olan en son ana brakmakta ve bylece, bir bakm rnleri deposu

yneticisi tarafndan tanmlanan problemin stesinden gelmektedir. Bir iletmede ana

perakende satclarn paketleme ihtiyalarnn art ile, stokta tutulan birimlerin says

patlama gstermitir. Gnlk olarak bir perakendeciden sipariin geri alnd durumlarolmutur.


21/66

Bir hrdavat reticisi bu problemi, standart bir destek parasndan stokta ok miktarda

tutulduu noktay tanmlayarak zmtr. Bu nokta, destein belirgin mteri ihtiyalarnn

karlanmas iin 16 yolla paketlenmesi gerektii zaman ortaya kmtr. Bu destekler iin

olan tm ihtiya nispeten sabit ve kolayca tahmin edilebilirken, stokta tutulan 16 biriminki

daha fazla deikendir. zm olarak ise, destekler fabrikada yaplm, ancak datm

merkezinde mteri sipari evrimi iinde paketlenmitir. Bu strateji envanter seviyelerini

%50den fazla ksarak mal kullanmn iyiletirmitir.

Birok retici zamann gerekten para olduunu anlayarak, tedarik zincirindeki temin

srelerinin sabit olmas fikrini sorgulamaktadr. Temin srelerini tedarik zinciri boyunca

sktrarak, mteri ihtiyalar iin adapte edilen hammaddenin tamamlanm rnlere

dnmn hzlandrarak pazar sinyallerine cevap verme kabiliyetlerini glendirmektedir.

Bu yaklam, rn konfigrasyon kararlarn o ann gerekleen taleplerine ok yakn bir

ekilde yapmalar iin esnekliklerini artrmaktadr.

Applen tepe sat periyotlarndaki PC eksikliini gz nnde bulundurulsun.

Taleplerin tahminindeki hatalar, tedarikilerin zel srcleri ve ipleri 18 haftadan nce

ulatramamasyla birleince, Apple yanstlan mteri taleplerindeki deiikliklere uyum

salamakta yeterince hzl davranamamtr. Apple bu problemle baa kmak amacyla, daha

kolay elde edilebilir ve daha ksa temin sresi olan standart paralar kullanlmas iin PCleri

yeniden tasarlamtr.

5. lke: Tedarik kaynaklar, malzeme ve hizmet sahibi olmann maliyetini azaltmak

iin stratejik bir biimde ynetilmelidir. Malzemeler iin mmkn olduunca dk bir fiyat

demek amacndaki yneticiler tedarikilerle iyi ilikiler gelitirmemitir.

Mkemmel tedarik zinciri ynetimi, farkna varmay gerektirmektedir. Tedarikilerin

maliyetleri, iletme maliyetlerini etkilemektedir. Eer tedariki, 30 gnlk malzeme sevkyat

yeterliyken, 90 gnlk malzeme sevk etmeye zorlanrsa, bu envanterin maliyeti maliyet

yapsn deitirecei iin tedarikinin iletmeye verdii fiyatn etkiyecektir. reticilerin

tedarikilere yksek talepler vermesi gerektii gibi, ayrca ortaklarnn pazardaki fiyatlar

drmek ve snrlar arttrmak iin tedarik zincirindeki maliyetleri azaltma hedefini


22/66

paylamas gereklidir. Bu dncenin arkasndaki mantk, daha byk karlla katkda

bulunan herkesin dllendirilmesi iin kazan paylama dzenlemelerin yaplmasdr.

Baz iletmeler bu eit ilerlemeci bir dnce iin henz hazr bulunmamaktadr,

nk temel nkoullardan yoksundurlar. Bu ise, tm mallarnn maliyetleri, sadece direkt

malzemeler deil, ayrca bakm, onarm ve altrma kaynaklar ile faydalar, geziler, ve dier

her ey iin harcanan paralar hakknda bilgi anlamna gelmektedir. Bu geree dayal bilgi,

iletmenin satn ald her tr malzeme ve hizmetin elde edilmesinin en iyi yolunun

belirlenmesi iin gereklidir.

Bylece reticiler, akllarndaki pazardaki konumlar ve endstrideki yaplaryla

tedarikilere ne ekilde yaklalmas gerektiini gz nnde bulundurabilirler. Ksa sreli

fiyat teklifleri vermek, uzun sreli kontratlara ve dardan kaynak alarak veya yatay olarak

btnleerek stratejik tedariki ilikilerine girmek Mkemmel tedarik zinciri ynetimi

yaratclk ve esneklik gerektirmektedir.

Her bir blm kullandklar karton kutular bamsz olarak sipari eden bir retici

iin yaratclk, daha az ve daha etkili tedarikiler kullanarak, kalite kontrol gibi proseslerde

gereksizlikleri ortadan kaldrarak satn almalar birletirmek anlamna gelmektedir.

Yedi tedarik zinciri ilkesi sadece beraber uyguland zaman tam kapasitelerine

ulaabilecekken, bu ilke, balangtan alglayabilecei kazanmlar ek giriimler kurabilecei

iin dikkat ekici olmutur.

6. lke: Birden fazla karar verme seviyesini destekleyen ve rnlerin, hizmetlerin ve

bilgilerin akn ak bir ekilde gsteren, tedarik zinciri kapsamnda bir strateji

gelitirilmelidir. Deiim mhendislii uygulanm i proseslerini desteklemek iin ilerlemeci

birok iletme kurumsal kapsamdaki sistemlerin yerine esnek olmayan ve yetersiz btnleik

sistemleri yerletirmektedir. Bir alma, SAP ve Oracle gibi irketler tarafndan salanan

kurumsal kapsamdaki yazlm ve servis hizmetlerinin 1995 yl gelirlerini 3,5 milyar dolardan

fazla ve projelerin yllk gelir artlarnn 1994 ile 1999 arasnda %15ten %20ye ulatn

ortaya koymaktadr.


23/66

Bu iletmelerden birou kurduklar yeni gl sistemlerden zarar grecektir. Birok

biliim sistemi veri elde edebilmekte ancak ne yazk ki gnlk ilemlerini arttrabilecek, faal

hale getirilebilecek iletilere dntrememektedir.

Bu yneticinin nemli eit yetenei birletiren bir biliim teknolojisi sistemi ina

etmesi gereklidir. Sz konusu sistem, ksa vadede gnlk muameleleri ve tedarik zinciri

erevesindeki elektronik ticareti ynetebilmeli ve bylelikle sipariler ve gnlk

izelgelemeler hakkndaki bilgiyi paylaarak tedarik ve talebi sralandrmaldr. Sistem orta

vadede kaynaklarn etkili bir ekilde tahsis edilmesi iin gerekli izelgelemeyi

kolaylatrmaldr. Uzun vadede bir deer eklenmesi iin sistem, btnleik bir a modeli

gibi, yneticilerin imalathaneleri, datm merkezlerini, tedarikileri ve nc parti hizmet

alternatiflerini deerlendirmelerinde yardmc olma amal yksek seviyeli senaryo

planlamasnda kullanlacak veri sentezleyecek aralar salayarak stratejik analizleri mmkn

klmaldr.

Teknolojiye byk yatrmlar yapmalarna ramen ok az iletme bu imkanlarn

tamamn elde etmektedir. Gnmzn kurumsal kapsamdaki sistemleri, kuruma bal ve

kanal ortaklarnn ortak baarya ulamas iin gerekli bilgiyi tedarik zinciri erevesinde

paylamadan yoksundur. Birok iletmenin tedarik zinciri ynetimini attrmak iin acil olarak

ihtiya duyduu bilgi, sistemlerinin hemen dnda bulunmaktadr ve ok az iletme gerekli

bilgiyi salamak iin yeterli derecede iletiim iindedir. Elektronik balant, tedarik zincirini

temelden deitirmek iin, muamelelerin maliyetlerinin azaltlmasndan balayp, siparilerin,

faturalarn ve demelerin elektronik olarak ynetilmesi ve satc ynetimli envanter

programlar vastasyla envanterlerin kltlmesine kadar deien seenekler sunmaktadr.

malathaneden depoya kadar olan performansn izlenmesi nemli bir bira reticisini

memnun etmitir. Perakendecinin deposunda %98lik bir doluluk oran bulunmaktayd. Fakat

tedarik zinciri asndan bakldnda, reticinin farkl bir izlenimi olmutur. Baz temel

perakende zincirlerindeki tketiciler, depo seviyesinin yetersiz bir ekilde ikmali ve tahmini

nedeniyle sz konusu iletmenin zamann %20sinden fazla defa stokunun olmadn ortaya

karmtr. retici, u anda mteri hizmetini iyiletirmek iin gerekli olan, depoya zel

performans verilerini alabilmek amacyla gerek zamanl biliim teknolojisini kurmak iin

aba harcamaktadr. retici, bu veriler olmadan mal kullanmn arttracak ve depo


24/66

seviyesindeki tkenmeleri azaltarak gelirleri arttracak envanter dalm kararlarn

veremeyecektir.

Birok iletme, biliim teknolojisinin ilk yllk evrim tesindeki faydalar

desteklemedeki nemini kantlamak iin tedarik zincirinde byk lekli deiim

mhendislii uygulamalarna balamlardr. Bilginin srekli akn salayamayan iletmeler,

maliyet, mal ve evrim zamanlarnn deiim mhendislii uygulanmadan nceki seviyelerine

dndn grmtr.

7. lke: U kullancya etkili ve verimli bir ekilde ulamada toplam baary lmek

iin kanal erevesindeki performans ltleri benimsenmelidir. yi alp almadklar

sorusuna cevap vermek iin birok iletme her tr fonksiyon ynelimli lm

uygulamaktadr. Fakat mkemmel tedarik zinciri yneticileri tedarik zincirindeki her

balantya uygulanan ve hem hizmet, hem de finansal matrisleri kapsayan lleri

benimseyerek daha geni bir bak as kullanmaktadr.

Yneticiler hizmeti ncelikle, sz verildii anda gelen, tam, doru bir biimde

fiyatlandrlm ve faturalandrlm ve hasar grmemi olan mkemmel sipari kapsamnda

lmektedir.

Faaliyet tabanl maliyetlemeden maksimum faydann salanmas, ileri bir biliim

teknolojisi, zellikle de bir veri deposu gerektirir. Genel hesap defteri, verileri bir hesap

tablosundan dzenledii iin, faaliyet tabanl maliyetleme iin gerekli bilgileri gizler. Depo,

verileri ayrk birimlerde muhafaza ederek sz konusu bilgilere hazr eriim salar.

Birok iletme kanal erevesindeki performansn lmn kolaylatrmak iin ortak

rapor kartlar gelitirmektedir. Bu rapor kartlar her bir iletmenin ortakla ne getirdii ve

btnleyici zellik ve becerilerini anlamann en byk avantajlarna ne ekilde destek olarak

kullanacaklarn gstererek ortaklarn ayn hedefler dorultusunda almasn salar.

Her ne kadar kendi lmleri performansnn stn olduunu gsterse de, bir

mterisinden teslimat konusunda dk notlar alan bilimsel rnler yapan retici gz nne

alndnda, problem ayn dili konumuyor olmalardr.


25/66

Ortak bir rapor kart, ortaklarn tedarik zinciri boyunca olan sinerjilere

younlamalarnda ve fayda salamalarnda yardmc olabilir.

2.5.2. Tedarik Zincirinin yiletirilmesi

Tedarik zincirinin karmakl, bir utan bir uca bir btn olarak gzlemlenmesini

zorlatrabilir. Ancak baarl tedarik zinciri yneticileri zamana ve abaya bu toplam

perspektifi gelitirmek ve bunu teebbsler arasndaki balantlara ve iyi tasarlanm bir

kurma srecine uyan bir plan gerekletirmek iin kullanmaya olan ihtiyacn farkndadr. Bu

plan ayrca, deiim teebbslerini sregelen gnlk ilemlerle koordine temeli ve iletme

snrlarn da amaldr.

Bu plan ayrca tedariki ilikilerinden, mteriler, rakipler ve de endstriyi bir btn

olarak ieren, pazar iin olan dahili ilemlere kadar tm tedarik zincirinin deerlendirilmesini

de gerektirir. Gncel almalar, kapatlacak boluun boyutunun belirlenmesi iin en iyi

almalarla karlatrlmaldr. Maliyet ve fayda analizleri sonucunda, teebbslerin nem

srasna konmas, sermaye ve insan ihtiyalarnn tahsisi ve iletmenin tedarik zincirinin

finansal yapsnn elde edilmesi bulunmaktadr.

Bu prosesteki kritik bir adm, gelir bymesi, mallarn kullanm ve maliyet

drlmesi iin belirgin hedeflerin belirlenmesidir. Mal ve maliyetler iin olan geleneksel

hedefler, zellikle de iletme sermayesi iin olan hedefler baar iin nemliyken, gelir

bymesi hedefleri daha nemlidir. Sadece maliyetleri ksmak ve mal kullanmn

iyiletirmek iin olan teebbsler yaplarnda ortaklar arasnda kazan-kazan ilikileri

bulunduran snrl baarlara sahiptir (Anderson vd, 1997).

Pazardaki ERP satclarnn ortaya kyla, merkezilemi veri kavram da

gerekletirmitir. Sonu olarak, sz konusu sistemlerin kullanclarna zeki karar verme ve

planlama kabiliyetleri salamak zere tedarik zinciri satclar iin yeni grler ortaya

kmtr. Tedarik zinciri ynetiminin gelecei, dnya apnda ortaklklarn dikkatini eken,

ortaya kan ERP akmna dorudan baldr.

1980lerin sonlarndan itibaren i proseslerine deiim mhendislii uygulanmasngerekletirmi veya gerekletirmektedir. Bu aba birok rnekte tedarik zincirlerinin


26/66

yeniden gzden geirilmesini de kapsamtr. Yaplan bir alma ile, halihazrdaki 30 milyar

dolarlk maliyetlerin ortadan kaldrlmas ve envanterin %41 azaltlmas ile, tipik bir sebze

tedarik zincirinden 42 gnn kaldrlabileceini tahmin edilmektedir. Dier birok endstri

kolunun ar uzunlukta mamul aklar vardr, bu ise ar tedarik zinciri maliyetlerine neden

olmaktadr. rnein, tipik bir kimyasal endstri rn, mavna veya tren yolu ile mteriye

ulatrlmadan nce birden fazla retim vastasndan geebilir. Tm bu bileenler toplam

tedarik zinciri sresini uzatacaktr.

Eski zaman para demektir atasz, bir ynetim danmanlk firmas olan A. T.

Kerney tarafndan rneklendirilmektedir. Sz konusu iletme, tedarik zinciri maliyetlerinin

tipik bir retim iletmesinin maliyetlerinin %80ini oluturduunu tahmin etmektedir.

Perakendeciler iin bu, %70 il %80ini ifade etmektedir. Bahsedilen rakamlar gstermektedir

ki, sz konusu proseste yaplan hafif iyiletirmeler bile sonu olarak en azndan milyonlarca

dolara dnebilir.

Tedarik zincirinin iyiletirilmesinin nemi herkes tarafndan anlalmtr, ancak bu

iyilemelere ulamak iin gerekli kritik baar kaynaklar ok az kii tarafndan aka

belirtilmitir. Manugisticste st dzey bakan yardmcs danman olan Mary Lou Fox,

baarnn aadakileri de ieren temel baz ynlendiriciler teklif etmitir:

Karar verme iin iyi tanmlanm tzkleri olan iyi tanmlanm prosesler

Organizasyonel ve fonksiyonel bariyerlerin ortadan kaldrlmas

Tedarik zinciri boyunca olan taleplerin erkenden grlebilmesi

Tedarik zinciri ilemlerini ynlendiren ve tedarik zinciri boyunca bilgiyi

btnletiren bir dizi plan

Listedeki ilk ynlendirici birok iletmede belirlenmiken, dier ynlendiricilerin

nemi de ok yksektir. Fonksiyonel silolar formasyonlarn destekleyen iletmeler,

fonksiyonel snrlar olmadan alan iletmelere gre, eitli tedarik zinciri bileenlerini

arasndaki koordinasyonu salamaya daha uzaktr. Bu ise, kurulu erevesindeki verilerin

birletirilmesini gerekli hale getirir, bylece ortak bilgileri tedarik zincirindeki tm

planlamaclar tarafndan paylalabilir.


27/66

Tedarik zincirinin iyiletirilmesi olduka karmak ve zor olabilir. yiletirmeler

yapmak zere btnletirici olan eitli kararlar, tahmin yapma, satn alma, retim, depolama

ve datmdr. Tahmin yrtme, tedarik zinciri prosesinin tmn Sipari in Biraraya Getir

(Assamble to Order), Stoklamak in Yap (Make to Stock) ve Sipari in Yap (Make to

Order) ortamlarnda balatr. Baka kararlar verilmeden nce ne kadar ve ne yaplmas

gerektii bilinmelidir. yi bir sistem verilen karara uygun modller sunacak ve tahmin

yrtme, planlama ve izelgeleme ile balayp nakliye planlamasyla biten bir zm

salayacaktr.

letmelerin tedarik zincirlerinde yatay ve dikey grlerinin olmas nemlidir.

Mallarn satn alnmas, retimi, depolanmas ve datlmasnda alnan her bir karar birbiri

arasnda balantldr. Herhangi bir boyuttaki bir deiim, geri kalan tedarik zinciri

bileenlerinde yavalama etkisi balatr. rnein, dnemsel bymelerin planlanmas retim,

datm ve malzemeleri etkiler. Bir rakibin fiyatlarn %20 ksmasyla rekabet etmek, bir

iletmenin tedarik zincirinin tamamn etkiler. Bir retim vastasndaki tek bir retim hatt

almyorsa, mteri taleplerini karlamadaki gecikmelerden kanmak iin retim yeniden

izelgelendirilmeli veya kurum ierisinde tanmaldr. Sonu olarak, iyi tedarik zinciri

ynetimi sistemlerinin deiimleri dikey ve yatay olarak verimli bir ekilde badatrabilmesi

gereklidir.

Tedarik zinciri ynetiminde grlen zorluk; planlarn malzemeler, (retim ve datm)

kapasite, zaman ve yerleimler, nakliyat, elde bulundurma kapasitesi hat ve rn sralamas,

retim miktarlarnn boyutlandrlmas, retim deiimleri ve durmalar, izelgeler veya

makineler arasnda dnm yaparken ortaya kan yokular, kampanya planlamas, retim ve

datmn birden fazla safhaya ayrlmas ve malzeme faturalar gibi birden fazla kstla

kstlanmasdr.

10 tedarikisi, 10 imalathanesi ve 10 datm merkezi olan bir iletmenin stokta

tutulan 1000 birimin planlanmas ile problemi olduu ile ebekenin btn bir graf olduu ve

planlama ufkunun 12 zaman periyodu olduu gz nne alndnda; bu problemin

zlebilmesi iin stokta tutulan her bir birimi, tedariki, imalathane ve datm merkezi iin

12 milyon ksm yneticisi bulunmas gerektii ortaya kacaktr. Bundan baka, bu byk

say herhangi bir karar verme hatas sonucunda ssel olarak byyecektir. Bugnnortamnda birok iletme stokta tutulan birim saysn hzl bir biimde arttrmaktadr.


28/66

Tedariki tabannn srekli arttrlmasna ek olarak, stokta tutulan birim saysndaki bu art,

bu birimlerdeki annda karar verme prosesini imkansz hale getirir.

Kstlar genel olarak grup altnda kategorize edilebilir: Malzemeyle ilikili kstlar,

retimle ilgili kstlar ile datmla ilgili kstlar. Gemite yazlm irketleri malzemeler,

kapasite ve bazlar ise kapsam ve konumlarda kstlar olmak zere hem malzeme hem de

kapasite konusunda zellemitir. Hesaplama teknolojisi ve daha iyi zm bulma

metodolojisinde hzla iyilemelerin gerekletii amzda, i probleminin tamam

hesaplanabilir tek bir problem olarak zlmeye allmad takdirde, btn tedarik

zincirine geni bir ayla bakmak ve stokta tutulan birim konusunu zmek mmkndr.

2.5.2.1. Sistem htiyalar Karlamaldr

Yaanlan ortam dinamik bir yapdadr. Fiyatlar deimekte, makineler bozulmakta,

mteriler ani sipariler vermektedir, vb Ancak belirsizlik altnda bile planlama

yaplmaktadr. Bu, planlamann gereksiz olduu anlamna gelmeyecektir, ancak doru

kararlarn doru zamanda verilmesine dikkat edilmelidir. rnein, ncelikli bir sipari ay

nceden verilmemelidir, nk gelecek birka planlama periyodu ierisinde talep durumu

nemli bir ekilde deiebilir. Sz konusu sipari verme prosesi stratejik bir aracn kapsam

iinde olmamal, ancak kaynak planlamas gibi dier tedarik zinciri kararlar iin birer rehber

olarak kullanlmaldr. Yeni bir makineye yatrm yaplmas karar, teslimatn temin sresine

bal olarak daha uzun bir zaman periyodu ile yaplmaldr.


29/66

2.5.2.2. ok Seviyeli Yaklam

Buna gre, ile ilgili problemleri zen, yksek seviyede bakma gereksinimi

olmayan, etkili bir tedarik zinciri ynetimi sisteminin kurulmas iin bir iletmenin ok

seviyeli bir planlama yaklam gelitirmesi gerektii sonucu karlabilir.

ok seviyeli yaklama rnek olarak seviyeli bir planlayc gsterilebilir. Her bir

seviyede, kapsamna ve ilgili sresine dayanan bir dizi karar verilir. Bu bilgiler, bir sonraki

seviyelere iletilir. Sz konusu seviyeler veri seviyesinde veya algoritma seviyesinde birbirine

balanabilir, ya da bu melez veya her ikisi birden de olabilir.

Aada seviyeli bir planlaycda bulunabilecek karar seviyeleri sralanmaktadr:

Birinci seviye kararlar: Bu kararlar i planlamas alanndadr ve tedarik zinciri

zerinde uzun vadede etkisi bulunur. Detayl bilgiler sklkla mevcut veya gvenilir deildir.

st ynetim genellikle karar verici ve bu bilgilerin kullancsdr. Bu kararlar her gn

verilmedii veya gzden geirilmedii iin abuk karlk verilmesi gerekli deildir. Birinci

seviye kararlarna rnek olarak dinamik kaynak yaratma, kapasite planlamas ve yeniden

yaplandrlm planlamadr.

kinci seviye kararlar: Bu kararlar taktik planlama, alanndadr ve birinci seviye

kararlarndan daha ksa srelidir. Detayl bilgi elde edilebilir ve verinin olasl olduka

gvenilirdir. Bu kararlar, verilerdeki an sapmalar gz nnde bulundurmak zere frsat

verilerek birinci seviye kararlar tarafndan kstlanr. Bu seviyede hzl cevap verilmesi

yararldr. kinci seviye kararlarna rnek olarak ncelikli siparilerin verilmesi ve birinci

seviyenin taahhtlerine uyulmas gsterilebilir.

nc seviye kararlar: Bu kararlar operasyonel planlama ve izelgeleme

alanndadr. Bu kararlarn etkileri bir sonraki birka gn veya vardiyaya yansr ve birinci ile

ikinci seviye kararlar tarafndan kstlanrlar. Hzl cevap verme mutlak bir ekilde gereklidir.

nc seviye kararlar, hat izelgelenmesi alannda, malzeme ve envanter tahsisinde ve

nakliye planlamasnda geerlidir.


30/66

Bu seviyeli yaklam, tedarik zinciri ynetiminin farkl i modelleri tarafndan

tanmlanan, yerleim topolojisi, rn miktar ve geirilen evrim sresi tarafndan nemli

biimde etkilenen bir dizi i karar olduunu vurgulamaktadr.

Seviyelere ayrlm bir sistemin kurulmasndaki zorluk, st seviyede verilen bir

kararn daha alt bir seviyede yeniden tam olarak verilmesi ve verilerin gncellenmemesi

problemidir. Veriler gncellenmediinde, st veya alt kademeye doru uzlama hatalarna

neden olur. Sonu olarak yavalama etkisi gzlenir ve seviyeler arasnda ilerlemek iin etkin

geri besleme mekanizmalarnn salanmas gerekir. Gl bir geri besleme mekanizmas

ayrca, tedarik zinciri aralar grubunun tmnn uygulanmas srasnda kontrol edilmesi

gereken arayzlerin saysn azaltan grubun tamamnn btnlemesine olanak verir.

Arayzlerin says ne kadar az olursa, sistemin uzun vadede muhafaza edilmesi o kadar kolay

olur. Bu, ayrca baarsz yn veya interaktif koumlarn olasln da azaltacaktr.

2.5.2.3. Temel Faktrler

Bir problem iin zmler tasarlanrken aadaki temel faktrlere dikkat edilmelidir:

Mevcut olan bilgiler ve ilgili detaylar: Eer bir iletme uzun vadeli bir i plan

yapmaya alyorsa, stokta tutulan birimlerin talebi iin olan tahmin saylar byk bir

ihtimalle mevcut olmayacak veya olduka tutarsz olacaktr. Bu, uzun vadeli kararlar iin

toplam bir planlama seviyesinin desteklenmesine varacaktr.

Karar verenlerin faaliyet alan ve otoritesi: Tedarik zinciri ynetimi yazlmndaki

eitli modllerin kullanm ounlukla farkl seviyedeki kullanclar ilgilendirir. st seviye

bir lojistik yneticisi ok seyrek olarak bir hat izelgeleme yazlmnn birincil kullancs

olacaktr, ve de bir hat izelgeleyici uzun vadeli planlama aralarnn kullancs olmayacaktr.

Bu ise, sz konusu aralarn kullanclarna gre yaplandrlmas gerektii anlamna

gelmektedir. Gsterilen veya kullanlan detay seviyesi buna gre gelitirilmelidir.

Kararlarn srekli etkisi: Depolar ile retim vastalarnn almas ve kapanmas, i

zerinde srekli etkisi olan kararlardr. Sonu olarak, bu kararlar btn tedarik zinciri gz

nne alnarak verilmelidir, nk bu kararlarn dier retim bileenleri zerinde yavalatcbir etkisi olacaktr.


31/66

Kararn verilmesi iin gerekli cevap sresi: Ekonomik hesaplama teknolojisinde

bulunan dezavantajlar gz nne alndnda, varolan makinelerin ilem hz kadar zm

retmek iin olan iyileme zaman da bir seviyedeki girdiler ve ktlara karar vermek iin

nemli bir kriter olmutur. Bir hat izelgelemecisinin, izelgeleme probleminin karmak bir

matematiksel programlama formlasyonunu kullanarak optimal bir izelge oluturmas iin

birka saat beklemesi kabul edilemez. Tedarik zinciri zmlerinin btnletirilmesi,

bylelikle de eitli arayzlerin bakm grevinin azaltlmas nemlidir. Sonu,

uygulayclarn zamanlarn optimal bir ekilde kullanmasn salayacaktr. yi bir zm,

nakliye planlamasndan, tm srecin tahmin edilmesine kadar olan bir grlebilirlik

salamaldr. Bunun dnda, kullanclara tedarik zinciri boyunca hareket etme imkn da

salanmaldr.

2.5.2.4. Etkili Planlamay Desteklemek in Aralar

1970lerin ve 1980lerin sonlarnda, uzun bir zaman periyodu boyunca, Datm

htiyalar Planlamas btn bir tedarik zinciri ynetimi zm olarak sunulmutur. Bu,

datm faturalarnn modellenmesi iin imkan vermekte ve zaman safhal zaman safhal

talepleri tedarik ihtiyalarna dntrmektedir. Ayrca, durdurmalar ve kapatmalar iin

takvimleme ihtiyalarna da uymaktadr. Kendi bana tedarik planlama problemini zmez.

Ancak, bir organizasyonun lojistik andaki imkanlar arttrr.

Planlama ve izelgeleme problemlerinin hepsini zebilecek bir hesaplama yoktur.

Detay ynetimindeki bir zmn verimli bir biimde tm iletmeye uygulanmas

imkanszdr, nk planlama ve izelgeleme problemi temelde denetim altna alnamaz. Bu

nedenle, farkl planlama alanlarnda farkl hesaplamalar bulunur.

2.5.3. Sonu

Tedarik zinciri problemlerinin zmne etkili yaklam, bir organizasyonun gnlk

fonksiyonunun btn bir ksm olarak alglanmaktadr. Pazar paynn bymesinin sonsuz bir

ihtimal olmad anlalmtr, nk pazar bal bana sonludur. Bu ise, ortaklklarn

dikkatini daha az kapsaml ve daha reaktif bir tedarik zincirinden tasarruflar salamayayneltmitir.


32/66

Ancak, kurum kapsamnda planlama ile ilgili bir problem vardr: bu byk bir

problemdir ve de stokta tutulan birim saysnn artyla ve genileyen ebekelerle birlikte

bymektedir. Planlama, globalleme ile daha karmak bir hale gelmitir, bu ise gmrk

vergileri ve borsa oranlar gibi bir dizi problemi ortaya karmaktadr.

Sonu olarak, tedarik zinciri ynetimi aslnda planlama ufuklarnda akan eitli seviyelere

sahip olan bir zamanlama srecidir. Tm bu seviyeler ezamanl bir ekilde bulundurulmal ve

yukar veya aa yndeki bilgiler arasnda hareket ederek problemlerin tm zlmelidir

(Sengupta ve Turnbull, 1996).

3. BTNLEK TEDARK ZNCR YNETM

3.1. Lojistik ve Tedarik Zinciri Ynetiminin likisi

Lojistik hammaddelerden itibaren tamamlanm rnlerin yok olmas veya geri

dnmne kadar mallarn, bilgilerin ve tedarikiler ve tketiciler arasndaki demelerin

ak ile ilgili fonksiyonlar grubudur.

Lojistik kavram, kaynaklarn zamana bal olarak tedarik zincirinde

konumlandrlmas olarak tanmlanabilir.

Akademik olarak lojistik, tedarik zincirinin tedarikten niha mteriye kadar olan

ynetimidir.

Lojistik, tedarik zinciri prosesinin mteri ihtiyalarnn karlanmas iin balang

noktasndan tketim noktasna kadar olan mallarn, hizmetlerin ve ilgili bilgilerin etkin ve

verimli bir ekilde akn ve depolanmasn planlayan, uygulayan ve kontrol eden ksmdr.

Lojistiin bilinen amac doru rnleri doru miktarlarda (doru yerde) doru

zamanda ve en az maliyetle mevcut bulundurmaktr. Tedarik zinciri ynetimi kapsamndaki

drt temel alan, bu amac temsil etmektedir.


33/66

Lojistik, mallara deer ekleyen ilemi kapsar. Mallara eklenen sz konusu deerler

eittedir:

Konum: Mallarn, mteri iin daha dk deerli olduu yerlerden daha yksek

deerli olduu yerlere tanarak sz konusu mallara konum deerinin katlmasdr. Konum

deerinin eklenmesi nakliye faaliyetini kapsar.

Zaman: Zaman deerinin katlmas, mallara ihtiya oluncaya kadar bunlarn

depolanmas ve tm proseslerin daha verimli yaplmasyla gerekleir. Zaman deerinin

eklenmesi envanter bulundurma maliyetlerini kapsar.

Yap: Mallarn daha istenilen miktarlarda ve yaplarda dzenlenerek, bunlara sipari deeri

eklenmesidir.

Yukarda belirtilen konum, zaman ve yapyla ilgili operasyonlara odaklanmann dnda,

iletmeler verilerin ve bilgilerin paylalmasn da kapsayan proses koordinasyonlar

vastasyla hizmet, sat ve maliyetlerinde byk ilerlemeler kaydetmektedir. Sz konusu

iletmeler tedarik zincirleri boyunca proseslerin btnletirilmesi ve temel satc ve

mterileriyle ortaklklar meydana getirerek yeterli art deeri olmayan fonksiyonlar

elemekte ve niha mterileri zerindeki odaklanmalarn arttrmaktadr. Bu ekildeki bir

tedarik zinciri ynetimi lojistii bir zorunluluktan ok, iletmenin baars iin stratejik bir

ynetici sorumluluu haline getirmitir.

3.2. Btnleik Tedarik Zinciri Ynetiminin Tanm


34/66

Tedarik zinciri ynetiminin MIT tarafndan kullanlan tanm yledir: Btnleik

tedarik zinciri ynetimi mterilere rn ve hizmet salayan, reten ve sunan, proses

ynelimli, btnleik bir yaklamdr. Btnleik tedarik zinciri ynetiminin, alt tedarikileri,

tedarikileri, dahil ilemleri, mterileri ve u kullanclar ieren geni bir kapsam vardr.

Btnleik tedarik zinciri malzeme, bilgi ve fon aklarnn ynetimini kapsar. Btnleik

kelimesi, birok fonksiyonun toplam proses iinde btnletirilmesi amacnn belirtilmesi iin

kullanlmtr (Metz, 1998).

Btnleik tedarik zinciri ynetimi, 20. yzylda gelitirilen en nemli i

stratejilerinden biridir. Sz konusu strateji, her ne kadar i alanndaki en fazla getiri vadeden

deiim mhendislii hareketi olarak ortaya ksa da, iletmeler tarafndan uygulanmasnda

kt satlmas ve tedarik zincirine yakn olarak aklanmas nedeniyle baarszla

uramaktadr.

Tedarik zincirinde deiim mhendislii uygulanmasnn ncelikli hedefi, geleneksel

hiyerarik yapl organizasyonlarn ayrlmas olmutur. Bu durum harici mteri istekleri ve

pazardaki deiim dinamiklerine cevap vermeyi yavalatmaktayd. Deiim mhendislii

konusundaki ilk almalar ynetici saylarnn nemli derecede azaltlmas ve grevlerden

ok yatay proseslerde younlalmas olmutur.

letmeler btnleik tedarik zinciri ynetimine doru ilerlemeye baladka, tedarik

problemlerinin ele alnmas ve zm iin olan geleneksel yntemlerde deiiklikler

yaplmas gerektii aktr. Frsatlar, rn gelitirme zamanndaki ksalmalar, maliyetlerin

azaltlmas, mteri isteklerine daha esneke ve hzl bir biimde cevap verilmesi kapsamnda

grlmeye balanmtr.

ou organizasyon tedarik zincirinin tmn ynetir. Tedarik zincirinin tmyle,

niha mteri tabannn iki veya seviyesi ile tedariki tabannn veya drt seviyesi de

kastedilmektedir. ou durumda tedarik zincirinin etkili bir ekilde btnletirilmesi ve

ynetilmesi, yeni rn gelitirilmesinden mteri sipariinin yerine getirilmesine kadar olan

tm dahili proseslerin balanmasn da kapsamaktadr.

Aadaki temel elerle btnleik tedarik zinciri ynetiminin kurulmasnda baaryaulalabilir:


35/66

Btnleik tedarik zincirinin kesin bir tanm

Organizasyonel felsefe ve stratejik plan

Organizasyonel yap

Tedarik zinciri erevesinde uygun i ve d kaynaklarn kurulmas

irketler aras davranlarn ynlendirilmesi iin lmler

Stratejik maliyet ynetimi prosesi

nsan kaynaklarnn gelitirilmesi

Btnleik biliim sistem ve teknolojileri

Mteriler ve tedarikilerle stratejik ilikiler

yiletirilmi yeni rn veya hizmet geliim prosesi

Lojistik prosesi

Btnleik tedarik zinciri ynetimi, mterilerin, tedarikilerin ve bunlara ait

proseslerin rekabet edebilir bir avantaj salamak zere dzenlenmesidir. Tedarik zinciri

ynetimi hakkndaki tartmalarn ilk zamanlarnda younlalan konu tedarik zincirinin tek

bir iletmeyle ynetilmesi olmutur, bugn ise iletmeler arasnda planlama ve kurma

konusuna odaklanlmaktadr.

Btnleik tedarik zinciri stratejisi tipik olarak, yeni rn geliim prosesinin

hzlandrlmas, teknolojinin kullanmnn iyiletirilmesi, pazara yeni mamullerin daha hzl

bir biimde getirilmesi, kaynaklara yatrmlarn minimize edilmesi ve belirli maliyetlerle

cevap veya evrim zamanlarnn azaltlmas gibi amalara ynelmitir. Btnleik tedarik

zinciri ynetimi, dahili, mteri ve tedariki imkanlarnn daha iyi kullanlmasyla yukarda

belirtilen hedeflere ulamay hedeflemektedir.

3.2.1. Organizasyonel Felsefe ve Stratejik Planlama

Tedarik zinciri stratejilerinin gerekletirilmesi iin, bunlardan kurulmasndan

sorumlu kiilerin stratejik bir plan tesis etmesi ve kritik mterilerin kimler olduu,

mterilerin nerelerde olduu, ve proses iinde en nemlilerinin hangileri olduu gibi sorular

cevaplandrmas gereklidir. Niha mteriler ihtiyalarn karlamak iin kritik olan

tedarikilerle iliki kurabilmelidir. Temel bilgilerin ve proseslerin birletirilmesi gereklidir,

nk mteriler belirlilik, rn veya hizmet geliimi, talep planlama bilgilerinin


36/66

paylalmas, maliyet bilgilerinin gelitirilmesi ve azaltlmas ile performans hedeflerinin

ayarlanmasna ihtiya duymaktadr.

Organizasyonel stratejinin gelitirilmesinin balarnda iletmelerin baz ortak

yatrmlar yapmaya ve baz hedefleri paylamaya ihtiya duyacaktr. zellikle paylalan

kaynaklarn, rekabeti tek bir ksmn tasarmndan sistem tasarmna kaydrabilecei tasarm

alannda, rekabet edebilir baz avantajlar elde etmek iin daha fazla bilgiyi daha hzl bir

biimde paylamaya ihtiya duyacaktr.

Ayrca rekabet eden birok mteri ve tedarikiyi de kapsayan konular olacaktr.

Birok durumda bir iletmenin bir dieri iin yapt iin ayrlmas iin daha fazla gereksinim

duyulacaktr. Ayrca, kimin hangi mterilerin veya tedarikilerin rnleri veya hizmetleri

iin alaca konusunda kararlar verilmek zorunda kalnabilir.

Rekabetin ikinci kaynana bakmak iin, mteri tabannn incelenip, bir mterinin

gelecekteki rn ve hizmet ihtiyac hakknda nemli bilgileri erkenden alarak bu

kaynaklardan nasl faydalanlacann bulunmas nemlidir.

Btnleik tedarik zinciri ynetimi birok ynden kltr deiimini getirir. Bilgi al

verii bir dizi kk kararda kullanlmak yerine stratejilerde resmileir.

Baka bir duyarl faktr ise iletmelerin eit durumda olmasdr. letmelerin beraber

alabilmesi iin benzer bilgi ve beceri seviyelerinde almalar gereklidir. Bir firmann

yksek bir bilgi birikimi seviyesinde olup da ii, mukayese edilebilir teknik ve i geliimine

sahip olmayan bir iletmeye devretmesi beklenemeyecektir.

Btnleik tedarik zincirinin stratejik planlama grevi de, yksek derede zerinde

odaklanm analizi gerektirecektir. Tedarik yneticilerinin rekabet edebilir avantaj kaynaklar

iin rn kategorilerine gre farkl tedarik zincirleri kapsamnda almalar gerekecektir.

Organizasyonel stratejinin kurulmasndaki temel bir faktr, dahil olarak ve ayrca

temel tedarikiler ile mterilerle birlikte stratejik bir biimde kendi kendini deerlendirmenin

yaplabilmesidir. Kendi kendini deerlendirmeler tedarik zinciri yelerinin nerede gl,


37/66

nerede orta halli ve nerede zayf olduklarn belirtmek iin gereklidir. Bu deerlendirmeler

tedarik zincirindeki ynlendirici iletme iin zellikle nemlidir.

Deerlendirmeler hakkndaki temel elerden biri, ama performans gstergelerine

olduu kadar strateji ve uygulamaya da odaklanlmas gerektiidir.

3.2.2. Organizasyonel Yap

Tedarik zincirine sahip olan iletmelerin yaps, dar fonksiyonel tabanl

irketlerinkinden farkl olacaktr. Tedarik zinciri yneticileri st ynetiminin bir parasdr.

Mteri ihtiyalarnn karlanmasndan sorumludurlar.

Yap, global olarak rekabet etme zerinde artan bir biimde younlaacaktr. Birok

endstride bir iletmede bulunan potansiyel olarak farkl bir dizi tedarik zincirinin

btnlemesini de kapsayacaktr.

3.2.3. lm

Tedarik zinciri ynetiminde baar iin temel faktrlerden biri etkililikle ilgili ortak

llerin gelitirilmesini kapsar. Bu ller rnek olarak rn gelitirme zaman, esneklik,

kalite vb. gibi mteri kazanm konusundaki etkililik temelleri erevesinde dzenlenmelidir.

Ancak, tedarik zincirindeki her bir iletme ayn llerle ilemeli ve benzer tanmlar

kullanmaldr. Ayrca, zincirdeki kiiler hangi performans alanna ncelik verildiini de

anlamak zorundadr. Problem, zincirdeki llerin toplanmas ve dzenli bir biimde gzden

geirilmesinin kolay ulalabilecek bir hedef olmamasdr.

3.2.4. Stratejik Maliyet Ynetimi

Maliyetlerin ynetimi tedarik zinciri ynetiminde ok nemli bir etmendir. Tedarik

zincirindeki temel iletmelerin maliyeti yneten faktrlerin tedarik zincirinin hangi ksmnda

olduunu bilmesi gerekir. Ayrca maliyetlerin tedarik zincirinden karlmas iin stratejiler ve

uygulamalar gelitirmeleri de gereklidir, nk zincirdeki maliyetlerin deitirilmesinin biravantaj yoktur.


38/66


39/66

2. 2. Endstrideki dier firmalar daha yksek seviyede biliim sistemleri

teknolojisine ulamaya balayacaktr.

3.2.7. letiim, Gven Kazanm ve Ynetim

Btnleik tedarik zinciri geliiminin bir paras olarak, iletmeler irket snrlarn ap

btnleik tedarik zincirleri olarak faaliyet gsterecektir. Risk paylam, iletiim ve gven

kazanm ile ilgili proseslere ihtiyalar olacaktr.

Tedarik zinciri ynetimin kurmak iin alan iletmelerin yeni bir iletiim yaps kurmalarna

yardmc olacak bir paradigma ve alma ortam oluturmalar gereklidir.

3.2.8. Yeni rnlerin Meydana Getirilmesi

Bu proses artan bir ekilde nem kazanacaktr. Mteri ihtiyalarnn tam olarak anlalmas

ok nemlidir. rn veya hizmet meydana getirmek iin zellikler veya fonksiyonel tanmlar

kullanmaktansa, mterinin gerek ihtiyacnn tedarik zinciri boyunca daha iyi anlalmas

daha iyi rn ve hizmetin gelitirilmesini kolaylatracaktr.

3.2.9. Lojistik

Tedarik zinciri btnlemesinde temel, rekabet edebilir bir proses de lojistik bilgilerini

kapsayacaktr. Lojistik stratejilerinin artan bir ekilde daha esnek olmas gereklidir.

rnlerin, mallarn ve hizmetlerin elektronik yntemlerle dnya etrafnda akn

kapsayan bir lojistik stratejisi geliiminin faaliyet ve prosesi bulunmaktadr. Baarl lojistik

prosesleri; fonksiyonu globalletiren, her tr yatrm iin envanteri minimize eden, talep

ekillerine cevap vermekteki esneklii maksimize eden ve dnya zerinde kullanldklar her

yere rn veya hizmetleri gtrebilen ve bunu mmkn olan en dk maliyetle yapan

prosesler olacaktr (Morgan, 1997).

3.3. Btnleik Tedarik Zinciri Ynetiminin Yaps


40/66

Btnleik tedarik zinciri, her biri zincirdeki bir veya daha fazla faaliyetten sorumlu

olan ve sorumluluklarnn planlanmas ve gerekletirilmesi srasnda dier elemanlarla

karlkl etkileimli olarak alan bir elemanlar (yazlmlar) grubu olarak

gzlemlenmektedir. Bir eleman ise, gerektii zaman dier elemanlarla iletiim kurarak

ezamansz olarak alan bir yazlm prosesidir.

Karlalan ilk sorun, tedarik zinciri faaliyetlerinin elemanlar arasnda ne ekilde

datlacana karar verilmesidir. MRP sistemlerinde de bulunduu gibi, var olan ayrmalar,

algoritmalarn kompleks yapsyla kstlandrlm veya eksiltilmitir. Buna rnek olarak,

snrszdan snrl MPSye (Temel retim izelgelemesi) olan geiten ortaya kan MRP I ile

MRP II arasndaki fark gsterilebilir. Tedarik zinciri faaliyetlerinin baarl bir ekilde

planlanmas ve gerekletirilmesi, gncel olan MRP sistemlerinde bulunanlardan daha


41/66

kompleks planlama ve izelgeleme algoritmalarna dayanmaktadr. Planlama/izelgeleme

fonksiyonu dier tedarik zinciri elemanlar davranlarnn yneticisidir. Bunun sonucunda,

dier elemanlar tarafndan gerekletirilen muhakemeler de deiecektir. Daha kompleks

planlama/izelgeleme algoritmalaryla birlikte tedarik zinciri ynetiminin kalitesi de tamamen

artacaktr.

kinci sorun elemanlar arasndaki karlkl etkileimlerin yapsdr. Tedarik zincirinin nakliye

problemleri, tedarik problemleri ve benzeri planlanmam (stokastik) olaylardan kaynaklanan

dinamik unsurlar dnldnde, deiikliin getirdii bu sarsntlarn koordinasyonlu bir

biimde azaltlmasna neden olacak elemanlarn arasndaki etkileimin doas nedir? Eer her

bir elemann bir olaya karlk vermesinin birden fazla yolu varsa, karlkl kabul edilebilir

bir zm retirken birlikte nasl alrlar? Baka bir deyile, elemanlar birbirlerinin problem

zme davranlarn ne ekilde etkiler veya kstlamaktadr?

nc sorun abuk bir ekilde cevap verilebilmesidir. Cevap vermek iin mevcut

zaman, dinamik bir ortamda, olaya bal olarak deiebilir. Bir elemann algoritmasnn,

ayrlm olan sre iinde cevap verebilmesi gereklidir. Ne kadar srenin mevcut olduuna

baklmakszn zmler retebilen algoritmalara her zaman algoritmalar ad verilir. Her

zaman algoritmann rettii zmn kalitesi genellikle dorudan mevcut olan sreye

baldr.

Drdnc sorun ise modl iinde barndrlan bilginin kullanlabilir olmasdr. Bilinen

MRP sistemlerinde belirli bir grevi yerine getirmek iin bir modl tasarlanr. Modller

ilikili sorular cevaplandrmak iin kullanlabilecek (her grevin yerine getirilmesi iin

kullanlan) kesin bilgiler barndrabilir. Burada ama, temel olarak amalanlanlarn dnda

sorular cevaplandrmak zere bir modln iindeki bilgiye ulamaktr.

zet olarak btnleik tedarik zinciri ynetimi sistemi u zelliklere sahip olacaktr:

Ayrk: Tedarik zinciri ynetiminin fonksiyonlar bir grup ayrk, ezamansz yazlm

elemanlar arasnda blnmtr.

Dinamik: Her bir eleman, bir yn veya periyodik bir durumla karlat zamanfonksiyonunu gerektii ekilde, ezamansz olarak gerekletirir.


42/66

Zek: Her bir eleman kendi fonksiyonu konusunda uzmandr. Yapay zeka veya

yneylem aratrmalar problem zme tekniklerini kullanr.

Btnleik: Her bir eleman dier elemanlarn fonksiyonel yeteneklerinin bilincindedir ve

onlara eriebilir.

Karlk verebilir: Her bir eleman, dier bir elemandan bilgi ve/veya karar isteyebilir. Her

bir eleman hem istek, hem de hizmet birimidir.

Reaktif: Her bir eleman, nceden planlanm, kat, yn yaklamnn aksine; meydana gelen

olaylara, gerektii gibi davranlarn deitirerek karlk verebilir.

Birlikte alabilen: Her bir eleman, bir probleme zm bulurken dier elemanlarla birlikte

alabilir. Bu ise onlarn bamsz olarak faaliyette bulunmadklarn gstermektedir.

Karlkl etkileimli: Her bir eleman bir problemi zmek iin insanlarla alabilir.

Her zaman: Bir eleman, ne kadar zamann mevcut olduuna bal olmakszn bir istee

karlk verebilir, ancak karln kalitesi, karlk vermeye ayrlan sreyle orantldr.

Tam: Elemanlarn toplam fonksiyonellii, tedarik zincirini ynetmek iin gerekli fonksiyon

eitliliine sahip olmaldr.

Yeniden dzenlenebilir: Tedarik zinciri ynetimi sistemi, kendiliinden adapte edilebilir

olmal ve yazlm elemanlarnn ilgili altkmelerini desteklemelidir. rnein, kullanc sadece

bir imalathaneyi izelgelemek istiyorsa, bir lojistik bileeni kullanmas veya bulundurmas

gerekmemelidir.

Genel: Her bir eleman mmkn olduu kadar geni bir alan grubuna adapte edilebilir

olmaldr.

Adapte edilebilir: Elemanlarn insan organizasyonlarnn deien ihtiyalarna hzla adapte

olabilmesi gerekir. rnein, bir kaynan eklenmesi veya envanter politikasnn deitirilmesikullanc iin abuk ve yaplmas kolay olmaldr.


43/66

Geriye uyumlu: Elemanlarn izlenen kesintisiz bir gelitirme yolunun olmas gerekir, bu

ekilde yeni veya deitirilmi zellikler var olan btnleme ve fonksiyonellikleri risk altna

almayacaktr. Btnleik tedarik zinciri ynetimi, birlikte alan bir grup elemandan

meydana gelmitir. Her bir eleman tedarik zinciri ynetimi fonksiyonlarndan bir veya daha

fazlasn gerekletirir ve kararlarn konu ile ilgili dier elemanlarla uyumlu hale getirir. ki

eit eleman vardr: fonksiyonel elemanlar ve biliim elemanlar. Fonksiyonel elemanlar

tedarik zincirindeki faaliyetleri planlar ve kontrol eder. Biliim elemanlar bilgi ve iletiim

hizmetlerini salayarak dier elemanlar destekler.

Tedarik zinciri fonksiyonlarnn ayrlmas ve elemanlara tahsis edilmesi gerekletirilmesi

gereken ilk konulardan biridir. Problem, bugnn MRP sistemlerinde de olduu gibi,

fonksiyonlarn ayrlmas organizasyonel kstlar, gemiten kalan sistemler ve algoritmalarla

ilgili snrlamalardan kaynaklanmasdr. rnein MPS ile Detayl izelgeleme arasndaki fark

temel olarak algoritma snrlamalarndan ileri gelir. Bu iki fonksiyonun birletirilmesi ile

Envanter Ynetimi ve Faaliyet Planlamasnda bulunan baz faaliyetlerin de kapsanlmas,

daha kompleks planlama ve izelgeleme algoritmalaryla mmkndr. Alt adet fonksiyonel

eleman bulunmaktadr: Lojistik, Tama Ynetimi, Sipari Kazanm, Kaynak Ynetimi,

izelgeleme ve Sevkyat.


44/66

evrenin dinamikleri, birlikte alma davrann btnleik tedarik zinciri elemanlar iin

nemli bir faktr haline getirir. Bir eleman, tedarik zinciri kararlarn optimize etmek iin

ksm olarak optimal bir karar veremez, ancak verecei kararlarn dier elemanlar zerindeki

etkisini tanmlamal ve btn tedarik zincirini optimize edecek bir alternatif semelidir.

Bir eleman tedarik zincirindeki bir dizi fonksiyon veya faaliyetten sorumludur. Her bir eleman

yerel olarak bilgileri depolar ve a boyunca bunlara ulaabilir. Elemanlar heterojen bir

ortamda bulunmaktadr, bu nedenle aralarndaki etkileimler mesaj tabanl muameleler

dolaysyla gerekleir.

Tedarik zinciri elemanlar bir Kurumsal Biliim Yaps (EIA, Enterprise Information

Architecture) bnyesinde bulunur. EIA, bilginin a ierisinde herhangi bir yerde

depolanabilecei datlm bir bilgi ortam salar. EIA bilginin tutarlln ynetir. Tayin

edilen bilgi altkmeleri global olarak tutarl olabilir ve EIA da bunu ynetmektedir. inde

kopyalarn yerel olarak elemanlar tarafndan depoland dier bilgiler, tutarszlklar

gelitirebilir.


45/66


46/66

Eleman teorisi bir elemann ne olduu, ne eit zelliklere sahip olabilecei ve bunun

matematiksel olarak nasl formle edilebilecei konusunda younlar. Woodridge ve

Jenningsin (1995) bir yaklamnda, eleman amal bir sistem olarak ifade edilmitir.

Kapsaml bir eleman teorisi henz gelitirilememitir. Eleman teorisinin sosyal

konular, elemanlarn iletiiminin belli kurallara oturtulmasna younlamtr. Bu almann

sonucunda eleman iletiim dilleri ortaya kmtr. Bu konuda en ok bilinen alma

ARPAnn bilgi paylam almasdr.

3.3.1.2. Yazlm Elemannn Yaps

Eleman yaplarnn amac bahsedilen teorilerin gerekletirilmesi, eleman teorisinde

tanmlanan zellikleri karlayan bilgisayar sistemlerinin kurulmasdr. Eleman yaps, gelen

bilginin ve elemann sz konusu durumunun faaliyetleri ve bir sonraki durumu ne ekilde

belirleyecei sorusunu cevaplandrmaldr.

En genel yaklam, elemanlarn belirli bir bilgi tabanl sistem tipi olarak gz nne

alnmasdr. Bu ise sembolik yapay zeka paradigmasdr. Bu paradigma bir fiziksel sembol

sistemi hipotezine dayanmaktadr.

3.3.1.3. Yazlm Eleman Dili

Woodridge ve Jennings (1995) yazlm eleman dili terimini bir kiinin donanm veya

yazlm sistemlerini yazlm eleman teorisyenleri tarafndan gelitirilen kavramlar

erevesinde programlamasna olanak veren bir sistem olarak tanmlamaktadr. Birka

yazlm eleman dili gelitirilmitir ve TELE****** bunlardan biridir.

3.3.1.4. Uygulamalar

3.3.1.4.1.Genel Uygulamalar

Yazlm eleman teknolojisinin en dikkat ekici uygulamalar unlardr:


47/66

Arabirim Elemanlar: Bir yazlm eleman kullanc ile rnek olarak bir bilgi kayna

arasnda arabirim ilevi grr. Eleman kullancy ilgilendiren bilgileri filtre eder.

Biliim Elemanlar: Kullancnn istei zerine bir veya birka bilgi kaynandan

(rnek olarak FTP-serverlardan) bilgi salayabilir.

Dier uygulama grubuna rnek olarak: G sistemleri ynetimi, hava trafii, parack

hzlandrc, hasta bakm, telekomnikasyon ebekesi ynetimi, bilgisayarla btnleik

retim, nakliye ynetimi vb. gibi snrsz uygulamalar olan yapay zeka verilebilir.

3.3.1.4.2. Endstriyel Uygulamalar

Bir bilgisayar sisteminin srekli deien i evresine gre ne kadar hazr olabilecek bir

biimde deitirilebilecei, endstriyel uygulamalarn bir parametresidir. Kompterize

yazlm elemanlarndan oluan daha kk, datlm bir sistem ounlukla daha byk,

merkez bir sisteme gre daha etkilidir.

retim kapsamnda yazlm elemannn geliimi iin byk aba gsterilmiken,

tedarik zinciri konusunda btn olarak ayn aba sz konusu deildir. Jayashankar (1996)

tedarik zinciri zerine bir simlasyon yaps oluturmak zere birden fazla yazlm elemanl

bir yaklam kullanmaktadr. u kategorileri de ieren bir dizi yazlm bileeni gelitirilmitir:

Yapsal eler ve kontrol eleri. Yapsal eler rnek olarak satclar, datm merkezleri,

reticiler ve tedarikilerdir. Kontrol eleri tedarik zinciri ierisindeki rn akn yneten

bilgi, talep, tedarik ve malzeme ak ile ilgili kontrol politikalarn belirler. Oluturulan fikir;

eleri, rnlerin tedarik zinciri boyunca olan akn kontrol etmek zere kontrol elerini

kullanan yazlm elemanlar olarak modellemektir. Bir yazlm elemannn kendi durumunu

tanmlayan bir nitelikleri, modeldeki dier elemanlar hakknda bilgi, dier elemanlarla olan

ilikileri iin etkileim kstlar ve kontrol eleri bulunur.

3.3.1.5. Tedarik Zinciri Ynetiminde Yazlm Elemanlar

3.3.1.5.1.Sistemin Tasarm ve Yeniden Tasarmn Desteklenmesi


48/66

Birden fazla yazlm elemanl yaklamn avantajlarndan biri, bir sistemin

kavramlatrlmasna getirdii kolaylktr. Buna kant olarak, uygulama alannn nceden bir

tedarik zincirinin konusu olan kendiliinden gerekleen hareketler kapsamnda tasarlanm

olmas gsterilebilir. Bir tedarik zinciri, bir dizi ksm ve proses zinciri olarak ele alnabilir.

Sz konusu ksmlar tedarikiler, imalathaneler, datm merkezleri, mteriler vs. veya satn

alma, planlama, malzeme ya da AR-GE gibi blmler olabilir. Proses ise bir faaliyetler dizisi

olarak tanmlanr. Bir ksm bir dizi prosesten sorumludur. rnek olarak satn alma tedariki

seimi ve malzeme siparii ile ilgili proseslerden, AR-GE ise tedarik zincirindeki yeni

rnlerin sunumuyla ilgili proseslerden sorumludur.

Tedarik zinciri yapsal deiikliklerin sk sk meydana geldii bir alandr. Yazlm

elemanlar kendiliinden iler ve ounlukla datlmtr, ak bir biimde tanmlanm

arabirimleri bulunur. Bu, ortamdaki deiimlere srekli bir uyum salayabilecek kat bir

sistem meydana getirir. Kendi kendine gerekleen prosedrler sisteme yazlm elemanlarnn

eklenip kaldrlmasyla gelitirilebilir, deiiklikler dier elemanlar etkilemeyecektir.

nemli dier bir konu ise eskiden kalma yazlmlardr, rnek olarak blgesel bir

envanter ynetimi sistemi gibi halen kullanlan sistemler verilebilir. letme apndaki birden

fazla yazlm elemanl bir sistem, tm yerel sistemler yeniden tasarlanp da kurulabilir.

Yazlm elemanlar eski yazlmlar arabirimler vastasyla kullanabilir. Deiiklikler yine

yerel olarak, rnein eski yazlmn artan bir biimde iyiletirilerek veya yenilenerek, iletme

apndaki sistemi etkilemeksizin yaplabilir.

3.3.1.5.2. Koordinasyon ve Btnleme:

Tedarik zinciri gibi datlm bir alanda btnleme ve koordinasyon, biliim ve

ynetim sisteminin nemli konularndan biridir. oklu yazlm elemanl bir sistem hem birden

fazla imalathane koordinasyonunu hem de genel koordinasyonu kolaylatrr. Buna rnek

olarak bir yazlm elemann retimi planlad zaman rnek verilebilir. Sz konusu eleman

tedarik zincirindeki tek bir alan iin plan yapmakta olabilir, ancak bilgiler dier alanlarla da

deitoku edilebilir, bu da koordin

tedarik zinciri y netimi

Documents