VIỆN NGHIÊN CỨU Y XÃ HỘI HỌC

Tổng quan về các thiết kế

nghiên cứu định lượng

Nguyễn Hồng Phương

Hoàng Văn Minh, Nguyễn Trương Nam

Copyright – Bản quyền thuộc về tác giả và thongke.info. Khi sử dụng một phần

hoặc toàn bộ bài giảng đề nghị mọi người trích dẫn: tên tác giả và

thongke.info. Ví dụ: Nguyễn A – Thongke.info

Mục tiêu

Sau buổi học, học viên có khả năng:

Phân biệt được các dạng thiết kế nghiên cứu

định lượng cơ bản

Biết áp dụng để chọn các thiết kế nghiên

cứu trong các tình huống cụ thể

Phương pháp

Trình bày ngắn

Thảo luận

Các thành tố của thiết kế nghiên cứu

Thiết kế nghiên cứu cần trả lời được các câu hỏi sau:

◦ Nghiên cứu về cái gì?

◦ Tại sao cần có nghiên cứu này?

◦ Nghiên cứu sẽ tiến hành ở đâu?

◦ Cần loại số liệu gì?

◦ Thu thập các số liệu đó thế nào?

◦ Nghiên cứu trong khoảng thời gian nào?

◦ Cỡ mẫu và cách tính mẫu?

◦ Số liệu sẽ được phân tích thế nào?

Các điểm cần chú ý trong thiết kế

nghiên cứu

Kinh phí và thời gian

Chuẩn bị trước kỹ càng

Chọn công cụ phù hợp

Loại trừ các yếu tố gây nhiễu và các sai sót

khác

Phân loại nghiên cứu

Theo b¶n

chÊt NC

Theo lo¹i

thiÕt kÕ NC

§Þnh

tÝnh §Þnh

l­îng

Quan s¸t Can thiÖp

M«

t¶

Ph©n

tÝch

Kết hợp

Nghiên cứu định lượng và định tính

§Þnh

nghÜa §o l­êng kÝch th­íc, ®é

lín, ph©n bè, sù kÕt hîp

cña mét sè yÕu tè

Th¨m dß mét sè yÕu tè gióp ta

hiÓu s©u s¾c vÒ b¶n chÊt,

nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò

NC §Þnh l­îng NC §Þnh tÝnh

C©u hái Bao nhiªu? B»ng nµo?

• Tû lÖ suy dinh d­ìng cña

trÎ em < 5 tuæi

• Liªn quan gi÷a hót thuèc

l¸ vµ ung th­ phæi

C¸i g×? Nh­ thÕ nµo? T¹i sao?

• T¹i sao ng­êi d©n Ýt ®Õn

kh¸m bÖnh t¹i tr¹m y tÕ x·?

• Lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ n¹o

ph¸ thai ë trÎ vÞ thµnh niªn?

Các loại nghiên cứu định lượng chính

l_____________l_____________l

l_____________l_____________l

Non-experimental

Nghiên cứu không

can thiệp

Quasi-experimental

Nghiên cứu bán can

thiệp

Experimental

Nghiên cứu

can thiệp

9

Strongest Weakest

Design Non Experimental Designs Design

_______________________________________

Các thiết kế nghiên cứu định lượng chính

Thiết kế nghiên cứu can thiệp

Cung cấp “tiêu chuẩn vàng” để xác định mối quan hệ nhân quả.

Gồm các loại sau:

• Thiết kế có nhóm chứng, đánh giá trước và sau can thiệp

• Thiết kế có nhóm chứng, chỉ đánh giá sau can thiệp

• Thiết kế không có nhóm chứng, đánh giá trước và sau can thiệp

( chỉ có một nhóm)

• Một nghiên cứu tình huống ngắn

THIẾT KẾ CÓ NHÓM CHỨNG, ĐÁNH GIÁ TRƯỚC VÀ

SAU KHI CAN THIỆP

Nhóm thử nghiệm

Điều trị thử nghiệm

Đánh giá trước can thiệp Đánh giá sau can thiệp

Nhóm chứng

Đánh giá trước can thiệp Đánh giá sau can thiệp

Đối tượng nhóm điều trị thử nghiệm và nhóm chứng được chọn ngẫu nhiên

Đánh giá các biến phụ thuộc trước và sau khi điều trị.

Đối tượng

nghiên cứu

Thử nghiệm lâm sàng

N

g

ẫ

u

n

h

i

ê

n

Control

Garlic Pill

CAD

No CAD

CAD

No CAD

Ngẫu nhiên

Mù đôi

Kiểm chứng có đối chứng

Ưu điểm và Nhược điểm

Ưu điểm:

◦ Phương pháp tốt nhất để đánh giá nguyên nhân-

hậu quả

◦ Thiết kế tốt nhất, kiểm soát được các yếu tố nhiễu

◦ Có thể đo được nhiều chỉ số đầu ra

Nhược điểm:

◦ Chi phí cao

◦ Đạo đức trong nghiên cứu

◦ Không tuân thủ điều trị

THIẾT KẾ CÓ NHÓM CHỨNG, CHỈ ĐÁNH GIÁ

SAU CAN THIỆP

Nhóm can thiệp

Điều trị thử nghiệm

Đánh giá sau can thiệp

Nhóm kiểm chứng

Đánh giá sau can thiệp

Cả 2 nhóm được chọn ngẫu nhiên, nhưng không có nhóm nào được

kiểm tra trước thử nghiệm.

Dùng trong trường hợp không thể thực hiện kiểm tra đối tượng trước

điều trị

THIẾT KẾ KHÔNG CÓ NHÓM CHỨNG,

ĐÁNH GIÁ TRƯỚC VÀ SAU KHI CAN THIỆP

Điều trị thử nghiệm

Đánh giá trước can thiệp Đánh giá sau can thiệp

Trong trường hợp này chỉ có một nhóm được quan sát từ trước

và sau khi biến độc lập được giới thiệu

Không có nhóm chứng có thể làm giảm giá trị của nghiên cứu

nhưng vẫn cần dùng trong các trường hợp không thể có nhóm

chứng.

Quasi- experimental design

Có nhóm chứng nhưng không chia ngẫu nhiên.

Có 3 loại nhỏ bao gồm:

Thiết kế có nhóm chứng nhưng không tương ứng với nhóm can thiệp

Theo chuỗi thời gian

Thiết kế nghiên cứu theo chuỗi thời gian kép

Quasi-experimental design

Nhóm thử nghiệm( không lựa chọn ngẫu nhiên)

Điều trị thử nghiệm

Kiểm tra trước Kiểm tra sau

Nhóm kiểm soát ( không được lựa chọn ngẫu nhiên)

Kiểm tra trước Kiểm tra sau

Quasi-experimental design

Theo chuỗi thời gian

Điều trị thử nghiệm

KT trước 1 2 3 4 5 6 6 5 4 3 2

KT sau 1

Quasi-experimental design

theo chuỗi thời gian kép

Nhóm thử nghiệm

Can thiệp

KT trước 1 2 3 4 5 6 6 5 4 3 2

KT sau 1

Nhóm chứng

KT trước 1 2 3 4 5 6 6 5 4 3 2

KT sau 1

20

Strongest Weakest

Design Non Experimental Designs Design

_______________________________________

Thiết kế nghiên cứu không can thiệp

Nghiên cứu định lượng

Nghiên cứu cắt ngang

Dữ liệu được thu thập về một vấn đề gì đó

cùng lúc

Mô tả mối liên quan

Tỷ lệ bệnh hiện mắc

A “Snapshot”

Ví dụ nghiên cứu cắt ngang Mối liên hệ giữa giả định về tỏi và CAD tại

phòng khám bác sỹ gia đình

Ăn tỏi

+ - B

ệ

n

h

ti

m

m

ạ

c

h

+

- 90

10 90

10

Nghiên cứu cắt ngang

Ưu điểm

◦ Nhanh chóng

◦ Chí phí thấp

Nhược điểm

◦ Không thể chỉ ra mối quan hệ nguyên

nhân-hậu quả

Nghiên cứu bệnh chứng

◦ Bắt đầu với người bị bệnh

◦ Chọn nhóm chứng tương ứng không bị bệnh

◦ Hỏi lại các yếu tố nguy cơ

Nghiên cứu kiểm soát tình huống

Nhóm bị bệnh

CAD

Không bị CAD

Hiện tại Quá

khứ

Chế độ ăn nhiều tỏi (a)

Chế độ ăn nhiều tỏi (c)

Chế độ ăn ít tỏi (b)

Chế độ ăn ít tỏi (d)

a/b

OR= ---------= ad/bc

c/d

Ví dụ về nghiên cứu bệnh chứng

Ở những người bị bệnh tim- có phải do họ ăn ít tỏi không

Ăn ít tỏi Ăn nhiều tỏi Tổng

Bệnh tim 693 307 1000

Không bệnh tim

320 680 1000

Tổng 1013 987 2000

693/320 OR = = 4,8

307/ 680

Nghiên cứu bệnh chứng Ưu điểm

Hữu ích với các trường hợp bệnh hiếm: ung thư

Có thể khám phá nhiều yếu tố phơi nhiễm

Nhanh, Rẻ

Cung cấp OR

Nhược điểm

Không thể đo được

Tỷ lệ mới mắc

Tỷ lệ hiện mắc

Nguy cơ tương đối Risk ratio

Chỉ có thể nghiên cứu được một bệnh

Có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nhiễu

Nghiên cứu thuần tập

Bắt đầu với bệnh nhân không bị bệnh

Chia bệnh nhân thành nhóm có phơi nhiễm và không

phơi nhiễm

Theo dõi mắc bệnh của 2 nhóm

So sánh kết quả sử dụng relative risk

Không ăn tỏi

Người ăn tỏi

No CAD (b)

CAD (a)

CAD (c)

No CAD (d)

Hiện tại Tương lai

Nghiên cứu thuần tập tương lai

a/(a+b)

RR= --------------

c/(c+d)

Nghiên cứu thuần tập: Ưu điểm

Cung cấp tỷ lệ bệnh mới mắc

Tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh theo thời gian

Loại bỏ các sai lệch do phải nhớ lại

Cho phép đo lường chính xác các biến phơi nhiễm

Theo dõi được nhiều bệnh

Kiểm soát các yếu tố nhiễu

Nghiên cứu thuần tập: Nhược điểm

Chi phí cao

Tốn nhiều thời gian

Không thể nghiên cứu các bệnh hiếm

Phơi nhiễm có thể thay đổi theo thời gian

Khó với các bệnh có thời gian ủ bệnh lâu

Đối tượng nghiên cứu bỏ không theo nghiên cứu

Nghiên cứu viên đã can thiệp?

Thảo luận nhóm nhỏ

Lựa chọn nhóm trưởng và người trình bày

Đọc tình huống

Thiết kế một nghiên cứu để trả lời câu hỏi nghiên cứu

◦ Giả sử không lo lắng về tiền!

Trình bày ngắn gọn nghiên cứu của nhóm

Thời gian:

◦ 10 phút cho thiết kế nghiên cứu

◦ 10 phút cho trình bày kết quả thảo luận

VIỆN NGHIÊN CỨU Y XÃ HỘI HỌC

Tình huống 1

Những yếu tố nguy cơ gây bệnh ung thư

phổi là gì?

VIỆN NGHIÊN CỨU Y XÃ HỘI HỌC

Tình huống 2

Hiệu quả lâu dài của việc sử dụng

multivitamin đối với phụ nữ có thai là gì?

Tình huống 3

Có sự khác nhau giữa bác sỹ nhi khoa bệnh

viện và bác sỹ gia đình khi điều trị bệnh

viêm phổi sơ sinh hay không?

Tình huống 4

Hút thuốc lá có gây ung thư phổi hay

không?