1  

1. บทนา

1.1 ความสาคญ และทมาของปญหา

จงหวดอตรดตถเปนจงหวดทมการปลกผลไมจานวนมาก โดยเฉพาะทเรยนสายพนธตางๆ ซงสวนทเรยนทอยในจงหวดอตรดตถโดยสวนมากมการปลกอยบรเวณเชงเขาและหบเขา ซงทาใหมลกษณะของสภาพแวดลอมทแตกตางจากสวนทเรยนในภาคตะวนออกและภาคใต ซงจากสภาพแวดลอมทแตกตางกนดงกลาวจงสงผลใหโรคทเกดขนในสวนทเรยนทง 2 แหงมความแตกตางกน โดยโรคสวนมากทเกดขนกบทเรยนมกเปนโรคทเกดจากเชอราชนดตางๆ โดยเฉพาะโรครากเนา และโคนเนาทเกดในชวงฤดฝน ซง เชอรา Phytophthora palmivora เปนสาเหตหลกของการกอโรค ดงนนการควบคมเชอรากอโรค เกษตรกรมความจาเปนทจะตองใชสารเคมในการควบคม ทาใหเพมมลคาของตนทน เนองจากสารเคมราคาแพง นอกจากนนยงเกดการตกคางของสารเคมในสงแวดลอม ทาใหแหลงเพาะปลกเสยสภาพ และสภาพแวดลอมเกดการเสอมโทรม สงผลใหเกดปญหาในระยะยาว ดานการใหผลผลตตาลงเรอยๆ จากปญหาดงกลาวจดเปนปญหาสาคญอยางมากทเกษตรกรชาวสวนกาลงประสบปญหา ดงนนการนาระบบชวะวถ โดยการนาเชอจลนทรยท เปนปฏปกษตอเชอรากอโรค เชน Trichoderma spp. และ Streptomyces humidus ทมการรายงานวาสามารถควบคมโรครากเนาและโคนเนาได เขามาใช นอกจากจะเปนการใชธรรมชาตควบคมกนเอง ไมมสารพษตกคางแลว ยงเพมจานวนประชากรจลนทรยทเปนประโยชนในพนดนอกดวย สงผลใหเกดการพฒนาอยางยงยนและสามารถแกปญหาตางๆทเกดขนกบชาวสวนทเรยนได

ดงนนในการศกษาวจยครงนจงศกษาชนด และการทางานของเชอจลนทรยทเปนเชอปฏปกษตอโรครากเนา และโคนเนาของสวนทเรยนในเขตอาเภอลบแล โดยการจดประชมและวางแผนการดาเนนงาน เพอใหเกดความรวมมอกบกลมเกษตรกร และสรางความมนใจใหกบเกษตรกรชาวสวนทเรยน จากนนทาการคดเลอกเชอจลนทรยทปฏปกษตอเชอรา P. palmivora สาเหตโรครากเนาและโคนเนา จากพนทปาสมบรณในเขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ เพอใหไดเชอทสามารถเจรญเตบโตไดดในสภาพแวดลอมใกลเคยงกน และทาการทดสอบสภาวะการเจรญเตบโต และความเปนไปไดในการนาเชอปฏปกษทไดไปประยกตใชควบคมโรครากเนาและโคนเนาในสวนทเรยน เพอใหเกดประโยชนสงสด พรอมทงเผยแพรองคความรใหกบเกษตรกรชาวสวนทเรยน โดยการจดทารปแบบบทเรยนทองถน ในเรองการใชชววธในการควบคมเชอรากอโรครากเนาและโคนเนาทเกดขนตอไป เพอใหองคความรทได สามารถเผยแพรไปยงกลมเกษตรกรชาวสวนทเรยนในพนทอนๆ ตอไป

2  

1.2 วตถประสงคของการวจย

1.2.1 เพอคดเลอกสายพนธเชอทปฏปกษตอเชอรากอโรค P. palmivora 1.2.2 เพอศกษากระบวนการควบคมของเชอปฏปกษตอ เชอรากอโรค P. palmivora 1.2.3 เพอศกษาสภาวะและรปแบบการนาเชอปฏปกษไปใชในการควบคมเชอรากอโรคP. palmivora

ในสวนทเรยน 1.2.4 เพอจดการเผยแพรความรและประโยชนในการใชชววธควบคมการเกดโรครากเนาและโคนเนา

ในสวนทเรยนใหแกเกษตรกรและผทสนใจ โดยการจดทาบทเรยนทองถน 1.3 ขอบเขตของการวจย

พนททศกษา คอ การกาหนดพนทศกษาเฉพาะพนทสวนทเรยนทมการเปลยนแปลงจากสภาพสวนปาทเรยนดงเดมเปนพนทสวนทเรยนเกษตรเคมทไดรบผลกระทบดนโคลนถลม กบพนทเปรยบเทยบ (ปาสวนทเรยนพนเมอง) เขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

ประเดนศกษา ประกอบไปดวย

1) สารวจความหลากของสายพนธ P. palmivora ทกอใหเกดโรครากเนาในสวนทเรยน อาเภอ ลบแล จงหวดอตรดตถ โดยการเกบตวอยางตนทเรยนทเกดโรครากเนา มาทาการแยกเชอ P. palmivora เพอหาสายพนธทกอใหเกดโรคขนรนแรง ๒ สายพนธ

2) คดเลอกและจาแนกชนดของจลนทรยทเปนปฏปกษตอเชอรา P. palmivora โดยการเกบ ตวอยางดนในพนทเกษตรธรรมชาต อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ มาคดแยกเชอทอยในดน แลวทดสอบความเปนปฏปกษโดยการเพาะเลยงรวมกนกบ P. palmivora ในหองปฏบตการ

3) ศกษาสภาวะและรปแบบการนาเชอปฏปกษไปใชในการควบคมเชอรากอโรคP. palmivoraในสวนทเรยน และเปรยบเทยบกบการใชสารเคมประเภท 25 เปอรเซนต เมทธาแลกซล และ 80เปอรเซนต ฟอสเอทธล อะลมนม ในการควบคมโรครากเนา

4) จดทาหวเชอบรสทธ หรอ สารตอตานบรสทธทไดจากเชอปฏปกษ ตอโรครากเนาในทเรยน เพอสงไปยงพนทใกลเคยง เพอทาการขยายผลการศกษา

5) จดทาบทเรยนทองถนรวมกบเกษตรกรชาวสวนทเรยน โดยนาเสนอในเนอหาของกรรมวธการใชชววธในการควบคมโรครากเนาในทเรยน ดวยเชอปฏปกษ และแจกไปตามชาวสวนทเรยน และองคการบรหารสวนตาบลตางๆ ทมการเพาะปลกทเรยน

3  

6) ประเมนผลโครงการ โดยการเขาสารวจพนท ทไดรบบทเรยนทองถน ในเนอหา การใชชววธ ในการควบคมโรครากเนาในทเรยน ดวยเชอปฏปกษ เพอทราบถงการใชประโยชนไดจรงจากบทเรยนทองถน 1.4 ทฤษฎ สมมตฐาน และหรอกรอบแนวความคดของการวจย

ปญหาของเกษตรกร: รากเนาในตนทเรยน สมมตฐาน: การใชจลนทรยปฏปกษในการควบคม

สงผลกระทบ: การใชสารเคมในการควบคม เชอกอโรค แทนสารเคม

ตอบโจทย: การแกปญหาโรครากเนาดวยชววธ

การเกบตวอยางรากเนาจากพนทสวนทเรยน เพอศกษาสายพนธของเชอรา P. palmivora ทมผลตอทเรยนในระดบรนแรง

การเกบตวอยางดนในพนทเกษตรอนทรยทใกลเคยงสวยทเรยน เพอหาเชอปฏปกษ เชอรา P. palmivora ทมผลตอทเรยนในระดบรนแรง

ศกษาปจจยทมผลตอการปฏปกษของจลนทรย ตอเชอรา P. palmivora

ศกษาสภาวะ และกรรมวธในการใชจลนทรยปฏปกษ ในการควบคมเชอรา P. palmivora ในสวนทเรยน

เปรยบเทยบการควบคมโรคราเนาจากการใชจลนทรยปฏปกษ กบการใชสารเคม

ผลตหวเชอสาหรบการควบคมเชอรากอโรครากเนา และบทเรยนทองถน รวมกบเกษตรกร และเผยแพรไปยง กลมเกษตรกรสวนทเรยน ในพนทใกลเคยง

ตดตามประเมนผลโครงการจากความพงพอใจของกลมเกษตรกรผไดรบการถายทอดความร ผานบทเรยนทองถน

4  

1.5 แผนการถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมายเมอสนสดการวจย

1.5.1 จดการเผยแพรองคความรในรปแบบบทเรยนทองถนททาขนจากความรวมมอของกลมเกษตรกรสวนทเรยน ในการควบคมเชอรากอโรครากเนาในสวนทเรยนโดยเชอปฏปกษมาใหแกเกษตรกรผสนใจ

1.5.2 ผลตหวเชอหรอ สารบรสทธจากเชอปฏปกษ เพอแจกแกกลมเกษตรกรในพนทใกลเคยง เพอทาใหเกดการถายทอดในเชงปฏบต

1.5.3 นาเสนอหรอตพมพในวารสารวชาการหรอสมมนาวชาการระดบชาตหรอนานาชาต

1.6 วธดาเนนการวจยโดยสรปทฤษฎ และ/หรอ แนวทางความคดทนามาใชในการวจย

การดาเนนการศกษาวจยจะแบงเปน 3 ชวงการศกษาดงนคอ

1.6.1 ศกษาเชอรากอโรครากเนา และคดแยกเชอกอโรคจากตวอยางรากเนาในตนทเรยน เขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

1) รวบรวมขอมลเกยวกบสถานการณปญหาดานเชอรากอโรครากเนาทเกดขนในสวนทเรยน โดยการจดประชมแลกเปลยนความคดเหนรวมกนระหวางคณะวจยและเกษตรกรผปลกสวนทเรยนรวมถงการลงพนทเพอสารวจและเกบขอมล โดยการมงศกษาของอายของตนทเรยนทตดเชอโรครากเนา ลกษณะของการตดโรค และสาเหตทมาของเชอกอโรค

2) เกบตวอยางรากเนาของตนทเรยน ในสวนทเรยน อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ จานวน 20 ตวอยาง เพอทาการคดแยกเชอ P. palmivora สาเหตหลกของการเกดรากเนา ดวยอาหารเลยงเชอเฉพาะ Phytophthora Selective Medium แลวคดเลอก โคโลนทใหผลบวกกบอาหารเฉพาะ สงศกษาความแปรผนของสายพนธ ในสถาบนทผานมาตรฐานการวเคราะหสายพนธจลนทรย เพอหาสายพนธทเปนสาเหตของโรครากเนาทรนแรง จานวน 2 สายพนธ ในการทาการศกษารวมกบเชอปฏปกษตอไป

5  

1.6.2 ศกษาเชอปฏปกษตอเชอรา P. palmivora ทคดแยกจากดนสวนเกษตรอนทรย ในพนทใกลเคยงสวนทเรยน อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

1) คดเลอกพนท ททาการเกษตรอนทรยในบรเวณใกลเคยงสวนทเรยน อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ เพอทาการเกบตวอยางดนในพนทเกษตรกรรม มาคดแยกเชอจลนทรยดวยอาหารเลยงเชอ Nutrient agar และ Potato dextrose agar นาจลนทรยทคดแยกไดมาทดสอบการปฏปกษตอเชอรา P. palmivora โดยการเพาะเลยงรวมกนในสภาวะบนอาหารแขง และสงเชอทสามารถยบยงการเจญเตบโตของเชอรา P. palmivora ดทสด 3 สายพนธไปวเคราะหชนดและสายพนธของเชอปฏปกษ ในสถาบนทผานมาตรฐานการวเคราะหสายพนธจลนทรย

2) ศกษาสภาวะการปฏปกษของเชอราปฏปกษ โดยการนามาเลยงในอาหารเหลว เพอนานาเลยงไปทดสอบความเปนปฏปกษตอเชอ P. palmivora เพอศกษาถงการควบคมเกดจาก สารทเชอปฏปกษผลตขน หรอ เกดจากเชอปฏปกษ เปนปรสตตอเชอ P. palmivora

3) ผลตเชอปฏปกษบรสทธ หรอสารสงเคราะหจากจลนทรยปฏปกษในรปแบบทงายตอการนาไปใชในสวนทเรยน และนาไปทดสอบกบสวนทเรยนจานวน 3 แปลงในเขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ โดยทาการเปรยบเทยบความสมบรณของตนทเรยน และจานวนการระบาดของโรครากเนาหลงการควบคม ระหวาง สวนทเรยนทใชวธเคมเกษตร กบแปลงทใชชวะวถ ดวยการควบคมโรครากเนาดวยเชอจลนทรยปฏปกษ

1.6.3 การสรป ตดตาม ประเมนผล และเผยแพรองคความรเกยวกบการควบคมเชอรากอโรครากเนาในสวนทเรยนแกเกษตรกรและผสนใจ 1) จดเวทประชาคมระหวางเกษตรกรสวนทเรยนในแปลงทดลอง เพอหาขอสรปของการใชชวะวถในการควบคมโรครากเนา เปรยบเทยบกบการใชสารเคมในการควบคม เพอทาบทเรยนทองถนเผยแพรไปยงเกษตรกรทสนใจในเขตพนทใกลเคยง

2) แจกจายเชอปฏปกษหรอสารสงเคราะหจากเชอปฏปกษในรปแบบทงายตอการนาไปใช และคมอบทเรยนทองถน ใหกบเกษตรกรสวนทเรยนในพนทใกลเคยง โดยความรวมมอในการแจกจายกบองคการบรหารสวนทองถน เพอทาการเกบขอมลระดบความพงพอใจในการใชชวะวถในการควบคมโรครากเนาในทเรยน ของเกษตรกรทสนใจ

6  

3) จดทาเปนรปเลมเอกสารเพอจดสงแหลงทนและการสงผลงานตพมพในวารสารภายใน หรอ ตางประเทศ เพอแสดงศกยภาพของงานวจย

1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.7.1 เกดการรวมกลมของเกษตรกรผปลกทเรยนในจงหวดอตรดตถ

1.7.2 ทราบถงขอมลการแพรกระจายของเชอรากอโรครากเนาทเกดขนภายในสวนทเรยนจงหวดอตรดตถ

1.7.3 ไดเชอปฏปกษทมความสามารถในการควบคมเชอรากอโรครากเนาในสวนทเรยนจงหวดอตรดตถ

1.7.4 เกษตรกรสามารถนาเชอปฏปกษไปใชในสวนทเรยนและลดการใชสารเคมลงได

1.7.5 ไดบทเรยนทองถน ซงสามารถใชเปนขอมลพนฐานในงานวจยเชงพนฐานและประยกตตอไป แกสถาบนการศกษา เอกชน และเกษตรกรผสนใจตอไป

7  

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของ

2.1 ทเรยน

ทเรยนเปนไมผลยนตนขนาดใหญชอบอากาศรอนชน อณหภมทเหมาะสมอยในชวง 25 - 30 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธสงประมาณรอยละ 75 -85 ดนทเหมาะสมควรระบายนาดและมสภาพความเปนกรดเปนดาง (คา pH) ประมาณ 5.5 - 6.5 และทสาคญควรเลอกแหลงปลกทมนาเพยงพอตลอดชวงหนาแลง ทเรยนจะใหผลผลตหลงการปลก 5 - 6 ป ชวงอายทใหผลผลตสงประมาณ 10 ปขนไป ผลผลตประมาณ 80 - 110 ผล/ตน หรอประมาณ 240 -320 กโลกรม/ตน/ป (คดนาหนกเฉลยผลละ 3 กโลกรม)

ทเรยนเปนไมผลทมระบบรากหาอาหารตนโดยอยลกจากผวดนประมาณ 20 -30 เซนตเมตร จงตองการชวงแลวเพอใหเกดสภาพเครยดกอนออกดอกไมนานนก ตนทเรยนทสมบรณมใบยอดแก ผานชวงแลงเพยง 10 -14 วน และมอากาศหนาวเยนลงเลกนอย ทเรยนจะออกดอก ระยะพฒนาของดอก (ระยะไขปลา - ดอกบาน) ใชเวลาประมาณ 55 - 60 วน ระยะพฒนาของผล (จากดอกบาน - เกบเกยว) จะแตกตางกนในแตละพนธ เชน กระดม 12 - 13 สปดาห หรอประมาณ 90 วน ชะน 15 -16 สปดาห หรอประมาณ 110 วน หมอนทอง 18 - 19 สปดาห หรอประมาณ 130 วน อณหภมทเหมาะสมในการเกบรกษาผลผลต 14 -16 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธรอยละ 85 - 95 สามารถเกบรกษาทเรยนไดนานประมาณ 2 สปดาห ถาอณหภมตากวา 14 องศาเซลเซยส จะเกดอาการเนอชา (Chilling injury) ในสวนฤดกาลของผลผลตทเรยนภาคตะวนออก คอ เมษายน - มถนายน และภาคใต คอ มถนายน - สงหาคม ซงจงหวดอตรดตถมสายพนธทใกลชดกบสายพนธทางภาคตะวนออก จงมการผลตทเรยนออกมาในชวงเดอน เมษายน - มถนายน ของทกป

โดยในจงหวดอตรดตถมการปลกสวนทเรยนจานวนมากซงพนธทนยมปลก ไดแก พนธหมอนทอง และทเรยนสายพนธพนบานตางๆ เชน หลงลบแล และหลนลบแล จากลกษณะภมประเทศของจงหวดอตรดตถสามารถแบงไดเปน 3 ลกษณะคอ

- ทราบลมแมนา เกดอยบรเวณสองฝงของแมนานาน และลานาสาขาทไหลมาบรรจบกบแมนานาน สภาพพนทสวนใหญคอนขางราบเรยบ มระดบความสงของพนทประมาณ 50-100 เมตรจากระดบนาทะเลอยในเขตอาเภอตรอน อาเภอพชย อาเภอลบแล อาเภอทองแสนขน และบางสวนของอาเภอเมองอตรดตถ

8  

- ทราบระหวางหบเขาและบรเวณลกคลนลาด เปนบรเวณทอยตอเนองจากทราบลมนาทางดานเหนอและดานตะวนออกของจงหวด มความสงระหวาง 100-400 เมตร จากระดบนาทะเลอยในเขตอาเภอทองแสนขน อาเภอลบแล อาเภอนาปาด อาเภอฟากทา อาเภอบานโคก และบางสวนของอาเภอเมองอตรดตถ

- เขตภเขาและทสง เปนภมประเทศทพบมากประมาณครงหนงของพนทจงหวด มความสงของพนทระหวาง 400-1,000 เมตร ในบรเวณดานเหนอและดานตะวนออกของจงหวดโดยเฉพาะในเขตอาเภอบานโคก อาเภอฟากทา อาเภอนาปาด อาเภอทาปลา อาเภอลบแล และบางสวนของอาเภอเมองอตรดตถ

สาหรบภมอากาศจดอยในภมอากาศแบบฝนเมองรอนเฉพาะฤด(Tropical climate) โดยมระยะชวงฝนสลบกบชวงอากาศแหงแลงแตกตางกนชดเจนและเนองจากภมประเทศสวนใหญเปนภเขาสงและทสง จงทาใหอากาศรอนจดในฤดรอนและหนาวจดในฤดหนาว ฤดรอนเรมตงแตเดอนมนาคม – พฤษภาคม อณหภมเฉลย 35 องศาเซลเซยส ฤดฝนระหวางเดอนมถนายน – ตลาคม มปรมาณนาฝนเฉลย 1,500 มลลเมตรตอป และฤดหนาวระหวางเดอนพฤศจกายน – กมภาพนธ อณหภมเฉลย 15 – 17 องศาเซลเซยส

จากลกษณะของสภาพภมประเทศและภมอากาศดงกลาวสงผลใหการเขาทาลายของเชอโรคในสวนทเรยนจงมความแตกตางจากภาคตะวนออกและภาคใต จากขอมลการระบาดของเชอโรคในทเรยนจากกรมสงเสรมการเกษตรกรพบวาโรคทสาคญของทเรยนทพบวาเปนปญหาแกเกษตรกร มากทสดคอ โรครากเนา และโคนเนา ซงเกดจาก เชอรา P. palmivora เจรญเตบโตเขาไปทาลายทเรยนทงทโคนตน ลาตน กงและราก โดยจะสงเกตไดจากตนทเปนโรคนจะมใบดาน ไมเปนมนและสจะคอยๆ เปลยนเปนสเหลองแลวรวงหลน ตนทเปนโรคจะแสดงอาการเนาและใบเหยว แผลทตนหรอกงจะเนาเปนจดฉานาเปลอกจะเนาเปนสนาตาลและมเมอกไหลออกมา ซงจะสงเกตไดในเวลาเชาหรอชวงทมอากาศชน เมอถากเปลอกออกจะเหนเปลอกดานในมสนาตาลแดงหรอนาตาลเขมและถาขดดรากจะพบวาทรากแกวและรากฝอยถกทา ลายเนาเปนสนาตาล ทา ใหตนทเรยนทรดโทรมและตายในทสด ทาใหเกษตรกรหนมาใชสารเคม Metalaxyl ในการควบคมรากอโรคชนดน แตเนองจากสารเคมน ไมสลายไปในธรรมชาต และตกคางทพนดน ทาใหเกดการลดจานวนของจลนทรยทเปนประโยชนในดนอกดวย และทาใหดนเสอมสภาพ หลงจากการใชเปนระยะเวลานาน ทาใหปญหาของการปลกทเรยนทสาคญ คอ โรคและแมลงศตรพช ตงแตระยะแรกๆ ของการเจรญเตบโตจนกระทงใหผลผลต ซงไดแก โรคโคนเนาและผลเนา เกดจากเชอรา P.palmivora (Butl.)Butl. โรคใบตดเกดจากเชอรา Rhizoctonia sp. โรคจดสนมเกดจากเชอรา Caphaleuros virescens Kunz. โรคราสชมพเกดจากเชอรา Corticium salmonicolor berk et Br. โรคใบไหมเกดจากเชอรา

9  

Colletotrichum sp. โรคราแปงเกดจากเชอรา Oidium sp. และโรคแอนแทรคโนสเกดจากเชอรา Gloeosporium sp. สวนแมลงศตรพชนน ไดแก ไรแดง เพลยไกฟาหรอเพลยไกแจ แมลงคอมทอง มวนดดนาเลยงขวดอกและผล หนอนคบกนใบ เพลยหอย เพลยแปง หนอนเจาะผลทเรยน หนอนเจาะเมดทเรยน (สชาต, 2531; ทวป และ ภาวนา, 2534) โรคทมความสาคญทาใหมการสญเสยทงดานปรมาณและคณภาพภายหลงการเกบเกยวคอ โรคผลเนาทเกดจากเชอรา P. palmivora

2.2 เชอราไฟทอปทอรา (Phytophthora)

2.2.1 ลกษณะเชอราไฟทอปทอรา

ไฟทอปทอราเปนเชอราในกลมโอโอไมซส (oomycetes) มทงอาศยอยในนาและในดน มลกษณะเปนเสนใยสขาวแตกกงกานสรางสปอรแรงเจยม (sporangium) บนสปอรแรงจโอฟอร (sporangiophore) ภายหลงทเจรญเปนสปอรแรงเจยมแลวสปอรแรงจโอฟอรจะเจรญใหสปอรแรงจโอฟอรใหมจากปลายอนเดม และดนสปอรแรงเจยม ไปดานขางของสปอรแรงจโอฟอร โดยสวนทเปนสปอรแรงจโอฟอรนนจะมลกษณะบวมพองกวาเสนใยปกต สปอรแรงเจยมมรปรางคลายผลมะนาวใหกา เนดซโอสปอร (zoospore) ทอณหภมระหวาง 12-15 องศาเซลเซยส และอาจงอกเปนทอ (germ tube) เขาทา ลายพชไดโดยตรงทอณหภมสงกวา 15 องศาเซลเซยส สา หรบซโอสปอรจะดนออกทางปลายสปอรแรงเจยมดานทมปม (papilla) (ภาพท 2.1)

ไฟทอปทอรามการขยายพนธทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ โดยแบบอาศยเพศจะมการผลตซโอสปอรแรงเจย (zoosporangia) ซงจะมการปลดปลอย zoospores ทเคลอนทโดย biflagella หลงจากวายนาระยะหนงแลวจงเขาเกราะ (encyst) และงอกเปนทอหรอสรางซโอสปอรขนอก สวนการขยายพนธแบบใชเพศนนสายราเพศผ (male hypha) จะเจรญเปนแอนเทอรเดยม และสายราเพศเมย (female hypha) จะเจรญเปนโอโอโกเนยม (oogonium) แลวใหกา เนดโอโอสปอร (oospore) (ประสาทพร, 2534) ซงจะงอกเปนทอและเจรญเปนเสนใยหรอเจรญเปนสปอรแรงเจยมตอไป การขยายพนธแบบไมอาศยเพศของเชอรา P. palmivora สามารถผลตสปอรได 2 ชนดคอ zoospore และ chlamydospores แตถาเปนแบบอาศยเพศผลตสปอรชนด oospore (www.botany.unimelb.eolu.au/…/duriansite/ phytophthora.htm/) (ภาพท 2.2) เสนใย ของราเจรญอยในเซลลพชและอยระหวางเซลลพชซงจะแทง haustorium เขาไปในเซลลพช เชนเชอ P. infestans ททา ใหเกดโรคใบไหมของมนฝรงและมะเขอเทศ ดงแสดงในภาพท 2.3 ซงมวงจรชวตดงน คอ เชอรา P. infestans สามารถอยขามฤดในลกษณะทเปนเสนใยตดมากบหวมนฝรง เสนใยจะเจรญเขาไปในหว ตาและหนอของมนฝรง เมอนา

10  

ไปขยายพนธราจะเจรญเขาสสวนของลา ตนและสวนตางๆเหนอดน จากนนจะเกดสปอรแรงจโอฟอรแทงออกมาทางปากใบ (stomata) และมสปอรแรงเจยมทปลาย เมอแกเตมทจะหลดไปกบฝน เมอตกลงบนใบหรอตนทมนาเพยงพอกจะงอกเขาไปทา ลายพชและทา ใหเกดโรคได (ประสาทพร, 2534)

ภาพท 2.1 โครงสรางสปอรแรงเจยม (sporangium) ของ Phytophthora palmivora โดยทตา แหนงกลางภาพมการปลดปลอยซโอสปอร (zoospores) ออกจากดานทม papilla ของสปอร-แรงเจยม (ทมา : http://ag.arizona.edu/classes/plp427L/sporan.ipg)

11  

ภาพท 2.2 วงจรชวตของเชอราในกลม Phytophthora (ทมา : www.botany.unimelb.eolu.au/…/duriansite/phytophthora.htm/)

ภาพท 2.3 วงจรโรคใบไหมของมะเขอเทศและมนฝรงทเกดจาก Phytophthora infestans (ทมา : www.cals-ncsu.edu/…/Faculty/ristaino/graphics/fig1.gif)

12  

ไฟทอปทอราทา ใหเกดโรคกบพชหลายชนด เชน ผก, ไมดอกไมประดบ, พชลมลกตางๆ รวมทงพชยนตน เชน ทเรยน, มะละกอ, มะเขอเทศ, ยาสบ, มนฝรงและยางพารา เปนตน (ประสาทพร, 2534; Erwin and Reberio, 1996 ) สวนมากทา ใหเกดอาการรากเนา, โรคเนาระดบดน, โรคเนาของลา ตนและหว บางชนดจะทา ใหเกดอาการใบไหม หรอทาลายกงออนและผล บางชนดมพชอาศยทจา กดสามารถเขาทา ลายพชไดเพยงหนงหรอสองชนดเทานน แตบางชนดมพชอาศยทกวางขวาง ตวอยางเชอไฟทอปทอราทเปนสาเหตของโรค เชน P. parasitica var nicotianae สาเหตโรคแขงดา ของยาสบ, P. parasitica สาเหตโรคโคนเนา, รากเนาของสม, โรครากเนาและยอดเนาของสบปะรด, โรคเนาดา ของกลวยไม, โรคผลเนาของมะเขอยาว, โรคโคนเนาระดบดนและผลเนาของมะเขอเทศ และ P. palmivora สาเหตโรครากเนาและโคนเนาของทเรยนรวมทงโรคใบรวงและเสนดา ของยางพาราดวย เชอราในกลม Phytophthora ซงกอใหเกดโรคใบรวง (Phytophthora leaf fall) และเสนดา (black stripe) ในยางพาราพบแพรกระจายในหลายๆประเทศมหลายสปชสไดแก P. palmivora, P. botryosa, P. hevea, P. meadii และ P. parasitica แตในประเทศไทยสปชสทตรวจพบมากเมอมการระบาดของโรคดงกลาวคอ P. palmivora และ P. botryosa ตนทเรยนทเปนโรคใบรวงจากเชอราดงกลาวจะปลายยอดตาย และเปลอกลาตน เปลอกราก มการไหลของของเหลวจากตนทเรยน ซงเปนลกษณะอาการทแตกตางจากตนทเรยนทใบรวงโดยเชอราสาเหตอนๆเชน Oidium spp. และ Colletotrichum spp. (พงษเทพ, 2522) ใบทเรยนทรวงจะมทงสเขยวสดหรอสเหลอง ลกษณะทปรากฏเดนชดคอมรอยชาดา อยบรเวณกานใบและทจดกงกลางของรอยชามหยดนายางเกาะตดอย เมอนา ใบทเรยนเปนโรคมาสะบดไปมาเบาๆ ใบยอยจะหลดทนท ซงตางกบใบทเรยนทรวงหลนตามธรรมชาตเมอนา มาสะบดใบยอยจะไมรวง ลกษณะแผนใบบางครงจะเปนแผลทมลกษณะชาฉานา ขนาดแผลไมแนนอน (สถาบนวจยยาง, 2544 ข) (ภาพท 2.4ก) สวนโรคเสนดา เปนโรคทมความสาคญทางเศรษฐกจของอตสาหกรรมยางธรรมชาตและเปนอนตรายแกตนยางมากทสดโรคหนงในประเทศไทย โรคนแพรระบาดอยางกวางขวางในพนทปลกยางทวไปโดยเฉพาะอยางยงในทองททเกดโรคใบรวงและฝกเนาระบาดเปนประจา ทกป ลกษณะอาการของโรคในระยะแรกจะสงเกตเหนบรเวณเปนโรคมลกษณะเปนรอยชาเหนอรอยกรดโดยมสผดปกต ระยะตอมาจะกลายเปนรอยบมสดา หรอนาตาลดา เปนเสนขยายขนลงตามแนวขนานกบลา ตน เมอเฉอนเปลอกออกจะเหนรอยบมสดา เปนลายเสนดา บนเนอไมอาการขนรนแรงเปลอกหนากรดบรเวณทเปนโรคปรเนา, มนายางไหล และเปลอกจะเนาหลดออกมา เปลอกทงอกใหมจะเสยหายจนทา การกรดยางซาบนหนาทเปนเปลอกงอกใหมไมได ทา ใหตนยางมระยะเวลาทใหผลผลตสนลงเปนเวลา 8-16 ป ถาการเขาทา ลายของเชอไมรนแรงเปลอกจะเปนปมปม (ภาพท 2.4ข) (พงษเทพ, 2522; สถาบนวจยยาง, 2544 ข)

13  

ภาพท 2.4 โรคทเกดจากเชอรา Phytophthora palmivora และ Phytophthora botryosa

ก. โรคใบรวงทเกดจากเชอราในกลมไฟทอปทอรา (Phytophthora leaf fall)

ข. โรคเสนดา (back stripe)

(ทมา : สถาบนวจยยาง, 2544 ข)

2.2.2 ปฏสมพนธระหวางพชและเชอกอโรค (plant-pathogen interaction)

พชสามารถตอบสนองตอเชอกอโรคได 2 ปฏกรยาคอ ตอบสนองดวยการแสดงอาการเกดโรค (compatible reaction) และตอบสนองดวยการไมแสดงอาการของโรค (incompatible reaction) ในปฏกรยา compatible เกดขนเมอพชพนธออนแอ (susceptible) ถกรกรานดวยเชอโรคทรนแรง (virulent pathogen) และปฏกรยา icompatible เกดขนในพชพนธตานทาน (resistant) ทถกรกรานโดยเชอโรคทไมรนแรง (avirulent pathogen) พชจะตอบสนองดวยการไมแสดงอาการของโรค แตจะมกลไกในการปองกนตวเอง (defense mechanism) (ประสาทพร, 2534) ซงแบงออกเปน 2 แบบ คอ ชนดแรกเปนความตานทานทมอยแลวตามธรรมชาตกอนทเชอจะเขาทา ลาย (passive resistance) เชน ขผง, ควตนและผนงเซลลทหนา ยากตอการเขาทา ลายของเชอและชนดทสองเปนความตานทานทเกดขนเพอตอบโตตอการเขาทา ลายของเชอโรค (active resistance) ซงแบงออกเปน 2 ประเภทคอ ความตานทานทเกดขนอยางรวดเรว (rapid active defense) เชน การเกด cork, tylose, gum, ปฏกรยา hypersensitivity, การสรางสารพษ (phytoalexin) และการสรางลกนน เปนตน และความตานทานทตองใชเวลานานจงจะเกดขน (delay active defense) เชน PRproteins และ systemic acquired resistance (SAR) เปนตน (ธรรมศกด, 2529; Oku, 1994; Guest and Brown, 1997)

ก ข

14  

2.2.3 ความตานทานทมอยตามธรรมชาตกอนทเชอจะเขาทาลาย (passive resistance)

เปนลกษณะความตานทานทมอยตามธรรมชาตในพชซงจะขดขวางการเขาทาลายและแพรกระจายของเชอโรค ซงเมอเชอโรคเขาไปในใบพชแลวจะเจรญเตบโต ทาลายพช อาจทา ลายทใดทหนงเฉพาะบรเวณทเชอเขาไป (localized infection) หรอไปเจรญในทอนาทออาหาร (vascular bundle) แลวทา ใหอาการของพชไปแสดงทอนดวย (systemic infection) ลกษณะและการเปลยนแปลงดงกลาวขนอยกบชนดของพชและเชอโรค

2.2.4 โครงสรางปองกนเชอโรคทาลายพช (preexisting defense structure)

โครงสรางปองกนเชอโรคเขาทา ลายพชประกอบดวยหลายสวนดงนคอผวเปนสวนแรกของพชทเปนเกราะปองกนการเจาะผานของเชอ ลกษณะของโครงสรางคณสมบตและสวนประกอบทคลมใบและผลจงมลกษณะเปนไฮโดรโฟบก (hydrophobic) เพอปองกนหยดนาเกาะตดผวพช ทา ใหสปอรของเชอราทอยบนผวพชไมสามารถงอกได, ขนของผวพชทหนาแนนทา ใหหยดนาไมเกาะตดผวหรออยไมไดนาน ในสภาพทไมเหมาะตอการเขาทา ลายของเชอ, ความหนาของควตเคล (cuticle) ซง ประกอบดวยควตน และขผงทปกคลมอยบนผนงดานนอกเซลลมการแสดงออกทางกายภาพและทางเคม เมอถกรบกวนดวยเชอโรค, ความหนา (thickness) และความเหนยว (toughness) ของเซลลอพเดอรมส (epidermis) ทา ใหเชอราเจาะผานเขาพช ทางตรงไมได, การสรางลกนนในผนงดานนอกเซลลซงเปนสงสา คญมากของพชตานทานโรคบางชนด เชนโรคใบรวงของขาวทเกดจากเชอรา Pyricularia grisea (oryzae) พบวาทผนงดานนอกของเซลลสวนใหญบางและม pectin มากกวา lignin, ความหนา และความหนดของผนงเซลลเนอเยอทอลา เลยงนา (xylem) และอาหาร (phloem) หรอเนอเยอทเปนเซลล sclerenchyma จะกดกนการลกลามของเชอรา แบคทเรย และไสเดอนบางชนด เชน การเจรญของเชอราสาเหตโรคราสนมบนกง, กาน และ ลา ตนของธญพช นอกจากนรวมทงชนดและโครงสรางของปากใบ (stomata) ปากใบทมชองแคบ อาจทา ใหพชตานทานตอโรคทเกดจากแบคทเรยและเชอราทเจาะผานพชทางปากใบดขน ตลอดจนเวลาการปดเปดของปากใบกมสวนเกยวของ ตวอยางทเหนไดคอขาวสาลพนธตานทานบางพนธ ปากใบจะเปดสายมากเปนสาเหตใหสปอรทอยในหยดนาใกลปากใบซงงอกตงแตเชาถกแดดเผาตายไป เพราะเมอสปอรงอกแลวไมสามารถเขาไปในพชได หรอในโรค ergot ของขาวสาลหรอขาวบาเลยทเกดจากเชอ Claviceps purpurea พบวาในพนธทตานทานมกลบดอกปดตลอดเวลาจะเปดเฉพาะในตอนเชาชวงผสมเกสรเทานนจงยากตอการเขาทา ลายของเชอรา (ธรรมศกด, 2529) ความตานทานทพชสรางขนเพอโตตอบการทา ลายของเชอโรค ความตานทานทพชสรางขนเพอโตตอบการทาลายของเชอโรค (active resistance) เปนลกษณะของ

15  

ความตานทานทพชสรางขน เพอตอบโตการเขาทา ลายของเชอโรคเพอปองกนการเจรญลกลามของเชอโรคออกไป ปฏกรยาดงกลาวมดงน

1 ความตานทานทพชสรางขนเพอโตตอบการทาลายของเชอโรคอยางรวดเรว (rapid active resistance)

1.1 การปองกนทางโครงสรางทเกดจากเนอเยอ(histological defense structures)

1.1.1 เนอเยอประกอบดวยเซลลเจรญเปนชน cork (corklayers) การเจรญเปนชนของเซลลมกเกดจากหลายๆชนเรยงซอนทบเนองจากเซลลของพชไดรบการกระตนจากสารทพชขบถายออกมาทางเนอเยอ เกดกบบรเวณทพชตดเชอ หรอแผลพช ชนทเกดขนนชวยยบยงไมใหเชอและสารพษออกมาขยายวงกวางออกไประงบการไหลเวยนของนาและอาหารของพช จากเนอเยอปกตไปยงเนอเยอทเปนโรคทาใหเชอและเนอเยอพชทตายแลวอยในขอบเขตทเหนเปนจดหรอพองนนแยกสวนออกมาจากเนอเยอปกต (ภาพท 2.5) (ไพโรจน, 2534; Guest and Brown, 1997)

ภาพท 2.5 การเจรญของเซลลเปนชน cork กนระหวางเนอเยอทเปนโรคและเนอเยอปกต A: ใบ และ B: หวมนฝรง (ทมา : Agrios, 1978)

1.1.2 เนอเยอแตกปรออก (abscission regions หรอ zone) การแตกของเนอเยอเปนชองวางระหวางเซลลทเปนชนทงสองขางรอบบรเวณตดเชอของเนอเยอพช (protective layers) การเกดพบในใบออนของไมผลบางชนด ทา ใหใบรวง เชน ใบทอท ยบยงการเขาทา ลายของแบคทเรยXanthomonas arboricola pv. pruni หรอเชอรา Clasterosporium carpophilum (Mehrotra and Aggarwal, 2003)

16  

พบวามดเดล ลาเมลลา (middle lamella) ของเซลลทอยระหวางชนทงสองนนถกยอยตลอดตามความหนาของใบทา ใหเนอเยอดถกตดออกจากบรเวณตวเชอหรอแผลทเปนโรค ปองกนไมใหเชอโรคและสารทเชอสรางขนลกลามไปยงเนอเยอปกต (ภาพท 2.6) (ธรรมศกด, 2529;ไพโรจน, 2534)

ภาพท 2.6 การเกดเนอเยอแตกปรเปนชองวางรอบจดทเปนโรค (abscission layer) (ทมา : Agrios, 1978)

1.2 การเกด tylose ในทอ xylem (tylosis) การเกด tylose เปนการเจรญของโปรโตพลาส (protoplasm) ของเซลลพาเรนไคมา (parenchyma) ทอยตดกบทอ xylem โดยเจรญเขาไปภายในทอ xylem มขนาดใหญและจา นวนมากจนทา ใหทออดตน (Guest and Brown, 1997) การเกดจะเปนในระหวางทเชอโรคเขาทา ลายทางกลมทอลา เลยงเปนสวนมาก ในพชพนธทตานทานตอโรคจะเกด tylose ไดมากมายอยางรวดเรวกอนทเชอจะลกลามไป หากเปนพนธทออนแอเชอจะเจรญไปถงกอนแลวจงเกด tylose ภายหลงทา ใหสามารถกดกนการลกลามของเชอไดพชจงเปนโรครนแรง (ภาพท 2.7) เชนโรคเหยวของมนเทศ (Sweet potato wilt) ทมสาเหตมาจากเชอรา Fusarium oxysporum f.sp. batatas Blackhurst และ Wood (1963) รายงานวาพบเปอรเซนตของการอดตนในทอลา เลยงเนองจากการเกด tylose ภายหลงจากการบมเชอ Verticillium alboatrum บนใบมะเขอเทศผานไป 19 วนพบวามการเกด tylose 36% ในพนธตานทาน (Loran Blood) มากกวาในพนธออนแอ (Ailsa Craig) พบเพยง 23% (Mehrotra and Aggarwal, 2003)

17  

ภาพท 2.7 การเกด tylose ในทอ xylem ก. ตดตามยาว และ ข. ตดตามขวาง : ภาพซายมอเปนพชปกต ภาพกลางเรมเกด tylose และขวามอสดทอถกอดตนดวย tylose, v = ทอ xylem, xp = xylem parenchyma cell, T = tylose และ pp = ผนงกน (ทมา : Agrios, 1978)

1.3 การสะสมยางเหนยว (gum) ของเนอเยอพช สรางยางเหนยวขนรอบบรเวณแผล ซงอาจเปนแผลทเกดขนจากเชอโรคหรอสาเหตอนๆโดยยางจะถกสะสมอยในชองวางระหวางเซลลหรอภายในเซลล การสะสมของยางไดรวดเรวรอบบรเวณเนอเยอทถกเชอเขาทา ลายนน สามารถทา ใหเชอบางชนดชะงกการเจรญ และขยายขอบเขตออกไปอกไมไดเชอจะถกจา กดอยเฉพาะในแผล อตราการสะสมยางมความแตกตางกนแลวแตชนดและพนธพช (ประสาทพร, 2534) เชนพบการสะสม gum ในขาวพนธตานทานตอโรคใบไหม (Blast) จากเชอ Piricularia oryzae และโรคใบจด จากเชอ Helminthosporium oryzae (Mehrotra and Aggarwal, 2003)

2. การปองกนทเกดจากโครงสรางของเซลล (cellular defense structures) โครงสรางปองกนทเกดจากเซลลขนอยกบการเปลยนแปลงทางสณฐานของผนงเซลล ในระหวางทเซลลถกเชอทา ลายซงมกลไกทมขอบเขตจากด พบในโรคทเกดจากเชอรา 2 แบบคอ เกดจากการโปงออกของเซลลอพเดอรมสและเซลลทอยใตอพเดอรมส ในระหวางทเชอแทงผานพชโดยตรงซงอาจยบยงการแทงผานและการตงรกรากของเชอ และการเกดเปนปลอกหอหมเสนใยของเชอทเรมแทงผานเซลล (ภาพท 2.8) (ไพโรจน, 2525; ประสาทพร, 2534; Mehrotra and Aggarwal, 2003) เชนพบการเกดปลอกหม haustoria ในใบกาแฟพนธตานทาน (C. arabica และ C. congensis) หลงจากถกกระตนดวยเชอรา H. vastatrix (Silva et al., 2002 a).

ก

ข

18  

ภาพท 2.8 การเกดปลอกหอหมรอบเสนใยทแทงผานผนงเซลล CW = ผนงเซลล, H = เสนใย, A = appressorium, AH = เสนใยทแทงผานผนงเซลลซงมปลอกหอหม, S = ปลอกหอหม HC = เสนใยใน cytoplasm (ทมา : Agrios, 1978)

3 การปองกนทเกดจากปฏกรยาในไซโทพลาสซม (cytoplasm) cytoplasmไปคลมกลมของเสนใย โดยนวเคลยสของพชจะเคลอนตามไปดวย แลวโปรโตพลาสม (protoplasm) จะเรมจางหายในขณะทเสนใยของเชอเจรญมากขน บางครงเซลลทเชอเขาทา ลาย cytoplasm และ nucleus จะขยายใหญขนทา ให cytoplasm กลายเปนเมลดเดนชด เสนใยของเชอสลายตวเหนเปนสวนๆ แลวการเขาทาลายกหยดลง (ไพโรจน, 2525; Mehrotra and Aggarwal, 2003)

4 รอยไหม (necrosis) และการตายอยางวองไวของเซลล (hypersensitive cell death) การเกดรอยไหมเปนลกษณะทเกดจากการตายของเซลลตรงตาแหนงทถกบกรกโดยเชอโรคหรอสารพษตางๆ โดยสงเกตเหนเปนรอยไหมสนาตาล มกเปนแบบแหง หรอมแผลเปนหยอมๆ ถาพชเกดรอยไหมอยางวองไวเมอถกบกรกจากเชอกอโรคจะเรยกการตอบสนองนวา “ hypersensitive ” (Guest and Brown, 1997) (ภาพท 2.9) อาการรอยไหมพบทวไปตามบรเวณสวนของพชทเปนโรค ไดแก ขน ใบ ตน โคน ราก หว ฝก ผล ฯลฯ ขนาดของรอยไหมจะมขอบเขตกวางหรอแคบ เกดเรวหรอชาขนอยกบองคประกอบหลายอยาง เชน สวนของพช, ชนดของพชทถกอาศย, เชอทบกรก, สภาพอากาศและสงแวดลอมตางๆ อาการของรอยไหมทพบทวไป เชน อาการแบบเปนจด (spot) มกเกดบนใบหรอผล ตามปกตมขนาดแผลประมาณ 1 หรอ 2มลลเมตรจนถง 1 เซนตเมตรขนไป (ไพโรจน, 2525) มรปรางกลม เนอเยอตรงกลางแผลซงตายแลวจะทา ใหเหนโซนรอบๆแผล อาจเปนสแดงหรอเหลอง เชน โรคใบจด

19  

นน (Colletotrichum leaf spot) หรอลกษณะรอยไหมทเปนจดนนสนาตาล ขอบแผลสเหลองลกษณะคลายรอยไหม แผลมขนาดเสนผาศนยกลาง 1–2 เซนตเมตรซงเกดจากเชอ Colletotrichum gloeosporioides หรอบางโรคอาจจะมลกษณะเปนรอยขด (streak) ตามความยาวของใบ เสนใบและลา ตน หรอไมอาจมลกษณะรอยไหมเปนจดกลมและเปนลายกางปลาบนใบออนและใบแกเพราะเกดการลกลามไปตามเสนใบ เปนอาการของโรคใบจดกางปลา (Corynespora leaf disease) ทเกดจากเชอรา Corynespora cassiicola (สถาบนวจยยาง, 2544 ข)

ฃ

ภาพท 2.9 แสดงลกษณะการเกดปฏกรยาการตอบสนองแบบ hypersensitive cell death ของใบไมเมอถกบกรกจากเชอกอโรค A: ลกษณะ hypersensitive cell death เมอเชอกอโรคแทงเขาไปในเซลลพชโดยตรง และ B: ลกษณะ hypersensitive cell death เมอเชอกอโรคแทงผานเขาไปในเซลลใบไมโดยผานบรเวณปากใบ (ทมา : Guest and Brown, 1997)

Breton และคณะ (1997 a) ไดนา เชอรา C. cassiicola มาบมบนใบยางพาราพบวา หลงจากบมเชอผานไป 24 ชวโมง นโครซสทเกดขนจากการเขาทาลายใบยางดวยสปอร มความแตกตางกนอยางชดเจนระหวางใบยางพนธตานทาน (พนธ GT1) กบพนธออนแอ (PB260) โดยทนโครซสในใบยางพนธตานทาน มขนาดเลกเปนจดๆซงแสดงถงการเกด hypersensitive reaction ซงตรงกนขามกบนโครซสในใบยางพนธออนแอทพบวามขนาดใหญ และเมอเวลาผานไป 48 ชวโมงนโครซสจะแผกวางออกไปเรอยๆ จนทา ใหเกดรอยดาง (discolor) บรเวณเสนใบทอยรอบๆบาดแผลซงแสดงถงการเกดโรคกางปลา (fish bone) ทงนเนองจากใบยางพนธตานทานแสดงถงความสามารถในการกกบรเวณเชอราไมใหแพรกระจายไปยงเซลลขางเคยง สวนพนธออนแอการทพบขนาดของ นโครซสใหญและแผกวางแสดงถงการเกดโรค คอเกดปฏกรยา compatible ซงเปนปฏกรยาระหวางเชอกอโรคกบ

20  

พชพนธออนแอ สวนปฏกรยาระหวางเชอกอโรคกบพชพนธตานทาน เรยกวา ปฏกรยา incompatible แตถามการเพมปรมาณของเชอกอโรคปฏกรยานกสามารถเปลยนเปน compatible ไดเชนกน ดงนนลกษณะของนโครซสทเกดจากการตอบสนองของใบยางตอเชอกอโรคสามารถบอกระดบความตานทานโรคได และทอกซนจากเชอรา C. cassiicola สามารถทา ใหใบยางเกดนโครซสไดและใหผลการทดลองเชนเดยวกบการบมเชอลงบนใบยางดวยสปอรโดยตรง นอกจากนการบมใบยางพาราดวย palmivorein ซงเปนอลซเตอรทมขนาด 10 กโลดาลตนของเชอรา P. palmivora ในใบยางพาราพนธ BPM-24, (ตานทาน) และ RRIM600 (ออนแอ) ทา ใหเกดนโครซสแตกตางกนคอพนธทตานทานพบนโครซสทมขอบเขตชดเจนสดา ตามลกษณะของ hypersensitive cell death สวนพนธออนแอพบรอยไหมเปนสนาตาลและแผกวางออกไป ซงเปนลกษณะของการเกดโรค ทา ใหสามารถนา ทอกซน ของเชอราไปใชประโยชนในการคดเลอกพนธยางได (นลบล, 2545)

2.2.5 ลกษณะอาการของโรครากเนาจากเชอไฟทอปทอรา

เชอรา P. palmivora จดเปนเชอราทอาศยอยในดน สามารถแพรกระจายโดยทางดน นา และอากาศ เนองจากเชอราสราง sporangium และ zoospore (Zentmyer, 1983) ทาใหทเรยนเกดโรคมากในชวงฤดฝน เชอราเมอเขาทาลายบรเวณรากของตนทเรยน ทาใหบรเวณทถกเชอราเขาทาลายตน กง ใบ และผลไดอกดวย (ซงซง และคณะ, 2531) อาการทพบนนถาเปนบรเวณทเปนลาตนโดยเฉพาะโคนตนทตดกบดนพบวา เปลอกของลาตนจะแตก (patch canker) สเปลยนเปนสนาตาลมวง มลกษณะนม ถาเปนทกงทาใหกงตาย ใบมสซดลง ไมเปนมน ตอมาใบจะเหลองและรวงอยางรวดเรว โดยเฉพาะในพนธทออนแอ เชน หมอนทอง บนใบทเกดอาการพบแผลมสเขยวเขมคลายถกนารอนลวก ตอมาเปลยนเปนสนาตาลเขม สวนของเสนใบมสนาตาลคลากวาพนใบ ใบออนแสดงอาการรนแรง อาการทผลโดยมากพบกบผลทสก โดยเกดจดเลกๆ สนาตาล ฉานาบรเวณผลทเรยน แผลจะลกลามขยายขนาดขนเรอยๆ จนเขาไปถงเนอขางใน ทาใหเนอเปลยนเปนสนาตาล จดแผลอาจแตกออกตามรอยแตกของพผลทเรยนสกมากขนหรอถาเกดทปลายผล และบางครงพบเสนใยของเชออยภายใน (ขจรศกด, 2514; วรรณลดา, 2525; ธวชชย, 2527; ขจรศกด, 2529)

21  

2.2.6 การทดสอบความสามารถในการกอใหเกดโรคของเชอรา P. palmivora

การปลกเชอรา P. palmivora สามารถกระทาโดยใชเสนใย sporangium, zoospore, chlamydospore และ cospore (Blaha, 1974; ธวชชย, 2527)

ขจรศกด (2514) และ อบล และคณะ (2517) ไดศกษาวธการปลกเชอรา P. palmivora ลงบนใบทเรยนโดยวธทาแผลเทานนจงจะแสดงอาการเนาบนใบได

ยพน (2534) ไดศกษาวธการปลกเชอและการเขาทาลายของเชอรา P. palmivora บนโลโกดวย mycelial disc, mycelial suspension และ zoospore suspension พบวา การปลกเชอดวย mycelial disc ทาใหแผลขยายตวไดเรวทสด

2.2.7 การปองกนกาจดโดยใชสารเคม

การปองกนกาจดเชอรา P. palmivora ซงมทเรยนเปนพชอาศยนน แตเดมมการใชสารเคมประเภทไมดดซม เชน copper oxychloride, difolatan และทกชนดทหาได ซงสารเหลานมประสทธภาพตาในการปองกนโรคทเกดจากเชอสาเหต Phytophthora ซงกลมทสาคญม 4 กลม คอ สารเคมกลม carbamates, cymoxanils, acylanilides และ alkyl phosphonates (Cohen และ Coffey, 1986)

Benson (1979) ศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพของสารเคมกลม acylalanines จานวน 2 ชนด (CGA-38140 และ CGA-48988) กบ ethazole ในการควบคมโรครากเนาทเกดจากเชอรา P. palmivora ของ azalea สาหรบการยบยงการสราง chlamydospore พบวา ED50 ของ CGA-38140, CGA-48988 และ ethazole มคา 0.01 0.04 และ 1.4 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ

Bruck และคณะ (1980) ศกษาประสทธภาพของ metalayl ซงเปนสารเคมชนดดดซมกลม acylalanines สามารถยบยงการเจรญและการพฒนาของเชอรา P. infestans บนใบมนฝรงได ใบมนฝรงทฉดพนดวย metalaxyl ในอตราความเขมขนทตา (10 ไมโครกรมตอมลลลตร) ยบยงการเกดแผล การขายตวของแผล ลดการสราง sporangium และลดการงอกของ sporangium บรเวณแผลได เมอนาไปใชรดดนกยงมประสทธภาพตอการยบยงการเจรญและการพฒนาของเชอ P. infestans ไดเชนกน

22  

Cohen (1981) พบวา metalaxyl มประสทธภาพในการยบยงการเกดโรค brown rot ซงเปนโรคทเกดภายหลงการเกบเกยว ทเกดจากเชอรา P. citrophthora ของผลสม โดยการยบยงการเขาทาลายบรเวณเปลอก เมอนาไปผสมกบสารเคลอบผวเพอเคลอบผวสม และยงสามารถลดการแพรกระจายของเชอรา Phytophthora sp. โดยไปลดการสมผสของเชอกบผวพช แตในทางตรงกนขามกนสารเคมไปสงเสรมการเจรญของเชอรา Penicillium digitatum ซงตดอยทผล ดงนนจงมการใชสารเคมรวมกนระหวาง metalaxyl และ imazalil เพอปองกนโรคผลเนาทเกดจากเชอราทงสองชนด

Farih และคณะ (1981 a) ศกษาประสทธภาพของ efosite aluminum (efosite AL, aluminium tris-0-ethyl phosphonate, phosethyl AI หรอ LS-74-783, Aliette) ซงมประสทธภาพในการปองกนกาจดโรคพชทเกดจากเชอราบางชนดใน class Oomycetes พบวา efosite AI มประสทธภาพในการปองกนกาจดโรคยางไหลและโรครากเนาของสมทเกดจากเชอรา P. parasitica และ P. citrophthora ซง efosite AI มผลตอการเจรญเตบโตในระยะตางๆ ของวงจรชวตของเชอราท งสองชนดคอ มผลตอการสราง sporangium, chlamydospore และ oospore สวนการงอกของ zoospore, chlamydospore และการเจรญของ germ tube นน จะไมมผลเมอมความเขมขนตา (1 – 100 ไมโครกรมตอมลลลตร) นอกจากนยงมผลตอการปลอย zoospore ของเชอราทงสองชนด

Farih และคณะ (1981 b) ไดทดสอบประสทธภาพของ metalaxyl พบวามผลตอเชอรา P. cinnamomi และ P. parasitica var. nicotianae นอกจากนยงสามารถปองกนกาจดโรคทเกดบนผลและรากสมทเกดจากเชอรา P. parasitica และ P. citrophthora โดยมผลตอการเจรญของเสนใย การสราง sporangium, chlamydospore, oospore และการงอกของ chlamydospore คอนขางสง แมวาอตราความเขมขนจะตากตาม (อตรา 0.04 – 1 ไมโครกรมตอมลลลตร)

Papavizas และ Bowers (1981) ศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพของ captafol และ metalaxyl ทมผลตอเชอรา P. capsici จากพรก 5 isolates โดยทดสอบในอาหารวน Lima ban และอาหารเหลว พบวา captafol มประสทธภาพในการลดการเจรญเตบโตของเชอในอาหารทงสองชนดมากกวา metalaxyl นอกจากนยงยบยงการปลอย zoospore จาก sporangium ยบยงการเคลอนทของ zoospore ยบยงการงอกของ sporangium และ zoospore สวน metalaxyl นน มประสทธภาพมากกวา captafol ตอการยบยงการสราง sporangium และ oospore และมประสทธภาพในการยบยงการงอกของ oospore เทากบ captafol ทอตรา

23  

ความเขมขนตา (ตากวา 2.5 ไมโครกรมตอมลลลตร) และทอตราความเขมขน 2.5 – 10 ไมโครกรมตอมลลลตร พบกวา metalaxyl ยบยงการงอกของ oospore ไดดกวา captafol

Wicks และ Lee (1982) ไดทดสอบประสทธภาพของ metalaxyl และ benalaxyl ตอเชอรา Plasmopara viticola พบวา metalaxyl อตรา 0.05 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถยบยงการสราง sporangium ได ขณะท benalaxyl อตราทตากวานสามารถยบยงไดเชนกน และทอตราความเขมขน 10 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถยบยงการงอกของ zoospore ของเชอรานได ขณะท metalaxxyl ไมมประสทธภาพพอทจะยบยงได (Cohen และ Coffey, 1986)

Coffey และ Bower (1984) ศกษาการตอบสนองของเชอรา Phytophthora spp. จานวน 8 species ตอ phosphorous acid (H3PO3) บนอาหารแขง พบวาคา ED50 ของเชอรา Phytophthora spp. อยในชวงระหวาง 5.2 – 224.4 ไมโครกรมตอมลลลตร โดยท P. citricola, P. citrophthora และ P. cinnamomi มการตอบสนองตอบตอ phosphorous acid ไดเรวทสด คา ED50 เทากบ 5.2 6.8 และ 9.0 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ ขณะท P. infestans มคา ED50 เทากบ 224.4 ไมโครกรมตอมลลลตร สวน P. palmivora ทแยกเชอจากโลโก (Theobroma cacao L.) ซงม isolate มาจากมาเลเซย ตรนแดด และไนจเรย พบวามการตอบสนองแตกตางกนไป เมอใช phosphorous acid อตรา 10 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอจากแตละ isolate ไดแตกตางกนคอ 81.4 78.5 และ 73.8 เปอรเซนต ตามลาดบ

Fenn และ Coffey (1984) ศกษาประสทธภาพของสารเคม fosetyl-AI และ phosphorous acid พบวา phosphorous acid มประสทธภาพในการยบยงการเจรญของเสนใยเชอรา P. cinnamomi สาเหตโรครากเนาของตนกลา Pessea indica ไดดกวา fosetyl-AI มคา ED50 เทากบ 4 และ 54 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ สวนการทดสอบกบตนกลา P. indica เพอควบคมโรครากเนาโดยการฉดพนและรดดนนน พบวา phosphorous acid มประสทธภาพดกวา fosetyl-AI มคา ED50 เทากบ 8 และ 26 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ โดยท fosetyl-AI เมอเขาไปภายในเนอเยอพชแลวจะแตกตวเปน phosphorous acid (H3PO3) กอน (Williams และคณะ, 1977)

Coffey และ Joseph (1985) ทดสอบประสทธภาพของสารเคม phosphorous acid กบ fosetyl-AI ทมวงจรชวตของเชอรา P. cinnamomi และ P. citricola พบวา phosphorous acid (H3PO3) ยบยงการเจรญของเสนใยดกวา fosetyl-AI คา ED50 ของการยบยงในเชอราสองชนดเทากบ 1.3 – 1.7 และ 4.1 – 6.2

24  

ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ สาหรบ fosetyl-AI นน พบวา อตราความเขมขน 1,000 ไมโครกรมตอมลลลตร หรอสงกวาน จงสามารถยบยงการเจรญของเสนใยเชอรา Phytophthore spp. ได (Zentmyer, 1980; Tey และ Wood, 1983; Fenn และ Coffey, 1984) สวนประสทธภาพในการยบยงการสราง sporangium ของ phosphorous acid และ fosetyl-AI นนไมแตกตางกน คา ED50 ของการยบยงในเชอราทงสองชนดเทากบ 1.4 – 1.8 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ และในการยบยงการปลอย zoospore ของเชอราสองชนด โดย phosphorous acid นน คา ED50 เทากบ 6 ไมโครกรมตอมลลลตร แตไมมผลตอการงอกของ zoospore สวนการยบยงการสราง oospore นนพบวา ทอตราความเขมขน 1 ไมโครกรมตอมลลลตร เชอรา P. cinnamomi สราง oospore ไดนอยกวา P. citricola นอกจากนในการยบยงการสราง chlamydospore ของเชอรา P. cinnamomi พบวา ED50 เทากบ 15 – 44 ไมโครกรมตอมลลลตร ซงทง fosetyl-AI และ phosphorous acid นน หากใหอนมลของ phosphite เทากนแลว ประสทธภาพในการควบคมการสราง chlamydospore ของเชอรา P. cinnamomi เทาเทยมกน

ในประเทศไทย ไดมการศกษาประสทธภาพของสารเคมในการควบคมโรคทเกดจากเชอราใน order Peronosporales โดยเฉพาะอยางยงเชอรา Phytophthora sp. เชน

สชาต และคณะ (2524) ไดทดลองใชสารเคม metalaxyl และ aluminum ethyl phosphite ซงเปนสารเคมประเภทดดซม และ captafol ซงเปนสารเคมประเภทไมดดซม ผสมกบอาหาร potato dextrose agar ในความเขมขนระดบตางๆ กน พบวา metalaxyl ทอตราความเขมขน 100 ไมโครกรมตอมลลลตร เชอรา P. palmivora สามารถเจรญไดแตโคโลนบาง สวนอตราความเขมขน 500 – 2,000 ไมโครกรมตอมลลลตร เชอไมสามารถเจรญได สาหรบ aluminum ethyl phosphite ทอตราความเขมขน 1,000 ไมโครกรมตอมลลลตร เชอราสามารถเจรญได แตทอตราความเขมขน 2,000 ไมโครกรมตอมลลลตร เชอไมมการเจรญ สวน captafol พบวา เชอเจรญไดทกความเขมขน

วรรณลดา (2525) ได ศกษาประสทธภาพในการยบยงการเจรญเตบโตของเสนใยของเชอรา P. plamivora ของ metalaxyl ในหองปฏบตการ อตราความเขมขน 25 125 250 500 และ 1,000 ไมโครกรมตอมลลลตร พบวาทอตราการเขมขน 250 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอได สวนอตราความเขมขน 125 ไมโครกรมตอมลลลตร เชอยงเจรญไดบางสวน

25  

กรญญา (2527) ศกษาประสทธภาพของสารเคมในการยบยงโรคใบไหมของเผอกทเกดจากเชอรา P. colocasiae พบวา Ridomil (metalaxy) และ Galben (benalaxyl) มประสทธภาพยบยงการเจรญของเสนใยบนอาหารเลยงเชอไดดทสดคอ มคา ED50 นอยกวา 5 ไมโครกรมตอมลลลตร โดยท Ridomil ทอตราความเขมขน 250 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถยบยงการเจรญของเชอราบนใบเผอกได แตทอตราความเขมขน 2,000 ไมโครกรมตอมลลลตร ทาใหเกด phytotoxic กบใบเผอกได

ธวชชย (2527) ศกษาประสทธภาพของ Dowco 444 + maneb, Dowco 444 และ metalaxyl ในการปองกนกาจดโรครากและโคนเนาของทเรยนพบวา ในอตราความเขมขนทตามประสทธภาพสงในการยบยงการเจรญของเสนใย และการสราง sporangium ของเชอรา P. palmivora โดยคา ED50 ของสารเคมทง 3 ชนด เมอเชอรา P. palmivora อาย 10 วน มคา 0.03 0.02 และ 0.09 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ เมอปลกเชอบนใบทเรยนทไดรบสารเคมทง 3 ชนด โดยการจมเปนเวลา 24 ชวโมง พบวาสารเคมทง 3 ชนด ทอตราความเขมขน 100 ไมโครกรมตอมลลลตร สามารถลดขนาดของแผลได 51 42 และ 39 เปอรเซนต ตามลาดบ ในสภาพสวนทเรยนทมการระบาดของเชอนพบวา การทาตนดวย Dowco 444 + maneb และ Dowco 444 และการราดดนและทาตนดวย metalaxyl สามารถปองกนและรกษาตนทเรยนใหหายจากโรคโดยแผลจะแหงสนทในระยะเวลา 17 17 และ 10 เดอน ตามลาดบ

ชณกา (2529) ทดสอบประสทธภาพของสารเคมดดซม benalaxyl ทมผลตอการเปนโรครานาคาง กบสารเคม metalaxyl พบวา เปอรเซนตการเปนโรครานาคางเมอคลกเมลดดวยสารเคมทงสองชนด มคาเฉลยเทากบ 49.4 และ 31.5 เปอรเซนต ซงคาเฉลยทไดแตกตางกนทางสถต

สชาต และคณะ (2530) ไดทดสอบประสทธภาพของสารเคมประเภทดดซมจานวน 6 ชนด ไดแก metalaxyl, fosetyl aluminum, oxadixyl, ofurace, benalaxyl และ cycloheximide ตอการยบยงการเจรญของเชอรา P. palmivora ผลการทดลองพบวา สารเคม benalaxyl และ ofurace ทอตราความเขมขนของสารตงแต 50 ไมโครกรมตอมลลลตรขนไป เชอราไมสามารถเจรญได ในขณะท oxxadixyl เชอราไมสามารถเจรญไดทอตราความเขมขนระหวาง 250 – 500 ไมโครกรมตอมลลลตร สวน metalaxyl นนเชอรายงสามารถเจรญเตบโตไดบาง ซงแตกตางกบ fosetyl aluminum เชอราเจรญไดมากในความเขมขนของสารตา (50 และ 100 ไมโครกรมตอมลลลตร) และเจรญไดนอยลงเมอความเขมขนสงขน สาหรบ cycloheximide นน เชอราไมเจรญทอตราความเขมขน 250 ไมโครกรมตอมลลลตร ซงสารเคมทกชนดใหผลดในการยบยงการเจรญของเชอในอาหาร

26  

ผสมสารเคม แตในสภาพแปลงปลกสารเคมทมประสทธภาพในการบาบดรกษาแผลเนาของทเรยน ไดแก metalaxyl และ fosetyl-AI รองลงมาคอ oxadixyl และ benalaxyl โดยใชอตรา 60 100 100 และ 100 กรมตอลตร ตามลาดบ

เกอกล (2553) ศกษาประสทธภาพของสาร mono-dipotassium phosphite (m-dKP) ในการปองกนกาจดเชอรา P. palmivora ของทเรยน โดยทดสอบเปรยบเทยบกบสารเคมชนดอน 4 ชนด โดยเลยงเชอบนอาหารพษ พบวาคา ED50 ในการยบยงการเจรญของเสนใยของ metalaxyl, ofurace, etridiazole, m-dKP และ fosetyl-AI เทากบ <0.07 0.07 0.21 10.59 และ 35.48 ไมโครกรมตอมลลลตร สวนคาในการยบยงการสราง sporangium พบวา metalaxyl และ m-dKP มคา ED50 เทากบ 39.81 และ 0.028 ไมโครกรมตอมลลลตร ตามลาดบ ในการทดสอบประสทธภาพกบตนทเรยนพบวา การใช m-dKP โดยวธราดดนกบตนทเรยนพนธหมอนทอง ซงมอาย 9 เดอน พบวาสารมการเคลอนยายจากรากไปยงใบพชภายหลงทพชไดรบสาร 15 วน โดยเชอรา P. palmivore ไมสามารถเขาทาลายใบทเรยนได ซงพษของสาร m-dKP เขาไปในลาตนทเรยนทเปนโรครากและโคนเนา หลงจากนน 2 เดอน ตนทเรยนแสดงอาการดขน โดยพบวาหลงจากใหสารไปแลว 3 สปดาห พษขอสารในใบจะมมาก และคอยๆ ลดลงภายใน 5-7 สปดาห แสดงวา m-dKP เคลอนลงสสวนลางของตนพช และสามารถแสดงผลในการรกษาโรคในสวนอนดวย ทงนเรองจากสารออกฤทธออก m-dKP คอ อนมล phosphite (PO3

=) ซงสามารถเคลอนยายไดทงในทอนา (xylem) และทออาหาร (phloem) ของพช การควบคมโรคใหผลดทงการฉดสารเคมเขาในตนพชทเปนโรค การพนสารทางใบหรอราดดน (Whily และคณะ, 1987)

ดงนนในการศกษาวจยครงนจงศกษาชนด และการทางานของเชอจลนทรยทเปนเชอปฏปกษตอโรครากเนา และโคนเนาของสวนทเรยนในเขตอาเภอลบแล โดยการจดประชมและวางแผนการดาเนนงาน เพอใหเกดความรวมมอกบกลมเกษตรกร และสรางความมนใจใหกบเกษตรกรชาวสวนทเรยน จากนนทาการคดเลอกเชอจลนทรยทปฏปกษตอเชอรา P. palmivora สาเหตโรครากเนาและโคนเนา จากพนทปาสมบรณในเขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ เพอใหไดเชอทสามารถเจรญเตบโตไดดในสภาพแวดลอมใกลเคยงกน และทาการทดสอบสภาวะการเจรญเตบโต และความเปนไปไดในการนาเชอปฏปกษทไดไปประยกตใชควบคมโรครากเนาและโคนเนาในสวนทเรยน เพอใหเกดประโยชนสงสด พรอมทงเผยแพรองคความรใหกบเกษตรกรชาวสวนทเรยน โดยการจดทารปแบบบทเรยนทองถน ในเรองการใชชววธในการควบคมเชอรากอโรครากเนาและโคนเนาทเกดขนตอไป เพอใหองคความรทได สามารถเผยแพรไปยงกลมเกษตรกรชาวสวนทเรยนในพนทอนๆ ตอไป

27  

3. อปกรณ และวธการวจย

3.1 ศกษาเชอรากอโรครากเนา และคดแยกเชอกอโรคจากตวอยางรากเนาในตนทเรยน เขตอาเภอ ลบแล จงหวดอตรดตถ

3.1.1 การศกษาลกษณะรปรางและโคโลนของเชอรา Phytophthora sp.

เกบตวอยางดน ผลทเรยน และลา ตนของทเรยนทแสดงลกษณะอาการของโรคโคนเนาและผลเนาในสวนทเรยนของเกษตรกรจงหวดทางภาคตะวนออก และบางแหลงทางภาคใต ทา การแยกเชอรา Phytophthora sp. จากดนโดยวธ soil dilution plate บนอาหารจา เพาะ BNPRAH (benlate 50%, nystatin, pentachloronitrobenzene, rifampicin, ampicillin และ hymexazol 30%) และวธ baiting โดยตดใบทเรยนขนาด 1 ตารางเซนตเมตร นา ไปลอยในดนตวอยางทเตมนากลนนงฆาเชอ 2-3 วน ลางชนใบดวย 1% sodium hypochlorite 2 นาท หลงจากนนลางดวยนากลนนงฆาเชอ 2 ครง ซบใหแหงแลวนา ไปวางบนอาหารจา เพาะ BNPRAH แยกเชอรา Phytophthora sp. จากใบ เปลอกทเรยน และลาตน โดยวธ tissue transplanting โดยตดสวนของใบ เปลอก หรอลา ตนทแสดงลกษณะอาการของโรคขนาด 5x5 มลลเมตร ลางใน 1% sodium hypochlorite 2 นาท หลงจากนนลางดวยนากลนนงฆาเชอ 2 ครง ซบใหแหงแลวนา ไปวางบนอาหารจา เพาะ BNPRAH

เมอเชอราเจรญบนอาหารจา เพาะ ใหตดสวนขอบของโคโลนของเชอรา นา ไปเลยงบนอาหาร potato dextrose agar (PDA) บมไวทอณหภม 25 องศาเซลเซยสเปนเวลา 5-7 วน ใช cork borer ขนาดเสนผานศนยกลาง 0.5 เซนตเมตร ตดบนสวนขอบของโคโลน ของเชอราดงกลาวยายลงเกบไวในนาเพอนา ไปเพอศกษาลกษณะรปราง และโคโลนตอไป

3.1.2 การจาแนกชนดเชอราสาเหต

นาเชอบรสทธทแยกไดเลยงบนอาหาร Carrot agar (CA) เปนเวลา 7 วน จากนนทา slide culture โดยการตดอาหารวน CA บรเวณขอบโคโลนของเชอราเปนรปสเหลยมจตรสขนาด 5x5 มลลเมตร วางบนแผนสไลดทฆาเชอแลว และปดทบกอนเชอดวย cover slip นา slide culture วางใน จานเลยงเชอ ใหความชนโดยใชสาลชบนากลน นงฆาเชอ บมเลยงทอณหภมหองเปนเวลา 7 วน

28  

จากนนนากอนเชอออกและยอมเสนใยเชอราดวย lactophenol cotton blue และศกษาลกษณะของเสนใยและสปอรภายใตกลองจลทรรศน โดยใชการวนจฉยเชอ ของ Stamps และ Waterhouse (1990)

3.1.3 การทดสอบการเกดโรคจากเชอราสาเหตทแยกได

ทาการปลกเชอราสาเหตโรคทแยกโดยวธ Detached seed กบเมลดทเรยนพนธพนเมองอตรดตถ โดยการหยดสปอรแขวนลอยของเชอราสาเหตแตละสายพนธ ทความเขมขน 2x104 สปอร/มลลลตร ในปรมาตร 1 มลลลตร บนเมลดพนธ บมในกลองชน เปนเวลา 4 วน กอนนาลงเพาะเมลดในดนทผานการฆาเชอ บนทกลกษณะอาการของโรคและบนทกภาพ จากนนคดเลอกเชอรา ทกอใหเกดโรครนแรงทสดในการทดสอบขนตอนตอไป

3.2 ศกษาเชอปฏปกษตอเชอรา Phytophthora sp. ทคดแยกจากดนสวนเกษตรอนทรย ในพนทใกลเคยงสวนทเรยน อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

3.2.1 การเกบตวอยาง คดเลอกและทดสอบประสทธภาพของจลนทรยปฏปกษ

ทาการสมเกบตวอยางทเรยนและดนจากแปลงปลกทเรยน โดยขดลกจากผวดน 15 เซนตเมตร (Kochuthresiamma et al., 1988) โดยเกบแปลงละ 10 จด ๆ ละประมาณ 100 กรม รวม 1 กโลกรม คลกใหเขากน ผงใหแหง จากนนแยกเชอจลนทรยปฏปกษแตละชนด

3.2.2 การแยกจลนทรยปฏปกษ Streptomyces spp.

ตกดน 1 กรมผสมในนากลน นงฆาเชอ 9 มลลลตร เจอจางท 10-3, 10-4 และ 10-5 แลวหยดดนแขวนลอยในจานเลยงเชอทมอาหาร GYM (Glucose yeast extract malt extract) ปรมาตร 20 ไมโครลตร เกลยดวยแทงแกว บมเลยงไวทอณหภมหองเปนเวลา 5 วน เลอกเกบโคโลนของ Streptomyces spp. ซงมโคโลนคลายแบคทเรย ผวหนาปรากฏคลายเสนใย (aerial mycelium) มสตาง ๆ กน เชน ครม เทา ดา และสขาว โคโลนขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 0.5 เซนตเมตร เพอ ใชในการศกษาตอไป

29  

3.2.3 การแยกจลนทรยปฏปกษ Bacillus spp.

แยกเชอจลนทรยปฏปกษดวยวธ dilution plate โดยเตรยมดนแขวนลอยของทสมหนก 1 กรม ตอนา 9 มลลลตร นาดนแขวนลอย ไปแชในอางนาควบคมอณหภมท 80 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง เพอใหไดแบคทเรยปฏปกษททนตอความรอน เจอจางท 10-3, 10-4 และ 10-5 หยดดนแขวนลอยปรมาตร 20 ไมโครลตรบนอาหาร NA (nutrient agar) จากนนเกลยดวยแทงแกว ทา 3 ซา เลอกเกบโคโลน ทมสครม ขนาดเสนผาศนยกลาง 1-2 มลลเมตร โดยสมเกบตวอยางละ 10 สายพนธ เพอทาการศกษาตอไป

3.2.4 การศกษาการเพมปรมาณของเชอปฏปกษในแปลงสาธตทเรยนหมอนทอง กรรมวธทใชในการทดสอบการเพมปรมาณของเชอปฏปกษมทงหมด 4 กรรมวธ กรรมวธละ 4

ซา โดยใชผงเชอปฏปกษ กรรมวธ 1. กรรมวธควบคม กรรมวธ 2. ใชผงเชอปฏปกษ 2.5 กโลกรมตอทเรยน 1 ตน กรรมวธ 3. ใชผงเชอปฏปกษ 2.5 กโลกรมตอทเรยน 1 ตน คลมทบดวยฟางขาว กรรมวธ 4. ใชฟางขาวคลมทบรอบโคนตนทเรยน โดยวางแผนการทดลองแบบสมอยางสมบรณ (completely randomized design) สมเกบ

ตวอยางดนบรเวณใตทรงพม หางจากโคนตน 1 เมตร เกบตวอยางดน 3 จดตอตน แลวนา มารวมเปนหนงตวอยาง แบงดนสวนหนงใชตรวจปรมาณเชอรา Phytophthora sp. โดยวธ soil dilution plate คอดน 1 กรม ผสมนากลนนงฆาเชอ 9 มลลลตร ผสมใหเขากน หลงจากนนดดสารละลายดน 0.1 มลลลตร ลงในอาหาร BNPRAH แลวเกลยใหทว บมเชอทอณหภม 25 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วน ดนอกสวนหนงใชตรวจนบปรมาณเชอปฏปกษ โดยวธ soil dilution plate คอ ดน 1 กรม ผสมนากลนนงฆาเชอ 9 มลลลตร หลงจากนนดดสารละลายดน 0.1 มลลลตร ลงในอาหารบนอาหารวน MRS: de Man, Rogosa และ Sharpe แลวเกลยใหทว บมเชอทอณหภม 25 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วน บนทกคาปรมาณเชอเปนหนวยโคโลน (colony forming unit : cfu) ตอดน 1 กรม

30  

3.3 การสรป ตดตาม ประเมนผล และเผยแพรองคความรเกยวกบการควบคมเชอรากอโรครากเนาในสวนทเรยนแกเกษตรกรและผสนใจ 3.3.1 จดเวทประชาคมระหวางเกษตรกรสวนทเรยนในแปลงทดลอง เพอหาขอสรปของการใชชวะวถในการควบคมโรครากเนา เปรยบเทยบกบการใชสารเคมในการควบคม เพอทาบทเรยนทองถนเผยแพรไปยงเกษตรกรทสนใจในเขตพนทใกลเคยง

3.3.2 แจกจายเชอปฏปกษหรอสารสงเคราะหจากเชอปฏปกษในรปแบบทงายตอการนาไปใช และคมอบทเรยนทองถน ใหกบเกษตรกรสวนทเรยนในพนทใกลเคยง โดยความรวมมอในการแจกจายกบองคการบรหารสวนทองถน เพอทาการเกบขอมลระดบความพงพอใจในการใชชวะวถในการควบคมโรครากเนาในทเรยน ของเกษตรกรทสนใจ

3.3.3. การประเมนผลการตดตามโครงการโดยการใชแบบสอบถามทงหมด 3 สวน 1) แบบประเมนความรความเขาใจทไดรบจากการอบรมเรองการใชสารชวภาพในการ

กาจดโรครากเนาในทเรยน โดยมเกษตรในพนทใกลเคยงเปนผใหขอมล 2) แบบประเมนความพงพอใจตอการนาสารชวภาพเพอกาจดโรครากเนาในทเรยน โดย

เกษตรกรผรวมวจยเปนผใหขอมล 3) แบบประเมนความพงพอใจตอการเผยแพร และการประชาสมพนธเรองการใช

สารชวภาพในการกาจดโรครากเนาในทเรยน โดยมเกษตรผเขารบการอบรม และผทไดเอกสารเผยแพรเปนผใหขอมล

31  

4. ผลการวจย

ขนตอนการทาวจย ตามแผนการบรหารงานวจย คอ การศกษาเชอรากอโรครากเนา และคดแยกเชอกอโรคจากตวอยางรากเนาในตนทเรยน เขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ โดยมวธวจยและผลการดาเนนการดงน

4.1 การศกษาเชอรากอโรครากเนา และคดแยกเชอกอโรคจากตวอยางรากเนาในตนทเรยน เขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

4.1.1. การลงพนทวจย การลงพนทวจย ในพนท 3 แปลงทเรยนทใชสารเคม และ 3 แปลงทเรยนทเปนเกษตรไมใช

สารเคม (แปลงอางอง) ซงแตละแปลงจะมพนทเฉลย 1,600 ตารางเมตร โดยมผงการปลกตนทเรยน ดงภาพท 4.1 และ 4.2

ภาพท 4.1 ผงแสดงตาแหนงตนทเรยนในแปลงเกษตรเคม 3 แปลง โดย คอ ตนทเรยนปกต และ คอตนทเรยนทมลกษณะของโรครากเนา

32  

ภาพท 4.2 ผงแสดงตาแหนงตนทเรยนในแปลงเกษตรอนทรยดงเดม 3 แปลง โดย คอ ตนทเรยนปกต และ คอตนทเรยนทมลกษณะของโรครากเนา และ คอตาแหนงทนาดนมาแยกเชอจลนทรย

จากการลงพนท พบวา ในแปลงการเกษตรแบบเคม มตนทเรยน 1 ตน ทมลกษณะของเหลวไหลตามแผลทลาตน (ภาพท 4.3) ปลายเรอนยอดแหงตาย (ภาพท 4.4) โดยลกษณะของการเนาทแผลบรเวณลาตนดงกลาว พบทบรเวณรอยตอตายอดของทเรยนพนธหมอนทอง กบลาตนของทเรยนพนธพนเมอง ในขณะทบรเวณรากสายพนธพนเมองไมมการเนาเสยหาย

ภาพท 4.3 ลกษณะการเกดของเหลวไหลตามแผลบรเวณรอยตอของลาตนทเรยน

33  

ภาพท 4.4 ลกษณะเรอนยอดตายขอตนทเรยนทเปนโรคตดเชอ Phytophthora spp. ในสวนของแปลงทเรยน แบบเกษตรไมใชสารเคม พบวา ไมมอาการของโรครากเนา แตพบเชอรา

ททาใหเกดอาการเนาทบรเวณผล (ภาพท 4.5) และบรเวณใบ (ภาพท 4.6) ภาพท 4.5 ลกษณะของผลเนาเสยตามธรรมชาต ของทเรยน

34  

ภาพท 4.6 ลกษณะของใบทเรยนทตดเชอราโรคเนาจากธรรมชาต 4.1.2. การนาเชอรากอโรครากเนา ผลเนา และใบเนามาคดแยกเชอในหองปฏบตการ เชอราสาเหตโรค ทแยกไดจากสวนของลาตน ผล และใบทเปนโรคในสวนทเรยน เมอใชใบทเรยน

ปลอดเชอเปนตวทดสอบการเนาเสยพบวามเชอราทสามารถกอใหเกดโรคเนาเสยได จานวน 3 ไอโซเลท คอ TL01 (เชอราทแยกไดจากลาตนทเนาเสย แสดงดงภาพท 4.7), LL04 (เชอราทแยกไดจากใบทเนาเสย แสดงดงภาพท 4.8) และ FL02 (เชอราทแยกไดจากผลทเนาเสย แสดงดงภาพท 4.9) จากเชอราทงหมด 18 ไอโซเลททคดแยกไดนาเชอราสาเหตทง 3 ชนดมาทาการศกษาสณฐานวทยาใตกลองจลทรรศน พบวา ลกษณะของเชอราดงตารางท 4.1

35  

ตารางท 4.1 แสดงลกษณะทางสณฐานวทยาของเชอราสาเหต

Isolate No.

Chlamydospores Sporangia

Pro d. Shape Type

Aver.

∅

(µm)

Caducity

Pedicel

length

(µm)

Shape Length

(µm)

Breadth

(µm)

Average

(µm)

TL01 + Globose Terminal 34 + 2.8 Ovoid, Obpyriform, Spherical

40 - 65 28 - 45 53 x 37

LL04 + Globose Terminal 38 + 3.2 Ovoid-obpyriform, Ellipsoid,

Obpyriform, Spherical

45 - 72 28 - 45 59 x 37

FL02 + Globose Terminal 37 + 2.8 Ovoid-obpyriform, Obpyriform,

Spherical, Ovoid

43 - 69 28 - 42 56 x 35

จากตารางท 4.1 พบวาเชอสาเหต ทคาดวาจะเปน เชอในกลมของ Phytophthora จะเปนกลมท

เจรญเตบโตของเสนใยบนอาหารเลยงเชอ PDA แบบรศมวงกลม โดยมอตราการเจรญเฉลย 3.5 เซนตเมตร ตอวน และมสปอร Chlamydospores ทมลกษณะเปนทรงกลม มเสนผาศนยกลางเฉลย 35 ไมโครเมตร โดยถงหมสปอร Sporangia มลกษณะเปนทรงกลมร ขนาดเฉลยอยท 56 x 37 ไมโครเมตร ซงคาดวาจะเปนเชอสาเหตของการเนาเสยทผล และกง มากกวาเชอสาเหตทราก ซงจะทาการศกษาการแพรระบาดของเชอตอไป

36  

ภาพท 4.7 แสดงการเจรญของเชอสาเหต TL01 บนอาหารเลยงเชอ V8 agar และลกษณะของสปอร ใตกลองจลทรรศน กาลงขยาย x 1,000 เทา ภาพท 4.8 แสดงการเจรญของเชอสาเหต LL04 บนอาหารเลยงเชอ V8 agar และลกษณะของสปอร ใตกลองจลทรรศน กาลงขยาย x 1,000 เทา ภาพท 4.9 แสดงการเจรญของเชอสาเหต FL02 บนอาหารเลยงเชอ V8 agar และลกษณะของสปอร ใตกลองจลทรรศน กาลงขยาย x 1,000 เทา

37  

4.1.3 การทดสอบการเกดโรคจากเชอราสาเหต

ทาการปลกเชอราสาเหตโรคทแยกโดยวธ Detached seed กบเมลดทเรยนพนธพนเมองอตรดตถ โดยการหยดสปอรแขวนลอยของเชอราสาเหตแตละสายพนธ ทความเขมขน 2x104 สปอร/มลลลตร ในปรมาตร 1 มลลลตร บนเมลดพนธ บมในกลองชน เปนเวลา 4 วน พบการเกดโรคดงน

1) การทดสอบเชอ Phytophthora spp. TL01 จากการปลกถายเชอลงบนเมลดกอนการลงปลกในดน เมอนาเมลดเพาะในดนพบวา

เมลดทเรยนเรมแสดงอาการของโรคหลงจากปลก 72 ชวโมง โดยเรมเหนผวของเมลดยบตวเปนจดเลกๆ กอน จากนนบรเวณแผลเรมเปลยนส ขอบแผลเปนสนาตาล แผลเนาขยายขนาดอยางรวดเรว (ภาพท 4.10) และเมอนาเมลดมาแยกเชอสาเหตโรคบนอาหาร PDA ซาอกครง พบวาเชอราทเจรญบนอาหารเลยงเชอมลกษณะเหมอนเดมทง 2 species

ภาพท 4.10 เมลดทเรยนทปลกถายเชอ Phytophthora spp. TL01 เปนเวลา 4 วน

2) การทดสอบเชอ Phytophthora spp. LL04 และ Phytophthora spp. FL02 จากการปลกถายเชอลงบนเมลดกอนการลงปลกในดน เมอนาเมลดเพาะในดนพบวา

เมลดทเรยนไมแสดงอาการของโรคหลงจากปลกลงดนแลว 4 วน (ภาพท 4.11) และเมอนาดนมาแยกเชอสาเหตโรคบนอาหาร PDA ซาอกครง พบวาเชอราทเจรญบนอาหารเลยงเชอมลกษณะเหมอนเดมทง 2 species

38  

ภาพท 4.11 เมลดทเรยนทปลกถายเชอ Phytophthora spp. LL04 แตเมอทาการวางเชอลงบนเปลอกทเรยนสก พบวาเปลกทเรยนแสดงอาหารเนา

หลงจากลงเชอ 24 ชวโมง (ภาพท 4.12) จงนาจะสรปไดวา เชอ Phytophthora spp. LL04 และ Phytophthora spp. FL02 เปนสาเหตของโรคผลเนา ถาผลลวงลงดนแลวตดเชอทเปลอก

ภาพท 4.12 เปลอกทเรยนทปลกถายเชอ Phytophthora spp. LL04

4.2 การศกษาเชอปฏปกษตอเชอรา P. palmivora ทคดแยกจากดนสวนเกษตรอนทรย ในพนทใกลเคยงสวนทเรยน อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

4.2.1 การคดแยกเชอจลนทรยปฏปกษเชอสาเหต จากดนบรเวณสวนเกษตรอนทรย จากการแยกเชอจลนทรยในดน บนอาหาร 2 ชนดสามารถแยกจลนทรยไดทงหมด 18

ไอโซเลท (ตาราง 4.2) โดยแยกไดจากอาหาร GYM ซงเปนเชอ Streptomyces spp. จานวน 5 ไอโซเลท (ภาพท 4.13) และแยกไดจากอาหาร NA ซงเปนลกษณะของเชอ Bacillus spp. จานวน 13 ไอโซเลท (ภาพท 4.14)

เมอนาเชอแบคทเรยทงหมดมาทดสอบการปฏปกษกบเชอรากอโรค Phytophthora spp. TL01 ในจานเพาะเชอ โดยวธการเลยงแบบ Duo culture พบวา มเชอทมคณสมบตในการตอตานการเจรญเตบโตของเชอรามากทสดจานวน 3 ไอโซเลท (ตาราง 4.2) คอ Bacillus spp. BA07, Streptomyces spp. BA03 และ Bacillus spp. BA11 ตามลาดบ โดยการเกดวงใส (Clear zone) รอบโคโลนแบคทเรย และยบยงการเจรญของเสนใยรา ดงภาพท 4.15

39  

ตาราง 4.2 การปฏปกษตอเชอ Phytophthora spp. TL01 ดวยเชอแบคทเรยทคดแยกได

เชอแบคทเรย ขนาดวงใส (มลลเมตร) Streptomyces spp. BA01 5 ± 0.23 Streptomyces spp. BA02 6 ± 0.45 Streptomyces spp. BA03 21 ± 0.55 Streptomyces spp. BA04 11 ± 0.32 Streptomyces spp. BA05 13 ± 0.44 Bacillus spp. BA06 10 ± 0.38 Bacillus spp. BA07 22 ± 0.54 Bacillus spp. BA08 7 ± 0.27 Bacillus spp. BA09 6 ± 0.43 Bacillus spp. BA10 5 ± 0.48 Bacillus spp. BA11 18 ± 0.31 Bacillus spp. BA12 5 ± 0.73 Bacillus spp. BA13 6 ± 0.77 Bacillus spp. BA14 7 ± 0.42 Bacillus spp. BA15 5 ± 0.21 Bacillus spp. BA16 4 ± 0.66 Bacillus spp. BA17 8 ± 0.57 Bacillus spp. BA18 10 ± 0.81

40  

ภาพท 4.13 ลกษณะโคโลนเชอ Streptomyces spp. BA03 ภาพท 4.14 ลกษณะโคโลนเชอ Bacillus spp. BA07

41  

ภาพท 4.15 การปฏปกษของเชอแบคทเรยทคดแยกไดตอเชอรากอโรค Phytophthora spp. TL01 เมอบมรวมกนเปนเวลา 24 ชวโมง

4.2.2 การศกษาการเพมปรมาณของเชอปฏปกษในแปลงสาธตทเรยนหมอนทอง กรรมวธทใชในการทดสอบการเพมปรมาณของเชอปฏปกษมทงหมด 4 กรรมวธ กรรมวธ

ละ 4 ซา โดยใชผงเชอปฏปกษ (ภาพท 4.16) กรรมวธ 1. กรรมวธควบคม กรรมวธ 2. ใชผงเชอปฏปกษ 2.5 กโลกรมตอทเรยน 1 ตน กรรมวธ 3. ใชผงเชอปฏปกษ 2.5 กโลกรมตอทเรยน 1 ตน คลมทบดวยฟางขาว กรรมวธ 4. ใชฟางขาวคลมทบรอบโคนตนทเรยน (ภาพท 4.17)

42  

ภาพท 4.16 ลกษณะปยผงผสมเชอ Bacillus spp. BA07 เพอใชในการวางทโคนตนทเรยน ภาพท 4.17 ลกษณะการคลมทบดวยฟางขาว

จากการศกษากรรมวธทง 4 กรรมวธ โดยกรรมวธท 1 เปนชดควบคม เปรยบเทยบกบอก 3 กรรมวธ เพอตองการหากรรมวธในการใชปยหวเชอ Bacillus spp. BA07 ใหไดประสทธภาพมากทสด จากการศกษาการเกบตวอยางดนใตตน (ภาพท 4.18) พบวา เมอผานไป 5 วน กรรมวธท 2 และ 3 ใหผลทตางกนใน

43  

สวนของการเพมปรมาณของเชอ Bacillus spp. NA07 โดยในแปลงทเรยนทไมมการคลมดวยฟาง (กรรมวธท 2) มการเปลยนแปลงขนลงไมแนนอน (ภาพท 4.19) และในแปลงทวางผงเชอ Bacillus spp. BA07 แลวคลมทบดวยฟางขาวมการเปลยนแปลงของเชอ Bacillus spp. NA07 คอนขางแนนอน (ภาพท 4.20) ในขณะทตรวจไมพบ เชอรา Phytophthora spp. TL01 จากตวอยางดนในสวน

ภาพท 4.18 การเกบตวอยางดนรอบโคนตนทเรยนทมการวางหวเชอ Bacillus spp. BA07

44  

ภาพท 4.19 ปรมาณของเชอ Bacillus spp. BA07 ในตวอยางดนจากการใสปยดวยกรรมวธท 2 ภาพท 4.20 ปรมาณของเชอ Bacillus spp. BA07 ในตวอยางดนจากการใสปยดวยกรรมวธท 3

ในขณะทกรรมวธท 1 และ 3 ไมแสดงอาการของโรคในตนทเรยน แตยงตรวจพบเชอ Phytophthora spp. TL01 ดงตารางท 4.3

45  

ตารางท 4.3 ปรมาณของเชอ Bacillus spp. BA07 และ เชอ Phytophthora spp. TL01 ในดนใตตนทเรยนจากการทดสอบประสทธภาพของปยหวเชอ Bacillus spp. BA07 หลงจากใสใตโคนตนทเรยน 4 กรรมวธ เปนเวลา 5 วน กรรมวธ Bacillus spp. BA07 (X100 CFU) Phytophthora spp. TL01 (X100 CFU)

ซาท 1 ซาท 2 ซาท 3 ซาท 4 ซาท 1 ซาท 2 ซาท 3 ซาท 4 1 1 2 2 1 4 7 9 7 2 6 8 8 6 0 0 0 0 3 12 16 14 18 0 0 0 0 4 2 4 4 5 3 6 4 4

จากตารางท 4.3 พบวาหวเชอ Bacillus spp. BA07 มความสามารถในการลดปรมาณเชอ Phytophthora spp. TL01 ได รอยละ 100 หลงจากกองปยหวเชอลงดนทมเชอในเวลา 5 วน และเมอมการกองรวมกบฟางขาว เพอเพมความชนใหกบหวเชอทาใหหวเชอ Bacillus spp. BA07 เจรญเตบโตไดดขน แตไมมความแตกตางจากหวเชอทไมไดมการกองทบดวยฟางขาว ในเรองของการลดปรมาณเชอรากอโรค ในขณะทชดควบคม และชดทกองดวยฟางขาว กมการตรวจพบเชอ Bacillus spp. BA07 ในปรมาณ 1.5 และ 3.75 X 100 CFU ตามลาดบ ซงคาดวาเปนเชอทอยในธรรมชาตอยแลว แตเปนปรมาณทไม เพยงพอตอการปฏปกษเชอ Phytophthora spp. TL01 ซงคาดวาปรมาณทเพยงพอตอการกาจดเชอ Phytophthora spp. TL07 ทมอยในดนในสวนทเรยน จะตองมปรมาณหวเชอ Bacillus spp. BA07 ประมาณ 10 X 100 CFU ขนไป 4.3 ผลผลต (OUT PUT) การเผยแพรองคความรเกยวกบการควบคมเชอรากอโรครากเนาในสวนทเรยนแกเกษตรกรและผสนใจ จากการจดกจกรรมอบรมใหกบเกษตรกร ในหวขอ การใชหวเชอปย Bacillus spp. ในการกาจดเชอรากอโรครากเนาในสวนทเรยน โดยมผสนใจเขารวมโครงการอบรม 40 คน ซงเปนเกษตรกรทปลกทเรยนในเขตอาเภอลบแล และผทสนใจจากพนทใกลเคยงในจงหวดอตรดตถ (ภาพท 4.21)

46  

ภาพท 4.21 การประชมอบรมเกษตรกรในการจดกจกรรมอบรมใหกบเกษตรกร ในหวขอ การใชหวเชอปย Bacillus spp. ในการกาจดเชอรากอโรครากเนาในสวนทเรยน ซงในการจดการอบรมครงท 2 ไดมการพาเกษตรกรออกพนท เพอใหเหนลกษณะอาการของโรครากเนาโคนเนาจากตนออน (ภาพท 4.22) และการกองปยจากหวเชอ Bacillus spp. BA07 (ภาพท 4.23) เพอใหเกษตรกรเขาใจในการใชชววธในการบาบดโรคมากขน ภาพท 4.22 อาการรากเนาของตนทเรยนจากเชอ Phytophthora spp.

47  

ภาพท 4.23 การอบรมเชงปฏบตการในการกองปยหมกดวยหวเชอ Bacillus spp. BA07 จากการอบรมเกษตรทงภาคทฤษฏและภาคปฏบต พบวาเกษตรกรใหความสนใจเปนอยางด โดยมการประเมนความพงพอใจเฉลยในระดบทดถงดมาก ดงแสดงในตารางท 4.4 ตารางท 4.4 แบบประเมนความพงพอใจของเกษตรกรตอการอบรมการผลตปยหวเชอ Bacillus spp. BA07

5 4 3 2 173 27 0 0 089 11 0 0 035 36 29 0 05 4 3 2 1

64 36 0 0 06.25 88.39 5.36 0 070.5 17.86 11.64 0 013.4 31.1 45.5 10 085.7 14.3 0 0 0

50 35.7 13.4 0.9 0

5. ความเหมาะสมของเนอหาหลกสตร6. ความเหมาะสมของวทยากร (ความร ความสามารถ เทคนคการสอน)7. ระยะเวลาการอบรม ( จานวนวน)8. ชวงเวลาการอบรม ( วน/เดอน/ฤดทอบรม)9. ความคมคาเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย(ประโยชนทไดรบมากกวาเวลาและคาใชจายท

ขอมลวดความพงพอใจ1. ดานกระบวนการ ขนตอนการใหบรการ (เชน การประกาศรบสมคร การตดตอเชญอบรม2. เจาหนาทผใหบรการ (เชน อธยาศยด ยมแยมแจมใส มใจในการใหบรการ ฯลฯ)3. สงอานวยความสะดวก (สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม ฯลฯ)

ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร4. การนาความรไปใชประโยชน (ใชประกอบอาชพ หรอใชในชวตประจาวน )

และจากการทไดนาเสนอผลการปฏบตงานวจยใหเกษตรกรรบร ทาใหเกษตรกร รอยละ 100 ใหความสนใจทจะนาเอาการผลตปยหวเชอ Bacillus spp. BA07 ไปใชในสวนเกษตรของตวเอง รวมทงเกษ๖รกรชวนสวนอนๆ ทไมจากดแคทเรยน ยงมสวนมะละกอ และลางสาด ใหความสนใจอกดวย

48  

นอกจากนยงไดมการเผยแพรงานวจยไปยงวารสารวชาการระดบทองถน คอ วารสาร สอสมพนธผบรโภค ปท 13 ฉบบท 50 กรกฏาคม - กนยายน 2554 ภายใตการดแลของหนวยงาน สาธารณสขจงหวดอตรดตถ (ภาพท 4.24) ทาใหเกดการเผยแพรการใชชวธในการกาจดโรคเชอราในสวนไรนาไดอกทางหนงดวย ภาพท 4.24 บทความเชงวชาการเพอเผยแพรผลการวจยสผสนใจทวไป (ทมา: กตต เมองตม. วารสารสอสมพนธผบรโภค. 2554)

49  

5. สรปและอภปรายผลการวจย ลกษณะของเชอรา Phytophthora spp. ทแยกไดจากสวนตางๆของตนทเรยนทเปนโรคจาก

จงหวดอตรดตถ พบวามลกษณะของโคโลนเปนแบบ satellate และ sporangia เปนแบบ caducous ขนาดความยาวและความกวางของ sporangium คอ 35-90 และ 22-62 ไมโครเมตร สดสวนของความกวางและความยาวของ sporangium ในอตรา 1.6-2.0 ซงเปนลกษณะทวไปของเชอรา P. palmivora และเปนไปในลกษณะเดยวกบท Suzui et al. (1979) รายงานไว มเพยงบางไอโซเลททมลกษณะผดออกไป แสดงใหเหนถงความผนแปรของราทงในลกษณะรปรางและโคโลน ถงแมวาจะเกบเชอรามาจากแหลงเดยวกน เชนเดยวกบท Chowdappa and Chandramohanan (1995) ศกษาความสมพนธของเชอรา Phytophthora spp. สาเหตโรคฝกเนาของโกโก พบวา เชอรา P. palmivora บางไอโซเลทมความผนแปร ถงแมวาจะเกบมาจากพนทเดยวกน ซงการใชสารเคมเปนสาเหตหนงททาใหเชอราเกดการผนแปรได เชอรา P. palmivora สามารถตานทานตอสารเคมได fosetyl-Al และ metalaxyl (รตยา, 2535; Ferrin and Wadsworth , 1992) การเพมจา นวนไอโซเลทของเชอรา และการใช primer ทเหมาะสมจะทา ใหสามารถจดกลมของเชอราทไดมาจากแหลงตางๆได

เชอรานเปนเชอราในดน สามารถแพรกระจายไดรวดเรวทางลม และนาฝน การปองกนกา จดโดยวธการตางๆรวมกนสามารถลดปรมาณของ inoculum ในดนลงไปได ซงในการศกษาครงนพบวา การใสทงผงเชอแบคทเรย Bacillus spp. ปฏปกษกบเชอรา P. palmivora ในดนอยางเหนไดชด เชนเดยวกบ Sung Hwan Chang และคณะ (2001) รายงานไวซงเชอแบคทเรย Bacillus cereus ชวยยบยงการเจรญของเชอรา P. capsici ในพรกไทย ในขณะทการใชฟางคลมรอบโคนตนทาใหชวยเรงการเจรญเตบโตของเชอ Bacillus spp. แตเมอนบจานวนเชอแลวพบวามสงกวา 10 X 100 CFU จงสรปไดวาฟางขาวชวยในการเรงการเจรญของเชอปฏปกษ แตยงคงใหผลในการกาจดไดดเหมอนตนทไมไดกองฟาง นอกจากนนฟางขาวยงทาใหผลทเรยนไมสมผสกบดนโดยตรง ทา ใหเชอรา P. palmivora ในดนไมตดไปกบผลทเรยนหลงการเกบเกยว ชวยลดการเกดโรคผลเนาหลงการเกบเกยวไดด

เมอไดผลสรปจากงานวจยทงในระดบหองปฏบตการ และในระดบแปลงสาธตแลว กนาเอาความรเรองเชอ Bacillus spp. มาเผยแพร เชอแบคทเรย บาซลส มคณสมบตสาหรบปองกนกาจดโรคพชทเกดจากเชอราสาเหต และเชอแบคทเรยสาเหตของโรคพชไดหลายชนด และในขณะเดยวกนยงเปนจลนทรย ทไมเปนพษตอมนษย สตว และไมมพษตกคางตอสงแวดลอม Kingdom Bactiria Subkingdom Firmicutes Division Bacilli Class Bacillales Subclass Bacillaceae Genus Bacilaceae

คณสมบต/ลกษณะทางอตสาหกรรม (Industrial properties) Bacillus เปน bacterial ทใชในการผลต enzymes และความจาเพาะ ทางเคม ในทางอตสาหกรรมจงนาไปประยกตในการผลต enzyme เชน amylase ,protease เปนตน และเมอป 2544 โรคกาบใบแหงของขาว หรอ โรคขกลาก เปนโรคทมการระบาดกอความ เสยหายใหแกเกษตรกร และมแนวโนมทจะเพมขน โรคนมสาเหตจากเชอรา Rhizotonia solani Khun

50  

ทสามารถกอโรคพชไดหลายชนด นอกจากนยงสามารถสรางเมดขยายพนธ (sclerotium) ทจะตกคางอยในดนเมอหมดฤด และทนตอสภาวะแวดลอมทไมเหมาะสมไดเปน เวลานาน เกษตรกรมกเลอกการใชสารเคมเพอควบคมโรคของเชอรานแตเปนเรองยงยาก สนเปลองและกอมลภาวะ ตอสงแวดลอมอกดวย ในขณะทประเทศจนมรายงานถงการใชชวภณฑของเชอจลนทรย แบคทเรย Bacillus ในการควบคมเชอราชนดนไดเปนผลด ดงนนนกวทยาศาสตรไทยจงไดพฒนาชวภณฑของเชอ Bacillus จากดนในประเทศไทย เพอควบคมโรคดงกลาว โดยเชอจะสรางสารปฏชวนะขนมายบยงการ เจรญของเชอรา โดยมผลทาใหเสนใยของเชอรา รวมทงเมดขยายพนธของเชอราปรแตก ซงจะสง ผลใหเชอราตาย เมอนามาทาในรปปยผงหวเชอชวภณฑสาเรจรปน สามารถเกบ ทอณหภมหองไดถง 6 เดอน และสามารถเกบในอณหภมตเยนไดเปนปเลยทเดยว เพอใชปองกนโรครากเนาโคนเนา ในทเรยน โรคเหยวเขยว ในพรก มะเขอ ยาสบ โรคใบจดสมวง ในตนหอม โรคหวเนาเละ ในพชพวกขง ขา เปนตน

51  

6. เอกสารอางอง กนกนาฎ เรองวเศษ. 2540. การใชเชอรา Trichoderma harzianum เพอควบคมโรครากเนาของทเรยนทเกด

จาก Phytophthora palmivora (Butl.) Butl. ในสภาพสวนของเกษตรกร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

กตต เมองตม. 2554. การควบคมโรครากเนาในทเรยนดวยชววธ. วารสารสอสมพนธผบรโภค. กระทรวงสาธารณสข. ปท 13. ฉบบท 50. น.10

เชษฐา กวางทอง. 2541. การใชเทคโนโลยการผลตทเรยนของเกษตรกรในจงหวดจนทบร : ศกษาเฉพาะกรณ อาเภอขลง จงหวดจนทบร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ทวป รนรมย และ ภาวนา อศวะประภา. 2524. ทเรยนภาคตะวนออก. งานพชสวนสา นกงานสงเสรมการเกษตรภาคตะวนออก, จ.ระยอง.

ธรรมศกด สมมาตย. 2532. การควบคมโรคโคนเนา รากเนาของทเรยนดวยเทคนคโรคพช มก. เอกสารประกอบการบรรยาย: เทคนคและกลยทธในการตอสโรคทเรยนและพรกไทย. สมาคมนกโรคพชแหงประเทศไทย.

บเรศบา รงการ, หลวง. 2513. การทา สวนทเรยน. สมาคมพฤกษชาตแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ. น.175.

ยพน กสนเกษมพงษ. 2534. โรคผลเนาดา ของโกโกซงเกดจากเชอราไฟทอฟธอราในประเทศไทย. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

รตยา พงศพสทธา. 2535. โรคผลเนาของทเรยนหมอนทองทเกดจากเชอรา Phytophthora palmivora (Butl.)Butl. และการควบคม. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วรรณลดา กรตภทรกล. 2525. การสา รวจโรครากเนาและโคนเนาของทเรยนและการใชสารเคมบางชนดในการปองกนกาจด. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศรสข พนผล, ขนษฐา วงศวฒนารตน และ กตตศกด กรตยะองกร. 2544. การใชเทคนค RamdomAmplified Polymorphic DNA (RAPD) เปรยบเทยบววฒนาการของเชอรา Phytophthora spp. ไอโซเลทตางๆ และการจดกลมดวยการใชลายพมพดเอนเอ. ใน รายงานการประชมวชาการอารกขาพชแหงชาต ครงท 5. กลม งานวจยโรคพชนา มนและพชไรตระกลถว กองโรคพชและจลชววทยา.

สมชาย กนหลง, อมรรชฏ คดใจเดยว, รงส เจรญสถาพร, พจนา ตระกลสขรตน และ อมรรตน ภไพบลย. 2544. ผลของปยนาอนทรยและมลไกผสมปยหมกตอโรครากเนาโคนเนาทเรยน. น. 313-321. ใน รายงานการประชมวชาการอารกขาพชแหงชาต ครงท 5. กลมงานวจยโรคพชเสนใย กองโรคพชและจลชววทยา.

52  

สธามาศ อนตะสอน. 2537. อทธพลของเชอจลนทรยปฏปกษเมอใชรวมกบปยอนทรยและสารเคมควบคมเชอราตอโรครากเนาของสมเขยวหวานทเกดจากเชอรา Phytophthora parasitica (DASTUR.). วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

แสวง ภศร. 2530. เรองทเรยน. วทยาลยเกษตรกรรมตรง, ตรง. น.247 . อดม ภพพฒน. 2532. โรครากและโคนเนาของทเรยน. เอกสารประกอบการบรรยาย: เทคนคและกลยทธในการ

ตอสโรคทเรยนและพรกไทย. สมาคมโรคพชแหงประเทศไทย. Anderson. R.D., R.M. Middleton and D.I. Guest. 1989. Development of bioassay to test the effect

of H3PO3 on black pod cocoa. Mycol. Res. 93(1): 110-112. Aryantha, I.P., R. Cross and D.I. Guest. 2000. Suppression of Phytophthora cinnamomi in potling

mixes amended with uncomposted and composted animal manures. The American Phytopathological society. 90: 775.

Beach, B.G.W., A. Chalandon, G. Gallinelli and D. Horriere. 1979. The control of various Phytophthora disease in tropical crops with aluminium tris (ethylphosphonate). Br. Crop Prot. Conf. Pests Dis. 2: 319-329.

Beom, H.S., J.H. Jin, L.S. Im and G.S. Joo. 1999. Restriction fragment length polymorphism of PCR amplified ribosomal DNA among Koreanal isolates of Phytophthora. Plant Pathol. 15(4): 228-235.

Blaha, G., G. Hall, J.S. Warokka, E. Concibido and C. O. Garcia. 1994. Phytophthora isolate from coconut plantations in Indonesia and Ivory Coast: characterization and identification by morphology and isozyme analysis. Mycol. Res. 98(12): 1379-1389.

Brasier, C.M. 1992. Evolutionary biology of Phytophthora: I. Genetic system, sexuality and the generation of variation. Annu. Rev. Phytopathol. 30: 153-171.

Casale, W.L., V. Minassian, J.A. Mengge, C.J. Lovatt, E. Pnd, E. Johnson and F. Guillemet. 1995. Urban and agricultural wastes for use as mulches on avocado and citrus and for delivery of microbial biocontrol agents. Hort. Sci. 70(2): 315-332.

Chee, K.H. 1969. Host of Phytophthora palmivora. Rev. Appl. Mycol. 48: 337-344. Chowdappa, O. and R. Chandramohanan. 1995. Electrophoretic protein patterns of three species

of Phytophthora associated with black pod disease of cocoa (Theobroma cacaol). Indian Phytopathol. 50(2): 256-260.

53  

Coffey, M.D. and M.C. Joseph. 1985. Effects of H3PO3 and Fosetyl-Al on the life cycle of Phytophthora cinnamomi and Phytophthora citricola. Phytopathol. 75: 1042-1046.

Cohen, Y. and M.D. Coffey. 1986. Systemic fungicides and the control of Oomycetes. Ann. Rev. of Phytopathol. 24: 311-338.

Darmono, T.W. 1997. Virulence and genetic integrity among isolate of Phytophthora palmivora from diseased cocoa pods. Menara PerKebunan. Publ. 1999, 65(1): 34-42.

Dutta, P.K. and R.K. Hegde. 1995. Effect of organic amendments on the suppression of Phytophthora palmivora (Butler) Butler causing black pepper wilt. Plant Health. 1: 56- 60.

Ferrin, D.M. and J.N. Kabashima. 1991. In vitro insensitivity to metalaxyl of isolates of Phytophthora citricola and P. parasitica from ornamental host in southern California. Plant Dis. 75: 1041-1044.

_______and M.L. Wadsworth. 1992. Effect of metalaxyl on sporulation and growth of metalaxyl resistance and metalaxyl sensitive isolates of Phytophthora parasitica in vitro. Plant Dis. 76: 492-495.

Fitzpatrick, H.R. 1930. The Lower Fungi Phycomycetes. Mc Graw-Hill Book Company Inc., USA. Guest, D.I., R.D. Anderson, H.J. Foard, D. Phillips, S. Worboys and R.M. Middleton. 1994. Long-

term control of Phytophthora diseases of cocoa using trunk-injected phosphonate. Plant Pathol. 43(3): 479-492.

Guest, D.I., K.G. Pegg and A.W. Whiley. 1996. Phytophthora diseases, Part 1-Their control. Aust. Plants. 18 (148): 366-369.

Johnson, L.F. and E.A. Curl. 1972. Methods for Research on the Ecology of Soil Borne Plant Pathogen. Burgess Publishing Company, Minnesota.

Kanjanamaneesathian, M., S.T. Chato, C. Suphan, L. Thawatchai, B. Benjamas. 1999. Search for local durians Durio zibethinus (Murr.) resistant to Phytophthora palmivora (Butler) Butler in Southern Thailand. Thai Journal of Agr. Sci. 32(1): 111-125.

Kronstad, J.W. and C. Staben. 1997. Mating type in filamentous fungi. Ann. Rev. Gent. 31: 245-276.

54  

Lim, T.M. 1993. Trunk injection with phosphorous acid for controlling Phytophthora on chestnuts-early promising results. 9th Biennial conference of APPS, Hobart, 4-8 July, 1993, Abstract.

Luttringer, M. and L. de Cormis. 1985. Absorption degradation et transport du phosetyl-Al at de son metabolite chez la tomate (Lycopersicon esculentum Mill.). Agronomie. 5: 423- 430.

Malajczuk, N. and A.J. McComb. 1979. The microflora of unsuberized roots of Eucalyptus calophylla R.Br. and Eucalyptus marginata Donn ex Sm. seedlings grown in soil suppressive and conducive to Phytophthora cinnamomi Rands. I. Rhizosphere bacteria, actinomycetes and fungi. Aust. J. Bot. 1979: 235-254.

Milgroom, M.G. 1996. Recombination and the multilogous structure of fungal population. Ann. Rev. Phytopathol. 34 : 457-477.

Nesbitt, H.J., N. Malajczuk and A.R Glenn. 1979. Effect of organic matter on the survival of Phytophthora cinnamomi Rands in Soil. Soil Biol. Biochem. (1): 1-4.

Piedallu, M.A. and P. Jamet. 1985. Cinetique de disparition et degradation du phosethyl-Al dans le sol en conditions controlees. In I.M Smith, eds. Fungicides for Crop Production. Br. Crop Prot. Coun. Pub. 1: 297-300, Croydon, England.

Sivapalan, A., W.C. Morgan and P.R. Franz. 1993. Monitoring populations of soil microorganisms during a conversion from a conventional to an organic system of vegetable growing. Biological Agriculture and Hortriculture. 10: 9-27.

Stirling, A.M., A.C. Hayward and K.G. Pegg. 1992. Evaluation of the biological control potential of bacteria isolated from a soil suppressive to Phytophthora cinnamomi. Aust. Plant Pathol. 21(4): 133-142.

Sung H. Ch., M. S. Kwack, Y. S. Kim, J. Y. Lee and K. D. Kim. 2001. A rapid radicle assay for prescreening antagonistic bacteria against phytophthora capsici on Pepper. Mycobiology 29(4): 218-223

Suzui, T., U. Kueprakone and T. Kamphangridthrong. 1979. Phytophthora spp. isolated from some economic plants in Thailand. Tech. Bull. Trop. Agric. Res. Cent. 12: 32-41.

55  

Waterhouse, G.M., F.J. Newhook and D.J. Stamps. 1983. Present eriteria for classification of Phytophthora, pp. 139-147. In D.C. Erwin, S. Barnick-Garcia and P.H. Tsao eds. Phytophtpora: Its Biology Taxonomy, Ecology, and Pathology. The Amer. Phytopathol. Soc.,St.Paul, Minnesota.

Whiley, A.W., P.A. Hargreaves, K.G. Pegg, L.J. Ruddle, J.B. Saranah and P.W. Langdon. 1995. Changing sink strengths influence translocation of phosphonate in avocado (Persea american Mill) trees. Aust. J. of Agr. Res. 46(5): 1079-1090.

Worrall, J. J. 1999. Structure and Dynamics of Fungal Populations. Kluwer Academic Publishers, Netherlands.

Zentmyer, G.A. 1963. Biological control of Phytophthora root rot of avocado with alfalfa meal. Phytopathol. 53(12):1383-1387.

Zimand, G., L. Valinsky, Y. Elad, I. Chet and S. Manulis. 1994. Use of the RAPD procedure for the identification of Trichoderma strains. Mycol. Res. 98: 531-534.

56  

ภาคผนวก

57  

ภาคผนวก ก

สตรอาหาร

อาหารเลยงเชอ และคดแยกเชอ V8 medium:

นาผกผลไม V8 50 มลลลตร

CaCO3 0.2 กรม

ผงวน (Agar) 20 กรม

นากลน 1,000 มลลลตร

Selective media BNPRAH

Stock solution:

Rifampicin (rifampin)* 10 มลลกรม

Nystatin (mycostatin) 0.5 มลลกรม

Ampicillin 500 มลลกรม

Benlate (50% a.i.) 20 มลลกรม

Pentachloronitrobenzene (70% a.i.) 25 มลลกรม

Hymexazol (30% a.i.) 0.15 มลลกรม

นากลน 100 มลลกรม

โดยผสม Stock solution ในอาหาร PDA อตราสวน 1:9

*ควรนาไปละลายใน Methanol หรอ Ethanol ปรมาตร 1 มลลลตร กอน

58  

ภาคผนวก ข

การทาหวเชอผง สาหรบการวางโคนตนทเรยน

1. เพาะเลยงเชอ Bacillus spp. ในอาหารเลยงเชอ NB (nutrient broth medium) เปนเวลา 7 วน

2. ตกตะกอนเชอ โดยการกรอง หรอ การเหวยงเซลล ภายใตสภาวะปลอดเชอ

3. นาเซลลทตกตะกอนได มาคลกกบแกลบเผาและฟางบดละเอยดทผานการฆาเชอแลว ในอตราสวน เชอ Bacillus spp. : แกลบเผา : ฟางบดละเอยด เทากบ 10 กรม: 1 กโลกรม: 1 กโลกรม

4. เกบในถงเพอเตรยมนาไปโรยโคนตนทเรยน

59  

ภาคผนวก ค

แบบประเมนความพงพอใจ

เพอประโยชนการวดความพงพอใจและการปรบปรงการใหบรการคาปรกษาและเผยแพร ของทมผวจยจงใครขอใหทานใหความเหนตามทเปนจรง

ชอ ........................................................... นามสกล ...............................................................อาย.........................ป

เพศ ชาย หญง อาชพ..................................................

ขอเสนอแนะอนๆ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ขอบคณครบ

รายการ

ระดบความคดเหน มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย

(2)

นอยทสด (1) 1. ทานมความพงพอใจในคาถามตอไปนเพยงใด

1. ดานกระบวนการ ขนตอนการใหบรการ 1.1 มชองทางการใหบรการทหลากหลาย 1.2 การใหบรการขนตอน ไมยงยาก ซบซอน 1.3 การใหบรการมความสะดวก รวดเรว

2. เจาหนาทผใหบรการ 2.1ใหบรการดวยความสภาพ เตมใจ ยนด 2.2ใหบรการดวยความสะดวก รวดเรว 2.3ใหบรการตอบขอซกถามปญหาไดนาเชอถอ

3. ดานขอมล 3.1 ไดรบความรเพมขน 3.2 ขอมลมความถกตองตรงความตองการ 3.3 ขอมลทไดรบมประโยชน

4. ภาพรวมความพงพอใจในการใหบรการ

60  

ภาคผนวก ง

ภาพกจกรรมการลงพนทชมชน

ภาพท ง1 การตงเวทประชาพจารณในการหาขอสรปการทาเกษตรอนทรย

ภาพท ง2 การลงพนทสวนทเรยน

61  

ภาพท ง3 การอบรมเกษตรกรในการใชหวเชอชวภาพ

62  

รายงานสรปการเงน

เลขทโครงการ 32537

โครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษาและพฒนามหาวทยาลยวจยแหงชาต

สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ

โครงการ(ยอย) การใชชววธในการควบคมเชอรากอโรครากเนา Phytophthora palmivora โดยการใชเชอ จลนทรยปฏปกษ ในพนทสวนทเรยน เขตอาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ

ผวจย ดร.กตต เมองตม

รายงานในชวงตงแตวนท 30 เมษายน 2554 ถง 31 พฤษภาคม 2555

ระยะเวลาดาเนนการ 1 ป 1 เดอน ตงแตวนท 30 เมษายน 2554 ถง 31 พฤษภาคม 2555

รายจาย

หมวด (ตามสญญา)

รายจายสะสมจากรายงานครงกอน

คาใชจายงวดปจจบน

รวมรายจายสะสมถงปจจบน

งบประมาณทตงไว

คงเหลอ/เกน

1. คาตอบแทน

2. คาจาง

3. คาวสด

4. คาใชสอย

5. คาธรรมเนยม

รวม

-

-

-

-

-

0

54,000

190,000

155,752

65,350

46,510

511,612

54,000

190,000

155,752

65,350

46,510

511,612

54,000

190,000

149,752

71,350

46,510

511,612

-

-

- 6,000

+6,000

-

0

 

 

63  

จานวนเงนทไดรบและจานวนเงนคงเหลอ

จานวนเงนทไดรบ

งวดท 1 283,474 บาท เมอ 20 เมษายน 2554

งวดท 2 139,388 บาท เมอ 16 มนาคม 2555

รวม 422,862 บาท

.............................................................. .......................................................... ลงนามหวหนาโครงการวจยผรบทน ลงนามเจาหนาทการเงนโครงการ

64  

ประวตผวจย

1. ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นายกตต เมองตม

(ภาษาองกฤษ) Mr. Kitti Muenagtoom

2. เลขหมายบตรประจาตวประชาชน 3530800119371

3. ตาแหนงปจจบน อาจารยสาขาวชาชววทยาประยกต

4. หนวยงานทสงกด สาขาวชาชววทยาประยกต

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ

อ.เมอง จ.อตรดตถ 53000

หมายเลขโทรศพท 055-411096 ตอ 1306

หมายเลขโทรสาร 055-411096 ตอ 1312

E-mail: kittoom@hotmail.com

5. ประวตการศกษา

วท.บ. (อตสาหกรรมเกษตร) มหาวทยาลยนเรศวร (2543)

วท.ม. (เทคโนโลยชวภาพ) มหาวทยาลยเชยงใหม (2546)

Ph.D. Biotechnology, University of Natural Resources and Applied Life Sciences,

Vienna, AUSTRIA. (2553)

6. สาขาวชาทเชยวชาญ Microbial metabolite, เทคโนโลยเอนไซม

7. ผลงานวจย

65  

• การอนรกษพนธกรรมพชไมหอมหายากประจาถนและการใชประโยชนความหลาก หลายทางชวภาพของพชสมนไพรทใชเปนอาหาร เหดกนได และเตาปล ตามเสนทางการทองเทยวเชงอนรกษภเมยงของอทยานแหงชาตคลองตรอน อาเภอนาปาด จงหวดอตรดตถ (2549: ผรวมวจย ทนสกอ.)

• Project S 2.2 : Novel laccases from fungi and Bacteria (2008: ผรวมวจย ทน Research Centre Applied Biocatalysis, Austria)

• Sukyai, P., Rezic, T., Lorenz, C., Mueangtoom, K., Lorenz, W., Haltrich, D. and Ludwig, L. (2008) Comparing soluble and co-immobilized catalysts for 2-ketoaldose production by pyranose 2-oxidase and auxiliary enzymes. J. Biotechnol. 135: 281-290.

• Patel, I., Ludwig, R., Mueangtoom, K., Haltrich, D., Rosenau, T. and Potthast, A. (2009). Comparing soluble Trametes pubescens laccase and cross-linked enzyme crystals (CLECs) for enzymatic modification of cellulose. Holzforschung. 63: 715-720.

• Muenagtoom, K., Kittl, R., Mann, O., Haltrich, D. And Ludwig, R. (2010) Screening of ascomycete Lamprospora wrightii laccase and characterization in respect to low pH dye decolorization. J. Biotechnol. (Accepted for Biotechnology Journal).

8. ผลงานวชาการอนๆ (เชน Proceeding ตารา ฯลฯ)

• Soluble and Immobilized Biocatalysts for 2-Ketosugar Production, 12th Asia Pacific Confederation of Chemical Engineering Congress, August 3-6, 2008, Dalian, China (Oral presentation)

• Chemoenzymatic modification of cellulose by soluble laccase and cross-linked enzyme crystal (CLECs). International Symposium on Wood, Fiber and Pulping Chemistry - 15th, 15-18 june 2009, Oslo, Norway. (Poster presentation)

• Oxidation of phenols from fruits juice using immobilized laccase, COST 928 3rd Annual Meeting, 23-25 September 2009, Krakow, Poland (Poster presentation)

• New mediators for the laccase catalyzed oxidation of NAD(P)H, Scientific Programme 18. 1. 2010, Vienna, Austria (Poster presentation)