Chng 1

LI NI U1.Mc cn thit ca tiVit Nam ang trong qua trnh chuyn i sang trong c ch th trng theo nh hng X hi ch ngha c bit trong kinh t i ngoi vi ch trng m ca, hp tc v hi nhp vi nn kinh t th gii. Kinh t i ngoi ng vai tr quan trng trong vic pht trin kinh t ca t nc. Vn kinh t i ngoi tr nn v cng quan trng m bo cho chng ta khai thc c cc li th so snh ca t nc.Cn cn thanh ton quc t l mt trong nhng ti khon kinh t v m quan trng phn nh hot ng kinh t i ngoi ca mt nc vi phn cn li ca th gii. N c quan h cht ch vi cc ti khon kinh t v m khc nh bn cn i ngn sch, cn i tin t, h thng ti khon quc gia. Chnh v vy, cn cn thanh ton tr thnh cng c quan trng ra cc chnh sch pht trin kinh t v nhng din bin trong cn cn thanh ton ca mt nc l mi quan tm hng u ca cc nh hoch nh chnh sch. Tuy nhin lp c mt bn cn cn thanh ton quc t y chnh xc v kp thi l mt vic rt kh khn do phm vi thu thp s liu cn cn thanh ton quc t qu rng. Vic phn tch cc tnh trng v a ra cc gii php iu chnh cn cn thanh ton trong tng thi k pht trin kinh t ca mt quc gia cng l vic kh do cc khu vc trong nn kinh t c quan h tc ng ln nhau.Vic thnh lp cn cn thanh ton quc t mi ch chnh thc bt u t nm 1990. C th ni rng vic thnh lp, phn tch iu chnh cn cn thanh ton quc t i vi Vit Nam l rt mi m v thiu kinh nghim, cn cn thanh ton quc t tr thnh mt cng c phn tch, qun l tt cc hot ng kinh t i ngoi th vn cp thit l phi c s nghin cu c v l lun ln thc tin trong vic thnh lp, phn tch v iu chnh cn cn thanh ton quc t.2. Mc ch nghin cu ca ti:*Phn tch c s khoa hc ca vic thnh lp, phn tch v iu chnh cn cn thanh ton quc t.*Phn tch thc trng ca cn cn thanh ton ca Vit Nam ni ring t nm 1990 n nay* Trn c s phn tch trn a ra cc bin php iu chnh thch hp cho cn cn thanh ton quc t hin nay.3. i tng v phm vi nghin cu: i tng l nhng vn thc tin v l thuyt trong vic thnh lp cn cn thanh ton v cc bin php iu chnh cn cn thanh ton ca Vit Nam hin nay. Phm vi nghin cu: v mt l thuyt phn tch c s khoa hc ca vic xy dng cn cn thanh ton quc t v cc c ch iu chnh cn cn thanh ton quc t; v mt thc tin, phn tch thc trng cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam trong nhng nm t 1990 n nay. T ra cc bin php iu chnh cn cn thanh ton quc t thch hp, m bo s pht trin cn i bn trong ln bn ngoi ca nn kinh t.4. Phng php nghin cu:Lun vn s dng bin php duy vt bin chng, so snh tng hp v phn tch, kt hp nhng kt qu thng k v vn dng l thuyt lm sng t vn nghin cu .Mt khc lun vn cn vn dng cc quan im ng li chnh sch ca ng v Nh nc khi qut h thng v khng nh kt qu nghin cu.Em xin chn thnh cm n tin s Nguyn c D, cc thy c v b bn tn tnh ch dn, gip em hon thnh kho lun. Do hn ch v thi gian cng nh trnh nghin cu, kha lun khng th trnh khi thiu st, em rt mong nhn c s ng gp, ch bo ca thy c v cc bn.Em xin chn thnh cm n. Chng I:Vn thit lp v iu chnh cn cn thanh Ton Quc tChng ny trnh by nhng khi nim v ni dung c bn ca cn cn thanh ton Quc t. Sau , cp n nguyn tc bt ton v phn tch cn cn thanh ton. Cui chng s a cc c ch iu chnh v nhng kinh nghim iu chnh cn cn thanh ton mt s nc pht trin.1.1 Khi nim cn cn thanh ton quc t:Xt di mt gc nht nh, cc nh ngha v cn cn thanh ton trong nhng sch kinh t v m, ti chnh quc t v c bn l ging nhau. Tuy vy, quan im ca qu tin t (IMF) c trnh by trong "S tay cn cn thanh ton" (1993) c coi l chnh thc m cc thnh vin khi lp cn cn thanh ton phi tun theo. Theo , cn cn thanh ton Quc t c nh ngha nh sau: "Cn cn thanh ton l mt bn thng k c thnh lp mt cch c h thng cc giao dch kinh t ca mt ncvi phn cn li ca th gii trong mt khong thi gian nht nh. Cc giao dch, ch yu l gia ngi c tr v ngi khng c tr, gm cc lung trao i v hng ho, dch v v thu nhp; cc giao dch v ti sn v cc khon n ti chnh ca mt nc vi phn cn li ca th gii. Bn thn mt giao dch c nhn nhn nh mt lung kinh t phn nh s pht sinh, s bin i, s trao i, s chuyn giao, hay s thanh ton cc gi tr kinh t v dn n s thay i v quyn s hu hng ho v /hay cc ti sn ti chnh, cung cp cc dch v, hay cung cp lao ng v vn".Tm li: Cn cn thanh ton ca mt nc l bn ghi chp ton b giao dch kinh t gia ngi c tr ca nc lp bo co vi ngi c tr ca phn cn li ca th gii trong mt khong thi gian nht nh (thng l mt nm) bao gm cc giao dch v hng ho, dch v, thu nhp, cc ti sn khc v cc khon n ti chnh, cc khon chuyn giao mt chiu.Nh vy, cn cn thanh ton l ti khon i ngoi trong h thng cc ti khon quc gia. Tnh trng ca n s nh hng n s thay i ca t gi hi oi, n tnh hnh ngoi hi, n ton b nn kinh t ca mt nc c bit l lnh vc kinh t i ngoi .1.2 Phn tch ni dung ca cn cn thanh ton quc t:1.2.1 Ni dung ca cn cn thanh ton Quc t:Theo cun S tay ca cn cn thanh ton Quc t xut bn ln th 4 ca Qu tin t Quc t (IMF), cn cn thanh ton Quc t gm nhng khon mc sau: Ti khon vng lai, ti khon vn v ti chnh, ti khon d tr. Ngoi ra, do kh khn trong vic thu thp s liu ca tt c cc giao dch ca mt s nc vi th gii bn ngoi nn trong cn cn thanh ton cn c ti khon sai st.A. Ti khon vng lai: Ti khon vng lai hay cn gi l cn cn vng lai l mt b phn chnh hnh thnh ln bng cn cn thanh ton ca mt nc. N phn nh y mi giao dch c gi tr kinh t xy ra gia nhng ngi c tr v khng c tr. C th: Trong ti khon vng lai bao gm cc hng mc: Hng ho, dch v, thu nhp, chuyn giao vng lai mt chiu.1. Hng mc hng ho: Hch ton tt c cc khon thu t xut khu hng ho v cc khon chi nhp khu hng ho. Bng cn i thu chi ca phn ny c gi l cn cn thng mi . Thng thng y l b phn chim t trng ln nht trong ti khon vng lai . Tt c cc s liu xut khu v nhp khu hng ho c ghi chp trong cn cn thanh ton c tnh theo gi FOB hoc FAS.2. Hng mc dch v: Hch ton cc khon thu t xut khu v chi nhp khu cc loi hnh dch v. Bng cn i thu v chi ca phn ny c gi l cn cn dch v. Theo tiu chun ca IMF, hng mc ny c th phn chia thnh:a. Dch v vn chuyn: cc ph, hnh khch, cc khon khcb. Dch v du lch: bao gm cc chi ph khch sn v nh tr, cc chi ph du lch khc (nh hng, cc chuyn thm quan...).c. Cc dch v khc. Bao gm: - Dch v chnh ph: +Cc giao dch ca cc i s qun, cc nh t vn, cc c quan qun s quc phng. +Cc giao dch vi cc c quan khc nh: Phi on vin tr, cc phi on du lch Chnh ph, thng tin v cc vn phng thc y thng mi. - Dch v t nhn: +Cc dch v thng tin v tin hc. +Cc dch v xy dng. +Cc dch v bo him. +Cc chi ph bn quyn v giy php. +Cc dch v ti chnh. +Cc dch v kinh doanh khc. +Cc dch v phc v c nhn.3. Hng mc thu nhp: Hch ton tt c cc khon thu nhp t hai yu t sn xut: Lao ng v vn. Thu nhp t lao ng gi l thu nhp ca ngi lao ng. Thu nhp t vn gi l thu nhp u t.a. Thu nhp ca ngi lao ng bao gm lng, thng v cc khon thu nhp khc bng tin hoc bng hng do ngi khng c tr tr cho ngi c tr v ngc li.b. Thu nhp u t bao gm: +Thu nhp u t trc tip (cc khon thu nhp u t v ti u t)+Thu nhp u t vo giy t c gi (thu nhp do nm gi c phiu, tri phiu,cc giy t c gi v cc cng c ti chnh khc).+Thu nhp u t khc: cc khon thu v ti sn ca ngi c tr 4. Hng mc chuyn giao vng lai mt chiu: Ghi chp cc khon chuyn giao di dng khng hon li nh qu tng, vin tr v cc khon chuyn giao khc bng tin mt hoc hin vt gia ngi c tr v ngi khng c tr cho mc ch tiu dng ny bao gm:a. Chuyn giao khu vc chnh ph - Cc khon vin tr khng hon li (cc khon chuyn giao bng tin hoc bng hng v d nh qu tng v thc phm, qun o, thuc men v hng tiu dng khc vi mc ch cu tr) - Cc khon chuyn giao khcb. Chuyn giao khu vc phi chnh phChuyn tin ca ngi lao ng bao gm nhng khon chuyn tin ca cng nhn lao ng nc ngoi hn mt nm chuyn v nc. Tin lng ca lao ng nc ngoi di mt nm cn hch ton trong mc thu nhp ca ngi lao ng.Cc khon vin tr ca t chc phi chnh ph (nh t chc ch thp quc t...) bng tin hoc bng hng hoc tr gip di hnh thc k thut.B. Ti khon vn v ti chnh: Ti khon vn v ti chnh l tng hp tt c cc giao dch ghi ch nhng thay i v tng ti sn, nhng khon c v nhmg khon n ti chnh nc ngoi ca mt nc. Cc giao dch ch yu trong hng mc vn v ti chnh bao gm:1. Chuyn giao vn mt chiu bao gm cc khon vin tr khng hon li cho mc ch u t, cc khon n c xo gia ngi c tr v ngi khng c tr, cc loi ti sn ca ngi c tr di c mang ra nc ngoi v ca ngi khng c tr di c vo nc lp bo co.2. Cc giao dch v ti sn phi ti chnh bao gm cc ti sn v hnh nh bn quyn, nhn hiu thng mi, bng sng ch, giy php kinh doanh, hp ng thu mua, hoc cc hp ng chuyn nhng khc.3. u t trc tip l vic nh u t nc ngoi u t vo mt nc s ti vn bng tin hoc bt k ti sn no tin hnh hot ng u t thu li nhun theo quy nh ca lut u t nc ngoi ca nc s ti.4. u t gin tip l vic ngi khng c tr u t vo giy t c gi nh c phiu, tri phiu di hn, tri phiu ngn hn, cc cng c th trng tin t v cc cng c phi sinh do ngi c tr pht hnh.5. u t khc bao gm cc khon vay di hn, trung hn, ngn hn, cc khon tin mt v tin gi khng c lit k trong cc khon mc 1,2,3,4 v ti khon d tr chnh thc.C. Ti khon d tr: Ghi li nhng thay i v ti sn d tr ca c quan qun l tin t ti tr v iu ho s mt cn i ca cn cn thanh ton. N c th l nhng dng sau:1. Vng tin t: Vng tinh ch thuc s hu ca cc c quan qun l tin t. Cc giao dch bng vng tin t ch xy ra gia cc ngn hng Trung ng cc nc hoc vi cc t chc tin t Quc t.2. Quyn rt vn c bit (SDR): n v tin t ca qu IMF.3. Ngoi hi: Cc phng tin c gi tr c dng tin hnh thanh ton gia cc quc gia (v d: Ngoi t tin mt, tin gi v cc phng tin thanh ton Quc t ghi bng ngoi t...)D. Sai st thng k: Phn nh phn chnh lch do sai st thng k ca tt c cc hng mc trong cn cn thanh ton.1.2.2 Phn tch ni dung cn cn thanh ton :Phn tch cn cn thanh ton l mt trong nhng c s quan trng cc nh hoch nh chnh sch a ra nhng chnh sch thch hp cho tng thi k. Cn cn thanh ton Quc t cn phi c phn tch nhiu kha cnh khc nhau, trong mi quan h vi cc ti khon kinh t v m khc v trong cc mi quan h gia cc hng mc ca cn cn thanh ton. A. D tha v thiu ht cn cn thanh ton. Theo h thng k ton bt ton kp, tng cc khon ghi n bng tng cc khon ghi c cn cn thanh ton lun cn bng. V nguyn tc, cc giao dch c ghi trong cn cn thanh ton c chia lm hai loi chnh: giao dch t nh v giao dch iu chnh. Giao dch t nh l nhng giao dch c thc hin v li ch ca bn thn chng. im c trng ca giao dch t nh l chng c thc hin c lp khng ph thuc vo trng thi ca cn cn thanh ton ca nc lp bo co. Tt c cc giao dch khc c gi l giao dch iu chnh. Cc giao dch iu chnh khng c thc hin v li ch ca chnh n. ng hn, khi cc giao dch t nh li mt l hng cn phi c b p th giao dch iu chnh phi c thc hin b p l hng (v th m giao dch t iu chnh cn c gi l giao dch b p).Hy tng tng mt ng nm ngang c v xuyn qua mt bng cn cn thanh ton. Pha trn ng tng tng , t tt c cc giao dch t nh; pha di, t cc giao dch iu chnh. Khi s d cc giao dch t nh bng khng (c ngha l cc khon thu t nh bng cc khon chi t nh), cn cn thanh ton l cn bng. Khi tng cc khon thu t nh (nhng khon c) ln hn tng cc khon chi t nh (nhng khon n), th c mt thng d; v khi tng s cc khon thu t nh nh hn tng s cc khonchi t nh, th c mt thm ht. Trong mi trng hp, s o lng mt cn bng k ton (thng d hay thiu ht) c xc nh bng chnh lch gia tng s nhng khon thu t nh v tng s nhng khon chi t nh.Do cn cn thanh ton l ng nht thc, chng ta lun c:Tng cc giao dch t nh+tng cc giao dch iu chnh=0Hay: Tng cc giao dch t nh = -Tng cc giao dch iu chnhDo , o lng s mt cn bng cc cn thanh ton cng c th xc nh nh l s m ca chnh lch gia cc khon thu v chi ca giao dch iu chnh.Tuy nhin, s phn bit gia giao dch t nh v giao dch iu chnh trong thc t l khng r rng do khng c cch o lng k ton duy nht v s mt cn bng cn cn thanh ton. Ni chung, phn nh trng thi ca cn cn thanh ton quc t ca mt nc ngi ta thng dng cn cn tng th (tng hp cn cn vng lai v cn cn vn v ti chnh). Tuy nhin, cn cn tng th i khi khng c nh gi chnh xc bng cn cn vng lai bi v n khng phn nh ng nng lc sn xut hay kh nng cnh tranh kinh t ca mt nc. Chng hn, khi mt nc thng d cn cn thanh ton, iu ny nghe c v lnh mnh nhng nu i su vo phn tch tng ch tiu li thy cn cn vng lai b thiu ht ln v c ti tr hon ton bng vay n, u t nc ngoi. Do , s phn tch tho ng v c cu ti tr lin quan n s n nh cc cn vng lai trong tng lai l rt cn thit.B. Phn tch ti khon vng lai:Nh ta bit, trong cn cn thanh ton, cn cn vng lai gi vai tr quan c bit quan trng. V vy, khi phn tch cn cn thanh ton cn phi ch trng phn tch cn cn vng lai v s d ti khon vng lai.Cc nh kinh t hc cho rng nhng nh ngha khc nhau th hin nhng mt khc nhau ca cn cn vng lai. Trn thc t, c bn nh ngha v cn cn vng lai v s la chn nh ngha no ph thuc vo mc ch phn tch.Th nht: cn cn vng lai o lng cc giao dch kinh t ca mt nc vi phn cn li ca th gii v hng ho, dch v, thu nhp v chuyn giao mt chiu (nh ngha trong Rivera-Batiz, 1989, trang 119). Hay ni cch khc, cn cn vng lai l tng ca chnh lch gia xut khu v nhp khu hng ho v dch v (X-M) cng vi thu nhp yu t rng t nc ngoi (NF) v chuyn khon rng t nc ngoi (NTR). Theo nh ngha ny, ti khon vng lai (CA) s bng: CA= X-M+NF+NTRTheo nh ngha ny, Khi thm ht ngn sch vt qu 5% n 6% GDP c th c vn v cn ch yu t no gy ra thm ht. Liu c phi do ngi dn nhp qu nhiu hng ho v dch v? Phn thm ht do tiu dng bng n c th c ti tr bi phn rt ra t cc ti khon d tr hoc tng cc khon n. Trong c hai trng hp u c th gy ra nhiu vn song tng cc khon n, c bit l cc khon vay ngn hn c th cho thy du hiu ca mt nn kinh t suy yu v cc chnh sch gia cn c nhng hnh ng khn trng. Ngi m nhim cng tc phn tch cn cn thanh ton cn c cung cp y cc thng tin chi tit c vn cho cc nh hoch nh chnh sch gip h a ra cc quyt nh ng n v kp thi.Th hai: cn cn vng lai c nh ngha nh chnh lch gia thu nhp v chi tiu ca nn kinh t .V vy: CA= Y- AA= C + I + GY: thu nhpA: chi tiu C: tiu dng t nhn

A: chi tiu

C: tiu dng t nhnI : u t t nhnG: Chi tiu v u t ca chnh ph.

G: Chi tiu v u t ca chnh ph.nh ngha ny c Alexander a ra vo nm 1950. T nh ngha trn ta thy, cn cn vng lai ca mt nc ch c th c ci thin bng s tng tng i ca thu nhp quc dn so vi chi tiu hay s gim tng i chi tiu so vi thu nhp quc dn.Th ba: cn cn vng lai l chnh lch gia tit kim v u t ca ton b nn kinh t.CA= S - IS : Tit kim trong ncI : u t trong ncCAl cn cn vng laiI : u t trong ncCAl cn cn vng laiNu chia tng tit kim (S) v u t (I) ca ton b nn kinh t thnh cc phn v khu vc chnh ph v t nhn. Ta c:CA=(Sp+Sg)-(IP+Ig)hayCA=(Sp-Ip)+(Sg-Ig)

hay

CA=(Sp-Ip)+(Sg-Ig)Cng thc trn cho thy cn cn vng lai bng chnh lch ca khu vc t nhn cng khu vc chnh ph. V vy, khi ra cc bin php, chnh sch nhm ci thin cn cn vng lai phi nghin cu tc ng ca chng ti hnh vi tit kim v u t. Nu thm ht ti khon vng lai xut hin do cc hot ng u t mnh th phn thm ht ny cn c ti tr bi u t trc tip ti nc bo co hoc phn tng trong cc khon vay bn ngoi hay bi u t chng khon. T l thm ht ti khon vng lai tng i ln (6% hoc 7%) c th l bn vng nu n lin quan n cc hot ng u t trc tip mnh nc bo co.Th t: khi cng dn mt nc cho vay hay mn mt lng tin ca nc ngoi, h to ra mt quan h ti sn vi phn cn li ca th gii. V vy, khi phn tch tit kim v u t, phi tnh n ngun ti chnh nc ngoi. T , c th nh ngha ti khon vng lai nh nhng thay i trong ti sn nc ngoi rng ca quc gia lp bo co vi phn cn li ca th gii.CA= B*t - Bt-1*B*t : Ti sn nc ngoi rng giai on hin ti.Bt-1*: Ti sn nc ngoi rng giai on trc .nh ngha ny c Sarch v Larrain m rng t nh ngha trn. Theo , cc thay i ti sn nc ngoi rng c th b p c tnh trng thm ht ca ti khon vng lai. Thng d ti khon vng lai c ngha l nc ny ang tch lu ti sn quc t rng. Ngc li, thm ht ti khon vng lai ngha l nc ny ang gim dn ti sn quc t rng hoc tng thm ngha v n nc ngoi. Nh vy: c th nh ngha ti khon vng lai l s thay i v th u t quc t rng ca mt nc .Nh vy, tm ra nguyn nhn dn n s thm ht ti khon vng lai cng nh a ra nhng bin php iu chnh c hiu qu ci thin tnh trng, cn phi c s phn tch c th tng khon mc trong cn cn vng lai, c bit l cn cn thng mi.Thm ht cn cn vng lai khng phi bao gi cng xu, iu cn ph thuc vo kh nng thanh ton ca mt nc. Kh nng thanh ton c nh gi thng qua cc ch s v m nh: t l xut khu/GDP, t gi hi oi thc t, tit kim vi u t ni a. Nu mt quc gia c t l xut khu/GDP ln, t gi hi oi n nh v st vi thc t, mc tit kim v u t cao th thm ht cn cn thng mi nu c cng t kh nng gy ra khng hong kinh t. Mt tiu ch quan trng khc nh gi tnh trng cn cn thanh ton quc t ca mt nc l kh nng chu ng ca cn cn thanh ton v n ch n nhng yu t ni trn. i vi mt nc c n nc ngoi rng dng v thm ht cn cn vng lai, mt "im un" gia thm ht v thng d l cn thit m bo kh nng thanh ton v kh nng chu ng. Mt tiu chun cn c xt n khi nh gi kh nng chu ng l liu "im un" c th t c mt cch sun s v khng gy nhng bt n cho nn kinh t khi cn cn thng ma o chiu t ngt t thm ht sang thng d, khng to ra s thay i ln trong chnh sch (v d: chnh sch tht cht t ngt) v khng gy ra tnh trng ru r ca nn kinh t.S 1: Mi quan h kinh t v m c bn

Ngoi ra, ti khon vng lai bao gm ti khon thng mi hng ho v dch v, ti khon thu nhp v ti khon chuyn giao vng lai. Do cn phi phn tch c th tng ti khon ny tm ra nguyn nhn ca thm ht ti khon vng lai v a ra c cc bin php iu chnh thch hp. Trong cn c bit phn tch cn cn thng mi v y thng l nguyn nhn ch yu dn n thiu ht cn cn vng lai v cng l i tng chnh khi cn cn thanh ton mt cn bng c bn.B. Phn tch ti khon vn v ti chnh. Ti khon vn v ti chnh bao gm cc lung vn di hn v ngn hn, chy vo hoc chy ra khi mt nc. Hay ni cch khc, n l tng u t ca nc ngoi v s vay n rng. Nh vy, tnh trng ca cn cn thanh ton c lin quan trc tip n tnh trng ti sn ngoi t rng ca mt nn kinh t. V vy, mt gi nhm gim bt thm ht cn cn thanh ton l s iu chnh chnh sch ca chnh ph nhm thu ht u t t nhn hoc tm kim cc khon vay nc ngoi.i vi bt c nc no, con ng pht trin cng y ry tr ngi. Mt trong nhng tr ngi l tit kim khng p ng nhu cu u t. V vy, s ph thuc vo ngun t bn nc ngoi b sung cho ngun vn trong nc giai on u pht trin l iu hin nhin. Tuy nhin, v lng t bn vay hm nay s phi tr trong tng lai nn vic s dng chng mt cch c hiu qu l mt iu v cng quan trng.C nhiu ngun ti tr cho s thm ht cn cn vng lai nhng xt v mt hiu qu s dng vn, u t trc tip nc ngoi c nh gi cao hn c v n khng nh hng nhiu ti cn cn thanh ton, ti tng n nc ngoi cng nh tng trng kinh t v khng to ra d n. Ngoi ra, n cn l nhp cu chuyn giao cng ngh, k thut qun l hin i gip t nc y mnh xut khu hng ho v dch v. Tuy nhin, cn ch rng cc ngun vn u t ny s lm tng ngun chuyn giao ra nc ngoi, mt khi li nhun v c tc c cc nh u t nc ngoi chuyn v nc.Nhn chung, cc lung u t nc ngoi khc nhau, d c to ra d n hay khng u tim n nhng mt mt nht nh i vi nc tip nhn. Beceer v Hargin gi rng: "Khi thu ht u t nc ngoi, trc ht cc cng ty trong nc cn xc nh nhng kh khn m h phi chp nhn i vi tng hnh thc u t v sau cn nhc xem liu ti nhng thi im nht nh n c em li li ch duy tr hay khng?".Nhiu nc ang pht trin s dng ngun vn nc ngoi trong ti khon ti chnh h tr cho thm ht cn cn vng lai v tc pht trin kinh t cng nh trong ti sn d tr. Tuy nhin, bn cnh nhng li ch thit thc, nhng thay i ca ngun vn ny cng gy lo lng cho nhng nh hoch nh chnh sch v m. V vy, khi xc nh ri ro v kh khn ca mi dng u t nc ngoi, chng ta cn quan tm ba vn sau:- Vn thi hn vay n: nhng khon n ngn hn thng ri ro hn v ch n thng yu cu tr n gc hn l nhn li trong giai on ngn.- Liu ngun t bn nc ngoi c to ra gnh nng n nn hay khng? V d: Nu i vay th tnh hnh kinh doanh tt hay xu, vic tr n vn phi tin hnh. Trong khi , c ng ch nhn c c tc khi cng ty bn c phiu cho h lm n pht t. - Ngun vn trn t ngun h tr pht trin chnh thc (ODA) hay l nhng khon vay mang tnh cht thng mi.Theo ngn hng th gii, mt nc c coi l n nn nghim trng nu nh t l gia gi tr hin ti rng ca tng cc khon tr n (PV) v GDP vt qu 80% hoc t l gia gi tr hin ti rng ca tng cc khon tr n v tng xut khu ln hn 220%. Ngc li mt quc gia c coi l c kh nng chu ng n nu nh chnh ph c th thc hin c ton b cc ngha v tr n qu hn trong mt thi gian di, nu nh cc khon n n hn chim ti a t 20-25% xut khu hng ho v dch v.Bn cnh vic xem xt cc khon n theo chng loi v thi hn ca cc cng c nhn n, th cng nn phn tch xu hng thay i theo khu vc cc t chc. C th l khu vc chnh ph v t nhn bi v nhng khu vc ny chu nh hng ca nhng yu t khc nhau. Cc lung thay i ca khu vc chnh ph ch yu c quy nh bi nhu cu ca ngn sch nh nc. Ngc li, cc lung thay i trong khu vc t nhn li tu thuc vo mc sinh li ca ti sn trong v ngoi nc.Nhiu nc ang pht trin s dng cc lung vn vo trong ti khon ti chnh h tr b p cho mc thm ht cn cn vng lai do nhp khu v tc pht trin kinh t tng ln, hoc tng ti sn d tr. Mc d c nhiu li ch nh vy, nhng nhng thay i t ngt ca s vn rt ln ny cng gy ra nhiu lo lng cho cc nh hoch nh chnh sch kinh t v m. Lung vn c 4 vn cn quan tm ch yu sau y: Cc lung vn chy vo c th ch mang tnh tm thi, v do vy c th c rt ra rt nhanh. Cc lung chy vo ny c th kch thch tng cung tin v lm tng mc lm pht trong nc nu nh ngn hng trung ng can thip vo th trng ngoi hi mua ngoi t cung ng d tha. Nhng hu qu gy lm pht nh vy c th trnh c nu nh hot ng can thip ny mang tnh cht c kh nng trit tiu hiu ng tng cung tin. Nu ngn hng trung ng khng can thip th lung vn chy vo c th lm cho gi ca ng bn t tng ln. Cc lung chy vo c th m bo cho hin tng tiu dng tng tm thi v iu ny cui cng s dn n vic ct gim chi tiu tr s n tch lu.T , a ra nhng nghin cu s dng chng mt cch hiu qu. V d: ngun vn ODA nn u t vo xy dng c s h tng to tin cho lung FDI chy vo trong nc.C. Phn tch ti khon d tr v ti tr: Trc y, tng ti sn d tr c coi l ngun b p ch yu cho thiu ht cn cn thanh ton v h tr cho chnh sch t gi c nh. Ngy nay, trong iu kin ch t gi th ni v xu hng ton cu ho tr nn ph bin, nhiu hnh thc b p khc c p dng (v d: vay nc ngoi). V th, s thay i trong ti sn d tr khng phi lc no cng phn nh ln trng thi mt cn bng ca cn cn thanh ton .Cng thc tnh ti sn d tr rng: Ti sn d tr rng = Tng ti sn d tr - Cc khon n ngoi t ca h thng ngn hng. V nguyn tc, mc d tr cn thit c nh gi trn c s tng tr gi hng ho v dch v nhp khu d kin hoc kh nng d b tn thng v ti chnh. Nhng d s dng ch s no th mc d tr cn thit cng ph thuc rt nhiu vo ch t gi hi oi. Thng thng, mt quc gia theo ch t gi c nh cn nhiu d tr hn so vi mt quc gia theo ch t gi th ni v vi ch t gi th ni, mc d tr cn thit ch ci thin nhng bin ng xu do t gi gy ra. Ngoi ra, v c bn th mc tin cy ca cc chnh sch kinh t v lng tin ca th trng vo cc chnh sch ny l yu t quan trng nh gi mc d tr cn thit.Theo thng l quc t, d tr ngoi t thng c tnh theo thng nhp khu. Ch s ny o lng tng ti sn d tr ngoi t ca mt nc so vi gi tr nhp khu hng thng. Tng d tr ngoi hi Tng d tr ngoi t tnh bng thng nhp khu = Mc nhp khu hng thngTheo nguyn tc chung, tng d tr t nht bng ba thng nhp khu. Tuy nhin, ngy nay yu cu ny c th thay i cho ph hp vi tng hon cnh ca tng quc gia. Theo nh gi mc ph hp ca d tr ngoi hi ca mt nc, cc nh phn tch cn ch cc yu t sau:- Mc m ca ca ti khon vn v ti chnh .- S d ca ti khon n c tnh thanh khon cao .- Kh nng i vay vn ca ngn hng .- Tnh thi v ca hot ng xut nhp khu.1.3 Nguyn tc bt ton ca cn cn thanh ton quc t.1.3.1 Nguyn tc hch ton n/c:V nguyn tc, cn cn thanh ton c xc nh trn c s bt ton kp. iu ny c ngha l mt giao dch quc t c ghi kp: mt ghi n v mt ghi c vi gi tr nh nhau. V d: mt cng ty ca Vit Nam xut khu hng ho sang Hn Quc vi gi tr 600.000 USD. Xut khu hng ho s c ghi vo bn C (+) v n lin quan n vic thu tin thanh ton t ngi nc ngoi. Cng ty Hn Quc ra lnh trch tin t ti khon ca h Vit Nam gim 600.000 USD. Ngun vn ca h chy ra lm gim ti sn ca Hn Quc Vit Nam nn phi ghi vo bn N (-). N (-)C (+)

Xut khu hng ho 600.000 USD

Ngun vn ngn hn chy ra600.000 USD

Khi xem xt t nc lp bo co: Mt giao dch Quc t (trao i gi tr) c hai mt :- Mt nhp khu gi tr: n to ra mt khon tr cho phn cn li ca th gii.- Mt xut khu gi tr: n to ra mt khon thu t phn cn li ca th gii. .Nhn chung, nhng khon tr (nhng ghi n) th hin vic cung cp ti chnh nhp khu hng ho, dch v, tin t, ti sn khc ca nc lp bo co t phn cn li ca th gii. N th hin lung vn ra v ngc li, nhng khon thu (nhng ghi c) th hin lung vn vo.Nh vy, xut khu hng ho, dch v, qu cp nhn t nc ngoi v vn u t vo trong nc c phn nh vo bn C (+), bi v n lin quan n vic thu tin t ngi nc ngoi. Mt khc, nhp khu hng ho, dch v, chuyn qu cp ra ngoi nc v u t ra bn ngoi c phn nh vo bn N (-) ca cn cn thanh ton, bi v n lin quan n vic thanh ton cho ngi nc ngoi.Vn u t vo trong nc c th tn ti di hai hnh thc: mt l, ngun vn chy vo trong nc lm tng ti sn nc ngoi trong nc mnh. V d: cng dn Nht Bn mua c phiu Vit Nam s lm tng ti sn ca ngi Nht Vit Nam v ngun vn ny s c ghi vo bn C (+) trong cn cn thanh ton Quc t ca Vit Nam. Hai l, ngun vn chy vo trong nc lm gim ti sn ca nc mnh nc ngoi. V d: cng dn Vit Nam bn c phiu ngoi quc (v nh c phiu ca cng ty Nht Bn pht hnh) cho ngi khc, do lm gim ti sn ca Vit Nam nc ngoi, thu hi vn v trong nc. Ngun vn ny c ghi vo bn N (-) trong cn cn thanh ton ca Vit Nam.Vn u t bn ngoi cng c th tn ti di hai hnh thc: hoc lm tng ti sn ca nc mnh nc ngoi hoc lm gim ti sn ngoi quc nc mnh, bi v n lin quan n vic thanh ton cho ngi nc ngoi. Ngun vn thanh ton ny c ghi vo bn N (-) ca cn cn thanh ton Quc t.1.3.2 Nguyn tc hch ton trn c s c s pht sinh. Cn cn thanh ton hch ton trn c s c s pht sinh ngha l khi hch ton cc giao dch chng ta s dng s n hn ch khng phi s thc tr. Nh vy, cn cn thanh ton ny l bng i chiu gia thu v chi ti mt thi im no , phn nh tt c cc khon n nc ngoi v nc ngoi n m thi hn thanh ton cng mt ngy. V vy, chnh tnh hnh ca cn cn ny phn nh tnh hnh thu chi sp xy ra ca nc ny i vi phn cn li ca th gii nn n l mt nhn t quan trng nh hng n bin ng t gi hi oi. V d: vo ngy 30/12/2000, tin hnh thu thp s liu cho cn cn thanh ton quc t th tt c cc khon n nc ngoi m nc ngoi n m thi hn tr tin ri vo ngy ny s c phn nh vo cn cn thanh ton trn c s c s pht sinh. Cn nhng khon n c thi hn thanh ton ri vo trc hoc sau thi im trn u khng c tnh n.1.3.3 Nguyn tc hch ton tr gi ton b v tr gi rng:Theo nguyn tc ny, cc khon mc trn cn cn vng lai c hch ton trn c s tr gi ton b ph hp vi mi quan h gia cc giao dch ca cn cn vng lai vi h thng ti khon quc gia.Trong cn cn vn v ti chnh, cc khon mc (khng k u t trc tip) c hch ton trn c s tr gi rng v khng c s liu trn c s tr gi ton b v c nhng thay i trong bng tng kt ti sn c a vo cn cn ti chnh trn c s tr gi rng. Tuy nhin, i vi u t trc tip, bn cnh s liu rng cn phi tch ri tng s cc khon n vi tng ti sn thuc s hu ca cc nh u t v ch c nhng khon mc ging nhau mi c trit tiu a ra tr gi rng. Ngha l: Ti sn khng th trit tiu vi cc khon n m ch c s tng ln trong ti sn mi c trit tiu bi s gim i trong ti sn tng t v s tng ln trong khon n mi c trit tiu bi s gim i trong khon n tng t.1.3.4 Nguyn tc nh gi cc giao dch :Cn cn thanh ton ghi li ton b cc giao dch pht sinh trong mt thi k c th. Tr gi cc giao dch c tnh theo gi th trng. Cc giao dch ny c thc hin gia cc bn c lp v ch da vo cc quy tc v thng mi. V vy, gi th trng l gi ca mt giao dch c th trong cc iu kin nht nh. Gi c hng ho xut nhp khu l gi FOB hoc FAS . Chi ph vn chuyn v bo him c tch ra khi gi c hng ho v a vo khon mc dch v.1.3.5 Cc thi k v thi gian ghi chp. V nguyn tc, thi k ghi chp cc dng giao dch ca cn cn thanh ton khng c quy nh c th. Tuy nhin, theo kinh nghim thc t, cc s liu v giao dch n nh trong cn cn thanh ton c thu thp mi nm mt ln. Cn cc s liu khc (v xut khu v nhp khu...) thng c thu thp theo qu nht qun vi cc s liu tnh theo qu ca cc ti khon quc gia.1.3.6 n v tnh.i vi cc nc c ng bn t khng n nh, cc ti khon thng c thc hin bng mt ng ngoi t n nh (v d: la M, Frng Php,...). iu ny to thun li cho vic ghi chp cc giao dch cn cn thanh ton v cho vic so snh gia cc nc. T gi trn th trng vo ngy giao dch c s dng chuyn i cc s liu trong giao dch sang s liu tnh ton.1.4 Cc c ch iu chnh v kinh nghim ci thin cn cn thanh ton quc t cc nc ang pht trin.1.4.1 Cc c ch iu chnh cn cn thanh ton.Thm ht cn cn thanh ton c th chia lm hai loi:- Thm ht cn cn thanh ton tm thi: mt cn i din ra trong thi gian ngn v c th b p bng cch thay i d tr quc t.-Thm ht cn cn thanh ton c bn: mang tnh thng xuyn, dai dng v phi c iu chnh kp thi, hiu qu. Nguyn nhn mt cn i c bn l s mt cn i su sc trong nn kinh t cc nc. Trn thc t, vic phn bit gia mt cn bng tm thi v c bn l rt kh.Trong khi mt cn i tm thi c kh nng v c th c ti tr bng cc thay i d tr quc t, cn mt cn i c bn yu cu mt s iu chnh thc s.Qu trnh iu chnh cc mt cn i c bn ca cn cn thanh ton c th hin thng qua cc c ch iu chnh nh thu nhp tin t v t gi. Cc hc thuyt khc nhau v cn cn thanh ton a ra nhng gi khc nhau v c ch iu chnh. Cc hc thuyt truyn thng, c th gi chung thnh nhm l thuyt Keyness, a ra ba c ch iu chnh: c ch iu chnh thu nhp, c ch iu chnh theo h s co gin v c ch iu chnh chi tiu. Nhng ngi theo hc thuyt tin t a ra mt c ch iu chnh tin t.A. Nhm l thuyt Keyness.1. C ch iu chnh thu nhpC ch iu chnh thu nhp c Keyness gii thiu vo nm 1936 p dng cho cc nn kinh t khp kn. Nm 1943, c ch ny c Machlup m rng p dng cho nn kinh t m. Hc thuyt Keyness nghin cu tc ng ca s thay i trong chi tiu ca chnh ph v xut khu ti thu nhp quc dn v cn cn vng lai trong iu kin gi c n nh. H cho rng, mt s gia tng trong chi tiu ca chnh ph s dn ti s thm ht su hn ca cn cn vng lai trong khi xut khu s ci thin cn cn vng lai. Tuy nhin, trong c hai trng hp, bin dao ng ca cn cn vng lai nh hn bin dao ng ca chi tiu chnh ph hay xut khu.a. Xc nh thu nhp quc dn.Trong nn kinh t m, thu nhp quc dn cn bng khi tng cu bng tng sn lng. Tc l: Y = C + I + X - M(1)

(1)Trong :- C: Tiu dng quc dn (t nhn v chnh ph). Tiu dng ph thuc vo thu nhp quc dn v c mi quan h t l thun, v vy C=C(Y).Hm tiu dng c dng: C(Y)=c+MPCxYTrong : MPC l xu hng tiu dng bin (phn tiu dng tng thm khi thu nhp tng thm mt n v, MPC=C/Y).- I : u t quc dn (t nhn v chnh ph) u t khng ph thuc vo thu nhp nn I = i.- X : xut khu. Xut kh khng ph thuc vo thu nhp quc dn nn X = x.- M : nhp khu. Nhp khu ph thuc vo thu nhp quc dn vi mi quan h t l thun nn M = M(Y).Hm nhp khu c dng:M(Y) = m + MPM x YTrong , MPM l xu hng nhp khu bin (phn nhp khu tng thm khi thu nhp tng thm mt n v : MPM = M/Y). Phng trnh (1) c th vit di dng : Y = C(Y) + i + x - M(Y)(2)

(2)Bin i phng trnh ta c : Y- C(Y) = I + X - M(Y) (3)

(3)Y- C(Y) l tit kim quc gia. Tit kim ph thuc vo thu nhp quc dn theo mi quan h t l thun nn S = S(Y). (*)

(*)Hm tit kim c dng : S(Y) = - c + MPS x YTrong MPS l xu hng tit kim bin ( phn tit kim tng ln khi thu nhp tng thm mt n v : MPS = S/Y).T (3) v (*) ta c : S(Y) - I = X - M(Y)(4)

(4)Phng trnh (4) th hin mi quan h gia tit kim v u t vi cn cn thng mi. Nu tit kim ln hn u t th thng d cn cn thng mi v ngc li, tit kim nh hn u t th thm ht cn cn thng mi.b. S nhn trong nn kinh t m.Bt k s bin ng trong tng cu D = C(Y) + I + X - M(Y) cng lm thu nhp quc dn thay i. C th, s thay i trong thu nhp (Y) phi l bi s ca s thay i trong tng cu (Y). T l Y/D ddc hiu l s nhn trong nn kinh t m. iu kin cn bng thu nhp quc dn l r r, S(Y) + M(Y), bng bm vo, I + X. Khi mt bin ng ngoi sinh lm tng cu tng thm D, mc thu nhp bm vo ln hn r r mt lng bng tng t nh trong tng cu (D. Cc cn bng c thit lp li khi mt s gia tng trong thu nhp Y lm r r, S(Y) + M(Y) tng thm mt lng D r r ni sinh bm vo ngoi sinh. i vi bt k thay i trong thu nhp Y, lng thay i bng (MPS + MPM) Y. Do bng thu nhp quc dn thit lp li khi D= (MPS + MPM) YTheo tnh ton, cn bng thu nhp quc dn c thit lp li khi:D = (MPS + MPM) x Y.S nhn trong nn kinh t m : Y/D = 1/(MPM + MPS).c. Nhng tc ng c th n cn cn thng mi thng qua c ch iu chnh thu nhp.Gi s quc gia c xu hng tit kim bin MPS = 0,1 v xu hng nhp khu bin MPM = 0.15 s nhn trong nn kinh t m l 1/(0.1 + 0.15) = 4 .Chng ta xem xt s bin ng ca u t, chi tiu chnh ph, xut khu v nhp khu tc ng n cn cn thng mi nh th no.+ Mt s gia tng trong u t:Gi s rng u t ni a tng thm 100 triu USD. Do Y/D = 4 , nn s gia tng trong thu nhp quc dn s l : 4x100=400 triu USD. Thu nhp quc dn tng dn n nhp khu tng thm l : MPM x Y = 0.15 x 400 =60 triu USD. Nh vy, mt s gia tng trong u t s lm gim cn cn thng mi.+ Mt s gia tng trong chi tiu Chnh ph (hay gim thu) cng c tc ng tng t nh s gia tng trong u t lm sn lng tng v cn cn thng mi gim.+ Mt s gia tng trong xut khu. Gi s xut khu tng 100 triu USD, tc ng n thu nhp quc dn s l : 4x100=400 triu USD. Tc ng n cn cn thng mi ca gia tng xut khu gm tc ng trc tip ( l xut khu tang thm 100 triu USD) cng vi tc ng gin tip ( l nhp khu tng do thu nhp tng). Nh vy:Tc ng n cn cn thanh ton s bng:X - M = Y - MPM x Y = 100-(0.15x400)=100-60=40 triu USD.+ Mt s gia tng trong nhp khu. Gi s rng nn kinh t p dng mt thu quan v do ngi tiu dng trong nc chuyn 100 triu USD d nh nhp khu hng vo dng hng trong nc. Sn lng hng trong nc tng bng s hng nhp khu. Do , thu nhp quc dn tng thm 4x100=400 triu USD. Tuy nhin, thu nhp quc dn tng dn n nhp khu hng ho khc tng: MPM x Y = 0.15x400=60 triu. Do , ci thin cn cn thanh ton l :100-60=40 triu.2. Cc c ch iu chnh theo h s co gin .C ch ny c Marshall, Lerner a ra v sau c Robinson m rng nm 1937. Gi s rng ngun cung cp hng xut khu v nhp khu l tng i linh hot m bo khng gy nh hng ti gi c v ch c s thay i ca gi c mi tc ng n t gi. Vi gi thit ny, s gim gi ca ng ni t s ci thin c cn cn thanh ton.S 2 : Dng tc ng ca ph gi.

Tc ng trc tip ca ph gi l tc ng n gi c xut khu (tnh bng ngoi t) v gi c nhp khu (tnh bng ni t). Nu mt quc gia ph gi ng tin ca h x% c ngha l gi nhp khu tng x% tnh bng ng ni t, s lng nhp khu gim do gi nhp khu tng. Trong khi , nhng ngi xut khu nhn c thm x% ng ni t cho mi n v ngoi t kim c. iu ny cho php h y nhanh s lng xut khu bng cch gim gi xut khu tnh bng ngoi t. Cn cn thng mi = Gi tr xut khu - Gi tr nhp khu.Vic ph gi ng tin ci thin cn cn thng mi c thc hin c hay khng ph thuc vo nhng khon thanh ton hng nhp khu t hay nhiu hn nhng khon thu t xut khu. Tip theo, iu cn ph thuc vo nhu cu ca nc ngoi v hng xut khu v nhu cu ca nc ph gi v hng nhp khu co gin hay khng khi gi xut khu v gi nhp khu thay i.S thay i nhu cu hng ho theo gi c th hin bng h s co gin nhu cu: H s co gin = (Q/Q)/( P/P).Trong :Q: chnh lch s lng hng ho Q : s lng hng hoP: chnh lch gi c hng ho P : gi c hng ho.Nh vy, ty thuc vo ln ca cc h s co gin nhu cu i vi hng xut khu v nhp khu ca nc ph gi m cn cn thng mi ca nc c ci thin hay khng khi ph gi ng tin.3. C ch iu chnh chi tiu.C ch iu chnh chi tiu c Alexander a ra nm 1952. C ch ny coi cn cn vng lai l chnh lch gia thu nhp quc dn v chi tiu quc dn v nghin cu s tc ng ca ph gi ti hnh vi tiu dng ni a v nh hng ca tiu dng n cn cn thng mi. Theo phng php chi tiu : Tng tiu dng ni a bng tng chi tiu. Tng chi tiu gm c tiu dng (C), u t (I), chi tiu ca chnh ph (G), xut khu rng (X-M). V vy : Y = C + I + G + (X-M)Sau phng php ny xp: C+I+G vo mt nhm c coi l s hp th ca nn kinh t v gi xut khu rng l NX. Nh vy: Y = A + NXhayNX = Y- A

hay

NX = Y- ANh vy, cn cn thng mi NX = s chnh lch gia sn lng trong nc (Y) v mc hp th (A). Nu sn lng trong nc vt mc hp th th c thng d cn cn thng mi v ngc li.Phng php chi tiu d on mt s ph gi ng tin ch ci thin c cn cn thng mi nu c sn lng quc gia tng so vi hp th. Ngha l, sn lng quc gia phi tng, mc hp th phi gim hoc kt hp c hai. Chng hn, mt nn kinh t ang c tht nghip v thm ht cn cn thng mi. Do nn kinh t hot ng di kh nng ti a nn ng c ca ph gi s hng trc tip n cc ngun ti nguyn nhn ri vo sn xut hng ho xut khu ng thi n chuyn chi tiu t hng nhp khu vo nhng hng thay th c sn xut trong ni a. V vy, tc ng ca ph gi s lm tng sn lng trong nc v ci thin cn cn thng mi. Tuy nhin, phng php ny khng ph hp vi mt nn kinh t ang hot ng cng sut ti a v khi cc nh hoch nh chnh sch trong nc ch c th gim hp th bng cch p dng chnh sch tin t v ti kho tht cht dn n mt b phn ngi phi chu thit hi do nhng bin php .B. Nhm l thuyt tin tNhng ngi theo trng phi tin t xem xt cn cn thanh ton t nhng thay i trong d tr ngoi t v cn bng tng th. C ch ny, c Witman, Frankel v Hjonon a ra, coi s mt cn bng cn cn thanh ton l hin tng tin t, phn nh s mt cn i trn th trng tin t. Quan im chnh ca c ch ny l: trong c ch t gi hi oi c nh, ngn hng trung ng khng th theo ui chnh sch tin t c lp. iu duy nht n c th lm l kim sot tn dng trong nc v d tr ngoi t.Nhng ngi theo trng phi tin t cn cho rng: chnh s kim sot yu km ca chnh ph i vi ngun cung tin t l nguyn nhn gy ra thm ht cn cn thanh ton. V vy, ch nhng chnh sch tin t mi c th ly li s n nh ca cn cn thanh ton. Cc chnh sch phi kinh t (thu quan...) nhm tc ng n cn cn thanh ton ch l v ch.IMF, vi t cch l mt t chc tin t quc t, qun l rt st sao cn cn thanh ton v t l lm pht ca cc nc thnh vin. C ch iu chnh tin t l ni dung c bn trong chng trnh tr gip ca IMF. Theo IMF, chnh sch h thp t gi hi oi, a ra mc tn dng nht nh l nhng cng c gi cn bng cn cn thanh ton khi gi c c m bo n nh. Tuy nhin, bin php ny ang b ch trch bi nhiu trng phi khc .1.4.2 Kinh nghim ci thin cn cn thanh ton quc t mt s nc ang pht trin.Nhng nc ang pht trin thng l nhng nc c th trng ti chnh km pht trin. Bn cnh , cc nc ang pht trin li p dng ch qun l ngoi hi nghim ngt v khng cho php t do thng mi. Vit Nam nn xem xt kinh nghim ci thin cn cn thanh ton ca h, iu ny gip chng ta rt ra nhng bi hc trong vic iu chnh cn cn thanh ton.Trc tin h c th tm cch ci thin s d trong ti khon vng lai bng cch kch thch pht trin xut khu hoc hn ch nhp khu. H c th tp trung hn na vo xut khu cc sn phm th hoc sn phm qua ch bin, v hn ch nhp khu bng cc chnh sch thay th hng nhp khu v dng thu nhp khu hay cc hn ngch hng ho c chn lc, hay cm nhp khu nhng hng ho tiu dng m trong nc c kh nng sn xut c. H c th ng thi t c c hai mc tiu trn bng cch ph gi ng ni t lm gim gi xut khu v tng gi nhp khu. Cc nc ang pht trin cng c th p dng cc chnh sch ti kho v tin t hn ch nhm gim nhu cu trong nc, t gim nhp khu v gim sc p ca lm pht.Cch th hai, thng c i cng cch th nht, l cc nc ang pht trin c gng ci thin trong s d ti khon vn ca mnh bng cch khuyn khch u t nc ngoi.v vay ngun ti tr khc ca cc chnh ph nc ngoi. Mt v d in hnh l Trung Quc. Sau khi p dng chnh sch m ca, thm ht cn cn thng mi ca Trung Quc tng ln v nm 1985, mc thm ht l hn 1 t USD. cn bng cn cn thanh ton, Trung Quc phi vay n nc ngoi. N nc ngoi ca Trung Quc tng nhanh trong sut thp k 80: t 4,5 t USD nm 1980 (chim 1,6% GNP) ln ti 52,6 t USD nm 1990. Nh vy gnh nng n v s ph thuc vo cc nc khc cng tng theo.Cch th ba ci thin cn cn thanh ton l ph gi ng bn t. Bng bin php ny, gi hng xut khu s gim tng i v v lu di s thc y xut khu, ci thin cn cn thng mi, tng khi lng d tr ngoi t quc gia. Vo nhng nm 70 - 80, c chu k 3 - 5 nm, vo thi im bin ng kinh t th gii (tng, gim gi du quc t, tng li sut quc t,...), mt s nc ang pht trin tin hnh ph gi tng t. Tuy nhin, kt qu ca nhng t ph gi ny rt khc nhau. Mt s quc gia kh thnh cng trong vic thc hin ph gi. Chng hn: nm 1979, trong tnh trng thm ht cn cn thng mi, chnh ph Braxin tng t gi hi oi ln 30% v cn cn thng mi bt u c thng d trong nm 1981-1982. n thng 2/1983, chnh ph li tng t gi 30%. Kt qu tht kh quan, nm 1984, cn cn thng mi d tha 11 t USD v cn cn thanh ton quc t t mc cn bng ln u tin trong nhiu nm.Tuy nhin, khng phi ph gi lc no cng c th ci thin cn cn thanh ton v vic tng gim xut nhp khu cn ph thuc vo nhiu yu t khc. Mexico l mt v d v tht bi trong vic ph gi. Nm 1976, t gi tng t 12.5 ps/USD ti 22 ps/USD, song do t l lm pht qu cao nn nhp khu tng ng k, lm cho t gi thc gim, cn cn thng mi v cn cn thanh ton vn b thm ht.Cui cng, cc nc ang pht trin c th xoa du nhng nh hng ca thm hu cn cn thanh ton bng cch s dng vn ca qu tin t quc t (SDR).Trong trng hp cc nc ang pht trin ng trc nhng vn cn cn thanh ton v n nc ngoi nghim trng thng phi min cng m phn vi IMF v nhng khon vay nhiu hn hn nh. IMF thng a ra cc bi thuc c iu kin l:a. Hu b s t do ho vic kim sot ngoi hi v nhp khu;b. Gim gi tr t gi chnh thc ng ni t;c. Mt chng trnh chng lm pht nghim ngt trong nc bao gm (a) kim sot tn dng ngn hng tng li sut v nhng yu cu d tr; (b) kim sot thm ht ngn sch ca chnh ph bng cch hn ch chi tiu, c bit l trong cc lnh vc dch v x hi cho ngi ngho v tr cp lng thc thit yu i i vi tng thu; (c) kim sot vic tng lng, c bit l phi bo m vic tng lng t l thp hn t l lm pht ( tc l hu b vic iu chnh lng theo gi); v (d) bi b nhng hnh thc kim sot gi;d. n nhn nhit tnh hn u t nc ngoi v m ca ton b nn kinh t i vi thng mi quc t.Bi thuc trn ca IMF c th thnh cng trong vic ci thin tnh trng cn cn thanh ton ca nhng nc km pht trin, th n li khng c lng dn v mt chnh tr, v n lm tn thng mt cch ng k n cc nhm thu nhp thp v trung bnh.Nhng kinh nghim trn cn c tham kho v vic nghin cu p dng chng phi ph hp vi hon cnh, iu kin ca quc gia trong tng thi k c th.Chng 2: THC TRNG CN CN THANH TON QUC T CA VIT Nam.Chng ny s cp n thc trng ca vn thit lp, iu chnh cn cn thanh ton v tnh hnh cn cn thanh ton ca Vit Nam trong giai on t 1990 n nay. ng thi phn tch mi quan h gia chnh lch tit kim- u t v thiu ht cn cn vng lai Vit Nam.2.1 Vn thit lp cn cn thanh ton quc t Vit NamVit Nam mi bt u thit lp cn cn thanh ton cch y 10 nm, trong khi cc nc pht trin nh Anh, Php v M,... thit lp cn cn thanh ton t sau chin tranh th gii chin tranh ln th II (cch y hn 50 nm). Nhn chung, cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam c thit lp theo ng hng dn ca IMF, c nu ra trong cun s tay cn cn thanh ton xut bn ln th 4. Nhng do c im thc t ca nn kinh t Vit Nam v tnh hnh thu thp s liu gp nhiu kh khn, nn vic thit lp cn cn thanh ton ca Vit Nam c mt s im khc vi cc nc.2.1.1 C s php l ca vic thit lp cn cn thanh ton quc t Vit NamVic phn tch, thit lp v iu chnh cn cn thanh ton quc t l vic lm cn rt mi m i vi Vit Nam. Vn thit lp cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam chnh thc a ra vo nm 1990 (t khi c php lnh ca ngn hng). nng cao cht lng ca bng cn cn thanh ton, chnh ph ban hnh ngh nh s 164/1999/N-CP v qun l cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam ngy 16/11/1999. Ngh nh ny quy nh v vic lp, theo di v phn tch cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam, n chnh l c s php l trong vic phi hp cht ch gia cc b, ngnh lin quan n vic cung cp s liu. Theo ngh nh 164, vic lp, theo di v phn tch cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam c giao cho ngn hng nh nc Vit Nam ch tr phi hp cng vi b k hoch v u t, b ti chnh, b thng mi, tng cc thng k, tng cc hi quan.Trn c s ngh nh 164/1999/N-CP, ngn hng nh nc Vit Nam a ra thng t 05/20000TT-NHNN ngy 28/3/2000 hng dn thi hnh mt s im v lp cn cn thanh ton quc t. ng thi, ngn hng nh nc cng ban hnh cc mu biu bo co cho cc b, ngnh c lin quan nhm thu thp c cc thng tin theo ng yu cu ca lp cn cn thanh ton.A. Nguyn tc lp cn cn thanh ton Cn cn thanh ton c chia lm hai loi: cn cn thanh ton d bo v cn cn thanh ton thc t.Cn cn thanh ton d bo c lp trn c s cc ch tiu kinh t d bo trong thi gian ti. Tnh trng ca cn cn d bo s phn nh s thay i ca t gi hi oi, ca tnh hnh ngoi hi v ton b nn kinh t ca mt nc trong tng lai gn.a. Cn cn thanh ton thc t c lp trn c s s liu kinh t ti chnh thc t pht sinh gia ngi c tr v ngi khng c tr trong thi k bo co. Cn cn thanh ton thc t phn nh tnh trng d tr ngoi hi, ngoi thng v ton b nn kinh t ca mt quc gia ti mt thi k lp bo co. Cc giao dch kinh t gia cc t chc v c nhn l ngi c tr vi cc t chc v c nhn l ngi khng c tr c thu thp trn c s mu biu bo co nh k hoc trn c s iu tra chn mu do Ngn hng Nh nc phi hp vi Tng cc thng k v cc B, ngnh c lin quan.b. Cn cn c lp theo n v l la M (USD). c. Cc giao dch kinh t c tnh theo gi thc t c tho thun gia ngi c tr v ngi khng c tr. d. Gi tr cc giao dch pht sinh bng ng Vit Nam c quy i ra la M theo t gi hin hnh ca B ti chnh v hng dn quy i ngoi t ra ng Vit Nam s dng trong hch ton k ton ca doanh nghip.Gi tr kinh t pht sinh bng ngoi t khng phi l la M c quy i ra ng Vit Nam, sau quy i ra la M theo thi gi hin hnh ca b ti chnh v hng dn quy i ngoi t ra ng Vit Nam s dng trong hch ton k ton ca doanh nghip.e. Cc giao dch kinh t gia ngi c tr vi ngi khng c tr c thng k ti thi im hch ton vo s sch k ton. i vi hng ho ca tng cc hi quan thng k c thc hin theo quy nh hin hnh ca tng cc thng k.B. C cu cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam a. Cn cn vng lai: Tng hp ton b chi tiu v giao dch kinh t gia ngi c tr v ngi khng c tr v hng ho, dch v, thu nhp ca ngi lao ng, thu nhp t u t trc tip,thu nhp t u t vo giy t c gi, li vay v li tin gi nc ngoi, chuyn giao vng lai mt chiu v cc giao dch khc theo quy nh ca php lut.Cn cn vng lai gm 4 khon mc: Cn cn thng mi, cn cn dch v, cn cn thu nhp, chuyn tin n phng khng bi hon. Ni dung v phng php tnh ton ca bn khon mc trn tng t nh ca nc khc trn th gii. Ch c ch nh l: gi tr cc khon nhp khu hng ho Vit Nam thng c thng k theo gi CIF tc l gi c hng ho, chi ph bo him v chi ph vn chuyn. V vy, khi a s liu vo cn cn thanh ton cn bc tch chi ph bo him ra khi tng gi tr hng nhp khu.b. Cn cn vn v ti chnh: Tng hp ton b chi tiu v giao dch kinh t gia ngi c tr v ngi khng c tr v chuyn vn t nc ngoi vo Vit Nam v chuyn vn t Vit Nam ra nc ngoi trong lnh vc u t trc tip, u t vo giy t c gi, vay v tr n nc ngoi, cho vay v thu hi n nc ngoi, chuyn giao vn mt chiu, cc hnh thc u t khc v cc giao dch khc theo quy nh ca php lut Vit Nam lm tng hoc lm gim ti sn c hoc ti sn n ca Vit Nam.c. Cn cn tng th: L tng hp ca cn cn vng lai v cn cn vn v tichnh.d. Sai st thng k: Phn nh phn chnh lch so sai st thng k ca tt c cckhon mc trong cn cn thanh ton Quc t.e. Phn b p: Cc ti khon do ngn hng trung ng qun l iu ho v ti tr do s mt cn i trong cn cn thanh ton.Cc ti sn ny bao gm d tr vng, v th d tr ti IMF (ng SDR) v cc thay i cc khon n qu hn. Ngun b p c mt phn quan trng l nhng bin ng ca d tr vng v ngoi t. Ngn hng Trung ng thng gi mt s vng v ngoi t c th can thip vo th trng hi oi nhm n nh t gi ng tin trong nc. D tr vng v ngoi t b gim i hay tng thm bao nhiu c ngha l cn cn thanh ton d tha hay thiu ht by nhiu. Trong trng hp ny, vng ng vai tr tin t th gii. C. Trch nhim ca cc b, ngnh trong vic thit lp, theo di v phn tch cn cn thanh tonTuy IMF khng ni r c quan no ca chnh ph s lp cn cn thanh ton ca mt nc, nhng hu ht cc nc trn th gii, chc nng ny do c quan qun l tin t (ngn hng trung ng) m nhn v n l c quan qun l cc ngn hng thng mi, ng vai tr quan trng trong vic thc thi chnh sch ngoi hi, nn c th tip cn tt nht cc ngun s liu lin quan n cn cn thanh ton. Nhng thnh cng trong vic lp cn cn thanh ton i hi phi c s phi hp nhiu b, ngnh th mi a ra mt bn cn cn thanh ton mt cch tng hp y v chnh xc. Vit Nam cng vy, ngn hng nh nc l ngi lp cn cn thanh ton. iu ny c ghi r trong Php lnh Ngn hng v Ngh nh 164/2000/N-CP. Ngoi ra, trong ngh nh 164 quy nh rt r trch nhim ca cc b ngnh trong vic cung cp cc thng tin v cc giao dch kinh t gia ngi c tr v ngi khng c tr v nhng s liu c lin quan cho ngn hng nh nc.Trch nhim ca cc b ngnh c lin quan c ngn hng nh nc c th ho thng qua trch nhim cung cp thng tin, s liu theo cc mu biu quy nh trong thng t hng dn 05/2000/TT-NHNN.2.1.2 Tnh hnh thu thp s liu cn cn thanh ton quc t ca Vit NamT nm 1990, theo php lnh ngn hng, ngn hng nh nc Vit Nam (NHNN) chnh thc c phn cng lp v theo di tnh hnh thc cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam. thc hin tt nhim v , NHNN a ra mt h thng mu biu cc t chc tn dng bo co v cc giao dch i ca cc khch hng m cc ti khon ti h thng ngn hng, nh bo co v thanh ton xut nhp khu hng ho, thanh ton phi mu dch v chuyn tin, bo co tnh hnh vay v tr n nc ngoi,... Qua cc mu biu bo co ny, NHNN yu cu cc t chc tn dng c php kinh doanh ngoi hi trn ton quc bo co nh k hng thng v hng qu cho NHNN qua mng vi tnh ca h thng ngn hng (nu t chc tn dng no cha ni mng qua h thng th c th thc hin bo co bng vn bn).Bn cnh cc s liu thu thp t h thng bo co trn, NHNN cn thu thp cc s liu lin quan n cn cn thanh ton t cc b, ngnh khc nh b ti chnh, b thng mi, tng cc hi quan, tng cc thng k, b k hoch v u t.T nm 1993 n nay nh nhng c gng ca NHNN trong vic ci tin phng php thu thp s liu v do c s phi hp tt vi cc b, ngnh, cng vi s bin i v cht trong ngun s liu thu thp, nn bng cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam ngy cng c nng cao v mt cht lng. Hin nay, NHNN lp cn cn thanh ton ca Vit Nm theo qu, nm da trn cch phn loi v cc ngun thng tin s liu ng tin cy sau .A Thu thp cn cn vng lai Xut khu hng ho: NHNN s dng s liu do tng cc hi quan cung cp, y l s liu ban u lp cn cn thng mi. Ngun s liu ny thu thp qua cc ca khu ca Vit Nam, phn nh y cc lung hng ho ra (xut khu), vo (nhp khu) Vit Nam. Hng thng, di s ch tr ca b k hoch v u t, vi s tham gai ca tng cc thng k, tng cc hi quan, b thng mi v NHNN tin hnh hp giao ban nh k thng nht s liu xut nhp khu hng ho trong k c lng s liu cho k ti bo co chnh ph. S liu thu chi dch v: y l mng s liu kh phc tp v kh c th thu thp c mt cch chi tit theo yu cu ca cc hng mc tiu chun nh quy nh ca IMF. Hin nay, NHNN thu thp s liu ca tt c cc ngnh kinh doanh dch v: du lch, bo him, vn ti, bu in, hng khng, hng hi,... qua h thng do NHTM c php kinh doanh i ngoi. Ngun s liu ny c th tin cy c nu chng ta xy dng c mt h thng mu biu tt, v tt c cc hot ng giao dch v dch v gia ngi c tr v ngi khng c tr v nguyn tc u phi thanh ton qua h thng ngn. Hin nay, NHNN ang trong qu trnh hon thin h thng mu biu. S liu chuyn tin: NHNN s dng cc ngun s liu su tnh ton phn tch chuyn tin: -Chuyn tin t nhn: gm chuyn tin kiu hi thu thp qua h thng ngn hng v c tnh thm phn ngoi t chuyn giao vo hoc ra ngoi h ngn hng trn c s thng tin v s ngoi t tin do cc NHTM chuyn ra nc c khai bo ti cc ca khu hi quan.-Chuyn tin nh nc: s liu v vin tr khng hon li c thu thp t ban qun l v tip nhn vin tr thuc b ti chnh. Thu thp u t: Do hin nay, Vit Nam cha c u t ra nc ngoi dc hnh thc gp vn c phn hay cho nc ngoi vay, nn phn thu ca cc hng mc ny ch yu l thu t li tin gi ngn hng gi ti cc ngn hng nc ngoi. Phn chi th hin cc khon tr li tin vay ca cc khon vay n nc ngoi c hai khu vc (chnh ph v doanh nghip) v phn li nhun m cc nh u t trc tip nc ngoi chuyn tin v nc.B. Thu thp s liu v cn cn vn v ti chnh u t trc tip nc ngoi: B k hoch v u t nh k cung cp cho NHNN cc s liu v u t nc ngoi vo Vit Nam. Vay tr n nc ngoi: theo ngh nh s 58/CP ngy 30/8/1993 ca Chnh ph ban hnh v nhng quy nh ca chnh ph v cc b ngnh v vau tr n nc ngoi (c) v nay l ngh nh s 90/1998/N-CP ngy 07/11/1998 ban hnh quy ch qun l vau v tr n nc ngoi, b ti chnh c trch nhim qun l ton b cc khon vay, tr n ca cc doanh nghip. Hin nay, NHNN thu thp tng i y hai ngun s liu ny a vo hng mc vay, tr n nc ngoi (chia theo thi: ngn hn, trung v di hn).C. Thu thp s liu ti sn d tr S liu v ti sn d tr ngoi t c ly t bng cn i tin t ton ngnh do NHNN lp, trn c s bng tng kt ti sn ca cc t chc tn dng.2.1.3 Nhng kh khn khi thit lp cn cn thanh ton ca Vit Nam Cng nh cc nc, Vit Nam khi lp mt cn cn thanh ton pht sinh cc vn kh khn v xc nh c tr, xc nh gi tr ca cc giao dch quc t, c bit cc giao dch m khng thng qua th trng, xc nh thi im khi no thc hin cc bt ton cn thit trong cn cn thanh ton.Ngoi ra, Vit Nam cn gp mt s kh khn do nn kinh t ang chuyn i t nn kinh t k hoch ho tp trung sang nn kinh t th trng. Do cc s liu thu thp trong thi k k hoch ho khng ph hp vi mc ch ca lp cn cn thanh ton nn trong giai on chuyn i cc ngun s liu phi theo tiu chun quc t nh thng k thng ma quc t (ITS), h thng bo co giao dch quc t, bn iu tra doanh nghip, thu thp t cc h gia nh. Trn thc t hin nay Vit Nam cha c cc s liu thng k phc v cho lp cn cn thanh ton. Vit Nam ra ngh nh 164/1999 v qun l cn cn thanh ton, y s l mt c s Vit Nam tin ti xy dng c mt cn cn thanh ton c cht lng tt.A. Xc nh c trV mt l thuyt, cn cn thanh ton c nh ngha nh l mt bn ghi chp c h thng tt c giao dch gia ngi c tr ca nc lp bo co v nhng ngi nc ngoi. Trn thc t vn c nhng bt ng v vic phn bit ngi c tr v ngi khng c tr.B. Thu thp s liuV nguyn tc, cn cn thanh ton i hi phi ghi tt c cc giao dch kinh t quc t. Trong thc t, nhiu giao dch quc t rt kh xc nh thng qua bt k phng php thu thp s liu no. Do chng ta khng c bo co.V d, hy xem xt hng thng mi hng ho, khon ny thng da trn cc khai bo hi quan. Thng thng c nhiu l do ti sao nhng khai bo khng bao trm tt c cc giao dch v thng mi hng ho. Th nht, khi bun bn qua bin gii khng m bo i ph c vi khi lng thng mi bt chnh (nh trng hp xut khu qua bin gii), mt giao dch quan trng b b st trong thng k. Thm na, nhng khon mc no coi nh hng ho (nh hng ho gi bu in, tu thy v my bay; c v cc sn phm kim c bin khc ng thi bn trc tip cc cng nc ngoi) thng st trong cc khai bo hi quan. i vi hu ht cc khon mc dch v khng c nhng bo co ton din v cc giao dch c nhn nh i vi xut khu v nhp khu hng ho hu hnh. Do , s liu v cc dch v thng c rt ra bng cch c lng hn l lit k. l nguyn nhn chnh dn n vic xc nh cc s liu dch v khng hon ho. V d, nhng c lng v chi tiu du lch da vo s lng ngi du lch v mt mu khai bo t nguyn v d nh, thi gian li, v cc chi tiu. Do tnh a dng ca cc khon dch v khc (nh tin hoa hng v tin bn quyn tc gi) nn c t hay khng c s liu.i vi Vit Nam, cc s liu v iu tra doanh nghip c nhiu khim khuyt, c bit cc s liu v cc x nghip ngoi quc doanh v doanh nghip t nhn thiu mt cch trm trng. Ngun s liu t h thng ngn hng cng c nhiu khim khuyt. Mc d s liu t h thng ngn hng c hon chnh hn l t cc iu tra doanh nghip, nhng cc s liu ny khng c bo co y cho ngn hng trung ng mt cch h thng.C. Xc nh gi tr.Trn thc t, cc nh thng k cn cn thanh ton c gng o lng gi tr cc khon chuyn giao t quc gia ny sang quc gia khc. Trong phm vi cc giao dch th trng thng thng i hi, gi tr giao dch c th hin tt nht bi gi tr thc t tr (hay chp nhn), cng vi chi ph vn ti v cc chi ph lin quan khc. Tuy nhin, trong thc t cc gi tr thc phi tr l khng bao gi c sn mt cch d dng.Vit Nam thng xut khu theo gi FOB v nhp khu theo gi CIF, trong khi yu cu ca lp cn cn thanh ton l phi tch cc chi ph dch v ra khi gi hng. y l iu khng d cho nn Vit Nam trong thc t vn ghi nhp khu trong cn cn thng mi theo gi CIF v iu ny tri vi quy nh. Trn thc t, Vit Nam thng s dng phng thc i hng trong thng mi cho nn xc nh gi tthng khng chnh xc.Thm ch cc kh khn xc nh gi tr s tng hn na do khng c cc giao dch th thng, nh trong trng hp gi hng gia cc cng ty hi vin hay cc chi nhnh, ca ci ca hi nhp c, qu tng, giao dch i hng, v... Nhng giao dch nh vy thng c ghi bng cc gi tr t nh. 2.2. Thc trng ca cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam hin nay.Trong giai on t 1990 n nay, cn cn vng lai ca Vit Nam lun thiu ht v cn cn vn v ti chnh khng b p cho thiu ht cn cn vng lai v kt qu l Vit Nam phi s dng n cc bin php ti tr nh xin hon n v gim n, iu ny lm gim uy tn ca Vit Nam trn th thng ti chnh quc t. tm hiu nguyn nhn tnh trng thm ht cn cn thanh ton ta cn i su xem xt tng khon mc trong cn cn thanh ton vi nhng s liu c th. T c cc bin php iu chnh thch hp m bo s pht trin cn i c bn trong ln bn ngoi ca nn kinh t.Bng 1: Cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam 1993-2000n v:Triu USD 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

I-Cn cn vng lai 1. Cn cn thng mi -Xut khu -Nhp khu 2. Cn cn dch v -Cc khon thu -Cc khon chi 3. Thu nhp u t (rng) -Cc khon thu -Cc khon chi Trong : -Li n hn tr -Thc tr 4. Chuyn giao mt chiu -Khu vc t nhn -Khu vc chnh phII-Cn cn vn v ti chnh 1.u t trc tip nc ngoi 2.u t vo giy t c gi 3.Tn dng trung v di hn -Gii ngn -N gc n hn tr +Thc tr 4.Vay ngn hnIII- Li v sai stIV-Cn cn tng thV-Ngun b p 1.Thay i ti sn ngoi t rng -Thay i d tr(-tng, +gim) -S dng vn ca qu tin t +Vay +Tr 2. Thay i n qu hn 3.Cc ngun ti tr -1302-1117 2985 4162 78 772 694 -467 30 491 237 53 264 71 194 456 936 697 -597 54 651 166 117 -210-1056 1056438-156-3910560883477

-1911-1865 4054 5919 19 1516 1497 -367 27 394 237 53 302 170 132 1476 1627 1033 -276 272 547 166 124 -111 -546 546 -19 -282 175 -117 0 0 -194-2641-3155 5198 8353 159 2409 2250 -272 96 368 225 183 627 474 153 2326 2276 1287 -253 443 696 310 311 292 -23 23 -405 -464 92 -357 0 0 -497 -2426 -3143 7337 10480 -61 2709 2700 -442 140 562 373 257 1200 1050 150 2079 1813 891 98 772 674 249 224 67 -280 280 -261 1056 178 -289 0 0 - 439 -1659 -1315 914510460 -623 2530 3153 -606 136 742 427 348 885 710 715 1662 2074 1002 357 1007 632 394 -612 -3 1 -1 -318 -11 -54 -409 540-264 -1062 -981 936510346 -539 2604 3143 -664 133 797 439 246 1122 950 172 216 800 240 432 1121 690 349-644372-519519-14-50-78-5557841364 -1977 -15001000011500 -705 2781 3486 -1020 133 1153 451 250 1248 950 298 1953 630 1200 1155 1360 570 352 689 -45 -68 68 -52 -24 -66 -670 83 0 92 -1577 -892 1430815200 -641 2895 3536 -1127 128 1201 463 271 1083 948 13580960012171238131794437125570768-768-1284-130-326371130548

Ngun: Ngn hng th gii (WB), Qu tin t quc t (IMF), Trang worldbank.com.vn; Tp ch ngn hng s 10/2000, Tp ch th trng ti chnh tin t s 12/2001; Trang Vitranet.com.vn2.2.1. Cn cn ti khon vng lai.Trong giai on 1990-1999, do ci cch kinh t cc giao dch kinh t i ngoi ca Vit Nam thay i mt cch nhanh chng. Thiu ht cn cn vng lai gim mnh t nm 1990 v 1992 v cc ngun ti tr truyn thng t Lin X c cn kit trong khi ngun ti tr mi cha c. T nm 1993, Vit Nam c nhng ngun ti tr t cc quc gia khc h tr cho thiu ht cn cn vng lai. T nm n nm 1996 thm ht cn cn vng lai tng ln. Trong nhng nm 1997-1998, thiu ht cn cn vng lai lin tc gim do hn ch nhp khu v nh hng khng hong chu, i vi Vit Nam. Nhng t nm 1999 n nm 2000 con s ny tng ln t 1% n 5,3%.Bng 2: thm ht cn cn ti khon vng lai ca Vit Nam 1990-2000n v: %GDPNm19901991199219931994199519961997199819992000

Mc thm ht theo % GDP-0,04-0,00,0-10,98,9-9,3-10,4-6,8-4,4 -1-5,3

Ngun : Nim gim thng k 1998-Nh xut bn thng k H Ni, 1999 v thi bo kinh t Si Gn s 2/2000, tp ch ti chnh s 3/2000Bng 2 cho thy rng theo % GDP, thiu ht cn cn vng lai ca Vit Nam trong giai on 1990-1992 l rt nh v gn bng nm 1992. Thiu ht cn cn vng lai tng vt ln 10,9% trong nm 1993 v gim xung 8-10% GDP n nm 1996. Thm vo , cuc khng hong khu vc lm gim lung u t trc tip FDI, gim c s lng d n mi v nhng chi tiu ca d n c cp giy php hot ng. Do , cc chi tiu ca FDI vo nhp khu my mc thit b cng gim. Nguyn nhn ch yu ca gim thiu ht ti khon vng lai l do gim trong nhp khu ch khng phi tng xut khu. Nm 1999 n nm 2000, thm ht cn cn vng lai tng t 1 n 5,3% do nhp khu tip tc tng.A. Cn cn thng mi Sau 10 nm i mi, chnh sch ngoi thng khng ngng c i mi v hon thin theo hng t do hn thng mi (trc ht l i vi mt hng xut khu nhm khuyn khch v y mnh xut khu ly ngoi t nhp khu phc v cho qu trnh cng nghip ho v hin i ho t nc). Tng kim ngch xut khu tng trung bnh 37,5% mi nm trong khi tng trng nhp khu trung bnh l 15.8% do gim trong nhp khu nhng hng ho quan trng nh ximng, phn bn t Lin X c.Bng 3: Tnh hnh xut nhp khu v nhp siu ca Vit Nam t 1991 n 7 thng u nm 2001n v : triu USDNm Xut khu(triuUSD)Tng,gim(%)Nhp khu(triu USD) Tng, gim(%)Nhp siu(Triu USD)T l nhp siu (%)Thm ht thng mi trn GDP

19902404,023,52752,4 7,3348,414,5-0,60

19912078,1-13,22338,1-15,1251,012,0-0,70

19922580,723,72540,78,7-40,0--0,60

19932985,215,73924,054,4938,831,4-0,90

19944054,335,85825,848,51771,543,7-7,60

19955448,934,48155,440,02706,549,7-11,80

19967255,933,211143,636,63887,753,6-13,70

19979185,026,611592,34,02407,326,2-5,40

19989361,01,911495,0-0,82134,022,8-3,70

199911523,023,111636,00,9113,01,0-1,05

200014308,024,015200,030,8892,06,2 -6,20

7th/20019011,013,09230,07,9219,02,3

Ngun: vneconomic.com.vn v Vitranet.com.vnT nm 1993, thiu ht cn cn thng mi tng n nm 1996 vi vic nhp khu tng t ngt so vi xut khu v t mc bo ng (13,7%GDP). Thi k ny chng ta nhp nhiu my mc thit b mi phc v qu trnh cng nghip ho v hin i ho. C kin cho rng mc nhp siu nh trn l bnh thng vi mt nc ang tng trng, cn c kin li c bit lo ngi v tnh trng kinh t nhp siu ni trn. Tuy nhin, cc kin ng hay sai vn khng quan trng bng vic kinh t Vit Nam ngy cng pht trin v tn ti bn vng chc chn sau cuc khng hong ti chnh tin t va qua. Sau nm 1996, chnh ph thc hin mt s bin php hn ch nhp gim thiu ht v ci thin cn cn vng lai. Mt s bin php c p dng: th nht, nng cao tin t cc khi m L/C i vi nhp khu tiu dng; th hai, cm nhp tm thi i vi mt s hng ho vo thng 5/1997. Hn na, x nghip lin doanh cn c giy php trong nhp khu mt s hng ho nht nh. Thay th nhp khu c h tr i vi mt s sn phm nh ximng v giy bng cch nh thu cao i vi sn phm nhp siu cng loi. Kt qu l thm ht thng mi gim.Nh cp trn, trong giai on 1997-1998, mc d thiu ht thng mi gim nhng n khng phi l kt qu ca vic tng xut khu m l gim nhp khu. Vn ny sinh y l ci thin cn cn thng mi Vit Nam cn y mnh xut khu. Trong trng hp ca Vit Nam, ci thin cn cn thng mi l rt kh khn v ch thng mi ca Vit Nam thin v chin lc thay th nhp khu ch khng phi l hng vo xut khu.* Thnh phn xut khu+ Du th: T 1991 n nay, t trng xut khu ca mt hng ny chim khong 30% tng kim ngch xut khu trong giai on 1990-1994 sau gim xung di 20% tng xut khu 1995-1998 v t n nay li tng trn 20%. Ngun thu t du th c th b p nhp khu xng du khon c coi l ln nht trong tng nhp khu. Thng d cn cn thng mi du tng t 96 triu USD nm 1996 n 319 triu nm 1997, 408 triu nm 1998, 1054 nm 1999, 1444 nm 2000 v 883 triu trong 7 thng u nm 2001.+ Go: Xut khu go ng vai tr quan trng trong cc mt hng xut khu chnh ca Vit Nam. Do ci cch kinh t c bit ci cch trong s dng t v trong gi c, Vit Nam chuyn t nhp khu go sang xut khu go hng u th gii, chim t trng 10-12% kim ngch xut khu ca Vit Nam. Tuy nhin do cht lng go khng cao nn gi xut khu ch gi mc 200 - 280 USD/tn thp hn gi th trng th gii nhng Vit Nam vn c gng y mnh xut khu 3,6 triu nm 97 v 3,74 triu tn nm 98; 4,5 triu tn nm 99; 3,5 triu tn nm 2000; 2,38 triu tn trong 7 thng u nm 2001.+ May mc: T nm 1994, c s thay i ln trong c cu xut khu ca Vit Nam, xut khu hng dt may tng mnh ui kp v vt mt hng go, ch ng sau du m, nm 2000 kim ngch xut khu t 1892 triu USD, 7 thng u nm 2001 t 1138 triu USD. S d nh vy v chng ta c hn ngch vo Chu u. Mt hng giy dp v hi sn cng chim t trng ln trong kim ngch xut khu ca Vit Nam. Ngoi cc mt hng xut khu chnh trn, nhng mt hng khc nh cao su, c ph, ht iu, tng mt cch ng k ng thi ng vai tr quan trng trn th thng th gii.* Thnh phn nhp khu :Nhm hng ch yu l t liu sn xut nh my mc thit b, nguyn nhin liu..Nhng mt hng ny chim 80%-90% tng kim ngch nhp khu trong khi hng tiu dng nhp khu ch chim t 10%-17%. hn ch nhp khu, thng 5/1996, chnh ph quy nh gi tr tiu dng khng vt qu 20% kim ngch nhp khu. V vy nm 1997, tng gi tr nhp khu ca hng tiu dng so vi xut khu gim t 20% xung 11,27% nm 1997. Tuy nhin, hng nhp lu vo Vit Nam ang rt ph bin v nhiu loi hng tiu dng nh qun o, giy dp,.. t cc nc trn vo th trng ni a v ln t hng ni a trong nhiu nm qua. Gii php ca chnh ph l qun l cht ch hng lu.Bng 4: Nhng mt hng xut khu v nhp khu ca Vit Namn v:Triu USD Tn 19941995199619971998199920007t/2001

Hng nhp khu 5245754310483103501162211520156359230

Du69685610791094827105420581214

Phn bn247339643425477646508200

Thp 211365651529524587812398

Si cotton5596158159175175231140

t10313422213613089134110

Xe my347460434242351399787320

My v cc ph tng18152761313217772052205225711531

Hng xut khu 5054519873309145936510688144499011

Du th8661024134614131232324535022079

Go42954995597010241035667365

May mc650800115013491450174718921138

Giy dp115296530965102313921465899

Thu sn55162165178281897114791021

Cao su13318116319112714316683

Ht iu5913013013311712916770

C ph328495337491594563501277

Than75811151111021329482

Ngun: vneconomy.com.vn; 2000: bo co thng k hng xut nhp khu ca hi quan; 7 thng u nm 2001: vitranet.com.vn B. Cn cn ti khon dch v.Thu dch v ch yu lin quan n vn ti, du lch, bu chnh, chuyn giao cng ngh, cc khon li sut c tc, tin thu chi v lao ng,.. thu t dch v tng t 19 triu USD nm 1993 ln 128 triu nm 1996 (theo ngn hng nh nc). S m rng l do m ca nn kinh t v thu ht vn u t nc ngoi.Bng 5: Cn cn dch v ca Vit Nam t nm 1991 n nm 2000.n v:Triu USD19901991199219931994199519961997199819992000

Dch vCc khon thuCc khon chi551179450271311724694787726941912831264-15920741915-6127092770-62325303153-53926043143-70527813486-64128953536

Ngun: ngn hng th gii (World bank), qu tin t quc t (IMF), tp ch ngn hng s 10/2000 v world bank.com.vnTrong giai on 1990-1995, khon thu nhp dch v c i cht thng d. Nm 1995, do tng nhp khu, Vit Nam li thng nhp khu theo CIF ng thi mua bo him v thu tu ca nc ngoi dn n vic thm ht ti khon ny. Trong tng xut khu hng ho v dch v, dch v chim 18% nm 1992, 27% nm 1996, v khong trn 20% trong giai on t 1997 n nay. Chnh ph nn quan tm n ngnh dch v v y l lnh vc to thm vic lm v m bo hiu qu vn u t.C. Thu nhp u t rng nc ngoi.Theo nguyn tc k ton ca IMF a ra, cc khon thu nhp ca lao ng nh tin thng,.. thu nhp u t gin tip v trc tip coi nh thu nhp v li nhun ca cc yu t . Nhng do thng k cha c y , cc s liu v thu nhp lao ng khng c sn. Do , trong cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam cng nh cc nc khon thu nhp yu t ch bao gm thu nhp u t. Bng 6: Thu nhp u t ca Vit Nam t 1991 n nay.n v: Triu USD19901991199219931994199519961997199819992000

Thu nhp u t rngCc khon thuCc khon chi-41128439-33942381-38243425-56030590-32827355-31796413-427140567-611136747-669133802-10201331153-11271281201

Ngun: ngn hng th gii ( WB), qu tin t quc t (IMF), tp ch ngn hng s 10/2000, world bank.com.vnThu nhp ca ngi Vit Nam ch yu l tin li cc khon tin gi ca ngi c tr Vit Nam cc ngn hng nc ngoi (khng c tr). Tuy nhin, nhng khon rt nh do ti sn nc ngoi ca Vit Nam khng nhiu. Tri li, nhng khon phi tr cho thu nhp u t ngy cng tng ln do phi tr li cho cc khon n nc ngoi c khi ln n vi trm triu USD v u t nc ngoi FDI vo Vit Nam tng ln dn n chuyn li nhun v nc tng ln. iu ny lm cho thm ht trong thu nhp u t rng ca Vit Nam ngy mt tng nhanh.D. Chuyn giao mt chiuChuyn giao mt chiu (NT) bao gm chuyn tin t nhn (PT) v chuyn tin chnh thc (OT). Chuyn giao t nhn l lung vn quan trng. V bn cht khng phi l tin lng ca cng nhn, thu nhp u t m l chuyn tin ca ngi Vit Nam sng nc ngoi (kiu hi). Do b thu chuyn tin t nm 1995 (trc p dng thu sut 5%), t mt thng d nh 90 triu USD nm 1991 nhy vt ln 1200 triu nm 1996 v 885 triu nm 1997, 1122 triu nm 1998, 1248 triu nm 1999 v 1371 nm 2000. Chnh ph ta thy r tm quan trng ca kiu hi do c cc chnh sch khuyn khch thch hp thu ht nh b thu chuyn tin, cho php t nhn c php gi tit kim bng ngoi t. Nhng do th tc ngn hng cn phc tp nn trn thc t nhiu nh phn tch cho rng c mt khon chuyn tin t nhn bt hp php vo Vit Nam. V vy, chnh ph nn ch trng thu ht v qun l kiu hi. Bng 7: Chuyn giao vng lai ca Vit Nam t 1991 n nayn v: Triu USDNm19901991199219931994199519961997199819992000

NTPTOT138

903565123596426470194302170132627474153120105015085571017511229501721248950981083948135

Ngun: Ngn hng th gii (WB), qu tin t quc t (IMF), tp ch ngn hng s 10/2000 v vneconomy.com.vn Nh vy, qua phn tch trn chng ta thy cn cn vng lai thm ht khng phi l do thm ht trong cn cn thng mi m cn do dch v v chuyn giao vng lai. C th, cn cn vng lai gim thiu ht do thng d nh trong dch v trong giai on 1990-1994. T 1995, thiu ht vng lai li tng ln do thm ht cn cn dch v tng nhng s thiu ht ca cn cn vng lai cng gim i do thng d ln trong chuyn giao vng lai m ch yu do kiu hi mang li.Ni tm li, mc d cn cn vng lai thm ht thng xuyn lin tc trong giai on t 1991-1999 nhng cha hn l mt im xu m quan trng l lm th no m bo kh nng chu ng ca n, vy chng ta chuyn sang phn tch ti khon vn v ti chnh xem xt kh nng chu ng .2.2.2. Ti khon vn v ti chnhT u thp k ny, Vit Nam thu ht c cc lung vn nc ngoi ti tr cho thiu ht ti khon vng lai . Trong FDI (rng) chim khong gn 80% tng lung vn nc ngoi tnh trung bnh trong giai on 1990-2000. So vi cc nc ASEAN t trng FDI trong ti khon vn v ti chnh ca Vit Nam l cao hn. V d, nm 1996 t trng ny Malayxia l 34%, Thi Lan l 10%, Inonxia l 68% (IMF, 1996b,p.30). Tnh trung bnh lung vn vay trung-di hn v ngn hn ca Vit Nam khng c thng d do Vit Nam khng nhng tr n c m cn c n mi. Trong mt s nm, nhng gii ngn vn trung v di hn khng tr nhng khon n tch dn.Bng 8: Ti khon vn v ti chnh ca Vit Nam t 1993 n nayn v: Triu USD19931994199519961997199819992000

Cn cn vn v ti chnh45614762326207916622161953809

u t trc tip nc ngoi 9361627227618132074800630600

u t vo giy t c gi69710331287891100224012001217

Tn dng trung v di hn-597-276-2539837543211551238

-Gii ngn542724437721007112113601317

-N gc n hn tr651547696674632690570944

+Thc tr166166310249394349352371

Vay ngn hn117124311224-612-644689255

Ngun: Rt ra t bng 1Trong nhng nm qua, u t trc tip nc ngoi v cc khon vay khc l nhng ngun ti tr chnh cho thiu ht cn cn vng lai bi vic u t vo th trng chng khon ca Vit Nam cn rt nh.A. u t trc tip nc ngoi (FDI)T khi lut u t nc ngoi c ban hnh, FDI vo Vit Nam tng ng k v c coi l phn ln nht trong tng lung vn vo. Trong nhng nm 1994-1997, tng FDI t bnh qun 2 t USD mi nm, nhng sau nm 1997 u t st gim 800 triu nm 1998 v t nm 1999 n nm 2000 ch t 600 triu USD. S st gim nhiu nht l u t t Nht Bn v ng Nam , do tc ng ca khng hong ti chnh khu vc.Tng ngun vn FDI bao gm vn c phn v vn vay. Vn c phn khng lm tng n nc ngoi nhng vn vay to nn d n. Theo lut u t nc ngoi ca Vit Nam, tng u t ca mt d n phi c t nht 30% l vn php nh do cc bn ng gp. Bn Vit Nam ch yu ng gp di hnh thc quyn s dng t. Trong thc t, hu ht cc d n c cp giy php u c vn php nh ti thiu. Phn vn cn li ch yu l i vay v ch yu l vay nc ngoi (cc cng ty m v tn dng nc ngoi). Nh vy, lung vn FDI Vit Nam bao gm mt khon vay ng k. Chnh nhng khon vay ln cho php cc nh u t nc ngoi chuyn tin v nc nhng khon tin kim c ngay c khi li nhun ca x nghip lin doanh l rt thp. Hn na, li sut ln ti 10-12%/nm (ngn hng nh nc). Trong trng hp nh vy, li th ca FDI c th gim i vi Vit Nam.Trong thnh phn ca FDI Vit Nam, phn vn vay cng tng so vi vn gp ca bn nc ngoi. T nm 1994, cc lung vn vay FDI chim hn 50% tng lung vn FDI (cao hn c Thi Lan 17% FDI trung bnh trong giai on 1970-1990). Trong nm 1998 n chim 2/3 tng FDI. Ni chung, FDI l nhn t khuyn khch tng trng kinh t ca cc nc. Nhng tc ng ca n n cn cn thanh ton th tu thuc vo hon cnh c th ca tng nc. Ngi ta cho rng ban u lung vn FDI c tc ng ci thin cn cn thanh ton do cc x nghip c vn u t nc ngoi nhp khu hng ho v dch v v h chuyn li nhun ra nc ngoi. i vi Vit Nam, t nm 1990, lung FDI vo ng k c tc ng ci thin trong ti khon t bn. Nhng nm sau , n li c tc ng xu n cn cn vng lai. Nguyn nhn l: Th nht, nhp khu ca cc x nghip c vn u t nc ngoi tng cng vi lung vn FDI. Do vn gp ca h di hnh thc my mc thit b v cc x nghip c nhp khu rt nhiu cc hng ho u vo sn xut.Th hai, khu vc sn xut hng xut khu khng l mc ch ca vn u t FDI. Thc t cho thy rng mt phn ln FDI tp trung v thay th hng nhp khu. Ch mt phn nh FDI u t vo lnh vc cng nghip c mc ch xut khu. Do , phn xut khu ca khu vc FDI trong tng xut khu ca Vit Nam l thp so vi cc nc trong khu vc ( Singapore, Malayxia, Thi Lan l 60%). Tuy nhin, tc tng ca khu vc FDI l rt nhanh (khong 70% mi nm), tng nhanh hn tc tng xut khu ca c nn kinh t.Bng 9: xut khu v nhp khu ca khu vc FDI Vit Nam nm 1994 n 2001n v: Triu USD19941995199619971998199920007t/2001

Tng xut khu4054544972558759932410688144489011

xut khu khu vc FDI16144078614981983241733091997

Tng nhp khu 5826815511134111311149410841156359230

nhp khu khu vc FDI6001468204329022668317743522548

CCTM -1772-2706-3888-2398-2170-153-1187-219

CCTM khu vc FDI-439-1028-1257-594-685-760-1044-551

Ngun: S liu ca hi quan khng cng b v vitranet.com.vnBng 9 cho thy rng thiu ht thng mi c ngun gc t khu vc FDI chim khong 30% tng thiu ht thng mi ca c nc. Sau mt thi gian hot ng ti Vit Nam, mt s x nghip c vn u t nc ngoi chuyn li nhun v nc. Nhng khon chuyn li nhun v nc ngy cng tng, v chim gn mt na thanh ton li nhun u t cho nc ngoi nm 1998 (s liu ngn hng nh nc). Hn na, nhng thanh ton cho thu k thut, bn quyn v lai vay vn FDI cng ngy cng tng ln. Nhng s liu ny n trong cc khon dch v khc ca cn cn thanh ton. T nhng phn tch FDI v mi quan h vi cn cn vng lai, mt kt lun c th c a ra l FDI c tc ng xu n cn cn vng lai trong giai on 1990-2000 v cng dn n vay n nc ngoi. Vn t ra y i vi Vit Nam l phi nng cao hiu qu s dng vn u t th mi c th ci thin cn cn vng lai trong tng lai.B. Cc khon vay nc ngoiTrong nhng nm qua nhng khon vay t nc ngoi ng vai tr quan trng trong ti tr thiu ht ti khon vng lai cng vi FDI.i vi cc khon vay trung v di hn, mc d nhng cam kt tng nhng gii ngn cc khon vay giao ng theo cc nm do cc th tc hnh chnh.... Nhng khon n hn tr tng ln do mt s lng ln nhng khon n trc y. Kt qu l trong mt s nm, vn trung v di hn rng l m. iu c ngha gii ngn vn vay khng tr n. Do khon ny lm gim thng d trong khu vc FDI. T nm 1996 khon vay trung v di hn c thng d do s vn c gii ngn tng ln trung bnh mi nm khong 1 t USD v phn tr n gc gi mc khng i khong gn 700 triu.T nm 1992, cc khon vay ngn hn tng ln rt nhanh m rng xut khu di hnh thc L/C tr chm. Vn ngn hn rng thay i t trng thi m nm 1991-1992 sang thng d nm 1992-1996 v tr li m nm 1997-1998 do hn ch nhp khu di hnh thc L/C tr chm.Trong gii hn ti tr cho thm ht cn cn vng lai, vay nc ngoi th hin khng r rng. Tuy nhin, cc khon vay vo Vit Nam lm tng n nc ngoi.C. N nc ngoi ca Vit Nam hin nayCc khon n c cc chi ph v ri ro khc nhau ph thuc vo thi hn vay, ng tin vay v loi vay. nh gi c gnh nng n nc ngoi ca Vit Nam cn phi tin hnh phn loi cc khon n.a. Phn loi n ca Vit Nam : N theo thi hn vayTrc nm 1991, hu ht cc khon n nc ngoi ca Vit Nam l vay Lin X c v cc nc trong Hi ng Tng tr Kinh t (SEV). T nm 1991, Vit Nam nhn c nhng ti tr t nhng nc ngoi SEV. Mc d nhng khon vay mi t SEV khng cn, nhng Vit Nam vn cn tn ti s lng ln n bng Rp chuyn nhng. Do khng c t gi chnh thc ca Rp chuyn nhng so vi USD cho nn vic xc nh khon n ny l rt kh.Trong khon n th gii (World Debt Tables 1999), tng n ca Vit Nam bao gm n di hn, s dng tn dng IMF v n ngn hn. N di hn l phn ln nht (khong 80-90%) trong n ngn hn v s dng tn dng IMF chim khong 10-20% trong giai on 1990-1997.Nhng khon n ngn hn c mc ri ro cao. Ni chung, cc khon vay ngn hn thng l tn dng thng mi. Do ti tr thng mi thng c thi hn t 90-120 ngy, cho nn n ngn hn s khng c vt qu ba thng xut khu. Vit Nam, t nm 1992, n ngn hn ch yu l nhng khon vay di hnh thc L/C tr chm. Nu khng tnh nhng n qu hn ca cc khon vay trung v di hn, n ngn hn tn ng ca Vit Nam nm cao nht l nm 1997 (1261 triu USD) tng ng vi 6 tun nhp khu, thp hn nhiu so vi gii hn ba thng nhp khu.Nh vy, ngun ti tr cho thiu ht cn cn vng lai ca Vit Nam ch yu l cc khon vay trung v di hn. Ti tr cho thiu ht ti khon vng lai bng vn trung v di hn t gp ri ro hn so vi vn ngn hn vo m bo duy tr c kh nng chu ng ca ti khon vng lai. Theo quan im , do n nc ngoi khng ln, Vit Nam dng nh khng gp sc p do mt kh nng chu ng ca ti khon vng lai.* N theo ng tinTrong bng n th gii, cc khon n ca Vit Nam ch yu bng Rp chuyn nhng, m Rp chuyn nhng c xu hng ngy cng gim gi trao i so vi cc ng tin khc. Tnh n cui nm 1997, n tn ng ca Vit Nam bng Rp chuyn nhng chim 60,6% trong khi n bng USD chim 30,1%v ng Yn Nht chim 5,4%. Nu khng k nhng khon n bng Rp chuyn nhng th khon n trung v di hn bng USD chim phn ln trong tng s n nc ngoi ca Vit Nam. ng USD l ng ngoi t c lin h cht ch vi ng Vit Nam cho nn nhng ri ro v t gi s tc ng mnh n kh nng chu ng n nc ngoi ca Vit Nam. Mt vn t ra y l cn phi xem xt cn thn nhng tc ng ca ph gi n gnh nng n so vi nhng tc ng n cn cn thng mi.* N theo hnh thc vayCc ch s ca Vit Nam trong bng n th gii cho thy rng cc khon vay u i trn tng s n l rt cao, khong 70-80% trong giai on 1994-1997.b. nh gi n nc ngoi ca Vit Nam Theo nh gi ca ngn hng th gii, n nc ngoi v vic thanh ton ca Vit Nam mc n nh v qun l c. Tng s n ngoi t chuyn i l 10,8 t USD cho n nm 1998 (bng 42% GDP), 2/3 trong s n l n nh nc hoc do nh nc bo lnh, khong mt na trong s n l vay u i, na cn li l khng u i v hu ht l t u t trc tip nc ngoi. Tng n d tnh s tng ln 1-1,4 t vo nm 2002, vi hu ht l t cc khon vay u i. Gnh nng tr n d tnh trung bnh s chim khong 12% gi tr xut khu hng ho v dch v trong giai on 2000-2002.Bng 10: Khi lng n v tr n nc ngoi ca Vit Nam T USDc tnhDbo

19981999200020012002

Tng d n v n gii ngn - Nh nc- u t nc ngoi Cc ch s tr n chnh (%)+Tr n/ xut khu +Tr n/GDP10,767,303,4515,307,1011,147,763,3815,307,7013,4610,373,0914,307,4013,8211,002,8312,506,6014,3811,722,6510,605,70

Ngun: Bo co ca ngn hng th gii 12/2000Tuy tng s n v thanh ton n l kim sot c nhng Vit Nam vn phi chu nhng sc p tim tng ln cn cn thanh ton vng lai. iu ny i hi phi c chin lc qun l n thn trng song song vi vic huy ng cc ngun nhn lc quc t. Nhng khon vay khng u i tng ln phi nm trong gii hn m bo cho t l n qu hn khng tng qu mc hin nay vo c gng khng ly cc ngun vay khng u i ti tr cho nhng khon u t ln nhm thc y tng trng cao.2.2.3 Ti khon d tr v ti tr ti tr cho thiu ht cn cn vng lai, Vit Nam s dng mt s ngun khc nh s dng tn dng ca qu tin t quc t, thay i n qu hn cng c s dng ti tr cho thm ht cn cn thanh ton trong mt s nm. iu chng t kh nng thanh ton ca Vit Nam l rt thp. Vic ti tr thm ht ti khon vng lai bng hon n s lm mt uy tn ca Vit Nam trn th trng quc t.Tng nhng khon ti tr khng b p cn cn vng lai, nhng cng mang li mt s tng ln trong d tr quc t ca Vit Nam khong vi trm triu mi nm (hin nay d tr quc t ca Vit Nam khong trn 2 t USD). Nm 1999 mc d tr ca Vit Nam t c 3 thng nhp khu (bo co ca ngn hngth gii 12/2000). iu s gy p lc i vi chnh sch tin t v t gi hi oi ca Vit Nam. 2.3 Thm ht cc cn vng lai v chnh lch gia tit kim v u t Vit Nam Trong phn 1.2.2 chng ta ch ra rng s thiu ht ti khon vng lai c o bng chnh lch gia tit kim v u t quc gia (S-I), hay bng chnh lch tit kim-u t khu vc t nhn cng vi chnh lch gia tit kim-u t khu vc chnh ph.A. Tit kim v u t Vit Nam Vit Nam, t l tit kim khong 10-20% GDP trong giai on 1990-1999. Tuy nhin, ni chung tit kim c xu hng tng dn dn. Xu hng tng trong tit kim c th c gii thch do tng trng kinh t cao hn tng dn s v tiu dng. Nhng do tit kim ban u mc thp, nn tit kim hin nay vn mc thp. Tit kim thp do thu nhp thp v tit kim ch yu di hnh thc vng v la cho nn tit kim khng c dnh cho u t. Nguyn nhn khc l Vit Nam thiu mt c ch kinh t c hiu qu khuyn khch u t t nhn, cng nh gn tit kim t nhn vi tng tit kim quc gia (tit kim c kh nng s dng vo mc ch u t). H thng ngn hng bc l nhiu yu km trong khuyn khch tit kim. Do thiu th thng ti chnh khng c nhiu cng c tit kim. y l im quan trng cn cng c v hon thin h thng ngn hng Vit Nam. Nu h thng ti chnh c hiu qu, cc cng dn s tng tit kim ca h di hnh thc tin gi tit kim. Trong khi Vit Nam tit kim mc thp, nhng vn t tc tng trng kinh t cao trong nhng nm qua. Vic tng sn lng v xut khu l do u t tng ng k t nm 1990. Nm 1998, u t gim mnh do FDI gim.Bng 11: Tit kim- u t v thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam, 1990-2000n v: %GDP19901991199219931994199519961997199819992000

Tit kim (S)u t (I)1515,410,21513,817,614,524,817,125,41927,11627,820,22920,525,524,128,827,832,8

S -I-0,4-4,8-3,8-10,4-8,3-8,1-11,8-8,8-4,9-4,7-5,0

CA-0,05-0,01-0,00-10,9-12,5-13,1 10,4 6,5-4,2-1-5,3

Ngun: Nin gim thng k 2000; Tp ch th trng ti chnh tin t s 12/2001Bng 10 cho thy cc mc tit kim thp hn so vi u t cao, do c thm ht cn cn vng lai ln, c bit thm ht cao nht l 11,8% GDP nm 1996. Nh cp trn, u t ni a trong nhng nm qua mc cao l do FDI. Khi FDI gim do tc ng khng khong Chu , u t trong nc gim nm 1998. Vic da vo tit kim trong nc thc y tng trng kinh t cn phi c quan tm. Do cn phi c bin php thay i hnh vi tit kim v u t. Nhng l hng tit kim v u t khu vc no m chnh sch cn phi tp trung?Trong chng 1, chng ta bit rng l hng gia tit kim v u t quc gia l tng ca s chnh lch gia tit kim u t khu vc chnh ph v t nhn (hay khu vc phi chnh ph). T quan im nay, cng mt mc tit kim v u t th hin s kt hp khc nhau gia l hng tit kim v u t hai khu vc. a ra cc chnh sch thch hp ph thuc vo vic xem xt ngun gc ca l hng . Trong nhng nm qua Vit Nam, liu thm ht ngn sch c phi l nguyn nhn chnh hay l hng tit kim t nhn dn n l hng tit kim quc gia?B. Tit kim v u t khu vc Chnh ph.Nh bng 10 cho thy rng, tit kim Chnh ph trong giai on 1991-1993 mc thp. Mc d ngn sch chnh ph c tng ln t thu, nhng t l trong nhng nm thp do tng cc chi tiu thng xuyn, ch yu l tng trong cc chi tiu x hi v cc chi tiu hnh chnh s nghip. T 1994, tit kim chnh ph tng do nhng ci cch v c cu ti chnh, nhng ch tiu thng xuyn c gi mc n nh l 6-7% GDP. L hng tit kim ca chnh ph thu hp lm cho ngn sch ca Vit Nam mc thp thp (trn 1% GDP trong giai on 1996-1998, trong khi nm 1993 l 5% GDP). Khi Vit Nam chu thm ht ti khon vng lai v thm ht ngn sch, gim thm ht ti khon vng lai yu cu phi iu chnh ngn sch.Bng 12: Tit kim v u t trong khu vc chnh ph ca Vit Nam,1990-2000n v: %GDP19901991199219931994199519961997199819992000

Tit kim (S)u t (I)S - I2,95,1-2,20,92,8-1,91,55,8-4,30,77,0-6,34,26,9-2,73,85,6-1,85,56,6-1,15,27,4-1,95,87,1-1,36,88,0-1,27,69,1-1,5

Ngun: Nim gim thng k 2000; Tp ch th trng ti chnh tin t s 12/2001C. Tit kim v u t khu vc t nhn.T l hng tit kim v u t ca khu vc chnh ph v ca ton b nn kinh t, l hng tit kim v u t ca khu vc t nhn c tnh ton nh sau Bng 13: Tit kim v u t trong khu vc t nhn ca Vit Nam,1990-2000n v: %GDP19901991199219931994199519961997199819992000

Tit kim (S)u t (I)S - I12,110,31,89,312,2-2,912,311,80,513,817,9-4,112,918,5-5,615,221,5-6,310,521,2-10,715,021,9-6,914,718,3-3,617,320,8-3,520,223,73,5

Ngun: Nim gim thng k 2000; Tp ch th trng ti chnh tin t s 12/2001C th thy rng l hng tit kim v u t khu vc t nhn l ln hn khu vc chnh ph . u t khu vc t nhn tng l do FDI, c bit t nm 1993. Tit kim t nhn khng tng m trong mt s nm li gim. S d gim trong tit kim khu vc t nhn do k vng vo tng trng trng kinh t cao dn n tng tiu dng. ci thin cn cn vng lai, cn phi thc y tit kim t nhn. Quan im ny rt quan trng, n gi cc chnh sch hng vo khu vc t nhn ci thin thm ht cn cn vng lai v gim l hng tit kim v u t.Kt lun:Vn thit lp v iu chnh cn cn thanh ton ca Vit Nam l mt vn rt mi m. Cn cn thanh ton ca Vit Nam mi c chnh thc thit t nm 1990 theo php lnh ngn hng. T n nay cht lng cc ngun s liu trong bng cn cn thanh ton ngy cng c nng cao. Vi s ra i ca ngh nh 164/1999/NQ-chnh ph ngy 16/11/1999 v qun k cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam v thng t 05/2000/TT-NHNN hng dn lp cn cn thanh ton ca ngn hng nh nc ngy 28/3/2000, bng cn cn thanh ton ca Vit Nam s ngy cng c cht lng v tr thnh mt cng c hu ch gip chnh ph a ra c cc chnh sch hu hiu trongvic iu chnh cc hot ng kinh t i ngoi ni ring v hot ng kinh t ni chung ca t nc.Trong giai on t 1990 n nay, cn cn thanh ton ca Vit Nam lun thiu ht do cn cn vng lai thiu ht v cc lung vn ti tr cho thiu ht cn cn vng lai khng b p. Thc t, Vit Nam phi s dng n cc bin php xin hon n v gim n, iu ny lm gim st uy tn ca Vit Nam trn th trng ti chnh quc t.Nguyn nhn ch yu dn n thiu ht cn cn vng lai ca Vit Nam do thiu ht cn cn thng mi v do tr li cc khon vay t trc. Vic thiu ht cn cn vng lai thng xuyn v dai dng trong thp k qua lm cho cc khon n nc ngoi ca Vit Nam ngy cng tng. Cc khon n nc ngoi ca Vit Nam ch yu l bng ng USD v ch yu l cc khon vay u i di hn (ODA). Ni chung, trc mt Vit Nam cha gp phi kh khn v gnh n nc ngoi, nhng trong tng lai nu Vit Nam khng c cc bin php iu chnh thch hp ci thin cn cn vng lai i i vi qun l n nc ngoi th Vit Nam s kh trnh khi khng hong v n nc ngoi.Di gc kinh t v m, thiu ht cn cn vng lai l do tit kim quc gia nh hn u t quc gia (S-I