URGE Projelerinin Küme Yönetimi Anlayışı ile YönetilmesiSertifikalı Küme Yöneticileri Eğitim Programı - 2

Yeliz Çuvalcı-Kısa Dönem Uzman

20 Kasım 2013ANKARA

18 Kasım Pazartesi 2013

Küme Geliştirme Kılavuzları

T.C. Ekonomi Bakanlığı ve T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen "KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi" KOBİ'lerin uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü kümelenme anlayışıyla geliştirmeyi hedeflemektedir. Kümelere yol göstermek ve gelişimlerine katkı sağlamak amacıyla Proje kapsamında hazırlanan Kümelenme Rehberi dokuz kılavuzdan oluşmaktadır. Bunlardan biri de “Küme Geliştirme Sürecinde UR-GE Projesi Hazırlama ve Uygulama Kılavuzudur.

Kılavuz işbirliği kuruluşları, proje yöneticileri ve küme yöneticileri olmak üzere, firmaların ihracat ve rekabet gücünü geliştirmek için çalışmalar yürüten tüm kişi ve kurumlar için hazırlanmıştır.

UR-GE Projesi Hazırlama ve Uygulama Kılavuzu

Kılavuzda yer verilen kümelenme tanımlarından UR-GE Tebliği kapsamında yer alan projelerin küme olduğu, ya da UR-GE Tebliği’nin yürütülmesi için küme olma şartı arandığı sonucu çıkarılmamalıdır. Kümelenme tanımına girmeyen, coğrafi olarak yakın olmasa da sektörel bir birliktelik oluşturabilen, organizasyonel olarak yakınlığı olan firmalar ihracat vizyonu ile birlikte hareket ederek bağlı oldukları işbirliği kuruluşunun liderliğinde UR-GE Tebliği’nden yararlanabilmektedir.

Kılavuz UR-GE Tebliği’nin kümelenme süreçlerinin etkin yürütülmesinde küme yönetimleri tarafından da kullanılabilecek, proje yaklaşımı ile özgün bir şekilde tasarlanabilecek bir devlet desteği olduğu vurgusunu yapmayı hedeflemektedir.

Kılavuzda yer verilen kümelenme tanımlarından UR-GE Tebliği kapsamında yer alan projelerin küme olduğu, ya da UR-GE Tebliği’nin yürütülmesi için küme olma şartı arandığı sonucu çıkarılmamalıdır. Kümelenme tanımına girmeyen, coğrafi olarak yakın olmasa da sektörel bir birliktelik oluşturabilen, organizasyonel olarak yakınlığı olan firmalar ihracat vizyonu ile birlikte hareket ederek bağlı oldukları işbirliği kuruluşunun liderliğinde UR-GE Tebliği’nden yararlanabilmektedir.

Kılavuz UR-GE Tebliği’nin kümelenme süreçlerinin etkin yürütülmesinde küme yönetimleri tarafından da kullanılabilecek, proje yaklaşımı ile özgün bir şekilde tasarlanabilecek bir devlet desteği olduğu vurgusunu yapmayı hedeflemektedir.

Yaklaşım her şeydir.

Sektör

Küme Girişimi

Yığın

Network

Küme

Küme AnaliziKüme

Yönetimi

Birlikte Rekabet

İşbirliği

Kuruluşu

Sektör Nedir?

Sektörün Yapısı ve Rekabet

Bu beş faktör sektörün yapısını oluşturur ve rekabeti belirler.

Firmalar

Müşteriler

Tedarikçiler

Potansiyel Girişimciler

İkame Ürünler

Sektörün Yapısını Belirleyen Güçler

Sektör Rekabetin

i Şekillendi

ren Faktörler

1. pazara yeni girenler için engellerin seviyesi, 2. alternatif ürün ve servislerin mevcudiyeti, 3. alıcıların ve satıcıların pazarlık gücü 4. pazardaki oyuncular arasındaki rekabet seviyesi olarak sıralanır.

Mevcut Rakipler

Arasında Rekabet

Yeni Girişimcileri

n Tehdidi

Tedarikçilerin Pazarlık Gücü

İkame Ürün ve Hizmet

Tehdidi

Alıcıların Pazarlık

Gücü

Firmalar, stratejilerini belirlemeden önce bu güçleri anlamalı, sektördeki ortalama pazar kârlılığını ve zaman içerisindeki değişimini izlemelidir.

Rekabeti Belirleyen Güçler

Küme içinde yer alan bir firma için iyi bir sektör analizi yapılmalı sektörün sınırları ne çok dar ne de çok geniş olarak tanımlamalıdır.

Bu sınırlar da iki ana boyuttan incelenebilir. İlki ürün veya hizmetlerin kapsamı, ikincisi de coğrafi kapsam.

Küme Nedir?

Kümelenme belirli bir alanda birbirine ortak ve tamamlayıcı unsurlarla bağlı şirketlerin ve ilgili kurumların oluşturduğu coğrafi açıdan yakın

bir gruptur.

“Kümeler özellikle de aynı faaliyet alanında hem rekabet içinde olan hem de birbiriyle işbirliği yapan şirketlerin, belli bir alanda uzmanlaşmış tedarikçilerin, hizmet sağlayıcıların, ilgili sektörlerdeki firmaların ve ilgili kurumların coğrafi yoğunlaşmalarıdır.” (M. E. Porter)

Kümelerin Tanımlanması

Belirli bir faaliyet alanında uzmanlaşmış bir grup firmanın, değer zincirinde yer alan diğer firmalar ve kurumlarla (kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler gibi) birlikte oluşturduğu coğrafi yoğunlaşma, “yığın” olarak tanımlanmaktadır. Bu yığınlar arasından, firmaların rekabet gücünü geliştirmek amacıyla bilinçli bir işbirliği yaratabilen gruplara ise “küme” denir.  Küme girişimi ise iş kümesinin gelişimini mevcut aktörler arasındaki ilişkileri düzenleyerek ve/veya işbirliği potansiyelini güçlendirerek arttırmayı hedefleyen organize bir çaba olarak tanımlanmaktadır.Örjan Sölvell, Göran Lindqvist & Christian Ketels

Kümelerin Tanımlanması

Doğal Bir Oluşum Olarak Kümeler...

Kümeler, sektörlerin belirli bölgelerde, çeşitli faktörlere bağlı olarak kendiliğinden yoğunlaşmasıyla ortaya çıkan doğal oluşumlardır. Ancak bu oluşumlar, daha sonra dışarıdan destekle entegre hale getirilerek rekabetçi özellikleri arttırılabilir.

Dünya çapında tanınan Kaliforniya’daki iki küme, 7.000’den fazla ileri teknoloji şirketine ev sahipliği yapan Silikon Vadisi (San Francisco),dünya film endüstrisinin başkenti haline gelen Hollywood (Los Angeles) buna örnektir.

Avrupa’da, dünya genelinde de sektör mensupları tarafından bilinen kümeler yer almaktadır:

Montebelluna, İtalya: Nüfusu yalnızca 25.000 olan bu yerleşim yerindeki firmalar dünya kayak botu üretiminin %75’ini karşılamakta ve “dünyanın spor ayakkabı başkenti”olarak anılmaktadır;

Kümeler...

Firma Stratejisi ve Rekabet Bağlamı

Faktör Girdi Koşulları

Talep Koşulları

İlişkili ve Destekleyici

Sektörler

Girdi niceliği ve maliyeti-Doğal kaynaklar-İnsan kaynakları-Sermaye kaynakları-Fiziksel altyapı-İdari altyapı-enformasyon altyapısı-bilimsel ve teknolojik altyapıFaktör KalitesiFaktör Uzmanlaşması

-Uygun yatırım ve sürekli iyileştirme biçimlerini teşvik eden yerel bir bağlam-Yerel rakipler arasında şiddetli rekabet

-Gelişmiş ve talepkar yerel müşteriler-Başka yerlerdeki ihtiyaçlara öncülük eden müşteri ihtiyaçları-Küresel olarak hizmet edebilecek uzman segmentlerde alışılmadık yerel talep

-Yetkin, yerel tedarikçilerin varlığı-Rekabetçi ilgili sektörlerin varlığı

İşbirliği Kuruluşları

Kamu Kurumları

Küme Hayat Döngüsü

Yığın Yeni Oluşan Gelişen Olgun Değişen

Küme aktörleri mevcut ancak aralarındaki

iletişim yok, çok zayıf ve etkin

değil.

Küme aktörleri arasında iletişim

oluşmaya başlıyor.

Küme aktörleri arasındaki iletişim

artıyor ve derinleşiyor.

Küme aktörleri arasındaki iletişim güçlü ve kümeye

yeni aktörler eklenmeye

başlıyor.

Belirli bir olgunluğa

ulaştıktan sonra küme şekil

değiştirmeye başlıyor.

Kaynak: Ulusal Kümelenme Politikasının Oluşturulması Projesi, Yol Haritaları Sunum, 2008

Örnek Çalışma: İtalyan Fayans Kümelenmesi

•Bölge: 10 küçük şehri kapsamaktadır,•Nüfus: 160.000 •Üretim: 540 milyon metrekare •Ciro: 4.1 milyar dolar•İstihdam: 25.000 •İhracat: 3 milyar dolar•Firma sayısı: 185

İtalyan Seramik Kümesinin Kapsamı

•İtalya toplam üretiminin %80’ni•AB toplam üretiminin % 46’sı•Dünya üretiminin % 18’i•Dünya ihracatının % 43’ü

•Ürün çeşitliliği,•Sürekli yeni tasarım ve inovasyon•Yüksek kalite•Hizmet, teslimat ve bilgi ile donatılmış güçlü dağıtım kanalları,•İşbirliği ağları

Küme Stratejisi

Başarı Faktörleri

•Girişimci ruh,•Firmalar arasında yüksek rekabet•Üretimde verimlilik•Teknik liderlik•Bilgi ağları•Çalışanların tecrübesi•Yeniliğe açık olmak•Sinerji

Küme Başarısı

Başarıya giden yaklaşım;

•Bilgi birikimi, girişimci ruh ve üretimde verimliliği birleştirmek,•Firmalar arasındaki rekabet ile dinamizmi canlı tutmak,•Küresel rekabet ve yerel rekabet avantajları arasında ilişki kurabilmek,•Problemleri aşmak için bireysel ve kolektif bakış açısına sahip olmak,•Kamu politikalarının birleştirici ve destekleyici rolü•Kümeler sadece KOBİ’ler içindir yaklaşımını benimsememek

23

Küme Geliştirme Süreci “Kümelenme”

Küme Hayat Döngüsü

Yığın Yeni Oluşan Gelişen Olgun Değişen

Küme aktörleri mevcut ancak aralarındaki

iletişim yok, çok zayıf ve etkin

değil.

Küme aktörleri arasında iletişim

oluşmaya başlıyor.

Küme aktörleri arasındaki iletişim

artıyor ve derinleşiyor.

Küme aktörleri arasındaki iletişim güçlü ve kümeye

yeni aktörler eklenmeye

başlıyor.

Belirli bir olgunluğa

ulaştıktan sonra küme şekil

değiştirmeye başlıyor.

Kaynak: Ulusal Kümelenme Politikasının Oluşturulması Projesi, Yol Haritaları Sunum, 2008

Yığın(Fikir aşamasındaki Kümeler)

Başlangıç Düzeyindeki Kümeler

Gelişmekte Olan Kümeler

Olgun Kümeler

Aynı sektörde faaliyet gösteren bir yığın mevcuttur. Yığın bölgesel veya ulusal otoriteler tarafından kümelenme çalışması için seçilmiştir.

-Temel analizler gerçekleştirilmiştir.,-Küme yönetimi oluşturulmuş ve görev tanımları yapılmıştır.-Kümenin marka kimliği oluşturulmuştur.-Firmalar kümeye entegre edilmiştir.

-Profesyonel tam zamanlı bir küme yöneticisi vardır.Kümenin tanıtımı yapılmıştır.-İleri düzey analizler gerçekleştirilmiştir.-Kümeyi geliştirmek için alternatif finans kaynakları bulunmuştur.-İzleme değerlendirme faaliyetleri mevcuttur.-Küme Yönetimi Ulusal Düzeyde bilinir hale gelmiştir.-Uluslararası ağlar tesis edilmiştir.

-Küme kendi kendini finanse edebilmektedir.-Sürdürülebilir olduğu kanıtlanmıştır.-Uluslararası platformda sektör otoritesi haline gelmiştir.-Lobi gücüne sahiptir.-Küme içinde alt uzmanlık grupları oluşmuştur.

Küme Stratejisi ve Uygulama

İşbirliğine Dayalı İşbirliğine Dayalı Küme EylemleriKüme Eylemleri

AnalAnaliziz

Küme Çalışma Küme Çalışma Grubu SüreçleriGrubu Süreçleri

Bölgesel Bölgesel Öncülük Öncülük SüreçleriSüreçleri

İletişim İletişim ve ve

DesteklerDestekler

SektörelSektörelAnalizAnaliz

Pazar Pazar FırsatlarıFırsatları

Stratejik Stratejik KonumlanmaKonumlanma

Entegre StratejiEntegre Stratejiveve

Uygulama Uygulama PlanPlanıı

KümeKümeAnaliziAnalizi

ViVizyzyon on veveRekabet Rekabet UnsurlarıUnsurları

Bölgesel Küme Bölgesel Küme Eylem PlanıEylem Planı

KümeKüme Gruplarının Gruplarının

OrganizasyonuOrganizasyonu

Özel-KamuÖzel-KamuKatılımınınKatılımının

YaygınlaştırılmasıYaygınlaştırılması

KesişenKesişenİhtiyaçlar İhtiyaçlar

AnaliziAnalizi

BölgeselBölgesel““Ürün ve MarkaÜrün ve Marka” ”

oluşturulması oluşturulması veve

Uygulama MekanizmasıUygulama Mekanizması

Küme AnalizineKüme Analizine İlişkin İlişkin

Geniş Katılımlı Geniş Katılımlı ToplantıToplantı

Fırsatlar Fırsatlar konusunda konusunda

tanıtım sürecitanıtım süreci

Uygulama için Uygulama için Bölgesel Bölgesel

ToplantılarToplantılarProjenin Projenin

DuyurulmasıDuyurulması

1.Küme tanımlamasının ve küme sınırlarının gerek coğrafi, gerekse sektör açısından uygun şekilde yapılamaması (gerekenden daha geniş veya daha dar sınırlarda belirlenen kümeler, ilerleyen aşamalarda büyük zorluklarla karşılaşmaktadır);

2.Küme analizinin gerekenden daha geniş veya daha dar kapsamlı yapılması, mevcut kısıtlamaları ve fırsatları tanımlamakta yetersiz kalması (gerekenden daha geniş kapsamlı analizler bilgi karmaşasına yol açarak kritik bilgilerin ön plana çıkarılmasını zorlaştırır/geciktirir);

3.Kümenin nihai hedefine ve izleyeceği yola dair ortak bir bakış açısının oluşturulamaması; küme gelişimi için önceliklerin belirlenememesi; ve bu alanlarda görev üstlenmesi gereken ana paydaşlarının (iş dünyası, kamu kurumları, üniversiteler) bir araya getirilememesi;

Küme Geliştirme Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

4.Özel sektörün güçlü ve diğerlerine göre daha baskın olduğu bir küme yönetişim yapısı kurulamaması;

5.Kamu kurumlarının tamamının, kümenin öncelikleri çerçevesinde uyumlu şekilde işler hale getirilememesi; ve

6.Zaman içindeki ilerlemeyi değerlendirecek uygun performans göstergelerinin belirlenememesi.

7. Özellikle KOBİ’lerin ağırlıklı olduğu kümelerde başlatılacak olan kümelenme girişimleri için belirli bir finansman kaynağına ihtiyaç duyulmaktadır.

Küme Geliştirme Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

DünyaBM Sınai Kalkınma Programı (Küme ve İş Ağları Birimi)

www.unido.org

Institute for Strategy and Competitiveness www.isc.hbs.eduWorld Bank www.worldbank.org7urban7led7cluster2.htmlUS Council on Competitiveness www.compete.org7publications7cluster_reports.aspThe Global Cluster Initiative Survey (GCIS) www.cluster-research.orgThe Competitiveness Institute www.tci-network.orgCluster Observatory www.clusterobservatory.inAvrupaEuropean Cluster Observatory www.clusterobservatory.euEuropean Cluster Collaboration Platform www.cluster-collaboration.euThe Danish Cluster Academy www.regx.dkEnterprise Europe Network www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/index_en.htm

European Cluster Alliance www.proinno-europe.eu/ecaEuropean Small Business Portal www.ec.europa.eu/small-business/index_en.htmThe European Secretariat for Cluster Analysis www.cluster-analysis.org

TürkiyeUlusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi www.clusterturkey.com

Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu(URAK)

www.urak.org

Yenileşim Derneği www.yenilesim.orgKüme Yöneticileri Kulübü www.clusterman.orgOrta Anadolu İhracatçı Birlikleri www.oaib.gov.tr/tr/ihracatta-kumelenme-ve-ozellikli-ihracatcilar

KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi www.smenetworking.gov.trKüme Kolaylaştırıcıları için Uygulamalı Küme Geliştirme Kılavuzu www.sanayi.gov.tr/Files/Attachments/OtherFiles/kumelenme-kilavuzu-

19072012144741.pdfEkonomik Kalkınma için Kümelenme www.sanayi.gov.tr/Files/Attachments/OtherFiles/kumelenme-brosuru-

19072012144348.pdfAnadolu Kümeleri İşbirliği Platformu (AKİP) www.akip.org.tr

Bölüm Sonuwww.smenetworking.gov.tr