türkiyenin toplumsal yapısı ünite02

8/3/2019 Trkiyenin toplumsal Yaps nite02

1/22

TLirkiye'de KLiltLir

Kultur, toplumsal yapinin onemli parcalanndan biridir. Ktsaca bir toplumun ya-sam bicimi olarak tantrnlanabilecee kultur, dogumdan olume kadar yasadtgtmizher ant ve il~kilerimizi icine alan ve etkileyen gen~ bir kaurarndtr.AmarlarlmlZBu uniteyi tamamladtktan sonra;ultur sozcugunun farklt anlamlarmt aytrt edebilecek,ulturun ogelerini stralayabilecek,ulturel surecleri acthlayabilecek,urk kulturn ve Tureiye kulturn arastndalei faret apklayabilecek,Urk kulturnnu ve TUrkiye kulturnnu etkileyen uygarhklart stralayabilecee,urkiye'de kultiirle ilgili yaptlmts temel arasttrmalarin basltca bulgularini

degerlendirebileceksiniz:


2/22

2 6 TU rk iye 'n in T op lum sa l Y a a r s :

Ornek OlayKiitiiphaneler Ba~kenti istanbulAurupa Komisyonu Istanbul, Pees (Macaristan), Essen-Rubr (Almanya) kentlerini2010 ytl: icin Aurupa Kultur Baskenti ilan etti. Bu Uf kent bu amacla sanat ve knil-tur agtrltklt plan veprojelerini bayata gecirmeye basladtlar. Girisim Grubu, Istan-bul2010 misyonunu belirtirken, kultur ve sanat altyaptlart ba~ltgmda Istanbul'urtyeni kutuphanelere gereksinimi oldugunu ozellikle vurguluyor.Gecen ytl, kutuphane baftast aplt~ konusmasmda Kultur ve Turizm Bakaru, Istan-bul Kutupbanesi'nin eurulacagt bilgisini verdi. Hemen ardtndan Nisan aytnda h-tanbul Arkeoloji Mazesi Kutupbanesi'nde Bakanltk taraftndan bir toplantt duzen-lendi. Bu toplanttya basta kutuphaneeiler ve kutuphaneei dernekleri olmak uzeremuxelerden, mimarlar odastndan, uniuersitelerden ve yerel yonetimden konuylailgili uzmanlar leattldt. Toplanttda, Rami Ktslast 'run yerine yaptlacak Istanbul Ku-tupbanesi'nin koleksiyon iceriginden teknolojisine ve ozellikle mimarisine kadargayet ayrtnttlt bir tarttsma yaptldt. Boylece kultur baskenti Istanbul, kutuphanelerbashenti olma yolunda da ilk somut adtmt atmis oldu. Istanbul Ztrl O'urt web say-fastnda elektronik kaynak olarak bulunan 'Istanbul 2010 Aurupa Kultur BaskentMaster Plant "ntn Artistik Programsn Ana Hatlart basltkl: bolumunde 'IstanbulKutuphanesi: 250 ytlltk Rami Ktslast, halk kutuphanesi ve kultur merkezi olarakgelistirilmek azere Istanbul Buyuk~ehir Belediyesi'ne deuredilmistir" bilgisindensonra, 2Kastm 2007'de ctkan 'Istanbul 2010 Aurupa Kultur Baskenti HakkindaKanun "da da, Istanbul Kutupbanesi ve Kulttlr Merkezi programda yerini yasalolarak alnus oldu. Buraya kadar yasanan gelismeler genel olarak olumluydu. Fa-kat bundan sonraki surecin yeterli btzda olmamast, iferiginin ayrmtilanmamastve dolaytstyla kultur sektorune de tam ve actk: olarak yanstttlamamast olumsuzlukya da olumsuzlugun baslangtci gibi algtlantyor. Sure giderek daraltyor. Yukartdaaltntt yaparak gosterdigimiz "eutuphanelerin" yaptlmast, kutuphanelere yatinmyaptlmast ve yine Istanbul'a bir merkez niteliginde 'Istanbul Kutuphanesi'tnin ku-rulmast anlaytslart kutuphaneeileri, 2010 yoneticilerini veyerel yonetirni her ~ekil-de motive edeeek unsurlardtr, stratejik hedeflerdir. Bu surece, sadeee buroleratieolarak altnan kararlarm yerine getirilmesi ve uygulanmast olarak baetimamalt.Altyapt cahsmasi gibi du~unulmemeli. Istanbullu enJormasyon usmanlart, kutup-haneeiler, kutuphaneei dernekleri bu surecte yer almalt.

Kaynak: Radikal Gazetesi'nin 30/03/2008 tarihli "Kutupbaneler Baskenti Istan-bul" isimli yazidan kusalttlarah aiinmtsttr. SERDAR KATjpOGLU- Istanbul BilgiUni., Kutupbane ve e-kaynaklar Direktoru

Anahtar Kavramlar Kultur Norm ve Degerler Tureiye Kultun;

Inane ve Semboller Dil Turk xaua-a

ifindekiler KULroRUN TANIMI VEKAPSAMI KULroRUN OGELEKi KULroRUN SUREr;;LEKi TURKKULTURUVE TURKiYEKULTURU TURKiYE'DEKULTURLEjLGjll1EMEL ARA$TIRMALAR VESONUr;;LARI


3/22

2 . U n ite - T U rk iy e 'de K u ltu r 2 7

KOLTORON TANIMI VE KAPSAMIKultur sozcugu ve kavramirun tarihsel evrimini 60 sayfahk makalelerinde incele-yen iki antropolog, bu kavramm 164 farklr tarumiru derlernis ve tartisrruslardir(Kroeber ve Kluckhohn, 1952). Bu guclugun kokeni kultur sozcugunun cok an-lamlr olmasmdan kaynaklanabilir. Kultur sozcugunun temelde dort ayn anlamdakullanildigi gorulur, Bunlar:

1. Bilim alanmdaki kultur: Uygarhklar.2. Beseri alandaki kultur: Egitim surecinin urunudur.3. Estetik alandaki kultur: Guzel sanatlardir.4. Maddi (teknolojik) ve biyolojik alanda kultur: Uretme, tanm, ekin, cogaltma

ve yetistirme'dir (Guvenc, 1994, s. 97).Cesitli kultur kavramlan ve anlamlannm ele alirup orneklendigi asagidaki tablo in-

celendiginde, kultur sozcugunun ne kadar kapsamli ve yuklu bir kavram oldugu go-rulmektedir, Belli bir toplumun belli bir asamasmda, belli bir kentindeki bir uyesininmuzik yapma ve elestirme yeteneginde; butun dunyada, tarihi caglar boyunca yasa-mis toplumlann dogayla iliskilerinde gosterdikleri basanlann butunune kadar bircokolguya "kultur" denilebilir. Fakat "kulturden bahsedildiginde cogunlukla bu turler-den hangisinin dusunuldugu belirtilmez. Gucluk buradadir ve bu belirsizlikten dogar,

KAVRAMLAR ANLAMLAR NiTELiKLER-Kullanma IGOREVLERGenel OzelAlanlarma GoreBilimsel alanda C;:in, Hint, Fransiz, Ban ve islam Tarihsel, butunsel ve ev-Uygarhk kulturu ya da uygarhgl gibi. rimsel.

Beeri alanda ve Genel, mesleki ve teknik egitim; tip, Degerlendirici, elesti rici,hukuk, din, sanat ve fen egitimi;gunluk dilde Egitim argun ve yaygm egitim ya da gelitirici, agretici ve yaYlcl.agretim gibi.Gotik, Barok, Ronesans ve Modern Eletirici, yarancr, egitici,

Estetik alarunda Sanat San a t; resim sanati, muzik sanati, il- degerlendirici guzel ya dakel ve modern san at; romantik ve guzelietirici, estetik.ger~ek~i sanat gibi.

Maddi (teknolojik) Avcrhk, tarim ve endustri kulturll, Gunluk toplumsal yaamldestekleyici: tlretici, de-ve biyolojik alanda Uretim "mikrop kulturu", "ekin kulturu" gibi. neyci , ~ogaltlcl, yogalt ici vebesleyici.

Kiiltiir sozcugunun kokeni cultura'dan gelmektedir. Latince'de, colere, sur-mek, ekip bicrnek; cultura ise Turkce'deki "ekin" karsiligmda kullarulrrustir. "Cul-ture" sozcugu 17. yuzyila kadar Fransizcada ayru anlamda kullarulrrustir. ilk kezunlu Voltaire, culture sozcugunu, insan zekasirun olusumu, gelisimi, gelistirilme-si ve yuceltilmesi anlammda kullanrrustir. Sozcuk buradan once Almancaya somada ispanyolca, ingilizce ve Slav dillerine gecmistir. Kulturun antropolojide bugunde cogunlukla benimsenen ilk tarumrru Tylor (1871) yapmistir. Bu taruma gore"Kultur ya da uygarlik, toplumun uyesi olarak, insan turunun ogrendigi, edindigibilgi, sanat, gelenek-gorenek ve benzeri yetenek, beceri ve aliskanhklan icine alankarmasik bir butundur." Tylor'un kultur tarumr da, olguyu butunuyle yansitrna-

Ku l tu r s i iz c u g u beser l ,e s te tik , m a d di v e b iy o lo jika la n da k i v e b ilim a l a r u n d a k la n la r n la n y la d ii rt f a rk llb lc lr n de e le a h r u r ,

Tablo2.1r;e~itlisaua-Kauramlart veAnlamlartKaynak: BozkurtGuuenc, illsall veKiiltiir, istanbul:Remzi Kitabevi,1994, s. 99.


4/22


maktadir, ancak butuncu kavramlara ornek gosterilen bu tarum kultur kuramiruntemel gorusunu dile getirmektedir. Kultur, ogrenilmis, saklanmis ve ogretilen; egi-timle yeni kusaklara asilanan bir iceriktir (Guvenc, 1994, s. 101).

Kulturun belli bash diger tarumlan ise soyle siralanabilir: Linton'a gore kultur,"bir toplumun tum hayat bicirnidir." Wissler, kulturu " belli bir dusunceler sistemiya da butunu" olarak gorur, Benedict'e gore ise kultur, "buyutulerek bilimsel ek-rana yansitilrms bireysel psikolojidir." Carr, kulturu "toplumdaki gecmis davrarus-lann biriktirilerek aktanlan sonuclan" olarak tarumlar. Malinowski ise, kulturuninsan gereksinmelerinin karsilanmasi icin dogrudan dogruya ya da dolayli olarakcalisan arac ve gerecler ile gelenek ve gorenekler ve bedensel veya dusunceyleiliskili aliskanhklann turnu oldugunu ifade eder (Turan, 1990, s. 13).S iz d e Y a a tm m z da k iilt ii r kavrammi daha ~okhangi anlanuyla kullandignuz; degerlendirin iz.

Murdock (1949, s. 364-69) kulturun ozelliklerini basliklar altmda soyle ozet-Iernistir:

1. Kiiltiir ogrenilir: Kultur, icgudusel ve kalrtimsal degil, her bireyin dogduk-tan sonraki yasantisi icinde kazandigi ahskanhklardir.

2. Kiiltiir tarihidir ve siireklidir: Kultur bir kusaktan digerine gecer, yani su-reklidir. lnsarun diger canlilardan aynlan en onernli ozelligi bir dili konusa-bilme ve bir kultur yaratabilme ozelligidir, Bazr hayvanlar egitimle bazi dav-raruslan kazanabilirler, fakat kendi yavrulanna bunu ogretemezler, onlannda benzer bir egitimden gecmeleri gerekir.

3. Kiiltiir toplumsaldtr: Kultur toplumda yasayan insanlarca yaratihr ve or-taklasa paylasilir.

4. Kiiltiir, ideal ya da Ideallestlrllmis kurallar sistemidir: Kultur, cogun-lukla ideal kurallardan ve davrarus oruntulerinden olussa da, bireysel tutumve davraruslar onernli olcude "ideal"den aynhr. Sistemin uyesi olan birey,kulturel kurali ve kurala uymayan davrarusi hemen tarur, insanlar, ayru kul-turun uyeleri olduklan halde kulturel ideale uygun hareket etmezler.

5. Kiiltiir, Ihtlyaclarr karsrlayicr ve doyum saglaYlcldtr: Kultur, temel bi-yolojik ihtiyaclan ve bunlardan dogan ikinci derecedeki ihtiyaclan, cogu za-man ve onernli olcude karsilar,

6. Kiiltiir deg~ir: Degisrne uyum yoluyla gerceklesir, Kulturler zaman boyu-tu icinde dogal cevreye uyum gosterirler, Kosullar degistikce, geleneksel co-zum yollannm sagladigi doyum duzeyi de azahr ve degisir, Yeni ihtiyaclarortaya cikar ve bunlar bilinc duzeyine yukselir, Bu ihtiyaclan karsilayacak,sorunlan cozecek deneme ve duzeltmeler yapihr, yeni kurum ve kurulusla-ra gidilir. Kulturel sistemler yalruz ileri giden, evrimci degisrnelerle degil; ge-nel gelisme yonune ters dusen, geri giden degisrnelere de uyum gosterirler.

7. Kiiltiir biitiinleyicidir: Belli bir kulturun ogeleri uyumlu ve butunlesmisbir sistemi olusturmak egilimindedirler.

8. Kiiltiir bir soyutlamadtr: Kulturun bir butun ya da bir sistem oldugu soy-lenir fakat sistemin tarumlanmasi oldukca zordur. Cunku kultur butunuylemaddi, gozlernlenebilir bir sey ya da olgu degildir, 0, soyut bir kavrarndrr(Guvenc, 1994, s. 101-105).


5/22

2 . U n ite - TU rk iy e 'de Ku ltu r 2 9

KOLTORON OGELERiKulturun ogeleri; normlar, degerler, inanclar, semboller ve dildir.

NormlarNormlar, yaptinrru olan kurallar butunudur, Normlar, belli bir durumda insanla-nn nastl davranmalan gerektigi konusundaki beklentileridir. Her toplumda birey-lerin tutum ve davramslanru belirleyen, nastl giyinecegimizden, nastl yemek yiye-cegimize, nerede nastl davranmamiz gerektigine iliskin normlar yer alir. Ornegin,bir siruf ortammda ders srrasinda ogrencinm ve ogretmenm tutum ve davraruslan-ru normlar duzenler, Srrufrn duzenini bozan ve disiplin kurallanna uymayan dav-rarnslann bir yaptinrru vardir. Ayru sekilde trafikte uyulmasi gereken kurallar hemyaya hem de surucu olarak davraruslanrmzi yonlendirir, Trafik kurallanna uygundavranmayanlar trafik sucu islerler ve sonunda trafik cezasi gorebilirler, Trafik po-lisi ya da ceza kesecek bir gorevli olmasa dahi, kurallan .;igneyen kisiler hem ken-dilerine hem de baskalanna zarar vererek toplum duzenini bozarlar. Normlart ge-cerii knlan ceza ve 6diil sistemidir. Toplumda istendik davraruslann onaylanmasive de odullendirilmesi normlara uygun davraruslann ortaya cikma olasiliguu arti-rabilir. Diger taraftan cezalar da davraruslanrruzda caydmci bir rol oynayabilir. Yurtdismda ozellikle de Avrupa'nm gelisrnis ulkelerinde trafik cezalan oldukca yuk-sektir, yaya ve suruculer hem bunu dikkate alarak hem de baskalanrun haklannasaygi gostererek cogunlukla trafik kurallanna uygun davraruslar gosterirler, Norm-lann ihlal edilmesi gayriresmi yaptmmlarla da karsilanabilir, Grup icinde norm la-ra, beklentilere uymayan kisiler dislanabilir. Bu da resmi degil, daha cok gayrires-mi bir yaptmmi ifade eder. Ayru sekilde kmama, ayiplama gibi tepkiler de bu tipyaptmmlar arasmda sayilabilir. Toplumsallasrna surecimizde neyin dogru neyinyanlis olduguna iliskin bilgileri edinir, ogrenir ve tabii ki kendi tecrubelerimizle dedegisime ugratinz.

DegerlerDegerler, amaclanrruzi ve davraruslanrruzi belirlemede bize neyin dogru, neyinyanlis oldugunu sbyleyen standartlardir. Norm ve degerler arastndaki en temelfarkltltk, degerlerin soyut ve genel kauramlardan olusmasi, normlartn ise belirginve yol gosterici olmastndan kaynaelanmaktadtr.

Degerler zamanla degisebilir, eskiyen degerlerin yerini yenileri alabilir. Deger-ler konusunda onernli bir olgu da her toplumun kendine ozgu degerlerinin olma-sidir. Her toplumda deger sistemleri isteyerek veya istemeyerek bozulabilir veyabireyler her zaman degerlere uygun davranmayabilir. 0 zaman deger catismasi de-nilen durumlar ortaya cikar (Ozkalp, 2007, s. 91). Kusaklar arasmda yasanan vekusak catismasr diye arulan bu catismalar zaman icinde degerlerin degistigine,cogu zaman bozulduguna isaret etmektedir. insanlar kusak catismasmm son db-nemlerde yasandigi gibi bir yarulgrya duserler, Oysaki bizden onceki kusaklar ya-ni ebeveynlerimiz de kusak catismasi yasamis olabilirler, cunku onlann degerleriy-le anne-babalannm degerleri zamanla catisabilir. Bu da bize kusak catismasirunsurekli bir olgu oldugunu gbsterir. Degisimin hizinm giderek arttigi gunumuzdegerek teknoloji, gerekse yasam tarzi ve dunya gorusu gibi konularda kusak cans-masIyasanabilir,

K u lt ur ; n o rm l a r, d e ge r le r ,ln an cla r, s e m bo lle r v e d ilo lmak u z e r e f a rk l l i ig e le r d e no l u su r ,


6/22

3 0 TU rk iy e 'n in T op lum sa l Y a a r s :

A'i1lX 1 ' 1 . " 1 < 1 ;m:t i --) tJ,~r i \ t l ; ' roI{ ,1 i I.,,,.'~':'-'ii','fi"" P - ' ' ' _ . '

D il, k ultu ru o lu stu ra n a nai ige le rden bl r td l r .

Ayfer Tune , B ir M an in iz Y ok sa A nn em le r S iz e G ele ce k, ista nbul: Y K Y, 2001. H er ke sin k en -d in de n bir eyle r bula ca gl "B iz de d e vardi, biz d e yapttk , biz d e gord iik , biz d e yaa dlk ."d iye ce gi bu k ita p, obje ler in , g ele ne kle rin ve ya a m a bieimlerinin hizla a md lg l g ii ni im i iz -d en , gelecege birakilan b ir b eIg e. A yfe r Tunc, 7 0'l i y d la r d a nasil yaad lg lmlz l , "i~eriden"yan i ev i~inden anlat tyor.

inan~larinanpar, gercekligin dogasi hakkmda ileri surulen iddialar; yani dunya hakkmdapaylasilan fikirlerdir. lnanclar, gecmisimizi yorumlamaya yardrmci olabilecegi gibi,bugunu aciklamaya veya gelecegi tahmin etmeye de katkida bulunabilir. insanlarhayatlannda sagduyuyu, dini, bilimi ya da bunlann kansirruru temel alabilirler.lnanclanmizm bir kisrru kamtlanabilir temellere sahipken, bir kismi da bu temel-den yoksundur. lnanclar, belli durumlarda ne olmasi gerektigini ifade ederler. br-negin din! doktrinler birer inane sistemidirler. Ya da siyasal ideolojiler, siyasal are-nada ne olmasi gerektigi konusunda, belli inanclara dayamrlar. Turner buna "de-gerlendirici inanclar" ismini verir (Turner, 1978, s. 85; Bozkurt; 2004, s. 97).

SembollerSembol, belirli bir durum ya da olayi anlamlandiran seydir. En onernli semboller,kulturel kodlann isaretleri olarak islev gorrnustur. Kulturel semboller zaman icin-de degismektedir. Yuzyil oncesinde blucin, ucuz ve iscilerin giydigi bir kryafet 01-masma karsihk, gunumuzde ozellikle belli markalan varlrkli genclerin giydigi bir"statu sernbolu'tne donusmustur, Aynca gunumuzde blucini bircok insan rahat 01-dugu icin tercih etmektedir (Macionis ve Plumber, 1998, s. 104; Bozkurt, 2004, s.99). Turkiye'de 90'h yillann basinda cep telefonu sahibi olmak onernli bir statusernbolu olarak dusunulurken, gunumuzde teknolojinin hizla gelismesi ve ucuzla-masryla beraber artrk sadece cep telefonu sahibi olmak pek bir fark yaratmamak-tadir. Ustun bircok ozellige sahip yeni kusak telefonlar ya da cep bilgisayarlannasahip olmak ya da farkli nedenlerle bird en fazla cep telefonu kullanmak digerleri-ne gore bir ayncahk olusturmaktadir.

Sembollerin anlarru, ayru bicimde paylasilmaz. Her bir sernbolun anlarru, bireyinkendi deneyim suzgecinden gecer. Semboller bize, anlam ifade etmekten daha cok,anlam yaratma kapasitesi saglar (Cohen, 1995, s. 11; Bozkurt, 2004, s. 99).

OilDil, kulturu olusturan ana ogelerden biridir. Toplumsallasrna surecinde bir dil og-renerek icinde yasadigimrz kulturu ogrenir ve ayru yolla bizden sonraki kusakla-ra kulturu aktannz. Hangi toplumda dunyaya gelrnis ve yetismissek, hangi dili ko-nusuyorsak dunyayi da bu gozluklerle goruruz, insanlar iletisim kurarken temel-de dil yoluyla bunu gerceklestirir, Bunun yanmda konustugumuz dili destekleyenjestler, mimikler, isaretler gibi unsurlar da toplumsallasma surecinde ogrenilir vebir anlam kazarur.

Sozcuk dagarcigi ve dilin yaptsi, dille kultur arasmdaki iliskilerin kavranmasm-da temel karsilastirma ogelerini olusturur, "Her toplum kendi duzeninin kosullan-na gore gerekli sozcukleri yapar ve kullarur" (Aksan, 1979, s. 71; Zillroglu, 1993, s.126). Baska bir deyisle, bir dilin belli bir toplumda ve donerndeki sozcuk dagarci-gi toplumun kulturel yasami ile ilgilidir. AVCIve toplayici bir kulturde tanm kultu-rune ozgu sozcukleri, tanm kulturunde ise sanayi kulturunun gerekli kildigi soz-


7/22

2. U nite - TU rk iy e 'de Ku ltu r 31cukleri bulamayiz. Yrlm buyuk bir kisrruru karla ve buzla kapli bir cevrede gecirenEskimolar her biri "kar"m ozel bir bicimiyle, rengiyle ilgili 18 sozcuk kullarurlar-ken, Turkcede kar icin tek bir sozcuk kullamlmaktadir (Myers & Myers, 1976, s. 66;Zrllioglu, 1993, s. 127). Humbolt, diller arasmdaki gercek aynmm seslerde ve gos-tergelerde degil, dunya gorusleri arasmdaki aynm oldugunu belirtir. Ona gore, dilbir urun degil bir etkinliktir; insan zekasmm hie durmadan yineledigi sesleri, du-sunceleri dile getirecek bicimde kullanma isidir (bkz. Cassirer, 1980, s. 117; Zilh-oglu, 1993, s. 128). Sapir'e gore dil, yalruzca birey ile ilgili gozuken yasantirun de-gisik parcalanrun az ya da cok sistematik bir kaydi degildir, Dil, birey ile cevresiarasmda bir yorum perdesi gibi yer alir. Boylece gozlerncinin bazi iliskileri belirlibir bicimde algilamasma yol acar ve onlar hakkmda dusunmesini kolaylastmr, Dilayru zamanda kisinin degisik algilama ve dusunrne yollanru gbrmesini engelleye-bilir (bkz. Hammond, 1978, s. 427; Zrllioglu, 1993, s. 130).

Tiirklerin Tarih Boyunca Kullandlklarl AlfabelerTurkiye Cumhuriyeti'nde bugun kullarulmakta olan alfabeye gelinceye kadar Turk-lerin alfabelerini birkac kez degistirdikleri bilinmekte ve bu konuda dortlu bir di-zin yapilmaktadrr: Gokturk, Uygur, Arap ve Latin. Fakat boyle bir siralama gercegitumuyle yansitmamaktadrr. "Arap" ve "Latin" alfabeleri ayrrmi bazi kavram ve de-gerlendirme karmasasma yol acmaktadir. islamiyet'le birlikte Turkler arasmda yay-gmhk kazanan alfabe, Arap alfabesinin Turkceye uyum saglamasi icin gelistirilmisve bazi eklemeler yapilmrs bir eski yazi ya da Osmanli alfabesidir. Bu yuzden onaArap alfabesi yerine Arap kokenli alfabe demek daha dogru bir niteleme olur. Ay-ru sekilde Turkiye Cumhuriyeti'nde kullarulan alfabe de ozgun bir Latin alfabesi 01-mayip, Latin kaynakli yeni Turk alfabesidir. Bu alfabenin kabulunu ongoren 1928tarihli Yasa "Turk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkmda Kanun" bashgiru tasimak-tadtr (Turan, 1990, s. 73).

Turklerin kullandiklan kesin olarak bilinen ilk alfabe Goktiirk alfabesidir. Bualfabe 38 harf ya da isaretten olusrnaktadir. Bunlardan 4'u unlu, 30'u unsuz, 4'u dehece isaretleridir. Unsuzler de tek unsuz (27 tane) ve cift unsuz (3 tane) olmakuzere ikiye aynlmaktadrr (Turan, 1990, s. 74).

Gokturk Kaganlrgi'nm 744 tarihinde yikilrnasirun ardmdan onun yerine gecenUygur egernenligi donerni, kulturel etkinlikler ve gelisrneler yonunden islam on-cesi Turk tarihinin en parlak ve dikkate deger donernini olusturur. Cin, Hint veiran kulturlerinden etkilenen Uygurlar, Gokturk yazisiru birakarak kendilerine oz-gu yeni bir alfabe duzenlemislerdir, Uygur alfabesinde, Gokturkcede 38 olan harfsayisr 18'e indirilmistir, Bunlardan 3'u unlu 15'i unsuzdur, Yazi, Arap yazismda 01-dugu gibi sagdan sola dogru yazilrr ve "Z" dismdaki butun harfler de bitistirilir, Buyazi ile yazilmis en eski metinler 9. yuzyil sonlanna aittir. Turklerin islamiyet'e ge-cisleri ve Arap kokenli yeni bir alfabenin kabulunden soma da Turkistan ve Ki-nm'daki Turk devletlerinde varhgini uzun sure devam ettiren bu alfabe, 18. yuzyil-da tamamiyla unutulmustur (Turan, 1990, s. 75).

Turklerin islamiyet'e gecisleriyle birlikte kulturun hemen her alanmda buyukbir degisiklik yasanmistrr. Bu buyuk degisim sirasinda da Uygur alfabesi birakilrrusve Arapcadan alman yeni bir alfabe kabul edilmistir, Fakat Turkler, Arap alfabesi-ni oldugu gibi almamis, ona bazi harfler ekleyerek kendi dillerine uyarlamaya ca-hsmislardrr. Arap alfabesinin en buyuk ozelligi unlu harflerin eksikligidir, Ger.;ek-te 29 harfli bu alfabede bir tek unlu vardir. Bu unlu de "a", "e" ve "1" diye farkli


8/22

32 TU rk iy e 'n in T op lum sa l Y a a r s :

I ur kl er S lr a sl yl a G ii kt ur k, seslerle okunabilir. Alfabedeki unlu eksikligini gidermek icin unsuz harflerin ust-U y gu r, A ra p k iik e nli v e L atin lerine ya da altlanna bazi isaretler konulmasi yoluna gidilmistir, Arap kokenll al-k iik en li o lm a k u ze re d iir tt em e l a lf ab e fabenin, okuma yazmada dogurdugu guclukler yanmda, Turkcenin ses varliginaku l l anmis la r th r . da uygun olmayisi, yuzyrllik cabalara ragmen imparatorluk icinde okuryazar nufus

orarurun artmayismda kendini gostermektedir. Bu yuzden, 18. yuzyilm sonlanndanbaslayarak alfabenin duzeltilrnesi sorunu gunderne gelrnis ve bu konuda cok yon-lu bir tartisma acilrrustir. Bu tartismalar da 19. yuzyilm ilk yansmdan baslayarakCumhuriyet donemine, 1928'e kadar surrnustur (Turan, 1990, s. 76-77, 79).

Kurulmasi 1928 yrli baslannda kararlastmlan Alfabe Komisyonu, Turkceninozelligine gore Latin alfabesindeki bazi harfleri atarken, buna bazi yeni harfler ek-lemeyi uygun bulmustur, Ornegin; "q" ve "x" harflerine yer verilmezken, " c " , "g","s" gibi unsuzlerle, "1", "a", "u" gibi unlulerin eklenmesi zorunlu gorulmustur, Bay-lece yeni Turk alfabesi, 8'i unlu, 21'i unsuz 29 harften olusmustur, TBMM'de 1 Ka-sirn 1928'de kabul edilen 1353 sayrli Yasa ile yeni Turk harfleri kabul edilmistir.Yeni Turk alfabesine gecis 19 aya kadar uzanan 3 asamada saptanmistir. Oncedevlet islemlerinde, soma ticaret defterlerinde, mahkeme ilamlannda, dilekcelerdeve son olarak da basili evrak ile tutanaklarda bu gecis icin zaman tanmrmstir, La-tin kokenli yeni alfabenin kabulu kimi elestirilere yol acmisnr. Bunlann basmdaArap harflerinin kullaruldigr yaklasik bin yilltk donernde yazilmis eserlerle iliskininkoptugu, kultur bagirun kesildigi gorusu gelmektedir. Ancak eski harflerle yazilmiskitaplann bir kismmdaki bilgilerin gecerliliklerini yitirdikleri, bir kisrrurun birbirinintekranndan ibaret oldugu ve her birinin ayn ayn bir "kultur eseri" olmadigi goz ar-dr edilmemelidir. Bugun her alanda yetisen uzmanlar bu mirasi kolaylikla incele-yip yorumlayabilmektedir (Turan, 1990, s. 79-81).

Turkdilinde kullamlan Battkdkenli hangi sdzciikler vardir?Aynca, gunumuze gelinceye kadar Turkler tarafmdan yukanda sayilan alfabe-

lerin yanmda baska alfabeler de kullamlnustir. Bunlann en bilineni Kiril alfabesi-dir (Turan, 1990, s. 81).

(iNTERNET :~I Turk dili iizerinde arastirmalar yapan ve Turk dilinin giincel sorunlanyla ilgilenerek ~o-ziim yollarr bulmaya ~ahan Turk Dil Kurumunun internet sitesini inceleyebilirsiniz.http://www.tdk.gov.tr

Ku l tu r e l s u r e cl e r bas r -snnub elli o lm a da n s ur eg ele no lay la rd l r .

KOLTORELSORE~LERSosyal/ kulturel antropologlar kulturel olguya kulturel sureclerle yaklasir ve goz-lemlerini bunlara gore siruflar ve degerlendirirler. Bir bakirna kulturel surecler, kul-turun kendisi gibi sosyal antropolojinin kavramsal arac ve gerecleridir, Kulturel su-reeler basi-sonu belli olmadan suregelen olaylar olarak ele altrur. Kulturel surecle-rin kulturel olaylardan farki, daha genel, soyut ve evrensele yakm duzeyde gecer-li kavramlar olmalandir. Kultur kavrami icinde cok sayida kulturel surec bulun-makla beraber bunlardan onernli olanlan asagidaki tabloda yer alrrustir.
http://www.tdk.gov.tr/http://www.tdk.gov.tr/


9/22

2. U n ite - TU rk iy e 'de Ku ltu r 335urec;ler I Tammlar ve AC;lklamalar

Ki.ilti.irleme Sosyal bilimlerdeki toplurnsallasrna ya da geni anlarmyla egi-(enculturation) tim. Dogumdan olurne kadar, bireyin, toplumun istek ve

beklentilerine uyacak bicirnde etkilenmesi ve degitirilmesi.

Ki.ilti.irel yaYllma Belli bir toplumda, dltan i~e dogru ya da i~ten dla dogru,(diffusion) maddi ve manevi cgelerin si.irekli olarak yaYllmasl.

Ki.ilti.irleme Ki.ilti.irel yaYllma si.ireciyle gelen maddi ve manevi cgelerle,baska ki.ilti.irlerden birey ve gruplann, belli bir ki.ilti.irel etki-(accuIturation) leime girmesi ve k a r s r h k h etkilesim sonucunda her ikisininde degimesi.

Ki.ilti.ir yozlajrnas: Yayi lmaci lar a gore, bir merkezden ~Ikan ve yayilan ki.ilti.iri.in(cultural degeneration etkisinin her zarnan ~Ikl ve geli yerindeki yi.ikseklik ve de-I aculturation) recesini koruyarnayip bozulmasi, yozlajrnas!

Belli bir toplumun alt-ki.ilti.irlerinden ya da farkh toplumlar-Ki.ilti.irlenme dan kopup gelen birey ve gruplann bulusmasi ve bir etkile-(culturation) im si.iresi sonunda, aS11ki.ilti.ir ve alt-ki.ilti.irlerde bulunma-

yan yepyeni bir bilesirne v an lm a si , u la si lm a sr .Ki.ilti.ir oku Bir ki.ilti.irden baska bir ki.ilti.ire giden bireylerin, yeni ki.ilti.i-(culture shock) re uyum saglamakta kar s r lasnk lan gi.i~Ii.ikler, s ikmt i ve buna-

hrnlar, gosterdikleri tepkiler.

Zorla-ki.ilti.irlenme Bir ki.ilti.ire mensup birey ve gruplarm, baska bir ki.ilti.ir tara-(tran s-cuItu ration) frndan zorla degitirilmesi.

Ki.ilti.irelozi.imseme Bir ki.ilti.irel sistemin baska bir ki.ilti.irel sistemi giderek ken-(assimilation) dine benzetmesi, ki.iIti.irei egemenligi alnna a lmas r ,

Ki.ilti.irel degime veya Yukar idak i bi.iti.in sureclerin ve oteki ki.ilti.irel etkenlerin birki.ilti.ir degimesi bileskesi olarak, toplumun bi.iti.ini.iyle veya bazi kururnlanyla(cultural change) degimesi ya da degiiklige ugramasl.

TORK KOLTORO VE TORKiYE KOLTOROTurk kiiltiirii denildiginde, Turk kavminin tarih sahnesine cikismdan baslayarak,gunumuze dek suregelen ve Turklerin yerlestikleri, yasadiklan, bugun de yasa-makta olduklan yerlerde yarattiklan, halen etkinligini surduren kultur anlasilmak-tadir. Turkiye kiiltiirii ise, Turklerin yerlesmelerinden dolayi Turkiye denilen butopraklarda onlardan once var olan, onlann gelisiyle buyuk bir degisiklige ugraya-rak devam eden ve gunumuze ulasan kultur anlamma gelmektedir. Bunda bir kul-turler toplulugu ya da bileskesi de soz konusudur (Turan, 1990, s. 41).

Turk Kulturunu Etkileyen UygarhklarTurk kulturunun ana kaynaginm Orta Asya oldugu bilinmektedir. Turklerin islamoncesi donernde gelistirdikleri bu ozgun kulturun Cin ve Hindistan gibi komsu ul-kelerin kulturlerinden de etkilendigini kabul etmek gerekir. islamiyet'in kabulun-den soma ise Musluman Arap-iran kulturlerinin buyuk etkisiyle yeni bir kultur

Tablo2.2Kulturel SureclerinTanimlartKaynak: Bozkurt Gu-oenc, lnsan ve Kul-tur, istanbul: RemziKitabevi, 1994, s.122; saua- yozlas-mast maddesi BSTS /Budunbilim Terimle-ri S6zlUgu 'nden(1973) kaynak veri-len http://www.tdk.gov.trinter-net adresinden ek-lenmistir.

T ur k k ultu ru v e T ur kiy ek ultu ru fa rk h a nla m la rtas imaktadrr .


10/22

34 TU rk iy e 'n in Top lum sa l Y a a r s :

T ur k k ultu ru nu n O rta A sy a,k or ns u u lk ele r ( Cin , H in t) v eis la m (A ra p, ir an ) o lm aku ze re 3 te m el k ay na glv a r d r r ,

sentezine ulasildigi da kuskusuzdur. Boylece Turk kulturunun genelde 3 kaynagadayandigi meydana cikrnaktadir. Bunlar; Orta Asya, komsu iilkeler (Cin, Hint)ve islam (Arap, iran)'dtr (Turan, 1990, s. 42).

Turklerin dillerinden baska ozellikle efsaneleri, toreleri ve idetleri Orta Asyakokenlidir, Turkler, 1071'den soma Anadolu'ya yerlesrneleri sirasmda cesitli ka-vimlerle karsilasarak Anadolu'nun bircok yerli gelenegini tarumislar ve bunlangunluk yasamlanrun somut birer parcasi haline getirmislerdir, Hitit tipi duz damlikerpic evler, Guneybati Anadolu'daki besik catih, Lykia turu agac yapilar, Hititler-den beri degismeyen duvar teknigi ya da Hitit cagmda gorulen ustu para ve pul-larla sushi fes bicimli kadm basligi, uzun Mevlevi kulahi, Karagoz iskirlagi, sivriucu kalkrk cank, kagru, kokeni Karia uygarligmdan gelen cift yuzlu Bektasi balta-Sl ve kaynaklan Friglere kadar giden halk ezgileri eski Anadolu izleri arasmda sa-yilabilir. Bunlann yanmda yogurt, pastirma, bulgur ve tarhana gibi yiyecekler debirer Turk bulusudur. Turkler, Anadolu kryrlannda oturrnus olan Hint-Avrupa dilikonusan Mykenler, Helenler ve Romahlardan kalan kultur mirasiru Bizanslilar ara-cilrgryla alrruslardir. Bunlar arasmda kopru, su kemeri ve hamam gibi cesitli yapiturleri ve suslerne ogeleri sayilabilir (Akurgal, 1998, s. 9-10).

Turkler islam dinine girdikten soma islam'm ortaya crktigr bolgelere dogru gocederek 8. ve 9. yuzyillarda iran ve Mezopotamya'ya yerlesmeye baslarruslardir. Bugocler srrasinda Turklerin ilk karsilastiklan topluluk, yuksek bir uygarlik duzeyin-de bulunan lranlilardir. Turkler guclu ve essiz bir mimari olustururken kubbeyi,eyvani (arutsal medrese kaprsi) ve sivri kemeri lranlilardan almislar, cinicilik veminyaturculuk alanlannda buyuk olcude onlardan etkilenmislerdir, Selcuklu uy-garligmm ilk donernlerinde cok faydah olan bu etkiler, daha soma Turk sanatcila-nn kendine has bir uslup gelistirip 15. yuzyilda iran sanatma karst etkide buluna-cak duzeye gelmistir, Abbasiler caginda Bati'ya akm eden Turklerin bircok boyuSuriye, Mezopotamya ve M1S1r'akadar yayilarak ozgun ve etkili sanat akirnlan ge-listirmislerdir. Turkler Araplardan sanat konulannda buyuk olcude esinlenerek on-lardan Helenistik kokenli peristyl tipi acik mekaru, U.;ya da dort yam odalarla cev-rili medrese plaruru, cok direkli cami tipini ve minare gibi mimarhk unsurlanni vecesitli suslerneleri alrruslar, ancak hepsine yeni bir Turk gorunumu ve ozgunlugukazandmruslardir (Akurgal, 1998, s. 11).

Abbasiler donerninde Araplar, lranlilar ve Turkler antik cagdan kalma kitaplanokuyarak eski lonyali dusunurlerin kurduklan felsefe, geometri, astronomi ve tipgibi bilimlere katkida bulunuyorlardr, islam bilginleri gelistirdikleri arastirmalarlakimya ve cebire katkida bulunmuslardir. Bu birinci Rbnesans atilmu sirasmda Fa-rabi, Biruni ve ibn-i Sina gibi Turk asilli bilginler de ortak islam biliminin olusma-sma yardrmci olurken, Bati ulkelerine de ornek ve kaynak olmuslardir. Dogu ul-kelerindeki bu bilimsel cabalar buyuk olcude 13. ve 14. yuzyillarda suregelmis, fa-kat 15. yuzyildan soma butun Dogu dunyasi dinsel tutumlu dusunurlerin etkisi al-tmda bilimsel arastirmalardan koprnuslardir. Avrupa uluslan 14. ve 15. yuzyillardaislam bilginlerinin arasnrmalanna ve onlann eski Yunancadan Arapcaya yaptiklancevirilere basvurarak Bati'nm Rbnesans atthrruru baslatrruslardir, Bu anlim ile Avru-palilar kendilerini kiliseye baghliktan kurtararak uyanrruslar ve Sumerlerden gelenve Helenlerde yeni boyutlar kazanan ozgurlukcu kulturu benimseyerek onu dahada yuceltmislerdir, Turkler ise ozellikle II. Mehmet donerninde Bati'ya cok yakmolduklan siralarda bu Rbnesans atihrruna katilamarruslar, bir donernler Abbasilercagmdaki birinci Rbnesans cahsmalanna buyuk katkida bulunduklan halde Battdunyasinda olup bitenlerden, ikinci Rbnesans atihmmdan uzak kalrruslardir (Akur-gal, 1998, s. 11).


11/22

2. U nite - TU rk iy e 'de Ku ltu r 35

Turklye KulturunuEtkileyenUygarhklarTurk kulturunun zamanla uclu bir bileske niteligini kazanmasma karsm, Turkiyekulturunde etkilesim kaynaklan degismekte ve dortlu bir bileske gorulmektedir,Orta Asya'dan getirilen oz, islamiyet'le birlikte yeni bir gorunum kazanmayi surdu-rurken Anadolu'da karsilasilan eski kulturler bu degisrneyi genisletmis, ona yeniboyutlar kazandirrrusnr. Arkasmdan baslayan Hacli Seferleri ile Avrupahlarla, Bah-lilarla karsilasilrrus ve Rumeli'ye gecip irnparatorlugu kurduktan soma da onlarlayan yana, kimi kez de i.; ice yasarulmrstir. Giderek, Bah ve Avrupa ornek almarakgirisilen duzenlerne hareketleri, Bah kulturunun etkilerini daha da arnrmis ve h1Z-Iandirmisnr. Butun bu nedenlerle Turkiye Cumhuriyeti'nde bugun varhgiru surdu-ren Turkiye kulturunde 4 koken, dortlu bir bileske soz konusudur. Bunlar; ozgiinTurk kiiltiirii (Orta Asya), islam kiiltiirii (Arap, iran), Anadolu yerli kultur-leri ve Batt (Avrupa) kiiltiiriidiir (Turan, 1990, s. 42).

Gtiveno'e gore Turkiye tarih ve dil bakirrundan bir Dogu (Asya) kulturudur.Turk tarihinin ve Turk dilinin kaynaklan Dogudadir. Yaklasik bin yrldir Anadolutopraklanna yerlestikleri icin Ortadogu kultur alanma giren Turkler, Akdeniz k1Y1-smdaki yerlesmeleriyle Akdeniz kulturunun; Musluman olmalanyla beraber de is-lam kulturunun bir uyesi sayrhrlar (Guvenc, 1994, s.110). Turkler 18. yuzyil basmahatta 20. yuzyil iclerine kadar Dogulu bir karakter gosterse de, 16. yuzyildan buyana Arap ve iran ulkelerinden gelen etki yok gibidir. Boylece, iran ve Arap kay-naklan kuruduktan soma Turkiye 18. yuzyil basmdan, Yirmisekiz Mehmet ~ele-bi'nin Fransa'ya elci olarak gitmesinden bu yana Bah kaynaklanndan beslenmeyebaslarrustir (Akurgal, 1998, s. 13).

(Sinema Filmi) Dondurmam Gaymakfilmi (2005 Yonetmen. Yiiksel Aksu)Filmde Mugla'da dondurmact olan Ali Usta'nin giuiku:e insanlarin tercihi olmayabaslayan buyuk: dondurma markalanna karsi var olma mucadelesi islenmektedir.Filmin onemli ozelliklerinden biri de oyunculardan sadece Turan Ozdemir'in pro-fesyoneloyuncu, diger oyunculartn iseyore insant olmastdtr. Film, 25. istanbul FilmFestiuali'nde furi Ozel Odiitu ve 79 . Akademi Odiilleri basta olmak iizere bircok odiilalmtsttr.

TORKiYE'DE KOl TORlE ilGili TEMElARA$TIRMAlAR VE SONUC;lARIGunumuz Turkiye'sinin toplumsal yapismr ve kulturunu anlayabilmenin tarihedogru teshisler koymaktan gectigmi vurgulayan Kongar, Osrnanh-Turk kultur ge-lisim cizgisinde dort temel oge saptamaktadir. Bunlar:1. Osmanltnin birinci niteligi, batun topluma Islam kulturiinun egemen 01 -mastdtr. Eski Yunan, M1s1r,Musevi ve Hristiyan kulturleri, cesitli uygarhkla-nn besigi olan Akdeniz, 0donemin en mukemmel biresimini simgeleyenMuslumanlik icinde erimislerdi, Daha soma islam, Emevi ve Abbasi impara-torluklanrun kendi urettigi kultur ile Endulus'e dek uzarup biresimine yeniogeler kattr, Buyuk Selcuklu ve Anadolu Selcuklu imparatorluklan ile Turkbgesini de icine alan islam, Orta Asya ve Anadolu'ya ek olarak Bizans'tanda etkilendi. Osmanh lmparatorlugu'nun tekil niteligini belirleyen islamboylesine renkli, genis, zengin ve gorkernli bir birikime sahipti.

2. Osmanltnin ikinci kulturel niteligi, sechinlerle balk arastnda gorulen unlukultur ikiligidir. Osrnanltda uretimi yapan ve vergi veren halkti. Ybnetici Sl-rufm ii ise askerlik ve yonetimdi, Din isleri ile ugrasanlar da ayru ayncahk-

T u rk iy e k ultu ru nu e tk ile ye n 4k u lt ur ; i iz gu n T u rk k u lt ur u(O r ta A sy a), is la m k ultu ru(A ra p, ir an ), A na do lu y er lik u lt ur le r! v e Bat i (Avrupa)ku l tu rudur .


12/22


tan yararlarurlardi. Boylece, ilmiye ve seyfiyeden olusan asker! (yonetici) Sl-nif, reayadan (halktan) tumuyle ayn bir dunyada yasardi. Topragi isleyenler,koyluler, merkez memurlan ve padisah arasmdaki ince dengeye dayali buduzen, zorunlu olarak ikili bir kultur yaprsi dogurmustur, Bir yanda divan i-iri, diger yanda halk ozanlan bu ikiligin en guzel simgesidir.

3. Osmanltnin uf/lncu niteligi, belli bir tarihten sonra, manevi kultur ogeleri-ni dtsartdan almaya baslamts olmastdtr. Her toplumun kendi disindakitoplumlann kulturleriyle etkilesirne girmesi olagan olmakla beraber, Os-manli toplumu kurulduktan kisa bir sure soma, ozellikle toprak genislerne-sinin durdugu donemlerde, artrk siyasal cozum onerilerini tumuyle disan-dan ithal etmeye baslarrusnr.

4. Osmanit kulturUnun dorduncu bir ozelligi, hem suclamalann hem fozumle-rin maddi kultur yerine manevi kultur alantna yoneltilmis olmastdtr. Osman-hrun cokus nedeni belirleyici olarak maddi kultur alanmda yatar. Bir baskadeyisle, Osmanli ekonomik nedenlerle, teknolojisini gelistirernedigi, dis ulke-lerin pazan olmaktan kurtulamadigi icin batrrnstir (Kongar, 1982, s. 42-47).

Hofstede (1980) "Kulturun Sonuclan" isimli kitabmda Turkiye'nin de icindebulundugu 40 ulkeden 116000 cahsarun katildigi arastirmasmda elde ettigi sonuc-Ian 4 temel kulturel boyut altmda incelernistir. Bunlar; bireycilik ve toplulukculuk(individualism vs collectivism), leadtnst ve erkeksi degerler (feminity vs masculi-nity), gUf mesafesi (power distance) ve belirsizlikten kacmma (uncertainty avo-idance) dir. Daha soma uzun erimli yonelrne (long term orientation) boyutu daeklenmistir.

Hofstede bu boyutlardan ilk iki kavrami soyle aciklarrusnr: "Bireycilik, bireylerarasmdaki baglann gevsek oldugu, herkesin sadece kendine veya cekirdek aile-sine bakmak zorunda oldugu kulturler icin gecerlidir", "Toplulukculuk ise, insan-lann dogustan itibaren guclu ve siki gruplara bagli oldugu ve bu baghligm yasarnboyunca, sorgulanmayan bir sadakat karsiligmda var oldugu toplumlarda vardir"(Kagrtcibasr, 1999, s. 360). Hofstede'nin yaptigi calismalar Batilr kulturlerin birey-ci, Dogulu kulturlerin ise toplulukcu oldugu yonunde bulgular sunrnustur. Bubulgular, bireyci kulturlerdek! kisilerin bireysel davraruslar, toplulukcu kulturler-deki kisilerin ise ortaklasa davranislar gosterdiklerine isaret etmektedir. Turki-ye'de bireycilikle ilgili bulunan deger 100 uzerinden 37'dir, dolayisryla Turki-ye'nin toplulukcu degerlerinin baskin oldugu soylenebilir.fbkz: http://geert.hofs-tede.com) Turk toplumu toplulukcu (ortaklasa) davranmayi onde tutuan bir kul-turun urunudur, Hernsehrilik ve adam kayirmanm kokeninde bu kultur bulunabi-lir (Sargut, 2001, s. 185).

Hofstede'nin kiiltiirler arasi karsilastirmah arasnrmasmm detayh sonuelari i~inhttp://www.geert-hofstede.cominternet adresine bakabilirsiniz.

Hofstede'nin cahsmasinda Turk toplumunda kadinsi (disil) degerlerin erkeksi(eril) degerlere gore daha hakim oldugu saptanrrustrr. Hofstede'e gore kadinsi(disil) davrarus ozellikleri sefkatli, merhametli, nazik, sadik ve insan iliskilerindeuyumu on plana cikaran davrarus ozellikleridir, Erkeksi (eril) davrarus ozellikleriise rekabet, ekonomik guc, otoriter ve uzlasrnaz davrarus ozelliklerini temsiletmektedir (Dogan, 2007, s. 74). Hofstede, kadinsi (disil) degerlerle erkeksi (eril)degerlere sahip toplumlann onde gelen norm farkhhklanru soyle belirtmektedir:
http://www.geert-hofstede.cominternet/http://www.geert-hofstede.cominternet/


13/22

2. U nite - TU rk iy e 'de Ku ltu r 37Kadmsi (disil) toplumdaki temel degerler sefkat ve korumaya yoneliktir, insanlar

arasmda steak iliskiler bnemlidir. Alcak gonulluluk herkesten beklenen davrarustir.Iliskilerde her iki cinsin de yumusak davrarus gbstermesi beklenir. Zaytflik sempatiile karsilarur. Yasamak icin cahsrnak gerekir. Ybneticiler kurumda uzlasrnasaglamaya calisirlar. Catismalarm cozumlenmesinde uzlasrna ve pazarlik onde gelir.

Erkeksi (eril) toplumdaki temel degerler ise basan ve ilerlemeye yoneliktir.Para ve benzeri seyler bnemlidir. Bireylerin guclu ve gosterisli olmasi beklenir.lliskilerde kadirun yumusak davrarus gbstermesi beklenir. Guc, sempati ilekarsilarur. Calismak icin yasarnak gerekir. Ybneticilerin kararli ve iddiali olmasibeklenir. Cansmalann cozumlenmesinde karst tarafr yenme onde gelir (Dogan,2007, s. 76). Turkiye, Hofstede'nin siralamasmda iran, Tayland, Tayvan, Brezilya,israil, Fransa, ispanya, Peru, Sili, Yugoslavya vb. ulkelerle birlikte disi ulkelergrubunda yer almaktadir. Buna karsin kulturel acidan Turkiye ile benzerlikleribulunan Japonya, Yunanistan, Meksika vb. ulkeler erkek kultur grubundasiralanrruslardir. Turkiye erkeklik-disilik aynmmm orta noktasmda yer almaktadir(Sargut, 2001, s. 175).

Kulturun boyutlanndan bir digerini olusturan deger ise toplumlarda kisiler ara-Sl guc iliskilerindeki guc mesafesine dayanan boyuttur. 'Guc mesafesi' (power dis-tance), toplumda guc dagilimmdaki esitsizligin nasil algilandigi ile ilgilidir. Gucmesafesi genis olan kulturlerde, guc dagihmmdaki ve buna bagli olarak firsat esit-sizligindeki dengesizlik kabullenilmektedir. Bu kulturlerde unvan, statu, pozisyongibi betimleyici ogelere de fazlasiyla onern verilerek saygr duyulmaktadir; i yerle-rinde i.;iile isveren arasmdaki mesafe hissedilmekte ve korunrnaktadir. Guc me-safesi dar olan kulturlerde ise guc sahibi kisilere yaklasmak ve onlarla yakinlasrnakdaha kolaydir. i yerlerinde onernli kararlar verilecegi sirada, calisanlann fikri alin-makta ve calisanlar karar surecine dahil edilmektedir. Hofstede, dar guc mesafesiyasanan toplumlara ornek olarak Avusturya, israil, Danimarka, Yeni Zelanda ve lr-Ianda'yi gostermistir. Genis guc mesafesinin en cok yasandigi toplumlann ise Ma-lezya, Panama, Guetamala, Filipinler ve Venezuela oldugunu bulmustur, Turkiyebu degerlendirmede on sekizinci sirayr alrrustir (1=en genis guc mesafesi; 40 = endar guc mesafesi).

Turkiye, guc mesafesi boyutunda oldugu gibi belirsizlikten kacinmanm da fazlaoldugu bir ulkedir, Hofstede'nin arastirmasmda belirsizlikten kacinmanm en yuksekduzeyde yasandigi toplumlar Yunanistan, Portekiz, Guatemala, Uruguay veSalvador olarak saptanmistir. Bunun en az yasandigi ulkeler arasmda da Singapur,Danimarka, Hong Kong, ingiltere ve irlanda bulunrnustur.

Guc mesafesi ve belirsizlikten kacinrnarun yuksek oldugu ulkelerde orgutlerinsan piramitleri olarak algilarur. Orgutte ve kurumlarda insanlar kime itaatedeceklerini bilirler. Bicimsel iletisim kanallan yukandan asagiya dogru islerken,yatay iletisim yoktur. Bu sistemlerde belirsizlik guc mesafesi aracrligryla azaltihr.Turkiye benzeri ulkelerde kulturun belirleyici etkisiyle belirsizlige karst toleransiazalrrus olan insanlar, tehdit edici belirsizligi azaltmak icin guc mesafesini acaraktepki vermektedirler. Belirsizligin ustesinden gelinernedigi zamanlarda ya da artanbelirsizlik toplumu paralize ettiginde insanlar Tann'ya, generallere ya da sivilpolitikaci babalara siginarak belirsizligi azaltmaya calisirlar. Kuskusuz boylesitoplumlan teror, ekonomik kriz gibi olgular cabuk paralize eder. Artan teroru veekonomik krizleri (artan belirsizlik) darbe ve ihtilallerin izlemesi, demokrasiyeverilen aranm genis halk kitlelerince desteklenmesi, belirsizligi azaltma cabasi


14/22


icinde olan kitlelerin dogal tepkisidir. Bu gozlernler Turk toplumunun, belirsizliginustesinden gelebilmek icin guc mesafesine gereksinme duydugunu gosterrnektedir.islam dini de, gerek belirsizlige toleransin azalmasmda, gerekse belirsizliktenkacma ve belirsizligin azaltilmasrnda onernli rol oynamaktadir (Sargut, 2001, s.183-185).

Turkiye'de, ozellikle Batt kulturune gore farklilasan ve Turk insarurun davra-ruslanru bicimleyen kultur baglarrunm incelenmesi sonucu elde edilen bulgularllgmda kulturel acidan u tespitler yapilabilir:

Toplulukcu deger ve normlar egemendir. Kadmsi degerler on plandadir. Guc mesafesi fazladir. Belirsizlikten kacinma egilimi yuksektir, Genis baglamli kultur baskmdir. Zaman ufku kisa erimlidir. Eylemcilik pasiftir.Dunya Degerler Arasttrmast 1981 yilmda 25 ulkede yapilmaya baslanmis, daha

soma 1991, 1996, 2001 ve 2007 yillannda tekrarlanmisnr. Dunyanm en kapsamlisosyal bilim projesi olan bu arastirmaya en az bir kez katilan ulkelerin nufusu,dunya nufusunun yaklasik % 90'ml olusturmaktadir. Arastirma kapsammda yasa-nun algilanmasi, siyaset ve demokrasi, milliyetcilik, ekonomi, calisma hayati, dinve inane, kadin-erkek iliskileri ve esitligi, cinsel ozgurlukler, aile, ana-baba ve ';0-cuk iliskileri, cevre ve kuresellesme gibi alanlarda sorular yoneltilerek, karsilastir-mali olarak temel toplumsal degerlerin saptanmasi ve analiz edilmesi amaclanrnak-tadir. Turkiye'de 2007 yilmda bu arastirrnada top lam 1579 yuz yuze gorusrne ya-pilrmstir. KIrk bir ilden 15 yas ve uzeri nufusa uygulanan arastirmada, orneklern 12bolgesel aynmdan nufusa oranli secirn ile olusturulmustur.

Diinya Degerler Aratlrmasl hakkinda daha detayh bilgilere http://www.worldvaluessur-vey.orgl internet adresinden ulasabilirsiniz,

Dunya Degerler Arastirmasr kapsammda yoneltilen sorulardan biri, kisilerin bi-reysel mutluluk duzeylerini saptamayi hedeflemektedir. Turkiye'de 1990-2007 do-nemine ait veriler incelendiginde 90'h yillarm basmdan ortalanna dogru insanlannmutluluk duzeyinde bir artis egilimi gozlenrnistir (Sekil 2.1). Fakat, daha sonraki 5yrllik donern icinde bireysel mutluluk duzeyleri onernli bir duu icine girmistlr. Budonernlerde yasanan ekonomik kriz ve bunun insanlann yasantisina etkileri dusu-nuldugunde bu duu anlam kazanrnaktadir. Turkiye'de 2007 yilmda yapilan calis-marun verilerine bakildigmda ise bu kriz donerninin hemen ardmdan tekrar insan-lann bireysel mutluluklannda artis gozlenirken, insanlann % 86'Sl mutlu oldugunuifade etmistir, Tabi 2008 yilmm son donernlerinde ve ozellikle de 2009 yrli ortala-nnda zirve yapngi ifade edilen kuresel ekonomik krizin etkileri insanlann mutlu-luk duzeyinde buyuk olcude olumsuz yonde etkili olmustur,


15/22

2. U nite - TU rk iy e 'de Ku ltu r 3 9

Bireysel Mutluluk (% )100908070605 040302 010o

''''~ /86- - - - -1 ~ -:. . . .59_ll/


16/22

40 T Urk iy e 'n in T op lum sa l Y a a r s :

K uru m la ra G u ve n E nd ek si, Turkije 2 0 0 7 ( gu v en e n le r e k s i g u ve n m e je n le r)Turkiye'de Kurum- 1 0 0lara Guuen Endek-si (2007) 8 0 74Kaynak: Dunya

6 0Degerler Arastir-mast Dernegi(WVSA) Yonetim 4 0Kurulu Uyesi ProfDr. Ytlmaz Es- 2 0mer'in 2007 yiliarastirma sonucla-rindan derleyerekbaztrladtg: su-numdan(betam.bahcese-hir.edu. tr/UserFi- - 4 0les/File/sunumlbe-tamsu- - 6 0num7.2.08ppt)alinrnistir. - 8 0

5 5 52 5 244

-7 0

Turkiye'de Kadt-run Statusu Konu-sundaki Gorusler(2007)Kaynak: DunyaDegerler Arastir-mast Dernegi(WVSA) YonetimKurulu Uyesi ProfDr. Ytlmaz Es-mer'in 2007 yiliarastirma sonucla-rindan derleyerekbaztrladtg: su-numdan(betam.bahcese-hir.edu. tr/UserFi-les/File/sunumlbe-tamsu-num7.2.08ppt)alinrnistir.

Sekil 2.4 Turkiyc'de kadirun statusune iliskin bazi onerrnelerin sonuclanna isa-ret etmektedir. Bu verilere gore 2007 yilmda aile reisinin erkek olmasi gerektigi go-rusunu destekleyenlerin oraru % 73'tur. Benzer bicimde erkeklerin sirket yoneti-minde daha iyi olduklanru savunanlann oraru da % 73'tur. Kadmlann bazilanrundayagi hak ettigi gorusunu destekleyenlerin oraru % 19'dur. Aile ici siddet magdur-lanrun giderek arttigi ulkernizde bu gorus gelisrnis bir ulke olma yolunda onernlibir engel olusturmaktadir. Kadmm hep kocasma itaat etmesi gerektigini savunan-lann oraru ise % 62'dir.

Kadr ru n S ta tu s i Konusunda BaZI Onerrneler (kesin kabul+kabul oranlan)

Turkiye'de insanlann yaptiklan cesitli ibadet/dini davrarus oranlan incelendi-ginde ise, bunlann % 89 oranmda oruc tutma, % 75 oranmda kurban kesme ve 0 /063 oranmda haftada bir camiye gidip namaz kilma oldugu gorulmektedir, Bu aras-tirmada 2007 yilmda basortusu takanlann oraru % 61, her gun namaz kilanm di-yenlerin oraru ise % 47 olarak tespit edilrnistir (Sekil 2.5).


17/22

2 . U n ite - TU rk iye 'de Ku ltu r 4 1

Cesit li ibadetlDini Davrarus Oranlan

908070605040302 010o~!II--

kurban ( k a d n )

Sekil 2. 6 Turkiye ve diger ulkelerde evlilik kurumu hakkmda arastirma kapsa-mmdaki kisilerin goruslerini karsilastirmah bicimde gostermektedir. Bu sonuclaragore, evlilik kurumu Turkiye'de gerekli gorulmekte ve onernsenmektedir. Japon-ya'nm da Turkiye'nin bu tutumuna cok benzer bir orana sahip oldugu soylenebi-lir, yani evlilik kurumu toplumun cogunlugunca onemsenmektedir, Evliligin mo-dasr gecmis bir kurum oldugu gorusunun toplumun yaklasik ucte biri tarafmdansavunuldugu ulkeler arasmda ise Bulgaristan, Arjantin ve Meksika gelmektedir. is-vee, italya, Almanya gibi ulkelerde de evlilik kurumunu gerekli gorrneyenlerinoraru toplumun yaklasik beste birini olusturmaktadir.

Evlil igin Moda~ Gecrnis Bir Kurum O l d u g u n u Du.unenler35

3029 293025 22 2 22 0 1 91 5

Turkiye'de r;e~itliibadet/Dinf Davra-nt~ Oranlart(2007)Kaynak: Dunya De-gerler ArastirmasiDernegi (WVSA)Yonetim KuruluUyesiProf Dr. vu.maz Esmer'in 2007yil: arastirma so-nuclanndan derle-yerek baztrladtg:sunumdan(betam.bahcese-hir.edu. tr/UserFi-les/File/sunumlbe-tamsu-num7.2.08ppt)alinrnistir.

Tiirkiye ve Diger 01 -leelerde Evlilik Ku-rumunun Gereklili-gine Iliskin G6rU~-ler (2007)Kaynak: Dunya De-gerler ArastirmasiDernegi (WVSA)Yonetim KuruluUyesi Prof Dr. vu .maz Esmer'in 2007yil: arastirma so-nuclanndan derle-yerek baztrladtg:sunumdan(betam.bahcese-hir.edu. tr/UserFi-les/File/sunumlbe-tamsu-num7.2.08ppt)alinrnistir.

Dunya Degerler Arastirmasr 2007 verilerine dayah olarak insan haklanna duyu-Ian saygi acisindan ulkeler arasi bir karsilastirmaya gidildiginde; sirayla Bulgaristan(% 80) ve Romanya (% 70) insan haklanna pek saygi duyulmayan ulkelerin basin-da gelmektedir. Sekilde yer alan ulkeler arasmda 3. sirayr Turkiye almaktadir. is-vee ve gelisrnis diger ulkelerde ise insan haklanna duyulan saygi duzeyi de gelis-mislik duzeyi ile paralel bicimde artmaktadir (Sekil 2.7).


18/22

42 TU rk iye 'n in T op lum sa l Y a a r s :

Turkiye'de lnsanHahlartru DuyulanSayglya ili~kin G6-~ler(2007)KIIynak: Dunya De-gerler ArastirmasiDernegi (WVSA)Yonetim KuruluUyesi Prof Dr. vu .maz Esmer'in 2007yil: arastirma so-nuclanndan derle-yerek baztrladtg:sunumdan(betam.bahcese-hir.edu. tr/UserFi-les/File/sunumlbe-tamsu-num7.2.08ppt)alinrnistir.

i ns an H ak la nn a P ek +H lc Sa yg l D uyu lm uyo r

80 . . .7{:-

62 ~// ~ r 2.2/ ~ ~l: l:_/_/ - f- l-r- f- - l-r- - - - ~/

_ . . . . . . - . . . . . . . . . . - . . - - - -

70

60

s o4 030

20

1 0

ABD, Turkiye, Kore, Tayvan, Tayland, Filipinler, Singapur ve Endonezya'danulusal orneklernlerle gerceklestirilen kulturler arasi "cocugun degeri" arastirmasm-da dusuk sosyoekonomik duzeyde ve ozellikle birbirine siki baglarla bagli aile sis-ternlerinin egemen oldugu kirsal kesimdeki tanmla ugrasan geleneksel gruplardacocuklann "ana babaya itaat"i en fazla, "bagrmsiz ve kendine guvenir" olmalan daen az deger verilen ozellikler olarak bulunmustur (Kagrtcibasr, 1981, 1982). Turki-ye ve benzeri ulkelerde, aile-lei ve sosyal iliskilerde, kisiler arasi baglihk ve bagim-hhgin en onernli degerler oldugu saptanrrustrr. Cekirdek aile yapisma dogru bir ge-lisme gorulmekle beraber, bu tur iliskilerin devam ettigi ileri surulmustur, Ornegin,yasli ana-babalar kendi gecirn kaynaklan olsa bile evlatlanyla beraber veya onlarayakm oturrnayi tercih ederler. Evlatlanrun da onlan huzurevine gbndermeleri"ayrp'fir. Maddi yatmmlar yasli ana-babadan daha cok cocuklar icin yap ilsa bile,kusaklar arasi yogun duygusal baglar degismeden kalir. Yasli ana-babalar yasadik-Ian surece ailenin bir parcasidrrlar. Aile icinde islevleri vardrr ve kendilerini bir ke-nara itilmis hissetmezler, Boylece, aile-lei dikey iliskilerde, kusaklann birbirindenkopmasi degil, surekli duygusal yakmlik ve baghlik gorulmektedir (Kagrtcibasr,1990, s. 58).


19/22

O z e t

2. U nite - TU rk iye 'de Ku ltu r 4 3

Kultur sozcugunun [arkli anlamlarini aytrt et-mek.Bilim alanmdaki kulturle uygarhklar; beseri alan-daki kultur ile egitim siirecinin iirunu; estetikalandaki kulturle guzel sanatlar; maddi (teknolo-jik) ve biyolojik alanda kulturle de iiretme, tanm,ekin, cogaltrna ve yetistirrne anlamlan kastedil-mektedir.

Kuiturun. ogelerini siralamae.Kulturun ogeleri; normlar, degerler, inanclar,semboller ve dildir.Dulturel surecleri acthlamah.

'([)' Kiiltiirel surecler basi-sonu belli olmadan sure-gelen olaylardir, Kulturel sureclerin kulturel olay-lardan farki, daha genel, soyut ve evrensele ya-kin duzeyde gecerli kavramlar olmalandir, Kul-turel surecler arasinda; kulturlerne, kulturel ya-yilma, kulturlcnme, kulturlesme, kulturel yozlas-rna, kultur soku, zorla kulturlenrne, kulturelozumserne ve kulturel degisme sayilabilir,

Turk kulturU ve Turkiye kulturU arastndaki farkiacihlamale.Turk kulturu ile Turk kavminin tarih sahnesinecikisindan baslayarak gunurnuze dek siiregelenve Tiirklerin yerlestikleri, yasadiklan, bugiin deyasarnakta olduklan yerlerde yarattiklan, halenetkinligini surduren kultur anlasilmaktadir. Tur-kiye kulturu ise, Tiirklerin yerlesrnelerinden do-layi Tiirkiye denilen bu topraklarda onlardan on-ce var olan, onlann gelisiyle buyuk bir degisikli-ge ugrayarak devam eden ve gunumuze ulasankultur anlamma gelmektedir.

DUrk kulturUnu ve TUrkiye kulturUnu etkileyen'([)' uygarltklari siralamak.Turk kulturuniin Orta Asya, kornsu iilkeler (Cin,Hint) ve Islam (Arap, Iran) olmak uzere 3 temelkaynagi vardir. Tiirkiye kulturunu etkileyen 4kiiltur; ozgun Turk kulturu (Orta Asya), Islamkulturu (Arap, Iran), Anadolu yerli kulturleri veBati (Avrupa) kulturudur,

Durkiye'de kulturle ilgili yaptlmis temel arastir-'([)' malann baslica bulgularini degerlendirmeh.

Hofstede'nin arastirma sonuclanna gore Turki-ye'de toplulukcu deger ve normlar egemendir,kadinsi degerler on plandadir, g i i < , ; : mesafesi faz-ladir, belirsizlikten kacinma egilirni yiiksektir, ge-nis baglarnh kultur baskindir, zaman ufku kisaerimlidir ve eylemcilik pasiftir.Diinya Degerler Arastirmasi 2007 yili sonuclannagore ise Tiirkiye'de bireysel mutluluk ve hane-nin maddi durumunun tatmin duzeyleri son YII-larda artmistir. En fazla giiven duyulan kurumordu, en az giiven duyulan kurum ise IMF'dir.Erkegin aile reisi olmasinm tercihi vb. erkek ege-men degerleri destekleyen sonuclar elde edil-mistir. En sik yapilan din! ibadetler oruc tutma vekurban kesmedir. Evlilik kurumu saygm ve gerek-li bir kurum olarak gorulmektedir. lnsan haklan-na saygi duyulrnadigi fikri yaygm bulunrnustur.


20/22

44 TU rk iye 'n in To p lum sa l Y a a r s :

Kendim i zi Smayallm1. Asagrdakilerden hangisi Murdock'a gore kulturunozelliklerinden biri degildir?

a. Kiiltur degisir,b. Kultur ebeveynlerden cocuklara genler yoluyla

gecer.c. Kiiltur biitiinleyicidir.d. Kiiltur tarihi dir.e. Kiiltur siireklidir.

2. Toplumda yaptmrm olan kurallar butunune ne adverilir?

a. Normb. Degerc. Adetd. Goreneke. Inane

3. Asagidakilerden hangisi Emre Kongar'm Osmanh-Turk kultur gelisim cizgisinde saptadigi dort temel oge-den biri degildir?

a. Osmanli toplumuna Islam kulturunun egemenolmasi

b. Seckinlerle halk arasmda kultur ikiligi bulunmasic. Belli bir tarihten sonra mane vi kultur ogelerini

disandan almaya baslamis olrnasid. lmparatorluk yapisma sahip olmasie. Hem suclarnalann hem de cozumlerin mane vi

kultur alanma yoneltilmis olrnasi

4. Tiirkiye'den 1960 yili ortalanndan itibaren Avrupa'yago


21/22

2. U nite - TU rk iye 'de Ku ltu r 4 5

"---------------------Sulukule'yi koruyamazsak;2010'da neyi kutlayacagizj'Sulukule, UNESCO Diinya Mi-rasi Listesi'ndeki Istanbul karasurlanrun yanmda ve sur koru-rna bandmda yer ahr, Osmanh

tapularmin MIa karsirruza cikngi bu bolge, 2006 yili Ba-kanlar Kurulu Karan ve 5366 sayili yasayla 'yenilemealarn' ilan edildi. Ve ardmdan, kamulastirma baskisiylabirlikte belediyenin dusuk kamulastirma bedeli bicme-si sonucu, mahalleli mulk sahipleri, evlerini daha yuk-sek teklif veren disandan kisilere satmak zorunda kal-dilar, Sulukule'deki avlulu evler lstanbul'da ornegine azrastlanan ozgun bir mekan tipolojisine sahiptir. Sokak-tan sadece avluya ve bahceye giris vardir; evlere de buavludan girilir. Bir avlu etrafmda dort-bes ailenin kaldi-gl haneler vardir, Avlular, ciceklik, carnasir yikarna, we,carnasir asma, sohbet etme, cocuklann oyun alaru gibiortak kullanirnlann yer aldigi ve bir iki meyva agaci iletaclandmlmis, gun l~lgmm rahatca girebildigi yerlerdir.Yeterince buyuk olan avlu ve bahcclcrde nisan, dugtm,sunnet gibi kutlamalar da yapilir, Mahallenin sokaklangee vakitlere kadar canliligiru surduren kamusal alanlarolarak karsirruza cikar, Kucuk Cesrne Sokagi, bahsedi-len bu ozelliklerin yer aldigi en karakteristik sokaklar-dan biridir. Sokaga adiru veren 350 yillik Ahmed AgaKucuk Ccsrnesi, mahallelinin MIa kullandigi bir cesme-dir. Belediye'nin projesinde bu sokaktaki avlulu ev ti-polojileri korunmaz ve surdurulrnezken, bir de sokaginsur duvanna bakan tarafmda bolgedeki doku, olcek vekullarnmla uyumlu olmayan buyuk bir otel tasarlanrrus-tir. Ozgun dokunun bu otel ile yok edildigi soylendigin-de belediye yetkilileri, otel avlusundan gecen sokak ciz-gisini gosrererek sokagi koruduklanru ifade etrnislerdir.Geriye korunacak ne kaldi? Tarihi korumak adma Sulu-kule'de var olan tarihsel ve kulturel degerler yok olur-ken onu var eden toplum da yerinden ediliyor. Mahal-le yeniden insaa edilmek uzere yikihp bos bir santiyealanma donusturuluyor. Boylece, zaman icinde olus-mus yere ait butun bilgiler ve degerler de bir hamledeyok oluyor. Projeye salt fiziki boyut acisindan bakilirsa(ki somut olmayan kulturel miras konu bile edilmiyor)bolgede sadece 11 arut eser ve tescilli 33 sivil yap Iko-runuyor. Diger turn parsellerde yikim yapiliyor, yanibolgenin neredeyse yuzde 85'i yikiliyor, 2010'da kultu-rel cesitliligi ile kendini Avrupa Kultur Baskenti olarak

diinyaya gosrermek isteyen Istanbul, bu konuda turndunyanin gozii onunde onernli bir sinav vermektedir.---------------------"Kaynak: Bu paragraf 23/02/2009 tarihli Radikal gazetesilnsan Ycrlesimlcri Dernegi Baskaru Mimar Ash KiyakIngin'in yazisindan kisaltilarak almrrustir.

K en dim izi Sm aya llm Y an lt A na hta rl1. b Yanitimz yanlissa "Kiilturun Tanimi ve Kapsa-

mi'' bolurnunu tekrar okuyunuz.Yanitimz yanlissa "Kulturun Ogeleri" bolumu-nu tekrar okuyunuz.Yanitimz yanlissa "Turkiye'de Kulturle tlgili Te-mel Arastirmalar ve Sonuclan" bolurnunu tekrarokuyunuz.Yanitimz yanlissa "Kulturel Surccler" bolumu-nu tekrar okuyunuz.Yanitiniz yanlissa "Kulturel Surccler" bolumu-nu tekrar okuyunuz.Yarutiruz yanlissa "Turklerin Tarih BoyuncaKullandiklan Alfabeler" bolurnunu tekrar oku-

2. a

3. d

4. b

5 . a

6. d

yunuz.Yarutiniz yanlissa "Turkiye Kulturunu Etkile-yen Uygarhklar" bolurnunu tekrar okuyunuz.Yanitiniz yanlissa "Turkiye'de Kulturle tlgili Te-mel Arastirmalar ve Sonuclan" bolurnunu tekrarokuyunuz.

9. e Yanitimz yanlissa "Turkiye'de Kulturle tlgili Te-

7. e

8. b

mel Arastirmalar ve Sonuclan" bolurnunu tekrarokuyunuz.

10. c Yanitimz yanlissa "Turkiye'de Kiiltiirle tlgili Te-mel Arastirmalar ve Sonuclan" bolurnunu tekrarokuyunuz.


22/22

46 TU rk iye 'n in To p lum sa l Y a a r s :

S na S izde Y an lt A nahtarlSira Sizde 1Bilim alanindaki kultur uygarliklara, beseri alandakikultur egitim siirecinin urunune; estetik alandaki kul-tur guzel sanatlara; maddi (teknolojik) ve biyolojik alan-da kultur de iiretmeye, tanm, ekin, cogaltma ve yetistir-me anlamlanna karsilik gelmektedir.

Sira Sizde 2Turkccde kullanilan Bati kokenli sozcukler icin TurkDil Kurumunun internet adresini inceleyebilirsiniz.http://www.tdk.gov.tr

Yara rla n lla n v e Ba$vuru la b ile ce kKaynaklarAkurgal, E. (998). Tiirkiye'nin Killtiir Sorunlarr ve

Anadolu Uygarhklarmm Diinya TarihindekiOnemi Ankara: Bilgi Yaymevi.

Bozkurt, V. (2004). Degi~enDiinyada Sosyoloji lstan-bul:Alfa.

Cassirer, E. (980). insan Ustiine Bir Deneme (Cev.N. Arat) Istanbul: Remzi Kitabevi.

Cohen, A.P (995). Toplulugun Simgesel Kur'ulusu(Cev. M. Kucuk) Ankara: Dost Kitabevi.

Dogan, B. (2007). Orgiit Kiilttirti Istanbul: Beta.Diinya Degerler Arastirmasi (WVSA) http://www. world

valuessurvey.org (erisim: 12.02.2009)Guvcnc, B. (994). insan ve Kiiltiir Istanbul.Rernzi

Kitabevi.Guvcnc, B. (2007). Kiiltiiriin ABC'si Istanbul: Cotigo.Hammond, P.B. (978). An Introduction to Cultural

and Social Antropology USA: Mac MillanPublishing Co.

Hofstede, G. (980). Culture's Consequences Sage:Newbury Park.Hofstede, G. http://www.geert-hofstede.com (erisim:17.02.2009)

Kagrtcrbasi, C. (981). (:ocugun Deger! Istanbul:Bogazici Univ. ldari Bilimler Fakiiltesi Yaymlan.

Kagrtcrbasi, C. (982). The Changing Value ofChildren in Turkey Honolulu: East-West CenterPub!. No 60_E.

Kagitcibasi, C. (990). insanAile Killtiir Istanbul: Rem-zi Kitabevi.

Kagitcibasi, C. (999). Yeni insan ve insanlar 00. Ba-sim) Istanbul: Evrim Yaymcvi.

Kandiyoti, D. & A. Saktanber (2002). Killtiir Fragman-Iarr Istanbul: Metis.

Kongar, E. (982). Kiiltiir Uzerine Istanbul: CagdasYayinlari.

Kroeber, A.L. ve C. Kluckhohn (952). Culture: ACritical Review of Concepts and DefinitionsNew York: Random House, Vintage.

Macionis ve Plummer (998). Sociology: A GlobalIntroduction New York: Prentice Hall Europe.

Murdock, G.P. (949). Social Structure New York: TheMacMillan Company.

Myers, G.E ve M.T. Myers (976). The Dynamics ofHuman Communication USA: Me Graw-Hil!.Ozkalp, E. (2007). Sosyolojiye Giri~ Istanbul: EkinYaymevi.

Ozkalp, E. ve digerleri (2006). Davrarus BilimlerineGiri~(5. Basirn) Eskisehir: T.c. Anadolu Universite-si Yayinlan No:1355.

Pultar, G. ve T. Erman (der.) (2005). Tiirk(iye) Killtiir-leri Istanbul: Tetragon.

Sargut, A.S (2001). Killtiirler Arasr Parklrlasma veYorietim Ankara: lrngc Kitabevi.

Sekcrli, E.B. (2006). Ekip Kaynak Yortetirni Uygula-rnalarr ve Kiiltiirel Farkhhklar: Tiirk PilotlarUzerinde Bir Arastirrna (Yayimlanmarrus YuksekLisans Tezi) Eskisehir: Anadolu Univ. Sosyal Bilim-ler Enstitusu.

Turan, S . (990). Tiirk Kiiltiir Tarihi Ankara: BilgiYaymevi.

Turner, ].H. (978). Sociology: Studying the HumanSystem Goodyear Pub.

Zilhoglu, M. (993). ileti~im Nedir? Istanbul: CernYaymevi.
http://www.tdk.gov.tr/http://www.geert-hofstede.com/http://www.geert-hofstede.com/http://www.tdk.gov.tr/

türkiyenin toplumsal yapısı ünite02

Documents