text drp kaona

B o r

R d S g r u p a 1-103

1 9 2 1 0 B o r , B o b i j e v a b r . 1 3 Теl: (030) 2496-892; fаks:(030) 2496-680; Е-mail: [email protected]

Dopunski rudarski projekat eksploatacije krečnjaka na površinskom kopu Kaona

UVOD Eksploatacija krečnjaka na površinskom kopu Kaona kod Kučeva počela je pre više od 50 godina. Posle privatizacije železare Smederevo kome je i pripadao kamenolom Kaona od US Steel nabavljena je nova oprema (jedna bušilica Atlas Copco, bager Liebherr i dodatna pomoćna oprema) pa je na zahtev rudarske inspekcije potrebno uraditi dopunski rudarski projekat eksploatacije na površinskom kopu Kaona zbog verifikacije kapaciteta postojeće opreme za otkopavanje 300.000t rovnog krečnjaka za potrebe železare. Radovi na eksploataciji u predhodnom periodu Kop je formiran sa etažama visine 25m završnim uglom kosine 55o, i radnim uglom 75o, ali će se radovi u narednom periodu izvoditi na etažama visine 12,5 m. Radovi se trenutno izvode na koti 312,5. Najviša kota na kopu je 410. Eksploatacija krečnjaka obavlja se bušenjem minskih bušotina bušilicom Atlas Copco prečnika bušotina 90mm, miniranjem i utovarom bagerom Liebherr zapremine kašike 4m3. Transport se trenutno obavlja iznajmljenim kamionima nosivosti 40t. Krečnjak se transportuje sa kote 312,5 do kote 320 gde se kipa niz kosinu (K+320 do K+220) do mesta gde se utovara i vozi u primarno drobljenje. Radno vreme na kopu je 12 sati dnevno 365 dana u godini sa dve brigade. Ovim projektom predviđeno je da se na kopu radi 8 sati, 5 dana u nedelji sa jednom brigadom.

B o r

R d S g r u p a 2-103



1.0. OPŠTI DEO 1.1. GEOGRAFSKO-EKONOMSKE KARAKTERISTIKE PODRUČJA Područje ležišta krečnjaka „Kaona" se nalazi na topografskoj karti Žagubica 1:100.000; listu Kučevo 1:25.000, sekcija 482-1-2 (prilog br.1), odnosno, na zapadnom delu lista OGK Kučevo 1:100.000; L-34-128 (prilog 2), na lokalnosti "Kaona", na istražnom prostoru koji je omeđen tačkama T1 - T4 sa sledećim koordinatama: Tabela br.1 Koordinate šireg istražnog prostora

Tačka Koordinate

Y X 1. 7 551 450 4 927 050 2. 7 551 450 4 928 050 3. 7 552 050 4 928 050 4. 7 552 050 4 927 050

Detaljna geološka istraživanja i eksploatacija se vrši u okviru dela istražnog prostora na površini od 25,0725 ha. Naznačeni istražni prostor i ležište je neplodno zemljište, delimično obraslo šumom i šibljem. Krečnjak je većim delom otkriven na površini terena. Geografski, ležište se nalazi 3km severoistočno od naselja Kaona, na 4km severozapadno od Kučeva, na jugozapadnim obroncima Golubačkih planina, na jugozapadnim padinama brda Periš; na apsolutnoj visini od 115 do 405m. Uže područje ležišta nije naseljeno. Najbliža seoska domaćinstva su udaljena preko 500m u pravcu jugozapada. Geografski položaj šireg područja ležišta i ležišta je veoma povoljan jer se nalazi na drumskim i železničkim saobraćajnim pravcima. U blizini je gradova Kučeva, Požarevca, Majdanpeka i Velikog Gradišta. U odnosu na postojeće putne saobraćajnice, ležište "Kaona" ima veoma povoljan položaj. Nalazi se sa leve strane industrijskog koloseka železničke pruge i asfaltnog puta Požarevac-Kučevo- Majdanpek na rastojanju od 250m (prilog 3). Preko ovih saobraćajnica povezao je sa većim gradovima u ovom delu Srbije; od Kučeva je udaljeno 4km, od Požarevca 52km, Majdanpeka 53km, a od V. Gradišta 35km. Transport gotovih proizvoda od ležišta (tucanik, agregat, lomljen kamen i dr.) za sopstvene potrebe i potrebe svojih potrošača moguć je, a i obavlja se kamionski i železnicom. Širi prostor i ležište administrativno pripada opštini Kučevo koja zahvata severni deo istočne Srbije i prostire se na površini od 721km2. Ima 18.808 stanovnika.

B o r

R d S g r u p a 3-103



Osnovni privredni potencijali su vezani za eksploataciju i preradu mineralnih sirovina pre svega metaličnih sirovina, zatim turističku delatnost, ugostiteljstvo i podređeno poljoprivredu. Na širem području Kaone zastupljeno je uglavnom seosko stanovništvo koje se uglavnom bavi poljoprivredom i stočarstvom, a delom je zapošljeno u rudnicima i površinskim kopovima. Kroz dalju i bližu istoriju ovo je bio region poznat po intezivnom stočarstvu i voćarstvu i tradicionalnoj rudarskoj delatnosti. Poznato je da u okolini Kučeva postoji više rudnika (Čestobrodica, Sveta Barbara i dr.), kao i "zlatonosna" reka Pek u kojima su eksploatisani zlato i volfram. Pored eksploatacije metaličnih mineralnih sirovina, ekonomski značajan potencijal predstavljaju i nemetalične mineralne sirovine koje su vezane više za lokalnu proizvodnju karbonatne sirovine, uglavnom iz malih privatnih pogona i krečana kao i za eksploataciju krečnjaka i šljunka iz aluviona reke Pek. Pored zlata, volframa, uglja, krečnjaka, kvarcnih peskova, ovo područje obiluje i drugim geološkim resursima koji ili još nisu dovoljno istraženi ili se za njih ne zna dovoljno, ali je sigurno da u ovom trenutku predstavljaju značajne ekonomske potencijale. Posebnu karakteristiku području daje negativni demografski trend i velika migracija, mahom mlađeg i radno sposobnog stanovništva koje radi u inostranstvu. 1.2. MORFOLOŠKO-HIDROGEOLOŠKE I KLIMATSKE PRILIKE PODRUČJA Morfološki šira okolina ležišta na lokalnosti "Kaona" ima odlike brdskog tipa reljefa. Teren se spušta od severoistoka i severozapada ka dolini reke Pek i predstavlja jugozapadne obronke Golubačkih planina. Na širem području dominiraju visovi Đula (461m), Petriš (411m), Pavlovac (355m), Jelina strana (349) i Čuka (255m).Prema tome, reljef je dosta izražen, jer su reke i potoci duboko usečeni, a padine su strme sa čestim siparima i stršećim liticama. Na brdskim zaravnima iznad 500m javlja se "boginjav" teren, koji ukazuje na proces karstifikacije krečnjačkih masiva. Brdsko područje je pokriveno šumom, a platoi su najčešće pod oranicama. Najniži delovi terena šireg područja nalaze se južno i jugozapadno od ležišta "Kaona" u dolini reke Pek (od 100m do 120m a.n.y.). Uže područje ležišta takođe pripada brdskom tipu reljefa sa izraženim morfološkim oblicima reljefa. Blago brdovit teren uže okoline ležišta spušta se sa severoistoka ka jugozapadu, odnosno dolini Peka, koji protiče južno od ležišta (što je uslovilo orijentaciju površinskih tokova).

B o r

R d S g r u p a 4-103



Slika br. 1: Pogled na istražni prostor sa južne strane

Najistaknutije kote nalaze se na severoistočnom i severnom delu terena na padinama brda Periš (411m). Najniže kote terena istražnog prostora i ležišta "Kaona" nalaze se u jugozapadnom i južnom delu, u slivu reke Pek (od 100 do 155m).

Slika br. 2: Pogled na ležište i pogone sa južne strane

Hidrološke prilike su povoljne. Na prostoru ležišta ne postoje ni stalni ni povremeni vodotokovi. Hidrogeološki značajna je reka Pek koja protiče na 100m od južne granice ležišta. Najveće njene pritoke sa desne strane su Duboka, Sevica i Ribarski potok, dok se sa leve strane ulivaju Gložana, Komša i Kamenica. Ostali vodotokovi okoline ležišta su povremeni i nemaju bujičan karakter. Oceđivanje terena sa sabirnih površina je postepeno. Hidrološki, prostor pripada slivu Dunava. Sa hidrološkog aspekta teren istražnog prostora i ležišta "Kaona" čine krečnjaci kredne i jurske starosti. Kredni krečnjaci koji su najznačajnija litološka jedinica i pripadaju kompleksu dosta čvrstih stena koji su često ispucali i kao takvi predstavljaju dobre kolektore podzemnih voda. To znači da se površinske vode koje dopru do ispucalih krečnjaka ne

B o r

R d S g r u p a 5-103



zadržavaju dugo već gravitacijom poniru u dublje nivoe. Krečnjaci sa hidrogeološkog aspekta spadaju u vodopropustne stene. S obzirom da je teren izgrađen od hidrološko opisanih krečnjaka to se u njima ne mogu akumulirati podzemne vode, na koje se u toku istražnog bušenja takođe nije naišlo. Na području Kučeva kome administrativno pripada i selo Kaona, vlada umerono-kontinentalna klima. Nizijski delovi na zapadu i jugozapadu su pod uticajem kontinentalne klime, a brežuljkasto planinski sever i severoistok pod uticajem planinske klime. Klima je umereno-kontinentalna sa dugim zimama i velikim snežnim pada-vinama. Proleće je praćeno visokim bujičnim vodama usled topljenja snega u planinskom zaleđu. U nižem ravničarskom području tada dolazi do poplava usled izlivanja Peka. Leta su pretežno suha i često vrela sa temperaturama višim od 30°C, ali su noći svežije usled uticaja okolnih šumovitih brda. Jesenji period je kišovitiji od susednog Pomoravlja što je, takođe, posledica brdovitog zaleđa. Prosečna minimalna temperatura je u januaru -2°C, dok je najtopliji mesec jul sa prosečnom temperaturom 22°C. Prosečna količina oborina je oko 800mm sa maksimumom u oktobru i minimumom u avgustu. Zbog ovakvih klimatskih prilika eksploatacija se može obavljati deset meseci u godini. 1.3. ISTORIJAT I GEOLOŠKO-EKONOMSKE KARAKTERISTIKE RANIJIH

ISTRAŽIVANJA PODRUČJA I POSTIGNUTI REZULTATI Interesantna je činjenica da je najobimnija i najupoterbljivija literatura o kompleksnoj strukturno-geološkoj građi područja po pravilu je najstarijeg datuma, jer tokom poslednje 2-3 decenije nije bilo značjnih geoloških istraživanja i izučavanja opšteg karaktera. Poslednja su bila sedamdesetih godina i od tada se prešlo uglavnom na detaljna istraživanja na pojedinim lokalitetima. Dakle, ne može se reći da ih nije bilo. Naprotiv, na geološkim istraživanjima je rađeno relativno dosta, ali su ona bila prostorno usko lokalizovana i bila su specijalizovanih problema uglavnom direktno vezanih za neku određenu mineralnu sirovinu.

B o r

R d S g r u p a 6-103



2.0. GEOLOŠKE KARAKTERISTIKE LEŽIŠTA 2.1. GEOLOŠKA GRAĐA LEŽIŠTA Na osnovu detaljnih geoloških istraživanja: istražnog bušenja, kartiranja ležišta, starih eksploatacionih radova (etaže i zaseci), istražnih bušotina, kao sintezom ranijih geoloških podataka o ovom prostoru, utvrđena je geološka građa ležišta krečnjaka "Kaona" kod Kučeva. Može se konstatovati, daje i pored složene geološke građe šireg područja, geološka građa ležišta"Kaona" relativno jednostavna. Istraživana stenska masa, predstavlja kontinualni deo krečnjačke mase u okviru donjokrednih krečnjaka Kaone, većeg rasprostranjenja, izdvojenih severno od reke Peka, koji u suštini transgresivno leže preko jurskih laporovitih krečnjaka. Pripada regionalnoj Gornjačkoj-Suvo planinskoj zoni, tj. Golubačko-Gornjačkoj strukturnoj jedinici gornjojurskih i donjokrednih krečnjaka. Debljina donjokrednih krečnjaka na ovoj lokalnosti je neutvrđena, verovatno (prema literaturnim podacima) je preko 200m. Po pravcu ppžanja SZ-JI se mogu pratiti preko 2km, a po padu, u pravcu severoistoka preko 1km. U okviru krečnjaka donje krede na širem delu lokalnosti „Kaona" izdvojeni su krečnjaci valendinskog, otrivskog i barem-aptskog kata. Ovi krečnjaci se međusobno razlikuju po facijalnim uslovima stvaranja, boji, i mineralnom sastavu. Valendinski sivi laporoviti krečnjaci, laporci i glinci, u naizmeničnom smenjivanju, otkriveni su severoistočno od predmetnog ležišta. Grade podinu korisnoj sirovini u ležištu. Krečnjaci otrivske (K1

2) i barem-aptske (K13'4) starosti, krem, sivi i crveni varijeteti

krečnjaka izdvojeni su kao litološki članovi u okonturenoj masi krečnjaka, odnosno u konturama ležišta „Kaona". To su sprudni i subsprudni krečnjaci formirani u kontinuitetu od otriva (K1

2) do barema i apta (K13,4). U području površinskog kopa

zbog makroskopske sličnosti i česte promene boje krečnjaka, koja je primarna i neizražene slojevitosti, do sada nije bilo moguće izdvojiti pomenute stratigrafske katove. Makroskopsko izdvajanje i praćenje određenog stratigrafskog nivoa u ležištu dodatno je onemogućeno rekristalizacijom krečnjaka i nejasnom tektonikom masiva.

B o r

R d S g r u p a 7-103



Slika br. 3: Krem i crvenkasti krečnjaci u ležištu otriv

Slika br. 4: Krem i crvenkasti krečnjaci u ležištu barem-apt

Slika br. 5. Sivi laporoviti krečnjaci u okolini ležišta valendin

Podinu krednim krečnjacima čine gornjojurski sedimenti, odnosno laporoviti krečnjaci, laporci i glinci u naizmeničnom smenjivanju. Podinski laporoviti krečnjaci nisu nabušeni istražnim bušenjem, jer su sve bušotine završene u korisnoj mineralnoj sirovini-krečnjaku. Povlatni proluvijalno-deluvijalni materijal humus, sa glinovito-laporovitim materijalom utvrđenje u istočnom i zapadnom delu ležišta, i debljine je 0,5 do 1m. U centralnom delu ležišta, deluvijalno-proluvijalni pokrivač izostaje, odnosno, skinut je procesom dosadašnje eksploatacije, tako da je korisna sirovina-krečnjak „ogoljen".

B o r

R d S g r u p a 8-103



Slika br. 6: Podinski jurski sediment u okolini ležišta JZ deo

Slika br. 7: Proluvijalno deluvijalni nanos

U geološkoj građi okonturenog ležišta "Kaona" učestvuju donjokredni krečnjaci T,2) i barem-aptskog (Ki3'4) kata. Od varijeteta krečnjaka u ležištu su prisutni sivi, sivo-krem i crveni organogeni krečnjaci sa i bez stilolita, vrlo podređeno u podinskom delu laporoviti krečnjaci, laporci i glinci i deluvijalno-proluvijalne naslage.

Slika br: 8. Krem sivi krečnjaci sa stilolitima

S'obzirom da se neki od nabrojanih varijeteta litoloških članova javljaju u masama malih razmera i da se u datoj razmeri na planu i geološkim profilima ne mogu prikazati, to su kao litološke jedinice izdvojeni: krečnjaci krem i sive boje i krečnjaci krem crvenkaste boje. Varijeteti krečnjaka sa stilolitima, rasedne breče, laporoviti krečnjaci, laporci, glinovitimeđuproslojci su samo opisani bez izdvajanja.

B o r

R d S g r u p a 9-103



Slika br. 9: Krem sivi krečnjaci sa proslojcima laporovitih krečnjaka

Slika br. 10: Krečnjaci sa proslojcima laporovitih krečnjaka i glinaca

Slika br. 11: Rasedna breča

B o r

R d S g r u p a 10-103



Idući od podine ka povlati, smenjuju se laporoviti krečnjaci sa laporcima; stilolitski krečnjaci krem boje; krečnjaci krem i sive boje, crvenkasti krečnjaci i deluvijalne i proluvijalne naslage. Krečnjaci otrivske i barem-aptske starosti predstavljaju produktivnu mineralnu sirovinu, koja je detaljno istražena, i okonturena istražnim radovima, (istražnim bušenjem) kako na površini terena, tako i po dubini u svim istražnim bušotinama, kao i na otvorenim profilima eksploatacionih etaža. Na površini terena krečnjaci su jasno uočljivi i okontureni na celoj površini ležišta. Slojevi krečnjaka u ležištu imaju približan pravac pružanja severozapad-jugoistok do sever-jug sa od 20-50° ka jugozapadu,odnosno srednji Ep=240°/28°. Debljina slojeva je od 20 cm do preko 1 m.

Slika br. 12: Pad, pružanje i debljina krečnjačkih slojeva u ležištu

U osnovi su krem, sive i crvenkaste boje ali sa različitim učešćem varijeteta boja (krem-sivi, svetlo-sivi, sivi, crveni, crvenkasti, laporoviti, glinoviti i dr.). Krečnjaci u ležištu "Kaona" su, jedri, homogeni, slojeviti do bankoviti, rede masivni. Masivni su uglavnom krečnjaci sa stilolitima. U njima su zapažene kalcitske žilice debljine 2mm, mrežastog rasporeda, kao i retki proslojci laporaca debljine 2 do max. 10cm. Stena je nepravilnog do školjkastog preloma sa finohrapavim prelomnim površinama i osetnim ivicama loma. Stena burno reaguje na 5% hlorovodoničnu kiselinu. Mineraloški sastav ovih krečnjaka ukazuje da su izgrađeni od mikritskih karbonata (kalcita) i sparita(krupniji kalcit u sitnozrnoj osnovi) sa znatnim učešćem fosilnih ostataka. Fosilni ostatci su različitih veličina i oblika i predstavljeni su različitim mikrofosilnim ostatcima pelaškog tipa razvića. Mikritskog su sastava ili su šupljine zapunjene mikrokristalastim do kristalastim kalcitom. Intraklasti su retki, mikritskog su sastava, zaobljeni do slabo uglasti. Stena je u većoj ili manjoj meri prožeta organskom materijom. Ispresecana je prslinama i pukotinama zapunjenim sekundarnim kalcitom a u pojedinim delovima i limonitskom i glinovitom materijom.

B o r

R d S g r u p a 11-103



Teksture su masivne, a strukture mikrokristalaste sa pojavama organogeno-detritične. Kavernoznost ovih krečnjaka je minimalna i tada je zapažena duž vertikalnih i subvertikalnih pukotina. Sve pukotine i kaverne često su zapunjene površinskim glinovito gvoždevitim i laporovitim materijalom u pripovršinskim delovima stenske mase. Na osnovu dosadašnjih paleontoloških nalaza ovi krečnjaci zbog bogatog sadržaja fosila se nazivaju i krečnjaci pelaškog tipa razvića otrivskog kata koji su stvarani procesima sedimentacije u plitkoj i dinamičnoj vodenoj sredini. Petrološki stena je determinisana kao krečnjak (biomikrit). Terenskim radovima u krečnjacima su konstatovane rasedne brečizirane zone koje su zapunjene odlomcima krečnjaka, laporovitim i glinovitim materijalaom. Krem-sivi krečnjaci u centralnom delu ležišta ka istoku prelaze u stilolitske krečnjake. Pored krečnjaka u ležištu su utvrđeni "proslojci" gline. Glina sivozelene boje uočena je pretežno uz granicu sivo kreni sa crvenim krečnjacima. Glina takode ispunjava pukotine i njena debljina retko prelazi 2-3cm, izuzev gde pukotine formiraju subparalelan sistem stiče se privid da je debljina znatno veća. Glina je češće prisutna u crvenim nego u sivo-krem krečnjacima. Mestimično crveni krečnjaci imaju nepravilne 5-10cm fleke sivo-zelene boje, usled prisustva glinovito-laporovite komponente. Samo jedna pojava glinovite materije pripada sloju laporovitog krečnjaka u zapadnom delu ležišta ispod E-320. Za ovaj sloj debljine 1,0m karakteristična je pojava ugljevite materije, koja se zapaža po crnoj boji unutar kompaktnijeg laporovitog krečnjaka. Na otvorenim površinama kopa, glina je u rasedima između odlomaka brečiziranog krečnjaka. Sa porastom dubine u ležištu raste učešće sekundarne gline u pukotinama, rasedima i kavernama. Kartiranjem površinskog kopa nije uočena tera rossa, koja je često pominjana u prethodnim izveštajima. Mada krečnjak deluje dosta ispucao bez penetrativnog sistema pukotina, opšti utisak je relativno nizak stepen karstifikacije. Tokom kartiranja registrovane su 3 kaverne, čija pojedinačna zapremina iznosi oko 0,01-0,05m3. Površine subvertikalnih pukotina često su prekrivene beličastom skramom, od praškastih oolitskih čestica belog kalcita,koja je nastala precipitacijom prethodno rastvorenog biomikrita iz površinskih voda. Prisustvo gline duž pukotina takođe ukazuje na slabu vertikalnu cirkulaciju voda. Ova zapažanja su u skladu sa linijskim stepenom kaveroznosti, dobijenim iz podataka istražnog bušenja:

%60,1100*1,062.3

9,48100*;

buš

kav

kavl

lC

Stepen zapunjenosti kaverni glinovitom supstancom na osnovu istih podataka iznosi 34,76%. Na mladu karstifikaciju ukazuje i geomorfološki izgled terena. Iznad kote 500m na brdskim visovima Đula Lokve uočava se boginjav teren usled formi-ranih vrtača. U području ležišta teren je niži za 100-200m usled erozije i blizine toka Velikog Peka, pa je krečnjački horizont sa izraženijom karstifikacijom odstranjen. Ovi podaci ukazuju na neotektonsko izdizanje terena i na relativno mlad reljef.

B o r

R d S g r u p a 12-103



2.2. OPIS LEŽIŠTA Ležište krečnjaka "Kaona" nalazi se u ataru sela Kaona, 4km severozapadno od Kučeva. Detaljnim istražnim radovima okontureno je na površini 250.725m2, a po dubini do kote +110m. Krečnjaci ležišta "Kaona" pripadaju donje krednom kompleksu krečnjaka-otrivskog i barem-aptskog kata (K1

2 i (K13,4)). Boja im varira od krem, preko sive, do crvene i

retko tamnosive boje, zavisno od sadržaja organske materije. Jedri, homogeni, slojevitog, bankovitog do masivnog oblika pojavljivanja sa retkim kalcitskim žilicama, mrežastog rasporeda, bele boje i debljine do 2mm. U mineralnom sastavu izgrađeni su od kristalastog do mikrokristalastog kalcita, ostataka organizama, rede klastičnih zrna kvarca, zatim fino dispergovane organske materije sa pojavom skrama limonita i retko minerala glina. Teksture su masivne, a strukture mikrokristalaste sa pojavama organogeno-detritične. Rasprostranjenje krečnjaka van istražnog prostora i ležišta se po pružanju može pratiti preko 2km, po padu, krečnjaci su istraženi do kote +11 Om, odnosno sve bušotine su završene u krečnjacima, pri čemu podina nije nabušena. Teren je dosta otkriven procesima dosadašnje eksploatacije, jedino deo istočnog i severoistočnog ležišnog prostora je pod deluvijalno-proluvijalnim pokrivačem, čija debljina iznosi od 0,5 do 1 m. Na bazi izvršenih radova (kartiranja, istražnog bušenja i eksploatacionih radova), krečnjaci po dubini zaležu verovatno i dosta dublje od najniže nabušenog nivoa (110m). Pretpostavka je na osnovu literaturnih podataka, da po padu krečnjaci u odnosu na donji eksploatacioni nivo, (istraženost ležišta po dubini) zaležu još oko 50m. Maksimalna debljina krečnjačke rudne mase koja je utvrđena istražnim bušenjem iznosi 200 m. Srednja debljina krečnjaka u konturama detaljno istraženog ležišta je 111,23m'. Generalni pravac pružanja slojeva krečnjaka na ovoj lokalnosti je SSZ-JJI, sa padom ka zapad-jugozapadu pod uglom koji varira od 20-50°. U podinskom delu i istočnom delu ležišta ugao zaleganja je blaži, dok je u povlatnim partijama i zapadnom delu strmiji. Srednji elementi pada slojevistosti u ležištu su 240/28°. Ležište „Kaona" je po pružanju istraženo preko 700m', a po širini (upravno na pružanje) preko 500m sa 7 istražnih profila duž kojih je izbušeno 24 istražne bušotine ukupne metraže od 3.095,5m. Rastojanja između istražnih profila je 61, 85, 102,140, 155 i 162m . Rastojanje između bušotina su bila u zavisnosti od vremenskog perioda istraživanja od 25mx50m do 200x155m. Istražnim bušotinama i otvorenim profilma eksploatacionih radova (koji su takođe tretirani kao istražni radovi ), ležište je okontureno kako na površini tako i po dubini do kote +220m. a.n.v.

B o r

R d S g r u p a 13-103



Okontureno ležište je nepravilni mnogougao, sa osom po širini u pravcu JZ-SI, na površini terena preko 500m, dok je u pravcu SZ-JI istrženo oko 700m. Prosečna dubina do koje je istraženo ležište je 114,7metara. Maksimalni zahvat istražnog bušenja je 200m, na bušotini B-15, a najniži nivo istražen bušenjem koji je ujedno i donji eksploatacioni nivo u ležištu se nalazi na +220m apsolutne visine u većini bušotina. Što se tiče pokrivenosti, može se reći da je preko 80% površine ležišta otkriveno. Povlatni pokrivač, u istočnom i severoistočnom delu čini proluvijalno deluvijalni materijal, zaglinjen i laporovit, i sa ili bez odlomaka krečnjaka. 2.3. GENEZA LEŽIŠTA Geneza ležišta krečnjaka Kaona je rezultanta sedimentoloških procesa počev od akumulacije karbonatne materije do finalne rekristalizacije. U vremenskom razdoblju od oksforda i kimeridža {J\2) do kraja barema i apta (ATj3'4) deponovani su pretežno karbonatni sedimenti u kalkgeosinklinalnoj etapi epigeosinklinale (V.Aleksić, 1969.god.) ili na karbonatnoj paraplatformi (A.Grubić, 1972.). Područje ležišta pripada delu basena sa bazom dovoljno konsolidovanom da se tokom vremena (oko 60 mil. godina) u plitkom i toplom epikontinentalnom moru vršila sedimentacija po tipu urgonske facije. Prema litološkom sastavu i asocijacijama mikrofaune, krečnjaci su obrazovani u subsprudnoj sredini. Poreklo karbonatnog materijala je biogeno i hemobiogeno. Malo prisustvo terigene i laporovite komponente verovatno je eolski prineto sa kopna ili je delom od vulkanskog pepela. To ukazuje da se sedimentacija vršila dalje od obale u zoni jačih podmorskih strujanja i pod dejstvom talasa. Tome u prilog ide nalaz mikroskopskih ispitivanja, dobro zaobljeni fragmenti bioklasta i mala količina glinovito-laporovite materije. Tokom sedimentacije, usled cikličnog spuštanja nivoa mora, plići delovi spruda postajali su niska ostrva. Za vreme emerzije, u uslovima tople klime, kopneni delovi spruda bili su izloženi površinskom raspadanju, pri čemu se krečnjak rastvarao, a nerastvorni rezidijum se koncentrisao i oksidisao. Bojeni minerali (biotit) podvrgnuti oksidaciji su limonitisani. U inicijalnoj fazi evaporacije limonit je preveden u hematit. Ovakvim mehanizmom nastali su crveni i kreni krečnjaci u okviru karbonatne platforme. Naknadnim tonjenjem, tj. ponovnim izdizanjem nivoa mora na čitavom području spruda nastavila se normalna sedimentacija bez kontinentalnih ekvivalenata. Nije rešeno poreklo kalcitskog cementa, koji je popunio primarnu poroznost karbonatnog peska i mulja. Istraživanja ove vrste nisu vršena i moguće je samo navesti osnovne mehanizme dijagenetskih procesa, pri čemu treba voditi računa da su upravo oni odgovorni za genezu 60-70% mase današnjih krečnjaka. Tradicionalna je pretpostavka da je

B o r

R d S g r u p a 14-103



kalcitski cement prinet rastvorima i da je njegova precipitacija bila anorganska ili biohemijska, pri čemu je ključno poznavanje cirkulacije fluida kroz sedimente. Prinos tolike količine "novog" kalcita postavlja pitanje porekla kao i načina premeštanja kroz sediment. Ne ulazeći dublje u ovu materiju, bitno je navesti da je cementacija karbonatnog sedimenta usko povezana sa dva suprotna i skoro istovremena procesa. Rastvaranje primarnog biogenog aragonita i magnezio-kalcita i njihova transformacija u kalcit. To znači da se pri cementaciji dešavaju dve stvari: (1) prinos cementne materije i (2) promena mineralnog sastava karbonatnih čestica, pri čemu se uglavnom zadržavaju primarne teksture. Do skora se smatralo da se proces cementacije mogao izvršiti isključivo u kontinentalnim uslovima (nakon regresije mora) u prisustvu nisko magnezijske slatke vode, no danas je dokazano da cementacija krečnjaka nastaje i u uslovima morske sredine posredstvom metana i sumpornih bakterija ili plavo zelenih algi. Ispitivanja sprovedena na koralnom grebenu Floride dokazala su značaj plavo zelenih algi za cementaciju karbonatnog mulja kako u samom litoralu tako i u dubljoj zoni oko grebena. Alge svojim metabolizmom ciklično podižu vrednost pH na 9,5-10, što omogućuje precipitaciju aragonita, čak rastvaranje i migraciju čestica SiO2. Visoke vrednosti pH nastaju kao rezultat fotosinteze, tj. biohemijskog procesa živih algi. Brzina cementacije je istovetna brzini nastanka koralnog spruda. Koristeći ova saznanja o uticaju fotosinteze i respiracije biomase spruda na promenu ravnoteže u jednačini:

postaje jasan značaj promene koncentracije CO2 u vodi tokom jednog dana na stabilnost (rastvorljivost/precipitacija) CaCO3 komponente. Nakon litifikacije, krečnjaci Kaone su pretrpeli postdijagenetske promene tokom geološke istorije. Promene su izazvane delimičnom rekristalizacijom. Rekristalizacija se uočava po mestimičnoj pojavi žila, vena i prslina ispunjena belim kalcitom. Veoma česti stiloliti rezultat su istih procesa, s tom razlikom što su ispunjeni žućkasto ili braon pigmentiranim kalcitom i nerastvornim reziduom, koji je obično od minerala glina ili hematita. Dolomitizacija nije prisutna u krečnjaku. Srednji sadržaj za čitavo ležište 1.08% MgO ukazuje da MgO komponenta ulazi u sastav liskuna ili smektita. Najmlađa promena krečnjaka je karstifikacija. Karstifikacija, izazvana neotektonskim izdizanjem terena iznad NPV dovela je do oslobađanja, a potom premeštanja i prinosa sekundarne glinovite materije, poreklom od krečnjačkog rezidijuma u karstne šupljine. Ležište je u geomorfološkom obliku, oformljeno u kvartaru, delovanjem erozije i denudacije. Imajući u vidu navedeno, ležište krečnjaka 'Kaona" pripada dakle sedimentnom tipu ležišta mineralnih sirovina, klasi biogenih (organogenih) sedimentntnih ležišta

B o r

R d S g r u p a 15-103



2.4. TEKTONIKA LEŽIŠTA Tektonski sklop šireg područja na lokalnosti "Kaona" prikazanje u osnovnim crtama u poglavlju ("Tektonski sklop") u kojem su svi elementi strukturnog sklopa opisani do nivoa njihovog trenutnog stepena poznavanja.Širi prostor i samo ležište pripada golubačko-gornjačkoj strukturnoj jedinici, odnosno u okviru dislokacije Turija -Krepoljin. Obzirom na uslove i način postanka, ležište je relativno jednostavne morfologije. Generalno, ono je slojevitog oblika, sa pružanjem severseverozapad-jugjugoistok i padom ka zapadjugozapadu sa Ep 240/28°. Zbog male površine na kojoj su obavljena ova istraživanja, pokrivenosti šireg terena i primenjenih metoda istraživanja, nismo bili u prilici da prikupimo neki ozbiljniji obim podataka o elementima strukturnog sklopa da bi se mogla izvršiti ozbiljnija statistička analiza i izveli opštiji zaključci. Sa druge strane, niži oblici strukturnog, odnosno rupturnog sklopa, kao što su pukotine i prsline nemaju značaj i uticaj na kvalitet sirovine kao tehničko-građevinskog kamena i karbonatne sirovine, kao što ga imaju na primer kod ukrasnog kamena, jer je krupnoća blokova u ovom slučaju skoro nevažan faktor. Normalno, do izvesnog nivoa oni i ovde utiču na kvalitet, jer je duž prslina i pukotina moglo (a i jeste) doći do prinošenja u rudno telo nekih štetnih primesa koje će "prljati" i „prljaju" sirovinu i umanjivaju njen hemijski i mineralni sastav, ali sa druge strane ove prsline i pukotine su povoljne sa aspekta drobljivosti tehničko-građevinskog kamena. U suštini, elementi tektonike u ležištu "Kaona" su epigenetske pojave karakteristične za postgenetsku kinematiku, za rasede, rasedne zone i prateće prslinske i pukotinske sisteme. Upoznavanje strukture ležišta vršeno je neposrednim terenskim osmatranjima otvorenih profila, merenjem elemenata pada, i analizom geološke karte razmere 1:1.000. Od ruputurnih tektonskih elemenata utvrđeni su: rasedi, pukotine i prsline. Posrednom metodom, na bazi geomorfoloških karakteristika terena izdvojene su u severoistočnom delu ležišta dva meduslojna raseda ili zone. U odnosu na sklop krečnjačke mase čije je pružanje SSZ-JJI, rasedne zone su međuslojne sa relativnim horizontalnim i vertikalnim kretanjima, odnosno imaju isti pravac pružanja kao i slojevi krečnjaka. Duž utvrđenih rasednih struktura vremenom je stvorena mogućnost intenzivnijeg dejstva egzogenih faktora i formiranja međuslojnih zona koje su zapunjene laporovitim, glinovitim materijalom i odlomcima krečnjaka. Pukotine i prsline predstavljaju karakteristične mehaničke diskontinuitete krečnjačke mase, koji su naknadno zapunjeni kalcitskim materijalom bele boje. Rede je uočena zapunjenost prslina i limonitskom komponentnom. Izmereni elementi pada sistema pukotina u jugozapadnom delu ležišta na otvorenim profilima su 240/50°.

B o r

R d S g r u p a 16-103



Prslinska ispucalost krečnjaka se karakteriše znatno manjim dimenzijama po debljini i dužini. Debljine su milimetarske, a dužine do nekoliko metara. To su sekundarne prsline bez određenog sistema rasporeda za koje je karakteristična pojava kalcitskih žilica mm veličine. U suštini ova pojava pogodno deluje na drobljivost stenske mase i dobijanje sitnije frakcije ispod 10cm. U ležištu su snimljeni i interpretirani sledeći strukturni elementi sklopa: ravni slojevitosti (SS), rasedi (R) i pukotine (SP). Slojevitost krečnjaka prikazana na konturnom dijagramu obrazuje nepotpuni B-pojas sa srednjom vrednošću 240/28 i b-osom 86/58 (D-l). Položaj b-ose ukazuje na značajnu rotaciju glavne ai-ose stresa jer osa nabora tone ka Z pod uglom od 32°.

Strukturni elementi raseda (D-2) ukazuju na više kinematskih faza. Najdominantniji sistem subvertikalnih rased ima srednju statističku vrednost 200/82. Na rasednim ogledalima ovog sistema strije ukazuju na desna gravitaciona kretanja (VCK=260/50). Položaj sprega sila je I-Z. Subparalelnost Oi-ose stresa sa b-osom nabora ukazuje na postkinematska rasedanja u odnosu na blago ubiranje koje pripada starijoj tektonskoj fazi.

Slika br. 13: Ubiranje krečnjačkih slojeva u ležištu

Prikupljeni strukturni elementi pukotina na konturnom dijagramu (D-3) formiraju izduženo polje (SZ-JI) sa maksimumom 305/75. Većina pukotina pripada h01 snopu dominantnog sistema rasedanja koji je verovatno najmlađi. Opšta karakteristika ležišta je mirna tektonska evolucija, koja se završila fazom blagog ubiranja. Nakon te faze dolazi do značajnijeg rupturnog preoblikovanja sa vertikalnim i horizontalnim pomeranjima. U području ležišta nisu registrovani rasedi koji ukazuju na veća horizontalna (reversna) kretanja blokova, niti je registrovan klivaž AP.

B o r

R d S g r u p a 17-103



Slika br. 14. Rased sa gravitacionim kretanjem u sivo krem krečnjacima

2.5. HIDROGEOLOŠKE KARAKTERISTIKE LEŽIŠTA Karbonatne stene na istraživanom prostoru ležišta "Kaona" kao i u okonturenom ležištu pripadaju, slojevitim, bankovitim do tanko pločastim krečnjacima krem-sive, crvene do tamnosive boje sa slojevima koji padaju pod uglovima od 20°-50° u pravcu jugozapada. Krečnjaci, kao stene sa pukotinskom strukturnom poroznosti, se uglavnom karakterišu izraženom vodopropusnošću. S obzirom na njihov lokalni hipsometrijski položaj i morfologiju terena,položaj slojeva, kao i pukotina koje se javljaju, čine da ova zona krečnjaka ne predstavlja izolatore za podzemnu akumulaciju vode. Na osnovu ovakvih hidrogeoloških karakteristika, smatramo da se sve i površinske i podzemne vode gravitaciono odvode prema jugu istražnog prostora ka reci Pek koja predstavlja hidrološki bazis ovog i šireg dela istražnog prostora. Ako se uzme u obzir daje ovaj vodotok na +145m a.n.v., odnosno ispod kote od +220m, koji je donji nivo eksploatacije ležišta, na horizontalnoj udaljenosti od preko 250metara, može se konstatovati da buduća eksploatacija neće biti zavisna i ugrožena od nivoa podzemnih i površinskih voda. Po hidrogeološkoj klasifikaciji stena, karbonatne stene (krečnjak) su visoke vodopropustljivosti. Takođe, sam teren je strm, pa je spiranje i oticanje vode sa terena brzo, tako da i površinske vode (kiša, sneg) skoro da nemaju vremena da poniru u dublje delove krečnjačke mase. S obzirom da su istražnim radovima obuhvaćeni delovi stenske mase, koji su udaljeni preko 250metara od toka reke, kao i da većim delom leže iznad kote +145m, kao najnižeg nivoa toka Peka, ne postoje opasnosti od prodiranja i površinskih i podzemnih voda, pa će se buduća, kao što se odvija i kao što se odvijala eksploatacija, odvijati bez većih problema sa aspekta hidrogeoloških karakteristika ležišta. Prema tome, ležište Kaona i širi prostor krečnjačkog masiva u hidrogeološkom smislu predstavlja permeabilnu sredinu iznad NPV, a ispod tog nivoa imaju dobre kolektorske osobine. U ležištu nivo karstifikacije je ispod osnovne kote +220,0 i ne postoji mogućnost od prodora podzemnih voda. Tokom istražnog bušenja isplaka se gubila u svim delovima ležišta

B o r

R d S g r u p a 18-103



2.6. INŽENJERSKO-GEOLOŠKE KARAKTERISTIKE LEŽIŠTA U inženjersko-geološkom pogledu ležište „Kaona" odlikuje se relativno jednostavnom građom, koju čine krečnjaci donje krede kao najznačajnija litološka jedinica i povlatne naslage zaglinjenog i laporovitog humusa Prema klasifikaciji M.M.Protođakonova u ležištu i njegovoj neposrednoj okolini mogu se izdvojiti dva inženjersko-geološka kompleksa stena: - kompleks dosta čvrstih stena i - kompleks mekih stena. Inženjersko-geološki kompleks dosta čvrstih stena predstavljaju krečnjaci. S obzirom da predstavljaju istraživanu mineralnu sirovinu po prostornom rasprostranjenju i geotehničkim osobinama najznačajnija su litološka jedinica u ležištu. Stenska masa je srednje ispucala, ispresecana brojnim sistemima pukotina i delimično je kaverozna. Gusta mreža mehaničkih diskontinuiteta učinila je stensku masu lako deljivom, stoje sa aspekta miniranja, eksploatacije i prerade mineralne sirovine vrlo povoljno. Inženjersko-geološki kompleks mekih stena predstavljen je povlatnim naslagama, uglavnom humusom, glinama i laporcima. U pogledu inženjersko-geoloških osobina ležište se odlikuje dobrom stabilnošću radnih etaža površinskog kopa, jer su sve kosine etaža subvertikalne. Nema rušenja stenske mase bez miniranja. Dobra nosivost se uočava i po tome da se teška mehanizacija nesmetano kreće u svim meteo-uslovima po radnim etažama i ćelom ležištu. Krečnjaci pripadaju grupi vezanih stena, koje su masivne ili delimično ispucale i karstifikovane Na osnovu dobijenih podataka na istraživanom ležištu karbonatnih stena (krečnjaka) "Kaona" može se formirati, kao što je i formiran površinski kop sa etažama visine 20 i preko 20m i radnim kosinama do 85°. Završne kosine su pod uglovima do 50°. Utvrđeni elementi kopa i etaža preuzeti su iz Glavnog rudarskog projekta za otvaranje i eksploataciju ležišta. Utvrđeno je da su fizičko-mehaničke i tehničke osobine krečnjaka zadovoljavajuće, daje dobar mineraloško-petrografski i hemijski sastav i da stena u potpunosti odgovara upotrebi za tehniko-građevinski kamen. Ostvarena efektivnost istraživanja sagledana je kroz geološku, ekonomsku, socijalnu, te naturalne i vrednosne pokazatelje.

B o r

R d S g r u p a 19-103



3.0. ODREĐIVANJE KVALITETA 3.1. FIZIČKO-MEHANIČKA I TEHNIČKA ISPITIVANJA Tehničke karakteristike krečnjaka u ležištu "Kaona", kod Kučeva, a koji se ne mogu upotrebiti kao karbonatna sirovina, već radi celovitijeg iskorišćenja celokupne stenske mase, utvrđene su delimičnim i kompletnim fiziško-mehaničkim ispitivanjima. Ukupno je ispitano 10 uzoraka; delimičnim ispitivanjima je obuhvaćeno 7 uzoraka, a kompletnim ispitivanjima podvrgnuto je 3 uzorka. Laboratorijska ispitivanja su obavljena prema metodama definisanim standardima SRPS B.B8.003/86; SRPS B.B8.012/87; SRPS B.B8.010/80; SRPS B.B8.002/89; SRPS B.B8.032/80; SRPS B.B8.015/84; SRPS B.B8.042/84 i SRPS B.B8.045/78 . Ocena kvaliteta i mogućnosti upotrebe agregata obavljena je prema zahtevima standarda SRPS B.B2.009/86; SRPS U.E3.020/87; SRPS U.E9.028/80; SRPS U.E9.021/86; SRPS U.E4.01490; SRPS U.E9.020/86i OPŠTIM i TEHNIČKIM USLOVIMA iz Licitacione dokumentacije Republičke direkcije za puteve, R.3.1. - Donji noseći sloj od nevezanog kamenog materijala 10/30/2003. god., SRPS U.E9.020; SRPS U.E9.024; Tender IEB N° 5/2002; Upustvo 331/2002; Tender EIB N° 6/2002 i Građevinski kalendar, 1981. Kompletna ispitivanja tehničkih svojstava krečnjaka kao tehničkog građevinskog kamena vršena su na kompozitnim uzorcima, a, obuhvatila su ispitivanja sledećih svojstava kamena: - SRPS B.B8.003: Mineraloško-petrografski sastav - SRPS B.B8.012: Čvrstoća na pritisak (MPa) - u suvom stanju - u vodozasićenom stanju - SRPS B.B8.015: Otpornost prema habanju struganjem po B6hme-u (cm3/50cm2) - SRPS B.B8.032: Zapreminska masa - bez pora i šupljina (g/cm3) - sa porama i šupljinama - Poroznost (%) - Koeficijent zapreminske mase - SRPS B.B8.010: Upijanje vode (%) - SRPS B.B8.002: Postojanost na dejstvo mraza (ras. Na2SO4) - SRPS B.B8.042: Sadržaj - hlorida (%) - sulfata (%) - sulfida (%) - hlorida (%). Delimična ispitivanja fizičko-mehaničkih karakteristika sirovine obuhvatila su ispitivanja sledećih svojstava: - SRPS B.B8.003: Mineraloško-petrografski sastav - SRPS B.B8.012: Čvrstoća na pritisak (MPa) - u suvom stanju - u vodozasićenom stanju - SRPS B.B8.032: Zapreminska masa - bez pora i šupljina (g/cm3) - sa porama i šupljinama - Poroznost (%)

B o r

R d S g r u p a 20-103



- Koeficijent zapreminske mase - SRPS B.B8.002: Postojanost na dejstvo mraza (ras. Na2SO4) - SRPS B.B8.015: Otpornost na habanje - Berne (cm3/50cm2) - SRPS B.B8.042: Sadržaj hlorida, suflida i sulfata - SRPS B.B8.10: Upijanje vode Vrednost rezultata tehničkih karakteristika kamena dati su u narednoj tabeli. Tabela br. 2. Tehničke karakteristike kamena

Čvrstoća kamena na pritisak Čvrstoća kamena u mehaničkom smislu može se definisati kao svojstvo koje karakteriše njegovu sposobnost da se odupre delovanju spoljnih sila koje teže da izazovu razarajuću deformaciju. Čvrstoća na pritisak je ispitana prema standardu SRPS B.B8.012 u sva tri stanja: u suvom, vodozasićenom stanju i posle dejstva mraza (5 ciklusa u rastvoru Na2SO4). Ispitivanje je vršeno na epruvetama krečnjaka dimenzija 5x5x5cm. Čvrstoća na pritisak u suvom stanju Posmatrano u celini čvrstoća na pritisak ispitivanih krečnjaka sa ležišta "Kaona" u suvom stanju je dobra. Srednja aritmetička vrednost čvrstoća iz 6 analiza iznosi 168MPa; interval variranja je od 131MPa do 221 MPa. Najveća razlika između minimalne i maksimalne vrednosti čvrstoće na pritisak u suvom stanju na ispitivanom ležištu iznosi 90MPa. Ova razlika sigurno ne proizilazi iz litoloških razloga jer je većina uzorkovanih intervala izgrađena od čistih krečnjaka. Najverovatnije se radi o penetatrivnosti sklopa sistema ruptura koji se nalazi u desimetarskom i metarskom području, a koji su opaženi pri mikroskopskim petrološkim ispitivanjima. Ovakvi sistemi prslina i mikro pukotina ne mogu se makroskopski opaziti na izdanku i jezgru istražne bužotine, ali su lako uočljivi i registrovani su prilikom kompresije na pojedinim opitnim telima i bitno utiču na pad čvrstoće na pritisak. Mora se konstatovati da ovakav tektonsko-rupturni sklop, koji je uočljiv jedino pod mikroskopom, kao i druge vrste tektonske oštećenosti stenske mase, sigurno su bile potencirane vibracijama prilikom istrsažnog bušenja. Isti uzorak krečnjaka uzet sa etaže i izdanka ima znatno bolje vrednosti čvrstoće na pritisak, kako u suvom tako u vodozasićenom stanju i posle dejstva mraza.

B o r

R d S g r u p a 21-103



Čvrstoća na pritisak u vodozasićenom stanju Čvrstoća na pritisak u vodozasićenom stanju je takođe nejednaka i promenljiva i ima vrednosti u intervalu od 124 MPa do 221 MPa; srednja aritmetička vrednost iz 6 analiza iznosi 160,67 MPa. U odnosu na suvo stanje, čvrstoća na pritisak se u vodozasićenom stanju smanjuje u prošeku za 4,37%; interval variranja je 97MPa, stoje posledica već datog objašnjenja za takva variranja kod čvrstoće u suvom stanju. Prema kategorizaciji čvrstoće kamena prema čvrstoći na pritisak (Bilbija, 1984.) ispitivani krečnjak spadaju u visoku (150-200 MPa) kategoriju čvrstoće. Iz rezultata čvrstoća na pritisak može se zaključiti da krečnjaci iz ležišta "Kaona" imaju zadovoljavajuće čvrstoće u sva tri stanja. Otpornost na habanje struganjem - „Berne" Otpornost na habanje struganjem ili tvrdoća habanjem izražava se kao zapreminski gubitak mase. Ispitivanja su obavljena prema standardu SRPS B.B8.015 na epruvetama krečnjaka dimenzija 7,07x7,07x7,07cm u suvom stanju. Dobijene vrednosti su srednje niske (srednja vrednost iz 6 uzorka) i iznose kao srednja aritmetička vrednost 15,04cm3/cm2; iste su u saglasnosti sa petrološkom vrstom stene -organogeni krečnjak i prisustvo minerala kalcita slabe habajuće tvrdoće, one su dobre za ovu vrstu stene. Intervali vrednosti rezultata otpornosti na habanje struganjem su od 12,66 do 16,45cm/50cm sa vrlo ujednačenim vrednostima. Zapreminska masa sa porama i šupljinama Zapreminska masa sa porama i šupljinama ispitana je na epruvetama krečnjaka pravilnog i nepravilnog oblika po standardu SRPS B.B8.032. Ona predstavlja odnos mase čvrste faze prema njenoj zapremini zajedno sa šupljinama, tj. zapremina kamena u njegovom prirodnom stanju. Ispitivanja su pokazala da krečnjaci u ležištu "Kaona" imaju vrednosti zapreminske mase sa porama i šupljinama od 2,648-2,670g/cm, u srednjem 2,66gr/cm. Kategorizacija kamena prema zapreminskoj gustini (Bilbija, 1984.) svrstava ove stene u kategoriju teškog kamena čije se vrednosti zapreminske mase sa porama i šupljinama nalaze u intervalu od 2,50g/cm3 do 3,0 /cm3. Zapreminska masa bez pora i šupljina Zapreminska masa bez pora i šupljina (gustina ili specifična težina) predstavlja odnos mase čvrste faze prema njenoj zapremini, tj. određena je gustinom minerala koji izgrađuju kamen i njihovim zapreminskim procentualnim sadržajem i ispitana je prema standardu SRPS B.B8.032. Srednja vrednost zapreminskih masa bez pora i šupljina iznosi 2,7g/cm3; interval variranja je od 2,686-2,707 g/cm3.

B o r

R d S g r u p a 22-103



Koeficijent zapreminske mase Koeficijent zapreminske mase (kompaktnost ili ispunjenost) određena je prema standardu SRPS B.B8.032 i njegove vrednosti su dobijene računski iz odnosa zapreminske mase sa porama i šupljinama i zapreminske mase bez pora i šupljina. Dobijene vrednosti koeficijenta zapreminske mase na ispitivanim uzorcima ležišta variraju u intervalu od 0,986 do 0,990 srednja vrednost iz 5 analiza iznosi 0,986. Poroznost Poroznost je teksturno svojstvo kamena i predstavlja fizičku osobinu kojom definišemo sadržaj pornog prostora u njemu. Ona označava zapreminu šupljina u jedinici zapremine i izražava se u procentima, dajući ukupnu poroznost tj. kvantitet pora. Poroznost je izračunata po standardu SRPS B.B8.032. Apsolutna poroznost kamena, koja se dobij a računskim putem iz odnosa zapreminskih masa sa i bez pora i šupljinaje u opsegu od 1% do 2,18%; srednja vrednost iz 5 analiza iznosi 1,35%. Dobijeni podaci kako za poroznost, tako i koeficijent zapreminske mase je u granicama prosečnih vrednosti za ovu vrstu stene i u skladu su sa ostalim karakteristikama vezanim za ovaj parametar koji ukazuje na malu poroznost, odnosno veliku gustinu krečnjaka. Podaci dobijeni za poroznost su generalno ujednačenih vrednosti. Kod poroznosti bitan faktor predstavlja struktura i mineralni sastav krečnjaka. Ujednačenost mineralnog sastava i struktura varijeteta krečnjaka u litološki homogenoj krečnjačkoj masi, koja izgrađuje istraživano ležište, upravo se odrazila na dobijene rezultate ispitivanja poroznosti. Upijanje vode Ispitivanje i određivanje upijanja vode obavljeno je prema standardu SRPS B.B8.010 po postupku upijanja vode pod atmosferskim pritiskom (na vazduhu). Ispitivanja su pokazala da uzorci krečnjaka imaju ujednačeno upijanje vode čiji opseg je od 0,1% do 0,27%. Srednja aritmetička vrednost upijanja vode iznosi 0,17% što za tehnički kamen se smatra malim upijanjem; Dobijene vrednosti su u saglasnosti sa poroznošću kamena. Takođe i kod ovog parametra veliki uticaj ima tektonska ispucalost i strukturno teksturni i rupturni sklop i objašnjenje dato za pritisnu čvrstoću može se primeniti i ovde. Postojanost na dejstvo mraza Postojanost na dejstvo mraza ispitana je prema standardu SRPS B.B8.002. Određena je upotrebom natrij um sulfata, pri čemu su epruvete krečnjaka nepravilnog oblika naizmenično potapane u ovaj rastvor određene gustine i temperature, a potom sušene u sušnici na 105°C. Posle pet ciklusa naizmeničnog zasićenja epruveta

B o r

R d S g r u p a 23-103



krečnjaka natrijum sulfatom i sušenja na 105°C izvršeno je osmatranje postojanosti krečnjaka na dejstvo mraza. Svi uzorci kamena su, posle propisanih 5 ciklusa izlaganja dejstvu Na2SO4, ostali nepromenjeni - nisu zapaženi nikakvi tragovi oštećenja, isrpskanja, prskanja ili krunjenja kamena što ukazuje daje krečnjak postojan na dejstvo mraza. Sadržaj hlorida, sulfata i sulfida Sadržaj hlorida, sulfata i sulfida je utvrđivan prema standardu SRPS B.B8.042. Hemijska ispitivanja navedenih elemenata imala su za cilj da utvrde prisustvo hemijski štetnih sastojaka po beton, ako bi se kamen koristio za proizvodnju kamene sitneži za spravljanje cementbetonskih mešavina (izazivaju koroziju armature u betonu). Utvrđeno je daje sadržaj hlorida u ispitivanim uzorcima iznosi 0,006%. Sadržaj sulfata, izražen kao sadržaj ukupnog sumpora (SO3) na ispitivana 4 uzorka manji je od 0,01% što se smatra veoma malim sadržajem sumpora, sadržaj sulfita nije utvrđen. Utvrđeni kvantitativni sadržaji navedenih hemijskih elemenata beznačajno su mali, tako da nema nikakve mogućnosti za njihovo štetno delovanje po beton. Mišljenje o podobnosti upotrebe krečnjaka kao tehničko-građevinskog kamena Na osnovu prikazanih rezultata laboratorijskih ispitivanja i u saglasnosti sa tehničkim uslovima iz navedenih srpskih standarda, može se zaključiti da se ispitivana stenska masa -krečnj ak sa ležišta „Kaona" kod Kučeva može upotrebiti kao tehnički građevinski kamen za proizvodnju: Nefrakcione i frakcione kamene sitneži za izradu: - donjih nosećih mehanički stabilizovanih (tamponskih) slojeva kolo voznih

konstrukcija (SRPS U.E9.020/66); - donjih nosećih slojeva kolovoznih konstrukcija od bituminiziranog materijala po

vrućem postupku (SRPS U.E9.028/80); - gornjih nosećih slojeva kolovoznih konstrukcija od bituminiziranog materijala po

vrućem postupku na putevima svih saobraćajnih grupa saobraćajnog opterećenja (SRPS U.E9.021/86);

- kolovoznih zastora (habajućih slojeva) od asfalt-betona po vrućem postupku na putevima sa vrlo lakim i lakim saobraćajnim opterećenjem (SRPS U.E4.014/90);

- donjih slojeva cement-betonskih kolovoznih ploča (SRPS U.E3.020/87); - cement-betona (masivnog, armiranog i prednapregnutog) koji nisu izloženi

habanju i eroziji (SRPS B.B2.009/86); - lomljenog kamena - neobrađenog, poluobrađenog i obrađenog za sva zidanja u

niskogranji (podzide, portali, i kosine) i visokogradnja (zgradarstvu); - hidrotehničkog građevinskog kamena - lomljenog, poluobrađenog i obrađenog - za

izradu obaloutvrda, vodotokova, svih vrsta hidrotehničkih objekata, gabona, fašina...

B o r

R d S g r u p a 24-103



4.0. KONCEPCIJA OTKOPAVANJA Dopunskim rudarskim projektom zadržan je diskontinuirani način eksploatacije: bušenje, miniranje, utovar, transport, pomoćni radovi. Ovim projektom biće obuhvaćen i utovar i transport „prljave rizle“ i njeno odlaganje. Korisna sirovina na kopu je krečnjak (CaCO3), jalovinu čini humusni pokrivač i zaprljani krečnjak a pod prljavom rizlom se podrazumeva ostatak posle prvog prosejavanja na drobljenju. Kako će se otkopavanje vršiti na već postojećim etažama površinskog kopa, jalovine (raskrivke) neće biti, već će se samo odlagati zaprljani krečnjak i ostatak posle prvog prosejavanja na drobljenju.

350

355

360

365

370

375

380

390

380

385

390

395

315

320

3 25

330

335

340

34

5

35

035

5

360

365

3 70

375

38 0

38 5

3 90

3 95

39

5

375

370

345

340

385

390

255

322.30

326. 50

322.35

217. 90

220.00

225.00

235. 00

227.00

220. 00

220.00

235. 00

245.00

240.00

252. 00

250. 00

255. 00

254.00

258.00

257.00

258. 00

259. 00

263.00

265. 00

285.00

285.00

285.00

294. 00

295.00

307.00

307. 00

310.00

310. 00

360.98

374.88

374. 85

376.18

378. 34

377.79

378.81

374.36

360. 37

354. 57

354. 37

355.24

354. 92

353. 63

353. 57

355. 08

355.34

356. 67

355.24

357. 14

356. 77

356. 91

357. 32

356. 99

357.20

374.98

371. 64

350.54

352. 75

354. 99

323.15

324.52

324.72

330.50

333.63

310.00

321. 47

321. 42322. 85

323.69

326. 45

328.64

328. 65

331. 97

332.00

348.57

200.13

202

202

202

201. 73

195.33

197.05

196. 98

200. 15

192. 19

192.53

195. 35

199.27204.24

208.81

214.10

214.10

208. 87

216.2

215. 10

217. 2

216.00

215. 9

216

214.9

215.6

215. 1

215.9

214.6

216.3

216.5

239. 90

240. 1

239.80

240. 1

240. 00

240.00

240.1

240. 10

240.00

240. 10

239.90

239. 90

240.1

269. 30

267.60

259. 90

260.2

260.2

260. 00

260. 00

260. 1

260.30261.1

266. 7

268. 30

261.1 260.40

260. 1

259.9

260. 2

260. 30

260.30

260.00

280.0

280.2

280.1

280. 3

280. 0

278.9

279.9

281.1

288. 30

293.80

293.30

280. 1

280.1

280.1

280. 1

280. 1

280.1

297. 00

300.1

300.4

300.3

300.1

300.0

300.3

300. 7

399.51

400.21

400.23

400.19

400.54

399.45

398. 67

398. 04

397. 490

401.00

413.00

413. 77

413. 77414. 4

411.01

409.08

408. 64

397.11

396.73

396.73396. 51

402. 95

400.21

406.54

498. 55

498.55

399. 83

401.16

401. 84

400. 74

397. 06397. 06

400.53

400. 00

380. 48

360.98

373. 03

374.88

374. 85

376.18

378. 34

377.79

378.81

380. 28

378. 92

379. 29

379. 60

378.31

378. 16

376. 51

376.51

382. 02

386.37

387. 61

386. 52

386.03

385.13

383. 20

381. 65

377. 02

376.13

374. 88

399. 03

391. 37

374.36

374.31

370. 54

366.36

360. 37

354. 57

354. 37

355.24

354. 92

353. 63

353. 57

355. 08

355.34

356. 67

355.24

357. 14

356. 77

356. 91

357. 32

356. 99

357.20

374.98

371. 64

350.54

352. 75

354. 99

322.30

337. 54

326. 50

322.35

323.15

324.52

324.72

330.50

333.63

217. 90

220.00

225.00

235. 00

227.00

220. 00

220.00

235. 00

245.00

240.00

252. 00

250. 00

255. 00

254.00

258.00

257.00

258. 00

259. 00

263.00

265. 00

285.00

285.00

285.00

294. 00

295.00

307.00

307. 00

310

151. 55

7552

100

500

600

700

800

900

000

7552

100

400

900

800

700

600

500

400

300

4928

000

900

800

700

600

500

400

300

4928

000

Privr edn o druš tvo za

projek tova nje

i i nže njering d .o.o.

RdSg rup a

Naziv c rteža:

In ves tit or:

Raz m era Crte ž br.Ozna ka proje kta

Obje kat:

Pro jekat :

Dat um POVRŠINSKI KOP '' KAONA'' KOD KUCEV A

R

Odg.pr ojek ta nt Projekta

De cem bar, 2010

D. Bo jo vic , dip l. rud. inž.

P. Markov ic , i nž.Saradni k

US STEEL Srbija

1: 1000 1

500

600

700

800

900

000

7552

100

500

600

700

800

900

000

7552

100

400

900

800

700

600

500

400

300

4928

000

400

300

200

300

200

DEPO PRLJAVE RIZLE

PO STROJ ENJ E ZA DROBL JENJ E

320

312,5

L EGENDA:

Kons tan tan tra nsp ortni p ut

Promen ljiv tra nsp ortni p ut

DOPUNSKI RUDARSKI PROJEKAT

EKSPLOATACIJE KRECNJAK A NAPOVRŠ INSKO M KOPU "KAONA"

SITUACIONA KARTA POVRŠINSKO GKOPA

Slika br 15. Trenutno stanje kopa Kaona

4.1. GEOMETRIJSKI ELEMENTI POVRŠINSKOG KOPA Visina etaže U zavisnosti od dohvatne visine bagera za utovar izminiranog materijala i visine izminiranog materijala usvojena je visina etaže od 12,5m. Završni ugao kosine Proverom stabilnosti završne kosine određeno je da ugao od 55o zadovoljava stabilnost sa koeficijentom stabilnosti 2,13. Radni ugao: Usvojen je radni ugao od 75o. Širina etaže: Širina etaže je 5,40 m.

B o r

R d S g r u p a 25-103



Širina i nagib transportnih puteva Širina transportnog puta za dvosmerni saobraćaj je 9,6m. Sa kanalom za odvodnjavanje širine 1,4m i zaštitnom bermom od 1m ukupna širina puta je 12m. Nagib puta je 10%. 4.2. ZAVRŠNA KONTURA KOPA I ODLAGALIŠTA Završna kontura (prilog br. 5) prati konturu ležišta koja je sa severne strane ograničena istražnim bušotinama B18 i B19, sa istočne strane bušotinama B15, B5 i B4, sa južne etažama 220 i 215 i bušotinom B4 i sa zapadne strane bušotinama B20, B12, B13 i B16. Po dubini ležište ide do kote 220m. Na zahtev investitora završna kontura površinskog kopa određena je prostorno do naznačenih bušotina a po dubini do kote 220 dokle je ležište i okontureno. Projektom će detaljno biti obrađen period od 12 godina eksploatacije sa prikazom izgleda kopa posle prve, druge, treće, četvrte, pete i dvanaeste godina. Granice zahvata uslovili su nerešeni pravno imovinski odnosi u drugom delu kopa, odnosno, eksploatacija će se vršiti samo na parcelama koje poseduje investitor. Na prilogu br. 5 dat je prikaz kopa nakon dvanaest godina eksploatacije gde se vidi da su radne etaže za ovaj period etaža 312,5, etaža 300, etaža 287,5, etaža 275, etaža 262,5, etaža 250, etaža 237,5 i etaža 225. 4.3. PROVERA STABILNOSTI KOSINA Provera stabilnosti kosina kopa i osobine stenske mase Kosine kopa čine mikritski krečnjaci. Raspoloživi podaci o fizičko-mehaničkim osobinama, dobijeni ispitivanjem na laboratorijskim uzorcima, su: - Zapreminska masa 2,66 t/m3 - Jednoaksijalna čvrstoća na pritisak: - srednja vrednost 168 MPa - minimalna vrednost 131 MPa Krečnjački masiv je uslojen, sa debljinom slojeva 0,20÷1,00m, i prosečnim elementima pada površina slojevitosti 240o/28o. Osim površina slojevitosti, u opisu stenske mase u elaboratu o rezervama navode se i sledeći sistemi diskontinuiteta u masivu: - Sistem rasednih površina, sa srednjim elementima pada 200o/82o, - Pukotinski sistem, sa srednjim elementima pada 240o/50o i - Pukotinski sistem, sa srednjim elementima pada 305o/75o. Stenski masiv je prema navedenom, intenzivno zdrobljen, sa četiri registrovana sistema diskontinuiteta i brojnim mikro-prslinama. Pošto se lom stenske mase u kosini može najpre očekivati po postojećim sistemima diskontinuiteta, to je najpre procenjen Barton-Bandisov kriterijum loma stenske mase po postojećim diskontinuitetima, prikazan na slici br. 16.

B o r

R d S g r u p a 26-103



Slika br.16. Barton-Bandis kriterijum loma po pukotinama

Elementi otpornosti stenskog masiva na smicanje, za visinu kosine do 180m po generalizovanom Hook–Brown kriterijumu iz 2002.godine, procenjen na osnovu gore navedenih podataka, dati su na slici br.17.

Slika br. 17. Hoek – Brown kriterijum loma

B o r

R d S g r u p a 27-103



Kosine kopa Projektovana kontura kopa (Izgled kopa nakon završetka eksploatacije), pod generalnim uglom od 55o prikazana je na slici br. 18. Glavni pravci nagiba kosina kopa prikazani su profilnim linijama 1,2 i 3. Na karti određeni elementi pada generalne kosine kopa po ovim pravcima su: 1 – 130/55, 2 – 234/55 i 3 – 273/55. Postojeći diskontinuiteti u masivu mogu imati različit uticaj na stabilnost kosine kopa, zavisno od njihovog međusobnog položaja, i u slučaju postojanja kinematičkih uslova može doći do različitog oblika loma kosina. Ispitivanje postojanja kinematičkih uslova za lom kosine po postojećim sistemima diskontinuiteta izvršeno je na šmitovom dijagramu.

Slika br.18. Projektovana kontura kopa

B o r

R d S g r u p a 28-103



Položaj kosine kopa u predelu profila br.1, u odnosu na glavne sisteme diskontinuiteta prikazan je na šmitovom dijagramu prikazanom na slici br.19.

Slika br.19. Šmitov dijagram za profil br.1.

Odavde se može videti da nema diskontinuiteta kojim svojim prostornim položajem ugrožava kosinu kopa u tom delu. U tom slučaju u ovom delu kosine kopa može se očekivati lom kosine kroz stensku masu. Odnos glavnih diskontinuiteta u stenskom masivu i kosine u predelu profila br.2, prikazan je na slici br.20. Odavde se vidi da se pukotinski sistemi br.1. i br.2, seku u pravcu nagiba kosine kopa pod uglom manjim od generalnog nagiba kosine a većim od ugla trenja, što znači da mogu da izazovu klinaste lomove u kosini. Takođe, kosina kopa u ovom delu i pukotinski sistem br.1. imaju gotovo isti pravac pada, a prosečan nagib pukotina je između nagiba kosine i ugla trenja što takođe stvara kinematičke uslove za klizanje u kosini.

Slika br.20. Šmitov dijagram za profil br.2.

B o r

R d S g r u p a 29-103



Slika br. 21. Šmitov dijagram za profil br.3.

Sa dijagrama za kosinu u predelu profila br.3, vidi se da se pukotinski sistem br.1. i rasedni pukotinski sistem seku u pravcu kosine kopa, pod uglom većim od ugla trenja a manjim od kosine kopa što znači da postoje kinematski uslovi za izazivanje klinastog loma po ovim diskontinuitetima. Proračun stabilnosti na profilu br.1. Na kosinu kopa u predelu profila br.1, nema nijednog registrovanog sistema diskontinuiteta koji ima jasan uticaj na stabilnost kosine kopa. Zbog tora je stabilnost kosine kopa u ovom delu analizairan na mogućnost loma bez unapred predisponirane ravni loma odnosno na kružni lom primenom Hoek-Broewn kriterijum loma za stensku masu koji je dat u osobinama stenske mase. Dobijeni rezultat proračuna prikazan je na slici br.22.

Slika br.22. Proračun faktora stabilnosti za profil – 1

B o r

R d S g r u p a 30-103



Proračun stabilnosti na profilu br.2 Za deo kosine kopa u predelu profila br.2. je konstatovano analizom na šmitovom dijagramu da postoje kinematičke mogućnosti za pojavu ispadanja klinova iz kosine, koje formiraju pukotinski sistemi br.1, br.2, i kosina kopa. Proračunati faktor sigurnosti na klinasti lom po pukotinama, primenom Barton – Bandis kriterijuma loma (definisanog u osobinama stanske mase) prikazan je na slici br.23.

Slika br.23. Proračun stabilnosti na profilu br.2. za klinasti lom

B o r

R d S g r u p a 31-103



Pad dela kosine kopa na profilu br.2. ima skoro isti pravac kao i pukotinski sistem br.1, koji ima prosečan nagib veći od ugla trenja a manji od kosine kopa, što znači da pukotine izbijaju u kosini kopa i mogu da izazovu klizanje u kosini kao ravan lom kosine. Zato je izvršen proračun stabilnosti na ravan lom kosine po ovom pukotinskom sistemu, primenom kriterijuma Barton-Bandis kriterijuma loma po pukotinskom sistemu. Rezultat proračuna prikazan je na slici br.24.

Slika br.24. Provera kosine na ravan lom

B o r

R d S g r u p a 32-103



Proračun stabilnosti na profilu br.3 Deo kosine u predelu br.3. može da bude ugrožen klinastim lomovima u kosini po rasednim pukotinama i pukotinskom sistemu br.1. Rezultati proračuna stabilnosti za klinast lom po ovim sistemima prikazani su na slici br.25.

Slika br.25. Provera stabilnosti na profilu br.3.

B o r

R d S g r u p a 33-103



Zaključne napomene Na osnovu napred navedenih rezultata proračuna može se zaključiti da projektovana kosina kopa ima zadovoljavajuću stabilnost. Najmanju stabilnost ima kosina u predelu profila br.2, na ravan lom po pukotinskom sistemu br.1 i to u završnoj fazi rada kopa. Pri tome treba imati u vidu da je za proračun uzet Barton-Bandisov kriterijum loma čije su parametri literaturno usvojeni i treba ih u toku razvoja kopa detaljnije proveriti. U toku razvoja kopa treba obratiti pažnju na stanje kosine u ovom delu kopa, i ako se uoče problemi može se ublažiti ugao kosine ili promeniti oblik konture kopa da se izbegne položaj kosine kopa sličan položaju pukotinskog sistema br.1. Provera stabilnosti jalovišta Na kopovsko jalovište planira se odlaganje prljave krečnjačke drobine, tj. drobljeni krečnjak zaprljan glinom. Odloženi materijal se dakle sastoji iz dve komponente, čvrstih krečnjačkih komada pomešanih sa glinovitim materijalom. Za ovakav materijal ne postoje podaci potrebni za proveru stabilnosti pa su oni literaturno usvojeni, podrazumevajući da stabilnost odložene mase kontroliše glinena komponenta. Usvojeni parametri čvrstoće ovog materijala prikazani su na slici br.26.

Slika br. 26. Usvojeni parametri čvrstoće materijala jalovišta

Proračun stabilnosti kosine jalovišta izvršen je po više metoda ali je u rezultatima proračuna prikazan rezultat proračuna po metodi Bišopa. Rezultat proračuna prikazan je na slici br. 27.

B o r

R d S g r u p a 34-103



Slika br. 27. Rezultati proračuna stabilnosti kosine jalovišta

Objašnjenje pojmova sa slika:

Safety factor Faktor sigurnosti Driving force Sila smicanja Slope height Visina kosine Tension crack Zatezna pukotina Normal force Normalna sila Failure plane angle Ugao ravni loma Wedge area Površina klina Wedge volume Zapremina klina Wedge height Visina klina Intact uniaxial compressive strenght Jednoaksialna čvrstoća na pritisak Tensile strenght Zatezni napon

B o r

R d S g r u p a 35-103



5.0. DINAMIKA RAZVOJA KOPA Godišnje će se otkopavati 300.000t rovnog krečnjaka. U tabeli br 3 prikazane su količine krečnjaka po etažama za 12 godina eksploatacije. Tabela br. 3. Količine krečnjaka po etažama za 12 godina eksploatacije

Etaža Krečnjak (m3) Krečnjak (t)

325.0 2 439 6 489 312.5 106 519 283 340 300.0 150.232 399 616 287.5 191 122 508 383 275.0 181 387 482 489 262.5 169 065 449 714 250.0 172 714 459 419 237.5 177 845 473 067 225.0 184 205 489 985

Ukupno 1 335 528 3 552 504

Tabela br. 4. Dinamika otkopavanja krečnjaka po godinama za 12 godina eksploatacije

Godina Etaža Krečnjak

(t)

Ukupno krečnjaka

(t)

1 325.0 6 489

300 000 312.5 283 340 300.0 10 171

2 300.0 300 000 300 000

3 300.0 89 445

300 000 287.5 210 555

4 287.5 297 828

300 000 275.0 2 172

5 275.0 300 000 300 000

6 275.0 180 317

300 000 262.5 119 683

7 262.5 300 000 300 000

8 262.5 30 031

300 000 250.0 269 969

9 250.0 189 450

300 000 237.5 110 550

10 237.5 300 000 300 000

11 237.5 62 517

300 000 225.0 237 483

12 225.0 252 504 252 504 Ukupno 3 552 504

B o r

R d S g r u p a 36-103



U prvoj godini eksploatacija se vrši na etažama 312,5 u količini od 6 489 t, 300 u količini od 283 340 t i etaži 287,5 u količini od 10 171t. Izgled kopa je dat na slici br. 28 (prilog br. 6).

Slika br. 28. Izgled kopa nakon prve godine eksploatacije

U drugoj godini eksploatacija se vrši na etaži 287.5 u količini od 300 000 t. Izgled kopa je dat na slici br.29 (prilog br. 7).

Slika br. 29. Izgled kopa nakon druge godine eksploatacije

B o r

R d S g r u p a 37-103



U trećoj godini eksploatacija se vrši na etaži 287.5 u količini od 89 445t i na etaži 275 u količini od 210 555 t. Izgled kopa je dat na slici br. 30 (prilog br. 8).

Slika br. 30. Izgled kopa nakon treće godine eksploatacije

U četvrtoj godini godini eksploatacija se vrši na etažama 275 u količini od 297 828 t i 262,5 u količini od 2 172 t. Izgled kopa je dat na slici br. 31 (prilog br. 9).

Slika br. 31. Izgled kopa nakon četvrte godine eksploatacije

B o r

R d S g r u p a 38-103



U petoj godini eksploatacija se vrši na etaži 262.5 u količini od 300 000 t. Izgled kopa je dat na slici br. 32 (prilog br. 10).

Slika br. 32. Izgled kopa nakon pete godine eksploatacije

I

Slika br. 33. Izgled kopa nakon 12 godina eksploatacije

B o r

R d S g r u p a 39-103



Konačni zahvat kopa Kaona Tabela br 5. Količine krečnjaka po etažama

Etaža Krečnjak (t) 325.0 6 489 312.5 283 340 300.0 399 616 287.5 508 383 275.0 482 489 262.5 449 714 250.0 459 419 237.5 473 067 225.0 489 985

Ukupno 3 552 504

Slika br. 34. Izgled kopa Kaona na kraju eksploatacije

B o r

R d S g r u p a 40-103



5.1. EKSPLOATACIJA KREČNJAKA Eksploatacija krečnjaka obavljaće se bušenjem minskih bušotina bušilicom Atlas Copco ROC 460 prečnika bušotina 90mm, miniranjem i utovarom bagerom Liebherr R 964 zapremine kašike 4m3. Transport bi se obavljao kamionom Terex 2766 C nosivosti 25 t. Krečnjak će se transportovati do ivice etaže gde će se kipovati niz kosinu. Radno vreme na kopu 8 sati, 5 dana u nedelji sa jednom brigadom.

B o r

R d S g r u p a 41-103



6.0. TEHNOLOGIJA OTKOPAVANJA 6.1. BUŠENJE Bušenje krečnjaka vršiće se bušilicom Atlas Copco ROC 460 sledećih karakteristika: Tabela br.6. Tehničke karakteristike bušilice Atlas Copco ROC 460

karakteristika jedinica veličina Snaga motora kompresora kW 168 Dubina bušenja m 270 Prečnik bušotine mm 89 Brzina bušenja m/min 0,6

Slika br. 35. Izgled bušilice Atlas Copco ROC 460

Slika br. 36. Šematski prikaz rada bušilice

B o r

R d S g r u p a 42-103



Slika br. 37. Tehnološka šema bušenja

H

A

B

w

W

N

Le

Lb

B

Lc

Slika br.38 – Parametri minskih bušotina

Vrednosti parametra:

H- visina etaže 12,5m W- linija najmanjeg otpor 2,8m A- razmak između bušotina 4m Wp- horizontalni otpor 3m N. nabušenje 0.85 Lb- dužina bušotone 13,8m

B o r

R d S g r u p a 43-103



6.1.1. Kapacitet bušenja Kapacitet opreme za bušenje dobija se na osnovu njenih tehničko-eksploatacionih karakteristika i organizacije rada na kopu. Eksploatacioni časovni kapacitet bušilice je: t/h, VvQ bbh

Gde su :

vb – eksploataciona brzina bušenja (7,2 – 15,5 m’/h, usvaja se 13,8 m’/h za krečnjak, odnosno jedna bušotina na sat)

V – prosečna količina stenske mase po m bušotine (m3/ m’) γ – zapreminska masa stene (2,66 t/m3)

mmL

HBAV

b

/, 3

Gde su :

A – rastojanje između bušotina (4 m) B – rastojanje između redova (3 m) H – visina etaže (12,5 m) Lb – dubina bušotine (13,8 m)

mmV /9,10 3

t/h399bhQ

Broj bušotina na sat je:

hbušbrL

vn

b

bbh /..,

Gde je :

nbh – broj izbušenih bušotina u jednom času

hbušbrnbh /..,1

Kako se bušenje na površinskom kopu izvodi samo u jednoj smeni, samim tim je smenski kapacitet jednak dnevnom kapacitetu bušenja. t/dan,efbhbd tQQ

Gde je : tef – efektivno vreme rada bušilice u jednoj smeni ( jedan radni dan),

smhttttttt oppodprsmef /),(

B o r

R d S g r u p a 44-103



Gde su : tsm –vreme trajanja jedne smene (8 h) tpr –vreme primopredaje (0,25 h) td –vreme dolaska na radilište (0,25 h) tpo –vreme pregleda opreme (0,25 h) tp –vreme pomeranja bušilice (0,25 h) to –vreme obroka (0,5 h)

smhtef /,5,6

t/dan5,2593bdQ

Broj bušotina na dan je:

danbušbrtnn efbhbd /..,

Gde je : nbd – broj izbušenih bušotina u jednom danu

danbušbrnbd /..,5,6

Dužina izbušenih bušotina na dan je: danmtvl efbbd /,

Gde je : lbd – dužina izbušenih bušotina u jednom danu

lbd = 89,7 m’/dan

Broj bušotina mesečno je:

mesbušbrnnn rdmesbdbmes /..,

Gde je : nbmes – broj izbušenih bušotina u jednom mesecu nrdmes – broj radnih dana u mesecu (22)

mesbušbrnbmes /..,143

Dužina izbušenih bušotina u mesecu je: mesmnvl rdmbbmes /,

Gde je : lbmes – dužina izbušenih bušotina u jednom mesecu

lbmes = 1973,4 m’/mes

B o r

R d S g r u p a 45-103



Godišnji kapacitet bušilice Prilikom proračuna godišnjeg kapaciteta opreme, potrebno je uzeti koeficijent fizičke raspoloživosti opreme za bušenje (čija će usvojena vrednost biti R = 0,85, prosečna za ceo vek eksploatacije) i koeficijent iskorišćenja raspoloživosti opreme za bušenje, Ir = 0,8. godtIRnQQ rdbdbgod /,

Gde je :

nd – broj radnih dana u godini, (264) R – koeficijent fizičke raspoloživosti opreme (0,85) Ir – koeficijent iskorišćenja raspoloživosti opreme za bušenje (0,8)

godtQbgod /,1,465585

Broj radnih dana na bušenju je:

goddanaradbrIRQ

Qn

rbd

p

dp /..,

Gde su :

ndp – broj radnih dana bušenja na eksploataciji godišnje, Qp – projektovani godišnji kapacitet otkopavanja Qdb – dnevni kapacitet bušenja R – koeficijent fizičke raspoloživosti opreme (0,85) Ir – koeficijent iskorišćenja raspoloživosti opreme za bušenje (0,8)

goddanaradbrndp /..,170

Potreban broj bušilica Kako je dobijeno proračunom, potrebno je 170 dana bušenja bušilicom Atlas Copco ROC 460, sa radom u jednoj smeni, da se obezbedi potreban kapacitet krečnjaka, koji je potreban Investitoru. Ako se bušenje obavlja u godini 264 radnih dana, onda se izvodi zaključak da je ova bušilica dovoljna za ostvarivanje projektovanog kapaciteta, odnosno:

...,/ bušpotrbbrQQn bgodpb

Gde su :

nb – broj potrebnih bušilica na eksploataciji, Qp – projektovani godišnji kapacitet otkopavanja Qdb – godišnji kapacitet bušilice

bušilicapotrbbrnb ..,64,0

B o r

R d S g r u p a 46-103



Potreban broj bušotina za ostvarivanje projektovanog kapaciteta Broj potrebnih bušotina za eksploataciju u jednom mesecu: mesbušbrQQn bhpbpmes /..,12/

Gde je : nbpmes – broj potrebnih bušotina na eksploataciji u jednom mesecu

mesbušbrnbpmes /..,63

Dužina izbušenih bušotina u jednom mesecu na eksploataciji: mesmnll bpmesbdbpmes /,

Gde je : lbpmes – dužina izbušenih bušotina u jednom mesecu na eksploataciji

mesmlbpmes /,4,869

Broj potrebnih bušotina za eksploataciju u jednoj godini: godbušbrnn bpmesbpgod /..,12

Gde je : nbpgod – broj izbušenih bušotina na eksploataciji u jednoj godini

godbušbrnbpgod /..,756

Dužina izbušenih bušotina u jednoj godini na eksploataciji: godmnll dpgodbdbpgod /,

Gde je : lbpgod – dužina izbušenih bušotina u jednoj godini na eksploataciji

godmlbpgod /,8,10432

6.1.2. Normativi na bušenju Tabela br.7.Normativi na bušenju:

Naziv normativa J.m. vrednost Bušeće krune 89 mm kom/t 0,000016 Bušeće šipke 89mmx3m kom/t 0,000016 Dizel gorivo l/t 0,1 Ulje i mazivo (5% od dizel goriva) l/t 0,005

Tabela br.8. Normativni materijal na bušenju

B o r

R d S g r u p a 47-103



Godina Proizvodnja

(t) Dizel gorivo Ulje i mazivo Bušeće krune Bušeće šipke (l/t) l l/t l Kom/t Kom/t

1 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0,000016 5 2 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0,000016 5 3 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 4 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 5 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 6 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 7 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 8 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 9 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5

10 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 11 300 000 0,1 30 000 0.005 1 500 0.000016 5 0.000016 5 12 252 504 0,1 25 250 0.005 1 263 0.000016 5 0.000016 5

Ukupno 355 250 17 763 60 60

6.2. MINIRANJE 6.2.1.Eksploziv Miniranje će se obavljati u intenzivno raspucanim stenama srednje čvrstoće i u suvoj sredini (bez prisustva vode u bušotinama) što daje pogodne uslove za primenu praškastih privrednih eksploziva. Za uslove ovog kopa predviđa se primena ANFO eksploziva kao osnovnog eksploziva za primarno miniranje. Tabela br.9. Minersko-tehničke karakteristike ANFO-BP eksploziva

Karakteristike ANFO-BP Gustina (kg/l) 0,85 do 0,95 Brzina detonacije (m/s) 2000 do 2500 Gasna zapremina (lit/kg) 1045 Toplota eksplozije (kJ/kg) 3872 Prenos detonacije (cm) kontakt Minimalni prečnik upotrebe 50mm Minimalni pojačnik 80 g-pentolita

Pored navedenog eksploziva, kao pomoćni eksploziv za pojačanje punjenja na dnu bušotina i za sekundarna miniranja predviđa se primena patroniranog emulzionog eksploziva. Tabela br.10. Minersko-tehničke karakteristike EMULGIT 82 GP

Karakteristike Emulgit 82 GP Gustina (kg/l) 1.15 Brzina detonacije (m/s) 4300 Gasna zapremina (lit/kg) 877 Toplota eksplozije (kJ/kg) 3385 Prenos detonacije (cm) do 40mm Minimalni prečnik upotrebe - Minimalni pojačnik -

6.2.2.Parametri miniranja

B o r

R d S g r u p a 48-103



Sredstva za iniciranje: Za iniciranje minskih punjenja predviđa se primena ne-električnih sistema za iniciranje: - kao osnovni sistem predviđa se sistem sa cevčicama, tipa "Nonel", "Polinel" i sl. i - detonirajući štapin sa usporivačima sa dr. pratećim minerskim sredstvima i alatima. Oba sistema mogu se nesmetano primenjivati, zavisno od mogućnosti snabdevanja, kvaliteta i cene raspoloživih sredstava. Polazni elemenat za proračun miniranja Polazni elemenat za proračun miniranja koji je definisan projektom površinskog kopa je visina etaže, koja u ovom slučaju iznosi:

H=12,5m Takođe polazni elemenat, definisan primenjenom opremom za bušenje, je prečnik minskih bušotina, koji iznosi:

Db=89mm Usvojeni nagib minskih bušotina prema čelu etaže, je: αb=75o Geometrija miniranja Geometrijski parametri kojim se definiše raspored eksplozivnog punjenja u stenskom masivu prikazani su na sledećoj slici:

H

A

B

w

W

N

Le

Lb

B

Lc

Slika br.39 – Parametri minskih bušotina Na slici su: H – visina etaže, W – linija najmanjeg otpora, A – razmak između bušotina, B – rastojanje između redova bušotine i ivice etaže, N – nabušenje, Lč - dužina čepa, Le – dužina eksplozivnog punjenja, Lb – dužina bušotine ( 1):.

Ovi parametri miniranja odrediće se prema teoriji, mahom po eksperimentalnim 1 Miniranje na površinskim kopovima, Dr Milenko Savić,Bor, 2000.godina.

B o r

R d S g r u p a 49-103



formulama određene za neke prosečne karakteristike stenske mase tj. uslove miniranja. Ovi parametri treba da se provere i podese miniranjem u konkretnim uslovima i na osnovu toga dobiju najbolji rezultati miniranja. Otpor (Linija najmanjeg otpora) - W:

81251212 . .DkWs

ee

(m)

gde je: k=1,20, - koeficijent raspucalosti masiva De=0,089 (m), - prečnik eksplozivnog punjenja

e=0,95 (kg/l), - gustina eksploziva

s=2,60 (t/m3), - gustina stene

Otpor po horizontali – B: Otpor ili linija najmanjeg otpora koja se meri po horizontali od ivice kosine i između redova, je:

(m) 00,391.275sin 0

W

B

Razmak – A: Razmak tj. rastojanje između bušotina u redu, određeno prema Konji za miniranje sa usporenjem, je:

(m) ...WH

A 048

8127512

8

7

Nabušenje – N:

850300 .W.N (m) Dužina bušotina - Lb:

(m) .sin

..

sin

NHLb 8013

75

85050120

Dužina čepa – Lč:

(m) .WLc 03

Dužina eksplozivnog punjenja – Le:

(m) ...LLL cbe 8010038013

Količina eksploziva po bušotini:

..LpQ ee 628010725 (kg)

Gde je:

B o r

R d S g r u p a 50-103



p – količina eksploziva po dužnom metru Zapremina materijala po bušotini:

Vb = 3.0 x 4.0 x 12.5 = 150 (m3) Zapremina materijala po m bušotine:

8710813

150.

.Vl (m3/m')

Količina eksploziva po m3:

q = 62/150 = 0.413 (kg/m3) Količina eksploziva na tonu materijala:

q = 0.413/2.66 ≈ 0.155 (kg/t) Punjenje, iniciranje i zaštita od miniranja, izvodiće se prema ''Dopunskom rudarskom projektu eksploatacije krečnjaka na površinskom kopu Kaona'' 6.2.3. Konstrukcija minskog punjenja Tipska konstrukcija minskog punjenja u bušotinama, za primenu sistema sa cevčicama, prikazana je na slici br.40. Konstrukcija punjenja sa detonirajućim štapinom je praktično istovetna samo što se u bušotinu do njenog dna spušta detonirajući štapin umesto ne-električnog detonatora.

Detonator sa pojacnikom

Eksploziv

Cep

Nonel cev

Slika br.40. Tipska konstrukcija minskog punjenja

6.2.4. Šema bušenja i iniciranja

B o r

R d S g r u p a 51-103



Obzirom na kapacitet otkopavanja tj. dinamiku miniranja, dvoredno miniranje sa milisekundnim usporenjima predviđa se kao tipski način miniranja na ovom kopu, ali je moguća primena i višerednog miniranja. Tipska šema bušenja i redosleda iniciranja bušotina za iniciranje sa milisekundnim usporenjem, i otvaranjem serije u sredini, prikazana je na slici br.41. Bočno otvaranje serije sa dijagonalnim rušenjem mase se ostvaruje praktično na isti način time što se prva bušotina po redosledu iniciranja postavlja na jednom kraju serije.

Šema rušenja stenske mase

3

Mreža bušenja i redosled iniciranja

3

5

456

A

4 3 2 1

5 4 3 2 1

A

6 5 4

4 5 6

2 3 4 5

432

4 5 6

5

Wp

Wp

Wp

Wp

Slika br.41. Tipska šema bušenja sa redosledom iniciranja bušotina

Kod primene sistema iniciranja sa cevčicama tipa "Nonel", "Polinel" i sl, primenjuju se dva tipa usporenja, usporenja unutar bušotina koja su u svim bušotinama ista, i površinska usporenja kojima se reguliše redosled iniciranja bušotina. Bušotinska usporenja su različita kod različitih proizvođača, kod "Nonel" sistema su 500 i 450ms. Preporučiva površinska usporenja između redova i između bušotina u redu su sledeća: Tabela br. 11. Bušotinska usporenja

Površinska usporenja J.m. Geometrija 3x4m 1. Usporenje između redova ms 30-50 2. Usporenje u redovima ms 13-25

Na slici br.42. prikazana je tipska šema povezivanja sistema za iniciranje sa cevčicama, za redosled iniciranja bušotina sa centralnim otvaranjem serije.

B o r

R d S g r u p a 52-103



5

654

2 3 4

456

12345

3

Sl.42.Tipska šema povezivanja kod sistema sa cevčicama

Tipska šema povezivanja minske serije u slučaju primene detonirajućeg štapina sa usporivačima, prikazana je na slici br.43.

1 22

34

3 3

4

4

5 5

4 55

66

20 msUsporivac:

Slika br.43. Tipska šema povezivanja u slučaju primene detonirajućeg štapina

6.2.5. Usitnjavanje blokova Usitnjavanje ne gabaritnih komada - blokova, vrši se nalepnim minama i eksplozivnim punjenjem smeštenim u bušotine zabušene u blokovima. Zbog jačine vazdušnih udara i potrošnje eksploziva preporučuje se primena bušotinskih punjenja. Za miniranje blokova predviđa se primena: - Ručni bušaći čekić RK-21, sa mono-blok dletima ø 40-42mm, l=800mm, - Patronirani eksploziv, patrone ø 32-38mm, težine 100 - 200 gr. Preporučivi parametri miniranja, koje u praksi treba proveriti i po potrebi korigovati su dati u tabeli.

B o r

R d S g r u p a 53-103



Tabela br. 12. Parametri miniranja blokova

Dubina bušenja (cm)

Prečnik bloka (m)

Prečnik eksploziva

(mm)

Količina eksploziva

(gr) 4,0 0,9 32 100 45 1,0 “ 100 50 1,1 “ 100 60 1,2 “ 200 65 1,3 “ 200 70 1,4 “ 200 75 1,5 “ 200

Investitor poseduje razbijač RD A600B koji je u izuzetno lošem tehničkom stanju a investitoru nisu poznate tehničke karakteristike razbijača pa se projektant zato opredelio za ovakav način sekundarnog usitnjavanja. Može se preći na usitnjavanje negabarita ovim razbijačem posle njegovog remonta. 6.2.6. Zaštita okoline pri miniranju Zaštita okoline pri miniranju podrazumeva: - zaštitu objekata od potresa, - zaštitu od vazdušnih udara i - zaštitu od letećih komada U neposrednoj blizini kopa nema objekata koje treba štiti od miniranja, pa i pored toga, u projektu su dati principi sprovođenja mera zaštite od navedenih efekata miniranja. Zaštita objekata od potresa Zaštita objekata od potresa sprovodi se ograničavanjem količine eksploziva koja inicira u jednom vremenskom trenutku (intervalu), pri čemu vremenski interval ne sme biti kraći od 10ms uračunavajući i moguće odstupanje vremena usporenja od nominalnih vremena usporenja. Količina eksploziva koja se sme istovremeno inicirati određuje se na bazi brzine oscilovanja tla na mestu objekata koji se štite do nivoa koju objekti mogu da podnesu, i njihovog rastojanja od mesta miniranja. Najmanja brzina oscilovanja tla koje objekti svih vrsta (sem istorijskih spomenika) mogu da podnesu prema standardima u svetu, iznosi 5mm/s. Pošto se ne poznaje zakon oscilovanja tla oko ovog kopa, za kontrolu potresa se usvaja USA-OSM standard, preko dozvoljenih redukovanih rastojanja kojim se brzina oscilovanja ograničava na oko 5mm/s i koji iznosi:

B o r

R d S g r u p a 54-103



Tabela br. 13. Dozvoljena redukovana rastojanja

Rastojanje objekata od mesta miniranja D (m)

Dozvoljeno redukovano rastojanje Dr

0 - 100 23 100 - 1500 25

> 1500 30

Količina eksploziva koji se sme istovremeno inicirati može da se odredi po izrazu:

Qi =

2

RD

D (kg)

Količina eksploziva koja se sme istovremeno inicirati za zaštitu stambenih objekata na rastojanju 100-1000m data je u tabeli br. 14. Tabela br. 14. Dozvoljene količine eksploziva po jednom intervalu

Rastojanje objekta (m)

Redukovanje rastojanja

(DR)

Količina eksploziva u jednom intervalu

(kg) 100 25 16 200 “ 64 300 “ 144 400 “ 256 500 “ 400 600 “ 576 700 “ 784 800 “ 1024 900 “ 1296

1000 “ 1600

Kod ovakve kontrole potresa, ako ima ugroženih objekata, treba vršiti periodično merenje brzine oscilovanja tla na mestima ugroženih objekata i ona ne sme da prelazi 5 mm/s. Ukoliko se periodičnim merenjima utvrdi veća brzina oscilovanja tla na mestima objekta koji se štite, ili štete na nekim objektima u okolini ili ovo ograničenje količine eksploziva počne da predstavlja smetnju u miniranju, treba definisati drugačiju proceduru kontrole potresa za šta treba konsultovati odgovarajuće stručnjake. Zaštita objekata i ljudi od vazdušnih udara Zaštita objekata i ljudi od vazdušnih udara, sprovodi se ograničavanjem ukupne količine eksploziva koja se koristi u jednom miniranju (jednom minskom polju). Zaštita od vazdušnih udara propisana je članovima 113-115 “Pravilnika o tehničkim normativima pri rukovanju eksplozivnim sredstvima i miniranju u rudarstvu”. Preporučuje se primena ograničenja vazdušnog nadpritiska na 1-2 milibara, odakle na osnovu čl. 113 -115 proizilazi:

B o r

R d S g r u p a 55-103



- Za sekundarno miniranje: Na rastojanju objekata od 500m i ograničenju nadpritiska na 1 milibar pri jednom miniranju blokova sme da se upotrebi 9,0kg eksploziva, gde se uračunava eksploziv za miniranje blokova plus eksploziv u vodovima detonirajućeg štapina.

- Za primarno miniranje: Na rastojanju objekata od 500m, i ograničenju vazdušnog nadpritiska na 2 milibara, najveća količina eksploziva za jedno miniranje iznosi 6000kg, gde se uračunava količina eksploziva u bušotinama plus eksploziv u površinskim vodovima detonirajućeg štapina.

Zaštita od letećih komada Zaštita od letećih komada stene ogleda se u tome da se definiše maksimalan očekivani domet letećih komada stene od mesta miniranja u pravcu dejstva minskih punjenja, unutar koje treba preduzeti određene mere zaštite. Ljudi unutar te zone za vreme miniranja moraju da budu u dovoljno sigurnim zaklonima a oprema koja može biti oštećena treba da se ukloni najmanje na polovini tog rastojanja ili da se zaštiti dovoljno sigurnim pokrivkama ili zaklonima. Prema priručniku Kutuzova od 1989.god, maksimalni domet komada kod primarnog miniranja može da se odredi po izrazu:

Rraz=1000 . e . A

D.

f b

c1 (m)

gde je: e=le/Lb=0.8 - koeficijent punjenja bušotine eksplozivom (odnos dužine eksploziva i

dužine bušotine) f=20, - koeficijent čvrstoće stene po Protođakonovu č=lč/Lč=1, - koeficijent punjenja čepa (odnos stvarne dužine čepa i prostora za

začepljenje) Db (m), - prečnik bušotine

A (m), - razmak bušotina u redu Za miniranje prečnicima od 100mm i potpunog začepljenja bušotina, maksimalni domet letećih komada po navedenom izrazu iznosi:

m 4305.3

100.0

11

208.01000

razR

Usvaja se zona sigurnosti od letećih komada u pravcu odbacivanja materijala: Rraz=450m, u kojoj treba preduzeti navedene mere zaštite.

B o r

R d S g r u p a 56-103



6.2.7. Normativi materijala na miniranju Tabela br.15. Glavni normativni materijali, po m3 čvrste mase, za primarno i sekundarno miniranje.

Materijal J. m. Normativ Eksploziv kg/m

3 0,413

Neelektrični detonatori kom/m3 0,010 Pojačnici (busteri) kom/m

3 0,007

Tabela br.16. Normativni materijal na miniranju

Godina Proizvodnja

(m3) Eksploziv

Neelektrični detonatori

Pojačnici

kg/m3 kg kom/m3 kg kom/m3 kom 1 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 2 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 3 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 4 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 5 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 6 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 7 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 8 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 9 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 10 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 11 112 782 0,413 46 579 0.010 1 128 0,007 789 12 94 926 0,413 39 204 0.010 949 0,007 664

Ukupno 551 573 13 357 9 343

6.3. UTOVAR KREČNJAKA Utovar krečnjaka vršiće se hidrauličnim bagerom Liebherr R 964 sledećih karakteristika: Tabela br.17.Tehničke karakteristike hidrauličnog bagera Liebherr R 964

karakteristika jedinica veličina Snaga motora kW 320 Masa kg 68.400 Visina kopanja m 8.79 Visina istresanja m 7.25 Kapacitet kašike m3 4

Dimenzije bagera date su na slici br.44.

B o r

R d S g r u p a 57-103



Slika br. 44. Dimenzije bagera

Slika br. 45. Šematski prikaz rada bagera

B o r

R d S g r u p a 58-103



Slika br. 46. Tehnološka šema utovara krečnjaka

Eksploatacioni časovni kapacitet bagera je:

Qh = (3600 x V x Kp x Kv) / (tc x Kr)

Gde su:

V = 4,0 m3 – zapremina kašike bagera, Kp = 0,8 – koeficijent punjenja kašike, Kr = 1,5 – koeficijent rastresitosti materijala, Kv = 0,83 – koeficijent časovnog rada bagera Tc – vreme trajanja jednog ciklusa. = 2,66 t/m3 – zapreminska masa rovnog krečnjaka

Vreme trajanja ciklusa kopanja i utovara je:

Tc = tmu + tu + tmi + ti

Gde su: tmu = 5 s– vreme manevrisanja kod kopanja, tu = 10 s – vreme punjenja kašike, tmi = 10 s – vreme manevrisanja kod istovara ti = 5 s – vreme istovara materijala iz kašike

Tc = tmu + tu + tmi + ti = 30 s

Qh = (3600 x 4 x 0,8 x 0,83) / (30 x 1,5) = 212,5 m3/h = 565,2 t/h

B o r

R d S g r u p a 59-103



Eksploatacioni dnevni kapacitet bagera je:

Eksploatacioni dnevni kapacitet bagera za koeficijent raspoloživosti r = 0,8 i koeficijent iskorišćenja 0,85 i efektivno vreme rada tef = 6,5 h (rad u jednoj smeni) iznosi:

Qd = Qh x r x i x tef = 212,5 x 0,8 x 0,85 x 6,5 = 939,25 m3/dan = 2 498,4 t/dan.

Eksploatacioni mesečni kapacitet bagera je:

Eksploatacioni mesečni kapacitet bagera za 22 radna dana u mesecu, iznosi:

Qmes = Qd x 22 = 939,25 x 22 = 20 663,5 m3/mes = 54 964,9 t/mes.

Eksploatacioni godišnji kapacitet bagera je:

Qgod = Qmes x 12= 20 663,5 x 12 = 247 962 t m3/god = 659 578,9 t/god. Potrebno vreme kopanja i utovara na ostvarivanju projektovanog kapaciteta:

N = Qpgod/Qd Gde je:

Qpgod – projektovani godišnji kapacitet kopanja i utovara rovnog krečnjaka (300 000 t/god),

N = 120, radnih dana/god

Odnosno:

N = Qpmes/Qd Gde je:

Qpmes – projektovani mesečni kapacitet kopanja i utovara rovnog krečnjaka (25 000 t/mes),

N = 10, radnih dana/mes

Potreban broj bagera na kopanju i utovaru rovnog krečnjaka na p.k. Kaona

Nbg = Qpgod/Qgod = 0,45

Jedan bager sa radom u jednoj smeni zadovoljava projektovani kapacitet.

B o r

R d S g r u p a 60-103



6.3.1.Normativni materijal na utovaru krečnjaka

Normativ nafte: tlht

hkW

g

/1.0/2.565

9.0kW 320200/

Usvaja se normativ nafte 0,15 l/t zbog neusaglašenosti kapaciteta utovara i transporta. Tabela br.18. Normativi

Naziv normativa J.m. vrednost Dizel gorivo l/t 0,15 Ulje i mazivo (5% od dizel goriva) l/t 0.0075

Tabela br.19. Normativni materijal na utovaru

Godina Proizvodnja

(t) Dizel gorivo Ulje i mazivo

(l/t) l l/t l 1 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 2 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 3 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 4 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 5 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 6 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 7 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 8 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 9 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 10 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 11 300 000 0,15 45 000 0.0075 2 250 12 252 504 0,15 37 876 0.0075 1 894

Ukupno 532 876 26 644

Potreban broj izvršioca na poslovima utovara krečnjaka Na utovaru krečnjaka potrebna su 2VKV izvršioca (bagerista, rukovaoc rudarskom mehanizacijom). 6.4. TRANSPORT KREČNJAKA Za transport rovnog krečnjaka, koristiće se kamion marke Terex 2766 C. Karakteristike kamiona prikazane su na slici br.47 i u tabeli br 20.

B o r

R d S g r u p a 61-103



Slika br.47. Kamion Terex 2766 C

Tabela br 20. Tehničke kar. Kamiona Terex 2766 C

Specification

Engine

MAKE Cummins

MODEL 6CTA8.3-C

GROSS POWER 255 hp 190.2 kw

NET POWER 244 hp 182 kw

POWER MEASURED® 2000 rpm

DISPLACEMENT 8.3 cu in 0.14L

TORQUE MEASURED @ 1500 rpm

MAX TORQUE 750 Ib ft 1016.9 Nm

ASPIRATION turbocharged and

after coo led

NUMBER OF CYLINDERS 6

Operational

FUEL CAPACITY 64.7 gal 245 L

HYDRAULIC SYSTEM FLUID CAPACITY

52.8 gal 200 L

COOLING SYSTEM FLUID CAPACITY

14 gal 53 L

ENGINE OIL CAPACITY 5.8 gal 22 L

TRANSMISSION FLUID CAPACITY

7-4 gal 28 L

OPERATING VOLTAGE 24V

ALTERNATOR SUPPLIED AMPERAGE

70 amps

TIRE SIZE 23.5 R25

Transmission

TYPE ZF 6WG 200 Powershift

NUMBER OF FORWARD GEARS

6

NUMBER OF REVERSE GEARS

3

MAX SPEED 28 mph 45 km/h

Weights

FRONT AXLE - EMPTY 21803.7 1b 9390 kg

CENTER AXLE - EMPTY 10868.8 Ib 4930 kg

REAR AXLE EMPTY 10626.3 Ib 4820 kg

FRONT AXLE - LOADED 338521b 15355 kg

CENTER AXLE - LOADED 32452 Ib 14720 kg

REAR AXLE - LOADED 32110.3 1b 14565 kg

TOTAL EMPTY 43298.8 Ib 19640 kg

TOTAL LOADED 98414.3 lb 44640 kg

Dump

RATED PAYLOAD 55115.6 1b 25000 kg

CAPACITY - STRUCK 16.3 yd3 12.5 m3

CAPACITY- HEAPED 19.6 yd3 15m3

DUMP ANGLE 65 degrees

RAISE TIME 13 sec

LOWER TIME 9 sec

Dimensions

A-OVERALL LENGTH 31 ft in 9445 mm

B-OVERALL WIDTH 10,1 ft in 3075 mm

C-OVERALL HEIGHT 11,2 ft in 3405 mm

D-WHEELBASE 16,2 ft in 4940 mm

E- GROUND CLEARANCE 1.7 ft in 505 mm

F- DUMP HEIGHT 19.2 ft in 5865 mm

G- DUMP GROUN CLEARENCE

2.2 ft in 660 mm

H-DUMP ANGLE 65 degrees

B o r

R d S g r u p a 62-103



Transportni put prevoza rovnog krečnjaka, biće različit na svim etažama, pa se usvaja srednja vrednost transportnog puta od 100 m (u jednom pravcu) slika br.48.

7,5 m

1- kamion Terex 2766 C

1

1

2

2- bager Libherr R 964

4,5 m

Slika br.48. Šema utovara na površinskom kopu Kaona

Potreban broj kašika za punjenje kamiona je:

n = (q x kr) / (Vu x kp x ) Gde su:

q = 25 t – nosivost kamiona, kr = 1,5 – koeficijent rastresitosti, Vu = 4 m3 – zapremina kašike bagera, kp = 0,8 – koeficijent punjenja kašike, = 2,66 t/m3 – zapreminska masa rovnog krečnjaka.

n = (25 x 1,5) / (4 x 0,8 x 2,66) = 4,4

Usvaja se potreban broj kašika za punjenje jednog kamiona n = 5 Srednja vrednost transportne relacije iznosi Lsr = 100 m Vreme trajanja radnog ciklusa je:

Tc = tmu + tu + tpuz + tprz + tmi + ti Gde su:

tmu = 0,5 min – vreme manevrisanja pri utovaru, tu = 1,5 min – vreme utovara kamiona, tpuz = 1 min – vreme vožnje punog kamiona za prosečnu brzinu 10 km/h tprz = 0,5 min – vreme vožnje praznog kamiona za prosečnu brzinu 15 km/h

B o r

R d S g r u p a 63-103



tmi = 0,5 min – vreme manevrisanja kod istovara ti = 1 min – vreme istovara kamiona

Tc = 5 min

Eksploatacioni časovni kapacitet kamiona je:

Qh = (q x K x 60) / Tc = (25 x 0,95 x 60) / 5 = 285 t/h = 107,1 m3/h

Gde su: q = 25 t – nosivost kamiona, K = 0,95 – koeficijent punjenja kamiona, Tc = 5 min – vreme ciklusa transporta.

Eksploatacioni dnevni kapacitet kamiona je:

Qdn = Qh x tef = 285 x 6,5 = 1852,5 t/dan = 696,4 m3/dan

Gde je: tef = 6,5 h – efektivno vreme transporta kamionom,

Eksploatacioni mesečni kapacitet kamiona je:

Qmes = Qdn x 22 = 1852,5 x 22 = 40 755 t/mes = 15 321,4 m3/mes

Eksploatacioni godišnji kapacitet kamiona je:

Qgod = Qmes x 12 = 40 755 x 12 = 489 060 t/god = 183 857,1 m3/god

Iskorišćenje kamiona je:

Ik = Qpgod/Qgod = 300 000/489 060 = 0,61 % Što znači da je za transport rovnog krečnjaka od mesta utovara na etaži, do mesta kipovanja, potreban jedan kamion marke Terex 2766 C, sa radom u jednoj smeni. 6.4.1. Normativni materijal na transportu rovnog krečnjaka:

tlht

kWh

kW

g

/1.0/285

75.0*182*200/

Tabela br. 21 Normativi

Naziv normativa J.m. vrednost Dizel gorivo na transportu rovnog krečnjaka l/t 0,1 Ulje i mazivo (5% od dizel goriva) l/t 0.005

B o r

R d S g r u p a 64-103



Tabela br. 22. Normativni materijal na transportu rovnog krečnjaka

Godina Proizvodnja

(t) Dizel gorivo Ulje i mazivo Gume ZF 6WG 200

(l/t) l l/t l kom/t kom 1 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 2 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 3 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 4 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 5 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 6 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 7 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 8 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 9 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 10 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 11 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 12 252 504 0,1 25 250 0,005 1 263 0,00002 6

Ukupno 355 250 17 763 72

Potreban broj izvršioca na transportu rovnog krečnjaka Na transportu rovnog krečnjaka potrebna su 3 VKV vozača. 6.5. SPUŠTANJE KREČNJAKA OD K+320 NIZ KOSINU DO K+220 Da bi se obavila ovakva vrsta transporta, pre svega moraju biti zadovoljeni uslovi bezbednosti i zaštite radnika. Prva vrsta zaštite je izrada armirano-betonskog bedema na etaži 320, na mestu budućeg kipovanja rovnog krečnjaka, slika br.49.

B o r

R d S g r u p a 65-103



215.6

239.80

240.10

239.90

239.90

260.00

260.00

260.1

260.30261.1

260.40

260.1

259.9

260.2

280.1

280.3

280.0

278.9

279.9

280.1

280.1

280.1

300.1

300.4

300.3

300.1

202

202

201.73

195.33

197.05

196.98

200.15

192.53

DEPO PRLJAVE RIZLE

1

2

DROBILICNO POSTROJENJE

Transportni put punog kamiona

Transportni put praznog kamiona

Slika br.49. Spuštanje krečnjaka sa E320 na E220

Na slici br. 49, pod brojem 1 označen je armirano-betonski zaštitni bedem koji treba izraditi, a pod brojem 2 je bedem koji je investitor već izgradio. Bedem, koji se treba izgraditi, zavisi od gabarita transportne mašine (kamion Terex 2766 C):

- Visina bedema je određena u zavisnosti od visine gume i visine tovarnog dela mašine od zemlje, u trenutku kada se vrši kipovanje (tabela br. 20, veličina G). Ova vrednost iznosi 660 mm, tako da je usvojena visina bedema 600mm. Zbog jačine pomenutog bedema, na ovu visinu dodaje se još 600mm, beton koji će biti ukopan u zemlju slika 50.

- Širina bedema usvojena je u odnosu na širinu transportne mašine, odnosno širina bedema iznosiće dve širine transportne mašine (2 x 3075mm = 6150 mm).

- Dužina bedeme je podeljena na dva dela. Prvi deo predstavlja betonski deo u koji udara guma kamiona i sprečava ga da ide dalje unazad. Ova dužina iznosi 400 mm+425 mm= 825 mm. Dužina drugog dela betonskog zaštitnog bedema uslovljena je veličinom gume kamiona (800 mm), i ovaj deo će biti u zemlji takođe. Usvojena dužina ovog dela je 1000 mm slika br.50.

B o r

R d S g r u p a 66-103



Slika br.50. Izgled betonskog zaštitnog bedema

Cena izrade armirano-betonskog bedeme iznosi: Cb = Vb x C Gde je:

Vb =7,8 m3 – zapremina bedema C = 15 000 din- cena armiranog betona po kubiku

Cb = 117 000 din Ovakav armirano betonski zaštitni bedem mora biti izrađen na svakoj nižoj etaži odakle će se kipovati eksploatisane količine krečnjaka.

B o r

R d S g r u p a 67-103



6.6. UTOVAR KREČNJAKA I PRLJAVE RIZLE NA ETAŽI 220 Utovar krečnjaka vršiće se hidrauličnim bagerom Terex O&K RH 20 slika br. 51, sledećih karakteristika:

Slika br.51. Hidraulični bager Terex O&K RH 20

Tabela br.23. Tehničke karakteristike hidrauličnog bagera Terex O&K RH 20

karakteristika jedinica veličina Snaga motora kW 200 Visina kopanja m 9,0 Visina istresanja m 5,2 Zapremina kašike m3 2,5 Dubina kopanja m 2,2 Maksimalni radijus kopanja m 8,7 Radijus kopanja m 8,3 Radijus istresanja m 5,5

Dimenzije bagera, kao i šematski prikaz rada, dati su na slici br.52 i 53.

B o r

R d S g r u p a 68-103



Slika br. 52. Dimenzije bagera

Slika br. 53. Šematski prikaz rada bagera

Eksploatacioni časovni kapacitet bagera je:

Qh = (3600 x V x Kp x Kv) / (tc x Kr)

Gde su:

V = 2,5 m3 – zapremina kašike bagera, Kp = 0,8 – koeficijent punjenja kašike, Kr = 1,5 – koeficijent rastresitosti materijala, Kv = 0,83 – koeficijent časovnog rada bagera Tc – vreme trajanja jednog ciklusa. k = 2,66 t/m3 – zapreminska masa rovnog krečnjaka j = 2,0 t/m3 – zapreminska masa jalovine

B o r

R d S g r u p a 69-103



Vreme trajanja ciklusa kopanja i utovara je:

Tc = tmu + tu + tmi + ti

Gde su: tmu = 5 s– vreme manevrisanja kod kopanja, tu = 10 s – vreme punjenja kašike, tmi = 10 s – vreme manevrisanja kod istovara ti = 5 s – vreme istovara materijala iz kašike

Tc = tmu + tu + tmi + ti = 30 s

Qh = (3600 x 2,5 x 0,8 x 0,83) / (30 x 1,5) = 132,8 m3/h

Eksploatacioni časovni kapacitet kopanja i utovara na krečnjaku:

Qhk = Qh x k = 353,2 t/h

Eksploatacioni časovni kapacitet kopanja i utovara na jalovini:

Qhj = Qh x j = 265,6 t/h

Eksploatacioni dnevni kapacitet bagera je:

Eksploatacioni dnevni kapacitet bagera za koeficijent raspoloživosti r = 0,8 i koeficijent iskorišćenja 0,8 i efektivno vreme rada tef = 6,5 h (rad u jednoj smeni) iznosi:

- na krečnjaku: Qdk = Qhk x r x i x tef = 353,2 x 0,8 x 0,8 x 6,5 = 1 469,3 t/dan.

- na jalovini: Qdj = Qhj x r x i x tef = 265,6 x 0,8 x 0,8 x 6,5 = 1 104,9 t/dan.

Eksploatacioni mesečni kapacitet bagera je:

Eksploatacioni mesečni kapacitet bagera za 22 radna dana u mesecu, iznosi:

- na krečnjaku: Qmesk = Qdk x 22 = 1 469,3 x 22 = 32 324,6, t/mes.

- na jalovini: Qmesj = Qdj x 22 = 1 104,9 x 22 = 24 307,7 t/mes.

B o r

R d S g r u p a 70-103



Eksploatacioni godišnji kapacitet bagera je: Eksploatacioni godišnjii kapacitet za rad bagera 12 meseci, iznosi:

- na krečnjaku: Qgodk = Qmesk x 12 = 32 324,6 x 12 = 387 895,2, t/god.

- na jalovini: Qgodj = Qmesj x 12 = 24 307,7 x 12 = 291 692,4 t/god.

Potrebno vreme kopanja i utovara na ostvarivanju projektovanog kapaciteta: Projektovani godišnji kapacitet rovnog krečnjaka je 300 000 t. Nakon spuštanja krečnjaka niz kosinu, dolazi do odvajanja krupnih komada krečnjaka, od onih sitnijih i prljavijih, koji predstavljaju jalovinu, prljavu rizlu. Količina prljave rizle (prema procenama Investitora) je 20 % od ukupne količine, odnosno, 60 000 t. Zapreminska masa jalovine je 2,0 m3/t U vreme kada je bager na mestu za utovar, nesme se vršiti spuštanje rovnog krečnjaka niz kosinu. Kada se vrši spuštanje krečnjaka, bager mora biti udaljen na bezbedno mesto (iza zaštitnog bedema) slika br. 54. Krečnjak se utovara u kamion Terex 2766 C i odvozi u drobilično postrojenje, a prljava rizla, nakon utovara svog krečnjaka, se tovari u isti kamion i odvozi na jalovište. Geometrijski elementi odlagališta: - Visina etaže odlagališta iznosi 10m. - Širina etaže je 5m - Završna kosina etaže 34o sa koeficijentom stabilnosti 1,58 - Širina puteva na odlagalištu je 5 m a nagib 10%. Zapremina odlagališta 220.000m3. Potrebno vreme za utovar krečnjaka i prljave rizle je:

Nkmes = Qpmesk/Qdk Nkgod = Nkmes*12

Gde je:

Qpmesk – projektovani mesečni kapacitet kopanja i utovara krečnjaka (20 000 t/mes),

Nkmes = 13,6≈14, radnih dana/mes Nkgod = 14*12=168, radnih dana/god

B o r

R d S g r u p a 71-103



Odnosno:

Njmes = Qpmesj/Qdj Njgod = Njmes*12

Gde je:

Qpmesj – projektovani mesečni kapacitet kopanja i utovara jalovine (5 000 t/mes),

Njmes = 4,5≈5, radnih dana/mes Njgod = 5*12=60, radnih dana/god

Potreban broj bagera na utovaru krečnjaka i prljave rizle Kako je za ostvarivanje projektovanog kapaciteta potrebno 14 + 5 = 19 dana u mesecu, od 22 radna dana, onda se izvodi zaključak da je potreban jedan bager sa radom u jednoj smeni da zadovolji projektovani kapacitet. Odnosno:

N = (Nkmes + Njmes)/Npmes

Gde je: Npmes – broj radnih dana u mesecu N = 0,86

6.6.1. Normativi na kopanju i utovaru rovnog krečnjaka na p.k. Kaona Normativ nafte:

tltlht

kWh

kW

g

/1.0/084.0/2,353

75.0*200*200/

Usvaja se normative nafte 0,1 l/t zbog neusaglašenosti kapaciteta utovara i transporta. Tabela br.24. Normativi

Naziv normativa J.m. vrednost Dizel gorivo l/t 0,1 Ulje i mazivo (5% od dizel goriva) l/t 0,005

B o r

R d S g r u p a 72-103



Tabela br.25. Normativni materijal na utovaru rovnog krečnjaka

Godina Proizvodnja

(t) Dizel gorivo Ulje i mazivo

(l/t) l l/t l 1 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 2 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 3 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 4 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 5 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 6 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 7 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 8 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 9 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 10 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 11 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 12 252 504 0,1 25 250 0,005 1 263

Ukupno 355 250 17 763

Potreban broj izvršioca na utovaru rovnog krečnjaka Na utovaru rovnog krečnjaka potrebano je 2 VKV izvršioc, rukovalac rudarskom mehanizacijom. 6.7. UTOVAR ZAPRLJANOG KREČNJAKA U toku eksploatacije i prerade rovnog krečnjaka nakon prvog prosejavanja i procesu drobljenja pojavljuje se „zaprljani krečnjak“ i ta količina iz dosadašnjih iskustvenih pokazatelja iznosi 10% od ukupne količine rovnog krečnjaka (30 000 t/god). Ovaj krečnjak se prodaje trećem licu, tako da nije potrebno njegovo transportovanje na odlagalište. 6.7.1. Proračun kapaciteta utovarača Za utovar „zaprljanog krečnjaka’’ će se koristiti utovarivač ULT 160 sledećih karakteristika: Tabela br.26. Tehničke karakteristike utovarivača ULT 160

karakteristika jedinica veličina Snaga motora kW 148 Masa kg 13.900 Kapacitet kašike m

3 2.3

Brzina kretanja km/h 0-50

B o r

R d S g r u p a 73-103



Slika br. 54. Utovarivač ULT 160

Slika br. 55. Tehnološka šema utovara prljave rizle

Tehnički časovni kapacitet utovarača: , m3/h gde je: V – zapremina kašike utovarača (2.3m3) Kp – koeficijent punjenja kašike (0,8) Tc – vreme trajanja ciklusa utovara (30s) Kr – koeficijent rastresitosti materijala (1,5)

, m3/h m3/h

Eksploatacioni časovni kapacitet utovarača: , m3/h gde je: Kh - koeficijent satnog vremenskog iskorišćenja (50-etnominutni efektivni sat 0,833)

m3/h m3/h

Smenski kapacitet utovarača (dnevni): , m3/h

, m3/h m3/d

B o r

R d S g r u p a 74-103



Mesečni kapacitet utovarača: , m3/god gde je:

N - broj radnih dana u mesecu (22) m3/mesečno

, m3/mesečno

Godišnji kapacitet utovarača: , m3/god gde je:

N - broj radnih meseci u godini (12) , m3/god

, m3/god

, t/god Iskorišćenje utovarača je 0,04. Za utovar „zaprljanog krečnjaka’’ potreban je jedan utovarač. Potrebno je izvršiti zamenu guma u četvrtoj, sedmoj i desetoj godini . 6.7.2. Normativni material na utovaru „zaprljanog krečnjaka’’


kWh

kW

g

/068.0/324

75.0*148*200/

Usvaja se normative nafte 0,1 l/t zbog neusaglašenosti kapaciteta utovara i transporta. Tabela br.27. Normativi

Naziv normativa J.m. vrednost Dizel gorivo l/t 0,1 Ulje i mazivo (5% od dizel goriva) l/t 0,005

Tabela br.28. Normativni materijal na utovaru „zaprljanog krečnjaka’’

Godina Proizvodnja

(t) Dizel gorivo Ulje i mazivo (l/t) l l/t l

1 30000 0,1 3000 0,005 150 2 30000 0,1 3000 0,005 150 3 30000 0,1 3000 0,005 150 4 30000 0,1 3000 0,005 150 5 30000 0,1 3000 0,005 150 6 30000 0,1 3000 0,005 150 7 30000 0,1 3000 0,005 150 8 30000 0,1 3000 0,005 150 9 30000 0,1 3000 0,005 150

10 30000 0,1 3000 0,005 150 11 30000 0,1 3000 0,005 150 12 25250 0,1 2525 0,005 126

Ukupno 35250 1776

B o r

R d S g r u p a 75-103



6.7.3. Potreban broj izvršioca na utovaru prljave rizle Na utovaru prljave rizle potreban je 1 VKV izvršioc, rukovalac rudarskom mehanizacijom. 6.8. TRANSPORT KREČNJAKA I PRLJAVE RIZLE SA ETAŽE 220 Transport krečnjaka i prljave rizle sa etaže 220, će se vršiti istim kamionom Terex 2766 C, u drugoj smeni ili nakon pripreme dovoljno krečnjaka za transport. Potreban broj kašika za punjenje kamiona je:

n = (q x kr) / (Vu x kp x ) Gde su:

q = 25 t – nosivost kamiona, kr = 1,5 – koeficijent rastresitosti, Vu = 2,5 m3 – zapremina kašike bagera, kp = 0,8 – koeficijent punjenja kašike, = 2,66 t/m3 – zapreminska masa rovnog krečnjaka. j = 2,0 t/m3 – zapreminska masa jalovine

nk = (25 x 1,5) / (2,5 x 0,8 x 2,66) = 7 kašike na krečnjaku nj = (25 x 1,5) / (2,5 x 0,8 x 2,0) = 9 kašike na jalovini

Eksploatacioni časovni kapacitet kamiona na krečnjaku je (slika br. 56):

Slika br. 56. Transport krečnjaka od mesta utovara do drobiličnog postrojenja

B o r

R d S g r u p a 76-103



Vrednost transportne relacije na krečnjaku (u jednom smeru) iznosi Lk = 100 m Qhk = (q x K x 60) / Tck

Gde su: q = 25 t – nosivost kamiona, K = 0,95 – koeficijent punjenja kamiona, Tck– vreme ciklusa transporta krečnjaka.

Vreme trajanja radnog ciklusa je:

Tck = tmu + tu + tpuz + tprz + tmi + ti Gde su:

tmu = 0,5 min – vreme manevrisanja pri utovaru, tu = 3,5 min – vreme utovara kamiona, tpuz = 1 min – vreme vožnje punog kamiona za prosečnu brzinu 10 km/h tprz = 0,5 min – vreme vožnje praznog kamiona za prosečnu brzinu 15 km/h tmi = 0,5 min – vreme manevrisanja kod istovara ti = 1 min – vreme istovara kamiona

Tck = 7 min Qhk = (q x K x 60) / Tck = (25 x 0,95 x 60) / 7 = 203,6 t/h = 76,5 m3/h

Eksploatacioni dnevni kapacitet kamiona na krečnjaku je:

Qdnk = Qhk x tef = 203,6 x 6,5 = 1323,4 t/dan = 497,5 m3/dan

Gde je: tef = 6,5 h – efektivno vreme transporta kamionom,

Eksploatacioni mesečni kapacitet kamiona na krečnjaku je:

Qmesk = Qdnk x 22 = 1323,4 x 22 = 29 114,8 t/mes = 10 945,4 m3/mes

Eksploatacioni godišnji kapacitet kamiona je:

Qgodk = Qmesk x 12 = 29 114,8 x 12 = 349 377,6 t/god = 131 345 m3/god

Potrebno vreme za transport krečnjaka je:

Nk = Qpmesk/Qdk Gde je:

Qpmesk – projektovani mesečni kapacitet transporta krečnjaka (20 000 t/mes),

Nk = 15, radnih dana/mes

B o r

R d S g r u p a 77-103



6.8.1. Normativni materijal na transportu krečnjaka:

tlht

kWh

kW

g

/1.0/6,203

75.0*182*200/

Tabela br. 29 Normativi

Naziv normativa J.m. vrednost Dizel gorivo na transportu rovnog krečnjaka l/t 0,1 Ulje i mazivo (5% od dizel goriva) l/t 0.005

Tabela br. 30. Normativni materijal na transportu rovnog krečnjaka

Godina Proizvodnja

(t) Dizel gorivo Ulje i mazivo Gume ZF 6WG 200

(l/t) l l/t l kom/t kom 1 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 2 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 3 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 4 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 5 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 6 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 7 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 8 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 9 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 10 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 11 300 000 0,1 30 000 0,005 1 500 0,00002 6 12 252 504 0,1 25 250 0,005 1 263 0,00002 6

Ukupno 355 250 17 763 72

Potreban broj izvršioca na transportu rovnog krečnjaka Na transportu rovnog krečnjaka potrebna su 3 VKV vozača. 6.9. POMOĆNI RADOVI Pomoćni radovi (izrada kanala, puteva i preguravanje jalovine na odlagalištu) izvodiće se buldozerom TG 220 slika 57.

Slika br.57. Buldozer TG 220

B o r

R d S g r u p a 78-103



Tabela br.31. Karakteristike Buldozera TG 220

karakteristika jedinica veličina Snaga motora kw 170 Masa kg 22.200 Kapacitet pluga m3 6 Brzina kretanja km/h 0-12 Dimenzije pluga mm 3660x1280

6.9.1. Proračun kapaciteta buldozera Kapacitet buldozera na odlagalištu prljave rizle Kapacitet buldožera izračunava se po sledećoj formuli:

3

r

,k

3600m

Tc

kkVQ

ngp

/h

gde je: Vp – zapremina vučne prizme m3 (6) kn – koeficijent kojim se uzima rad po nagibu (1,1) Tc – vreme trajanja radnog ciklusa u sec kr – koeficijent rastrešenosti materijala u vučnoj prizmi (1,5) kv – koeficijent vremenskog iskorišćenja rada ( 0,75 ) kg – koeficijent koji uzima u obzir gubitak materijala tokom transporta:

kg=1- x L = 1-0.006 x 10 = 0.94

Vreme trajanja ciklusa određuje se iz formule: (s) 2 poc

o

o

p

p

c tttV

l

V

lT

gde su lp – dužina puta transporta materijala ( 10 m) lo – dužina puta bez materijala ( 10 m ) Vp – brzina buldožera pri transportu materijala ( 6 km/h ) Vo – brzina buldožera bez materijala ( 12 km/h ) tc – vreme uključivanja brzine ( 5 s ) to – vreme spuštanja pluga ( 2 s ) tp – vreme okretanja buldozera ( 12s )

Tc= 33.5 (s) Zapremina vučne prizme određuje se na osnovu formule:

32

,2

mktg

LHV rp

gde je: -ugao prirodnog držanja materijala (330) H-visina pluga L-dužina pluga

Vp=6,0 m3

B o r

R d S g r u p a 79-103



, m3/h m3/h

Eksploatacioni časovni kapacitet buldozera: m3/h gde je: Kh - koeficijent satnog vremenskog iskorišćenja (50-etnominutni efektivni sat 0,853)

m3/h m3/h

Smenski kapacitet buldozera: , m3/h , m3/h

, m3/d Mesečni kapacitet buldozera: , m3/god gde je: N - broj radnih dana u mesecui (22): , m3/mesečno

, m3/mesečno

Godišnji kapacitet buldozera: , m3/god gde je:

N - broj radnih meseci u godini (12) , m3/god

, m3/god Ukupna količina prljave rizle na godišnjem nivou je 20% od ukupne količine rovnog krečnjaka i iznosi 60 000 t/god (30 000 m3/god) . Buldozer se koristi još za pomoćne poslove pripreme platoa za bušilicu, priguravanje rovnog krečnjaka na platou bagera, izradu kanala i popravke puta, i ova vrednost je procenjena na 10 000 t/god (3 800 m3/god) . Iskorišćenje buldozera je 0,04, i dovoljan je jedan buldozer. 6.9.2. Normativni materijal na raskrivanju ležišta i pomoćnim radovima


kWh

kW

g

/046.0/556

75.0*170*200/

Tabela br.32. Normativi

Naziv normativa j.m. vrednost Dizel gorivo l/t 0,046 Ulje i mazivo (5% od dizel goriva) l/t 0,0023

Tabela br.33. Normativni materijal za rad buldozera

B o r

R d S g r u p a 80-103



Godina Preguravanje prljave rizle

(t)

Drugi pomoćni radovi (t)

(l/t)

Dizel gorivo Ulje i mazivo

na poslovima prljave rizle

na pomoćnim poslovima

Ukupno l/t l

1 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220

5% od dizela

(0,0023)

161 2 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 3 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 4 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 5 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 6 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 7 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 8 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 9 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161

10 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 11 60 000 10 000 0,046 2 760 460 3 220 161 12 50 500 10 000 0,046 2 323 460 2 783 139

Ukupno 32 683 5 520 38 203 1 910

Potreban broj izvršioca na poslovima raskrivanja ležišta i pomočnim radovima Na ovim poslovima potreban je 1 VKV buldozerista rukovaoc rudarskom mehanizacijom.

B o r

R d S g r u p a 81-103



6.10. ODVODNJAVANJE Objektima za odvodnjavanje tj. kanalima K1, K2, i K3 i propustnim cevima ispod glavnog transportnog puta, odvodnjavaju se površine koje zahvata površinski kop P1 i površine van površinskog kopa na kojima je lociran glavni transportni put P2 i P3. Obodni kanali dimenzionisani su uvidom u izveštaj Republičkog hidrometeorološkog zavoda i njihova geometrija odgovara sa velikim koeficijentom sigurnosti. Ukupna količina padavina prihvata se obodnim kanalima 1, 2, i 3. Prilivi iz kanala 1, 2 i 3 prihvataju se propustnim cevima ipostojećom vododerinom odvode do propusta ispod glavnih saobraćajnica. Svi prilivi usmeravaju se prema postojećem objektu odvodnjavanja lociranim ispod industrijske saobraćajnice odakle nastavljaju prirodnim vodokom ispod železničke pruge i magistralnog puta Kučevo Požarevac do korita reke Pek. Površine za odvodnjavanje P1 površina kopa, P2 površina koja gravitira prema kanali 2 i P3 površina koja gravitira prema kanalu 3.

Intenzitet kiše u funkciji trajanja i verovatnoće: Has

l

i 63

Količina vode sa slivne površine koja se sliva i otiče u odvodne kanale:

gde je: F - slivna površina α – koeficijent oticanja sa slivnih površina 0,2m3/s. Količina vode koja se sliva sa površine P1: F=13,7236Ha

Količina vode koja se sliva sa površine P2: F=6,3589Ha

B o r

R d S g r u p a 82-103



Količina vode koja se sliva sa površine P3: F=5,2843Ha

Slika br. 56. Oblik i dimenzija kanala

Proračun kapaciteta kanala za slivnu površinu P1 Količina vode koja može da proteče kroz kanal je:

gde je: F – površina poprečnog preseka kanala( m2) F=0.34m2 v – brzina vode u kanalu m/s

gde je: c – koeficijent protoka po Bazinu

gde je:

– koeficijent hrapavosti po Bazinu 1,4 R – hidraulični radijus

gde je: U – kvašeni obim

m

m

B o r

R d S g r u p a 83-103



J pad kanala (%):




gde je:



m

m

B o r

R d S g r u p a 84-103



J pad kanala (%):




gde je:



m

B o r

R d S g r u p a 85-103



m

J pad kanala (%):

Proračun kapaciteta propustne cevi Količina vode koja može da proteče kroz kanal je:

gde je: F – površina poprečnog preseka cevi( m2) F=0.28m2 v – brzina vode u kanalu m/s


gde je:


B o r

R d S g r u p a 86-103




m

m

J pad cevi (%)

Ukupna količina vode koja se sliva sa površina P1, P2 i P3 iznosi 0,31 m3/s pa na osnovu toga zaključujemo da cev zadovoljava potrebne uslove. Potrebne su dve ovakve cevi i to ispod puta koji vodi do etaže 220 i ispod puta koji vodi prema etaži 320.

B o r

R d S g r u p a 87-103



6.11. SPISAK OPREME Tabela br. 34. Spisak opreme

oprema marka oznaka Snaga (kW)

kom slika

Bušilica Atlas Copco Roc 460 1

Kompresor Ingersoll Rand 12/235 1 Razbijač RD A600B 90 1

Hidraulični bager

LIEBHERR R964 C 320 1

Kamion TEREX 2766 c 190 1

Utovarivač ULT 160 148 1

Buldozer TG 220 165 1

Hidraulični bager

TEREX O&K

RH-20 200 1

Viljuškar TU 32 1

Putničko vozilo ZASTAVA Poly 55 1 Terensko vozilo LADA Niva 60 1

B o r

R d S g r u p a 88-103



7.0. NORMATIVI POTROŠNJE Tabela br. 35. Ukupni normativi nafte, ulja i maziva po godinama

God Proiz

(t)

bušilica Atlas Copco ROC 460

bager Liebherr R 964

kamion Terex 2766 C

(Rad u prvoj smeni)

kamion Terex 2766 C

(Rad u drugoj smeni)

bager TEREX O&K

RH-20

Utovarivač ULT 160

Buldozer TG 220 UKUPNO

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t)

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t)

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t)

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t)

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t)

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t)

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t) Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t) 1 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 2 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 3 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 4 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 5 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 6 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 7 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 8 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 9 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 10 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 11 300 000 30 000 1 500 45 000 2 250 30 000 1 500 30 000 1 500 30 000 1 500 3000 150 3 220 161 171 220 8561 12 252 504 25 250 1 263 37 876 1 894 25 250 1 263 25 250 1 263 25 250 1 263 2525 126 2 783 139 144 184 7211

Ukupno 355 250 17 763 532 876 26 644 355 250 17 763 355 250 17 763 355 250 17 763 35 250 1 776 38 203 1910 2 027 604 101 382

B o r

R d S g r u p a 89-103



Tabela br. 36. Ukupni normativi po godinama

Godina Krune (kom)

Šipke (kom)

Eksploziv (kg)

Detonatori (kom)

Busteri (kom)

Dizel (l/t)

Ulje i mazivo

(l/t)

Gume 20,5x25

Gume ZF 6WG 200

1 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 2 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 3 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 4 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 4 12 5 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 6 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 7 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 4 12 8 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 9 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 10 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 4 12 11 5 5 46 579 1 128 789 171 220 8561 12 12 5 5 39 204 949 664 144 184 7211 12

Ukupno 60 60 551 573 13 357 9 343 2 027 604 101 382 12 144

B o r

R d S g r u p a 90-103



8.0. ORGANIZACIJA RADA I POTREBAN BROJ RADNIKA Rad na kopu odvija se 5 dana u nedelji u jednoj smeni ( 8 sati), i utovar rovnog krečnjaka na E 220, druga smena. Potreban broj radnika dat je u narednim tabelama. Tabela br.37. Specifikacija radnih mesta na kopu za rad u jednoj smeni.

R.b. Naziv radnog mesta Broj

izvršilaca Kvalifikacija

1 Tehnički rukovodioc proizvodnje 1 VSS dipl. inž rudarstva, položen stručni ispit 2 Poslovođa rudarske proizvodnje 2 SSS- rudarski tehničar položen stručni ispit 3 Nadzornik rudarske proizvodnje 2 SSS- rudarski tehničar položen stručni ispit 4 Bušač bušilice 89 mm 1 VKV bušač 5 Pomoćnik bušača 1 NKV 6 Rukovaoc hidrauličnog bagera 2 VKV bagerista, rukovaoc rudarskom mehanizacijom 7 Rukovaoc utovarivača 1 VKV rukovaoc rudarskom mehanizacijom 8 Vozač kamiona 6 VKV Vozač 9 Rukovaoc hidrauličnog bagera 2 VKV bagerista, rukovaoc rudarskom mehanizacijom 10 Rukovaoc buldozera 1 VKV buldozerista, rukovaoc rudarskom mehanizacijom

11 Pomoćni radnik na odlagalištu prljave rizle

1 NKV

Ukupno 20

Tabela br.38. Specifikacija radnih mesta na održavanju opreme.

R.b Naziv radnog mesta Broj

izvršilaca Kvalifikacija

1 Glavni poslovođa mašinskog održavanja 1 SSS- mašinske struke 2 Mehaničar 3 VKV/VK 3 Auto električar 1 VKV 4 Bravar 3 VKV/KV 5 Viljuškarista 1 KV 6 Vozač 2 VKV

Ukupno 11

Tabela br.39. Potreban broj radnika po kvalifikacionoj strukturi.

R.b Broj radnika Kvalifikacija

1 1 VSS dipl.inž.rudarstva

2 5 SSS- rudarski tehničar položen stručni ispit

3 23 VKV / KV

4 2 NKV

B o r

R d S g r u p a 91-103



9.0. MERE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

Sa početkom eksploatacije istovremeno treba preduzeti mere zaštite životne sredine i predvideti mogućnost rekultivacije nakom završetka eksploatacije. Mere zaštite koje treba preduzeti su: 1. Mere sigurnosti 2. Zaštita vazduha od emisija prašine 3. Mere za revitalizaciju i estetskog izgleda narušene prirodne sredine 9.1. MERE SIGURNOSTI

Sigurnosne mere podrazumevaju propisno ograđivanje ležišta i poštovanje projektovanog nagiba kosine radne etaže i generalne kosine etaže kopa, kao i projektom planirane granice kopa, kako bi se rudarski radovi odvijali bezbedno.

9.2. ZAŠTITA VAZDUHA OD EMISIJE PRAŠINE

Aerozagađenje prašinom nastalom prilikom transporta rovnog krečnjaka i prljave rizle suzbija se prskanjem auto cisternom. Smanjenje emisije gasova nastalih radom dizel mašina na površinskom kopu postiže se korišćenjem tečnog goriva konstantnog elementarnog sastava (za sagorevanje 1kg nafte količina gasova koja se oslobađa pri radu motora sa unutrašnjim sagorevanjem kreće se između 13 i 14m3/kg). Koncentracija gasova na kopu zavisi od odnosa sagorljivih komponenti u gorivu: ugljenika, vodonika, sumpora i hemijski ispravnog odnosa gorivo-vazduh. Suzbijanje zagađenja voda, zemljišta i biljaka postiže se pravilnim uskladištenjem otpadnih ulja i maziva i ambalaže od plastike i drugog materijala.

9.3. MERE ZA REVITALIZACIJU ESTETSKOG IZGLEDA NARUŠENE PRIRODNE SREDINE

Zakonskom regulativom, u slučaju površinskog otkopavanja ležišta mineralnih sirovina, predviđena je obaveza rekultivacije degradiranih zemljišnih površina sa ciljem njegovog privođenja prvobitnom izgledu i nameni gde god je to moguće. Ovo znači da je cilj rekultivacije degradiranih površina otkopavanjem ležišta, vraćanje estetskog izgleda terenu. Ovo se može postići pošumljavanjem autohtonim vrstama drveća koja rastu na ovom prostoru i eventualnim zatravljivanjem, onih površina na kojima je to moguće tj. izvodljivo. Rekultivacija će se izvoditi na završnoj konturi površinskog kopa, tj. onda kada se ovaj objekat dovede u završno projektovano stanje. Završna kontura površinskog kopa počinje da se formira u 8-oj godini proizvodnje na kopu što znači da se ovi poslovi mogu započeti od 9-e proizvodne godine rudnika pa nadalje.

B o r

R d S g r u p a 92-103



Za to vreme treba da se uradi tehnički projekat rekultivacije i eventualna terenska provera tehničkog rešenja, a u ovom projektu se daje opis idejnog rešenja rekultivacije terena. Površine koje treba da budu predmet rekultivacije su površine koje zahvataju: projektovana kontura kopa i putevi okolo kao i površine koje će biti zahvaćene jalovištima. Jalovište prljave rizle se neće pošumljavati jer se planira korišćenje prljave rizle za proizvodnju građevinskog materijala, pa će prljava rizla praktično biti privremeno odložena na prostoru jalovišta. Način rekultivacije prostora ovog jalovišta može se definisati tek posle upotrebe prljave rizle kao korisne mineralne sirovine. Stenska masa koja čini podlogu na terenu tj. površina na kojima će se rekultivacija obavljati, su krečnjaci. Stenska masa nije pogodna podloga za brzo pošumljavanje i zatravljivanje pa su nužne dodatne mere za pospešivanje ovih procesa. Formiranjem površinskog kopa i jalovišta, formiraju se jednim delom ravne površine koje su pogodne za rekultivaciju, i delom vrlo strme površine na kojima to neće biti moguće. Rekultivacija će se praktično izvoditi na površinama koje to omogućuju. Konturu površinskog kopa čine etažne ravni završne širine 5,4m u krečnjaku, i strme etažne kosine pod nagibom od 75o. Strme etažne kosine nisu pogodne za rekultivaciju dok se etažne ravni mogu zatravljivati i pošumljavati. Rekultivacija etažne ravni Rekultivacija etažne ravni širine 5,4m (na krečnjačkim etažama) obavljaće se na sledeći način: - Izradu zaštitnog nasipa od kamene sitneži, na 3,0m od nožice višlje etaže, koja se

radi buldožerom čišćenjem etaže, visine oko 0,5m, čiji je zadatak da sprečava rasturanje i ispiranje humusa.

- Nanošenje humusnog sloja, prosečne debljine 0,2m, i širine oko 3,5m, po površini etažne ravni. Potrebna količina humusa po m1 etažne ravni je 0,7m3, ali se usvaja 1m3 u pripremi humusa, zbog gubitaka u transportu, neravnomernog planiranja i dodavanja humusa u jamama za sadnju sadnica.

- Zasađivanje odabrane mešavine trava po humusnom sloju. Na m1 etažne ravni proizilazi 3,5m2 travnatog zasada.

- Iskopavanje jama za sadnice drveta, prečnika i dubine oko 0,6m i rastojanju oko 2,5m, po obodu humosnog sloja,

- Zasađivanje sadnica drveta, odabrane vrste drveta koje može najbolje da uspeva u datim uslovima. Sadnice se sade u naizmeničnom rasporedu, na rastojanju od oko 2,5m. Potrebno je po 0,8 sadnica na m1 etažne ravni.

B o r

R d S g r u p a 93-103



Predloženi način rekultivacije ilustrovan je i na sledećim slikama:

Slika br.53. Izgled etažne ravni pripremljene za rekultivaciju

Slika br.54 Izgled rekultivisane etažne ravni

Zatravljivanje Zatravljivanje ravnih površina na površinskom kopu, etažne ravni, ima za cilj stabilizaciju nasutog humusa i sprečavanje erozije, koje nastaju pod uticajem vetrova i usled bujica pri “provali oblaka” i topljenju snega. Radovi na zatravljivanju sastoje se od: - ručnog sejanja mešavina trave, po izboru kompetentnih stručnjaka, - đubrenje zasejanih površina odgovarajućim đubrivom i - orošavanja (zalivanja) zasejanih površina travnom smešom do nicanja trave i posle u

zavisnosti od meteoroloških uslova.

B o r

R d S g r u p a 94-103



Setva mešavina trava obavlja se ručno i to unakrsno u oba pravca. Nakon zasejavanja, tretira odgovarajućim đubrivom u količini 150gr/m2, a zatim zaliva. Najpovoljnije vreme setve je jesen i to sredina septembra. Pošumljavanje ravnih površina Pošumljavanje degradiranih površina treba vršiti autohtonim vrstama drveta koje prirodno rastu na tom prostoru po savetu i izboru kompetentnih stručnjaka. Na ravnoj površini, etažnih ravni površinskog kopa, pošumljavanje se vrši nakon sejanja trave, sadnjom sadnica u jamama prosečne dubine i širine 0,6m. Pri sadnji sadnica na dno jame se najpre ubacuje humus u visini do 1/3 jame, a zatim se sadnica vertikalno postavi u jamu pri čemu koren biljke sa žilama treba da zauzme što prirodniji položaj celom dubinom i na kraju se koren zatrpava zemljom kojoj je dodato 2kg stajnjaka po sadnici, koja se dobro ugazi – sabije kako bi se eliminisala opasnost od formiranja vazdušnih džepova uz koren sadnice i izbeglo sušenje. Za sadnju se koriste zdrave sadnice sa slobodnim korenovim sistemom i dodavanjem 200gr odgovarajućeg đubriva.

B o r

R d S g r u p a 95-103



10.0. MERE BEZBEDNOSTI NA RADU

U cilju eliminisanja štetnih uticaja radne sredine i opasnosti od povreda pri kretanju i rukovanju mehanizacijom i potpune sigurnosti svake faze rada pri eksploataciji rude i jalovine na površinskom kopu „Kaona“, moraju se primenjivati važeći zakoni, pravilnici i standardi koji važe na površinskim kopovima, a posebno: - Zakon o rudarstvu, - Zakon o bezbednosti i zdravlju na radu, - Zakon o zaštiti od požara, - Zakon o zaštiti životne sredine, - Pravilnik o tehničkim normativima za površinsku eksploataciju ležišta mineralnih

sirovina, Takođe treba: - da se eksploatacija rude i jalovine odvija po važećem projektu, - da tehnički rukovodilac izda pismena uputstva o načinu rada i predviđenim merama

zaštite za mehanizaciju koja se koristi i ista se uručuju rukovaocima uz potpis, - da mehanizacijom rukuju za to stručno osposobljena lica, dok vozači kamiona moraju

da imaju i važeću vozačku dozvolu, - da svaka mašina u proizvodnji ima knjigu primopredaje, odnosno dnevnik rada u koji

se upisuje stanje mašine pre početka rada, zapažanja u toku rada i stanje mašine na kraju smene,

- da se pregled i opravka mehanizacije vrši pri potpunom zaustavljanju iste, - nezaposlenim licima dozvoljen je pristup na kopu samo uz odobrenje, te u tom smislu

treba na svim prilaznim mestima na granici zone opasnosti postaviti table upozorenja o zabrani pristupa površinskom kopu,

Za ostvarivanje povoljnih uslova rada i efikasnije zaštite na radu u svim fazama rada tehnološkog procesa proizvodnje, lični doprinos svakog radnika je od velike važnosti. Stoga je radnik u obavezi da: - svoje radne zadatke obavlja sa punom pažnjom radi obezbeđenja svog života i

zdravlja, kao i zaštite ostalih radnika i sredstava rada, - se pridržava propisanih mera zaštite na radu i da se stara o sprovođenju i

unapređivanju zaštite na radu, - se služi sredstvima zaštite, da ih namenski koristi, da pažljivo rukuje njima i da ih

održava u ispravnom stanju, - prijavi zapažene nedostatke, kvarove i druge pojave u toku rada, a koje bi mogle da

ugroze bezbednost radnika na radu, - upotpunjava i usavršava znanje iz oblasti zaštite na radu, - prijavi nesreću na poslu, da pruži pomoć povređenom radniku i da učestvuje u

spašavanju kod nesreća na poslu, - rukovaoci mehanizacije vode knjigu primopredaje-dnevnik rada u koju unose stanje

mašine na početku smene, u toku rada i na kraju smene, a potvrđuju svojim potpisom, dok radnici sa održavanja u dnevnik rada upisuju vrstu opravke i vreme otklanjanja kvara, što takođe overavaju svojim potpisom.

B o r

R d S g r u p a 96-103



Lična zaštita na radu U cilju otklanjanja štetnog uticaja radne sredine, sprečavanja profesionalnih oboljenja i povreda radnika na radu, kao posledica zaprašenosti, klimatskih prilika, buke, vibracije i dr. i zaštite tela, odnosno organa za disanje, sluha, očiju, ruku itd., a u skladu sa zakonskim obavezama, radnici moraju pri radu da imaju lična zaštitna sredstva u zavisnosti od uslova rada, stepena opasnosti i štetnosti na radnom mestu. U individualna zaštitna sredstva spadaju, radna odela, kožusi, specijalne cipele, gumene čizme, kožne rukavice, plastični šlemovi, zaštitne naočare, respiratori, antifoni itd. Zaštitna odeća, obuća i ostala zaštitna sredstva služe za zaštitu tela, organe za disanje, sluha, očiju, glave i ruku izvršilaca od povreda i profesionalnih oboljenja. Za svako radno mesto, internim pravilnikom donose se norme za korišćenje individualnih zaštitnih sredstava. Sva individualna zaštitna sredstva se daju na besplatno korišćenje, s određenim rokom trajanja zavisno od radnog mesta i internih propisa. Protiv-požarna zaštita Zaštitu od požara regulisati internim Pravilnikom preduzeća za protiv-požarnu zaštitu i obezbeđenje potrebnih sredstava i uređaja za sprečavanje i gašenje početnih požara. Za svu mehanizaciju u neposrednoj proizvodnji, koja radi na dizel gorivo i benzin, kao i za elektro mašine predvideti dovoljan broj protiv - požarnih aparata. Svi radnici, a posebno rukovaoci mehanizacije moraju biti obučeni iz zaštite od požara, a naročito o pravilnom aktiviranju protiv-požarnih aparata koji su postavljeni na mašinama. Svakodnevno kontrolisanje brojnog stanja i ispravnosti protiv - požarnih aparata vrše sami rukovaoci mehanizacije, a svaki kvar ili nedostatak prijavljuju odgovornim licima zaštite od požara ili neposrednim rukovodiocima. Mere bezbednosti pri bušenju Za dobro i sigurno rukovanje bušilicom potrebno je stručno i brižljivo rukovanje od strane rukovaoca bušilice. Bušač obavlja ustaljene operacije pri radu sa bušilicom i to: pregled ili provera pre početka rada bušilicom, obavlja startovanje i zaustavljanje bušilice, vrši pokretanje bušilice po etaži. Bušač je odgovoran za bušenje primarnih bušotina prema projektovanoj geometriji, redovno održavanje i svakodnevno podmazivanje bušilice.

B o r

R d S g r u p a 97-103



Bušač je u obavezi da obavi sledeće: - po dolasku do bušilice pregleda stanje etaže na kojoj se nalazi bušilica, kao i stanje

nižih i viših etaža, - traži da se plato za bušenje na etaži poravna, ako za tim postoji potreba, - vizuelno vrši pregled donjeg stroja bušilice, posebno sistema za putovanje (lance,

rolne i dr.) i sistema za otprašivanje, - po stupanju na bušilicu kontroliše nivo ulja u reduktorima i hidrauličnom sistemu,

ispravnost sistema za putovanje, ispravnost rashladnog sistema, ispravnost sistema za podmazivanje, stanje katarke sa bušaćim priborom i dr.,

- pri bušenju prvog reda minskih bušotina prema ivici etaže, bušilicu postavlja tako da njena duža osa bude približno upravna na ivicu etaže, a hidraulične stope da se nalaze najmanje na 5m od ivice etaže,

- dovodi bušilicu u horizontalan položaj pri minimalnoj visini, - režim bušenja u različitim stenskim sredinama podešava tako da se uvek radi sa

dozvoljenim odnosom rotacije i osovinskog pritiska, kako bi se postigla njveća mehanička brzina bušenja,

- pre početka, a i po završetku bušenja minske bušotine, proverava ispravnost bušaće krune i iste čisti od nalepljenog materijala,

- po završetku bušenja minske bušotine, a pri vađenju bušaćih šipki iz bušotine, pustiti da se bušaće šipke okreću, vazduh ne isključuje jer se time izbegava mogućnost zaglavljivanja istih u bušotini,

- na više mesta na bušilici mora biti obeležen radni broj, a i postavljene table o zabrani zadržavanja u radnom krugu bušilice,

- bušač je obavezan da vodi evidentni karton bušilice i - za vreme miniranja bušilicu treba skloniti na sigurno mesto i okrenuti je zadnjim

delom prema minskoj seriji. Mere bezbednosti pri miniranju Rukovanje eksplozivnim sredstvima i miniranje mogu vršiti stručno osposobljena lica. Početak i završetak minerskih radova moraju se pravovremeno objaviti predviđenim postupkom i signalnim sredstvima. Obaveštenja o vremenskom rasporedu miniranja i signalima za obaveštenje o miniranju treba postaviti na glavnim prilazima putevima površinskom kopu. U minskom polju mogu se zadržavati lica koja su angažovana na miniranju. Sva ostala lica moraju se udaljiti iz minskog polja. Takođe, treba vidno obeležiti minsko polje, prekontrolisati udaljenost mehanizacije od minske serije i preduzeti druge mere za sigurno miniranje. Odgovorno lice za svaku minsku seriju sačinjava skicu i na licu mesta utvrđuje: - broj, raspored i dubinu minskih bušotina, - vrstu eksplozivnih sredstava, pribor i alat za miniranje, - vrstu sredstava za iniciranje i paljenje mina, - potrebnu količinu eksploziva za svaku minsku bušotinu, - način začepljivanja minskih bušotina, - način iniciranja i redosled paljenja i - ostalo od značaja za miniranje (ovodnjenost bušotina itd.), a sve u cilju sigurnog

miniranja.

B o r

R d S g r u p a 98-103



Pri radu sa pojačnicima detonacije (busterima) voditi računa o sledećem: - očistiti ušće bušotine a posebno ukloniti ili obrušiti u bušotinu labave i viseće komade

stenske mase, - iseći detonirajući štapin potrebne dužine, - kalem sa detonirajućim štapinom udaljiti od minske bušotine, - vezati pojačnike detonirajućim štapinom i iste pažljivo spustati u minske bušotine, ali

tako da kada su bušotine suve oni vise na 0,5 m, a kada su mokre na 1 m od dna same bušotine,

- kod samog punjenja bušotine, vozilo se eksplozivnom smešom, zbog sigurnosti, treba biti što više udaljeno od bušotine, crevo za punjenje ne sme biti povijeno ili ukršteno i kod istakanja isto spusti što dublje u bušotinu kako bi se smanjila visina padanja eksplozivne smeše.

Pri pojavi bilo kakvih anomalija na minskoj seriji (eksplozivnoj smeši, vozilu i dr.) rad treba prekinuti dok se nastala anomalija ne otkloni. Za zaštitu radnika pri samom aktiviranju minske serije od letećih komada stena i vazdušnog udara, prirodni ili veštački zakloni moraju biti sigurni Posle izvršenog aktiviranja minske serije, radnici koji su izvršili paljenje moraju ostati u zaklonima sve dok se nastali gasovi i prašina ne razrede i ne budu više štetni po zdravlje radnika. Ostalim radnicima na radilište je dozvoljen pristup tek pošto lica koja su izvršila paljenje izvrše pregled radilišta i konstatuju bezbedan nastavak radova. Ako neko minsko punjenje nije aktivirano ili se u to posumnja, onda se u zaklonu mora sačekati još najmanje 20 min. Ne eksplodirano minsko punjenje palilac mina vidno obeležava i preduzima mere za njegovo uništenje. O ne aktiviranom minskom punjenju mora se voditi evidencija u “knjizi zatajenih mina” i to sa opisom položaja minske bušotine i načinom njenog onesposobljavanja ili uklanjanja. Sve dok se ne eksplodirana minska bušotina ne uništi, ne smeju se u blizini izvoditi bilo kakvi radovi koji se ne odnose na uništavanje iste. Ne eksplodirane-zatajene mine smeju se uništavati prema uputstvu o upotrebi i uništavanju eksplozivnih sredstava. O svakom masovnom miniranju mora se voditi dnevnik miniranja sa skicom minskog polja, geodetskim planovima i geološkim profilima, brojem minskih bušotina, njihovom ukupnom dužinom, vrstom i količinom eksploziva po bušotinama i svim utrošenim eksplozivnim sredstvima, odnosno tačna evidencija upotrebljenog eksplozivnog materijala.

B o r

R d S g r u p a 99-103



Mere bezbednosti pri utovaru Rukovaoc utovarivača je odgovoran za kvalitet rudarskih radova pri utovaru odnosno za niveletu etažne ravni, siguran rad utovarivača i njegovo redovno smensko održavanje. Rukovaoc utovarivača je u obavezi da: - prati stanje radne etaže, kao i stanje nižih i viših etaža zbog sigurnosti utovarivača, - na početku smene, vizuelno pregleda stanje kašike, proverava: ispravnost sistema za

putovanje i okretanje, ispravnost kočnica, ispravnost sistema za podmazivanje i dr.; i nakon uveravanja u ispravnost utovarivača za rad počinje sa radom,

- zvučnim signalom objavljuje početak rada utovarivača, dopušta postavljanje kamiona za utovar kao i polazak punog kamiona,

- istresanje materijala iz kašike u kamion vrši sa najmanje moguće visine, ali tako da otvoreno dno kašike ne udara u korpu vozila,

- kašikom utovarivača, bilo ona puna ili prazna, ne prelazi iznad kabine vozila, - ne vrši bočno potiskivanje kašikom kod sklanjanja negabaritnih komada stenske

mase, - kod putovanja, kašiku podigne najmanje 1,5 m iznad zemlje, dok kod uspona kašiku

okrene nazad, a kod pada kašiku okrene napred, - spustiti kašiku utovarivača na zemlju prilikom bilo kakvog prekida rada ili za vreme

opravke, čišćenja i podmazivanja, - utovarivačem ne izvodi radove za koje utovarivač nije predviđen. Za vreme miniranja utovarivač se mora skloniti na sigurno mesto i okrenuti zadnji deo prema minskoj seriji. Na utovarivaču mora biti vidno obeležen radni broj i postavljene table o zabrani zadržavanja u radnom krugu utovarivača. Mere bezbednosti pri transportu Rudnički putevi, stalni ili privremeni, koji služe za transport mineralne sirovine i jalovine od mesta otkopavanja do istovarnih mesta, moraju imati čvrstu podlogu i moraju se stalno i permanentno održavati kako bi u potpunosti odgovarali svojoj nameni kao i zahtevima bezbednosti saobraćaja na njima. Putevi unutar kopa na svojoj spoljnoj ivici moraju imati zaštitne bedeme od nasutog čvrstog materijala, minimalne visine jednog. metra, koje služe da zaštite kamion od sletanja sa puta i pada niz kosinu kopa. Kolovozna traka puta mora uvek biti ravan i čista. Materijal koji slučajno ispadne iz korpe kamiona prilikom transporta ili se odroni iz kosina iznad puta, mora se stalno i blagovremeno uklanjati sa kolovozne trake. U letnjim i sušnim periodima godine kada na putevima ima prašine,puteve treba prskati vodom. U zimskom periodu puteve treba čistiti od snega i posipati solju ili peskom kako bi se omogućio bezbedan saobraćaj na njima.

B o r

R d S g r u p a 100-103



Stalni rudnički putevi se moraju odvodnjavati, tj. moraju imati nagib u poprečnom preseku prema unutrašnjoj ivici puta, odnosno prema kanalu za odvodnjavanje sa te strane puta. Noću, po magli i u danima sa intenzivnim padavinama i vejavicom u toku zime, zabranjeno je uključivanje u rad vozila sa neispravnim ili delimično ispravnim svetlima. U takvim uslovima vožnje kamioni moraju imati uključena svetla, kako u vožnji tako i prilikom stajanja. Utovar materijala u kamion može se vršiti isključivo sa bočne ili zadnje strane a izričito je zabranjen prenos kašike bagera sa materijalom preko kabine kamiona. Kamioni se smeju utovarivati samo do granice njihove nosivosti. Vozač je dužan i da : - startovanje i polazak kamiona objavi zvučnim signalom; - postavljanje kamiona u položaj za utovar i odlazak sa mesta utovara vrši tek po

dobijanju propisanog signala od bageriste; - brzinu vozila prilagodi uslovima puta što će mu omogućiti sigurnost kontrole

vozila,tako|e ne sme prekoračiti propisanu brzinu za određene deonice puta; - signalne, zaštitne i druge uređaje na kamionu, osvetljenja, kočnice i dr. sme

upotrebiti prema uputstvu proizvođača; - praznim vozilom mora da propusti puno na bilo kojoj deonici puta. Vozaču kamiona je zabranjeno : - da napusti kabinu vozila dok traje utovar ili istovar, kao i dok je motor u radu; - da sa mesta istovara krene kamionom pre nego što se materijal potpuno ne istovari

iz korpe (sanduka) kamiona, i istu ne vrati u položaj za vožnju tj u horizontalan položaj;

- da vrši kretanje kamionom unazad do mesta utovara ili istovara na dužini puta većoj od 30 metara, osim pri izradi useka i sl.;

- da pretiče druga vozila osim u slučajevima kada su u pitanju različiti tipovi vozila; - da pri vožnji nizbrdo ručicu birača kretanja kamiona drži u neutralnom položaju kako

bi se brže kretao. Mere zaštite na pomoćnim poslovima Dužnosti buldožeriste: Dužan je i odgovoran za sprovođenje mera zaštite prema propisima i tehničkim

uputstvima. Pre početka rada vrši pregled Dnevnika rada buldozera i upoznaje se sa stanjem

buldozera iz prethodne smene, kao i da izvrši kontrolu ispravnosti pogonskih i upravljačkih delova.

Buldozerom može rukovati lice obučeno za rad sa buldozerom ili lice koje se obučava za rad sa buldozerom ali u prisutnosti budozeriste.

Da revovno vrši pregled buldožera, pre početka rada i u toku rada. Da na kraju smene vrši uredno popunjavanje Dnevnika rada buldozera a prema

predviđenim rubrikama. Da sva zapažanja u toku smenskog rada koja se tiču rada buldozera unodi u Dnevnik

rada buldozera.

B o r

R d S g r u p a 101-103



Da radove na jalovištu, dobijanju rude, transportu i ostale poslove na površinskom

kopu izvodi savesno u cilju zaštite radnika i mehanizacije a prema tehničkim uputstvima.

Polazak buldozera buldozerista mora najaviti zvučnim signalom ili već ugovorenim znakom.

Buldozerista ne sme dozvoliti vožnju ljudi na branicima ili drugim delovima buldozera. Za vreme rada ili vožnje-kretanje buldozera zabranjeno je uskakanje, kao i svako

kretanje oko njega. Buldozerom je zabranjeno prevoziti mašine, delove mašina, kao i zapaljiva sredstva. Zabranjeno je snabdevanje buldozera gorivom i mazivom, kao i svaki drugi rad na

opravci dok je motor u radu. Čišćenje pluga vršiti isključivo kada buldozer stoji, a zabranjeno je i svako drugo

čišćenje kada je buldozer u pokretu. Da se pri kretanju putevima Površinskog kopa pridrzava datih saobraćajnih znakova,

a pri kretanju putevima između etaže da vodi računa o dozvoljenim usponima-padovima puta.

Prilikom kretanja unazad buldozera, buldozerista mora voditi računa o ličnoj sigurnosti, sigurnosti buldozera, drugih mašina i sigurnosti lica kaja se nalaze u neposrednoj blizini kretanja.

Mere zaštite na odlagalištima Na odlagalištima: - Treba da bude radnik koji će pratiti stanje odlagališta na delu gde kamioni vrše

istresanje materijala i zavisno od stepena ispucalosti podloge dozvole ili zaustave dalje odlaganje, odnosno prilaz kamiona ivici odlagališta;

- Vozač sme da priđe ivici odlagališta samo u prisustvu radnika zaduženog za odlaganje koji mora biti u vidnom polju vozača;

- Istovarno mesto mora biti uvek čisto i poravnato, kako zbog održavanja nivelete odlagališta, tako i zbog bezbednosti kamiona pri dolasku i odlasku. O tome se stara radnik zadužen za odlagalište koji na raspolaganju mora imati odgovarajuću prateću mehanizaciju (buldožer i sl.)

Opšta napomena Svi zaposleni u tehnološkom procesu otkopavanja rude i jalovine na kopu tj. procesu proizvodnje na kopu, dužni su da se pridržavaju i ostalih mera zaštite koje ovde nisu navedene a propisane su pravilnicima i normativnim aktima iz oblasti zaštite na radu.

B o r

R d S g r u p a 102-103



11.0. TEHNO-EKONOMSKA ANALIZA 11.1. TROŠKOVI NORMATIVNOG MATERIJALA Tabela br.40. Troškovi normativnog materijala

R.b. Naziv normativnog materijala J.m. Plan Količina Cena/ j.m.

Vrednost u din

Površinski kop Godišnje iskopine 300 000 t 1 Bušeće krune kom 0,000016 5 21 070 105 350 2 Bušeće šipke kom 0,000016 5 32 000 160 000 3 Eksploziv kg 0,413 46 579 65 3 027 635 4 Detonatori kom 0,010 1 128 480 541 440 5 Busteri kom 0,007 789 100 78 900 6 Dizel gorivo ukupno l 0,6 171 220 98 16 779 560 7 Ulja i maziva ukupno l 0,03 8561 200 1 712 200 8 Gume 20,5x25 kom 0,000001 1 44 604 44 604 9 Gume 21 00 33 kom 0,00004 12 150 000 1 800 000

Ukupno 24 249 689

11.2. TEHNO EKONOMSKA OCENA Tehno-ekonomskom analizom data je cena koštanja jedne tone krečnjaka na površinskom kopu Kaona uzimajući u obzir samo troškove eksploatacije do primarnog drobljenja. Dat je prikaz za jednu godinu eksploatacije. Tabela br.41. Cena koštanja jedne tone krečnjaka

Proizvodnja 300 000 t

R.b. Elementi Površinski kop kaona

U din Din/t krečnjaka 1 Troškovi normativnog materijala 24 249 689 80,83 2* Troškovi održavanja opreme 9 500 000 31,66 3* Bruto zarade,

Neto, porezi i doprinosi

14 940 000 9 000 000 5 940 000 99,60

4* Troškovi proizvodnih usluga Usluga zaštite Usluge službi Ostale proizvodne usluge 1 792 800 5,97

5* Troškovi amortizacije 9 500 000 31,66 6 Nematerijalni troškovi 1 000 000 3,33 7 Troškovi rekultivacije 300 000 1

Cena koštanja 76 222 489 254,05

* procenjena vrednost postojeće opreme je 95 000 000 din. * troškovi održavanja opreme računati 10% od procenjene vrednosti postojeće opreme * bruto zarade računate na prosek od 30 000 din * Troškovi proizvodnih usluga računati preko neto zarada radnika službi 30 000 din. Troškovi proizvodnih usluga su 3 zarade radnika službi i to jednog radnika zaštite, jednog radnika u ekonomskom sektoru i jednog radnika u pravnom sektoru sa mesečnom neto zaradom od 30 000 din. * Troškovi amortizacije računati 10% od procenjene vrednosti postojeće opreme

B o r

R d S g r u p a 103-103



12.0. ZAKLJUČAK Ležište krečnjaka Kaona kod Kučeva ima 54.105.610 t krečnjaka. Za otkopavanje ove količine krečnjaka, potrebno je ukloniti 121.000 kubika jalovine. Za godišnji kapacitet od 300.000 t krečnjaka vek eksploatacije bi bio 180 godina. Dopunskim rudarskim projektom eksploatacije krečnjaka u rudniku Kaona kod Kučeva zahvaćeno je 3 552 504 t krečnjaka. Eksploatacija će se vršiti na delu kopa koji je već bio raskriven, odnosno, otvoren, pa jalovine nema. Veličinu zahvata i površinskog kopa, uslovili su nerešeni pravno imovinski odnosi na okolnim parcelama iznad ležišta krerčnjaka. Za godišnji kapacitet od 300.000 t krečnjaka njegov vek bi bio 12 godina. Konačni zahvat isprojektovan je od kote 212,5 do kote 325 sa završnim uglom kosine od 55o na prostoru ograničenom krajnjim istražnim bušotinama. Projektom su verifikovani kapaciteti postojeće opreme, bušilice za primarno bušenje Atlas Copco, bagera za utovar krečnjaka na kopu Liebherr sa kašikom 4m3, kamiona TEREX 2766 C za transport rovnog krečnjaka, bagera za utovar krečnjaka na platou TEREX O&K RH-20, utovarivača ULT 160, za utovar prljavog krečnjaka trećem licu, kao i buldozera TG 220 za pomoćne radove. Otkopani krečnjak koristi se za potrebe samog preduzeća pa je u ekonomskom delu data cena koštanja jedne tone krečnjaka bez ostalih ekonomskih parametara. Cena jedne tone krečnjaka je 254,05 din/t.

text drp kaona

Documents