tunceli (coğrafi yapısı,akarsuları,gölleri,sportif alanları,tarihi)

TUNCELİ

TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI • Tümüyle Fırat Havzası içerisinde kalan İl, doğal sınırlarla kuşatılmış yüksek bir

bölgedir. Doğu Toros Dağlarının uzantıları doğu-batı yönünde uzanarak ilin kuzeybatısını, kuzeyini ve kuzeydoğusunu hemen hemen bütünüyle kaplar. Bu dağlar aşılması güç sıralar oluşturduğu için Tunceli, Türkiye'nin doğu ucunda Iğdır Ovasından başlayıp Erzincan Ovasına kadar uzanan verimli çöküntü alanıyla bütünleşememiştir. Bu dağlar, yer yer hem yüzey sularıyla aşınarak hem de akarsular tarafından derince oyularak yüksek platolara dönüşmüştür. Vadiler çok dar ve dik olup vadi tabanlarında ovalar oluşmamıştır.

• Güneyden kuzeye ve batıdan doğuya yükselen il topraklarının % 70'ini dağlar, % 25'ini platolar, % 5'ini ovalar ve düzlükler oluşturmaktadır.

Munzur DağlarıMunzur Dağları, ilin kuzeybatısı, kuzeyi ve kuzeydoğusunda çok zor geçit veren sıralar halinde 130 km.

boyunca uzanmaktadır. 25-30 km. arasında değişen çok geniş bir taban üzerine oturan Munzur Dağlarının doruklarında yükselti genellikle 3000 metrenin üzerindedir. Munzur Dağlarının Tunceli

sınırları içerisinde kalan bölümünde en önemli dorukları batıdan doğuya Biçare Dağı (3111 m.), Ziyaret Tepe (3071 m.) ve Akbaba Tepesidir. (3463 m.)

Munzur Dağları, dik bir biçimde Ovacık çöküntü alanına inmektedir. Bu kesim Mercan Dağları olarak bilinmektedir.

Munzur Dağlarının Tunceli sınırları içerisinde kalan bölümünde en önemli dorukları batıdan doğuya Biçare Dağı (3111 m.), Ziyaret Tepe

(3071 m.) ve Akbaba Tepesidir. (3463 m.)

TUNCELİ'NİN COĞRAFİ VARLIKLARI

TUNCELİ'NİN COĞRAFİ VARLIKLARIAKARSULARI

Tunceli'deki akarsular arasında Munzur Suyu ve Peri Suyu, bol su taşıdıklarından debileri itibariyle özellikle bahar aylarında rafting sporu için çok elverişli imkanlara sahiptir. Bu iki akarsu sadece il ve bölge ölçeğinde değil ülke genelinde rafting için elverişli koşullar sunan az sayıda akarsular arasında sayılabilir. Munzur Suyu, Pülümür Çayı, Peri Suyu, Mercan ve Tahar Çaylarının bol, berrak ve temiz sularında çok çeşitli balıklar yaşamaktadır. Başta alabalık olmak üzere Tunceli için önemli bir ekonomik değer olan balık varlığı, sportif balıkçılık için de potansiyel oluşturur. Alabalık, balık popülâsyonu içinde yöreye özgü kırmızı benekli endemik türü ve lezzeti ile turizm açısından da önem taşımaktadır. Munzur Suyunda alabalık, kepenez ve dargın balığından başka güneyde suyun ısındığı kesimlerde yayın balığı yaşamaktadır.

AKARSULARIİldeki diğer akarsularda alabalık, kepenez ve çay balığı bulunmaktadır.

Munzur Suyu Vadisi Ovacık'ın kuzeyinde Munzur Dağlarının üzerindeki Ziyaret Tepenin eteklerinden doğan ve merkez ilçede Pülümür Çayı ile birleşerek Keban Baraj Gölüne dökülen Munzur

Suyu, il sınırları içerisinde çok uzun bir yol kat etmektedir. Çok sayıda dere ile beslenen ve yer yer derin boğazlar içerisinde oldukça

hızlı akan Munzur Suyunun Ovacık-Tunceli arasında kalan kısmı, akarsuyu doğuran gözelerden başlayarak, vadi boyunca gerek bitki örtüsü ve yabanıl yaşam, gerekse farklı doğa peyzajı açısından çok

zengin veriler sunmaktadır.


TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI GÖLLER

Doğal Göller Munzur Dağları ile bu sıranın alt birikimlerini oluşturan Mercan, Avcı, Karasakal Dağları üzerinde ve Bağırpaşa Dağının doruklar bölgesinde, buzul yataklarının ve çöküntü alanlarının suyla dolması sonucunda oluşmuş küçük buzul gölleri ve krater gölleri vardır. Turizm açısından önem taşıyan bu göller Karagöl, Koçgölü, Şer Gölü, Dilincik Gölü, Çimli Gölü, Mercan Gölleri, Katır Gölleri ve Buyer Baba Gölleridir. Baraj Gölleri Keban Baraj Gölü, Çemişgezek,Pertek ve Mazgirt ilçelerinin 51 köyünün kısmi arazilerini kaplamıştır. Bu gölün Tunceli yakasında Pertek ve Çemişgezek ilçelerinin Elazığ'a ulaşımını sağlayan feribot iskeleleri vardır.


GÖLLER

675 Km2'lik bir alana sahip baraj gölünün yöre iklimi üzerinde olumlu etkileri olmuştur. Keban Baraj Gölüne açılan vadi boylarında ve

çöküntü alanlarında iklimin ilin orta ve kuzey kesimlerine göre daha yumuşak hissedilmesi ve bahar mevsiminin daha belirgin olması, göl

kıyılarını piknik, kamping gibi rekreasyon etkinlikleri için daha uygun hale getirmektedir. Baraj gölünün Çemişgezek, Göktepe ve Akpazar kesimleri ise sportif balıkçılık için elverişli doğal ortama sahiptir. Ayrıca baraj gölü yüzme gibi etkinliklerin yanı sıra başta

rüzgar sörfü olmak üzere çeşitli su sporları için de önemli bir potansiyel yaratmaktadır.

TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI TUNCELİ'NİN COĞRAFİ VARLIKLARI

TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI Milli Parkı

Tunceli-Ovacık arasında uzanan Munzur Vadisinde, 42.000 Hektarlık bir alan 1971 yılında Milli Park olarak ilan edilmiştir. Türkiye'nin en büyük milli parklarından biri olan "Munzur Vadisi Milli Parkı", Tunceli kent merkezine 8 Km. uzaklıkta başlayıp, vadi boyunca Munzur Dağlarına kadar uzanmaktadır. Kuzeyde 3300 metreye kadar yükselen Munzur Dağları, Mercan ve Munzur Suyu vadileri tarafından parçalanmıştır. Bu bölgenin milli park olarak ilan edilmesinde etken olan veriler, başta akarsu kaynakları ve gözeler olmak üzere zengin doğal veriler, endemik bitki türleri ve yöreye özgü hayvan türleri ile zenginleşen bitki örtüsü ve yaban hayvan varlığıdır. Munzur Suyu ve Mercan Deresinde yaygın ve yoğun olarak bulunan yöreye özgü nadir alabalık türleri ile çengel boynuzlu ve bezuvar adlarıyla bilinen iki tür dağ keçisi ile av kuşlarından ur kekliği yabanıl yaşamın yöreye özgü değerlerini oluşturmaktadır. Milli parkın kuzeyinde, Munzur Dağlarının üzerinde 2000-3000 metrelik zirvelerde yer alan krater gölleri, Ovacık düzlüğünde kaynayan gözeler ve kanyonlar ile vadi boyunca dökülen şelaleler parkın doğal değerlerini zenginleştirmektedir. Milli parkın her köşesinden eşsiz doğal görünüm ve tüm yabanıl yaşam kolaylıkla izlenebilmektedir.


TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI MESİRE YERLERİ

Munzur (Ovacık) Gözeleri Ovacık Gözeleri, Tunceli kent merkezine 80 Km., Ovacık ilçe merkezine 17 Km. uzaklıkta yer almaktadır. Munzur Dağlarının eteklerinden yaklaşık 200-300 metrelik alanda, karstik kaynaktan irili ufaklı 40 göz halinde fışkıran beyaz köpüklü buz gibi sular, yamaçlardan aşağılara doğru küçük şelaleler oluşturarak akmakta ve Munzur Suyunun oluşturmaktadır. Karstik kayaların, gözelerin ve Munzur Suyunun bir arada oluşturduğu doğal çevre eşine ender rastlanan özellikleri ve görsel değerleriyle il ve bölge ölçeğinde önemli bir rekreasyon ve turizm odağı olma potansiyeli taşımaktadır. Yöre halkının en yoğun kullandığı mesire yerlerinden biridir. Munzur Gözeleri, sularından çıkarılan lezzetli alabalıklarıyla ünlüdür. Ancak yerel olanaklarla yapılmış birkaç beton masa, oturaklar, çocuk oyun alanı ile bir lokantadan başka herhangi bir tesis yoktur. Munzur Gözelerinin kuzey kesiminde bulunan ağaçlandırma alanına 2000 yılında çam, ladin, huş ve akasya fidanları dikilmiştir. Gözeler ile Munzur Suyu arasında kalan kısımlarda yürütülen çevre düzenleme çalışmaları kapsamında beton setler, küçük havuzlar, yürüme yolları, oturma mekanları ve köprüler yapılmıştır.


DAĞ, KIŞ SPORLARI VE YAYLA TURİZMİ OLANAKLARI

TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI

Tunceli ilinin, fiziki coğrafyası dağ ve kış sporları, yayla ve doğa turizmi açısından önemli potansiyele sahiptir. Dağlık kesimlerde 800-2000 metreler arasındaki orta yükselti kuşağı, genellikle sağlıklı iklim tanımına uygun yerler olarak kabul edilmektedir. 2000-3000 metre yükselti kuşağı ise sürekli olmayan günübirlik yaşama ortamı olarak tanımlanmakta ve insan sağlığı için olumlu özellikler göstermektedir. Bu bölgelerdeki ilginç jeolojik oluşumlar, ma?aralar, akarsu kaynakları, krater gölleri, flora-fauna ile manzara özellikleri, doğa yürüyüşleri, kamping, kara avcılığı gibi birçok faaliyetler için çekici olduğu kadar ilde dağ, yayla, doğa ve kış sporları turizminin geliştirilmesi için uygun veriler oluşturur.


TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI

Tunceli topraklarında Doğu Torosların uzantısı olarak batı-doğu yönünde uzanan Munzur Dağları ve Avcı Dağları, il topraklarının kuzeybatı ve kuzey kesiminde doğal sınır oluşturmakta, kuzeydoğusunda ise Bağırpaşa Dağı yer almaktadır. En yüksek noktası, Avcı Dağlarının üzerindeki 3463 metre yükseklikteki Akbaba Tepesidir. Orta ve güney kesimlerinde yaklaşık, 1500-2000 metre yükseklikte dizilen tepeler vardır. Bu tepelerin başlıcaları Mazgirt'in doğusundaki Kırklar Dağı, Hozat'ın güneydoğusundaki Topatan Tepe ve Merkez ilçe-Ovacık arasındaki Karaoğlan Dağıdır. Birbirlerinden derin ve dar vadilerle ayrılan ve tek tek yükselen bu dağlar, sık sayılabilecek meşe ormanlarıyla kaplıdır, eteklerde ise ardıç topluluklarına rastlanır. Tunceli'de dağlar, turizm açısından akarsulardan sonra en önemli potansiyeli oluşturmaktadır. Karasal iklimin hüküm sürdüğü Tunceli'de kışlar çok soğuk ve yağışlı olup uzun sürmektedir. Munzur Dağları, Avcı Dağları ve Bağırpaşa Dağının 1800-2000 metreden yüksek kesimlerinde doğal koşullar nedeniyle ağaç yetişmediği için bu kesimler tamamen çıplak olup yılın altı ayı karlar altındadır. Bu dağların zirveleri sürekli kar ve buzlarla kaplıdır.

DAĞ VE KAYAK TURİZMİ


TUNCELİ'NİN COĞRAFİ YAPISI YAYLA TURİZMİ

Tunceli topraklarının % 25'ini oluşturan platolar, ilin orta ve kuzey kesimlerinde yayla turizmine yönelik potansiyel yaratmaktadır. Bitki örtüsü, doğal çevre değerleri, manzara olanakları, ulaşım durumu ve diğer turizm kaynaklarına yakın olma unsurları bir arada değerlendirildiğinde, yayla turizmi potansiyeli açısından merkez ilçede Gözen Köyü, Sarıtaş, Gökçek, Karagöl ve Alacık Yaylaları; Pülümür ilçesinde Sağlamtaş, Karagöl, Yelekli, Dereboyu, Dağbek ve Çakırkaya Yaylaları; Ovacık ilçesinde Koyungölü, Burnak, Eğripınar, Paşadüzü, Gözeler ve Mollaaliler Yaylaları öne çıkmaktadır.


Tunceli’nin Nüfusu

1) 2000 Yılı nüfusu 93.584 kişi olan Tunceli ili,

Türkiye'nin en az nüfuslu ilidir. 2)İlde 12 kişi/Km2 olan nüfus yoğunluğu, Türkiye

ortalamasına göre (73 kişi / Km2) çok düşüktür. 3)Dağınık bir yerleşim düzenine sahip Tunceli'de, İl

nüfusunun % 42'si köylerde, % 58'i il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır.

Tunceli’nin Nüfusu

Tunceli’nin Tarihi Cumhuriyet’in İlanına Kadar

Tarihte İlk Anadolu Birliğini kuran Hititler Tunceli’ye kadar ulaşmışlar, fakat çevreye tam hakim olamamışlardır. Tunceli’de Huriler, Babil ve Asur İmparatorluklarının da etkileri görülmektedir.

Med’ler zamanında kısmen ve Pers’ler zamanında (M.Ö.VI. Yy) Büyük İskender burasını Makedonya Devletine katmıştır.

Tunceli’nin Tarihi

M.S. 395’ te Roma’nın ikiye bölünmesi ile bütün Anadolu gibi Tunceli de Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun payına düşmüştür. VII. yüz yıl ortalarından itibaren Araplar bu çevreye erişmiş, 8.yy’da Tunceli bir süre İslam İmparatorluğuna katılmıştır. Tabiat yapısı

nedeni ile o dönemde yalnız Çemişgezek İlçesi önem kazanmıştır.

Tunceli 1071 tarihinden 1252 tarihine kadar Erzincan’da hüküm süren Mengüçlerin idaresi altında idi. Selçuklu ve Moğolların dağlık mıntıkadan Kızılırmak’ a doğru yaptıkları akınlardan sonra Dersim

mıntıkasında bir çok Türk kabileleri yerleşmiş ve buralarda kalmışlardır.


Doğu Anadolu’da Akkoyunlu, Karakoyunlu, Türkmenlerin mücadeleleri zamanında Çemişgezek beyi (Mengüç ailesinden ) Emir Şah Hasan’ dan söz edilmektedir. Bunun torunu Hacı Rüstem Bey zamanında

Şah İsmail Çemişgezek ’ e Nur Ali isminde birisini Halife olarak göndermiş, Hacı Rüstem Bey’ de İran’ a muhalefet etmeden

Çemişgezek’ i Nur Ali’ ye teslim etmiştir.

Tam bu sırada Yavuz Sultan Selim’ in Çaldıran Savaşını kazanması ile tüm Doğu Anadolu Osmanlılara bağlandı. Ruslar I. Dünya Savaşında Tunceli’ ye girdiler ise de hakim olamadılar. Bundan başka Tunceli

Osmanlı imparatorluğu döneminde hiç istila görmedi.


Cumhuriyet ’in İlanından Günümüze

Bugün Tunceli İline bağlı Hozat İlçesi Cumhuriyet öncesi mutasarrıflık iken, Cumhuriyet ’in ilanı ile Dersim Vilayeti haline getirilmiş, 30 Mayıs 1926 tarih ve

887 sayılı kanunla bazı Vilayetlerle birlikte İlçe İdari kuruluşuna dönüştürülmüştür.

Dersim kelimesi, Gümüşkapı anlamına gelmekte olup, kök itibari ile Farsçadır. 25 Aralık 1935 tarih ve 2885 sayılı kanunla geçici merkezi Elazığ İlinin Nazimiye,

Hozat, Mazgirt, Ovacık ve Çemişgezek İlçelerinin bağlandığı Tunceli İli teşkil edilmiştir. Aynı tarih ve 2884 sayılı kanunla Tunceli İlinin İdaresi için özel hükümler konarak Korgeneral rütbesinde Vali ve Kumandan yetkisinde

bırakılmıştır.

Tunceli İline bağlı 8 ilçesi (Kalan Dahil) özel kanuna göre 01.01.1947 tarihine kadar geçici merkezi bulunan Elazığ’dan idare edilmiş, 30 Aralık 1946 tarih ve

4993 sayılı kanuna göre halen il merkezi olan Kalan Kasabasına nakledilmiştir.

RESİMLER

Tunceli’nin Tarihi Eserleri

1.PULUR HOYÜGÜ: Çemis Ilçesi'nde bulunan Höyük'te 1968

yilinda yapilan kazilarda Tunç çagina ait kalintilara rastlanmistir.Toplu evlerden meydana gelen Höyük'teki evler

tas kerpiç'ten yapilmistir. Dibek ve tas kabartmalara rastlamistir. Islenmemis demir ve krom bulunmus olup I.Ö.

3000 yillarina ait kalintilar oldugu anlasilmistir.

2. YELMANIYE CAMII: Çemisgezek Ilçesindedir.Cami XIV yy'da Timur'a bagli bir Türkmen Beyi olan Taccettin Yalmak tarafindan yapilmistir. Kesme taştan yapılan eser sonradan

onarilmistir. Giris kismi geometrik sekillerle islenmis taslardan yapilmistir. Çini ve tas sanatinin beraber

kullanilmasiyla yapilan eser , Selçuklular'la Osmanli sanati arasinda bir geçis sanatini yansitir. Camide kemerli sütunlar

mevcuttur.

3. YENIKÖY HÖYÜGÜ: Çemisgezek Ilçesindedir. Keban Baraj Gölü altinda kalan LalusagiKöyü yakininda bulunan ve "Gâvur höyük"

adiyla bilinen Höyük'tür. Yapilan kazilarda Roma ve Bizans devrine ait kalintilara rastlanmistir. Tunç Çagina ait buluntular

yaninda, islenmis bazi madenlere rastlanmistir.4. IN DELIKLERI: (Dervis Hücreleri): Çemisgezek Ilçesinin batisinda

bulunan In delikleri (Dervis Hücreleri) çok sayida, odalardan meydana gelmistir. Odalardan birbirine geçis yeri vardir. Halen tahta bir merdivenle çikilarak In Delikleri gezilmektedir. Oyma

sanatina kullanil Tarak odalar yapilmistir.5. UZUN HASAN TÜRBESI: Çemisgezek Ilçesi'nde merkezin içinde

ki bir kayanin üzerindedir. 1572 yilinda iki katli kesme tastan yapilmistir. Kapi ve sütunlari sade bir görünüme sahiptir. Küçük

pencereli olan yapi, pramit çati ile örtülüdür.


6. HAMAMI ATIK (Eski Hamam): Çemisgezek Ilçesinde çarsi içinde bulunan yapinin

giris bölümünde Türkçe ve Arapça yazilar mevcuttur. XV.yilinda yapilmis olup XVIII.yy'da onarilmistir. Yöreyi elinde bulunduran Akkoyunlu'lar tarafindan

yapilmistir. Kesme ve moloz taşla tugla karisimi yapilan hamamin küçük bir giris yeri olup içerde küçük kubbeler halinde bölümler yapilmistir. Üzerindeki Türkçe

yazi1762 yilinda onarimi yapan Haci Ali Aga'ya aittir.

7.ÇEMİŞGEZEK KÖPRÜSÜ: İlçeden yaklaşık 3 km. uzakta olup tek kemerden oluşmuştur.1902 yılında

onarılmıştır.Selçuklular dönemine aittir.

8.ULUKALE CAMİİ: Çemişgezek ilçesi'ne bağlı Ulukale Köyünde bulunan cami 1793 yılında Diyarbakır Valisi Yusuf Paşa tarafından yapılmıştır.Camiye sonradan

cemaat yeri eklenmiştir.Osmanlı dönemine aittir.


9.MEYDAN ÇEŞMESİ: Çemişgezek Ulukale Köyünde'dir.166.yy'da yapılmış ve çevresine sivri kemerler yerleştirilmiştir.Çeşme,kesme taştan yapılmış ve önünde

bir yalak mevcuttur.

10. FERRUH-ŞAD BEY TÜRBESİ: 1551 yılında yöreye hakim olan Ferruh Şad Bey için kesme taştan yapılmıştır.Köyün

yakınında olup sekizgen şeklinde olan duvarında al taşlardan bir kuşak yer alır.


11. MAZGİRT KALESİ: Mazgirt İlçesi yakınında bulunan kalenin üst kısmında halen bazı yapılar mevcuttur.Kaleye bir mağaradan gidilir.Mağaranın Önünde taştan yapma

merdivenler mevcuttur.Surlar

la çevrili olan kalenin en üst kısmında köşk şeklinde bir yapı ve yeldeğirmeni yaplımıştır. Kale'nin İ.Ö 9 yy'da yöreye hakim olan Urartu'lar döneminde yaplıdığı,

Urartu kralı II. Rusasa ait olan ve kalede bulunan yazıdan anlaşımşıtır.

Mazgirt ilçesi sınırları içinde bulunan Mazgirt Kalesi, Kale Köyü Kalesi, Bağin Kalesi ve merkez ilçe sınırları içinde bulunan Anbar Köyü Kalesi yapı olarak benzerlikler arz

etmektedir. Bu kalenin tümünde taşlar oyularak evler, sulama kanalları, havuzlar, tüneller ve yeldeğirmenleri yapılmıştır.

Çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgiler değerlendirildiğinde bu eserlerin tümünün Urartular'a ait olduğu sonucunu doğurmaktadır.Bağin Kalesi'ne ait olup halen Harput müzesinde bulunan Kitabede bunu doğrulamaktadır. Yöre halkınca bu Kalelerin o dönemde haberleşme ve barınma yeri olarak yapıldığı söylentisi

günümüze kadar süregelmiştir.


12. ELTİ HATUN CAMİİ : Mazgirt İlçesi'ndedir. Caminin kuzeyindeki çeşmede

bulunan yazıya göre 1250 yılında yapılmıştır. Güneyinde altıgen mihrap çıkıntısı olup caminin giriş kısmı sade bir görünümdedir. Cemaat yerinde iç

içe bulunan taç kapı vardır. Yapıdaki pencereler küçük olup bunlar sonradan yapılan onarımda konulmuştur. Cami Selçuklu Sanatını yansıtır. 1957 yılında

üzerine yeni bina inşa edilmiştir.

13.ELTİ HATUN TÜRBESİ : Mazgirt İlçe merkezinde bulunan türbe yaklaşık 20 m yükseklikte huni biçiminde yuvarlak bir binadan ibarettir. İçinde

Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın annesi ve küçük kardeşinin türbesi bulunur. Yapı, kesme taşlardan yapılmış olup sağlam bir görünümü vardır.

Akkoyunlular dönemine aittir.

14. ÇOBAN BABA TÜRBESİ : Mazgirt İlçe Merkezinin doğu kısmında mezarlık olarak bilinen yerdedir. dikdörtgen şeklinde kesme taşlardan yapılan binanın üzerine koni şeklinde iki çatı yerleştirilmiştir. yanında bir çeşmesi olan türbe

yöre halkınca ziyaret olarak bilinir ve ziyarte edilerek kurbanlar kesilir.


15. KALE KÖYÜ KALESİ : Mazgirt'in kale köyünde bulunan kalenin giriş kapısında çivi

yazıları bulunur. kalenin altındaki taşlar oyularak bir tünel yapılmıştır. içinde odalar bulunur ayrıca taşlar oyularak harman şeklinde bir meydan yapılmıştır.

Kalenin İ.Ö yy. Urartular devrinde n kaldığı sanılmaktadır.

16. BAĞİN KALESİ : Mazgirt İlçesi Dedebağ (BAĞİN) köyü yakınındadır. Giriş kapısında yapılan merdivenle kalenin içine girilir. İçerde taşlar oyularak yapılan

büyük bir oda mevcuttur. Kalenin çevresindeki surlar zamanla tahrip edilmiş , çok az bir kalıntı mevcuttur. İ.Ö 9 yy'da yöreye hakim olan Urartular'a aittir. kalede Urartu Kralı Menuas'a ait olan yazıt bulunmuş ve halen harput müzesindedir.

1200 yıllarından sonra Selçuklu Hükümdarı Alâaddin Keykubat döneminde kale Selçukluların hakimiyetine geçmiş olup kale ile ilgili bir de efsane vardır.

17. ANBAR KÖYÜ KALESİ : Merkez İlçeye bağlı Anbar Köyü'nde bulunan kalenin çevresinde iki minare bulunur. Giriş kapısı taşların oyulmasından yapılmış olup iç içe üç odası mevcuttur. kalenin çevresinde sulama kanallarının kalıntıları ve üst kısmında taştan oyulmalarla havuzlar yapılmıştır. kalenin güneybatısında ayrıca

taştan oyma bir oda mevcuttur.


18. PERTEK KALESİ : Pertek İlçesi yakınındadır. Keban Baraj Gölü yapılmadan önce Murat Nehrinin kıyısında sivri bir kayannın ucunda

bulunan kale bugün etrafı sularla çevrili bir ada görünmündedir. kuzeyinde bulunan kapısından kalenin içine girilir. kalenin içinde bir sarnıç ve bina yıkıntıları mevcuttur. Kalenin çevresinde bulunan çinili

odalardan 1071 yılından sonra yöreye hakim olan mengüçoğulları tarafından yapıldığı anlaşılmıştır. kale Osmanlılar Döneminde Halit

Bin Velit tarafından onarılmış ve daha önce kalede bulunann karakuş heykeli kaldırılarak yerine arapça yazılmış bir kitabe konulmuştur.

19. KİLİSELER : pertek ilçesi Til köyünde bulunan Kiliselerden Süryani kilisesi kesme taştan yapılmış olup , Yunan Haçı planındadır. Kilise 21

yy'da yapılmıştır. Aynı yörede buluann Ermeni Kilisesi 18 yy'da yapılmıştır. Yapı kesme ve moloz taş karışımıdır.


20. AŞAĞI (ÇELEBİ ALİ) CAMİ : Pertek İlçesindedir. 1570 yılında yapılmıştır.

Kesme ve moloz taştan yapılan caminin tek kubbeli ana mekanından başka üç kubbeli cemaat yeri bulunur. Batısında eyvanlı çeşme , yanında da minare vardır. Yapı iki renkte kesme taştan yapılmıştır. cami eski Pertek'ten yeni

Pertek merkezine taşınmıştır.

21. YUKARI (BAY SUNGUR) CAMİİ: Pertek İlçesindedir. Aşağı caminin plaqnında olan cami 1572 yılında yapılmıştır. özenli bir taş işçiliği gözlenir.

pencereler sivri kemerle çevrilmiştir. tek kubbeli anan giriş yeri ve üç kubbeli ana cemaat yeri mevcuttur. Son cemaat yeri ve minaresi iki renkli taştan

yapılmıştır.

22. SAĞMAN CAMİİ : Pertek İlçesi'ne bağlı Sağman köyü'nde bulunan camii , Çemişgezek yöresine hakim olan Pir Hüseyin Bey'in torunu Salih Bey

tarafından 1555 yılında yapılmıştır. Taç kapıdan dörtgen şeklindeki anan mekana girilir. Minareye caminin dışından çıkılır. renkli taşlardan yapılmıştır.


23. SAĞMAN KALESİ : Pertek İlçesi Sağman Köyü'nde sarp bir tepenin üzerinde yapılmıştır. Kule ve sur kalıntılarına günümüzde rastlanır. Kalenin kimler tarafından yapıldığı konusunda her

hangi bir kaynağa rastlanmamıştır. . Ancak kaleye ait bir efsane vardır.

24. GELİN MAĞARALARI VE HATUN KÖPRÜSÜ : Pülümür İlçesi'ne varmadan yatılı İlköğretim Bölge Okul yakınlarındadır. oyma taş sanatı ile yapılan mağaralardan merdivenler de

yapılmıştır. Aynı yörede Pülümür Çayı üzerinde Hatun Köprüsü olarak bilinen bir körüde mevcuttur. Bu Köprü, Pülümür Çayı'nın en taşkın zamanında bir sürü köprü yıkıldığı halde çok

eski bir yapı olmasına rağmen yıkılmamış ve günümüze kadar özelliğini kaybetmemiştir. Bu mağaralar ve köprünün kimler tarafından yapıldığı konusunda kesin bir kaynağa

rastlanmamakla beraber Selçuklular döneminden önce yapıldığı sanılmaktadır. 8 oda ve iki penceresi bulunan kaleye su taşımak için çıkış yeri yapılmıştır.

Tunceli'de bulunan tarihi eserlerinn çoğu en eski yerleşim yerleri olan Çemişgezek , Pertek ve Mazgirt İlçelerindedir. Bu eserler genellikle yöreye hakim olan Urartular, Akkoyunlular ve Selçuklular'a aittir. Osmanlı İmparatorlığu döneminde de bazı eserler yapılmış bir kısmı da onarılmıştır. İlin sınırlarında bulunan bu eserler geçmiş dönemde korunmamış, bazen yöre

halkı tarafından özellikle kale surları inşaat yapımı için yıktırılmıştır. Turistik değere sahip olan bu eserler korunmalı ve yöre halkına , dışardan gelen turistlere tanıtılarak önemi

kavratılmalıdır


Hazırlayan : Onur ÇERİ

İletişim : [email protected]

tunceli (coğrafi yapısı,akarsuları,gölleri,sportif alanları,tarihi)

Documents