the religious project: design development & management ·...

การบรหารจดการออกแบบและพฒนาการสถาบนศาสนา อรณ ศรจานสรณ

The Religious Project: Design Development & Management

Arun Sirijanusor

นกศกษาปรญญาเอก, อาจารยพเศษ คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการผงเมอง มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผจดการฝายวางแผนกลยทธและพฒนาธรกจใหม บรษท วไลลกษณ ดเวลลอปเมนต จ ากด Ph.D. Candidate, Guest Instructor, Faculty of Architecture and Planning, Thammasat University Strategic and Business Development Manager Vilalux Development Co.,Ltd. _____________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

ดวยความศรทธาพระพทธศาสนา ท าใหพทธศาสนกชนนยมท าบญดวยการสรางวดสงผลใหมการกอสรางวดและอาคารเสนาสนะเพมมากขน โดยขาดการควบคมดแลทเหมาะสมกอใหเกดปญหาตางๆ ตดตามมา ผลการศกษาวจยน จงไดสรปเปนขอเสนอ แนะแนวทางการบรหารจดการ 2 แนวทาง คอ 1.) แนวทางการสงเสรมและก ากบดแล หนวยงานภาครฐใหมนโยบายและใหความส าคญเรองการออกแบบกอสรางอาคารทางศาสนามากขนกบกลมบคคลทเกยวของ และ 2.) แนวทางการก ากบดแล ใหมการปรบเปลยนขนตอนการด าเนนการ และควรมกฎหมายควบคมอาคารทางศาสนาเรองความปลอดภยของโครงสรางอาคาร สวนดานรปแบบสถาปตยกรรมเสนอใหมการพจารณารปแบบกอนการกอสรางโดยคณะกรรมการผทรงคณวฒรวมกบมหาเถรสมาคม และสถาบนการศกษา

ค าส าคญ: สถาบนศาสนา, พทธศาสนกชน, พฒนาการดานออกแบบ, เขตเสนาสนะภายในวด

Abstract With profound faith in Buddhism, some devout Buddhists make merit by constructing new temples and religious buildings. However, the construction is carried out without supervision; hence there are a number of problems in both the design and the construction processes. Based on the findings, the following recommendations can be made. First, promotional measures should be devised by the public sector which would give more significance to the design and construction of temples. And secondary, legal measures should be imposed to ensure the safety and the strength of the structure. For example, the temple may have to seek permission to construct large and significance structure. Also, a panel of experts, including architects, representatives from related government agencies, and representatives from educational institutes, and local committees taking charge of their own areas.

Keywords: Religious, Buddhists, Design Development, in existing temples area ความส าคญ และความเปนมาของปญหา

ในปจจบนการกอสรางอาคารทางศาสนา ไดรบการยกเวนผอนผนการควบคมทางกฎหมายไมตองมการขออนญาตกอสราง โดยเนอหากฎหมายตามกฎกระทรวงฉบบท 9 ขอ 1(4) ออกความตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ.2522 ซงใหอ านาจรฐมนตรมอ านาจออกกฎกระทรวง แตในปจจบนยงไมมการออกกฎหมายมาใชควบคมอาคารทางศาสนา โดยขนตอนกระบวนการในปจจบนจงเปนเพยงการสงแบบเพอแจงใหทราบเทานน จงท าใหเกดชองวางและเกดปญหาขนในกระบวนการออกแบบและกอสรางวดเรมตงแตการขออนญาตกอสราง ชวงการออกแบบ ชวงระหวางการกอสราง ชวงหลงกอสราง ซงปญหาเหลาน ควรจะไดรบการศกษาเพอใหเขาถงสาเหตของการเกดปญหา ศกษาและวเคราะหเพอเสนอแนะแนวทางลดและแกไขปญหาในปจจบน

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 3 ฉบบท 1 เมษายน – กนยายน 2555 ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2

วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษากระบวนการออกแบบและกอสรางวดในสภาวะปจจบน 2. เพอศกษาปญหาทเกดขนในกระบวนการแตละขนตอนในการออกแบบและกอสรางวด 3. เพอศกษาและวเคราะหปญหา สาเหตและปจจยทมสวนท าใหเกดปญหา 4. เสนอแนะแนวทางการลดและแกไขปญหาทเกดขน 5. เสนอแนะแนวทางการจดการโครงการออกแบบและกอสรางวดทเหมาะสมกบสภาวะในปจจบน

ขอบเขตของการศกษา

1. ศกษาวดพระพทธศาสนาทไมไดขนทะเบยนโบราณสถานและอยในความดแลของส านกงาพระพทธศาสนาแหงชาต ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล

2. ศกษากระบวนการออกแบบและกอสรางวดในเรองของขนตอนการด าเนนการและหนวยงานทเกยวของ 3. ศกษางานดานสถาปตยกรรมและงานทางดานการบรหารจดการเทานน

ระเบยบวธการวจย

1. การเกบขอมลเบองตน จะใชเปนขอมลพนฐานจากขอมลประเภทตางๆเพอใชเปนความรพนฐานส าหรบการวเคราะห ซงประเดนทตองการศกษาคอ

1.1 การออกแบบและการกอสรางงานสถาปตยกรรมประเภทวด 1.2 วธการบรหารและการจดการโครงการ 1.3 ลกษณะทางกายภาพของวดในปจจบน 1.4 กระบวนการและขนตอนของการด าเนนงานสรางวดในปจจบน 1.5 ปญหาทเกดขนของกระบวนการและขนตอนของการด าเนนงานสรางวดในปจจบน

โดยลกษณะของขอมลทศกษาจะแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ขอมลทางดานเอกสาร ไดแก ต าราวชาการภาษาไทย หนงสออางอง วทยานพนธ และเอกสารอนๆ เชน วารสาร

หนงสอพมพ เอกสารทางราชการ เปนตน ขอมลจากการสมภาษณประชากร/กลมตวอยาง ประชากรทเปนผมความรความเชยวชาญและประสบการณใน

กระบวนการออกแบบและกอสรางวด การคดเลอกกลมตวอยางเปนการคดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง โดยแบงเปน 4 กลมคอ 1. นกวชาการและผมความรประสบการณทางดานสถาปตยกรรมไทยประเภทวด 2. นกวชาการศาสนา-พระสงฆ-เจาอาวาส 3. หนวยงานราชการ - บคคลากรในหนวยงาน ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต - บคคลากรในหนวยงาน กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม

4. ผเชยวชาญทางดานการบรหารจดการ การศกษาขนตอนการด าเนนโครงการออกแบบและกอสรางวดในปจจบน

มลเหตการสรางวดในประเทศไทย คนไทยนบถอพระพทธศาสนา ลทธเถรวาทหรอหนยานรบอทธพลจากลงกา การสรางวดจงสบทอดแบบอยางการ

สรางศาสนสถานแบบอทธพลลงกา โดยมกสรางวดเพอเปนศาสนสถานทเอออ านวยตอการกระท าศาสนพธ และเปนผลสบเนอง จากค าสอนใน “ไตรภม”เปนเรองทพรรณนาเกยวกบ สวรรคและนรก การปลกฝงความคด ในเรองดงกลาวน มผลตอพฤตกรรมการด าเนนชวตของคนไทย บนพนฐานความเชอในเรองบญและกรรม และความเชอทวาการท าบญใหไดอานสงสมากทสดคอ การสรางวด ดงนนคนไทยจงนยมสรางวดกนมาทกยคทกสมย การสรางวดในประเทศไทยนน นอกจากจะเปนการสรางตามคตโบราณ และเพอสบทอดพระ พทธศาสนาแลว ในกาลตอมายงมเหตปจจยบางประการทจงใจไปสการสรางวด เชน สรางเพอใหเปนสงคบานคเมอง สรางเพอใหเปนวดประจ าวง ส าหรบพระมหากษตรย เพอประกอบพระราชพธ สรางขนเพอใหเปนวดประจ า


3

รชกาล หรอสรางขนเพอเปนอนสรณ เพอเปนการอทศกศลบญแหงการถวายทดนและการสราง นนแดผลวงลบไปแลว สรางขน ณ ทปรากฏเหตการณส าคญ สรางขนตามคตประเพณนยม (แนงนอย ศกดศร, 2539)

กฎหมายทเกยวของในการออกแบบและกอสรางวด จากการศกษากฎหมายทมผลบงคบใชกบอาคารทางศาสนา พบวา ในปจจบนไมมกฎหมายทมผลบงคบใชโดยเฉพาะ

แมจะมกฎหมายใหอ านาจออกกฎกระทรวงไวใน พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 จนถงปจจบนยงไมมการออกกฎหมาย หรอมาตรการควบคมใดเพอบงคบใชกบอาคารทางศาสนา

พระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 โอนความรบผดชอบในสวนของการกรมการศาสนาเดม เฉพาะสวนทเกยวกบพทธมณฑลแยกออกมาเปน ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ซงขนตรงกบส านกนายกรฐมนตร สวนกรมการศาสนาเดมยงมความรบผดชอบดแลในสวนของกจการศาสนาอนๆ นอกเหนอจากงานพระพทธศาสนา

พระราชกฤษฎกา โอนกจการบรหารและอ านาจหนาทของสวนราชการใหเปนไป ตาม พระราชบญญต ปรบปรง กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ.2545 เนอหากฎหมายทเกยวของ ใหโอนบรรดากจการ อ านาจหนาท ทรพยสน งบประมาณ หน สทธ ภาระผกพน

ขาราชการ ลกจาง และอตราก าลงของกระทรวงศกษาธการ เฉพาะทเกยวกบสวนราชการดงตอไปน มาเปนของส านกนายกรฐมนตร และกระทรวงวฒนธรรม

พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505, พ.ศ. 2532 เนอหากฎหมายทเกยวของ คอ ความหมายและการแบงประเภทของวด, ระเบยบและขนตอนด าเนนการ ในขนตอน

การสรางวด การตงวด การรวมวด การยาย การยบเลกวด และการขอรบพระราชทานวสงคามสมาใหเปนไปตามวธการทก าหนด โดยเขยนไวอยางละเอยด ในกฎกระทรวง 1 และกฎกระทรวง 2 ออกตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505, พ.ศ. 2532

หนวยงานและบคลากรทเกยวของในการด าเนนโครงการ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร จากการปรบเปลยนอ านาจหนาทของหนวยราชการ ท าให

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตมหนาทดแลเกยวของงานทางดานพทธมณฑลซงเกยวกบงานดานคณะสงฆและการท านบ ารงศาสนา การบรหารและการจดการเรองศาสนาวตถและศาสนาสมบตของวด หนวยงานทเกยวของกบการออกแบบและการกอสรางโดยตรง “ฝายออกแบบและกอสราง กองพทธศาสนสถาน” ท าหนาทออกแบบอาคาร วางผงวดและอาคารเสนาสนะ รวมถงงานประมาณราคาและงานควบคมการกอสราง, “ส านกเลขาธการมหาเถรสมาคม” จดและสนบสนนการศกษาและอบรมพระสงฆาธการ

กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม ดแลในสวนของงานทเกยวของกบศลปะและวฒนธรรมของชาต และมหนวยงานทเกยวของกบการออกแบบและกอสรางวด 2 หนวยงาน คอ “ส านกสถาปตยกรรม” มหนาทใหบรการในเรองการออกแบบทเกยวของกบศลปะและวฒนธรรมรวมทงการออกแบบ กอสรางและบรณปฏสงขรณวด และ “ส านกโบราณคด” ซงมหนาทรบผดชอบส าหรบโครงการออกแบบกอสรางและบรณปฏสงขรณวดหรออาคารอนทขนทะเบยนเปนโบราณสถาน มหาเถรสมาคม มหนาทดแลรบผดชอบงานเกยวกบการคณะสงฆทงหมด สงเสรมและเผยแพรพระพทธศาสนา ในสวนของมหาเถรสมาคมทเกยวของกบโครงการออกแบบและกอสรางนน มหาเถรสมาคมมหนาทพจารณาการขออนญาต สรางวด ทตงวด การขอรบพระราชทานวสงคามสมา ฯลฯ โดยการด าเนนการรวมกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ท าใหมหาเถรสมาคมสามารถเปนตวกลางหรอเปนผควบคม หรอออกกฎระเบยบเพอใหคณะสงฆปฏบตตามได

เจาอาวาส คอ พระสงฆาธการระดบวดเปนผน าของพระภกษสามเณรและคฤหสถทมอยในวด มความส าคญตอความเจรญรงเรอง สนตสขและความมนคงของวด โดยท าหนาทเปนผบรหารกจการของวด

ไวยาวจกร คอ ผท ากจธระแทนพระภกษสงฆ ผท าการขวนขวายแทนพระภกษสงฆ ผชวยขวนขวายท ากจธระ ผชวยเหลอรบใชพระ มฐานะเปนเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายอาญา ทเปนบทบญญตส าหรบภษษสงฆ ซงเปนภาระหนาทดแลหลกของส านกพระพทธศาสนาแหงชาต (กองแผนงาน. กรมการศาสนา, 2551)

คณะกรรมการวด คณะบคคลซงทางวดตงขนมาชวยดแลกจการ และงานเกยวกบวด เชนการจดงานบญ การดแลการใชพนทของวด การจดงานเทศกาลรนเรงตางๆ และรวมถงการดแลและมสวนรวมในโครงการออกแบบและกอสรางดวย ซงคณะกรรมการวดจะประกอบดวยกลมบคคลหลายกลมทงในสวนของพระสงฆ ผบรจาคปจจย ผออกแบบกอสราง ประชาชนในทองท หรอเจาหนาทจากหนวยงานของราชการ


4

สถาปนก ผออกแบบ และวศวกร ในโครงการออกแบบและกอสรางวดผออกแบบวด ไมจ าเปนจะตองเปนสถาปนกทมใบอนญาตประกอบวชาชพหรอเรยนจบในสาขาสถาปตยกรรม ผออกแบบวดในปจจบนจงมาจากหลากหลายพนฐาน การกอสรางวดในกรณทไมไดใชแบบมาตรฐานจากหนวยงานราชการตางๆ โดยสวนมากจะใชผรบเหมากอสรางหรอชางทองถนทมประสบการณในการกอสรางวดเปนทงผออกแบบและกอสรางดวยตนเอง โดยมแนวทางจากเจาอาวาสเปนผบอกจดประสงครปทรงและลกษณะตามความตองการ

ผรบเหมากอสรางและชางทองถน โดยมากจะเปนกลมผผานประสบการณทางวดการสรางวด การตดตองานจะใชวธการบอกตอกน จากวดหรอเจาอาวาสแนะน ากนตอไปหรอในบางกรณในกรณทวดมเจาอาวาสหรอพระสงฆทมความรทางดานการออกแบบวดหรอเคยผานการคมงานประเภทการกอสรางวดจนมประสบการณมากพอสมควร

ขนตอนในการด าเนนการโครงการออกแบบกอสรางวดในปจจบน จากกระบวนการออกแบบและกอสรางวดในปจจบน พบวา สามารถแบงการกอสรางได 2 แบบ 1. โครงการออกแบบและกอสรางวดใหมทงหมด การออกแบบกอสรางวดในกรณทเปนการสรางวดใหมทงหมด จาก

การศกษาพบวา มกฎหมายควบคมในบางสวนของขนตอนการด าเนนการขออนญาตกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตในเรองการขออนญาตสรางวด ตงวดและการขอรบพระราชทานวสงคามสมา ตามกฎกระทรวงท 1 ออกความตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2505 ซงการด าเนนการเปนเพยงขนตอนการขออนญาตเพอแจงใหทราบเทานน มการจดสงแบบ แตไมมการตรวจสอบแบบ เมอกอสรางจรง

2. โครงการออกแบบและกอสรางอาคารเสนาสนะเพมขนในเขตวดเดม จากการศกษาพบวาไมมการมาตรการควบคมหรอกฎหมายใดเขามามสวนเกยวของในการด าเนนการดงกลาว ในการกอสรางทางวดสามารถด าเนนการกอสรางไดเองโดยไมตองมการขออนญาตหรอแจงใหหนวยงานทเกยวของทราบ

การด าเนนขนตอนออกแบบกอสรางวดในปจจบน สามารถแบงออกเปน 2 ชวง คอ ชวงการเรมตนโครงการ การเรมตนโครงการนจะเกยวของกบในเรองของการเตรยมการขออนญาตเตรยมเอกสารและ

การตดตอราชการ ซงในชวงของการขออนญาตนจะกระท าเฉพาะในโครงการกอสรางวดใหม เทานน สวนในโครงการของการกอสรางอาคารเสนาสนะอนขนในวดนนไมตองด าเนนโครงการ เอกสารแบบกอสรางทจะตองใชเสนอในการขออนญาตสรางวดนน ในปจจบนขนตอนดงกลาวเพยงแจงใหทราบเทานน

ชวงออกแบบโครงการ พบวาในขนตอนการด าเนนการมความซบซอนในเรองของการออกแบบคอ มการน าแบบทไมใชแบบในการกอสรางจรงไปด าเนนการขออนญาตแลว จงกลบมาเรมการออกแบบกอสราง

ลกษณะของโครงการออกแบบและกอสรางวด สามารถแบงได 5 ประเภท ดงน 1. โครงการทมศกยภาพในการด าเนนการกอสรางไดเอง

แผนภาพท 1 โครงการพฒนาวดทมศกยภาพในการด าเนนการกอสรางไดเอง วดในลกษณะนสวนมากจะเปนวดขนาดใหญหรอเปนวดในเมอง อาจจะเปนวดทมความเกาแกหรอเปนพระอาราม

หลวงมสถานททองเทยวหรอเปนวดทมชอเสยงทางดานใดดานหนง การบรหารจดการของวดมคณะกรรมการวดซงมาจากหลากหลายหนวยงานและมความเชยวชาญเฉพาะดานเขามามสวนรวมในการดแลและการบรหารจดการ วดในประเภทนจะเปนวดทมความพรอมทางดานปจจย สามารถจดหาผออกแบบและผรบเหมาทมความรทางดานสถาปตยกรรมไทย

ปญหาทเกดขนส าหรบโครงการในลกษณะน คอ

ผเรมโครงการ เจาอาวาส

คณะกรรมการวด

สถาปนก / วศวกร

ผรบเหมากอสราง

หมายเหต : จดจางสถาปนก /วศวกร/ผควบคมงาน ภายนอกทความความรและประสบการณ


5

1. ในกรณททางวดวาจางสถาปนกมาแตพบวาสถาปนกนนไมมความรในออกแบบวดทเหมาะสมและสอดคลองกบสงคม ถงแมวาจะไมมปญหาในเรองการกอสรางและความปลอดภย

2. ปญหาเรองปจจยทบรจาคสงผลตอการกอสรางอาคารสถาปตยกรรมในลกษณะของความสวยงามเกนควรมการตกแตงประดบประดาจนในบางครงกลายเปนอาคารทไมเหมาะกบอาคารทางศาสนา

3. ปายหรอสงอ านวยความสะดวกนน มการออกแบบไมมสอดคลองและเหมาะสมกบวด 2. โครงการทมผเชยวชาญเขามาดแล

แผนภาพท 2 โครงการพฒนาวดทมผเชยวชาญเขามาดแล

วดในลกษณะน เปนวดวดขนาดกลางและขนาดเลก ทพอจะสามารถหาผมความร หรอประสบการณทางดานการออกแบบเขามาชวยในการออกแบบและกอสรางได โดยอาศยตดตอจากคนรจกแนะน ามา ประกอบกบเจาอาวาส โดยสวนใหญเจาอาวาส จงเปนผดแลและควบคมงานกบผรบเหมา ซงเปนชางทองถนทมประสบการณรวมกนท างาน

ปญหาทเกดขนส าหรบโครงการในลกษณะน คอ 1. ปญหาเรองการตดตอและเรมตนโครงการ เนองจากทางวดไมทราบวาจะเรมด าเนนการอยางไร 2. ปญหาในเรองของการกอสราง บางครงชางไมมประสบการณเพยงพอในการท างาน ถงแมวาทางวดจะไดผออกแบบ

ทมความรมาออกแบบใหเหมาะสมกบวด แตการกอสรางจรงอาจไมเปนไปตามแบบ 3. ผบรจาคเงนเขามามสวนในการก าหนดรปแบบของอาคาร โดยททางวดไมสามารถคดคานได เนองจากไมมก าลง

ทรพย จงตองยอมเพอใหมการกอสรางและพฒนาในแบบของผบรจาคเปนใหญ 3. โครงการทใชแบบมาตรฐานในการกอสรางวด

แผนภาพท 3 โครงการพฒนาวดทใชแบบมาตรฐานในการกอสรางวด

วดในลกษณะนมกจะเปนวดขนาดเลก และอยในพนทชนบทและมปจจยในการกอสรางเลกนอย จงตองใชแบบของทาง

ราชการในการกอสราง การกอสรางประเภทนจะใชชางทองถนในพนทเปนผด าเนนงาน ปญหาทเกดขนส าหรบโครงการในลกษณะน คอ 1. ในบางครงชางไมมประสบการณเพยงพอในการท างาน การอานแบบในการกอสรางคลาดเคลอน กอสรางอาจจะไม

เปนไปตามแบบ มการบดเบอนในบางรปทรงและองคปะกอบตางๆ 2. สวนมากเปนวดทอยในเขตชนบทการด าเนนทางในการขอขอมลหรอความชวยเหลอทางดานตางๆเปนไปไดยากจง

เปนการกอสรางตามก าลงและประสบการณ ของผรบเหมาเอง 3. โครงการวดทเจาอาวาสเปนผออกแบบ

เจาอาวาส

สถาปนก / วศวกร

ผรบเหมากอสราง หมายเหต : เจาอาวาสเปนผควบคมงานผ เชยวชาญทางดานการออกแบบมาดเปนครงคราว

ผเรมโครงการ


ส านกพทธฯ

ผรบเหมากอสราง

หมายเหต : ผควบคมงานจากหนวยงาน ผควบคมงานของวดเอง/ เจาอาวาส

กรมศลปากร

ผเรมโครงการ


6

แผนภาพท 4 โครงการพฒนาวดทเจาอาวาสเปนผออกแบบ สวนมากจะเปนวดขนาดเลกอยตามชนบท เจาอาวาสเปนผทมความรทางดานการกอสรางวดมากพอสมควร คอ

อาจจะมพนฐานกอนการบวช หรอผานการกอสรางโบสถ หรออาคารทางดานศาสนามาแลว ท าใหสามารถเขยนและออกแบบไดเอง ประกอบกบ มชางทองถนทเคยท างานดวยกนมาอยางคนเคย

ปญหาทเกดขนส าหรบโครงการในลกษณะน คอ 1. ปญหาเรองการตดตอและการเรมตนโครงการ 2. เจาอาวาสเปนผออกแบบเองซงอาจจะมความเหมาะสมหรอไมเหมาะสม 5. โครงการทเจาอาวาสด าเนนการกอสรางจดจางผรบเหมาด าเนนการทงออกแบบและกอสราง

แผนภาพท 5 โครงการพฒนาวดทเจาอาวาสด าเนนการกอสรางจดจางผรบเหมาด าเนนการทงออกแบบและกอสราง

สวนมากจะเปนวดขนาดเลกอยตามชนบท เจาอาวาสไมมความรทางดานการกอสรางวด อาศยชางทองถน และผรบเหมาเปนผด าเนนการทงหมด

ปญหาทเกดขนส าหรบโครงการในลกษณะนคอ 1. ปญหาเรองการตดตอ และการเรมตนโครงการ 2. ชางทองถน หรอผรบเหมาไมมความรเพยงพอในการออกแบบกอสราง 3. ปญหาเนองจากเจาอาวาสไมมความรพอ และไมสามารถชแนะผรบเหมากอสรางในการควบคมงาน

ปญหาและสาเหตทเกดขนในโครงการออกแบบ และกอสรางวด ปญหาทเกดขนชวงกอนการกอสรางโครงการ

แผนภาพท 6 แสดงขนตอนการด าเนนการขออนญาตสรางวด

ทมา : กองแผนงาน. กรมการศาสนา, 2551

ผเรมโครงการ เจาอาวาสออกแบบ

ผรบเหมากอสราง หมายเหต : เจาอาวาสเปนผควบคมงาน

ผเรมโครงการ เจาอาวาส

ผรบเหมากอสราง หมายเหต : เจาอาวาสเปนผควบคมงาน

ผวาราชการจงหวด

เจาคณะอ าเภอ

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

เจาคณะจงหวด

มหาเถรสมาคม

รองนายกรฐมนตร

ประชาชนผขออนญาต

นายอ าเภอ

ตวแทนของวด (พระ)

ผมจตศรทธา (บรจาค)


7

ชวงเรมตนโครงการ 1. การเรมตนโครงการ ผเรมตนโครงการไมทราบวาควรจะเรมตนด าเนนการอยางไรและจะตองตดตอหน วยงานใด

สวนมากจะเกดการสบสนระหวางส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตและกรมศลปากร ซงกรมศลปากรจะรบผดชอบและดแลวดเฉพาะวดทขนทะเบยนเปนโบราณสถานเทานน ดงนนในการเรมตนตดตอหรอขออนญาตจะตองตดตอโดยตรงกบส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เวนแตในกรณทวดตองการความชวยเหลอในเรองของแบบกอสราง สามารถขอแบบกอสรางไดทง 2 หนวยงาน

2. การด าเนนการขออนญาต พบวา มปญหาในเรองของการด าเนนงานลาชา เนองจากการขออนญาตสรางวดทวประเทศมงตรงสสวนกลางคอส านกพระพทธฯเพยงแหงเดยวท าใหการด าเนนการลาชา ดวยเหตนท าใหทางวดจะตองหาผออกแบบและกอสรางเอง ซงในบางครงผออกแบบและกอสรางไมมความรเพยงพอ จงท าใหเกดเปนปญหาตามมาภายหลง

3. หนวยงานทรบผดชอบของรฐบาล หนวยงานทมสวนเกยวของในเรองของการออกแบบและการกอสรางวด มหนวยงานทางรฐบาลทเกยวของ 2 หนวยงาน ไดแก ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร และส านกสถาปตยกรรม กรมศลปากร

สาเหตและปจจยของปญหา มกจะมาจากนโยบายของรฐซงพบวาไมมการสนบสนนหรอใหความส าคญ กบการท านบ ารงสถาปตยกรรมทางศาสนาอยางแทจรง และยงพบวารฐยงมนโยบายทจะลดจ านวนบคลากรใหมจ านวนนอยลงอกซงในอนาคตหากมการลดลงจรง การใหบรการของงานในประเภทนคงจะมประสทธภาพลดลงและไมสามารถดแลไดทวถง ขอมลอกหนงประเดนทสามารถยนยนไดในเรองนโยบายของรฐ คอ ปจจบนมหาวทยาลยของภาครฐไดมการเปดสอน หลกสตรสถาปตยกรรมไทยโดยทนของรฐบาลโดยตรง แตเมอจบการศกษาไมมบรรจ หรอจดหางานทเกยวของตรงตามหลกสตรทเรยน

ชวงการออกแบบโครงการ ปญหาเรองการออกแบบวางผงวด 1. การแบงพทธาวาสสงฆาวาสไมชดเจนทตงอาคารเสนาสนะไมสอดคลองตามพทธบญญต 2. สงปลกสรางไมเหมาะสม เกดปญหาการวางต าแหนงสงกอสรางทเกดขนภายหลงไปท าลายหรอบดบงความสงางามของอาคารหลกหรออาคารเดม ความไมเหมาะสมของรปแบบ ขนาดและสดสวนอาคาร 3. การใชประโยชนทดนขางเคยง เกดการใชประโยชนทดนขางเคยงเปนทพกอาศยและประกอบการคาขายมกจะเกดขนกบวดซงตงอยในยานชมชนหรอตวเมอง มการปลกสรางอาคารพาณชยเปนตกแถวสง โอบลอมบรเวณวดหรอกนเขามาในเขตวด 4. ความหนาแนนของอาคาร มกจะเกดขนกบวดในเมองซงมพนทจ ากดในการกอสรางในขณะทวดมการขยายตวเตบโต ไดรบการบรจาคและการท าบญจากพทธศาสนกชน สวนมากมกจะไปหนาแนนในเขตสงฆาวาสในสวนของหมกฏ และในเขตพนทธรณสงฆซงมการแบงพนทใหเชาเพอประกอบธรกรรมทงภาครฐและเอกชน ปญหาความหนาแนนนสงผลถงสภาพแวดลอมภายในวด และเรองความปลอดภย เชน ในกรณเกดเพลงไหมท าใหเกดไฟลกลามไดรวดเรวและเปนอปสรรคตอความชวยเหลอ สาเหตการเกดขนของปญหา สวนใหญมาจากไมมเตรยมการหรอวางผงแมบทในการกอสรางวดทงหมดท าใหการกอสรางอาคารทเกดขนภายหลงสงผลกระทบกบอาคารเดมและมสวนท าใหรปแบบของผงเสยไป ปจจยทมสวนในการผลกดนใหเกดสงกอสรางมากขน คอ การบรจาคเงนของพทธศาสนกชนทตองการสรางอาคารขนในวดและเจาอาวาสไมสามารถขดจตศรทธาไดจงจ าเปนตองใชเงนบรจาคในสวนนนเพอการพฒนาวด แสดงออกมาในรปของอาคารและการกอสราง และความรความเขาใจของผออกแบบและเจาอาวาสไมเพยงพอ

ปญหาเรองรปแบบสถาปตยกรรม 1. ปญหาเรองความเหมาะสมในการใชฐานานศกดของสถาปตยกรรม พบวา ในบางวดไดน าองคประกอบทาง

สถาปตยกรรมทใชกบสถาบนพระมหากษตรยมาใชกบสถาปตยกรรมวด เชน การน าเครองยอดชนสง ฉตรและใชจ านวนชนของฉตรเทากบทใชกบพระราชวงมาใชประดบหลงคาโบสถ

2. ปญหาเรองรปแบบสถาปตยกรรมทเปลยนแปลง โดยวดในปจจบนนนมการกอสรางอาคารทางศาสนาในลกษณะทเปลยนแปลงไปจากประเพณเดมหรอคตความเชอในการสรางวดทในอดต ลกษณะของอาคารเรมมการใชรปทรงทฉกแนวเปลยนไป การใชวสดประเภทใหมทไมคนเคยกบอาคารทางศาสนา ซงจะเปนปญหาหรอไมขนอยกบมมมองและแนวคดของสงคมในยคนนเปนเครองตดสน


8

3. ปญหาเรองความไมเหมาะสมของสถาปตยกรรมทองถน ซงการกอสรางวดบางพนทมการกอสรางตามแบบวดภาคกลางโดยใชแบบมาตรฐานของรฐ ซงเปนแบบมาตรฐานของภาคกลางเทานน

สาเหตและปจจยทเกดขนของปญหา โดยจากการศกษาและสมภาษณพบวา สาเหตของการมรปแบบทางสถาปตยกรรมทเปลยนแปลงมปจจยใหญ 4 อยางคอ

1. เจาอาวาส คอ ผทจะตองควบคมดแล และบอกความตองการกบผออกแบบ อาจจะไดแบบและแรงบนดาลใจจากวดอน หรอเจาอาวาสเองมความตองการทจะสรางใหงดงามวจตรตระการตาหรอมขนาดใหญ ทงนเพอสรางความแปลกเพอและดงดดใหคนเขาวด

2. ผออกแบบ อาจจะเปนสถาปนกทเรยนโดยตรงหรอเปนชางทองถนผมประสบการณและมความช านาญ ปญหาทเกดขนบางสวนอาจเกดจาก ผออกแบบไมมความรทางดานการออกแบบสถาปตยกรรมวดอยางถกตองเหมาะสมตลอดจนการออกแบบสดสวนขนาดของอาคาร

3. ผบรจาคเงน บางครงความตองการสรางอาคารอาจไมเหมาะสม หรอตองการแบบทใหญและวจตรตระการตาท าใหเกดลกษณะอาคารทแปลกและเปลยนแปลงจากเดม

4. ผรบเหมากอสราง ทวไปวดจะใชผรบเหมาทมความช านาญ แตในบางครงหายากจงท าใหการกอสรางของวดบางวดทใชชางไมมประสบการณเพยงพอ ท าใหการกอสรางไมไดมาตรฐานหรอการออกแบบมความไมงดงามเหมาะสม

ปญหาดานภมทศน ปญหาการขาดความรมรนในบรเวณวด แตเดมวดมสภาพแวดลอมทรมรนเปนสถานทสงบเหมาะส าหรบการปฏบต

ธรรมของสงฆและพทธศาสนกชน ในระยะหลงวดตางๆไดมการตดตนไมบางสวนเพอน าทดนไปใชประโยชนทางดานอนท าใหวดบางแหงขาดความรมรน กลายเปนสภาพปาคอนกรตไมตางจากอาคารทวไป

การจดแตงภมทศนภายในบรเวณวด ไมไดรบความสนใจ เชน ปายชอวด ปายชทาง โคมไฟ ถงขยะ ลานจอดรถและหองสขาหรอแมกระทงการสรางฌาปนสถานขนในบรเวณวดกควรจะค านงถงรปแบบใหเสรมแตงภมทศนของบรเวณวดใหสวยงาม

สาเหตและปจจยทเกดขนของปญหา จะมาจากการมองขามปญหาโดยรวมทเกดขน โดยมงไปใหความส าคญงานกอสรางอาคารเสนาสนะขนาดใหญ หรอสงอนทมความส าคญมากกวา โดยไมไดหนกลบมาค านงถงความเหมาะสมและความกลมกลนของสภาพวดในปจจบน

ปญหาทเกดขนชวงการกอสรางโครงการ ปญหาทางดานการกอสราง เกดปญหาในกลมของผรบเหมากอสรางทไมเคยผานงานการกอสรางวด ไมรในองคประกอบและรายละเอยดในการ

กอสรางจงสรางเทาทจะท าได หรอผกอสรางไมมความรพอทจะอานแบบและไมสามารถกอสรางใหไดตรงตามแบบ อกทงเรองของในโครงการขาดผควบคมงาน ทมความรและประสทธภาพการควบคม

ปญหาเรองมาตรฐานความปลอดภย การกอสรางวดขนาดเลกตามชนบทมกจะพบปญหาในเรองของโครงสรางสถาปตยกรรม เนองจากไมมผออกแบบหรอ

วศวกรทมความรและออกแบบค านวณโครงสรางทถกตองเหมาะสมให ถงแมจะใชชางหรอผรบเหมาทองถนทมความช านาญและประสบการณในการกอสรางวด กยงไมสามารถรบรองความปลอดภยในโครงสรางได จากสถตส านกงานพระพทธ ศาสนาแหงชาตพบวาการกอสรางอาคารของวดในเขตชนบท 20% เกดปญหาทางดานโครงสรางช ารดเสยหาย ถงแมจะไมรนแรงถงขนพงหรอถลม แตกมปญหาทางดานการแตกของคอนกรตซงมความเสยงสงมากทางดานความปลอดภย ขอเสนอแนะจากการศกษาและการสมภาษณ

ขอเสนอแนะโดยรวมของโครงการออกแบบและกอสรางวดนน จากการศกษาวจยและการสมภาษณผมความรเชยวชาญทางดานสถาปตยกรรมไทยและผทปฏบตวชาชพทเกยวของในโครงการ มความเหนวา “ควรจะมการควบคมการกอสรางอาคารทางศาสนา” โดยอาจจะมการออกกฎหมายใหมเพอใชบงคบการกอสรางอาคารทางศาสนาโดยเฉพาะ หรออาจจะแทรกตามกฎหมายเดมทมความเกยวของ เชน พ.ร.บ.คณะสงฆ พ.ศ. 2505 พ.ร.บ.ควบคมอาคาร 2522 หรอกฎมหาเถรสมาคม ในเรองของการควบคมการกอสรางนน ควรจะควบคมในเรองของโครงสรางความปลอดภยของอาคาร ในเรองของลกษณะและ


9

รปแบบสถาปตยกรรมนน ไมมความจ าเปนทตองมการควบคมดานกฎหมาย แตในการก ากบดแลแลวควรมการสงแบบเพอพจารณาความเหมาะสม

แผนภาพท 7 แสดงปญหาและสาเหตของปญหาในโครงการออกแบบและกอสรางวด

ปญหาเรองการเรมตนโครงการ

ปญหาเรองขนตอนในการด าเนนการขออนญาต

ปญหาเรองหนวยงานทรบผดชอบของรฐบาล

ปญหาเรองการแบงพทธาวาสสงฆาวาส ปญหาสงปลกสรางไมเหมาะสม

ปญหาการใชประโยชนทดนขางเคยง ปญหาเรองการสรางอาคารใหมบดบง

ทศนยภาพของอาคารเกา

ปญหาเรองการออกแบบการวางผงวด

ปญหาเรองรปแบบสถาปตยกรรม ปญหาเรองความเหมาะสมในการใช

ฐานานศกดของสถาปตยกรรม ปญหาเรองรปแบบสถาปตยกรรมท

เปลยนแปลง ปญหาเรองความไมเหมาะสมของ

สถาปตยกรรมทองถน

ปญหาดานภมทศน

ปญหาการขาดความ รม ร น ในบรเวณวด

การจดแตงภมทศนภายในบรเวณวดมกไมคอยไดรบความสนใจ

ปญหาการทางดานการกอสราง

ปญหาทางดานมาตรฐานความปลอดภย


ผออกแบบ

ผบรจาค

ผรบเหมา

นโยบายรฐ

ชวงเรม

ตนโครงกา

ร ชว

งออก

แบบโคร

งการ

กา

ร ชว

งกอส

รางโคร

งการ

กา

ร

ผออกแบบ

ผรบเหมา

ผควบคมงาน


10

ขอเสนอแนะจากการศกษา ขอเสนอแนะส าหรบปญหาเรองการเรมตนโครงการ ก า ร

ประชาสมพนธ ซงปญหาในปจจบนคอ การไมทราบขอบเขตความรบผดชอบของหนวยงานทจะดแลในเรองของวดทวราชอาณาจกร วาเปนหนาทของหนวยงานใด ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตซงมหนาทโดยตรงจะตองมการประสานกบเครอขายและองคกรทางศาสนาทมอยในปจจบนประชาสมพนธ ใหทราบถงการด าเนนการและขาวสาร

ขอเสนอแนะส าหรบปญหาเรองขนตอนในการด าเนนการขออนญาต การด าเนนการในปจจบนมงเขาหาสวนกลางเพยงแหงเดยว คอ ส านกพระพทธศาสนาแหงชาตขอเสนอแนะส าหรบ

ปญหาน คอ เสนอใหมการกระจายอ านาจและหนาท ความรบผดชอบจากเดมทอยางจะตองสงเขาสวนกลาง มาเปนแยกกระจายอ านาจมาในสวนของส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด ซงในปจจบนมโครงขายของส านกพทธศาสนาจงหวดกระจายอยแทบทกจงหวด

ขอเสนอแนะส าหรบปญหาเรองหนวยงานในความรบผดชอบของรฐ นโยบาย และการวางผงโครงสรางงาน ปญหาโดยตรงคอจ านวนบคลากรมจ านวนนอย ขอเสนอแนะจงตองแกไขใน

เรองของนโยบายของทางภาครฐ ซงจะตองใหหลายๆหนวยงานกระตนและสงเรองไปเพอปรบแตงนโยบาย เสนอแนะเพมบคลากรหรออบรมบคลากรเดมทเกยวของใหมความรในเรองของการออกแบบและกอสรางวด ในฝายออกแบบและกอสรางส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

ขอเสนอแนะส าหรบปญหาเรองการออกแบบและการวางผงวด การออกแบบและการวางผงวดนน สามารถแบงความส าคญไดใน 2 ประเดนคอ ปญหาทมผลกระทบในเรองความ

ปลอดภยในชวตและทรพยสน นนคอในปญหาเรองความหนาแนนของอาคาร อาจจะท าใหสภาพแวดลอมไมด หรอเปนอปสรรคในการกภยชวยชวตและปญหาเรองทศนยภาพของวด ขอเสนอแนะคอใหมการสงผงทใชในการกอสราง ซงแสดงต าแหนงของทตงอาคารเดม และอาคารใหม เพอขออนมตในการกอสราง

ขอเสนอแนะส าหรบปญหาเรองรปแบบสถาปตยกรรม รปแบบสถาปตยกรรม ถงแมวายงจะเปนทถกเถยงกนอยถงลกษณะและรปแบบทใช การกอสรางในลกษณะใดถกหรอ

ผดหรอมความเหมาะสมมากนอยเพยงใด จงท าใหรปแบบของสถาปตยกรรมมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาขนอยกบการด าเนนชวตและความตองการของสงคมในขณะนน ตองใหสงคมเปนผตดสนวายงอยในขอบเขตทสงคมพอจะรบไดหรอไม ขอเสนอแนะดงกลาวนเปนเพยงการก ากบดแลในเบองตนเทานน โดยเสนอแนะใหมขนตอนการสงแบบเพอพจารณารปแบบสถาปตยกรรม และเสนอแนะใหมการจดตงกลมผมความรและความเชยวชาญทางดานงานสถาปตยกรรมไทย และกลมผปฏบตวชาชพเพอใหมการพจารณารปแบบสถาปตยกรรมกอนด าเนนการกอสราง

ขอเสนอแนะส าหรบปญหาดานภมทศน สภาพแวดลอม เสนอแนะวาใหทางวดจดการในเรองระบบการบรหารจดการ โดยกลมหนวยงานทเกยวของเปนผให

ความรดานภมสถาปตยกรรม ทงเรองพนธไมและการวางผง ขอเสนอแนะส าหรบปญหาทางดานการกอสราง ผรบเหมากอสรางทไมมความรเพยงพอ หรอไมมประสบการณในการท างาน ตองยอมรบวาในปจจบนจะหาผรบเหมาท

มประสบการณยาก ในบางครงผรบเหมาไมสามารถอานแบบได ดงนน ขอเสนอแนะนจงเนนไปทผควบคมงานกอสราง คอ การกอสราง ควรจะตองมผควบคมงานกอสรางทสามารถอานแบบได และมความเขาใจในงานกอสรางวดพอสมควร

ขอเสนอแนะส าหรบปญหาทางดานมาตรฐานความปลอดภย การกอสรางทไมไดมาตรฐาน มความเสยงตอการช ารดและการพงทลาย มผลตอชวตและทรพยสน จงเสนอใหมการขอ

อนญาตกอนการกอสราง โดยจะตองมวศวกรเซนรบรองความปลอดภย สวนหนวยงานทรบผดชอบและดแลในเรองน เสนอใหเปน หนวยงานทองถนของรฐเปนผดแลและอนมตในเรองของการกอสราง


11

แนวทางการจดการโครงการออกแบบและกอสรางวดในปจจบน สามารถแบงเปน 2 แนวทาง ดงน แนวทางการสงเสรม เปนแนวทางการแกไขปญหาในระยะยาว โดยการเสนอแนะตอรฐบาลในเรองของนโยบายและ

การเผยแพรความรใหกบบคลากรทเกยวของในโครงการออกแบบและกอสรางวด โดยจะตองมการรวมมอของหนวยงานหลายฝาย ไดแก ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กรมศลปากร มหาเถรสมาคม สถาบนการศกษาและองคการการปฏบตวชาชพ ไดแกสมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ สมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย และหนวยงานทเกยวของอน

แนวทางการก ากบดแล เปนแนวทางการจดการทางดานกายภาพของวด ในลกษณะของการควบคมการกอสราง มกระบวนการและขนตอนทชดเจน และสอดคลองกบแนวทางการสงเสรม หนวยงานและบคคลทเกยวของกบการด าเนนโครงการจะตองปฏบตตามอยางเครงครดเพอการแกไขปญหาทไดประสทธภาพและประสทธผลมากทสด การศกษาตอเนองในอนาคต

จากการศกษาวจยในเรองโครงการออกแบบและกอสรางอาคารทางศาสนาน ผวจยมขอบเขตในการศกษาเฉพาะในเรองของการออกแบบและการกอสรางทเกยวของกบงานบรหารจดการสถาปตยกรรม ซงผวจยไดเสนอแนะแนวทางในการบรหารจดการโครงการในระดบทเปนแนวคดในการด าเนนโครงการ การศกษาตอเนองในอนาคตควรจะมการศกษาลงล กรายละเอยดในเรองดงตอไปน กฎหมายทควรออกบงคบใชกบอาคารศาสนานนควรเปนกฎหมายใด ทงในเรองของการควบคมโครงสรางและรปแบบสถาปตยกรรม

1. ขนาดของอาคารทจะตองมการขออนญาตควรเปนอาคารประเภทใด เปนการออกกฎหมายใหมหรอออกขยายความจากกฎหมายเดม

2. ประเภทและขนาดของอาคารทจะตองมการควบคม 3. หนวยงานทตองรบผดชอบโดยตรง 4. ขนาดของพระประธานขนาดใหญ ทเปนลกษณะรปปน ทงในเชงสถาปตยกรรมและวศวกรรม ทตองให

ความส าคญในดานของความแขงแรงของโครงสรางภายใน 5. สดสวนของจ านวนวดตอประชาชนภายในชมชน เพอมใหเกดเปนภาระตอชมชนมากเกนไป

ทงนเพอใหการบรหารจดการโครงการออกแบบและกอสรางวด สามารถด าเนนการไดจรงและเปนประโยชนตอสงคมในปจจบน


12

จบโครงการออกแบบและกอสรางอาคารเสนาสนะ ในเขตวดเดม การด าเนนโครงการขออนญาตส าหรบโครงการ ออกแบบและกอสรางวดใหม

แผนภาพท 8 แสดงการเสนอแนะขนตอนการด าเนนการโครงการออกแบบและกอสรางในสวนภมภาค

ประชาชนผมจตศรทธา


แบบทใชในการขออนญาต ผงวดและผงทตงอาคาร แบบสถาปตยกรรม

มหาเถรสมาคม ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด

ตงคณะกรรมการทองถน

พจารณารปแบบทางสถาปตยกรรม ง

ส านกงานพระพทธศาสนาจงหวด หนวยงานภาครฐทเกยวของกบ

ศลปวฒนธรรม กรมศลปากร(สวนภมภาค) ส านกงานวฒนธรรมจงหวด สถาบนการศกษา ตวแทนจากคณะสงฆหรอมหาเถร

สมาคม

ผานการพจารณารปแบบ

สงแบบเพอขออนญาตกอสรางแกหนวยงานสวนทองถน


แบบทางวศวกรรม

ด าเนนการกอสรางอาคาร


อนญาตสรางวด

อนญาตตงวด

ขอพระราชทานวสงคามสมา


13

จบโครงการออกแบบและกอสรางอาคารเสนาสนะ ในเขตวดเดม

การด าเนนโครงการขออนญาตส าหรบโครงการ ออกแบบและกอสรางวดใหม

แผนภาพท 9 แสดงการเสนอแนะขนตอนในการด าเนนการโครงการออกแบบและกอสรางในสวนกลาง

ประชาชนผมจตศรทธา



มหาเถรสมาคม ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

ตงคณะกรรมการสวนกลาง พจารณารปแบบทางสถาปตยกรรม

ง

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กรมศลปากร ส านกงานวฒนธรรมแหงชาต สถาบนการศกษา ตวแทนจากคณะสงฆหรอมหาเถร

สมาคม

ผานการพจารณารปแบบ

สงแบบเพอขออนญาตกอสรางแกหนวยงานสวนทองถน

แบบทใชในการขออนญาต ผงวดและผงทตงอาคาร แบบสถาปตยกรรม แบบทางวศวกรรม

ด าเนนการกอสรางอาคาร


อนญาตสรางวด

อนญาตตงวด

ขอพระราชทานวสงคามสมา


14

รายการอางอง การศาสนา, กรม. กองแผนงาน. (2551). คมอพระสงฆาธการ วาดวยพระราชบญญต กฎระเบยบ และค าสงคณะสงฆ. พมพ

ครงท 1. จ านวน 1,500 . กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา. การศาสนา, กรม. กองพทธศาสนสถาน, (2548). วดพฒนา 48. พมพครงท 1. จ านวน 1,500 . กรงเทพฯ: โรงพมพการ

ศาสนา. โชต กลยาณมตร, (2549). สถาปตยกรรมไทยเดม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ไตรวฒน วรยศร ร.น., (2547). “สถาปตยกรรมการจดการในประเทศไทย” ใน พฒนาการวชาการสถาปตยกรรม. กรงเทพฯ:

โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. นนทพร พมมณ, (2549). แนวทางการจดการโครงงานกอสรางในวดพทธศาสนาในประเทศไทย. ปรญญามหาบณฑต ภาควชา

สถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เนตรนภศ นาควชระ และคณะ, (2539). วดในกรงเทพฯ: การเปลยนแปลงในรอบ 200 ป. พมพครงท 4.

กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. แนงนอย ศกดศร, ศาสตราจารย หมอมราชวงศ. (2539). หนงสอชดคลนความคด วาดวยสถาปตยกรรมไทย. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. พระพทธศาสนาแหงชาต.ส านกงาน, (2545). วดพฒนา 45. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา. พระพทธศาสนาแหงชาต, ส านก. ฝายออกแบบและกอสราง, ขอแนะน าในการออกแบบเสนาสนะ. พระพทธศาสนาแหงชาต, ส านก. คณะกรรมการศาสนา, บทบาทไวยาวจกร. เอกสารประกอบการ เสวนา “เรอง บทบาท

ไวยาวจกร” (เอกสารไมตพมพเผยแพร) พระมหาเสรมชย ชยมงคโล. (2542). การบรหารวด, พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพ วชนอารต คอรเปอเรชน. สมคด จระทศนกล, (2537). วด: พระพทธศาสนาสถาปตยกรรมไทย, พมพครงท 1. จ านวน 1,000 เลม. กรงเทพฯ: โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

the religious project: design development & management ·...

Documents