S: 5

Mufassal Trihe-i Bedizzaman I. cild

T A K R Z L E R

(1)

AABEYLERDEN BR MEKTUP

Aziz Sddk fedakr kardeimiz Abdulkadir Efendi'ye.. Byk gayret ve titizlikle hazrladnz Tarihe-i Hayatn neri hususunda yazdnz ve baz artlar muhtevi mektubunuzu okuduk.

Evvela: Sizin sadakat ve fedakrlkla ve Hazret-i Nur stadmzn ve Risale-i Nurun mn ve hukukunu korumadaki hassasiyetinizi tebrik ve tesid ile beraber, ileri srdnz artlar yapabilmek ve zamannda if edebilmek, belki mmkn olamayacandan... Envarn dnda da neredilmek ve shhatli zuhuruna muvaffak olmak hususunda kanaat-i tmmeniz varsa, hem de sizin acele olmasn arzu etmeniz mmkn olacaksa; sizin arzunuz vechile yapmanz hem temenni eder hem muvaffakiyet diler.. ve suhulet Rahmet-i lhiyeden niyaz ederiz.

Selm ve saadetlerle...

Ahmet Aytimur, Hsn, Bayram, Sungur.

S: 6

(2)

Abdullah YEN Aabeyin Mufassal Tarihe hakknda takdir ifadeleri

Fedakr, sadakatli, halis, alkan kardeimiz Abdulkadir.

Ben, senin yazdn stadmzn mufassal tarihesi ni bir daha gzden geirdim. Seni tebrik ederim.. ve sadakat ve fedakrln ve haksz iddialara mskit cevablar veriin, kitabnn istikamet delilidir. Cenab- Hak Urfamzdan seni bu yolda istihdam eyledii iin, Rabbimize krettim. Cenab- Hak bizi nefsimize, hususan kendisinden bakasna gvendirmesin. Enaniyet ve kendini beenmekten cmlemizi muhafaza buyursun,Amin.

Hakikaten, bu Tarihe itimada ayan olmutur. Daha da gzel olabilirdi. kinci tab' daha iyi olmasn Rabbimizden niyaz ederim.

Hayalimden geerdi; Nurlar hakknda, stadmz hakknda bende byle bir ey bazen dnrdm. Fakat benim... buna mani' idi. Elhamdlillah ona sen muvaffak olmusun. Kyl olmak sadakata mani' deil, ihlasa mani' deil.. Nurlara sadk olanlar Cenab- Hak istihdam ediyor. imdiye kadar oklarn gryoruz.

Cenab- Hak, bizlere en byk ikramn Nurlarla yapm. Onun deerini bilen ve hakkyla ona sadk olanlardan eylesin Cmlemizi Amin!..

Benim ismim ile geen hatralarda ufak baz hatalar dm... (1)

Garpta garip kardeiniz

Aral Abdullah

(1) Muhterem Abdullah YEN aabeyin iaret buyurduklar yerler dzeltilmi ve dier tavsiyelerine harfiyen uyulmutur.

Abdlkadir BADILLI

S: 7

(3)

Erzurumlu Muhterem Necati Kurunolunun takrizi

Muhterem efendim, aziz aabeyim;

Pek muazzez Nur stadmzn, dalar misli mann, denizler kadar engin, sabr ve efkatini, Kur'an ve Snneti Peygamber olan Ahlk' hamidesini, toprak misli mahviyetini, ehl-i dallete kar eiz ehametini, Cenab- Hakka olan, acz ve fakrn btn keyfiyetini, cami' olan ibadetini, Kur'ann manev mucizesi olan Risale-i Nurlarn yazlmas annda ki mazhar olduu madd ve manev feyiz ve kerametleri ile; Ta ocukluundan vefatna kadar dur, durak bilmeyen ve her cihetten vris-i Peygamber olan stadmzn, kahramanlk, ehamet, ihlas- etem, ilim ve bereket dolu olan ulvi hayatn anlatan, ok titiz bir hak perestlik gayretiyle yazdnz ciltlik Tariheyi Hayat kitabnz batan sona kadar dikkatle, itiyakla ve srurla okudum. ou zaman ailece okuduk. Beraber sevindik, beraber aladk. Bizleri mesrur ettiniz. manmz tazelendi, evkimiz artt. Cihan- uml olan Risale-i Nurlarn pek yksek hakikatn, pek cidd olan davasn, ihlasn derin olan manasn, samimiyeti, efkati, uhuvveti, sebat ve sadaketi, vefay, ubudiyyeti ok daha yakndan (cizane) anlamak ve hissetmek nimetini kazandk. Cenab- Hak sizden ebeden raz olsun. Gayretinizi, evkinizi artrsn.

Muhterem aabey, siz bu almanzla sadece bizleri memnun ve mesrur etmediniz. Ayn zamanda bir takm fitneninde belini krdnz. Acizne kanaatm budur ki, nur cemaatimiz arasnda da merak edilen gerek mbeccel stadmzn pek Ulv ahsiyetine dair olsun ve gerek kuds hizmetimizin nurlu dsturlarna ait olsun, siyas ve itima meselelere bakan durumlar olsun v.s. bir ok mesele ve vesveseleri de izale ettiniz. ahsen ok mutmain oldum. phesiz bir mektuba smayacak bir kemiyyet ve keyfiyette olan bu ok ulv hizmetininzi acizne takdir ve tebrik eder, bu emsal daha pek ok eserlerinizin intiarn itiyakla bekler, dualar eder, dualarnz dilerim. Bilvesile hemireniz Z.mnteha da dualar ile salam ve hrmetlerinizi arz eder.

Pr kusur

Necati KURUNOLU

12 Austos 1991

Sahraycedid

S: 8

(4)

Edebiyat, edip ve meddep Kardeim slam Yaarn

kitabmz hakkndaki telakkileri:

Hereyden nce, I. cildini geen sene satr, satr dikkatle okuyup istifade ettiim. u II. cildide nmde ak bulunan Bedizzaman Said-i Nurs mufassal Tarihe-i Hayat adl eserinizden dolay gnl dolusu dualarla zat- alinizi tebrik eder eserinizin kelimat adedince Allah Raz Olsun derim.

Hala, bu iin tahsilini yapan ve yaptran bir edebiyat muallimi olarak eserinizin hazrlan, tanzim ve muhteva derinlii asndan mkemmel bulduumu da haddim olmayarak ifade etmek estiyorum. eitli yerlerde ve guruplar iinde defalarca: Badll aabeyin Tarihe-i Hayat olmasayd ben bu roman yazamazdm, yazsamda eksek olurdu dediim iin yukardaki ifadelerimi size kar yazlm riykarca ifadeler olarak grmemenizi istirham ediyorum...

12.08.1992

slam YAAR

S: 9

DKKAT! MHM BR NOT

Malum olsun ki: Bu kitap imdiye kadar allm tarzda olan dz bir Tarihe kitab deildir. yle olmasna da ihtiya yoktur. nki o tarz Tariheler mevcuttur. Bilhassa byk Tarihe-i Hayat kitab...

Ya nedir? derseniz, deriz ki: Bu kitap, bir tahlil, tahkik, mukayese ve sahih menkbeler kitabdr. Yani: Hazret-i stadn vefatndan sonra yazlan, neredilen ve stada mal edilmek istenen yazlar, iddialar veya rivayetlerin tahkikatn yapan bir mihenk kitabdr. Ama bu vasfyla beraber byk Tarihe-i Hayat kitabnda elbette ki tahkikli bir erhidir denilebilir.

Mesela: Byk Tarihede, eyh Said hadisesiyle alakadar olarak davetine kar, Hazret-i stadn ona yazd mektubundan nemli ekilde sz edilir oysaki, buna itiraz edenler oldu. te, bu kitapta o mesele gibi dier btn meseleler tahkik ve mukayese mihengine vurularak neticeye balanmaktadr. Yani, byk Tarihede yazlm tk meselenin doruluklar ispatlanmaktadr.

te bu keyfiyeti bilmeyen baz kardelerimiz demiler ki; Biz byk Tarihede olduu gibi, bunda her zaman ve her yerinde nuraniyet, Feyiz ve surur bulamyoruz.

Doru demiler yani o adan bakld zaman dorudur.

Evet, nki tahkik ve mukayese ii ve kaziyesi yle icab ettirir. Tahkik ve tahlili hengamnda baz toz ve dumanlarn kalkmas gerekmektetir. Ama az sonra herey yatr

Bunun yannda tahkik ve tahlil iine aina olan zatlar ise, -Allaha kr- kitabmz hep taktir ve istihsan etmiler ve etmektedirler.

Abdlkadir Badll.

S:10

BR MLAHAZA

S: 11

TAKDM

Byk ve fazl allmelerin, yksek mtehidlerin, rehber, mcahid, imam ve da' mceddidlerin tarih-i hayatlarnn manevi cihad safahatlarn kalemle kd zerine naketmek hayli mkldr. Belki vasfa gelmez derecede ynleri vardr. Yoksa -baz ehl-i siyaset ve gaflet gibi- sadece dnyev baz hamiyetkrlk ve kahramanlklarndan bahsedip alk tutmak eklinde olsa, pek geici ve mr ksa olur.

Dinin yksek mridlerinin, hayatlaryla olduu kadar, lmleriyle de ehl-i imana rehberlikleri devam eder. Mstakim olan hayat hikyeleri nakledilmekle elde edilen mezkr neticeyle beraber, ilm marifetleri, bilhassa ilham mahsul olan kalb maarifleri de varsa, yazlm ve kaydedilmi ise, zaten o zaman serapa hep hidayet ve nur olur. O mrid ve imamn vazifedar olduu dini hizmetinin vasf ve derecesine gre ve o zatn o vazifede mstaid olduu nisbetiyle ilm marifeti nuraniyyet kesbedip devam eder. nsanlar da o nisbette mstefid olup feyizdar olurlar.

Evet, bu zevat- kiramn, mstakim olan akl ve dirayetleri olduu kadar, kalb ve i lemlerinin nuraniyyet dereceleri arttka, hususiyle akl ve kalbleri hakaik-i islmiyede inkiaf ettike, bilhassa kalb ile akllarnn dsturlar arasnda ahenk saland miktarca ve o nisbette de din hizmetinde istikamet ve muvaffakiyet, hakaik- Kur'aniyye ve snnet-i seniyyenin esrarna mutabakat ve vukufiyetleri arttka, her taraflar, ilimleri, amelleri, davran ve hareketleri menfaatli ilim eklinde kaim olarak, din yolunda mstakimane rehberlikleri devam eder.

bu durumda, bylesi rehber, mrid ve imam zatlarn hayat hikyeleri demek; man ve slm hakikatlerinin bir cihetle izah demek olur. Byle de olduu iin, avam- ehl-i imana, herhangi mkil din bir mes'elede acaba nasldr? denildiinde, ite falan zat onu yle yaad, hayatyla u davranlar gsterdi denilmekle hakikat tecelli etmi olur.

S: 12

Bu itibarla, din byklerinin hayat hikyeleri, sergzetleri ve menkbeleri ok hakl olarak yazlp neredilmi olmas elbette layktr ve yerinde bir itir.Ama din byklerinin hayat hikyeleri sadece ve mcerred beer vasflar ihtiva eden sergzetleri ile, yani baz ehl-i dnya gibi sadece mill ve dnyevi baz hizmetleri ve hamas ynleriyle nazara vermek yanl olur. nki; gerek manada olan din bykleri, sair insanlar gibi sadece malm olan beer muamelt ve sfatta mahbus deildir. Onlarda kalb ve ruh lemleri, Kur'ann nuruyla aydnland ve inbisat ettii iin, insaniyyetin ulvi mertebelerinde evsaf gsterirler. Bu durumda doru olan, hurafe ve mbalaalardan arndrlm menkbe tabir edilen yksek hasletlerinin, l seciyelerinin de, hayatlaryla beraber ele alnmas art ve lzmdr.

Bu hakikat, Hazret-i stad Bedizzaman, Peygamber-i zian (A.S.M.) Efendimizin siyer-i seniyesiyle ilgili olarak yle dile getiriyor:...Resul- Ekrem

BEDZZAMAN SAD- NURS

Aleyhissalt Vesselm'n ahvl ve evsf, siyer ve tarih sretiyle beyan edilmi. Fakat o evsf ve ahvl, galib beeriyetine bakar. Halbuki o zat- Mbrek'in ahs- mnevisi ve mahiyet-i kudsiyesi o derece yksek ve nurandir ki; Siyer ve tarihte beyan olunan evsaf, o bl kamete uygun gelmiyor. O yksek kymete muvafk dmyor. nk: *** srrnca: Her gn, hatta imdi de, btn mmetinin ibadetleri kadar bir azim ibadet sahife-i kemaltna ilave oluyor. Nihayetsiz rahmet-i ilhiyyeye nihayetsiz bir srette,

nihayetsiz bir istidat ile mazhar olduu gibi, hergn hadsiz mmetinin hadsiz duasna mazhar oluyor... Ve u kinatn neticesi ve en mkemmel meyvesi ve Halk- Kinatn tercman ve sevgilisi olan O zat- Mbarek'in tamam- mahiyeti ve hakikat- kemalt siyer ve tarihe geen beer ahval ve etvara smaz. Mesela: Hazret-i Cebrail ve Mikail, iki muhafz yaver hkmnde Gazve-i Bedir'de yannda bulunan bir zat- Mbarek; ar iinde, bedev bir arabla at mbayaasnda mnazaa etmek, bir tek hid olan Huzeyfe'yi hid gstermekle grnen etvar iinde smaz.

te, yanl gitmemek iin her vakit mahiyet-i beeriyeti itibariyle ii tilen evsaf- adiye(1) iinde ban kaldrp hakiki mahiyetine ve Mertebe-i Risalette durmu nuran ahsiyet-i maneviyesine bakmak lzmdr. Yoksa, ya hrmetsizlik eder veya pheye der...(2)

( 1 ) Evsaf- adiye: nsann yemek, imek, yatmak gibi adetli halleri demektir. A.B.

( 2 ) Mektubat S. 125

S: 13

Peygamber-i zian sallallah aleyhi ve sellem efendimizin gerek hayat ve mahiyeti hakknda yle olduu gibi; mmetinin Mtehid ve Mceddid ve Asfiyas hakknda da, hakaik- imaniyye ve din-i slm noktasnda mazhar olduklar hizmet ve muvaffakiyetleri nisbetinde o hakikatten hissedarlklar olmas lzmdr. yle ise, bu byk zatlarn hayatlar yazlrken, mezkr noktalarn gz nnde bulundurilmas icab eder. Bunun iin olsa gerekdir ki, stad Bedizzaman hazretlerinin byk Tarihe-i Hayat hazrlanp yazlrken, talebeleri ilk bata onun yalnz hayat hikyelerinden ibaret eyleri yazmak istemiler. Fakat Hazret-i stad, yukarda zikredilen manalarn mraat ve mcerred onun ahsna nazar- dikkatlerin celb olunmamas iin Tarihe-i Hayat kitabna, Ayet-l Kbra, Mnacat risaleleri gibi, ruh terakkiyatn ve maarif-i kalbiyesini de gsteren Risale ve mektuplar da derc eylemilerdir.

Yine bu manay te'yiden stad hazretleri kendi mbarek ahsiyetiyle ilgili olarak 26. Mektubun ikinci mebhasnda(3) yle diyor:

Bu biare kardeinizde ahsiyet var. Birbirinden ok uzak, hem de pek ok uzaktrlar.

Birincisi: Kur'an- Hakmin hazine-i lsinin dellal cihetindeki muvakkat, srf Kur'ana ait bir ahsiyetim var.O dellalln iktiza ettii pek yksek ahlk var ki, o ahlk benim deil, ben sahip deilim. Belki, o makamn ve o vazifenin iktiza ettii seciyelerdir. Bende bu nevi'den ne grseniz benim deil, onunla bana bakmaynz, o makamndr.

kinci ahsiyet: Ubudiyet vaktinde dergh- lahiyyeye mteveccih olduum vakit, Cenab- Hakk'n ihsaniyle bir ahsiyet veriliyor ki; o ahsiyet baz sar gsteriyor. O sr, mana-y ubudiyetin esas olan: Kusurunu bilmek,fakr ve aczini anlamak, tezelll ile dergh- lahiyyeye iltica etmek noktalarndan geliyor ki; o ahsiyetle, kendimi herkesten ziyade bedbaht, aciz, fakir ve kusurlu gryorum. Btn dnya beni medh sena etse, beni inandramaz ki ben iyiyim ve sahib-i kemalim.

ncs: Hakiki ahsiyetim, yani: Eski Said'in bozmas bir ahsiyetim var ki; o da Eski Said'den irsiyet kalma baz damarlardr. Bazan riyaya, hubb-u caha bir arzu bulunuyor. Hem, asl bir hanedandan olmadmdan, hisset derecesinde iktisad ile dkn ve pest ahlklar grnyor...

te, bu ksa izahdan sonra, slm dini tarihinde yldzlar gibi parlayan byk ahsiyetlerin, herbirisinin ayr ayr evsaf ve mertebeleri olduu iin, bazlar daha ok maneviyat leminde feyz, sr, kefiyat, mahedt ve m

( 3 ) Mektubat S. 362

S: 14

nacat iinde terakki etmilerdir. Bu tarzda giden zatlarn ekserisi, yaadklar asr, onlarn bu tarz hareketlerine ziyadesiyle msaid olmu ve o sahada fevkalde terakkiyat ve inkiafat kaydetmilerdir. mmet lisannda bunlara Evliya, mesleklerine de tarikat ve tasavvuf denmi. Bu nurani kafileye kumandanlk eden bata eyh Abdlkadir-i Geylan, Cneyd-i Badad, ah- Nakibend, Ebu-I Hasan- azeli, Mevln Celleddin-i Rumi gibi zatlardr.

mmet-i Muhammed'in (A.S.M.) bir ksm bykleri de maneviyat ve lednniyt ilimleriyle meuliyetleriyle beraber, mmet iin daha ok menfaatli hizmetlere arlk vermilerdir. Bata drt mezheb imamlar gibi... Bunlara da mmet mtehid veya imamlar demilerdir.

Bir taife de, iki taraf birletirerek hizmet etmilerdir. Yani; hem hakaik- diniye hizmeti, hem de esrar- tasavvufla meguliyeti... Bunlar da mmet Asfiya diye tavsif etmilerdir. mam- Gazali, mam- Rabbani gibi zatlar...

Ad ve vasflar geen bu keskin nazarl, nuran kalbli, hassas ferasetli zevatn temsil ettikleri taifelerin her birisinin eitli ynleri ve meziyetleri vardr. Bir taraflar beer ve insan haleti.. dier taraflar melekt esrarda cevelan eden yce sfatlar...

stadn byk Tarihe-i Hayatnn mukaddemesinde, byk alim Ali Ulvi Efendi Bedizzaman' birka yniyle tarif ettii gibi, bizim de ayn minval zere onu ok eitli ynleriyle tarif etmemize imkn varsa da, mukaddeme ziyadesiyle uzayacandan, sarf- nazar ettik. Fakat her byk ahsiyet gibi, Bedizzaman'n da mteaddit ynlerinin uzun uzadya tarifini deil, bir fihriste eklinde ok ksaca baz hususiyetlarine iaret etmek uygun olsa gerektir. Ali Ulvi Efendinin yapt ta'rifide bu makamda beraber dnerek fihristeyi arz ediyoruz.

1- Allah'a kar ubdiyetindeki samimiyet ve ihls

2- Resulllah'a kar muhabbetinin samimiyet derecesi

3- Kur'an'a kar hrmet ve samimiyeti,

4- Resul-i Ekrem Aleyhisselt Vesselm'n snnet-i seniyyesi ve O'nun l ve Ashabna kar telkkisi ve samimiyet derecesi,

5- Selef-i Salihne, bilhassa drt mezhep imamlarna kar hrmet ve samimiyeti,

BEDZZAMAN SAD- NURS

6- stadn ilm ahsiyeti ve ilimdeki rshunun derecesi,

7- Din iin yapt cihadnn ihls derecesi,

8- Tefekkr ve ubdiyetleri,

9- stina ve feraatleri,

S: 15

10- slm dini ve milliyeti iin tad hamiyet ve gayret derecesi,

11- Takva ve salbeti,

12- Zhd ve kanaati,

13- Tevazu' ve mahviyeti,

14- Bellara kar sabr ve sekineti,

15 ktsadkrlk derecesi,

16- Ahlk- hamide ve kemalt- insaniyedeki derecesi,

17- efkat ve merhameti,

18- ecaat ve fedakrl,

19- Tazarru' ve mnacatlar ,

Ve daha bunlar gibi bir Mridin, bir Rehberin, bir Hak disinin tamas lzm gelen hal, hareket ve ahlk nmunelerini byk rakamlara karmak mmkndr. Burada sralanan fihriste gibi, yazlmayan hal, hareket ve seciyelerine, kitabn (Tarihe-i Hayatn) muhteviyatnda rastlanaca iin ve ne mertebede olduklan bilinip ve anlalacandan burada bunu bylece brakyoruz.

Bir ayet-i kerimede, peygamberlerin hikayeleri hususunda

(*) Ferman yannda bir hadis-i eriftete,

Resul-i Ekrem (A.S.M.) Efendimiz yle buyurmu: (4)baka

bir hadiste ise, (5) ifadesi vardr

Ayetin meali: Peygamberlerin kssalarnda muhakakki akl sahipleri iin bir ibret dersi vardr,

Birinci hadis-i erifin Trke meali: Salih kimselerin anlmas gnahlara keffarettir kincinin manas: Salih olan kimselrin menkbeleri anldnda Allah'n rahmeti, yani; feyz ve bereketi nzl eder, yaar. te biz de Ayet-i kerime ve bu iki hadis-i erifin rehberliklerinde Hazret-i stadn evsafn, kemaltn yazarken; bir Din Alimi, Dinin byk bir Mcahidi, kahraman askeri, mmetin bir mridi olarak nazara vermee alacaz. Ta ki Allah'n dinine ve Resulnn snnet-i seniyyesine hizmet hesabna olsun. Olsun ki Allah'n Rahmeti nzl etsin.

(*) Yusuf suresi ayet:111

( 4 ) Cami-il-Sagir cilt 2, sahife 81

( 5 ) EI-Esrar-l Marfua Aliyyu-1-Kari S. 249

Baz muhaddisler bu hadisin asl yoktur demilersede, Imam- Gazali hadis olarak kabul etmi. Mehur muhaddis, Ibn-i Salh shhatine hkmetmitir'. Ayrca brahim Hakk Ma'rifetnamesi'nin 405. sahifsinde onu hadis olarak zikretmitir.

S: 16

Bedizzaman'n hayat ve onun yce evsaf ve kemaltn yazarken, kesinlikle mbalaal ta'riflerden ve sofiyane ekildeki fazla hsn- zanlarn te'siriyle mcazefeli tavsiflerden itinab edeceiz. Dinin ve nihayet akl ve imknn kabul edebilecei nakil ve rivayetleri zikrederken de, imkn nisbetinde hitli, ispatl olarak, bilhassa onun eserlerinden tasdik ve te'yidini gsteren paralar derc etmee alacaz.

NEDEN BU KTABI YAZMAA GEREK DUYDUK?

Evet, gerekten Hazret-i stadn hayatyla ilgili bunca eserler meydanda iken; ve bir kitab, bir mevzu' hakknda yazlm ve boluu doldurmusa, ayn mevzu'da yeni kitaplar te'lif etmee kalkmann bir riyakrlk, bir hret, bir menfaat hissi neticesi olduu ve ihlsl olamayaca, byk islam ulemasndan mam- Gazali ve mam- a'rani gibi zatlar beyan(6) etmilerken, neden bunu yazmak ihtiyacn duydun, diye sorulursa, derim ki: Evet, hakikaten bu mevzuda

herhangi bir boluk mevzu-u bahis deildir. Ancak, kitablaarak nesl-i tnin eline geecek ve me'haz tekil edecek olan bu eserlerin bazlarnda(7) mhim hatalar ve mbalaalar vardr. Bu hatalarn bir su-i niyyetten geldiine inanmyorum. Fakat Bedizzaman namna tarihe mal olabilecek ve nesl-i tnin elinde mesned tekil edecek - ki imdiden etmee baladhususlarn aksettirecei lzumsuz, ama tehlikeli neticeleri dnyoruz. Bu yzden Hazret-i stadn hayat safahatnn berrak, parlak, net ve sf cetvellerine mbalaalar ve yanl iddialar kdretinin karmamas, kardrlmamas, karmsa imdiden temizlenmesi ve bundan sonra kartrlmaya engel olma niyyeti, bu fakiri hi ehil olmad halde harekete geirmitir... Ve stad Bedizzaman Hazretlerinin bir yandan seksenalt(*) yana kadar olan hayatnn istikamet, nezahet, iffet ve mbalaalardan riyet gibi yksek vasflrnn ta'vizsiz cereyannn eref ve izzetini olduu gibi gstermek heyecan bizi bu eseri yazmaya sevk etmitir.

( 6 ) Tabakat-l Kilbra-a'rani, sahife 16

( 7 ) Hazret-i stadn vefatndan sonra yazlanlarn bir ksm demektir.

( * ) Hicri Takvime gredir

17

TARH LM NEDR?

Her bir ilmin, bir fennin bir esas ve bir kaidesi olduu malmdur. Teferruat, o ilmin kaidelerine gre tanzim edilir. Trih ilminin de 'bir kaidesi mevcuddur. Bu ilimde iki ana esas vardr. Biri: Vesika... Yani kt zerine yazlm, mtemet kimselerden menkul yazlar...

kincisi: Rivayet yoludur. Rivayet ise; Kimin kimden rivayet ettii hususudur ki, ok mhimdir. Yani: Bu rivayet mes'elesinde dikkatle aranacak ey, rivayet silsilesine giren ahslarn drst insanlar olmas artdr. Bilhassa rivayet edenlerin avam- halk olmayp, alim olmalar vasf...

Eer birtek insan, yalnz bir insandan rivayet ediyorsa, buna hadis ilmine gre kavl-i had ta'bir edilir. Bu ekildeki bir rivayet, eer sair emare ve delillerin te'yid ve takviyelerine dayanmyorsa, mhim mes'elelerde pek saglam bir delil saylamaz.

Rivayet yoluyla gelen haberlerin salamlar Tevatr denilen bir ka yolla gelen rivayetlerdir. Bilhassa Kim syledi, Kime syledi? Kimin yannda syledi, nerede ve ne zaman syledi gibi rivayetin tahkiki hususunda byk mihenktir. Demek ki, tarih ve nakil iinde,edebiyat ve nmayiten ok, sdelie, selamet ve selasete(8) sahih ve salam rivayet ekline ve vesikalara baklr.

Bu mes'elede, bn Haldun' un Mukadime'sini ve Prof.Dr.Mubahat S.Ktkolu'nun tarih aratrmalarnda usl ynndeki kaynaklarnn tenkidi blmn ve Prof.Dr.A.Zeki Velid Toann tarih usl'nn intikad kritik blmn ve usul- hadis kitaplarn hatrlatarak ksa kesiyoruz.

( 8 ) Asar- Bediiyye -Muhakemat S. 442

18

19

GR

Hilfet-i slmiye'nin bayraktarln uhdesine alm olan Osmanl lkesinin afaknda; Hicri on nc asrn banda zuhur eden; ve zamann ilim ve irfan dnyasna aknlklar verip ulemann hayret nazarlarn stne eken; ve henz ok gen yata iken, st ve hreti

memleketin afakn kaplyarak, Molla-i Mehur Bedizzaman nvanlarn bihakkn kazanan; tefsir, hadis, fkh, mantk, kelm, hikmet-i slniye ve tarih gibi din ilimlerinde olduu kadar; felsefe, kimya, biyoloji, corafya, astronomi gibi fenn ilim dallarnda da zek ve karhasnn ftr ve lh yksekliini ulema-i slm ve mektep hocalar yannda tasdik ettiren.. hem amel ve ahlk sahasnda da velyet, keramet, feraset, zhd, istina, ihls, iffet, feraat, ubudiyyet ve kanaatta.. ve askerlik, zeka, dirayet, cesaret, fedakrlk, hamiyet, hamaset, istikbale nfuz,siyaset-i alem gibi kemaltta en yce mertebelere ulatn hayatyla ispat eden gerek bir stad- klln btn ynleriyle sergzet-i hayatn yazmak, yani mezkr zek ve isti'dadiyle, ilim ve irfaniyle, mazhar olduu ma'neviyatn, makamatn ve vicdaniyyatn da kaleme almak, elbette bizim gibilerin haddi deildir.

Bu geree -tahmin ediyorum- iaret olsa gerektir ki; Hazret-i stad, Muhakemat isimli eserinde: ahsn slub-u beyan, ahsn timsal-i ahsiyetidir. Ben ise grdnz veya iittiiniz gibi, halli mkil bir muammaym.: () demitir.

Yine baka bir eserinde Arabi olarak:

demi. Trkesi: Hayatma yemin ederim; ne kadar acip eyler varsa, benim onlara ulamak, onlar yaamak maksadmdr. Bylelikle deta ben acaip eylerin gzlerinde bir acibim diyen o hakikaten acip ve garip hltla dolu olan hayat kalemlerle ta'rif edilmez, desek mbalaa etmi olmayacaz.

( 1 ) Asar- Bediiye, sahife; 222

( 2 ) Hutbe-i amiye, sahife: 9

S: 20

Evet, onun hayatn kaleme almak, bizim gibiler iin,ancak bir d keyfiyetini tasvir etme ameliyesinden ibaret olur. Yoksa bylesi bir zatn hayatn knhyle ve btn ynleriyle tarif etmek, kaleme almak iin, ancak btn eserlerini hayatnda sralamak ve o eserlerini tam manasyla anlamak ve anlatmakla belki mmkn olabilir. yle ise,bizim yapmak istediimiz ey, onun beeriyetine ve hayatnn d keyfiyetine ait vak'alar mbalaasz, salam bir ekilde kaydetmee almaktr. Geri hayatnn sadece u beer yn bile insanlk, bilhassa Mslmanlk iin batan sona kadar ibret dersleri, yce ahlk rnekleri, fazilet cevherleriyle doludur ki, Hazret-i stad, kendisi de hayatnda byle ibret dersleri olacak vak'alar baz eserlerinde, eitli vesilelerle dile getirmitir. Geri o,hayatnda geen vak'alar kendini insanlara sunmak niyetiyle eserlerine kaydetmemitir. Belki bir hakikat dersi, bir fedakrlk seciyesi zihin ve kalblere zerk edip yerletirmek iin; ve mnasebet geldii zaman dersin o makamna uygun bir vak'ay kaydetmitir. Lkin bize en doru kaynak brakmtr.

Faraza, ileride hayatn yazanlara bir me'haz olsun diye bu vak'alar kasden brakm olsa dahi, ne bir gnah, ne de bir beistir. Zira bir d'nin bir mridin,hatta milli bir kahramann da hayatnn bilinmesi arttr. O zatn nereden geldii, asl fasl ne olduu, hayatnda ne gibi safhalar geirdii ak ve seik bilinmelidir ki, ona i'timad veya adem-i i'timad gerei meydana ksn, yapt hizmetlere pheli nazarlarla baklmasn diye zarur icabtan olarak hayat hikyeleri yazlr. Hatta baz ulema, kendi hayatlarn kendileri yazmlardr. Msr eski Diyanet reislerinden mehur Muhammed Abduh gibi...

te Hazret-i stad da, eserlerindeki vak'alar, tarihesine belki me'haz olsun diye deil, fakat bilhare baz mfter, zalim insanlarn yalan dolanlarna, yaygaralarna kar hayatnn bilinmesini arzu etmitir. yle ki;

Evvela: Biraderzadesi merhum Abdurrahman'n kaleme alp 1919 senesinde stanbul-Necm-i stikbal matbaasnda tab'ettirdii tarihe, doumundan Rus esaretinden firar edip stanbul'a geliine ve Dar-l-Hikmet-il slmiye 'zlna tayin ediliine kadardr. Ayrca Merhum Abdurrahman Efendi Lemaat kitabnn arkasnda ok ksa bir makale eklinde, sadece Darl-Hikmet'te a'zl srasndaki hayatnn tercmesini kaydetmi; Bunun yannda arat-l 'caz tefsirini ve sonra Onuncu Sz'(3) ilk olarak tab'eden talebesi mehur Mksl merhum Hamza Efendinin kaleme ald ksack bir biyorafi de mevcuttur.

( 3 ) Emirda 1 sahife. 256

S: 21

Bu para ksack hal tercmesinden sonra, 1944 senesinde stad ve Nur talebeleri Denizli hapishanesinde iken, talebelerin bo kalmamalar iin hayatnn yazlmasn ve yazl eklini ta'rif eden bir mektupla bildirmitir. Mektup aynen yledir.

Aziz sddk kardelerim!

Hi mnasebet yokken, birden bire hatra geldi ki: Husrev ve kk Husrev Feyzi gibi bir ksm kardelerimiz, kalemleri her vakit Risale-i Nur'u yazmak vazifeleriyle lfet ve nsiyet ettiklerinden, burada vaifesizlikten sklmamak iin; Eski Said'in Tarihe-i Hayat,hem Eskiehir mahkemesinde hem bu hadisede ziyade medar- nazar olmasndan, Yeni Said'in 20 senelik hayatnn yars Isparta'da geen ksm, byk Husrev ve rfakasnn.. ve Kastamonu hayat kk Husrev ve arkadalarnn muavenetiyle -sonra tanzim edilmek zere - notalar tarznda yazlsn. Risale-i Nur'un bir nevi Tarihe-i Hayat yazlm olur. Hem fikri elendiren bir megale olur, diye tahattur ettim. Sizin reyinize havaledir. Eer Hizb-i Nr elimize gese, ben de Husrevler gibi onun tercmesiyle vazifedar olurum naallah.(4)

Said-i Nursi

te stadn hayatnn bu dneminde Tarihesinin yazlmasnn mebde'i byle bir ihtara binaen balam oluyordu. Hazret-i stadn bu arzusunun, Denizli hapsinde bir almaya mebde' olup olmadn bilmiyoruz. nki, bu mektuptan baka elimizde bir vesika yoktur. Fakat az bir mddet sonra,Denizli hapishanesinin bir meyvsi olan Meyve Risalesi te'lif edilmekle, btn Nur talebeleri onunla ve stadn mdafaalaryla megul olduklarn ve bunlar oaltarak, hem hapishane dahilinde hem haricinde ner ettiklerini gryoruz.

Denizli hapsinden beraet ederek ktktan ve mecbur isknla Emirda'nda ikamet ettirildikten sonra, stad Hazretlerinin hapisteki ihtarl arzusunu ve mektupla i'ar buyurduklar emri talebelerine tekraren hatrlatmak istediini gryoruz. Aynen vle:

( 4 ) Denizli mektuplar elyazmas (Zbeyr aabeyin kitab) S. 35

: S: 22

Salisen: Hapishanede Husrev ve Feyzi'ye demitim; Ispartada geen, Risale-i Nur noktasndan Tarihe-i hayat Husrev yazsn, Kastamonu'daki hayatm Feyzi yazsn. Ta Risale-i Nur'un bir nevi tarihesi olsun diye tensib etmitim. imdi htiyarlar Risalesinin ricalar iinde, Onbeinci Rica, Isparta ve Eskiehir hayat.. ve Onaltnc Rica Kastamonu ve Denizli imtihanlarnn mahiyetlerini gstermek iin muhtasar bir fihriste, mcmel baz esaslar yazmak niyet ettim. Ta Husrev ve Feyzi'ye esas olsun. O iki ehemmiyetli Ricalar onlar(5) yazsnlar.

Said-i Nursi (6)

te birinci Emirda hayatnn ilk ylnda yazlan bu ikinci emirname zerine, Isparta cenahnn, yani Tarihe-i Hayatn birinci blm ile vazifelendirilen Husrev aabey ve arkadalarnn, Risale-i Nur'un sair mhim neriyatyla megul olduklar iin,tarihe mevzuunda herhangi bir faaliyetleri grlmemitir. kinci cenah olan Kastamonulu Feyzi Efendi ve Takprl Sadk Bey'in bu ie ciddiyet ve titizlikle el attklarn,bilhassa kahraman Sadk Bey'in bu ii tamamen yklendiini grmekteyiz. Sadk Bey(7) stadna bu konuda sualler soruyor ve mektuplar yazyordu. Sadk Bey'in, Tarihe-i Hayatn terkibi hususunda Hazret-i staddan sorduu sualler ve stadn verdii cevaplarn bir ksm yledir:

... stadmz efendimiz tensib buyururlarsa,Risale-i Nur'un ahs- ma'nevsi tarafndan, ne derece ar ve elim erait-i hayatiye altnda bir mcahede-i kbra ile meydana geldiini, mtaklarna ve gelecekteki Risale-i Nur talebelerine hem bir menakb,hem bir rehber ve nmune ve hem de bir dstur-u mcahede-i diniye-i slmiye olmak ve bir araya toplayarak bir risale olmas iin,fikr-i acizanemi Hazret-i stadmn afuvlarna iltica ederek arz ederim.

1- Merhum ve mafur Abdurrahman Efendi hazretlerinin neir buyurduklar stadmz efendimizin tarihe-i hayatlar,

2- ki Mekteb-i Musibetin ahadetnamesi,

3- htiyarlar Risalesi'nin stadmzn tensibiyle buyuracaklar ricalar,

4- Eski Said'in Yeni Said'e inklab

( 5 ) Bilahare mezkr Ricalar da Hazret-i stad te'lif etmitir. A.B.

( 6 ) EI yazms (benim) Emirda Lahika Mecmuas S.60-61

( 7 ) Sadk Bey, Plevne kahraman mehur Sadk Paa'nn (1813, 1893) z torunudur. (1902)'de Kastamonu Takpr kazasnn Kadky'nde domutur. 1971 senesinde, ayn kyde Hakk'n rahmetine kavumutur. R.H. Son ahidler C.2, S. 135

23

5- stadmzn Ankara'ya terifleri ve Meclis'e hitabeleri ve Reis-i Cumhurla mnakaalar,

6- Isparta mektuplarndan Risale-i Nurun Menakbna ait paralar veya tamam,

7- Eskiehir mahkemesi mdafaanamesi ve hapishanesi mektuplarndan paralar veya tamam,

8- stadmzn Kastamonu'ya terifleri ve Kastamonu mektuplarndan paralar veya tamam,

9- Denizli mahkemesi mdafaanamesi ve hapishane mektuplarndan paralar veya tamam,

10- Emirda mektuplarndan paralar veya tamam,

11- Umum lahikada, taharriyat ve ta'kibatlara ve Risale-i Nur'a ait kramat- lahiyyenin beyanlar gibi, gerek Risale-i Nur'un ve gerekse ahs- maneviyesinin tarihe-i hayatn aklayan mektubat ve fkralar,

12- Mehmed Feyzi Efendi kardeimizin yazd yaz(8) ve merhum ve mafur Hasan Feyzi Efendi kardeimizin Risale-i Nur ve ahs- manevisi hakknda yazd medhiyye ve daha bendenizin bilemediim ve grp okuyamadgm Risale-i Nur'un ahs- manevisinin hayatna dair yazlarn sra ve seyr itibariyle yazlacak yerlere, efendimizin' iaret buyurarak bunlarn bir kll halinde toplanmasna ve stadmzn tetkiklerinden sonra, gerek makina veyahut matbaa ile intiar ve teksirine; ve mukaddes Risalenin (Yani, tarihe-i hayat kitabnn) daha tafsilatl olmas iin, stadmz efendimizin bu hususta iarat ve emirlerine intizardaym...

Takprl fakir, hakir, imdad- maneviyelerine

ok muhta talebeniz

M.Sadk(9)

( 8 ) M. Feyzi Efendi'nin yazd yaz ise, stad hazretlerinin Kastamonu ve Denizli hayatiyle ilgilidir. Bu kitabn Emirda hayat safhasnda yalmtr. A.B.

( 9 ) Emirda el yazmas S. 215

S: 24

Sadk Bey'in bu mektubunun 12. maddesinde- grld zere-mektubun Hasan Feyzi Efendi'nin vefatndan sonra yazlm olduu anlalmaktadr. Merhum Hasan Feyzi'nin vefat 13 Kasm 1946'dr. Feyzi Efendinin: Saniyen: stadmzn tercme-i halini merak edenlere deriz ki..: yazs da, mektup tarihinden evvel yazlm olduunu gsterir. Bu durumda, herhalde bu yazmalar Afyon hapsinden evvel 1946-47 seneleri ierisinde cereyan etmitir.

Hazret-i stad ise, merhum Sadk Bey'in, tarihenin terkibi konusunda dnd fikrini tasviben yle cevap vermitir:

Salisen: Kastamon havalisinin kahraman ve Nur dairesinin Bahadr kardeimiz Sadk Bey'in uhur-u selase ve leyle-i raaibini tebrik ve biare kardeinizin ma'nev tarihe-i hayatn daha geni bir tarzda bir mecmua tarznda nerine dair fikrini ok gzel grdk, Barekallah dedik. Zaten eskiden dndgmz tarihe-i hayat Sirac' n-Nur namn ald. Bu yeni ekildeki mecmua, Sadk'n ve Mehmet Feyzi'nin hissesine dyor.O mecmuay onlar karmaya haklardr. Kahraman Nazif de yardm etmeli.

Fakat on iki aded paralarda, onlar mnasib grmedikleri cmleleri kaldrmasna onlara izin veriyorum ve slahn da onlara havale ediyorum. Hususan eski Divan- Harb-i rfdeki mdafaatn, Risale-i Nur mesleine uymayan baz cmleleri tayyedilsin.. ve Eskiehir mdafaatnda da kardelerimizin hatr iin pek yumuak ve msamahakrane ta'birat, ta'dil veya tayyedilsin.. Ve denizli mdafaatndaki tekerrr eden cmleler ihtisar edilsin. Hem taksim-l a'mel suretinde Sadk ve Fevzi'ye yardm iin, baz has kardelerimiz o on iki paradan bir paray bulsun, yazsn, onlara versin.. Ve daha yal kda yazlmadan ben de bir defa grsem mnasiptir. Size havale ediyorum. Siz daha iyi bilirsiniz... (10)

Dikkat edilirse, Hazret-i stad, u cevabnda, ilk balarda tarihe iin Ma'nevi Tarihe-i Hayat veya Sirac'n-Nur diye isimlendirmiken, Sirac-nNur mecmuas knca, artk o isim onda kald. Ayrca talebelerine geni tasarruf izni vermektedir ki, talebelerine kar kemal-i itimadn gsteriyor. Zaten onun btn talebeleri i'timada ayn insanlardr.

Merhum Sadk Bey, stadn bu cevabndan sonra, stadna ikinci bir talebname gnderiyor. Bir ksm yledir: ... stadmz Efendimizin emirleri mucibince, Kastamonu'ya giderek Mehmed Feyzi Efendi kardeimizle bil-istiare, nebolu'da Nazif Efendi ve sair kardelerimizin almakta olduklar

(10) Emirda-1 el yazmas S. 215

S: 25

kuds vazifelerine naksa vermemek iin, Sirac-n-Nurun yaz iini zerime aldm. Talebelikteki liyakatsizlik ve aczimle beraber, Sirac-n-Nurun bir araya toplanmasn, benim gibi hakire havale buyurmanzn krann demek haddimin ok fevkinde olmasyla beraber; stadmz efendimizin bu hususda nazar-i msamahalar, semahat ve efkat ve ltufkrlklarnn en byk delilidir.

stadmz Efendimizi ba'z hususlarda rahatsz ve iz'a edeceimden hk-i payinizden perek istirham ederim:

1- stadmz Efendimiz m- erif'e terifleri ve bu seyahat hakknda bir nebze malmat.. ve Hutbe-i amiye'nin ya stadmz tarafndan veya stadmz ruhsat buyururlarsa, Mehmet Feyzi Efendi kardeimiz tarafndan tercme edilerek, icab eden noktalar.. Ve Selanik'e terifleri.. Ve Ayasofya hutbesi.. ve Medreset-z-Zehra ser- mderrisi Hasib Efendi ile mkleme.. ve stanbul'dan Van'a.. Ve Van'dan Ankara'ya.. Ve Ankara'dan Van'a.. Ve Van'dan Isparta'ya terifleri gibi Sirac-n-Nuru aydnlatacak ve evvelce arz ettiim on iki bende ilaveten bu malmatlar hangi menba'dan alabileceimizi.. Ve stadmzn hl-i hayatnn altm senelik harika ve bedi' mcahade-i kudsiyesini beyan edecek Sirac-n-Nur ne kadar tafsilatl olursa mstensiblerini ve okuyucularn o kadar memnun ve mstefid edeceginden, kaleme alnmayan vakayi' iin stadmz Efendimize vereceimiz zahmetten dolay, biz aciz talebelerini afv buyurarak ltuf buyurmalarn hk-i payinizden perek rica ve niyaz ederim. Sevgili stadm efendim hazretleri

Fakir, hakir, aciz, imdad- manevilerine

ok muhta talebeniz

Mehmed Sadk(11)

NOT: Sadk Bey'in bu mektubunun haiyesinde ise, Tarihe-i Hayatn blmleri hakknda dndg fikrinin stad tarafndan tasvip grp grmediini istifsar ediyor.

(11) Emirda-1 el yazmas S. 265

S: 26

Sadk Bey, bu ikinci mektubunda stadn hayatnn ok mhim noktalarn soruyor. Mesela Medresetz-Zehra'nn ba mderrisiyle mklemesini biz hi bilmiyoruz, nedir?(12) Bize karanlk noktadr. Mektubtaki Sirac-n-Nur ta'birleri yine Tarihe-i Hayattr. Fakat mektup ok nemli noktalar hav olmasna ramen, stad hazretleri istenilen cevaplar vermiyor. Belki de mbarek ahsiyetine taalluk eden mes'elelerin kendisi tarafndan nazara verilmek istenmediinden mi bilmiyoruz, mektuba ok ksa bir cevap veriyor ve arad malmat yine ona havale ediyor.

stadn cevab mektubunun bu blm yledir: Salisen: ok alkan ve kahraman kardeimiz Sadk Bey'in ok ehemmiyetli mektubuna ok uzun bir mektubla cevap vermek lzmd. Fakat maatteessf imdilik halim ve vaziyetim, hususan rahatszlm msaade etmiyor. Benden yardm istedii izahat vermeye halim msait deildir. Yine ona ve Mehmet Feyzi'ye havale ediyorum. Mmkin olduu kadar o tarihe-i hayat yazarlar... (13)

Mektubun bundan sonraki blm,yeni harf Emirda-1'de mevcut olup devamnda ( cebbar kumandanlara kar tavr ve onlarn adeta Eski Said'den korkmalar...)'nn hikmetini beyan eder.

te Sadk Bey ile Hazret-i stad arasnda Tarihe ile ilgili- mektuplama ve mzakere bylece sona eriyor. Bundan sonra Sadk Bey ve Mehmet Feyz Efendi'nin almalarn ne kadar ilerlettiklerini bilmiyoruz. Fakat Afyon hapsine pek yakn bir zamana rastlayan stad'n bir mektubunda, Ispartallara yle hitap ettiini de gryoruz:

Aziz kardelerim:

Madem Keramet-i Gavsiyenin ou imzalarnzla tasdik edilmi, elbette siz Keramet-i Gavsiye'de istediiniz ta'dilat yaparsnz. Ksaltabilirsiniz. Ehemmiyetsiz tahlilat kaldrabilirsiniz. Hem Sikke-i Gaybiye'de, hem ma'nev Tarihe-i Hayatta -ki Sadk ve Feyz alyorlar- Nur'un mesleine ve izzetine yakmayan cmleleri veya gemi zamana mahsus ihtiyatkrane ve msamahakrane kelimeleri ve medar- i'tiraz olan zaif iaretleri tayyedip kaldrrsnz ve Sadk Bey'e de haber verirsiniz.(14)

(12) Eer bu ba mderris Cami-l-Ezher reisi eyh Bahid Efendi ise, o zaman mechulumuz degildir.A.B

(13) El yazmas Emirda-I S. 260

(14) El yazmas Emirda-1 S. 299

S: 27

Anlalan Tarihe-i Hayat iine, bilhare Ispartallar da el atmlar. Bu mektubunda da Hazreti stad genie tasarruf iznini vermektedir. Ancak tam bu srada Afyon hapsi hadisesi meydana kyor ve tarihenin yazlmas ve neri ylece kalyordu.

Yine Tarihe ile ilgili olarak, ayn sene iinde Erzurum'un ilk dnem milletvekillerinden, Hazret-i stadn eski bir dostu Mehmed Salih Yeilolu da stadn tarihesi ile yakndan ilgileniyor. O da Hazret-i stad'dan -Sadk Bey gibi- baz aydnlatc bilgiler istiyor. Merhum Salih Yeil'in stadmzla mektup lamalar uzundur ve mnteir ve gayr- mnteir Emirda lahikalarnda kaytldr. Bunlardan sadece ok enteresan bir paray buraya almakla iktifa etmek istiyoruz. Tafsilatn arzu edenler Emirda-1 mektuplarnn aslna mracaat etsinler.

Salih Yeil'in stadmzdan sorduu onbir sualdir:

Muhterem stadm!

Sizin hakknzda air-i merhum Mehmet Akif Bey ile Darl-Hikmet-i slmiye a'zalnda bulunmu olan merhum Mehmet evket'den dinlediim kymetli notlarm vardr. Hal tercmelerinize o zatlardan topladklarm yazmak mecburiyetinde kaldm iin ltfen suallere ksa ksa cevap yaznz, kendi namma yazacam hal-i vasiyetnamenizi arzu ettiiniz kadar mufassal yazmakta emir sizindir.

Mehmet Salih Yeilolu

Sualler: I- Cenab- Hak sizi hangi tarihte ve nerede dnyaya getirdi?

2- Babanzn ve byk babalarnzn adn ve mesleklerini ltfen yaznz.

3- Kimlerden, nerede ders okudunuz? Ve nerede kimlere ders okuttunuz?

4- Van Valisi Tahir Paa'nn konanda ne kadar kaldnz? Ve o zata ne okuttunuz?

S: 28

(Merutiyetin ikinci senesinde (15) Erzurum'a Vali olarak gelen Tahir Paa merhum, bir Ramazan iftarnda sofra banda sizin meziyetlerinizden uzun uzadya bireyler anlatmt.)

5-Merutiyet'in i'lnndan ka ay evvel stanbul'a geldiniz? ttihadlar, halka nasihat iin sizi Selanik'e gtrmlerdi. Selanik'ten sonra sizi Rumeli'de hangi ehirlerde gezdirdiler?

6- Balkan Harbine itirak ettiniz mi?

7- Umumi harpte nerede esir oldunuz? Ruslar size hangi ehirlerini gezdirdiler? Hakknzda ne gibi muamele yaptlar? Tazyikde, hakarette bulundular m?

8- Hangi tarihte esaretten firar edip, hangi tarihte stanbul'a geldiniz? Ve hangi tarihte Dar-lHikmet-il-slmiye aliyesine a'za oldunuz?

9- Milli Meclis'in ilk devresinde Ankara'ya geldiiniz zaman, evvela hrmete, bir hafta sonra da meclis teneffs salonunda ve soba banda Abdest, Namaz, Cenab- Haktan yardm isteyiniz szlerinizden dolay Reis-i Cumhurla mnakaadan sonra, Ankara'dan uzaklatktan sonra, ilk olarak nereden nereye nefy oldunuz?. Ve ol vakit, Diyanet Riyaseti tarafndan bir emre msteniden size Vizlik nmiyle elli lira maa tahsis edilmi iken, bu maa neden kabul etmediniz?

10- Hangi ehir ve kasabada iken, yazdnz kitaplar bahanesiyle, Eskiehir'e sevk ve mahkm oldunuz? Ve ka sene hapiste kaldnz? Ve hapisten karldktan sonra nereye nefy oldunuz?

11- Kastamonu'dan kimin ihbariyle hkmet sizi Denizli'ye, cezaevine sevk etti? Ka ay hapishanede kaldnz? Hapsinize sebep olan kitaplar tedkik olunup muzr olmadklar anlalmakla, hkmen serbest brakldktan sonra, o hayatnzn mahsul olan eserleriniz size iade edildi mi? Ltfen pek ksa bu suallerin cevabn yaznz.(16)"

te merhum Salih Yeil'in bu onbir adet mhim sualleri de maalesef Hazret-i stad tarafndan -ahs hayatyla ilgili olmasndan- tam bir cevap ile karlanmamtr. Yalnz stad birka umumi maddeyi yazarak cevap vermi. Bu maddeler Emirda--lahikasnda ma'lum olan: Aziz sddk kardeim, bu fani dnyada hamiyetli ve cidd bir arkadam! balkl mektuptadr.

(15) Merutiyetin 2. senesi 1910 tarihidir.

(16) Emirda Dosyas: 161-Mteferrik mektuplar dosyas No: 2

S: 29

Merhum Salih Yeil'in mektubunun sualler blmnde Merhum Mehmed Akif ve Dar-l Hikmet a'zas Mehmet evket (17) Efendi'den bizzat dinledii mhim notlarnn varlndan bahsetmi.. Ve stadn hal tercmesini bu zatlarn verdikleri malmata bina ederek yazacan yazm. Demek ki, merhum Mehmet Akif ile Mehmed evket Efendi'nin, Hazret-i stadn hayatiyle ilgili ok eyler bildikleri anlalyor. Nitekim Salih Yeil, o zamann i ileri Bakan Hilm Uran'a yazd bir mektubunda, Hazret-i stad iin Mehmet Akif in szlerini ylece kaydetmitir:

air-i mehur Mehmet Akif Bey merhumun rivayetine nazaran; Msr'n en ma'ruf ulemasndan olan ve Garb'n mteaddit lisan ve felsefesine ina bulunan stad- A'zam Abdlaziz avi'in, yirmi ksr sene evvelisi EI-ehram ceridesindeki Said hakknda yazd Fatn-l-Asr balkl makalesini okuyan ve kendisiyle bizzat gren ilim adamlar, bu zatn ilm kudretini ve lh mesleini takdir edebilirler...(18)"

te bylece, tarihe-i hayatn yazlma ii iin Hazret-i stadla mavere ve mzakereler srmekte iken, Afyon hapsi hadisesi zuhr etti. ki buuk sene kadar bir zaman onu te'hire

uratt. 1950 senesi ortalarnda bu almalar yeniden canland. Bu defa niversiteci Nur talebeleri el attlar ve ok ksaca bir tarihe yazdlar. 1951'de nebolu evvela yeni harfle daktilo edip teksir makinesiyle 530 adet kartt. 1952'de ise, yine hem nebolu, hem Isparta bunu eski harflerle ve teksir makinesiyle oalttlar. Ayn senede Eref Edip Bey stadn baz fotoraflarn da elde edip, yazlanlar bir derece piyasa lisanna uygulyarak tab' ettirdi.. Ve nihayet 1958'de stadn Byk Tarihe-i Hayat Ankara'da basld. Cenab- Hak cmlesinden raz olsun. Amin...

Bu uzun izahlardan sonra unu deriz ki; Hazret-i stad'n byk tarihe-i hayatn hazrlayan Bedizzaman'n hizmetkrl gibi ulv bir eref ve keramete mazhar olmu sadk Nur talebelerinin, ayn kitabn(*) giri

(17) Mehmet evketi (1787-1934) istanbul'da dogdu. Dini ilimlerin ikmalinin yan sra; Trke, Arapa, Ingilizce, Almanca ve Frarszca dillerini bilirlerdi (Son Devrin Islam Akademisi Darl Hikmet-il Islamiye S. 176)

(18) Emirda-1, S. 153

( * ) YAKINDA BYK BR TARHE- HAYAT YAZILACAK. Emirdal Merhum Mehmet alkan aabey H.z. staddan rivayet ederek yle demitir:

Hz. stad, Neredilen Tarihe-i Hayattan sonra ( Byk Tarihe) "nallah yaknda byk bir Tarihe-i Hayat yazlacak (Bkz: Son ahitler-4 Sh.62)

Bu mnasebetle: Birka defa Merhm Tahiri Mutlu aabeyden duymutum ki, demiti:(*) Byk Tarihe-i Hayat hazrlanrken, bir kardeimiz(ismini yazmaya gerek duymadm) Tarihede hz. stadn hususi hayatnn baz vak'alarn lzumsuz grerek, Kalemle izip karyardu. tam o esnada stad hz. leri hiddetli bir ekilde odamza girdi ve eliyle bir eyler izer gibi yaparak: "Nedir byle, byle!.. Bunlara Masonlar dahi itiraz edemez" dedi.

(*) Ayni bu meseleyi, Bayram YKSEL aabeyin bana yazd bir mektubu da teyid etmektedir.

S: 30

ksmnda; ileride dha geni ve tekmil edici tarihe-i hayatlarn yazlmasn tavsiye etmeleri ve o kapy ak brakmalar ve stad'n vefatndan sonra yazlan tariheleri memnuniyetle karlamalar, bizim bu vdideki almamzda cesaret ve hareket kayna olmutur.

Mukaddemede de arz ettiimiz vehile; baz mbalaalarn ve ziyadeliklerin, ilm ve mukni' cevaplar bulunup verilmesi iin, bu ok ar ve muazzam mes'eleye girimi bulunduk.

Bu almamzda; ba'z ehl-i siyaset ve ehl-i dnyann hayatlarnn bir ynn yazmak yasak.. br ynn yalan ve mbalaalarla iirmek gibi Haa- deil, bil'akis doumundan vefatna kadar hibir tarafn gizlemeden, aslnda gizlenmesi mmkin olmayan, gne gibi yan-beyan meydanda olarak, przsz, zikzaksz, iffetli ve nezahetli, masum bir hayatn btn etrafiyle seyrini yazmak emelimizdir.

Bu almamzda esas alnan kaynak eserlerin en bata geleni, Hazret-i Bedizzaman'n bizzat kendi eserleridir.

kinci derecedeki kaynak rehberimiz ise; stadn en yakn akrabalarndan; bata biraderzadesi merhum Abdurrahman'n ve kk kardei Merhum Molla Abdlmecid Efendilerin

yazdklaryla, yine stadn mukarreb ve havass olan Nur talebelerinin mahedeye dayanan rivyetleridir.

nc derecede me'hazmz da, kendisi hayatta iken, hal tercmesiyle ilgili olarak yazlan kitaplardr. Bilhassa kendisinin bizzat ilgilenip tanzim ettii byk Tarihe-i Hayat kitabdr.

stadn vefatndan sonra, hayatyla ilgili yazlan eserler ise; mukayese ve mihenge tabi' tutulduktan sonra, sahih olan ksmlar ve Nur talebelerinin hatralar drdnc bir kaynamz olacaktr.

Bunlarn dnda, menkbelere ait rivayet yollu ksmlar, hadis usul ilmine gre; drst, ahitli ispatl, mekn ve zaman muayyen olanlar semi bulunmaktayz.

Tevfik ve Hidayet Allah'dandr....

Abdulkadir Badll

S: 31

KNC BASKISI MNASEBETYLE

Kitabmzn ikinci basksnda nsz ve giri ksmlarna ilave edecek bir ey yoktur. Sadece medar- kran bir hadise ile, kitabn kaynaklar ve iindeki mevsk va sadk menkbe rivayetleri hakknda baz izahatlarda bulunmak isterim.

MEDAR-I KRAN HADSE

Kitabmz Tima irketi hizmeti ile ilk basks yaplp seneden beri yaynlanmaktadr. Her kitap hakknda, ktktan sonra, lehte aleyhte baz kyl-u kaller olmas normaldir. Hatta aleyhinde reddiyelerde neredilebilir. Amma Allah'a kr, kitabmz hakknda bir ok teekkrler ve samimi takdir hislerini ifade eden mektup ve telefonlar aldmz halde, aleyhinde olarak hibirey bize ulam deildir. Deersiz fsltlar nev'inden baz dedikodular duyduksa da, aleyhnde olarak hibirey bana aksetmemitir. Bu hal ise, bizim fevkalade ilm iktidar ve meziyetimizden deildir. Kaynak ve sermaye stad Bedizzamann olduu ve ayrca da tab'ndan nce aabeylere okutarak istiare ile tab' ve neri gerekletii iindir.

kinci Sebeb: Bu kitab, benim kendi iman ve vicdanmla gayet mtmain olarak sadece Bedizzamann hayat, cihad, hizmeti ve mesleinin esaslar dahilinde, ahs hibir his ve heves bulatrmadan a'zami titizlik ierisinde mezkr hukuklara riayet ederek yazdma olan kat' kanaatmdr. Kitab, neir olduktan sonra, defa batan sona kadar harf harf okudum. Risale-i Nurun mesleine mugayir, Hazret-i stadn aziz ve erif hayatna mnaf hibir ey grmedim. Dolaysyla tenkide medar olacak hibir nokta gsme ilimedi. Bir bakasda ilm bir tarzda herhangi birey sylemedi ve ya yazp gndermedi. yleyse -Sermaye ve mal sahibi Hazret-i ztad Bedizzaman olduundan -basit baz dzeltmeler dnda ondan krpacak veya tra edecek birey yok demektir.

Bedizzaman gibi byk mceddid, mtehid, muhd ve mcahid za

S: 32

tn hayat yazlrken, onun ilk ekirdeklik durumu ve fr menei ne sie naslsa, olduu gibi yazlmas icab ettii ve mutlaka zaruri olduu gibi; Nurani ve pek muhteem ve muhit bir aa halini alan hayatnn tekemml safhalarda, yine aynen ve olduu gibi ve te'vilsiz olarak yazlr ve yazlmaldr. te bu kitap benim samimi vicdanm ve imanmla bunu byle yaptna kaniim. Hak, hakikat ve hukuk ne ise, nasl icab etmise ve onun ftr ekirdeklii

ve menei neyse.. ve keza o hukuklar neyi icab etmise; te'vilsiz ekilde ona mraat edilmitir. Ayn zamanda, onun eceredar ve semeredar olan tekemml vanlar da aynen ve harfiyyen ve bu hukuklarn istilzam ettii kaziyeler neyse, olduu gibi te'vilsiz ve tekellfsz olarak kaydedilmitir. Bunun aksini syleyen varsa hemen meydana kmasn ve sylediini sibat etmesini bekliyor ve istiyorum.

KTABIN KAYNAKLARI

Bu kitabn dip notlarnda kaynak eserlerin isim ve sahife numaralar verilirken birok matbu' ve mnteir eserlerin ismi verildii gibi; matbu' ve mnteir olmayan baz kitap, defter ve dosyalarn isimleri de gemektedir. Bunlarn ekserisi benim hususi arivimde bulunan eylerdir. Mesela: Denizli - Afyon dosyas ve Emirda-1 mntehab dosya ve Emirda-2 mntehab dosya ve mesela Yrtk cilt Hadiseler dosyas gibi dosya ve tomarlarn isimi getii gibi; el yazma halinde bulunan Barla, Kastamonu ve Emirda Lahika mektuplar asllarn ihtiva eden kitaplarn isimleri de gemektedir. Mezkr dosya ve kitaplarda pek mhim vesikalar bulunmakta ve Hazret-i stadn hayat iin ok deerli belgelri ihtiva etmektedirler.

Bu belge ve vesikalarn mufassal olan bu kitaba derci zaruri idi. Dip notlarda isimlerinden sz etmek zaruretide vard. Bunlarn dip notlara ancak ismlerini byle verebilirdim. Hepsi yanmda mahfuzdurlar. Grmek isteyenlerede her zaman gsterebiliriz.

RVAYETL MENKIBELER

Kitabmz, byk islam alimlerinin Siyer ve Tarih Kitaplar usul, tertip ve sluplar tarznda hazrlandndan, Hadis ilmindeki belge ve vesikalar mahiyetini tayan sahih rivayetli menkbelere fazla nem verilmitir. Hz. stadn hayatnn her hadisesi hakknda, eer staddan gelen yazl belgeler varsa, birinci derecede onlar, sonrada sair rivayetli hatra ve belgeleri.. Eer Hz. staddan yazl vesikalar bulunmamasa, sadece o rivayetli

S: 33

(ama mahadeye dayanan rivayetleri) menkbelere dayandrlmtr. Bence Tarih ilmi de budur ve salam yol da bu tarzdr.

Menkbeli, hatral rivayetler, 1. bask kitabmza okca girdii gibi, 2. baskya, elde edilen yeni hatralarda dercedilmitir. Hem birinci bask, hem ikinci baskda dercedilmi mezkr menkbeli rivayetlerin mutlak ekseriyeti Nur talebelerinden gelmektedir.. Ve bunlarn ekserisini N.ahiner be cilt Son ahitler eserlerinde salam bir ekilde belgelendirerek nerettirmitir. Burada Necmeddin ahiner kardeime teekkrlerimi kaydetmeyi bir bor addediyorum. Sahih rivayetli menkbelerin bir ksmda ben kendim tesbit etmiim.

Gayemiz, yegane gayemiz: Hz. Bedizzamann hayatn salam temeller stnde sadk belgeler ile alem-i islama sunmaktr.

midim kavidir ki; Hazet-i Bedizzamann harikalar manzumesi olan adm adm hayatn.. ve bir kahraman- slam olan pek muazzam ve cihan-mul mcahedelerinin nvann.. ve bin seneden beri slam Milletlerinin hallini bekledikleri pek ok Kur'an, akidev ve slam mes'elelerin tlsmyyet cihetlerini kefedip ortaya koyan alem-mul dava ve mesleinin bir enmuzecini.. ve Kur'an ve slam'dan ald gayet kuds ve przsz meslek ve merebinin bir haritacn amil ve muhit bulunan bu kitap; ve sermaye ve kaynaka yine tamamen onun mal olan bu eser; Bir gn gelir, ilm mahfellerde medar- nazar olur ve me'haz ve mesned eser olarak layk mevkiini ihraz eder.

Yine kat'iyyen mitvarm ki; her nekadar bu gn aleyhinda baz deersiz ufak-tefek dedikodular duyulmakta isede, ehl-i ilim ve tahkik olan Nur talebeleri.. ve stadlarnn Hayat ve hizmetlerinin adm adm bilinmesine merakl zevat; imdiki pek basitane ve hissiyatpervarane olan yersiz dedikodu tarzndaki fsltlar ve vesveseler perdesini yrtacak, ilim ve tahkik szgecini eline alacak, engin tefekkr ve mlahazalarla onu tartacak ve szecek.. ve u herbir sahifesine - yazlrken - ok gzyalar demi olan; ve stadlarnn Tarih-i Hayatn yzer delil ve brhanlar stne vaz'edip Kuran ve dolaysyla yzer defa manen Hazret-i stad'n onayndan geen bu kitaba yabanc gzyle bakmayacak ve mttehem nazaryla aibelendirmiyecek.. Belki gayet mutmain ve emin olarak heryerde onu koyacak ve her zamanda okuyacaktr. naallah!

ABDLKADR BADILLI

S: 34

S: 35

BRNC BLM

DOUMU, OCUKLUK DEVRES

ve

TAHSL HAYATI

S: 36

S: 37

BEDZZAMAN SAD- NURS'NN DNYAYA

GELECEN KEFEN HSSEDP HABER

VEREN BYK VEL NSANLAR

Bedizzaman Said-i Nursi, u dnya menziline ayak basmaya yaklarken veya ayak bast gnler, onun geleceini ve hatta geldiini hissedip haber veren ehl-i Velyetin mjdeli ihbarlar sarih gibidir.

Elbette, Bedizzaman gibi garip, bedi' bir drr-i yektay, harika acib bir mahiyeti kefedip bildirmeleri lzm idi.

Evliya denilen keskin basiretli, nuran kalbli ve hassas ferasetli insanlar arasnda, gemite de bu kabil ihbarlar vaki' olmu mudur?

Evet olmutur. Burada bir tek nmune kaydederek, geni malmat Tabakat- Sofiye ismi altnda intiar eden ve Evliyann menkbelerini anlatan kitaplara havale ediyoruz.

te, eyh-l slm Ahmed-i Namik El-Cam yle buyurmutur: Her drtyz senede mhim bir Ahmed gelir.. Fakat binin banda gelecek Ahmed, en mhimmidir.(1) ihbaryla, mam- Rabbani (K.S.)'yi haber vermitir.

Dikkat edilirse, bu ihbarda, ehadet lemine ayak basm bir insann gelecei veya geldii haber verilmiyor, belki drtyz ksr sene gibi uzun bir mesafeden, gelecek olan bir insan bildiriliyor.

imdi, Bedizzaman'n geleceini haber veren' byk velilerin ihbarlarn sralyoruz:

1- Bitlisli Kayser Hoca: (u anda stanbul'da) 11.12.1983'te stanbul'un Bahelievler semtinde bir evde, byk bir cemaatin huzurunda aadaki hatray anlatmt: Ben, krk sene kadar mehur Gavs-i Hizan'n ky olan Geyda(2) da imamlk yapm olan Molla Haci Efendi'den bizzat duydum. 0 da Gavs-i Hizan'n halifelerinden Molla Halid-i Eruk'den duymu. Molla Hac dedi ki: Bedizzaman Hazretleri henz dnyaya gelmeden Gavs-i Hizan'n mridlerinden olan babas Sofi Mirza, bir gn Geyda'dan geerken (baka bir rivayette dorudan Gavs ziyaret kasdiyle) dergha gelmi.. Gavs ise, o saatte kendi hs halifeleriyle hususi sohbet ediyorlarm.

( 1 ) Nefahat-l ns, Mevln Cam, S. 394 = Sikke-i Tasdik-i Gaybi, Osmanlca, S. 198

( 2 ) ayda: Bitlis'in Hizan kaasna bal bir kydr.

S: 38

Sofi Mirza mutlaka Gavs ziyaret edeceini sylemi. Mridleri ve talebeleri: Gavs u anda kimseyi kabul etmez, hususi sohbettedir demilerse de, Sofi Mirza srarnda devam etmi ve Eer siz Gavs'a haber vermezseniz, ben kendim gidip kapy alacam demi. Mridleri: yle ise haydi git al! demiler.

Filhakika Sofi Mirza gidip Gavs'n hususi sohbetghnn kapsn alm ve ieri girmi. Gavs Hazretleri(3) Sofi Mirza'y grr grmez ayaa kalkm ve hrmetle karlayp onu kucaklam, koluna girmi, getirip kendi yerine oturtmutur.

Sofi Mirza Gavs ile bireyler konumu. Gavs ise, hep onu tasdik ederek beli! beli! diye cevap vermi. Nihayet Sofi Mirza izin isteyerek kalkm, gitmi.

Sonra, Gavs'n halifelerinden bata Molla Halid-i Eruk hayretlerini gidermek zere, Gavs Hazretlerine: Kurban, bu fakir adamda ne var ki bu kadar iltifatlarda bulundunuz? bize gre siz bu fakir Sofi Mirzo'ya(4) fazla iltifat ettiniz, yahut bize fazla geldi: demiler.

Gavs Hazretleri ise,gayet ciddleir, halifelerine hitaben: Efendiler! Bu fakir Sof'nin sulbundan yle bir ocuk dnyaya gelecektir ki, yz kutbiyyet, onun derecesine yetiemez demi.

2- Saf, berrak olan ehl-i snnet dairesinde ilm-i hakikat ve tarikat nereden, Isparta'nn mehur ve medar- fahr Bekazal Osman- Halid Hazretleridir.Bu zat da, Mevln Halid hazretlerinin tarikatna mensubtur. Vefat Isparta 1292-1876 senelerindedir. Bedizzaman'n doduu sene.. Bu zat, Isparta'nn gneybatsna den dan yamacnda Sidre namnda bir mevkide riyazet ve tesbihatlarn icra ederlermi. Krk gnlk riyazet gdasn, bir iki gnde yer, daha krk gne kadar birey yemeden tesbihat ve zikirlerine devam ederlermi. Rivayete gre, bazen krk gn sren riyazetinin hitamnda mbarek dudaklar birbirine yaprm.

te bu zat, vefatna yakn gnlerde, hem evldlarna hem yaknlarna kesin olarak demitir ki: man kurtaran bir mceddid kacak. O da bu sene tevelld etmitir. Ayrca ilve ederek: Benim drt olumdan birisi o gelecek mceddid zatla grecek ve elini pecektir. buyurmutur.

( 3 ) Gavs-i Hizan: Mehur Seyyid Sbatullah-l-Arvasi'dir ki: Mevln Halid Hazretlerinin halifesi olan Seyyid Taha-y Nehri'nin arktaki birinci halifesidir. Doum yl bizce

mehuldr.Mks nahiyesine bal Arvas kynde domu, Rumi 1287 Miladi 1871'de Geyda kynde vefat etmitir

( 4 ) ark'ta tasir edat olarak mahall lisanda Mahmud'a Mahmo, Mustafa'ya Musto kadn. ise, mesela, Fatma'ya Fato, Nuriye'ye Nure eklinde kullanld iin Mirza'ya "Mirzo denilmitir.

S: 39

Bu hadisenin zerinden 35 sene getikteri sonra, 1327-1911'de Isparta'nn Atabey kasabasnda birgn, snnet ve hfz cemiyetlerinden birisinde, cemaat tarafndan Osman- Halidnin drt evladndan sonuncusu olan Ahmed Efendi'ye sorarlar. Siz hep Mceddid, Mceddid dersiniz! O mceddid kimdir ve nerededir? diye sorulan suale kar, Ahmed Efendi: Evet imdi mevcuttur, otuzbe yandadr diye cevap vermitir.

Aradan geen hayli zaman sonra, Hazret-i stad Isparta'ya terif ettiklerinde; Isparta'nn Yenice Mahallesinde oturan Nuri Efendi, Osman- Halidi hazretlerinin hayatta kalan son olu Ahmed Efendi'ye sorar: Pederiniz benim evldmdan birisi o Mceddidle grecek ve elini pecek buyurmular, bu nasldr? sualine cevaben, Ahmed Efendi: Evet, merhum pederimin sz kt. Ben onunla grtm demitir.(5)

Bu hadise-i gaybiyeyi Hazret-i stad da; evliya-y mehureden krkgnde bir defa ekmek yiyen, krkgn yemeyen Osman Halid'nin ihbar ve evltlarna vasiyeti..: eklinde Sikke-i Tasdik-i Gaybnin ba tarafnda kaydetmitir.

3- Denizli vilyetinde ayn senelerde yaam, byk evliyalardan Hac Hasan Feyzi isminde bir zat(6) birgn talebelerine: Bugn Krdistan'da byk bir veli dnyaya geldi. Bu zat zamann sahibi, asrn vekilidir buyurmutur.

Hazret-i stad Denizli hapishanesine 1943-1944 senelerinde girdii zaman, byk Veli Hac Hasan Feyz'nin vekilinin vekili olan Denizli Kahraman Muallim Hasan Feyzi, byk stadnn o gayb ihbarn hatrlam ve Bedizzaman'n em'-i hidayetine pervane kesilmi ve Bab- Feyzinden rak olmay asla ekemem, Dahi nezrim bu ki canm sana kurban olacak kasidesindeki bu iki satrn tasdik-i filisi olarak, cann cnnna kurban ederek, zehirlenip vefat etmitir.

Ayrca mezkur hadise-i gaybiyeyi merhum muallim Hasan Feyzi(7)'nin vefat mnasebetiyle stad Hazretlerine ta'ziyeten mektup yazan Mula'nn Milas kazasndan byk din alimi Halil brahim Efendi mektubunda yle demitir:

Muhterem efendim, mesmuatma nazaran Denizli'de bundan 70-80 sene evvel byk evliyadan Hasan Feyzi isminde bir zat, bir gn talebelerine: Bugn Krdistan'da bir evliya dnyaya geldi bearette bulunmakla, zat- devletlerini iaret buyurmu. Ba'dehu: Denizli'ye baka perdelerle terifinizin o zatn ruhunu ad ve i'zaz iin olduunu telkki etmitim. Ve az za

( 5 ) Tafsilat Osmanlca Sikke-i Tasdik-i Gaybi, S. 35'de

( 6 ) Bilinmiyen Taraflaryla Said-i Nursi N.ahiner S. 35

S: 40

man sonra ayn isimde mtevazi' Hasan Feyzi Efendi'nin Risale-i Nur'a hrmetle, birinci Hasan Feyzi'ye imtisalen istikbal etmi ve nurlara taaukla idhal-i envar olmas bu kanaatimi kat kat ziyadeletirdi(8)..

stad Hazretleri Halil brahim Efendi'nin bu mektubunu tasdik ve kabul etmi olacak ki, lahikaya derc eylemilerdir.

te bu byk vel zatlar, ayn asrda yaam ve birbirine yakn tarihlerde vefat etmilerdir. Ayr ayr vilyetlerde yaayan bu byk velnin, ayn hadisede ittifak edip sarih olarak haber vermeleri elbette kayda deer byk bir hadisedir.

Bu zattan baka Burdur'lu Rahmi Sultan hazretlerinin talebeleriyle maceras ve konumas da yan tefekkrdr. Barla Lahikas asllarnda izah vardr.

Ayrca yine Isparta'nn medar- fahri mehur Topal kr Efendi nin divanndaki u beyitleri de ayan- temaadr. Her ne kadar yukardaki sarih ihbarlar kadar kuvvetli deilse de...

Aferin arha ki, attrd kuduzu kuduza.

Sk-u asr ire btn dad sited, kfr dalal;

Mteri kalmad, din indi ucuzdan ucuza

Eri ey avn-i eriat, eri ey muhyi-d-din!

Elem-i ri-i cefa sineden eriti ze,

kri-ya bilmezem esrar- gaybtan amma;

Ya ileri, ya geri, takrib ederim otuza.

(kendisi tefsir etmi), yani Otuzdemi.

Bu zat, birinci harb-i umumiyi haber vererek tasvirini yaptn gibi, dini ihya edecek bir zat da imdada armaktadr. Geri bu zatn szleri iar ve remzidr, fakat onun vefatndan otuz sene sonra, Isparta'ya imdada anrd zat gelmi(9) ve duas kabul olmutur.

Ve bunlardan yz derece daha li olan iar ve remz, cifri ve ebcedi haberler, Risale-i Nur'un Sikke-i Tasdik-i Gaybi mecmuasnda mevcuttur. Bata Kur'an'n otuz ayetleri ve Hazret-i Ali Radiyallahu anhnn Celcelutiye ve Ercze kasideleri ve Hazret-i eyh Abdlkadir-i Geylan'nin Virdl-ia mnacaatnn garip iaretlerini grmek isteyen merakllara, bilhassa osmanlca Sikke-i Tasdik-i Gayb mecmuasn tavsiye ederiz

( 7 ) Hasan Feyzi Yregil 1895-1946 Denizli

( 8 ) Gayr-i :Mnteir Emirda-1 Mecmuas S. 42 Yeni harf Emirda-1 S. 196)

( 9 ) Geni bilgi Sikke-i Tsdik-i Gayb S. 15-16

S: 41

STAD BEDZZAMAN SAD- NURS'NN

NESEB VE SLALES

NCE BR HATIRLATMA

Malmdur ki, bir ok byk zatlarn slle ve nesebi hayat hikyelerinin bana yazlr. Mesel; en bata Peygamber Aleyhissalt Vesselm'n nesebini tarihiler Hazret-i smail Aleyhisselm'a kadar gtrrlerken, kimisi 28. babada, kimisi 43. babada smail (A.S.)'e balarlar. Ama ittifakl rivayet 21. babadr (10 )

Hem mesela; eyh Abdlkadir-i Geyln (K.S.)'nin nesebi, ondrdnc babada Hazret-i AIi Kerremallah' vecheh'ya ulat (11) ispat edilmi. Keza byle mehur bir ok zatlarn da, maruf slaleri, yani seyyid veya Abbasi veya Hazret-i mer Radiyallah Anhnn neslinden gelene, mer veya Faruk.. ve Osman:. Halid bin Velid (R.A.)'in nesebine mensub olana Halid gibi, ma'ruf slalelere mensub olanlar ecere ile slleleri ispatland gibi;. bazlarnn da zoraki veya hayal bir ekilde bir slleye balattrldklar da olmutur. Bu da ok byk kabul ettii eyhini, hocasn yceltmek, ann i'l etmekten gelen bir hsn- zannn ziyade galeyanndan gelmitir. Halbuki, slm tarihinde o kadar ok bykler var ki; zahiren ne seyyiddir, ne Abbasdir, ne de mer...

Mesela, mehur drt sahib-i tasarruf Evliyadan ikincisi olan Ma'ruf-u Kerh ki, bir Hristiyan ocuudur. Kk yata Mslman olmu, terakki ederek maneviyat ve lednniyatn evc-i blsnda umutur. mam- Gazal de ma'ruf bir slaleye mensub deildir. Muhyiddin-i Arabi de yle... Geri Muhyiddin-i Arabi, Mehur Hatem-i T'nin kabilesi olan Arabn Tayy airetine mensub ise de, lkin mmete muhterem saylan bir slle deildir. Hatta drt mezheb imamlar da byledir. Ve hkeza sayya smayacak kadar byk evliya ve ulema vardr ki, mehur ve muhterem bir nesebi yoktur. Amma gerekten seyyid slalesine mensub olan byle byk zatlar, nurun ala nur bir eref kazanarak, ziyadesiyle slm hizmetinde muvaf

(10) Tarih-i Taberi C.2 Sh. 239 276

(11) Elfeth-r-Rabban Abdlkadir-i Geylan, Sh.3

S: 42

fak olmulardr. slm mmeti de bunlara daha ok hrmet ve ballk gstermitir. Seyyid Abdlkadir-i Geylan, Seyyid Ahmed-i Bedevi, Seyyid Ahmed-i Rufa, Seyyid brahim-i Desski, Seyyid Ebu-I-Hasan-i azeli gibi... Zaten bata Al-i Beyt-i Resulllah (A.S.M.) olmak zere ki, l-i Ali'dir, sonra Al-i Abbas, Al-i Ca'fer ve Al-i Akl (Hz.Ali'nin kardei) sllelerine hrmet, bir kavle gre er'an vacibdir. Fakat hrmet ile, iktida ayr ayr eylerdir. Mesel, slaleleri seyyid, fakat kendisi Snnet-i Resulullah yolunda olmazsa, ahsna yine hrmet lzm, amma iktida ve tabi' olunmaz.

Neseb ve slleciliin son asrlarda baz su-i istimallere mncer olduu da bir gerektir. zellikle taklidi ve teslimiyeti kuvvetli olan slm memleketlerinde daha ok su-i isti'mallere vasta klnd. Hrmet ile mutlak ittiba' ayr ayr eyler iken, kartrld. Seyyid sllesine mensub olduklar iin herkesin kendisine hrmet etmesini, dnya maietini te'min etmesini halktan isteyenler oldu. Baz yerlerde bu hal imdi de mevcuddur. Hatta deil seyyid, ecdadndan bir veli km ise, bunu alet ittihaz ederek halk arasnda dnyevi maiete, menfaatlere ve siyasetlere alet edenler hl eksik deildir. Halbuki, slle sahibi olmak, byklk ve eyhlik; tevazu ve mahviyete vasta olmaldr. Hrmet ve muhabbet, istenmeden verildii zaman kabul edilebilir. Dnyev ve sfli eylere alet edilmez.

stad Bedizzaman Hazretleri, bu mes'eleyi, Mnazarat kitabnda:

... Sizdeki cehalet-i avr ve itaat- amy, aaiyyet ve tahakkme tenasuh hkmn verir. Gya aaiyyet suretiyle lse, efendilik kalbyla veyahut teeyyuh cismiyle ve ya asilzadelik ekliyle hayatlanacaktr...(12)

Mnazarat'n baka bir yerinde:

Ehliyetsizlikle beraber teeyyuh veya necabeti dava edenler" ve "necabet dava eden mteeyyihler" diye su-i isti'male msait bir sllecilik ekline kar kmaktadr.(13)

(12) Asar- Bediiye Sh. 456

(13) Asar- Bediiye Sh. 45

S: 43

BEDZZAMAN HAZRETLERNN NESEB VE SLALES

Bu konuda aratrma yapan Necmeddin ahiner'in tesbitine gre(14) stadn slalesi yledir:

Babas Mirza, Onun babas Ali, onun babas Hzr, onun babas Mirza Halid, onun da babas Mirza Rean'dr... (15) -ahiner'in Nurs Yolu Kitabnda ise: tarihin bir gnnde Cezire beylerinden bir zat, ehrin limlerinden iki byk limi, Bitlis tarafna, Nurs kyne, halka ilim retmeleri iin gnderdi. Bu kye gelen iki karde, cami' ve medreseler yaptrarak, halk irad ve tenvire koyuldular. evre kylerin genleri ve ocuklar bu medreselere komaya balad. Zamanla plak dalar yeillendi. Dicle'nin kollar gittikleri yerlere ilimle birlikte hayat da gtrdler.

Bu iki kardein neslinden Mirza Rean, Hzr, Mirza Halid ve Ali namlarnda drt zat dnyaya geldi. Ali Efendi'nin be evld vard, bunlar; Hac Mahme' Kulis, Fatma ve Mirza idi.(16)

Yine ahiner'in nc bir tesbiti de:Halen Burdur da hayatta(17) olan Bedizzaman'n bir yeeni Bizim aslmz lian Paa soyundandr tarzndadr.

Bedizzaman Said-i Nursi'nin neseb ve sllesi, Nurs Kylsnden alnan ve salam bir kaynak olan rivayete gre -grld gibi- pederinden balamak zere yalnz be babadr. Bu tespit, stadmzn kylsnden ve akrabalarnn yallarndan alndna gre, doru ve sahihtir. Baka zatlarn da bu konudaki aratrmalar buna tevafuk etmektedir.

Lkin ikinci rivayet, yani Mardin'in Cezire ehrinden gelen iki lim zatn slalesine mensubiyet keyfiyetine gelince: Nurs kyne geldikleri sylenen iki lim zatn; ne zaman geldikleri, bu nakil ve rivayetin nasl teekkl ettii, kimin kimden rivayet ettii bilinmemektedir. Ayrca, gelen iki limin nesep kardei olduklar anlalmakla beraber, kayda geen ekliyle: ve bu iki kardein neslinden falan filanlar dnyaya geldi eklindeki nakilde gariplik vardr. Eer bu iki kardeten birisinin, yahut ismi zikredilerek falann neslinden unlar, brnn neslinden de bunlar dnyaya geldi eklinde bir ifade olsa idi, rivayeti nakledenlerde, belli bal muayyen kimseler olsayd, belki akla yatkn bir rivayet saylabilirdi.

(14) Bu mevzuu Bedizzaman'n Amucazadesinin oglu olan Molla Davud'un olu Hac Kamil ve Hac erkes'ten bizzat ben de dinledim.

(15) Bilinmeyen Tratlaryla Said-i Nursi, N.ahiner, Sh. 47)

(16) Bilinmeyen Taratlaryla Said-i Nursi, N.ahiner, Sh. 47

(17) lsmi Hamiliye olup imdi hayatta deildir. A.B.

S: 44

Bununla beraber, stad Hazretlerinin nesebini Cezire'den Nurs'a gelen iki limin, yahut bunlardan birisinin sllesine balsak da; maddeten, neseb silsilesi kanununa gre muayyen birey ifade etmez. Belki bir slale de belirlenmez. Hem bu iki lim zatn Cezire'den Nurs

kyne geldiklerini kesin olarak teslim etsek de, neseb ilmine gre bir seyyid veya mmete muhterem ma'ruf bir slale tahakkuk etmedii gibi, bilakis madd ihtimallere gre Cezireden gelmeleri, Cezire ise, eski tarihlerden beri Krt kavminin bir nevi merkezi olmakla, gelen iki limin o kavme mensubiyetlerine, bundan da Cezire ve etrafnn kadim yerlisi mehur Buht airetinden olduklarna delil olabilir.

nc rivayet ki; stadn yeeninin, lian Paann sllesine mensubiyyet tezidir. Bunu hangi lian Paaya balayacaz. Bu Paa kimin paas? Osmanlnn m? ranl'nn m? Seluklunun mu? Yoksa mahall bir paa m? belli deil. Ayrca paa olunca da, belli bir slleye mensub olduu manas kmaz.

Gelelim, Cemal Kutay'n Mirza ismi zerindeki yorumlarna:

Bilinmeyen Taraflariyle Said-i Nursi isimli kitabn ilk basklarnda da Mirza isminin, Azer Tirklerin Bey,Aa karlnda kullanldn yazd. Bir ismin lgat manas zerinde neden bu kadar yorum trettiler bilmiyorum.

Filhakika, Mirza Emirzade'nin ksaltlmdr.. Ve asl itibariyle yars Araba(18) yars da Farsadr. Lgat manas ise, Emirin olu demektir.. ve bu terkibli ismin ksaltlm ekli olan Mirza tabiri, bugn Azer Trklerinden kat kat ziyade Hindistan, Pakistan ve Dou vilayetlerimizdeki Mslmanlar kullanmaktadr. Amma lgat manas nazara alnmadan kullanlr. Aslnda btn isimler taklrken, ille de lgat manasnn ifadesi aranmaz. Nasl ki, Ftih ismi bugn ok kimselerde vardr. Amma hibirisi Fatih Sultan Mehmed deildir. Hatta belkide slalesindende deildir.

Evet, Mirza ismine bugn dahi Dou vilayetlerimizde oka rastlamak mmkndr. Ama isim ile msemma arasnda bir mnasebet bulamazsnz. Bir ok fakir, ii ve obanlarn da ayn ismi tadklar grlmektedir. Fakat ekseriya Mirzay Mirzo veya Mirze olarak kullanrlar.

Hlsa: ismin lgat manalar zerinde yorum yapacak olursak, ok zor tekellflere girmi oluruz. Eer lgat manasiyle, stadn Nurs ahalisinden elde edilen tesbitlere gre, beinci babas olan Mirzarean ismi zerinde duracak olursak, Rean Krtede Re kelimesinin cem'idir ve siyahlar olur. Binaenaleyh, Siyahgillerin Mirzas eklinde karmza kar.

(18) Kamus Trki Zade ve Mir maddelerine baknz.

S: 45

Necmeddin ahiner eserinin ilk basklarnda tarihi Cemal Kutay'n hretli ahsiyyetine delilsiz itimadna binaen teslim olmutu. Fakat grld ki; o izah ve yorumlar gereklere ters dt iin, baz zararl mnakaalar vaki' oldu. N.ahiner de kitabnn son basklarnda dzeltmelere mecbur kald.

ahiner'den ok nce, Avukat Bekir Berk de mahkemelerde, Kutay'n bu mevzudaki szlerini mdafaalarnda nakletti. Bir mahkeme mdafaas olduu iin olabilirdi. nki, 1960'dan balayarak 1971'lere kadar din dman gizli komiteler zamann kbil ve msait C.H.P'sine hull ederek, sinsi ve sistemli bir ekilde; Nur Risaleleri okuyanlar kanunca, adliyece, demokrasi ve vicdan hrriyeti meydannda mes'ul edemedikleri, durduramadklar iin; lekeleme, iftira ve bhtanlarla krma, bozma ve datma faaliyetleri kesafet peyda etmiti.

mzasz iftiraname brorleri, sahte reddiyeler vs. ok oldu. Btn bunlara kar tedaf durumunda olan Nur Tlebeleri, bilhassa Avukat Bekir Berk, msbet olan her bir delili deerlendirmek ihtiyacnda idiler. Souk bir harp halini alan o zamanki durumda ele geen her bir delili, her bir vesikay, ilm kaideler szgecinden geirmee belki zaman ve firsat yoktu. Lkin rahata oturup bir tarihe kitabn yazan iin, ortaya atlan msbet - menf sz ve iddialarn gerek tarihi vesikalk ynne bakmas arttr. hretli ahsiyetler de(19) olsa, bizim amzdan delil ve vesikaya dayanmyorsa, szleri kaydsz - artsz mu'teber saylmamaldr. te N.ahiner bunu ilk balarda yapmad, yahut ona yaptrlmad. Avukat Bekir Berk'in bilhare neredilen kitaplar da herhang'i bir tashih ve tensikden geirilmedi.

Hatta o zaman, Risale-i Nur neriyatn yapanlar bile, o gnlerde kesif tufan eklini alan durumdan heyecan ve tela kaplarak, Risale-i Nur'un baz yerlerinde Krt, Krdistan g'ibi tabirlerin bazlarn kaldrdlar. Yerine ark Anadolu gibi tabirlerle deitirmilerdi. Fakat deien yerler ok az ve malum yerlerdi. Sonra Envar Neriyat onlar tekrar dzeltti. Bu meselede mnakaa ve gybeti devam ettirmeyi isteyen baz insanlar ahs intikam hisleriyle o gibi noktalar bahane ederek mtemad hcumlarna bir zemin olmu.. (20) Buna baz siyasi evrelerin intikamkr tecavz mekanizmas da maalesef inzimam etti, Vehakeza!.. stemiyerek saded harici girdi, zr dileriz.

(19) Cemal Kutay'n: Nur talebelerine ve Risale-i Nur'a zellikle Bedzzamarn masum ahsiyetine umum bir saldrn en kzgn hengmesinde Tarih Sohbetleri kitabnda stadla ilgili bildiklerini, otoriter ahsiyetini ortaya koyarak neretmesi, hatal taraflar da olsa, masum insanlarn imdadlarna komasnn bir nianesi olduu iin takdire ayandr ve o zaman iin makbuldur denilebilir.

(20) Bu mevzuu kitabmzn iinde, srasnda detaylar ile tahlil etmek niyyetindeyiz.

S: 46

Bedizzaman Hazretlerinin nesebi ile ilgili, yukarda izah yaplan rivayetlerin dnda, Trihi Cemal Kutay'n bir baka rivayeti zerinde de duralm. Diyor ki: Said Nur 18731290 senesinde(21) Bitlis sancann (imdi vilayet) Hizan nahiyesinin (imdi kaza) Nurs Kynde domutur. Bu evre,Trihi dris-i Bitlisi'nin ifadesine gre, Cengiz Han istilsnn nne katt . Harzem-Horasan Trklerinin yerletii blgedir ve ran Seluklularndan sonra devaml bir Fars kltrnn te'sirinde kalmtr.

Babasnn ismi Mirza idi. Bu isim daha ok Azer Trklerinde bey, aa mteradifi olarak kullanlan tabirdi. Rahmetli Hamdullah Subh Tanrver: Said Nur'un Trk ocana sk geldiini ve bir gn Benim dedemin de ad Mirza imi. Bu Mirza'nn bir n ve arkas olacak. Dedemin babasnn ismi de Kumral imi. Ben Krtede byle bir isim bulamyorum dediini anlatyor.(22)

Sayn Kutay'n bu rivayetinin bir ksmnn yukarda tahlili yapld. Yalnz bir-iki ynn ele almak isterim:

Evvela: Hamdullah Suphi Tanrver'in, bu rivayeti kime anlatt, hangi kitaplarnda, makalesinde yazd beyan edilmemi.. Oysaki: falankes byle dedi sznn geerli olmas iin: Falan tarihte,falan yerde falan-flanlarn yannda bana syledi. Yahut da cemaate syledi:eer yazl ise falanca kitabnda veya makalesinde yazd. diye kaydedilmesi lazmdr. Bylelikle Kutay'n bu rivayeti ilmlik ynnden sakattr, vesikalktan da mahrumdur...

Saniyen, Trihi dris-i Bitlisi'nin ifadesine gre diye kaydettii hkm, acaba Bitlis'nin hangi kitabnda mevcuttur? Bitlisi'nin-bildiimize gre - tarih ile ilgili bir erefnamesi, bir de Het-Behiti vardr. erefname'nin ne Hizan maddesinde, ne de Celleddin-i Harzemah beyannda, anlatld ekilde bir kayda rastlanmamaktadr. Peki baka hangi kitabnda vardr?..

Bitlis'nin, asl Farsa olan erefname sinin 320, 478, 481 ve 482'inci sahifelerinde Celleddin-i Harzemah'n durumundan bahsetmektedir. 478 ve 481'inci sahifelerinde yle der: Sultan Celleddin, Cengiz'in ran' istils nnden ekilerek Bitlis'e sndn zaman, Bitlis'in Emiri Melik Eref idi. Bir mddet sonra, Cengiz Han'n lm haberi zerine Moollarn randan ekilmee balamalaryla, Sultan Celleddin-i Harzemah, geri dnp Moollar Hindistan ilerine kadar kovdu. Fakat Moollarn tekrar toparlanp ran stne saldra gemeleri zerine, Sultan Celleddin, Hicri 625'de ran'dan ekilerek Erivan ve Ermenistan tarafndan Tiflis'e snd.

(21) Cemal Kutay bu tarihi, ahiner'in kitabndan ald iin byle yazlmtr.

(22) Trkiye'de Nurculuk davas 3.bask Sh. 481

S: 47

erefname kitab bu bilgilerin haricinde herhangi birey kaydetmemitir. Eer Sayn Kutay'n zikrettii bilgiler dris-i Bitlis'nin baka bir kitabnda var ise bilmiyoruz. Yalnz dris-i Bitlis'nin, ah smail Safevi'nin ialk adna tecavznden saknmak iin, Osmanl padiah 2. Beyazid'e iltica ettii zaman, Het-Behit(23) namnda Osmanl tarihini padiaha hediye olarak yazdgn biliyoruz. Bu kitabnda da byle bir kayd olup olmadn bilmiyoruz.

Faraza Cengiz Han'n nne katt sylenen Harzem - Horasan Trklerinin bu blgeye yerletiklerini kabul de etsek, acaba Celleddin-i Harzem ah ile birlikte bu tarafa hicret eden ordusu, milleti hepsi yalnz Harzem -Horasan Trklerinden mi ibaretti? Harzem ah'n askeri; ranl, Belulu, Afganl, Horasanl ve saire bir ok slm milletlerinden mteekkil olduunu Kutay Bey bilmiyorlar m? gelip yerletiler diye syledii Hizan ve Bitlis blgesi acaba eski skinlerinden tamamen hl ve bo dalar m idi? Buralar da ezkadim yaayan yerlilerin hepsi nereye gitmilerdi?

Salisen: Hamdullah Suph Tanrver'den naklen:(24) Benim dedemin ad Mirza imi. Bu Mirza'nn bir n ve arkas olacak. Dedemin babasnn ismi de Kumral imi. Ben Krte'de byle bir isim (Kumral) bulamyorum:

imdi bu rivayetleri biz doru saysak bile, N.ahiner'in bizzat Nurs Kylsnn en yallanndan ve Bedizzaman'n akrabalarndan tesbit ettii gerek rivayete, ters dt grlmektedir. ahiner'in tesbitinde, dedesinin ismi Ali olduu, Ali'nin babas da Hzr olduu, ondan sonraki dedeleri Mirza Halid ve Mirza Rean olduudur.

Kutay'n u rivayetinde ise, hemencik dedesinin de ad Mirza, yani baba-oul ikisi de Mirza, onun da babasnn ismi Kumral eklindedir.

te bu iki rivayetten birisi ana kaynandan, tekside de tarihi vesikal olmayan bir hayuladan geldii grlmektedir.

Kumral ismi iin gya stad Ben Krtede byle bir isim bulamyorum: eklindeki izafede bir atf- cehli isnad kar. Bir kere kumraln asl olan Kumre kelimesi Arapadr. Lgat- Remzi kitab Cilt 2, sayfa 145'de yle: Kumre: Arapa, elvandan yeile mail olan renge denilir ki hava renk olacaktr

(23) Kamus-ul A'lam Sh. 811 .Sami

(24) H. Suphi 'Tanrver, Antalya milletvekili olup. 3.5.920'den 16.5 921'e kadar ve yine 9.7 922'ye kadar birinci devre 4.3.925'ten 3.12. 925'e kadar Milli Eitim gibi eitli bakanlklar yapt. (Bak: Trkiyenin 42 Hkmeti Kitab - Cafer Demiral Sh;61)

S: 48

Lgat- Remz'nin bu izahna gre: Kumre ile Al kelimeleri birletirilerek kumre-al olmutur. Sonra da kumral terkibine dnmtr. yle ise, asl Trke deildir. Kumre Arapa, Al da Farsadr. Burhan- Kti' Farisi lgat kitabna da baklabilir.

Kamus-u Trk de ise: Komral eklinde almtr. Ve koyu sar, ak kestane rengi, demi ve komri veya konri"den mtak olmas muhtemeldir diye eklemi.

te buna gre: Kumri veya sonra da Trkeleince komri asl Arapa olduu halde, Krd lisannda bu kelimenin hi kullanlmadn stad'a atf ederek ileri sren Sayn Kutay Bey, kelimenin sadece Trke olduu eklinde mana vermi.. fakat kelimenin asl Arapa ve Farsann bir terkibi olduu ve stad Bedizzaman'n Arab ve Faris btn kelimeleri zihninde ' cem'eden bir insan olduundan habersiz olduunu ortaya koymakla birlikte, bu kelimenin bugn dahi Dou vilayetlerimizde hem isim, hem renk iin ok kullanldn ve bu terkibli kelimenin muharreffi olan Kumraldan kule veya kuli eklinde de kullanldn grmek mmkndr. Hatta "Kuli-han" ismi de vardr. Binaenaleyh' Hamdullah Suph Tanrver'den naklen stada atfedilen ibu rivayetin de muallel olduu anlald.

S: 49

BEDZZAMAN SAD- NURS'NN SEYYDL

(Not: Gelecek tahlilimiz, yalnz zahire gredir. Nefsl-emri isbat deildir. Maddi tarih ve zevahire gre yazlan bir eye itiraz edilmez ve edilmemeli.)

Bu mes'elede ahs kanaatimiz ise, Hazret-i stadn nesebi Seyyid olduu ynndedir. nki, bu Zatta grlen ve tecelli eden acib harika zek, fevkalde olan azm ve ok metin sarslmaz cihad ruhu, iman ve slm'n umum mes'elelerini halleden, hakikat meydannda ispat eden harikulde ilmi kabiliyet, maneviyat, esrar ve kerametler bunu yle gsteriyor.

Thlilin sonunda bu kanaatimizin sebebinin baka ynleri de izah edilecektir. Amma buna ramen tahlil, madd ve zahiri hale gre yrtlecektir.

MUKADDEME

Seyyidlik, Dnyada en erefli bir nesebdir. Hibir slle ve neseb ona ulamaz. stad Hazretlerinin bu mbarek ve namdar nrani silsileye maddeten de mensubiyetini btn kalbimizle isteriz. Ancak gelecek tahlillerde grlecei zere stadn ecere ve silsile bakmndan Seyyid olduunu gsteren kat'i bir delil elimizde bulunmamaktadr.

Baz tarihilerin beyanlarna gre; Emev ve Abbas Halifelerinden bir ksmnn slm'a uymayan baz hareketlerine kar ayaklanan bata mam- Zeyd, Seyyidler ailesi, byk zulm ve katliamlarna ma'ruz kalnca, bir ok Seyyid ailesi, o zamann tabiriyle Krdistan dalarna tahassun etmilerdir. Hicret eden Seyyid ailesinin yz tane ev olduunu farzetsek; bunlardan bir ksm ran'a, hatta Semerkand ve Buhara'ya kadar uzanmlar.. Bir ksm da ark vilayetlerinin belli blgelerine yerlemiler. ark'a yerleen ve t o zamandan beri hrmetle karlanan belli bal Seyyid aileleri halen mevcuttur. Mesel Hakkri'nin, Arvasiler; Mardin'in, Ahmedler; yine Hakri'nin, Nehrler; Mu'un; Cukreler ve Urfa Viranehir'in Ebu-l-Ksimler vesaire o zamandan t imdiye kadar Seyyid olarak bilinmekte ve halen de hrmet grmektedirler. Az ilerde bu mevzuya tekrar dnmek zere, hemen kaydedelim ki; Bedizzaman Hazretlerinin belli olan bu mezkr ailelerden herhangi birisine neseben mensup oldunna dair elimizde hibir madd delil yoktur. Fakat buna karlk, Seyyidliine dair stad'dan menkul mhim baz rivayetler vardr. Burada bu rivayetleri kaydettikten sonra, bir tahlil ve mukayese yapacaz.

S: 50

RVAYETLER

1-14 Nisan 1929 tarihinden vefatna kadar istikamet, ihls, iffet ve sadakatn en bl vasflaryla Risale-i Nur'a hizmet eden, o nisbette de stadna kar muhabbet ve ball olan merhum ve mafur Albay Hac Hulusi Yahyagil aabey anlatmt : Bir defa stad ziyaretimde , bir mnasebetle stad : Kardeim sen de, ben de sdttanz demilerdi. Ancak sair zamanlardaki ziyaretlerimde defalarca staddan duyardm ki: Kardeim! Hakaik, lisan- maderzadem olan Krte olarak kalbime gelir. Sonra ben Arapa veya Trkeye evirerek yazarm diye buyururlard.

2-Bedizzaman'a hanedanyla, efrad- ailesiyle her trl tehlikeleri gze alarak hizmet eden, ballk gsteren, en yakn akrabadan ok daha yakn bir akrabalk hissi ierisinde sadakatla fedakrane talebelik eden Emirda'n alkanlar ailesinden merhum Mehmet alkan aabey anlatyordu:

Bir defa (yksek bir lim, beli bir edib olan) merhum Ahmed Feyzi Kul Efendi Emirdana gelmiti. Sohbet etti. stadmzn byk evsafn, yce makamlarn, riyaz ve cifr tevafuklarla aklyordu, biraderim Osman alkan'n kalbine gelir ki: Biz stadmz Krd olarak biliyoruz. Ahmed Feyzi Efendi'nin anlatt byk mceddid ise, l-i Beyt-i Nebev'den olacaktr:

Bu kalb muhasebemden az sonra, stad Hazretlerinin beni ardn sylediler. Gittim. stad bana,:, Kardeim, ben hem Hasaniyim, hem de Hseyniyim.. ve Ahmet Feyzi'nin btn sylediini kabul ediyorum, haydi git! dediler.

3- Urfal Seyyid Salih (Salih zcan)(1) Bey anlatt: Bir defa stad Hazretlerinin ziyaretine gitmitim. Nesebimi sordu. Ben de Seyyidim demitim. stad: Hasan misin, Hseyn misin? diye sordu. Ben: Hseyniyim dedim. Bunun zerine stad: Kardeim ben hem Hasaniyim, hem de Hseyniyim buyurmulard.(2)

( 1 ) N.ahiner'in Son ahidler 2. kitabnda Salih zcan'n bu konudaki ifadeleri biraz daha deiiktir. Fakat ayn manadadr.

( 2 ) Salih zcan, 1950'de Ankara'da tahsil yapmakta iken stada yazd bir mektubunda, kendisinin Seyyid oldunu sylemitir. Bu mektubu bizde sakldr. A.B.

S: 51

4- Necmeddin ahiner'in Son ahidler kitabnn birinci cildi sh. 236'da, Erzincan'n ilk devre Milletvekillerinden Hseyin Aksu Bey'den naklettiine gre, bu zatn stad'la Kastamonu'da grmesinde, stad Hazretleri kendisinden nesebini sormu, O da Asllarnn ZeynelAbidin Hazretlerine dayandn sylemi Bu defa o da stad'n nesebini sormas zerine Benim annem Nuriye evld- Resuldendir. Hazret-i Hseyine dayanmaktadr. Babam ise, orann yerlisidir demitir.

5- Eskiehirli saat Muhyiddin Yrten: Halis bir Nur talebesi olan bu zat, Salih zcan'n Seyyidlii mevzuunda, stad Hazretlerinin u rivayetini nakleder: Ziyaretlerimden birisinde, stadn yannda Salih zcan da bulunuyordu. stad ona: Kardeim, sen hakiki Seyyidsin, Nuriye de Seyyid, Mirza da Seyyiddir dedi.(3)

RSALE- NUR'DA BU MES'ELE

imdi Hazret-i stadn ve Nur talebelerinin bu mevzu'da, Risalelere gemi yazl beyanlarnada bir gz atalm:

1- Muhakemat eseri Sh. 38'de Hazret-i stad: Naslki Seyyid olmayan, Seyyidim;ve Seyyid olan, deilim dese, duhl ve hurc haram olduu gibi..:

2- Osmanlca ualar Sh. -287'de, Denizli hadisesi birinci ehl-i vukufu Eer Said Mehdiliini ortaya atsa, talebelerine kabul ettirecek.: diye yazmalar zerine, Hazret-i stad mahkemede verdii cevabta: Ben Seyyid deilim. Mehdi ise Al-i Beyt-i Nebevi'den olacak.. diye cevap verdi.

3- Afyon Mahkemesi mdafaas Osmanlca Sh. 78 ... Hatta Denizlide Ehl-i vukuf: Eer Said Mehdiliini ortaya atsa, btn akirdleri kabul edecek" dediklerine mukabil, Said, i'tiraznamesinde demi ki: Ben Seyyid deilim. Mehdi Seyyid olacak: diye onlar reddetmi. Yoksa ben Seyyid olmadm gibi, hi bir vakit byle haddimden yz derece ziyade hallerde bulunmamm:

( 3 ) Son ahidler 3. Sh.74

S: 52

4- Hem mahkemede Denizli Ehl-i vukufu, baz akirdlerin bu i'tikadlarna gre, bana kar demiler ki: Eer Mehdilik dava etse, btn kirdleri kabul edecekler. Ben de onlara demiim: Ben kendimi Seyyid bilemiyorum. Bu zamanda nesiller bilinmiyor. Halbuki hirzamann o byk ahs l-i Beyt'ten olacaktr. Geri manen ben Hazret-i li'nin (R.A.) bir veled-i manevsi hkmnde ondan hakikat dersini aldm. Ve l-i Muhammed (A.S.M.) bir ma'nada hakik Nur kirdlerine mil olmasndan, Ben de l-i Beyt'ten saylabilirim. (4)

5- Emirda-1. Sh. 55-56'da ... Ezcmle: Hazret-i Hasan Radyallah Anhunun alt aylk hilfetiyle beraber Risale-i Nur'un Ceven-l Kebirden ve Celcelutiyeden ald bir

kuvvet ve feyizle, vazife-i hilafetin en ehemmiyetlisi olan ner-i hakaik- imaniye noktasndan Hazret-i Hasan Radiyallah Anhunun ksack mddetini uzun bir zamana evirerek tam beinci halife nazariyle bakabiliriz. nki adalet-i hakikiye ile bu asrda insanlar mes'ud edebilir bir istidatta bulunan, Risale-i Nurdur ve onun ahs- manevisi, Hazret-i Hasan Radiyallah Anhunun bir muavini, bir mtemmimi, bir manev veledi hkmndedir :

6- Emirda -1, Sh 71'de ...Hatta ben fakir ve muhta olduum ve zhid ve sofi ve riyazeti olmadm ve byk bir eref ve haysiyet ve hanedanlk an ve erefinden hissedar olmadm halde..:

Ve daha bu maddeler gibi Risale-i Nurlarda, stad Hazretlerinin kendisinin maddi, bellibir silsileye bal ve asaletli bir hanedanl, bir siyadetinin olmadn gsteren beyanlar bulunabilir. Fakat bunlar, maksad anlatmak iin yeterlidir..

imdi Nur talebelerinin stad Bedizzaman hakkndaki kanaatlerini gsteren yazl birka maddeyi kaydedelim:

1- Denizli kahraman diye stadn iltifatna mazhar olmu ve Risale-i Nur'un an hakknda yazd medhiye ve irlerine ehname diye stadn takdirine nail olmu k ve vel, ayn zamanda ehl-i tahkik insan merhum ehid Hasan Feyzi Efendi bir medhiyesinde yle der:

( 4 ) Emirda-1 Sh. 261

S: 53

O'na Krd denilmesi ve kaside-i Hazret-i mam- Ali'de grlen kelimesinin hazf ve kalbiyle Krd ima ve iaretinin bulunmas gerekten Krtlne dellet etmez ve onun manevi silsile-i keramet ve siyadetten tenzil ve teb'idini icab ettirmez. Bu isnad ve izafe, Krdistan'da doup byyen ve bu lkabla ma'ruf ve mehur olan bu ztn Risale-i Nur tercman olduunu srf leme iln etmek iindir. Yoksa Krtln ispat etmek iin deildir. Krte bilmesi, o kyafete girmesi ve yle grnmesi, kendini setr ve ihfa iin olup, hakiki hviyyet ve millyetini ihll ve inkr mana ve maksadyla deildir, diye dnyorum dedikten sonra Hasan Feyzi merhum, bir baka maksad ima eder gibi serd-i kelm eder, der ki:

lem-i slmiyet ve insaniyyet ve Harameyn-i erifeyn'e asrlarca hizmet eden bu kahraman Trk milletini, onun ok sevmesinde ve hayatnn mhim bir ksmn hep Trklerle meskn olan bu havalide geirmesinde byk hikmetler, mana ve mlahazalar olsa gerektir...(5)

2- Merhum Husrev Altnbaak aabeyin Hz. stadn bir fotorafnn arkasna yazarak Kastamonu ve Emirdana gnderdii u satrlar onun kanaatn ak gstermektedir:

Bu gnde mele-i a'lann arzda medar- sruru

Bu gnde sekene-i arzn mele-i a'lada medar- iftihar

Bu gnde Habibullahn medar- nazar

Bu gnde Mslmanln ser tac

Bu gnde hakikatlarn imam

Hem bu gnde mahbub-u Hda Hem bu gnde allame-i asr

Hem bu gnde zulmetin nuru

Hem btn gnlerde Mehdi-i a'zam Hem molla Said-i Nursi

Hem Bedizzaman el-Krd

( 5 ) Osmanlca Emirda Lahikas Sh. 16

S: 54

3- Nur Risalelerini yazp oaltmay hayatnn en ba gayesi bilen ve iittiimize gre btn Risale-i Nur eczalarn batan sona kadar 16 defa yazp bitiren, Isparta Kulenl merhum Kk Ali Efendinin yirmi ikinci Lem'ann ahirindeki bir cmleye hiye olarak kaydettii bir yazsnda der ki:

... Hususan Risale-i Nur'un Mellifi, zamann Abdlkadiri stadmz Said-i Nurs Hazretlerine, sair evliyaya muhalif, mphem deil, sarihen haber vermesi, bizce birinci l den olduu kat'idir. nki sinek gibi bir mahlukun stadmz ta'ciz etmemesi, neslinden olan Abdlkadir-i Geylan'den irsiyet alm. Geri stadmz mahkemelerde Ehl-i vukufa kar: ikinci l-i Beyt'den olduunu onlara ispat etti. Maksad tam ihlsa muvaffak olduu iin kendi ahsn azlediyor. Kur'ann bir elmas klnc olan Risale-i Nur'u gsteriyor...(6)

4- stadn manevi evlad ve fedai talebesi Merhum Ceylan'n vefat mnasebetiyle; hayatta kalm Hz. stadn hizmetkrlarnnn nerettikleri mektublarndaki u cmleler bu husustaki kanaatlarn izhar etmektedirler:

... Bir mcahid-i ekber, hem bir mehdi-i azam, hem bir mceddid-i ekmel ve hem bir ferd-i ferid olan Merhum stadmz Bedizzaman Hazretlerinin Mematm hayatmdan ziyade imana hizmet edecektir haberi aynen tahakkuk etmitir. Tahiri, Sungur, Zbeyr, Bayram, Hsn.

te, ekser Nur talebelerinin husus kanaatleri bu merkezdedir. Yalnz merhum Hasan Feyzi Efendi'nin ifadesi ilk grnte stad birinci Ale dhil eder gibi grnyorsa da, dikkat edilirse, ve onun manev silsile-i keramet ve siyadetten tenzil ve teb'idini icab ettirmez. ifadesinde manevi l cihetini nazara vermektedir.

Merhum Kk Ali ise, Osmanlca Lem'alar'n 22. Lem'asnn hirindeki Eski zamanda manev gayet byk kuds bir imamn bize kar gayb kerametiyle. cmlesinin altna haiye olarak koyduu ibare, onun tarafndan konulduu iin, stad Hazretlerinin tensib ve tasvibini alp almadn bilmemekle beraber, stad tarafndan yeni yaz Lem'alara konulmad kesindir.

( 6 ) Osmanlca Lem'alar Sh. 507 = Kk Ali Efendi, bu meselede delil olarak, sadece sinein stad ta'ciz. etmemesini gsteriyor. A.B.

S:55

BAKA GRLER

Bu konuda dier baz Nur llebelerinin kanaatleri ise, mes'elenin zhir keyfyeti cihetine gredir. Bu ikinci ksm Nur talebesi zatlarn da kanaat ve fikirlerini gsteren yazlarn buraya alalm:

1- Risale-i Nurun nerinde hizmeti byk apta sebkat eden ve Nur'un d leme yaylmasnda kendi zamanna gre ehemmiyetli bir ekilde vasta olan nebolulu merhum Selahaddin elebi 1946'larda ilk olarak stadn Tarihe-i Hayatndan bir hlsa kararak, bata resmi makamlar olmak zere bir ok yerlere gndermiti. Ayn zamanda o yaz Hazret-i stad

tarafndan lhikaya geirilmi ve bilhare ufak bir ta'dilden sonra, stad onu Osmanlca Asy Msa'nn ahirine derc etmilerdi. te o yaznn ba taraflar yledir:

Tercme-i haline ksaca bir nazar:

Bitlis'in Hizan kazasndan Isparta (sparit) Nahiyesinin Nurs Kynde domutur. Anas Nuriye Hanm, babas Mirza Efendidir. Krt ailesine mensub olmakla beraber, kendisi asla Trklk, Krtlk, Araplk, Acemlik tanmaz. Milliyeti ancak din bakmndan kabul eder. Dnyadaki btn Mslmanlar ve muhtelif dinlerden slmiyete girenler kardeidir.. (7)

2- Hizmetini Risale-i Nur nerine hasr ve vakf eden ve halen mcerred yaayan Erzurum'un saf kan Trklerinden olan Muzaffer Arslan Hoca 1960 senesinde din dmanlarnn yalan, tezvir ve iftiralarnn maaln yapan baz gazetelerin neriyatna kar Zbeyr aabeyle birlikte hazrlayp nerettii Bedizzaman Said-i Nursi ve Din Dmanlar adl eserinin 4. sahifesinde stad iin yle der:

Bedizzaman'a yaptklar bu neseb isnad ve tefrikden dolay ayrcalk yapm olmazlar. Bunlara gre Mslman olmazsan veya Mslman limi bulunmazsan ; Krd deil ne olursan ol, hibir mahzur ifade etmez.

Mesele Bedizzaman'n Krt olduunu ortaya koymak deil... O bir slm mcahidi olmak ve bu mcahedesiyle senelerden beri ifal edilmi Mslman mnevverlerini gafletten uyandrmak vazifesinde bulunduu iin, bu Krtlk mes'elesi ortaya atlmtr. Bu adamlar byle rk neseblerle uramasnlar. Hepsinin neseblerini ortaya dkmeye muktedir bulunuyoruz..:

( 7 ) Osmanlca Emirda-1 Sh. 127

S: 56

Muhterem Muzaffer Arslan Hoca'nn ifadesindeki maksad u olsa gerek:

Yani mfterilere gre stadn Krtl bir bahanedir. Ne olursan ol, gvur ol, dnme ol, Yahud ol, fakat sadece dindar olma, Mslmanlk yapma yeter demek istemektedir.(8)

3- Bedizzaman'n krk senelik cihad arkada v