MARS 2010 11111MOKRA

Viti i Dymbëdhjetë i botimit, Mujore, Nr.4 (132) Mars 2010gazetamokra@yahoo.com Kryeredaktor: FLORI SLATINA

www.poradeci.com/mokra ÇMIMI 20 LEKE

Gazeta “Mokra” mbush 11 vjetME 25 MARS 1999 KA DALE NUMRI I PARE I GAZETES “MOKRA”

FALENDERIM!Redaksia e gazetës “Mokra” uron për

ditëlindjen dhe falenderon thellësisht ngazemra Daniela Zabit Cuku për sponsoriz-

imin e këtij numri duke uruar sukse nëjetën familjare në Detroit, SHBA

Nga Istref HAXHILLARI

Mallin e vendlindjes e ndjenderi në thellësi të shpirtitvetëm ai që largohet për një

kohë të gjatë prej saj. Në vrundullin epunëve të përditshme, halleve dhe tela-sheve të jetës gjen kohë të kthejë kokënpas, të meditojë, të përjetojë copëza të har-ruara diku në thellësi të kujtesës derisalot dertesh i rrëshqasin lehtësish nëpërfaqe. Me sytë e mendjes bredh nëpër ko-hën e thinjur, kujton varret e të parëvediku në një lëndinë përmbi fshat, fëm-ijërinë e largët që nuk kthehet më kurrë,të afërmit dhe miqtë. Njeriu i vërtetë mekëtë boshllëk në shpirt ndjen nevojën tëbëjë diçka për vendin e tij, sado e vogël,po që i lehtëson atij brengën e gjatë, tëthellë sa deti. Njëmbëdhjetë vjet më parënjë grup i vogël mokrarësh të vendosurnë Tiranë, mbushur me kujtimin e vendittë lindjes, vendosën të nxjerrin një gazetë.Ata nuk e shkuan nëpër mend atëhere seecnin kështu në një tragë të vjetër të sh-qiptarëve, emigruar nëpër botë përgjatë njëshekulli e ca më parë. Ishte e njëjta thirrjee gjakut të arbërit për vendlindjen si dikur.

(Ne faqen 2)

Impresionet enjë përvjetori

Velçani, një “perandorak” bujarME RASTIN E 15-VJETORIT TE VDEKJES

“...unë çuditem se si ka qëndruar kaq shumë kypushtet, se një ditë do të përmbyset, sepse historiaka treguar se asnjë regjim nuk e ka mbajtur përherë

pushtetin, dhe as regjimi i Enver Hoxhën nuk ka përta mbajtur për herë. Duke më folur kështu, më tha,

mundoju të ruash shëndetin, se një pjesë e jonambaruan, por s’ka gjë se pasardhësit tanë do ta

gëzojnë këtë vend!”

Haki Slatina,“Mandela” i Shqipërisë

MASAKRA

Pse Uran Aliçka nuke prek Dunicën?!

Nga Bedri BLLOSHMI

Të gjithë e njohin masakrën qëbënë pabesisht komunistët.Dihet edhe që aty u vranë dhe

u masakruan shumë nacionalistë,

E DUNICES

Për mokrarët dhe përtë gjithë shqiptarët

Nga Spasse THANASI

Krijimi i një gazete lokale është një krijim vlerash për tëtransmetuar tek brezat historinë e

zonës, të mbarë hapësirë ku gjen shprehje ring-jallja e traditës. Gazeta “Mokra” e ka bërë tash-

ME RASTIN E 123-VJETORIT TË HAPJES

SHKOLLËS SHQIPE

FESTA E MËSUESITNË MOKËR Nga Sami LEKA

Rruga për të cilën ka ardhur arsimi ka qënë sa i vështirë poredhe i lavdishëm, sepse ka

ardhur nëpërmjet punës së madhe të patri-otëve shqiptarë që e deshën kombin e tyre

“NOBEL“,LIBRI I RII BUJARBALLIUT

Një trill i çuditshëm, vragë drejtpërjetësisië, guxim hyjnor i suedezit tëmadh. Rruga nga baruti, ekstremi idhunës, te paqja e letrave, kapërcimiunikal në historinë e njerëzimit, la pasnjë shekull të zhurmshëm, ku sprovuan

SPONSORI I MARSIT MEDITËLINDJE TË DYTË

Nga Haki BALLIU

Nga Maliq TORRA

Velçani ky fshat i madh iMokrës, shtrihet në veri–perendim të Pogradecit, në një terren

kryesisht kodrinor-malor, nga lartësia 800-1700 metra mbi nivlenin e detit. Mendohetse është ndër fshatrat më të vjetra të krahinësdhe ndër më të populluarit. (faqe 3)

MARS 201022222 MOKRAAKTUALITET

Istref Haxhillari

Mallin e vendlindjese ndjen deri nëthellësi të shpirtit

vetëm ai që largohet për një kohëtë gjatë prej saj. Në vrundullin epunëve të përditshme, hallevedhe telasheve të jetës gjen kohëtë kthejë kokën pas, të meditojë,të përjetojë copëza të harruaradiku në thellësi të kujtesës de-risa lot dertesh i rrëshqasin le-htësish nëpër faqe. Me sytë emendjes bredh nëpër kohën ethinjur, kujton varret e të parëvediku në një lëndinë përmbi fshat,fëmijërinë e largët që nuk kthe-het më kurrë, të afërmit dhemiqtë. Njeriu i vërtetë me këtëboshllëk në shpirt ndjen nevojëntë bëjë diçka për vendin e tij, sadoe vogël, po që i lehtëson atijbrengën e gjatë, të thellë sa deti.

Njëmbëdhjetë vjet më parënjë grup i vogël mokrarësh të ven-dosur në Tiranë, mbushur mekujtimin e vendit të lindjes, ven-dosën të nxjerrin një gazetë. Atanuk e shkuan nëpër mend atëherese ecnin kështu në një tragë tëvjetër të shqiptarëve, emigruarnëpër botë përgjatë një shekulli eca më parë. Ishte e njëjta thirrje egjakut të arbërit për vendlindjensi dikur.

Kështu nisi rrugën gazeta ethjeshtë, pa shumë pretendime,po me emrin e rëndë “Mokra”.Flori Slatina, Haki Balliu, LlaziTona, Fari Muço, Zabit Çuku,Zenun Fero etj e nisën rrugëne gazetës pa qenë gazetarë,thjesht deshën të lehtësoninshpirtin e tyre llagar nga bren-ga e largimit prej vendlindjes së

Impresionet e një përvjetoridashur. Pas punës së lodhshmetë ditës, pas problemeve jo të vog-la të jetesës në Tiranë, qëmtoninatë pjesëzën e kohës së lumturtë shkruanin për bukuritë e ven-dit të tyre, për historinë e largëte të afërt, për këngët dhe veshjete burrave e grave, për politikën editës dhe nevojat e zhvillimit tëMokrës.

Shumë shpejt u bënë gazetarëtë mirë, shkruan artikuj dhe re-portazhe cilësorë, që i dhanëgazetës peshë e dinjitet, e rresh-tuan atë përkrah simotrave më tëpëlqyera. Përreth saj u grumbul-luan të tjerë dashamirës të letravedhe shkrimit, mokrarë në gen dhebij të adaptuar që Mokra i ush-qeu me bukuritë natyrore, shpir-tin dhe mikpritjen proverbiale.Pas ca kohe zunë të shkruajnëlibra. Libra të vërtetë me shumëfaqe dhe shumë vlera.

Haki Balliu, me pamje dijetaridhe atë shprehjen e butë të por-tretit elegant, gërmoi historinë elashtë të dheut mokrar, nxorringa thellësia e kohës Dasaretëtdhe kryeqendrën e tyre Pelionine famshëm, ndër qytetet më tëmëdha ilire. “Birkena e Pelionit”dhe “Rënia e Pelionit” janë dyvepra monumentale që do t’u tre-gojnë pasardhësve lavdinë e ven-dit të tyre, jehonën e një kohe qënuk do të harrohet kurrë.

Flori Slatina sprovon veten nëpoezi, ku hedh impresionet emoshës së re për dashurinë,natyrën, marrëdhëniet njerëzore,hovet e rinisë. Po ta pyesështhotë me modesti se janë ngac-mime të moshës, ndërsa le tëkuptohet se librat e vërtetë do t’ishkruajë më pas kur të ketë aku-muluar përvojën e nevojshme për

11 VJETORI I GAZETËS “MOKRA”

GAZETËN “MOKRA” ELEXOJMË EDHE INTERNETNga Daniela Zabit Çuku

Detroit, SHBA

kësi punësh të holla. Po e vërte-ta është se ai nuk pushon kurrësë shkruari artikuj, përkthime,redaktime etj.

Zenun Fero gërmon nëpërarkiva dhe kujtesën e njerëzve,zbulon pareshtur fakte dhe doku-menta, pastaj shkruan librin din-jitoz “Slabinja jonë’, një obelisk ipërkryer për fshatin e lindjes.

Shembulin e tyre do ta ndiq-nin me entusiazëm të tjerëmokrarë, që rreken të ngjiten nëvragën e spërdreshur të letrave,Nesti Maçolli në Pogradec, MaliqTorra në Velçan, Bujar Balliu etj.

Kështu përreth “Mokres”sonë po grumbullohen gjithnjëe më shumë pena, deri dje nëheshtje, po ngacmohen gjithnjëe më shumë burra e gra që e duanvendin e tyre, që i ze malli përato troje të lashta dhe hedhin nëletër me dashuri zemre ndjenjatë holla e të vërteta njerëzore.

Gazetarë të “Mokrës” u bënëshumë dhe sot nuk mundt’inumërosh të gjithë. PëllumbZade, Dhimitër Gegprifti, MineFero, Sami Leka, Koço Pihoni,Xhevahir Shtupa, Ramadan Gjata,Agim Gorica apo dashnorët e zjar-rtë të Mokrës sonë, Tomi Mato irëndë si shkëmb, Spase Thanasi mendjenja të holla, Meri Lalaj, KristaqNanushi e shumë të tjerë.

Është e pamundur të der-dhësh në një shkrim përjetimete gazetës sonë, po nuk mund tërrija pa zbrazur një pjesëz të im-presioneve të mija në këtë përv-jetor. Si pjesëtar i stafit të gazetëspërshëndes me ngohtësi të gjithëata që ushqejnë me shkrime ngamë të ndryshmet “Mokrën” tonë,këtë perëndeshsë që sot mbushinjëmbëdhjetë vjet.

Është bërë traditë sepër çdo mars të festojmë së bashku

ditëlindjet pavarësisht nga mosha,vitet që kanë kaluar dhe distancase ku jetojmë. Unë që përshëndeskam kënaqësinë dhe ju dërgoiurimin më të mirë dhe të dashur.Gëzuar dhe për shumë vite të kuj-tojmë dhe fëstojmë së bashku 25marsin.

Në 25 mars 1999, u botuanumri i parë i gazetës “Mokra”,Në ato vite ishte një gazetë e re,por tani kjo ka krijuar fizionom-inë e saj me mbi 132 numra, dhenuk janë pak njëmbëdhjetë vite.Me këtë rast dhe nëpërmjet këtijshkrimi të shkurtër uroj shumëurime dhe suksese të mëtejshmenga zemra gazetës “Mokra”, stafit,të saj të mrekullueshëm dhegjithë lexuesëve të saj në të gjithëShqipërinë dhe më gjërë .

Tani nuk habitemi se ështëkoha e internetit dhe me dashurine ju shohim, ju lexojme ne sytëtuaj se ku jeni dhe ju per ne kujemi, po na merr malli. Ky mallna detyron t’u kujtojmë tëgjithë. Përsëri malli na detyron

të marrim fotografi, të flasim nëtelefon, të komunikojmë në in-ternet etj. Edhe lotët na falen,jemi njerëz me ndjenja, i lëshojmënga gëzimi.

Kur je larg e kupton se ç’ështëemigracioni dhe dashuria përnjerëzit e vatanin, prandaj taforcojmë më tej shoqatën, dhegazetën “Mokra”, shtoni sa mëshumë anëtarë dhe ruani e popu-llarizoni historinë dhe traditat ekrahinës tonë të mrekullushme,të forcojmë më shumë dashurinëme njëri-tjetrin.

Me shpirtin tuaj frymëzues, tëpa shtershëm, të pa fund, ju urojëjetëgjatësi, me penat tuaja të dalanga burimet e thella të krahinës sëMokrës. Ju shkruani dhe vetëm sh-kruani për damaret e tokës semoçme mokrare. Si çdo vit le të kuj-tojmë të mirat dhe më bukurat emarsit, ju përshëndes me gjithëzemër, familjarisht, ju dërgoi urime,

Unë dhe shumë tjerë falen-derojmë ata që bënë të mundurqë gazeta Mokra të lexohet dheshikohet në internet.

Urime të gjithëve, urimegazetës “Mokra” në këtë 11 vje-tor. U pashim në internet. UrimeDnilela, Rakella, Jessika.

Detroit , SHBA, më10 mars2010

Skicë nga Haki BALLIU

Vjen ky mars mendjesinë për të festuar, presim dite-

lindjen e gazetës sonë. Jemi nëvitin e saj të 11-të, prej tëcilëve Marsi i vitit 2008 na lanë një heshtje të dhimbëshme.Ritualin e zakonshëm që fes-tonim nuk e kryem sepse mu-ngonte ai që i jep gjallëri fes-timit, Zabiti jetëgjatë:

Kështu ka ngelur e thënë:“Jetëgjati, nuk bëhet jetësh-kurtër”. Kështu edhe historiae Zabit Cukut ka një ditëlind-je të dytë. Sigurisht 15 Marsimbetet një kujtim i hidhur itempullit tragjik “Gërdeci2008” Po përderisa shoku ynëpati rastin të përjetojë gjëmëne asaj ngjarje, personalisht gë-zoj të drejtën të hedh disarreshta për atë se si i’a hodhivdekjes Zabiti.

Ky oficer i lartë, njohës izot, apo zot për specialitetin etij u ç’mobilizua para kohe kurishte mëse i nevojshëm. Përpasojë më 15 Mars u ndodh nëGërdecin tragjik në mes të pun-torëve që punonin aty. Punon-te së bashku me ta për nevojat

SPONSORI I MARSIT ME DITËLINDJE TË DYTËdhe hallet familjare që ka secili.Në çastin e shpërthimit ky mun-di të shpëtojë veten, dhe me thir-jet e forta ejani!, largohuni! Iknisa më shpejt, kërkonte të lar-gonte, puntorët që punoninbashkërisht. Por pa arritur tëkalojë rrezikun presioni ipërbindshëm i shpërthimeve tënjë pas njëshme e goditi duke engritur në ajër dhe hedhur mbinjëzet metra në faqen e kodrës.As vetë nuk e kuptoi se sa kohëka mbetur pa ndjenja, por që ja,dikur erdhi në vetë dhe i mbu-luar më dhera, pa se rrobat ish-in përflakur, bimësia ishte xh-veshur. Me lot në sy kërkoi tëlëvizte, po ishte e pamundur spseishte një këmbë dhe disa brinjëtë thyera, një pjesë të kokës sëdjegur, nuk dëgjonte dhe shem-bje të gjithë trupit. Në atë bete-jë të vërtetë kur toka dridhej ngashpërthimet, kur mjegulla dhebloza ngrihej dhe pushtonteqiellin, kur ajri mbytej nga aro-ma e barutit, Zabiti luftonteme vdekjen e zezë. E në atëbotë të vdekur rreth e qark asjepete dhe as merrte dot sin-jale. Veçse mendimi i ndriçon-te tek njerëzit e familjes gruandhe djalin që e prisnin për 5orë tek porta e spitalit dhe

shikonin lemerinë me sy; i vi-nin përfytyrimet tek vajazat,Etleva përtej detit dhe Danie-la përtej Oqeanit. Dhe tëgjithë i delnin në pamje dhe ijepnin zemër. “Forca baba,mposhte vdekjen!. Po kështuluteshim edhe ne e shumë eshumë të tjerë se shoku ynëndodhej në ferrin e përflakur.Personalisht e përfytyroja zjarrdhe tmerr: të masakruar dhe tëshkrumbëtuar nga shpërtrhimikur shikonim në ekran ato sh-tëllungët që nxinin qiellin. Dhepo aty shpresoja se mbijetonte

kjo falë shkathësisë dhe vrapi-mit të tij. Zenuni, Flori, Pël-lumbi, Samiu, Fariu, Lutfiu, esi kujtoi se kush e kush tjetërishim e prisnim në ankth.Familjarisht mbërthyer pasekraneve. Për 6 orë emiri ZabitCuku nuk u shfaq. Po vetëm nëmbrëmje shoku i tijë ZenunFero, me zërin e plagosur ngadëshpërimi nga telefonoi seZabiti është gjetur, ështëgjallë, por gjëndja e tij është erënduar. Në spital mësuam përtriumfin e këtij burri rrajce.Shpërthimi i kishte mëshiruar

vetëm krahët muskuloz. Ashtuheroik, i kapur pas tokës, sëdjegur, kishte dalë nga hum-nera. Djelli në të ikur kishtengritur në një shkop atë copëne bluzes së mbetur nga flakëri-mi duke e valvitur si flamur.Nëse do të ishte disa minuta mëvonë sa të binte nata, atëherësyri i vrojtuesit nuk do tashihte dhe kapte “falamurin”shpëtimtar. Shembulli i Zabititështë si morali i një fabule:Nëse nuk bije në fatalitet, fatime një dorë të hedh dhe, metjetrën të pret. Ai përsëri punone s’lodhet kurrë. Por tanimë menjë mision më më human: Çm-onton të keqen që mbolli “Gër-deci 2008”

Ja ku erdhi përsëri ky muajynë i dashur, bën sposorizimine radhës. “ Mrasi është imi, nathotë. Nëse këtu do të përdorimshprehjen nuk festohet paZabitin, apo nuk shkon këngapa Istrefin, duhet shtuar se paFlorin gazeta nuk del kurrë. Etje e tje. Për shumë vite gëzuar!Kësaj here ndoshta do të tun-dim Pogradecin, si vargjet e thu-rur nga poeti:

“ Pini se vreshtat s’mbarojnëMbaron vetëm jeta e

ngartë”.

Haki Balliu dhe Zabit Çuku

MARS 2010 33333MOKRAPANORAMË

Nga Maliq TORRA

Velçani ky fshat i madh iMokrës, shtrihet në veri–perendim të Pogradecit, në një

terren kryesisht kodrinor-malor, ngalartësia 800-1700 metra mbi nivlenin edetit. Mendohet se është ndër fshatratmë të vjetra të krahinës dhe ndër më tëpopulluarit. Për lashtësinë e tij flasinshumë gjetje të ndryshme të para ngabanorët gjatë punimeve në toka dhe nëndërtime të ndryshme banesash. Dësh-mi tjetër, që e vërteton lashtësinë e këtijfshati, janë toponimet e vendeve tëndryshme si Bregu i Shemitrit,Shënkoll… (ku gjenden rrënoja gurësh)

Brenda teritorit të fshatit, në shumëvende të tij , ka pasur ndërtime të njëperiudhe të lashtë. Por këto materiale,kryesisht gurë janë marrë nga fshatarëtpër ndërtime të ndryshme shtëpish.

Një dëshmi tjetër e lashtësisë tëVelçanit janë edhe vendet plotësisht tëidentifikuara, ku kanë qënë ndërtuarkisha. (janë mbi dhjetë të tilla)

Sipas gojëdhënave, në Velçan ka kalu-ar edhe Gjergj Kastrioti, i cili mendohetse ka qëndruar 2-3 ditë në vendin e quaj-tur Shapka. Ky vend që atëherë është qua-jtur sheshsi i Shalorit. Sipa gojëdhënavekëtu mungonin gurët që kalorësit t’u hip-nin lehtësisht kuajve, dhe gurët u morënnga diku tjetër për të lehtësuar hipjen .

Velçani është i lashtë, është i madh,ka histori të pa eksploruar, e për të nukështë marrë ndonjë studim i mirfilltë,për të identifikua të gjitha ato vlera qëai mbart.

Interes dhe një fushë tjetër hulmi-untimi, përbën dhe studimi i kulturësshpirtërore që trashëgon populli iVelçanit. Këngët, vallet, doket dhegjithëçka tjetër këtu janë për tu ad-miruar. Si në të gjithë Mokrën por nëVelçan mikpritja është bujare.

Kushdo që ka bujtur në këtë fshat,është befasuar dhe mrekulluar njëkohë-sisht, nga kjo bujari e vlçanakut.

Velçani ka qënë i madh jo vetëm nëbujari, por edhe në numër banorësh. ivendosur në një hapësirë e shtrirje tëgjërë gjeografike, i vështruar qe nga pra-parti ( toponim na jug të fshatit) të jeppërshtypjen e një forme të trupit të kalit.Duke filluar që nga bregu i shtartes,vazhdon me bregun e mollait e përfun-don lart në Dorb. Këto kodra e ndajnëVelçanin në dy pjesë dhe janë për të AshtiShtyllës kurrizore të tij. Në të dyja anëte këtyre kodrave shtrihen lagjet e ndry-shme, të cilat, per nga numri i banorëvedhe madhësia që kanë mund të formo-hen fshatra më vete, e secila nga këto,formon pjesët e kalit; kokën, kurrizin,bishtin, shpatullat dhe këmbët. Si fiseqë formojnë këtë fshat janë:Çela,Torra,Hyka, Elezi, Biba, Rapçe,Lufo, Misliu, Menkshi, Lato, Shuli,Lushka… Këto fise kanë ndërtuar lagjetë veçanta. Por edhe dalluar për harmon-inë dhe bashkëjetesën, për t’u patur zili.Tradita e besës e trimërisë dhe e mik-pritjes kanë qënë dhe vazhdon të jetëkrenaria e këtij populli bujarë sofrat evelçanakut. Duke qënë arenë e luftravetë ndryshme e të shumta, ashtu sigjithë Mokra edhe Velçani është marti-rizuar, por prapë ka mbijetuar. Dëshmitërrënqethëse nga vetë të mbijetuarit, tre-gojnë se dhimbsuria për këtë truall e këtëtaban ka bërë që të mos shuhet kurrëkjo farë e velçanakut. Ai ka ditur të ruajtë pa prekur shenjtërinë e dheut amë.Luftrat, sidomos ato të vitive 1914-1918bënë që të dëboheshin me forcë nga

Velçani, një “perandorak” bujar

vatrat e tyre banorët e gjithë Mokrës. Ekombshmja fjalë “Muhaxhirllëku”, jovetëm si fjalë po edhe si fenomen, kabërë që shumë banorë të fshatit të vdis-nin, e mbeteshin nëpër vise të tjerë.Megjithë këto privacione u ruajt pavde-kshmëria dhe Velçani i rezistoi burrër-isht përjetësisë.

Edhe në fushën e pasurisë kultur-ore, shprtërore, Velçani është një perlëme vite. Këngët e vallet, të bukura ngamuza e pashtershme e shpirtit janë njëdëshmi tjetër e madhështisë së këtijperandoraku bujar. Në Velçan festohen(mbas një periudhe ndërprerje) shumëfesta të fesë myslimane, si Barjami, sul-ltan Nevruzi, apo dhe vera si festë pa-gane. Do të ishte me vlera të pa llog-aritëshme ruajtja e tradidës së veshjeveqë ka pasur banori autokton i Velçanit,por këto veshje për fat të keq nuk ekzis-tojnë më. Behet fjale per veshjet, si tëburrave ashtu edhe të grave. Veshjet eburrave kanë qënë: këmisha të bardhapëlhure të mbyllura e me mengë të gjëra,xhamadan leshi, setre shajaku,qelesheose qylaf, çorape leshi, befsha leshi megjerdan nga fundi deri në krye dhe op-inga lope me xhufka në majë.

Edhe veshja e grave ka qënë karak-teristike. Një veshje e veçantë, ku dal-loheshin dy shami, njëra që zinte ballindhe tjetra e mbushur me rruaza, ku bintenë sy punimi dekorativ i rruazave anashdhe mbi ballë me tre zinxhirë të vegjëlku vareshin tre pare floriri ose argjendi.

Mbanin këmisha të gjata e të mbyl-lura, jelek pa mengë në formë V-je dhe iqëndisur bukur me fije leshi. Krahaskëtyre përdorej edhe mollokof i gjërë dhei gjatë deri në kyçet e këmbëve, çorapetë gjata deri mbi gju prej leshi. Opingalekure lope me nje zbukurim si topkenë majë.

Velçani ka qënë dhe mbetet një fs-hat arsimdashës . Sipas dokumentavebëhet e ditur se shkolla e parë shqipenë këtë fshat është çelur në vitin 1918me përgjegjës Xhafer Beun (Çelën).Emrat e tre mësuesëve të tjerë (pioni-erëve të shkollës shqipe të Velçanit) përfat të keq unë nuk i disponoj. Dhe kjoështë një detuyrë për ti identifikuar dhepër ti vënë në vendin e përjetësisë, atjeku ata e meritojnë. Duhet të theksojmëse shkolla shqipe e Velçanit është ndërtë rrallat e hapura në zonën e Pogradecite më gjërë. Kjo shkollë u bë një qendëre rëndësishme e ruajtjes së gjuhës sh-qipe dhe çuarjes më përpara të saj. Dukeqënë në ballë të përpjekjeve të përbash-këta të mëmëdhetarëve, për zhvillimin earsimit tonë kombëtar vit pas viti, u rritetja për dije dhe kulturë dhe kjo çoi qënë vitin 1955 të fillojë funksioniminshkolla e sistemit 7-vjeçar.Duke parështimin e nxënësve që sa vinte e rritesh,në lagjen e Hykos( sot fshat më vete i

quajtur Buzaishtë) u hap shkolla filloreme dy mësues .

Në vitin 1965 u hap shkolla 8- vjeçarenë Velçan dhe më 2002-2003 në Buza-ishtë. Që nga viti 1981 në Velçan u çeledhe shkolla e mesme me profil bujqë-sor, dhe nga ajo kohë vazhdon të funk-sionojë, shkolla e mesme, por tani meprofil të përgjithshëm.(gjimnaz).

Në shkollën e Velçanit kanë dhënëmësim një numër i madh mësuesish jovetëm nga zona e Mokrës dhe ePogdaecit, por dhe nga Korça, dhe rre-the të tjera të vendit. Të gjithë të nderu-ar, të gjithë, hyjnorë, por ne sot do tëpërmendim disa nga ata bij të Velçanit,që kanë bërë aq shumë, sa ne pasa-

tërë nxënësish.-Ramadan Çela me arsim të lartë për

matematikë. Shumë kohë mësues i palodhur dhe drejtor i përkushtuar. Vazh-don profesionin e tij në Përrenjas.

- Belul Shtogu me arsim të mesëmpedagogjik i apsionuar pas punës sido-mos në lëndën e e dukjimit fizik.

-Askerim Çela me arsim të lartë përgjuhë letërsi më i apasionuari mbas gju-hës amtare dhe folklorit të zonës

-Tosun Çela me arsim të mesëm ped-agogjik. I apsionuari mbas letërsisë.Mbledhës i folklorit burimor të zonësdhe një krijues i talentuar. Është ndarëshpejt nga jeta. Në moshë fare të re,duke lënë të pa botuara vlera të vërtetaartistike. (Nderimtë përjetshëm) oshoku dhe miku i të gjithëve).

-Sali Torra arsim të lartë për bio-kimi i pa lodhur, i përkushtuar e kor-rekt në mësimdhënie.

Janë të shumtë ata që kanë bërë tëmundur, që arsimi në fshatin Velçan tëketë përparim dhe ecuri, sa do të duheshinshkrime të tëra për secilin prej tyre.

Të gjithë ata do të përjetohen nëmemorijen e popullit arsimdashës tëVelçanit ashtu si është bërë mit prome-teu që i dha zjarrin njeriut.

NË VEND TË PASTHËNIESKam kohë që mendohem, të shkru-

ash për vendlindjen është sa e lehtë poaq dhe e vështirë. Këtu i njeh vragat, i

rdhësit e tyre duhet t’u përulemi e t’upërgjigjemi, me mirënjohëje më tëthellë, me nderim më të madh për atëç’ka ata bënë për Velçanin, për nderin etijë. Nga duart e tryre kanë dalë qindrae qindra nxënës, që sot janë bërë dok-torë, inxhinierë, profesorë e njerëz tëletrave e të bisnesit… E sa e sa të tjerëqë është e vështirë të përmenden të tërë.Janë këta “Shenjëtorë” të dijes e të di-turisë, është kjo traditë e pasur qe kalojnga njëri brez mësuesi tek brezi tjetërdhe bënë të mundur përçimin e dijevetek populli arsimdashës i Velçanit.

Kësaj radhe dua të më falin të tjerët e ukërkoj ndiesë për mos përmendjen e tyre nëkëtë shkrim, sepse është e pamumndur qët’i përmënd të tërë. Por unë do të veçoja :

-Xhafer Beu (Çela) me arsim fetar,përgjegjës i të parës shkollë në Velçan.Hapi një rrugë e një traditë të re për ar-simin në fshat e më gjërë.

- Dehar Çela me arsim të mesëm 2-vjeçar . Për disa vite drejtori i shkolles8-vjeçare, i përkushtuar ndaj punës dheprofesisonit.

- Qani Selim Biba me arsim tëmesëm pedagogjik.Me shumë vite pune nëciklin 8-vjeçar, veprimtar i pa lodhur, sido-mos me brezat e rinj në fushën e sportit.

-Luan Çela me arsim të lartë .Përshumë vjet drejtor shkolle ,korrekt nëmësim dhënie.

- Qani Mersin Biba me arsim tëmesëm pedagogjik, ndër më të pa lodhu-rit, edukoi për vite me radhë breza të

njeh gurët, njeh yjet dhe kohën kurshfaqen e fshihen nga qielli. Edhe tym-in kur del nga oxhakët e njeh se ç’farëdruri digjet në konak apo në hashef.Është bungë nga Bushi i Losnkut, apoShparth nga Qerret, është dru ahu ngaqafa e shelgut, apo qarr nga Perivoli.Është e vështirë për të shkruar se këtuçdo pëllëmbë dheu është mbushur mehistori, me legjenda, me mite, është embushur me plagë e historie ne nuk enjohim aq sa duhet, por më e keqja ësh-të se nuk jemi munduar për t’ia lehtë-suar këto dhimbje. Velçani rënkon ngaplaga e mërgimit. Sa djem nënash evëllezër motrash kanë shkuar përtejdheut amë e jane kthyer me arkivole.

Dheu i Velçanit rënkon e lotët eshprtit rrëkëllejnë faqeve të rreshkuratë Velçanit, lëshohen tatpjetë përrenjëvepër t’u bashkuar me zhurmëmadhin eShkumbinit, shkumë bardhin Sh-kumbin. Velçani qëndron aty si një kalenë ecje me bishti lëshuar mbi Somotinëdy këmbët e pasme të mbështetur njërënnë Slabinjë e tjetrën në Laktesh, dy tëparat mbi Losnik e Senisht. Koka lart nëGjemthin e qëmotshëm, i lashtë sa vetëVelçani dhe historia e tij. Të dy pranë epranë japin e marrin nga bujaria e njëritjetrit janë simbolet e bashkëjetesës. Tëulur në sofrën e diellit , të dehur nga erae errësirës së pishes, e bredhit. Gjemthii jep tungjatjeta të përjetëshme këtij pe-randoraku bujar me emrin Velçan. Që unëdo ta quaja vend i veçantë, vend i madh.

MARS 201044444 MOKRA NDERIM

ME RASTIN E 15-VJETORIT TE VDEKJES

Haki Slatina, “Mandela” i Shqipërisë(vijon nga numri i kaluar)

Në dënimin e tretë më1975 Haki Isufi uakuzua për agjita-

cion e propagandë. Gjatë heti-meve por edhe në gjyq dëshmi-tarë i dolën disa vetë, si Ilia Dhi-ma, Lavdosh Lito, Xhemal Neza,Muhamet Kosovrasti, Idajet Ve-sho, Tom Huli, Ashim Laraku,Ylli Ahmetaj, etj, mes të cilëveedhe Fadil Kokomani, një ish-gazetar i njohur i viteve 60-të.

Hetuesi Shaban Dani ka mar-rë në pyetje Fadil Kokmanin, më10 gusht 1974, në kampin eSpaçit. Mes të tjerash Kokmanidëshmoni si më poshtë për HakiSlatinën: “Kam ndenjur me HakiIsufin në burgun e Burrelit përdisa kohë. Por më mirë me tëjam njohur gjatë vitit 1973 kurkam ardhur në kampin e Spaçit.Këtu në Spaç Haki Slatina më katreguar për të kaluarën e tij.Hakiu më tha se komunistëtjanë njerëz pa karakter, se atakanë marrë përsipër një barrë tëmadhe për të cilën nuk do t’ijapë lejë Evropa perëndimore seliria në Shqipëri është zhdukurplotësisht dhe se ka mbetur nëkornizat e Zogut dhe HasanDostit. Jeta këtu është bërëshumë e vështirë dhe se kështusi e kanë nisur ata (komunistët)do të hanë veten me dhëmbë.Këto biseda i kam bërë pasi ai kaardhur nga spitali i Tiranës”.

Dëshmitar ka dalë edhe YlliAhmetaj, i cili para hetuesit Danika thënë kështu për Haki Slat-inën: “Në vitin 1972 kam ardhurnë kampin e riedukimit 303, përtë vuajtur dënimin. Mbas re-voltës që ndoshi në maj 1973 nëSpaç, unë tentova të arratisempor u plagosa e u shtrova disamuaj në spital. Mbasi u kthevanë marsin e 1974 u njoha meHaki Isufin, të cilin, në përgji-thësi, të burgosurit e thërrisnin„dajo”. Mbnasi u nojha me tëfilluam një farë shoqërie e mu-habeti të mirë të cilën e kemivazhduar edhe tani. Një ditë kurishim duke ndenjur në banjot ekampit, kur ra fjala për plagosjentime, ai më tha mos u mërzit,kështu e ka jeta se këtë vit dolirohemi. Unë shpreha habi. Porai më tha se brenda këtyre dymuajve përfundon KonferencaEvropiane e Sigurisë, dhe mbaskësaj do të hapen kufijtë dhe sene të burgosurit politikë do tëlirohemi dhe do të jemi të lirëpër të shkuar ku të duam, jash-të shtetit, se do të pajisemi mepasaporta evropiane, se në tëgjithë Evropën do të ketë njëmonedhë, dhe kjo do të bëhetpatjetër se qeveria shqiptare dotë jetë e detyruar nga presioni ikësaj konference, se do të bëhenligje për të gjithë Evropën.

Një ditë Haki më tha se kamparë edhe gjermanët, kur ishinkëtu. Ata ishin të mirë, trima,të shëndetshëm, se ata kanëjetesë të mirë ekonomike, sekanë vetura personale. Këtu nëShqipëri njerëzit s’kanë bukë,hanë me gramë e jo më të kenë

vetura. Se vetura këtu me zor ijapin edhe një drejtori të ndër-marrjes. Haki më ka thënë se potë lirohemi do të vemë në Gjer-mani se atje është vendi i kul-turës, i pasur nga ana ekonomikese atje edhe këmbët i fshijnë menajlon. Ne po të vemi atje do tëmerremi me tregti e do tëbëhemi të pasur, do të martohe-mi e do të shëtisim me veturattona. Në një bisedë tjetër që bërame Hakiun në maj 1974, më thase kishte një dajo në Itali dhe seai i kishte dërguar para derisakishte vdekur dhe i kishte lënëatij një hotel. Lidhur me këtë mëtha se Vatikani e Papa i Romësmirë e kanë thënë se Shqipëriaështë një vend i egër, i mallkuarprej zotit për vuajtjen. Hakiu mëtha se në ambasadën shqiptarenë Itali kishin hedhur katër bom-ba dhe se këto katër bomba sim-bolizonin katër heronjtë që ranënë revoltën e 21 majtit 1973 nëkampin e Spaçit dhe kjo ditë dotë mbetet kujtim prej neve serevoltën e Spaçit e ka komentu-ar edhe Radio Roma.”

Edhe dëshmitari tjetër Lav-dosh Liti e rëndoi situatën përHaki Isufin. I marrë në pyetje ngahetuesi po atë ditë më 10 gusht1974, tha: “Unë jam në kampine Spaçit që nga viti 1972 dhe jamnjohur me Haki Isufin, (Slat-inën) me të cilin kam shkuarmirë dhe kam pasur shoqëri. Njëditë duke parë gazetën „Zëri ipopullit”, kur po hanin drekë nëmensë, Haki me tha se këta nuki botojnë bisedat e Brezhnievitdhe Niksonit sepse atyre nuk uleverdis se i mbajnë sekret. Hakimë tha se këta e dinë mirë se uakam thënë se jam armik i tyretroç, këtu e 20 vjet më parë.”

Dëshmitari Muhamet Kos-ovrasti, në dëshminë e tij përHakiun, para hetuesit Dani,thotë: “Me Haki Isufin jam njo-hur që në vitin 1967 në kampine Elbasanit, Vlorës e Spaçit. Kampasur marrëdhënie të mira,

d.m.th normale. Për kohën qëkam qenë në Spaç, tetor 1972-tetor 1974, unë kam pasur disatakime me Haki Isufin, sidomosgjatë vitit 1974. Gjatë takimeveqë kam pasur gjatë muajve kor-rik, gusht, deri ën fillim të sh-tatorit 1974, i cili ishte me raportmjekësor e nuk punonte, ai mëka thënë këto gjëra: „Më tha seti je njeri serioz e nuk merreshme thashetheme dhe që qëndronën pozita të forta politike dhe qëi afirmon vijën e këtyre, pavarë-sisht se herë pas here ata të tra-jtojnë keq. Duket se jo gjith-monë mbahet një qëndrim idrejtë karshi këtyre personave.Përsa i takon prestigjit të Sh-qipërisë në arenën ndërko-mbëtare, Hakiu më ka thënë sekëta nuk i përfill njeri e nukngacmon njeri, por këta krijojnëkonfuzion e ngrenë probleme tëpaqena, se gjoja superfuqitë kanëndërmend të ngacmojnë Sh-qipërinë. Ai më ka thënë se kytension artificial ka për qëllimtë forcojë luftën e klasave dhet’i shtrëngojë rripat popullit.Gjithashtu Hakiu më ka thënëse ekziston mundësia qëudhëheqja e partisë të shtetitshqiptar, sidomos sferat e lartatë udhëheqjes, të jenë të lidhu-ra me fije të fshehta e të ndër-likuara me SHBA dhe pikërishtkëtu duhet kërkuar guximi dhembështetja e politikës së tyre. Aimë tha se jo më kot Hrushovi iakuzoi këta të shitur te imperi-

alizmi, pasi shërbimi sekret irusëve kishte të dhëna për lidhjekëtyre me SHBA. Hakiu më thase në rast se Shqipëria do të ishteproblem për rusët dhe ata të ish-in të interesuar për çështjen sh-qiptare, nuk ishte aspak e vësh-tirë që me forcën e agjenturës,dhe me mjete të tjera t’iu kish-in dhënë fund gjendjes ekzis-tuese në Shqipëri.

Një ditë, - vijon dëshminë etij Kosovrasti,- në fillim të mua-jit shtator 1974, kur kam qenëduke ndenjur në një stol nëoborrin e repartit në Spaç, Hak-iu më ka thënë se kohët e fun-dit janë goditur kuadro të rëndë-sishëm në ministrinë eMbrojtjes Popullore dhe kuadrotë lartë në ministrinë eBrendshme. Në Ministrinë eMbrojtjes me tha se është godi-tur Beqir Balluku e të tjerë qënuk i di. Duket ka fërkime nëudhëheqje, më tha Hakiu. Kjomundi të jetë si pasojë e mosbe-simit reciprok në udhëheqje dhesi pasojë e ndonjë ndërhyrje ngajashtë. Por sidoqoftë këto janëngjarje të rëndësishme për ne tëburgosurit politikë, mbasi paskëtyre goditjeve, si rregull përfi-tojmë ne të dënuarit (si p.sh nërastin e Koçi Xoxes). Përsa i për-ket goditjes që iu bë Beqir Bal-lukut, Hakiu tha se Udhëheqësi“i madh”, nuk ka besim te forcate armatosura!”

Edhe dëshmitari tjetër Xhe-mal Neza rëndon akuzën për

Hakiun. Me të tjerash ai thotëpara hetuesit: “Duke bërë bise-da të ndryshme Hakiu më kathënë se ishte beqar dhe se ekishin dënuar për përgatitje ar-ratisjeje, se kishte vuajtur shumënëpër hetuesi e në për burgje,më ka thënë se kishte dy vëllezërqë i kishin dënuar kot. Këta tëdënojnë kot, se nuk domethënëgjë kur një person arratiset jas-htë shtetit. Ligjet e shtetit këtujanë të forta dhe asnjë shtet nëbotë nuk të dënon kështu. Kymë thotë se këta të dënojë përopinion, nuk dënojnë kriminpor njeriun, se kanë interes përtë punuar sa më shumë njerëznëpër miniera se punojnë papara. Se këta kur punon mirë nuktë lirojnë kurrë, prandaj është nëinteres të mos punosh.

Më pas Neza flet edhe përgjendjen politike, për mungesëne lirisë etj, të cilat i ka thënëHakiu. Duke më folur për gjend-jen e pushtetit, - tregon Neza, -Hakiu më ka thënë se unë çu-ditem se si ka qëndruar kaqshumë ky pushtet, se do të përm-byset se historia ka treguar seasnjë regjim nuk e ka mbajturpërherë pushtetin, dhe as regji-mi i Enver Hoxhën nuk ka përta mbajtur për herë. Duke mëfolur kështu, më tha, mundojutë ruash shëndetin, se një pjesëe jona mbaruan, por s’ka gjë sepasardhësit tanë do ta gëzojnëkëtë vend!”

Pas këtyre dëshmive hetue-si‚ Dani mori në pyetje vetë Hak-iun, atë ditë të vjeshte të tetorit1974, në kampin e Spaçit.

Hetuesi i degës së punëve tëbrendshme të Mirditës ShabanDani merr në pyetje edhe vetëHakiun, mbas dëshmitarëve. Më10 tetor 1974 Hakiu është për-ballë hetuesit, i cili i thotë tëflasë për aktivitetin dhe për“krimin” e agjitacionit dhe pro-pagandës që ka kryer kundërpushtetit popullor. Hakiupërgjigjet:

“Për akuzën e agjitacionitdhe propagandës për të cilënakuzohem s’kam ç’të them.S’kam asnjë fjalë sepse nuk ekam bërë një gjë të tillë.

Hetuesi: - Kur keni vajtur nëkampin 303 në Spaç?

Haki Isufi: - Në kampin 303në Spaç kam shkuar në 4 janar1973 dhe kam qëndruar këtuderisa jam arrestuar, me përjas-htim të disa muajve që kam qenëi shtuar në spitalin e Sanatori-umit në Tiranë.

Hetuesi: - Ku keni qenë ipandehur kur është bërë revoltae Spaçit?

Hakiu: - Unë, më 12 maj1973 kam qenë i shtruar në San-atorium në Tiranë dhe jam kthy-er në Spaç më 20 gusht 1973.

Hetuesi: - Nga kush e morëtvesh revoltën?

Hakiu: - Revoltën e moravesh në spital në Tiranë se er-dhi i shtuar një i dënuar QazimVula. Ky më shpjegoi se të dënu-arit kishin bërë revoltë se nukkishin pranuar të dilnin nëpunë, disa i kishin nxjerrë nëgjyq e kishin pushkatuar 2-3

“...unë çuditem se sika qëndruar kaq shumë

ky pushtet, se një ditëdo të përmbyset, sepse

historia ka treguar seasnjë regjim nuk e ka

mbajtur përherëpushtetin, dhe as

regjimi i Enver Hoxhënnuk ka për ta mbajtur

për herë. Duke mëfolur kështu, më tha,

mundoju të ruashshëndetin, se një pjesë

e jona mbaruan, pors’ka gjë se pasardhësittanë do ta gëzojnë këtë

vend!”

Foto e vteve të fundit të pleqërisë së Haki Isufit (Slatina)

MARS 2010 55555MOKRASPECIALE

vetë. Por se cilët ishin këta tëpushkatuar nuk më tha se nuk injihte dhe se ishte edhe njerishurdh. Revoltën e mora vesh mëmirë kur erdha në Spaç dhe kurvajta e ndenja pak kohë në bur-gun e Tiranës. Në burgun e Ti-ranës takova katër vetë që ishindënuar për shkak të revoltës, tëquajturit Sulo Veshi, Demir Po-jani, Fadil Dushku e Pavlo Popo.Këta të katër m treguan mehollësi për ngjarjen, sesi e kish-in filluar grindjen me policët etë dënuarit, se ata nuk kishindalë në punë e tjera llafe dhe sesi ata ishin arrestuar e një pjesëedhe dënuar. Si erdha në Spaçmora vesh se ishin dënuar 12vetë me gjyq special në Spaç dhese ishin dënuar me pushkatim4 të dënuar, të quajturit Pal Zefi,Dervish Bejko, Hajri Pashaj eSkënder Dajo. Nga këta që upushkatuan kam njohur DervishBejkon se ishte nga Pogradeci,Pal Zefin e kam njohur në kamp,ndërsa dy të tjerët nuk më kuj-tohen...

Hetuesit: - Nga kush emorët vesh në Spaç se këta 12vetë ishin dënuar me gjyq spe-cial në Spaç?

Hakiu: - Në kamp llafosnin tëgjithë për këtë dhe nuk e mbaj mendse me cilët kam folur për këtë.

Hetuesi: - Me cilët personakeni pasur shoqëri në kampin eSpaçit?

Hakiu: - Në kampin e Spaçitunë kam pasur shoqëri me atapersona që ishin nga krahinaime, si me Hysni Pallën, DilaverKumen, Qani Çollakun, AshimLarakun. Me këta katër personakishim muhabet të mirë dhe tëdielave gatuanim e shëtisnim sëbashku. Unë kam pasur muha-bet të mirë me të gjithë të dënu-arit e tjerë por shoqëri të ngush-të nuk kam pasur.

Hetuesi: - Na tregoni se cilëttë dënuar të tjerë njihnin nëkampin e Spaçit që nuk janë nëkrahun tuaj?

Hakiu: - Unë njoh shumë tëdënuar të tjerë si Muho Balla,Tom Huli, Kujtim Murati, MetKarakaçi, Robert Vullkani, Rob-ert Morava, Riza Duli, Ali Bano,Qazim Xebi, Ismail Dida, LulashÇuni, Hamza Pasha, SkënderThaçi, Beqir Ahmeti, Ylber Mer-dani, Sadik Lleshi, Ilmi Braçel-lari, Brahim Buzi, Agron Kalaja,Ramadan Lipe, Qerem Frashërietj që nuk më kujtohen. Me këtapersona që përmenda më lartnuk di ët kem pasur gjë të keqe,vetëm muhabet të mirë si megjithë të tjerët.

Hetuesi: - A keni pasurgrindje apo hasmëri me ndonjëtë dënuar në Spaç?

Hakiu: - Unë jo vetëm gjatëkohës në Spaç por gjatë gjithëkohës që jam dënuar nuk kampasur grindje apo ngatërresa endonjë të dënuar qoftë edhe përnjë gjë të vogël.

Hetuesi: - Na thoni cilat janëpikëpamjet tuaja para se tëdënoheshe.

Hakiu: - Në atë kohë unëkisha pikëpamjet e mia sepse nukisha dakord me reformat qëbëheshin ngas pushteti popullor,më dukeshin se nuk kishte liri edemokraci për popullin. Pikërishtedhe për këtë unë jam arratisurnë Jugosllavi në vitin 1948.

Hetuesi: - Na tregoni tëkaluarën tuaj, i pandehur?

Hakiu: - Në fillim unë kamqenë bari. Rrjedh nga një famil-

je fshatare e varfër. Nuk kampërfituar se nuk jam prekur ngareformat e pushtetit popullor.Unë nuk kam kryer ndonjë sh-kolë por që në moshën 15 vjeçarekam mësuar të shkruaj e të lex-oj shqip, kam mësuar të shkru-aj e të flas edhe frëngjisht, këtëe kam mësuar në burg. Në shta-tor të vitit 1942 kam dalë parti-zan në çetën e Reshit Çollakut.Me formimin e Brigadës së Parëjam rreshtuar në këtë brigadë porpër një muaj e gjysmë. Jam sh-këputur nga Brigada e Parë nëOperacionin e Qershorit dhekam shkruar në batalonin eMokrës, ku gjatë luftës jam pla-gosur dy herë, një herë kur i vraReshit Çollaku, dhe një herë nëoperacioni e qershorit. Çlirimimë zuri në Shkodër dhe ndenjanë ushtri deri në vitin 1946 siintendent kompanie dhe jam li-ruar e kam shkuar në shtëpi kumë pas kam punuar me rininë.Në fundin e vitit 1947 jamemëruar drejtor i bashkimit tëkooperativave të shitblerjeve nëfshatin Rrajcë të Pogradecit. Nëmuajin në tetor 1948 vetë i dytëme të quajturin Haqif Isan Begojam arratisur në Jugosllavi dhembas një muaji më kanë kthyerjugosllavët dhe jam dënuar me5 vjet dhe Haqifi me katër vjetheqje lirie se ishte më i ri nëmoshë. Burgun e kam vuajturplotësisht dhe jam liruar më 2janar 1954 dhe kam qëndruar nështëpi. Në 9 tetor 1954 jam ar-restuar përsëri nga organet e sig-urimit të shtetit dhe jam dënu-ar në grup për krimin e për-gatitjes së arratisjes jashtë sh-tetit dhe jam dënuar me 25 vjetheqje lirie. Dënimin e kam kryernë burgun e Korçës, në Tiranës,dhe në kampet e Rubikut, të Ti-ranës, të Fushë – Krujës, në Laç,në Vlorë në Ballsh dhe në fundnë Spaç. Në familje unë kamnënën, babën, 5 vëllezër dhefamiljet e vëllezërve të cilët asnuk i njoh se unë i kam lënë tëvegjël, pa martuar. Nga trungui jem unë nuk kam të tjerë tëdënuar dhe të arrestuar, por kampër të thënë se kam një kushëri

të parë nga babai, të quajturXhevit Isufi, të dënuar bashkëme mua me 20 vjet, i cili bëri 10vjet burg e ka dalë.

Hetuesi: - Keni pasur ndon-jë të afërm tuajin në Itali?

Hakiu: - Unë në Itali nukkam pasur asnjë njeri të afërm.

Hetuesi: - Po në ndonjë sh-tet tjetër keni ndonjë të afërm?

Hakiu: - Vetëm ën Strugë,në Jugosllavi kam një djalë halle,që ka shkuar aty në vitin 1942ndërsa në shtete të tjera nukkam pasur e nuk kam të afërm.

Hetuesi: - Ju i pandehur kenitërën se ju kanë raportuar ën orga-net e sigurimit disa të dënuar. Cilëtjanë këta të dënuar sipas jush?

Hakiu: - Ata që më kanëraportuar mua janë Lavdosh Litinga Gjirokastra me banim nëTiranë, Ylli Ahmetaj nga Vlora,Fadil Kokomani nga Durrësi,Isuf Mekshi dhe Preng Vola ngaShkodra.

Hetuesi: - Nga e dini ju seata ju kanë raportuar?

Hakiu: - Më12 korrik 1974mbas darke kam takuar LavdoshLitin, i cili më tha se më datën 9korrik 1974 më thirri operativi ikampit e më pyeti për ty e mëmori deklaratat ku unë kamthënë se ti ke folur kundër push-tetit. Këtë e kamë bërë më thase më detyroi operativi... Për YlliAhmetin më ka thënë një idënuar tjetër. Fadil Kokomanine kam dëgjuar me veshët e mi.Me Fadil Kokomanin jam grin-dur duke luajtur shah.

Hetuesi: - Me Fadil Koko-manin si jeni njohur dhe si i kenipasur marrëdhëniet me të?

Hakiu: - Me Fadilin jam njo-hur për herë të parë në spitaline Tiranës, para 7-8 muajsh. Nëspital nuk kishim asnjë muha-bet me të. Fadili më ka thënë seishte edhe në kampin e Laçit kuisha edhe unë. Por në fakt nukmë kujtohet ta kem parë aty.Fadilin e kam gjetur në kampine Spaçit kur u ktheva nga sana-toriumi, më 20 gusht 1973.Ndonjë ngatërresë me të nukkam pasur përveç asaj që juthashë për punë të shahut.

Hetuesi: - Meqenëse nukkeni pasur ngatërrua me ta

atëherë pse i kanë bërë deklaratatkundër jush?

Hakiu: - Unë nuk e di pormendoj se i kanë bërë për interespersonal, për të lehtësuar veten etyre para komandantit të kampit”.

Pasi u bë gjyqi në gjykatën errethit të Mirditës, ku Hakiu udënua me 10 vjet të tjera heqjelirie, ai ankohet pranë Gjykatëssë Lartë për këtë vendim. Në njëankesë- kërkesën e tij të datës21 korrik 1975, Haki ankohet përkëto arsye:

“1. Dëshmitari Xhemal Nezaka bërë dëshmi të rreme dhekëtë dhe në gjyq tha “Desha pat’i thashë këto fjalë”. Gjithash-tu ai gënjen kur thotë se jamnjohur me Hakiun në vitin 1972,kur unë atë e gjeta në burgun eSpaçit në 1973.

2. Të shikohet raporti i dësh-mitarit Ilia Dhima, i datës 26prill 1974, i cili mban veprimetë mëvonshme, nën një procespasi ky është i përpiluar paratre muajsh në çmendi.

3. Dëshmitari Ylli Ahmetajështë njeri anormal, pasi edhenënën e ka tash tetë vjet Për dësh-mitarin Lavdosh Liti të shikohetse ç’thonë dëshmitarët e mi Ash-im Laraku dhe Muho Bala.

4. Dëshmitari Muhamet Ko-sovrasti janë dy grindje mes mejedhe atij të cilat ai i pranoi edhenë gjyq.

5. Për dëshmitarët e parë dhetë mëvonshëm unë kërkovadëshmi por gjykata nuk e moriparasysh.

Për këto dhe arsye të tjera unëkërkoj prishjen e vendimit tëgjykatës së rrethit të Mirditës.”

Por Gjykata e Lartë e moripërsëri çështjen në datën7.08.1975, i cili vendosi se fajë-sia dhe vendimi i gjykatës sëmëparshme është i drejtë. Pavar-ësisht nga qëndrimi mohues i tëakuzuarit, ai ka zhvilluar agjita-cion dhe propagandë me perso-na në burgun 303 në Spaç. Kësh-tu Këshilli gjyqësor i kolegjit pe-nal të Gjykatës së Lartë, vendosilënien në fuqi të vendimit nr.45,dt. 128.07. 1975 të Gjykatës sërrethit të Mirditës.

Përfundimisht, Haki Slatina,pasi kishte kryer 5 vjet heqje li-

rie nga 1948-1954, dhe 20 vjettë tjera nga 1954- 1975, do tëkryejë edhe 9 vjet të tjera burg.Odiseja e tij vazhdon me punëtë rënda, me tortura dhe trajtimçnjerëzor. Ish i burgosuri HaxhiBena, bashkëvuajtës, shok i Hak-iu, ndër të tjera tregon se Hakiuishte njeri i mirë, punonteshumë, ndonëse vinte i dobët ei thatë fizikisht. Ushqimet qëvinin nga shtëpia i ndante gjith-monë me shokët”. Ndërsa njëriprej nipërve tregonte se në burgi shkonim shpesh. Edhe i ati,edhe vëllezërit. Ky ishte “krimi”i Haki Slatinës, “krimi” që ikushtoi atij rininë, 36 vjet jetë!!!

Sa për statistikë e respekt tëvuajtjeve po përmendim se pasdënimit të dytë të Hakiut, më1954 si dhe të kushëririt të tijXhevit Isufi, me 20 vjet, filloiedhe seria e arrestimeve tekfamiljarë të tjerë. Në vitin 1965u arrestua i vëllai, Faiku, i cili udënua me 15 vjet heqje lirie. Në1957 u arrestua xhaxhai i tij,Aliu, që u dënua me 12 vjetheqje lirie. Arrestimet nukmbarojnë me kaq. Në 1976 uarrestua edhe i vëllai, Osmani,që u dënua me 5 vjet burg, sidhe për herë të dytë kushëriri iparë Xheviti që u dënua me 8 vjetburg. Fisi i Isufajve të Slatinës,është nga fiset më të dënuar tëregjimit kriminal të Enver Hox-hës, që në total ata kanë vuajturmbi 120 vite burg.

Haki Slatina lirohet në shta-tor të vitit 1984, pasi kishte kryermbi 36 vjet burg. I lodhur, i dër-muar nga burgu, filli punë nëkooperativë, pasi donte edh cavite të dilte në pension. Vdekjee diktatorit Hoxha e përjetoi megëzim të madh, sikurse edherënien e regjimit kriminal. Derinë vitin 1991 punoi në kooper-ativë, në Senisht, në kushtet enjë diskriminim e një keqtrajti-mi të madh, kur kemi parasyshse ajo kooperativë kishte në kryenjë tjetër “diktator”, që nukështë objekti i shkrimit.

Ai është nga nismëtarët ekrijimit të shoqatës së të përnd-jekurve politikë dhe u zgjodh nëkrye të saj në vitin 1993. Iku ngaSenishti dhe për më pak se dyvjet jetoi në Pogradec, me tënipin, pasi i dhanë edhe një sh-tëpi. Hakiu nuk u martua dot, enuk la pasardhës, por la pasemrin e tij të nderuar, një kujtimqë do u ngelet brezave, si njëhomazh për lirinë edemokracinë. I rrethuar gjith-monë me dashurinë dhe respek-tin e njerëzve, ai e kreu me nderdetyrën që i ngarkuan, duke uqëndruar besnik deri në çastete fundit të jetës. Mbylli sytë nëshkurt 1995, në moshën 66-vjeçare, ku më shumë se gjysmëne saj e kishte kaluar në burgjeterrëta të komunizmit. U për-coll me nderime e respekt tëmadh jo vetëm nga familjarë,bashkëfshatarë e bashkëvuajtës,por edhe nga personalitete poli-tike të kohës. Ai u kthye nëvendlindje, atje ku lindi, ku kaloirininë, në varret e prindërve tëtij, për të mbetur përherë aty, nëvarrezat e Senishit. Në prill të1996, iu dha titulli i lartë “Mar-tir i demokracisë”, pas vdekjes.

Njerëz si Haki Slatina, këtamartirë që sakrifikuan jetën etyre për lirinë, janë shembujt mëtë mirë për krenarinë mokrare,janë figura që nderojnë e ngrenëlart prestigjin e vendit të tyre, ndajedhe sakrifica e emri i tyre nuk dotë harrohet kurrë. I përjetshëmqoftë kujtimi dhe vepra e tij!

FLORI SLATINA

Faksimile e shkrimit të botuar në numrin e parë të gazetës “Mokra” për Haki Isufin

MARS 201066666 MOKRAKUJTESE

Nga Bedri BLLOSHMI

Të gjithë e njohin masakrën qëbënë pabesisht komunistët.Dihet edhe që aty u vranë dhe

u masakruan shumë nacionalistë, porqëllimi i këtij shkrimi është tjetër dhepo sqaroj më poshtë.

Pas vidhisjes së komunizmit gjaka-tar e grabitës së pronës së tjetrit në vitet’90, u duk se nuk do të frynte një erëtjetër. Partia Demokratike e cila e moripushtetin, krijoi hapësira e ligje për ri-varrimin e nderimin e figurave të shquaraqë kishin rënë për Shqipërinë. Në kryetë kësaj nisme madhore vuri një njeri,duke pasur besimin e plotë se do ta kry-ente. Ky ishte deputeti Uran Aliçka. Atijiu dha fuqia ligjore dhe bëri goxha punë,duke gjetur, vlerësuar e dekoruar sipasmeritës, por bëri edhe shumë punë tëkëqija.

Çfarë? Mbas një viti e gjysmë për-pjekjesh për të gjetur se ku i kishin gro-posur poetët e mësuesit Genc Leka dheVilson Blloshmi, arrita t’i gjej e kon-taktova me Uranin. Caktuam ditën e ri-varrimit. Ishim në Librazhd ku merrninpjesë kryetari i parlamentit z.Pjetër Arb-nori dhe shumë deputetë të tjerë, Sho-qata e të Përndjekurve Politikë, miq efamiljarë.

Uran Aliçka tha se akt-ekspertizën epoezive të Genc Lekës e kishte bërë Di-ana Çuli, redaktore e gazetës “Drita”,ndërsa për shkrimet e përkthimet nëfrëngjisht i kishte bërë Muzafer Xhaxh-iu. Urani tha: “Është bërë dhe një vjer-shë Saharaja”, por nuk e tregoi eksper-tin. Dhe tek libri “Ringjallja” Urani efsheh ekspertimin e poezisë ”Saharaja”.Ai nuk e dinte që unë kisha hyrë për-para tij në arkiv, por për të mos prishurtakimin nuk fola. Kur u kthyem në Ti-ranë i thashë: “Uran pse s’e lexove ak-tekspertizën e sigurimit Koçi Petriti?”Ai m’u përgjigj: “Nga e di ti?” Atëherë itregova, e fyeva dhe ika.

Më vonë u bë edhe një dekorimtjetër, “Mësues i Popullit”, për Vilso-nin dhe Gencin. Vetëm në Librazhd emësova që do të merrte dekoratë edhesigurimsi Koçi Petriti. Takimi nuk u bësepse unë refuzova të merrja pjesë dheulargova. Shkova të takoj presidentin eatëhershëm, z.Sali Berisha, ia tregovaçfarë kishte gatuar Urani. Z.Berisha mëgarantoi se do ta kthente dekorimin eKoçit. Ai thirri menjëherë deputetinPëllumb Malaj dhe Uranin në zyrë tëcilët pasi dolën prej andej ishin mbulu-ar nga djersët.

Në vitin 2001, Urani u përpoq përsëripër ta bërë Koçi Petritin deputet në Ko-rçë. Shkova përsëri te z.Berisha dhe aipërsëri e hoqi nga lista.

Por le të kthehemi tek shpjegimi mbimasakrën e Dunicës. Përse Uran Aliçkanuk ka dëshirë ta përmendë? Xhaxhai itij, Muharrem Butka , ka qenë anëtar igjykatës që dënoi nacionalistët e zonëssë Mokrës, Bërzeshtë. Ja dhe disa ngaprocesverbalet e gjyqit.

Zoti Kryeministër! Kam dëgjuar përngritjen e një taks-force për të gjetureshtrat e të pushkatuarve gjatëregjimit komunist. Po e bëre, do tëbesh punën më të mirë! Por, kam dëg-juar se në krye të këtij komisioni dotë caktohet sërish Uran Aliçka. A emeriton vallë? JO! Sepse së pari, ligjikërkon pastërtinë e figurës ( që nukështë marrë parasysh asnjëherë) të cilënUrani nuk e ka, se ato që dini ju për tëi di mbarë opinioni. Së dyti, ky shk-rues familjar ka shtrembëruar faktet his-torike. Lexoni në librin e tij se si i ka

MASAKRA E DUNICESPse Uran Aliçka nuk e prek Dunicën?!

Për mokrarëtdhe për të gjithë

shqiptarët

Krijimi i një gazete lokale është një krijim vlerash për tëtransmetuar tek brezat his-

torinë e zonës, të mbarë hapësirë kugjen shprehje ringjallja e traditës.Gazeta “Mokra” e ka bërë tashmë këtërrugë të gjatë botimi me mbi 130 num-ra të saj, që prej vitit 1999. Si mokrarëtë vërtetë, nismëtarët e kësaj gazete,me shpirtin e tyre energjik, kanë har-tuar aq bukur një gazetë profesionaledhe shumë të lexueshme për gjithëzonën, madje jo vetëm për mokrarët.Ajër të pastër mali, fllad dehës ngalugina gurgulluese e Shkumbinit, erëtrëndafilash e lulesh shumëngjyrëshe,mirësi e dashuri zemre përcjellinpërherë faqet e gazetës “Mokra”. Ajombart peshën e fjalës dhe pështjel-limin e ndjenjës për vendlindjen, porsjell edhe ëmbëlsi, sjell aromën ebukës mokrare që ka rritur sa e sa bre-za, në Mokrën e thellë malore.

Si një oaz vlerash etnografike, kul-turore dhe filozofike, zona e Mokrës,njihet nëpërmjet librave të Haki Bal-liut, “Brikena e Pelionit” dhe “Rëniae Pelionit”, ku bota e femrës mokraredel me virtytet më të larta e të plotanë muzgun historik të kohës. “Ndry-she nga Elena e Trojës, fare ndrysheBrikena e Pelionit la peng vitet e rin-isë për të sjellë paqe e mirësi Enkelisëdhe Molisisë”, shprehet autori qëdëshiron të shpalosë në flatra këtëbukuri!

Një domethënie artistike që shprehbukurinë e shpirtit të gruas mokrare.Më këtë cep të dheut ku Mokra gjith-monë ngjason si një qenie e gjallë, estërmadhe në rrjedhat e kohës e tëhistorisë, siç thotë Istref Haxhillari “eshpërfaqur me kokë mbështetur mbiKozic dhe trupin e hijshëm shtrirë gjertutje Fushës së Përrenjasit. Shkum-bini, gjaku saj i pastër përshkon tëgjithë në si enë e spërdredhur, pambaruar kurrë...”

Hapësira e gazetës ka krijuar gjith-monë një zë të ri në jetën e mokrarëvedhe të njerëzve në zona të tjera të ven-dit. Faqet e kësaj gazete i shikon tëlexohen me ëndje në Pogradec, nëKorçë, në Librazhd, në Elbasan, nëTiranë e Durrës, kudo gjen gjurmë tëaktivitetit të saj. Shkruajnë dhe flasinnjerëz të shumtë që kanë punuar ejetuar ën mokër, shprehin mirënjohjee falënderime ata që kanë ndierë nëfytyrë flladin e hireve natyrore tëMokrës së mrekullueshme. Këtu karrjedha dashurish, ka burime trimër-ish, ka rrëke gjaku e djerse, ka legjen-da e mite të lashta dhe të gjitha vijnënë mënyrë origjinale në librin artistik“Pesha e kohës” të Istref Haxhillarit.Kam vite që shfletoj rregullishtgazetën “Mokra” dhe më pëlqen kon-turi i saj larg politikës së përditshmee të zhurmshme. Prandaj kam botuaredhe shkrime, reportazhe ep portretenjerëzore, se e kam pasur të hapurderën, ashtu si shumë të tjerë, pavar-ësisht se nuk janë mokrarë. Në këtëmënyrë kam bërë edhe miq të rinj siZabit Çuku, Zenun Fero, Flori Slati-na, Haki Balliu, etj, që më kanë nxi-tur për të bashkëpunuar me gazetën.

Gazeta “Mokra” e mbart këtë artfisnik, prandaj dhe shpërndahet e lex-ohet në të gjithë Shqipërinë. Në zëratkilometrikë të saj pështjellohet gjithëgjeografia njerëzore, pse jo deri nëDetroit të SHBA, në Boston, etj, sepseoqeani njerëzor është mjaft i fu-qishëm.

Spasse THANASI

fshehur faktet mbi masakrën e Dun-icës.

Muharremi, xhaxhi i Uranit, sianëtar i gjykatës vrau Haki dhe ShefqetBlloshmin, ndërsa Urani në librin e tijka “vrarë” Xhevdet Hajdar Blloshmin (vël-

lai i Hakiut dhe i Shefqetit i cili u arratisdhe vdiq në SHBA në vitin 1997). Ja sa isaktë është ky “historian” në dokumentetarkivore.Sa për fatin e dekoratës ju themse me këmbënguljen e Uranit rri varur nëgjoksin e sigurimsit Koçi Petriti.

MARS 2010 77777MOKRAKULTURE

Një trill i çudit-shëm, vragë drejt për-jetësisië, guxim hyj-nor i suedezit tëmadh. Rruga nga ba-ruti, ekstremi i dhu-nës, te paqja e letrave,kapërcimi unikal nëhistorinë e njerëzim-it, la pas një shekulltë zhurmshëm, kusprovuan penën gjen-itë e letërsisë. Nëlartësinë vezulluese tëNobelit u ngjitën ko-rifej të letrave nga i gjithë globi,mendje të perëndishme hapënshtigje të vyera në udhën e vësh-tirë të meditimit njerëzor, në uni-versin e nënvetëdijes së qenies mëtë kolkavitur të natyrës.

Letërsia dhe arti burojnë ngashpirti i pavdekshëm, ndajzotërojnë mbi produktet e tjera tënatyrës që domosdo kanë karakterciklik, të përkohshëm. Këtë para-digmë e kuptoi së pari Nobeli dheinvestoi pasurinë përrallore nëtragën e pavdekshme të letrave.

Sot shumica e shkrimtarëve idruhet triumfit të imazhit, sun-dimit të virtualitetit, ekspasion-it të medias elektronike.

Bujar Balliu dhe “106 nobe-listët e tij “ dëshmojnë katërcipër-isht se asnjë mrekulli e teknikësnuk mund të errësojë forcën vi-gane të letërsisë. Shpirti i njeri-ut ruan brenda vetes rezerva ko-losale të një malli që nuk vdeskurrë, i ngjashëm me elementetfisnikë të kimisë si ari apo plati-ni. Në të gjitha format e shkrimë-sisë letërsia ka triumfuar si e tillë,ka çuar përpara progresin, e kabërë planetin më të banueshëm.Letërsia nuk ka vdekur, as nukmund të perëndojë kurrë.

Elektronika ka hapurmundësi të mrekullueshme në tëshkruar, komoditet tejet tësofistikuar me perspektivë edhemë të shkëlqyer. Po sido të jetëkibernetika, mbetet një formë mëe avancuar e paraqitjes së shpir-

Këshilli Bashkiak i qytetit të Pogradecit mevendimin nr 13, datë

23.02.2010, me propozim të kry-etarit të Bashkisë zotit ArtanShkëmbi, mbështetur në ligjinnr. 8652, datë 31.07. 2000 “PërOrganizimin dhe Funksionimine Qeverisjes Vendore” vendosiTë shpallë “Qytetare Nderi” tëPogradecit znj. Meri Lalaj mekëtë motivacion:

“Personalitet i shquar në fushën eletrave dhe të përkthimit, e pamposh-tur nga vështirësitë e jetës, aktiviste enjohur për të drejtat e gruas”.

Kërkesën pranë këtij institu-cioni për dhënie titull nderi eka bërë Fondacioni KulturorMbarëkombëtar “Nermin VloraFalaschi” me presidente zonjënZenepe Luka dhe zv. Presidente“Artiste e Popullit”, zonja Tin-ka Kurti. Në ambientet e hotel“1 Maji” fondacioni “NerminVlora Falaschi” dhe Bashkia Po-gradec organizuan ceremoninëe dorëzimit të këtij titulli. Mesorganizatorëve ndodheshinshumë miq dhe të ftuar ngaqyteti, por edhe nga Tirana,,nga Shkupi, Volosi e shumë tëtjerë.. Aktivitetin e çeli kryetarii Bashkisë, duke uruar të gjithëpjesëmarrësit, duke evidentuarvlera të zonjës Meri Lalaj, dukekomunikuar vendimin e Këshil-lit Bashkiak. Pas këtij momenti

Meri Lalaj, “QytetareNderi” e Pogradecit

Meri Lalaj: “Në këtë 7 Mars kam tre gëzime, kam edhe 8-ën, por mëi madhi në jetën time, ky vlerësim që m’u bë, duke marrë në konsideratëkontributet e femrave të këtij qyteti. Ky vlerësim do më nxitë të punojedhe më shumë, të realizoj punët e nisura. Gjithçka që kam shkruar dhe dotë shkruaj ka mbajtur e do të mbaj aromë Pogradeci. Marr shkas të urojnga zemra të gjitha nënat dhe gratë shqiptare brenda dhe jashtë vendi, tëkenë gëzime dhe të rritin fëmijë sa më të denjë për Shqipërinë tonë”

zonja Lalaj në fjalën e saj uroime gjithë zemër pjesëmarrësit,Fondacinin, Këshillin dhe krye-tarin e Bashkisë zotin Shkëmbi.Nuk munguan urimet e famil-jes nga Shkupi, të aktores DritaPelingu. Ndër të tjera recitoipoezinë “Këngë Pleqërishte”.Por nuk munguan urime edhenga të tjerë ,si këngëtarja dheinterpretuesja e talentuar ekëngës popullore Irini Qirjakome putpuritë: “Te rrapi në Mash-kullorë”, “Do marr çiften, do tëdal për gjah”. E të tjera. Jehoi sidikur edhe në këtë mbrëmje zërivibriues i këngëtares së njohurdhe “Qytetare Nderi” e këtij

qyteti Roza Dhami. Këngët eRozës sollën jehonën e këngësshqiptare në vite. Pedagogu iUniversitetit “Fan S. Noli”-Korçë, Ilir Shyta, i cili solliveçanti të gjuhës së përkthimitnë veprat e përkthyera nga MeriLalaj. Urime, por me vargje sol-li edhe interpretuesja e njohurMarjana Shkurti. I gjithë aktiv-iteti u shoqërua me këngë evalle nga të gjitha trevat sh-qiptare, por nuk mungoi as kën-ga dhe vallja me ritmet e njo-hura e të ëmbëla greke të grupitnga Vollosi nën shoqërimin eorkestrës dhe orkestrantëve tëtalentuar të këtij lokali.

Meri Lalaj me aktoren e shquar Drita Pelinku

“NOBEL“, LIBRI I RII BUJAR BALLIUT

tit të njeriut dhevetëm kaq. Ashtu siletra e bardhë nuk tëthotë asgjë, kompju-teri dhe internetimbeten thjesht mjetetë vdekura krejtë-sisht të pakuptimtapa shpirtin e kri-juesve të letërsisë dheartit më përgjithë-sisht. Të gjithë nobe-listët përgjatë njëshekulli deri ditët esotme, paraqitur me

elegancë nga Bujar Balliu në këtëlibër impresionues, dëshmojnëplotësisht supremacinë e forcës sëletërsisë. Pa një besim të tillë, panjë forcë të brendshme adhuruese,autori nuk mund të ndërmerrtekëtë nismë që do të nderonte cilin-do studjues të letërsisë.

“ NOBEL “ nuk është thjeshtkronologji e lauratëve të letër-sisë, as memuar i tyre. Shumë mëtepër se kaq është meditim përnjerëzit që bënë letërsi për mëshumë se një shekull, mendje tërespektuara devijante që nëshumë raste i dhanë fund jetëspër arsye të pakuptuara përnjerëzit e zakonshëm. Janë rresh-tuar këtu 107 ese që, me dorë tëkujdesshme mjeshtëri, japinanën e padukshme të tyre, atë qëi shtynte drejt kërkimeve të paza-konta drejt hapjes së rrugëve tëreja në shkrimësi.

Bujar Balliu ka mundur tëqëmtojë të fshehtën e nobelistëvetë letërsisë, atë ç’ka nuk mundta zbulojë një sy i zakonshëm apoi pavëmendshëm. Falë një pune tëgjatë ngulmuese ka rëmuar në ve-prën e shumëanshme të tyre për tëdhënë esencën e frymëzimit, ashtusi një artizan gjenial nxjerr mekujdes e durim kokrriza metaleshtë çmuara nga fundi i një pusi.

Shoqëruar me përmbledhjen eveprës dhe jetës së tyre “ NOBEL“ mbush një boshllëk të deritan-ishëm për të gjithë pasionantët eletërsisë e shkencave humane.

Nga Sami LEKA

Rruga për të cilën ka ardhur arsimi ka qënë sa i vështirë poredhe i lavdishëm, sepse ka ardhur

nëpërmjet punës së madhe të patriotëve sh-qiptarë që e deshën kombin e tyre Shqipërinë.

Shkolla e parë u hap më 7 mars 1887në Korçë, me mësues Pandeli Sotirin. Kjonuk ishte një dhuartë, por një presion ipatriotëve shqiptarë, që e detyruan portën elartë që t’i jepte leje për hapjen e shkollësshqipe edhe në vise të tjerë të Shqipërisë sinë Pogradec e deri në Prizren e tjera.

Situata e rënduar politike dheekonomike në Shqipëri , të mërguarit jas-htë atdheut kanë formuar shoqërinë Atd-hetare Shqiptare si në Bukuresht, shoqëria“Drita”,në Sofije shoqëria ‘Dëshira”, nëEgjypt shoqëria “Vllazria”. Po shoqëri tëtilla u formuan e dhe ne vende të tjera sinë Amerikë, Nju Jork, Boston etje.

ME RASTIN E 123-VJETORIT TË HAPJES SHKOLLËS SHQIPE

FESTA E MËSUESIT NË MOKËRKëto shoqëri ndihmuan në ngritjen

e shtypshkronajve dhe të teksteve, të cilatshpërndaheshin dhe mësoheshin fshehu-razi nga shqiptarët, vetem e vetëm të më-sonin gjuhën shqipe.

Çlirimi i shqipërisë si në të gjithë kra-hinat edhe në Mokër e gjeti në një pra-pambetje arsimore. Kudo në fshatrat eMokrës, fshtarët hapën shkolla fillore. Përkëtë gjej rastin të falenderoi dhe të për-shëndes gjithë mësuesit e vjetër, pension-istët, Ramadan Gjata, Dehar Çela, AhmetYmeraj, Muharrem Bufi, Qani Selimi, QaniMersini, Selman Leka, Nuri Selimi, e shumee shumë të tjerë që në pamundësi t’i kujtoi,dhe me atë përkushtimin e tyre kanë dhënënjë kontribut të madh ne fushën e arsimimittë fëmijëve. Po ashtu kujtoi me respektmësuesit që nuk jetojnë si Nikollaq Jovani,Todi Buzo, Saip Xhyra e shumë të jerë.

Edhe pse me një ekonomi të varfërmokrarët dhanë kontributin më të madhsi në fshatrat Dunicë, Vërri, Hondisht,Jollë, Senisht, Golik, etje. Për arsimin efëmijëve fshatarët mokrarë nuk kursyenasgjë, me ato pak mundësi financiare qëkishin vetë. Të flas për arsimin në Mokër

e kam të vështirë , sepse kam punuar edhevetë. Mokra dhe gjithë mokrarët janë ar-simdashës. Me sakrificat të mëdha ata ndi-hmuan fëmijët si me tekste dhe bazën ma-teriale për të mësuar, me sisteme për ngro-hje gjatë dimrit. Organet e pushtetit tëasaj kohe kanë qënë shumë të interesuarapër shkollën dhe për mësuesit. Mirënjo-hëje të thellë atyre pushtetarëve që sotnuk jetojnë, por kanë dhënë ndihmesën etyre më të madhe për shkollën e mësuesitsi Maliq Lufo, Faik Kapri, Sheme Nazifi,Petrika Sillo, Banush Oparaku, Luan Leka,Haxhi Gjona, Istref Korça e tjerë.

Mos harrojmë se puna e mësuesit nësitemin e kaluar ka qënë e vështirë. Di-het mirë se në çdo orë mësimi duhet tëpërshkrohesh nga politika. Shumë më-sues janë persekutuar dhe deri pushkat-uar si Genci Leka e Vilson Blloshmi, vël-lai i heroit të popullit Reshit Çollaku, QaniÇollaku e tje. Me ardhjen e demokracisë ,programet, tekstet dhe baza materiale përarsimin është përmisuar shumë. Edhepergatitja e mësuesëve sipas profileve kaardhur në rritje dhe nivele të larta. Po për-mend mësuesin Ramadan Çekrezi i cili që në

moshën e vogël i është përkushtuar lëndëssë matematikës për një përgatitje sa sa më tëmirë ku ka patur edhe rezultate të larta .

Në përgjithësi arsimtarët në Mokër qëjapin mësim në ciklin e ulët e të lartë bëjnënjë përgatitje të mirë dhe me nivel shken-cor. Të ka ënda t’i dëgjosh, në një orë mësi-mi, nga mësues si Istref Haxhillari, GuriSula, Bujar Balliu, Nesti Maçolli, XhevahirShtupa, Skënder Durbaku e shumë të tjerë.

Mirënjohje dhe respekt, dhe puna juajle të jetë një model i pa harruar për brezatqë kemi mësuar dhe po mësoni.

Mesazhi im është që ju arsimtarët eMokrës mos kurseni asgjë për edukimine fëmijëve që u kane besuar në duart tu-aja. Me kënaqësi kam nderin tju them sedhe kultura e arti po merr një zhvillim tëmirë. Nga Mokra po afrohen shkrimtare,poetë si Haki Balliu, Flori Slatina, ZenunFero, Istref Haxhillari, Maliq Torra, NestiMaçolli, Mimoza Vasku, Bujar Balliu,Zabit Çuku, e shumë të tjerë të cilet mepunën e tyre në fusha të ndrysheme dhepo japin një imazh të ri për përhapjen ekulturës mokrare. Ju uroj, me anë të këtijshkrimi gëzuar festën e mësusesit.

MARS 201088888 MOKRA

Në fund të shek XIX dhe fillimtë shek XX, shkrimi dhe shtypi shqip jashtë atdheut u bë

promotorri i rilindjes së kombit shqiptar,pararoja e mbrothësisë së vendit tonë. Unëkam dëshirë të vendos një paralele tëfillesës së shtypit shqiptar me gazetën tonë“Mokra”, e cila synon të zgjojë vetedijenmokrare, të nxjerrë në pah vlerat kultur-ore, etnografike, gjeografike të krahinëssonë me shumë tradita dhe histori.

Një kronologj e përmbledhur shkurte fillimit të shtypit shqiptar është si vijon.

SHQIPËRINë Korçë me botuesin Pandi Frashëri,

kanë qënë Rilindja, Bota e Re, Koha. Mi-hal Grameno, drejtoi gazetat “Lidhjaorthodhokse” (1909-1910) dhe “Koha”(1911-1926), Në Shkodër, kleri katolikpati mundur të çelte shkolla ku hynte edhemësimi i shqipes përpara Mësonjëtores sëKorçës. Më parë filluan Fretërit; pastajhapën edhe Jezuitët një seminar, ku sh-qipja u fut si lëndë që më 1872, dhe njëkolegj më 1877. Nga mbarimi i shekullit,më 1899, Prenk Doçi, abati i Mirditës,themeloi shoqërinë letrare Bashkimi kupërmblidhej një pjesë e mirë e klerit kato-lik shqiptar, sidomos Fretërit. Një tjetërshoqëri letrare, Agimi, u krijua në Shkodërnga Dom Ndre Mjeda, më 1901. Shkrim-tari më i madh i asaj kohe në Shqipëri kaqënë pa dyshim Kostandin Kristoforidhi,i cili përkëtheu në një shqipe të thjeshtëe të fuqishme pjesë të Dhiatës së Vjetër eDhjatës së Re si dhe Psallmet.

STAMBOLL “Shoqëria e të shtypurit shkronja sh-

qip”, e cila u quajt prej disave “Drita.”.Shoqëria përbëhej nga njerëz të ditur prejtë tri feve, me Sami Frashërin në krye dhe

I FALEM KUJTIMIT TË FAN NOLIT

Zanafilla e Zërit Shqiptar(Panoramë e gjendjes së shtypit shqiptar në fillesën e tij)

me antarë Jani Vreto, Vaso Pashë Shko-drani, Hoxha Tahsim, Koto Hoxhi e tëtjerë. Grupi i Stambollit u përpoq ta vazh-donte punën, por me vështirësi të mëdha.

BUKURESHT, RUMANINdodhej një koloni e lulëzuar Sh-

qiptarësh orthodoksë. Udhëheqësi isaj pati qënë Naum Veqilharxhi, atdhetarnga Vithkuqi i Korçës. Naumi ishte për-pjekur edhe ta shkruante shqipen me njëabece që kishte nxjerrë ai vetë, dhe tëpërhapte mësimin e saj Në Bukuresht,“Drita” dhe “Dituria” u drejtuan nga efamëshmja Shoqëria Drita e Bukuresht ekryesuar prej Nikolla Naços. Atje dhe mëpas në Itali e Francë do të vepronte Prince-sha rumune me origjinë shqiptare, Hele-na Gjika, e cila shkruante në gazetat dhetë përkohëshmet më të mëdha të Evropës,nën pseudonimin Dora d’Istria. Ajo ishtemunduar t’a bënte të njohur kombësinëshqiptare me anën e këngëve popullore

dhe kishte përkrahur shkrimtarët ar-bëreshë të Italisë. Në të përkohëshmenfrënge Revue des deux Mondes botoi më1866: Kombësia shqiptare sipas këngëvetpopullore - Shqiptarët e të dy brigjevet tëAdriatikut.

ATDHETARËT E KOLONISË SËEGJYPTIT

Mbretëronte një dinasti shqiptare,Dinastia e Mehmet Aliut nga Zëmblaku iKorçës. Edhe ata patën shumë gazeta dherevista shqipe. Atdhetari korçar, ThimiMitko, kishte botuar në Egjypt, më 1878,një përmbledhje këngësh dhe kallzimeshpopullore me emrin Bleta Shqiptare.

KOLONIA SHQIPTARE E SOFJESMërgimtarët orthodoksë, formuan më

1890 shoqërinë Dëshira, nën kryesinë eKristo Luarasit, dhe ngritën pak vjet mëvonë shtypëshkronjën Mbrothësia meabecenë e Stambollit.

TEK ARBËRESHËT E KALABRISËDe Rada nxori të përkohëshmen mu-

jore Fiamuri Arbërit, në shqip e italisht,prej Korrikut 1883 gjer më 1887. Këtu ubotuan mendimet e Rilindasvet, në njëkohë kur nuk kishte gazeta nëpër kolonitëe tjera, dhe u përhap zëri i kombësisë sh-qiptare. Arbëreshët e Italisë mbajtën edhedy kongrese gjuhësorë, më 1895 dhe më1897, me shtytjen e De Radës, të Schiroi-

t dhe të Anselmo Lorecchio-s. Pas kon-gresit të parë, i cili zgjodhi si kryetar nderiFrancesco Crispin, (ish kryeminstri i parëi Italisë së bashkuar), në telegrarnin eurimit, Franchesco thoshte se ishte “Sh-qiptar nga gjaku e nga zemra” që u botuamë 1896 tek përkohëshmja Ili i Ar-bëreshëve. Kongresi i dytë, që u mbajt nëLungro të Kalabrisë, në Shkurt 1897, thek-ësoi të njëjtin program: njësimin eabecesë, përpilimin e një fjalori, theme-limin e një shoqërie kombëtare shqiptaredhe zgjerimin e lidhjevet me atdheun e tëparëve. Pas kongresit të dytë Ili i Ar-bëreshëve u zëvendësua nga gazeta LaNazione Albanese, nën drejtimin e Ansel-mo Lorecchio-s.

Fatkeqsisht, Arbëreshët e Greqisë nukmundën të zhvillonin një veprimtari tëkëtillë, sepse Greqia shtypte me çdo mjetndjenjat kombëtare shqiptare, njëlloj siçbën edhe sot. Megjithatë, Panajot Kupi-toris nga ishulli Hydra botoi më 1879 njëstudim historik e filologjik rreth gjuhësdhe kombit shqiptar i cili, si çdo arvani-tas do përfundonte në burg dhe më pas ivdekur në burgun e Athinës. Po ashtu dota pësonin të gjithë pasardhësit e tij ar-vanitas.

ZËRI MË I FUQISHËM SHQIPTAR Më 1909, shkoi n’Amerikë Faik Koni-

ca, i cili drejtoi për disa kohë, në Boston ,gazetën Dielli. Pastaj nxori në St. Louis ,Missouri , gazetën Trumbeta e Krujës. Më1912, Konica, Noli e të tjerë atdhetarëthemeluan në Boston Federatën Pan-Sh-qiptare Vatra e Amerikës, e cila përmblo-dhi në gjirin e saj shoqëritë e mëparëshmedhe pati si organ gazetën Dielli. Eudhëhequr prej Nolit, Konicës, QerimPanaritit, Sotir Pecit, Bahri Omarit dheAndon Frashërit. Vatra ka lojtur një rolfort të rëndësishëm në mbrojtjen e pavar-ësisë dhe të të drejtavet shqiptare.

E gjithë kjo veprimatri intensive emërgimtarëve çoi në zgjimin kombëtar,hapjen e shkollave shqipe në truallin mëmëd-heut dhe shpalljen e pavarësisë më 1912 prejku ze fill formimi i shtetit shqipatar.

ISSI

Pogradeci i vjetër ndryshontenga ai i sotmi. Përmes pazaritshkonte vija e Mburimës, që

ndahej më dysh në Shatërvani. Aty ishnjë ndërtesë pak më e madhe nga të tjer-at, e bardhë, me ballkon. Nga ky ballkonfoli Fan Noli më 1923, një të enjte, ditëpazari. Pazari ishte plot me fshatarë tëzbritur nga Mokra e të ardhur ngafusha.Edhe me vendas.

Njerëzit e shikonin të habitur.Ç’është kjo punë? Fan Noli ështëdhespoyt. Dhespoti flet në kishë. Poky i përmbys të gjitha. Flet nga ballko-ni në mes të pazarit. Jo për çështëjefeje, po për punë politike. Godet meguxim të pa shebullt sundonjësit, be-jlerët. Flet për një Shqipëri të re, tëvegjëlisë. Kështu e mbaj mend për herëtë parë, atë që kaloi si një meteor indritur nëpër errësirrën e asj kohe.Bota u nda më dysh: dolën njerëz tëshumtë që i thoshin vetes “ fatalistë”.Dhe këta shtoheshin dita-ditës. NëMokër filloi të pihet dollia për shëndettë Fan Nolit. Larg në mërgim, dukekaluar fshehtas nga një vend te tjetri,që t’u mbrohej agjentëve të Zogiut, tëcilët kishin urdhër ta vrisnin, ai vazh-doi luftën me shtyp më “ Republikën”dhe organe të tjera. Ai që kish këndu-ar me kaq zjarr Skënderbenë tonë, u bëpoet i madh rrufedhënës kundërregjimit të vëndosur më bajonetat ehuaja kundër coptimit të atëdheut.Noli i dha poezizë një brenë të re: so-ciale dhe politike, një synim të ri përm-bysjene së vjetërës. Fjala e tij buçiti sirrebesh spastronjës në “ Marshin eBarabanit”. Vajtimi i patriotëve Gura-

kuqi dhe Barjam Curri u bë kushtrimi ri lufte.Dhe sa i gjerë është horizon-ti i kesaj poezie! Kam përpara meje nëtryezë atë vjershën e njohur ‘Anës lu-menjëve të Babilonisë’ shkruar më 28nëntor 1928, në Hamburg, prej “njërefugjati politik”, siç thotë shënimi,dhe botuar me pseudonimin RoboRrogozhina. Më vonë, kjo vjershë upërfshi në ‘Album” me titullin e the-jshtësuar “Anës lumenjëve”. Aty, mi-dis vargjeve të njohura” “Ngrehunidhe bjeruni, Korrni dhe shtypni. Ka-tundar’ e puntorë, Që nga Shkodra gjernë Vlorë” dora e Nolit ka hequr njëvizë dhe ka ndrequr vargun e funditme këtë shënim: “Origjinalisht: Qënga Mosak gjer në Vlorë! Idenë rev-olucionare Noli e forcon në vjershën“Rend, o Maratonomak” falamur-gjakdhe “kuqo-Maratonomak” simboli-zojnë fitoren e revolucionit. Fan Noliështë një epokë e rëndësishme nëjetën politike dhe në letërsinë e ven-dit tonë.

I falem kujtimit të tij!

Mitrush KUTELI Gazeta “Drita” 21 mars 1965

Tasim Çiftja ndihmonshkrimtarin Mitrush Kuteli Tasim Çiftja, nipi i

Hasanit, djali i Xhafer-rit, nga Elbasani, (fisi idëgjuar para çilirimit) uarrestua pasi u cilësuapjesë e një grupi armi-qësor kundër Sh-qipërisë, ndër të cilëtedhe Selim Ceka, qëpërktheu Shopen-hauerin. Gjyqi ishte falsdhe me akuza absurde.Pas vendimit me burgTasimi u dërgua në Mal-iq, qëndroi bashkë meMakensen Bungon,Virttyt Gjylbegun dheHamza Tushën ngaFushë-mbreti në punë ekstreme përtharjen e kënetës.Teksa punonin mekokë ulur në kënetë, të rinjtë dëgjojnëtë bërtitura te gardianëve ndaj Dhim-itër Paskos. Pak kush e dinte kush ish-te pasi njihej me emrin Mitrush Kuteli,por dëgjonin sesi në çdo kohë e tortur-onin për normën që duhet të përmbush-te. Atëhere dy djemtë e shkolluar, ndër

të cilët Tasimi, i thonëHamza Tushës, djalit qëata kishin si komandantpër shkak të fizikut më tëfuqishëm dhe punës mëtë madhe të shkojë e tëmarrë Dhimtër Paskonpër ta kaluar ne brigadëne tyre. Hamzai arriti tasjlellë dhe djemtë i thonëtë mos merakosej më përnormën, se do ta realizo-nin ata. Kështu arriti tëshpëtontë Mitush Kutelipër shkak se në kënetërreziqet ishin të shumë tëmëdha, mund të përfun-doje në baltë e të vdisje.

E kush do ta besonte se pikërisht TasimÇiftja që në vitin 1943 në një artikullnë gazetën “Bashkimi i Kombit” do tëbotonte fejtonin “ Si i thurte tregimetzoti Mitë”, do ta shpëtonte pak kohëmë vonë në kënetën e tmerrshme tëMaliqit shkrimtarin e madh, MitrushKuteli.

Bardha Nergjoni

KULTURE