Vuilui tworp van rioolstelsels

I C _ ~ -' . *~. ',' .J 1

I, : L . ' . . .

I "h ,. . ,, , ' -ii ~ k t k i r s l t i ; r - ~ . , r ~ ~ - i ,

I , , 4 # L. " J , i -.' f . I ;

I I I I I

~

-P---

postbus 414. 2280 AK Rijswijk Z.H. u 3 070 - 980.287 stichting toegepast onderzoek reiniging afvalwater

Vuiluitworp van rioolstelsels 1 Literatuiiranalyse

l Inhoud

Ten geleide

I SAEBNVATT INC

2 INLEIDING

EUTERIAAL EN NETHODEN

- 3. l Literatuuronderzoek

I 3.1.1 algemeen 3.1.2 vervu i l i ng van rioolwater. fbromlcnl 3.1 .3 in loop en u i t Zoop van r iuo l ; t e l s cZs 1 3.1 .4 uihJorp van r i o o l s Le l s e 2s

3.2 Analvsernethodiek regressieanatyse bepalende factoren vervui l i ngsparamc te~s

GESCHEIDEN RIOOLSTELSELS

Onderzochte literatuurgegevens

Affiltreerbare stof vrucht c o i ~ c e n t r a t i e verge Z i jk ing mc L ,znder~c onderzoi,k?'n~jcn

Afzetbare stof vrilch t, conoentrai ii, r c l a t i c a / f iL l . rcc>hlrv s / . ( I ~ ' - ( r j ; i r : th r i verge Lijicing m(!/, ~r~idi,iv: O I ( ~ ~ ~ ~ ~ I ~ ; : O I . / < ~ : ~ ? < J ~ ~ ~ Y L

GENENGDE RIOOLSTELSELS

Onderzochte 1iteratuur~:c~g~vens

Zwevende stof vrach t cnncentrat , i (~ vergeZijkin!; me/, d on&r~::o;~!~:i'rr : - . , ' i i 1

l i ioclieniisch z u u r s t o f v e r b r u i l ; urachl concentra t ie

, . wrgc l i j k i q m t anderc o n d e x w K t i ; ; , i:

Over ige v e r v u i l i n g s p a r a m e t e r s

EVALUATIE EN CONCLUSIES

V i i i l u i t ~ m r p n i o d e l

( : e s , : i s t e l s e l s

I: 1.11 .\(:i.:N

I . Vui l u i t ~ ~ o r p : c o ~ ~ ~ p u t f r p r o ) : r i l ~ : r j n 5 3 - 54

2 . P u l l a c l i . meeLKegevens n e e r s l a g 5 5

3. Pu l l ac l i : v r a c h t en c o n c e n t r a t i e a f f i l t r e e r b a r e s t o f 57

4 . Pu1i;icli: v rnc l i i c11 c o n c e n t r a t i e o r ~ a n i s ï l i i , n f f i l t r e e r b n r e s t o Í 5 9

5 . 7111 l a r l i : vr;icIit en c o n c e n t r a t i e a f z e t b a r e s t o f 6 i

6 . u 1 1 1 l : v r a c h t e11 c o n c e n t r a t i e hioc:licmiscl~ z u u r s t o f v i . r u r u i k ( I i Z L ' ) 6 3

Ten geleide

Dit onderzoek maakt deel uit van het STOIU-project "Riolering en water- verontreiniging"; eerder verscheen in dit kader een probleemstellende nota** van de hand van ir. F . B . Veldkamp. In deze nota wordt vooral het belang van zulk onderzoek gereleveerd.

Dit deelproject werd door het algemeen bestuur van de STORA - op voor- stel van de Onderzoekadviescommissie der stichting - opgedragen aan DHV Raadgevend Ingenieursbureau B.V.

Bij de uitvoering van deze opdracht werd DHV namens de STORA begeleid door ir. J.H.A. van Walraven (voorzitter), ir. A . H . Dirkzwager, ir. J .S .J . Dragt, ir. M.K.H. Gast en ing. P. Vink.

Rijswijk, september 1980. De directeur van de STORA

drs. J.F. Noorthoorn van der Kruijff

p r o f . i r . A.C.J. Koor (uoorritrer), din. J . F . Nooithoorn van d e r Kruijff ( a e i r e r . 3 r i n ) en dr.ir. H.J. Eggink, prof.dr. P.C. fo t i r , i r . R . K a r p r , ir. C.H. Ki igge l e i jn . i r . l . S . Kuyper, i r . 7 Ï . C . H a r r i j n . ir. H.A. Neijer, ir. H . M . J . Scheltinga. dr.ir. O.W. Scholte Ilhing. ir. J. van S e l m , i r . H. Tiessenr. drs. A.A. Wismeijer (leden).

SAMENVATTING

Cijfermateriaal uit de literatuur over de vuiluitworp van rioolstelsels is geanalyseerd op wiskundige verbanden tussen de vervuiling van over- stortend rioolwater en de neerslagkarakteristieken van het riolerings- gebied.

Biologische zuurstofvraag (BZV), afzetbare- en affiltreerbare stof zijn gebruikt als parameters voor de vervuiling. Als neerslagkarakteristie- ken zijn gehanteerd de duur van de droogweerperiode, het neerslagvolunie, de intensiteit van de regenbui en de duur daarvan.

Uit de gegevens van een gescheiden stelsel in een stedelijk gebied van 2 3 hectare - waarvan ongeveer een derde verhard oppervlak - kon een aan- tal regressievergelijkingen worden afgeleid met correlatiecoëfficiënten X

van 0,8 of hoger.

Zo laat de BZV-vracht (in kilogrammen per hectare verhard oppervlak) zich beschrijven met de formule:

BZV = 0,120 DWP'''~ x x I I U U K ~ , ~ ~

In deze vergelijking is DW de tijd (in dagen) tussen het begin van een regenbui en het eind van de voorgaande bui, INT de gemiddelde regenin- tensiteit (in liters per seconde) per hectare verhard oppervlak en DUUR de tijd (in minuten) dat het regenwaterriool de gevallen neerslag af- voert op het oppervlaktewater.

Rewerking van cijfers van gescheiden stelsels in vier andere gebieden leidde tot nagenoeg dezelfde uitkomsten. In een vijfde gebied werden enkele afwijkingen geconstateerd; deze kunnen het gevolg zijn van Eou- tieve aansluitingen in tiet hetrïffendc rioolstelsel.

Er is slechts weinig informatie gevonden over andere vervuilingspara- meters.

r)<! gcmidde lde conr.entratie totaal-stikstof (N) in liet overstortend riool- wnter van g:es<:tieidcn stelsels bedraa~t - volgens de literatuur - 4 mil- ligram per liter bij een vsriatiehreedte van 6én tot twaalf milligram. Voor totanl-fosfaat (1') is de gemiddelde concentratie I milligram met een variatie van nul Lot vijf milligram per liter. I:r is f:een inform:itie gevonden over de iioeveellieden stikstof en fosfaat die per overstorting worden ;;el«osd. Voor Cén gebied in Zwitserland bcdrna-t de totale hoevcellieid van deze stollen circa 4 (N) en 0,2 (iJ) ki 1of:r:im per hectare verhard oppervlak per jaar.

Er is geen enkele relatie gevondcii tussen de stikstofcoiiceritrntie in liet overstortcnd water en een der andc,rc verv~iilingsparameiers of neerslag- karakteristieken. »e gemiddelde concentratie totaal-fosfaat, daarentegen, is zeer sterk gecurreleerd met de gemiddelde concentratie zwevende stof.

Zeer weinig informatie is gevonden over de concentraties of de Iioeveel- heden zware metalen die hij overstortingen vanuit gesclieiden stelsels worden geloosd. Slechts van één gebied zijn gemiddelde concentraties bekend voor chroom, zink, koper, cadmium en lood. Uit de eegevens van dit gebied blijkt dat de gemiddelde concentraties lood en zwevende stof goed zijn gecorreleerd.

* . . b i ] volmaakte correlatie is deze coëfficiënt +I of - 1 .

- 1 -

2 INLEIDING

Het project "Vuiluitworp van rioolstelsels" hceft tot doel onder uit- eenlopende omstandigheden de hoeveelheid en de concentratie te kunnen voorspellen van de vervuilende stoffen die hij regen via de overstorten van rioolstelsels rechtstreeks op oppervlaktewater worden geloosd.

Inzicht in de vuilui~worp is vooral noodzokel ijk hij nieuwhou!,, renovatie en sanering van rioolstelsels en bij de beoordeling van maatregelen om de vuilbelasting van oppervlaktewater te verminderen.

* Zoals elders werd opgemerkt, kan men rioolstelsels ontwerpen waaruit zelden (eens per vijf of tien jaar) of in het geheel geen overstortingen plaatsvinden; deze zijn echter vijftig tot honderd procent duurder dan "normale" stelsel s. Het is daarom nodig het verband tussen kosten en vuiluitworp te bepalen, tenzij men zich op het standpunt stelt dat deze vorm van milieubescher- ming geen onderwerp mag zijn van economische overwegingen.

Het project is onderverdeeld in drie fasen. Over de eerste fase, een be- werking van literatuurgegevens, wordt hier gerapporteerd. De tweede fase omvat het ontwerpen, vervaardigen en beproeven van een apparaat waarmee hoeveelheid en kwaliteit van overstorten water kunnen worden bepaald; deze fase wordt in 1960 afgesloten.

Dit alles dient als voorbereiding op de derde fase, waarin gegevens wor- den verzameld van de overstortingen uit diverse typen rioolstelsels. De bewerking hiervan - met de methode die in dit rapport is beschreven - moet uiteindelijk tot het mathematiiclw model leiden dat aan het <e?tel- de doel voldoet.

* . zle STOIU-rapport i e r g en l.!aterverontrfiniging. Prohleemstell ing" (door: ir. T.H. Veldkamp).

MATERIAAL EN METHODEN

Literatuuronderzoek

algemeen

Het literatuuronderzoek werd in drie fasen uitgevoerd. In de eerste fase van de studie is getracht de verschillende bronnen van vervuiling van het door rioolstelsels direct op het oppervlakte- water geloosde water te onderzoeken. Vervolgens is getracht inzicht te krijgen in de vervuiling van het, in een rioolstelsel inkomende water en de vervuiling van het, door een rioolstelsel geloosde water. Als derde fase is alleen de vervuiling van het geloosde water in be- schouwing genomen. Dit, omdat uit de twee eerste fasen bleek dat al- leen hiervoor een ruime hoeveelheid gegevens beschikbaar was.

vervu i l i ng van r ioolwater (bronnen)

De atmosfeer, het afvoerend oppervlak en het rioolstelsel spelen een rol bij de kwaliteit van het geloosde water en zijn van belang bij een voorspelling van de vuilemissie door rioolstelsels. In figuur I is een en ander schematisch weergegeven.

ontstaan neerslag

door atmosfeer

l vervuiling door het afvoerend

vervuiling van vervuiling vervuiling van de binnentre- door het het geloosde dende neerslag rioolstelsel water

Fig. 1 . Vervuilingsbronnen

lozing op opper- vlaktewater

I I = vcrvuili ngsbron

De mate van vervuiling door de atmosfeer wordt onder andere bepaald door de volgende factoren:

- aard en karakter van het gebied (wonen, industrie, klimaat, grondge- steldheid etc.)

- seizoen (stofgehalte van de atmosfeer) - droogweerperiode (uitwassen van de lucht etc.)

De m a t e v a n v e r v i i i l i n g d o o r \;e t ' i i voe r end o p p e r v l a k i s o n d e r a n d e r e a f l i a n k e l i j k van :

- a a r d e n k a r a k t e r van l i e t g e b i e d (wonen, v e r k e e r e L c . ) - s e i z o e n ( F l o r a , f a u n a , s t o f n e e r s l ; ~ ) : e t c . ) - d r o o g w e e r p e r i o d e ( n f s p o c l e n v a n v e r o n t r e i n i g i n g e n ) - a a r d v a n l i e t o p p e r v l a k ( v e r h a r d - o n v e r h a r d ) - f r e q u e n t i e v a n s t r a a t v e g e n

1)c ma te van v e r v u i l i r i f ; d o o r l i e t r i o o l s t e l s e l w o r d t o n d e r a n d e r e be- p a a l d d o o r :

- t y p e s t e l s e l (gemengd, í ; esche iden c t c . ) - droogweeraf :voer - l i o edan ig t i e i d van l i e t r i o o l s t e l s r l - d r o o g w e e r p e r i o d e - a a n t a l f o u t e a a n s l u i t i n g e n - onde rhoud r i i > o l s t e l s e l ( d o o r s p o e l e n e t c .

De i n f o r m a t i e o v e r d e i n v l o e d v a n d e z e v e r v u i l i n g s b r o n n e n - e n liun r e l a t i e t o t d e f a c t i j r e n d i e de k w a l i t e i t van h e t g e l o o s d e w a t e r he- p a l e n - b l i , e k n i e t v o l d o e n d e i r i z i c i i t t e v e r s c l i a f f e n i n de v u i l i i i two rp van r i o o l s ~ e l s e l s .

I n dc.zii tweed<! I n s e v;in l i c t l i t < , r ; i t i i i i r o n d e r z o e k i s ; ;e t rn<i! t i n z i c h t t<! v e r k r i j ; : i n i n d e v i . r v i i i l i n g van dr. i n d e r i o i i l s t e l s e l s t i i r i nen t r c - licride n l cri c l < . v c ~ r v u i l i n g v;in 11i.t d o o r 1it:t r i o o l s t e l s e l g e l o o s d e w ; i t r . r o p 111.l < > l , ~ > ~ . r ~ I : i k t e w a t c r .

l)t , ; i tn ios f< , i . r r 1 i t . t . i i v o ~ ~ r e i i d olipt.rvi;ih l i l i s;iiiii-n d e kw;!l i ~ < . i L v a n de b i n n e n t r c d < . n d < . n I i n de l i t < . r n t u i i r wor<ir.ii l i i ~ ? r v o n r i-i 1iti:r wi i i n i g ge;:cvc.ns vvrim, l d . I l ~ n van dc r<,ii<.ni-ii vtior lipt <iiit!ir<,ki.n K I I I d e z e f ! , t ~ ; ; , , > ! < ! ~ i : ; i,:; w ; a , ~ r s c l ~ i . j ~ i - l i j k d ? i l i k i i i I viii.rl>;i.irli<. i i ! v,iri n w i iii;:i,n v.iii I i i t l , i i i i i ir iLri<li .ndi. w;it<.r L1.r p l x i t s i . v;iri - l j i i v ~ , ~ ~ r l ~ ~ ~ ~ c l d - s t r a a t k < > l k c . i i .

De invloed van de te onderscheiden factoren was echter niet zonder- meer af te leiden door het ontbreken van gegevens omtrent het binnen- tredende water.

uitijorp van riooZsteZseZs

Uit de twee eerste fasen van de literatuurstudie kwam naar voren dat slechts over de kwaliteit van het geloosde water een ruime hoeveelheid gegevens beschikbaar was. Daarom zijn alleen deze gegevens kwantitatief in beschouwing genomen bij dit onderzoek (fig. 3).

rioolstelsel -vervuiling van het geloosde water

Fig. 3. Vuiluitworp

Daartoe werd zoveel mogelijk cijfermateriaal verzameld met betrekking tot de vuilemissie van rioolstelsels. Dit materiaal werd geanalyseerd om de invloed van de te onderscheiden bepalende factoren te achter- halen (zie paragraaf 3.2).

Helaas is het merendeel van de onderzoekingen naar de emissie van rioolstelsels gericht op de kwaliteit van het geloosde water, terwijl gegevens omtrent hoeveelheden vaak ontbreken. De totale vuillozing op het oppervlaktewater (kg's vuil) is dan niet te bepalen. De totale vuillozing is van groot belang als de invloed van een vuillozing op de kwaliteit van het oppervlaktewater in be- schouwing moet worden genomen.

Bij de analyse van de cijfers voor de vuiluitworp van gescheiden stel- sels is verondersteld dat geen (foutieve) afvalwaterlozingen op het regenwaterstelsel ~laatsvinden. Het rioolstelsel geeft dan zelf een geringe bijdrage aan de vervuiling van het geloosde water. Hier is aan- genomen dat deze bijdrage nihil is.

Analysemethodiek

regressieanaZyse

Een verband tussen twee variabelen kan worden weergegeven als een functie (fig. 4). Met behulp van zo'n functie kan, voor iedere waarde van de ene variabele (xi) de bijbehorende waarde van de andere varia- bele ( Y ~ ) met een zekere mate van nauwkeurigheid worden berekend.

Eig. 4. Regressiefunctie van twee variabelen door meetpunten

- 7 -

- Droogweerperiode (DWP) Dit is de tijd in dagen tussen het begin van een regenbui en het einde van de voorafgaande regenbui. Het vervuilde water dat afge- voerd wordt van het oppervlak, wordt gekarakteriseerd door de duur van de droogweerperiode voorafgaande aan de regenbui.

- Intensiteit (INT) Onder intensiteit wordt hier verstaan de gemiddelde afvoer in liters per seconde in het regenwaterriool. Dit is berekend door het neerslagvolume te delen door de duur van de bui.

- Duur (DUUR) De duur is de tijd in minuten dat het regenwaterriool de gevallen neerslag afvoert naar het oppervlaktewater.

- Neerslagvolume (VOL) Het neerslagvolume is de hoeveelheid water in m3 welke afgevoerd wordt door het regenwaterstelsel naar het oppervlaktewater.

De invloed van de bepalende factoren (onafhankelijke variabelen) is onderzocht voor verschillende vervuilingsparameters (afhankelijke variabelen).

De volgende vervuilingsparameters zijn voornamelijk onderzocht; zij worden als volgt gedefinieerd:

- biochemisch zuurstofverbruik (RZV in mg/l): de massahoeveelheid zuurstof die door micro-organismen per liter water wordt verbruikt gedurende 5 dagen bij 20' C en onder de voorgeschreven omstandig- heden voor de bepaling (zie NEN 3235-5.4.);

- afzethare stof (mlll): de volumehoeveelheid van een standaardglas waarin 2ii.h na een tijdsduur van 30 minuten de bezonken bestand- delen hebben verzameld (zie NEN 3235-4.4);

- affiltreerbare stof (mgll): de massnhoeveelheid niet opgeloste drogestof per liter die achterblijft op een standaardfilter (zie NEN 3235-4.2.);

- organische affiltreerbare stof (mgll): de massahoeveellieid stof per liter welke het verschil is tussen de massahoevcelli~id nEEil- treerbarc stof en de gloeirest van de affiltreerhare stof die verkregen wordt na een tijdsduur van 45 minuten hij hOOn C (zie NEN 3235-4.2. ) ;

- zwevende stof (mgll): de massahoeveelheid stof in een vloeistof die achterblijft bij sedimentatie oí hij filtratie op een stan- daardfilter.

Methoden voor de bepnling van de vervuilingsparameters zijn te vinden in X E N 1235 van het Nederlands Normalisatie Instituut.

GESCHEIDEN RIOOLSTELSELS

Onderzochte literatuurgegevens

Zeer veel gedetailleerde informatie omtrent de lozingen van ges$hei- den stelsels is bekend van het meetgebied Pullach nabij München . Het betreft een meetgebied met een grootte van 23 ha, waarvan 8,21 ha verhard oppervlak is. Het karakter van het gebied is van stedelijke aard. De neerslag wordt afgevoerd via een gescheiden stelsel, dat aangelegd is tussen 1954 en 1969. Het rioolstelsel is gecontroleerd op foutieve afvalwaterlozingen, welke niet gevonden zijn. Tijdens perioden van droogweer is er een geringe afvoer van 1 l/s aanwezig in het regenwaterriool als gevolg van een vijver met een fontein, die op het regenwaterriool loost. De grondwaterstand ligt circa 40 m beneden het maaiveld; er behoeft dus niet voor binnentredend grondwater gevreesd te worden. Het meetprogramma is uitgevoerd van juni 1972 tot en met september 1973. De meetgegevens van de neerslag zijn verzameld in bijlage 2 (p. 55). Hierin zijn vermeld de duur van de lozing in minuten, het afvoervolu- me in m3, de maximale afvoer in liters per seconde, de aard van de neerslag en het aantal monsters. In de onderzoekperiode is in totaal 60 maal een afvoer gemeten. De genomen monsters zijn onderzocht op verschillende vervuilingspara- meters. Bij de uitgevoerde analyses zijn de volgende parameters in beschouwing genomen:

- BZV - afzetbare stof - affiltreerbare stof - organisch affiltreerbare stof

Van dit onderzoekgebied is voldoende cijfermateriaal aanwezig om een regressieanalyse uit te voeren. Van andere onderzoekingen was het cijfermateriaal onvoldoende gedetailleerd voor een dergelijke uitge- breide regressieanalyse. Waar mogelijk zijn de gegevens van de overige onderzoekingen vergeleken met de resultaten van het onderzoekgebied in pullach7.

Affiltreerbare stof

vracht

De gemeten vrachten en concentraties affiltreerbare stof zijn in bij- lage 3 (p. 57) in chronologische volgorde weergegeven. Eveneens zijn in bijlage 3 de duur van de voorafgaande droogweerpe- riode, het neerslagvolume en de intensiteit vermeld. Uit deze cijfers kan men globaal vaststellen dat de vracht affiltreer- bare stof (kg) afhankelijk is van de intensiteit en het neerslagvolu- me. Ter illustratie is in figuur 5 (p. 12) voor een bepalende ge- beurtenis dit verband weergegeven. In de regressieanalyse is de relatie nader onderzocht.

m//, ml 5 ha ' l

,200 alzeTllare slof

b00

;GD

De vracht affiltreerbare stof is op verschillende manieren als func- tie van de bepalende factoren f (DWP, INT, DUUR, VOL) geanalyseerd, waarbij de volgende typen functies als beste naar voren zijn gekomen:

- lineaire functies zoals Y = a + bX,bY = a + bX + c2 etc. C - machtfuncties zoals Y = axb, Y = aX Z etc.

De resultaten van de regressieanalyse voor de vracht affiltreerbare stof zijn weergegeven in tabel 1 (p. 14).

Uit deze tabel blijkt dat de vracht affiltreerbare stof voorname- lijk afhankelijk is van de intensiteit en in mindere mate van het vo- lume. Een goede correlatie werd gevonden met een lineaire functie waarin zowel intensiteit als duur zijn opgenomen. Deze functie ziet er als volgt uit (zie h uit tabel 1 , p. 14):

vracht (affiltreerbare stof) =-12,89 + 2,46 x INT + 0,04 x DUUR

De correlatiecoëfficiënt bedraagt p = 0.87, hetgeen een goede waarde is bij een dergelijk ingewikkeld fysisch verschijnsel. Als de regressieanalyse wordt uitgevoerd met de gemeten maximum in- tensiteiten in plaats van de gemiddelde intensiteiten, dan verandert de correlatiecoëfficiënt nagenoeg niet. In het verdere verloop van deze studie is derhalve uitgegaan van de gemiddelde intensiteit. Uit tabel 1 blijkt tevens dat de andere bepalende factoren (DWP en VOL) weinig invloed hebben op de vracht affiltreerbare stof. Om vergelijking van de regressiefunctie met gegevens van andere on- derzoekgebieden mogelijk te maken worden de lozingen+en gemiddelde regenintensiteiten per hectare verhard oppervlak (ha ) uitgedrukt. De regressiefunctie wordt als volgt:

+ vracht affiltreerbare+stof (kglha ) = -1,57 + 2,4b x 1NT/ha + 0,005 x DUUR.

In figuur b (p. li) is voor verschillende waarden van de lozingcduur de vracht affiltreerbare stof uitgezet als functie van de gemiddelde intensiteit.

Voor het verkrijgen van een indruk omtrent de betrouwbaarheid van de regressiefunctie en de metingen als zodanig wordt verwezen naar fi- guur 7 (p. 16). In figuur 7 is het interval aangegeven waarbinnen met 95Z betrouwbaarheid alle metingen uit dezelfde populatie zullen liggen. Tevens is aangegeven het interval waarbinnen de regressie- functie met 95% betrouwbaarheid is gelegen.

vracht a f f i l t r e e r i ~ ; ~ r c i t r i i =

c , , 0') j i 3 0 . 5 : -

0.853 0. Iíil (1 '3 , J. ','l -

O. 748

h . I , ', -

P . ~

Tabel 2. Gemiddelde concentratie affiltreerbarc stof (resultaat regres- sieanalyse)

Andere combinaties zijn niet onderzocht, aangezien met geen der bepa lende factoren een redelijke correlatie aanwezig is.

gemiddelde concentratie

affiltreerbare stof =

Tabel 2 toont aan dat de gemiddelde conceiitratie affiltreerbare stof geen duidelijke relatie laat zien met één der bepalende factoren of een combinatie hiervan.

r o r r e l a - , t i e r o ë f - f i c i ë n t

r. -.

0 . 1 4 6 0 . 1 6 % 0 . 2 7 0 n . 0 8 1 0 . 3 5 9

0 . 0 3 7 0 . 1 8 9 0 . 2 9 9 0 . 0 2 9 -

a.

b . C.

d . e .

f.

g. h.

4 . 2 . 3 verge l i j k ing met rrwlere onderzoekingen

-

a+b x DWP a+c x I N T a+d * I)I!UR a+e x V O L a t b x UhT t r 2 INT + d * »UI:R i c * VOL

a X IlG,T b

a 2 1 . ' : ~ ~ d a 2 »UUR

In de literatuur worden weliswaar van andere onderzoekingen gegevens vermeld van concentraties en vrachten affiltreerbare stof, echter niet met vermelding van droogweerperiode, regenintensiteit. duur etc. Een vergelijking met bovenstaande relaties is derlialve nauwelijks mogelijk. De orde van grootie van zowel de concentraties als de vrach- ten komen echter goed ovcreen.

T

coëfficiënt

a *

4 . 3 Organische affiltreerbare stof

4 .3 .1 r e l a t i e organische f ~ J i l t r ~ i i r h a r e ,stof - a f J i l t r ~ e e ~ ~ j > a ~ e ::tof

In bijlage 4 (p. 59) zijn de in Pullach gemeten vrachten en gemid- delde concentraties organische affiltreerbare stof vermeld. Het gehalte organische bestanddelen van de afiiltreerbare stof wordt

O bepaald door het monster tot 600 C te verhitten, waardoor alle orga- nische delen verbranden. In bijlage 4 zijn naast de waarden van de gemiddelde concentraties ook de verhoudingen van organische affil- t.reerbare stof en affiltreerbare stof aangegeven in procenten. Het percentage schommelt tussen de 20% en 50%. In figuur 8 (p. 1 9 ) zijn de gemiddelde concentraties affiltreerbare stof en organisch affiltreerbare stof tegen elkaar uitgezet. De waarden liggen om de volgende functie verspreid:

e -

- 0 . 0 2 7 8 - 0 . 1 3 2 6

- 0 . 0 2 1 1

1 5 7 . 4 7 4 1 5 7 . 2 6 9 233 .301 1 8 4 . 7 ~ 3 1 6 6 . 8 6 4

1 3 4 . 0 0 5 1 0 2 . 5 6 5 6 3 8 . h h l 1 5 1 . 4 2 4

organische afiiltreerbare stof = 0 , 4 x affiltreerbare stof.

b

3 . 0 2 2 0

Z . 1018

" .O145

C

0 . 9 8 8 7

2 . 6 4 1 7

0 . 1 2 2 3

u

- 0 . 1 3 5 3

- 0 . 0 2 3 5

- 0 . 2 6 8 5

Deze r e l a t i e i s a f g e l e i d door runner'. U i t d e z e l f d e meetgegevens kan d e vo lgende f u n c t i e worden a f g e l e i d :

0 . Y o r g a n i s c h e a f f i l t r e e r b a r e s t o f = 0 , 5 R x ( a f f i l t r e e r l i a r e s t o f )

I k c o r r e l a t i e c o ë f f i c i ë n t van d e z e f i i n c t i e i s hoge r dan d i e van Brunner . Beide f u n c t i e s z i j n weergegeven i n f i g u u r 8 .

F i g . 8 . Gemiddelde c o n c e n t r a t i e s a f f i l t r e e r b a r e - s t o f cn o r g a n i s c h e a f F i I Lrccrt>:ire s i o f

Een d u i d e l i j k vc:rscl i i l t u s s e n h c i d e f u n c t i e s t r e e d t op b i j hoge con- i . c r i t r a t i e s . i k hoge c o n c c n t r n t i?: ; t r c d c n op h i j een h e t r e k k e l i jk k l e i n e l o z i n g . I J i t ficiiiir X b1 i \ k t d a t t o t < i r r ; i 250 rng/l a f f i l t re t i rbnr i i s t o f de h e i d e f i i n< : t i c ï nagenocz ;:eli i k z i i n . I)<! i i o r r c1 ; i t i c tiii;si.ii dc. vra<. t i ten iirg;iriischc a f f i l t r c ~ i r r l i n r ~ i s t o f en n f f i l t r c c r h a r i s t o f is n;ifien<ic,;; l i k n de i .o r re i : i t i i i l > i j d e ge- rriiddclde <:on<.ei i t rnt ic .s . ile r i , r r e l ; i t i< ,c<i ; ' .Ff i< . iën t l i i n de o r d e van g r o o t t e vnn (i = 0,9 i ( i = O,95 vi,i ,r 1ii.t vr , r l>and:

Tien r e g r e s s i e a n a l y s e v o u r de v rac l i t r n c i inc i , n t r ; i t i v or;:nnisch a f r i l - t r c e r b a r e s t o f a l s f i i n c t i e van de 1,ep;ilcnde Ï n c t o r e n werd , g e l e t op l ie t d u i d e l i j k e verb;ind t i issscri n f f i l t r e e r b a r e s t o f ?n l ic ì rirgnni s c h e d e c 1 d a a r v a n , a l s n i e t n o o d z a k e l i j k I>cr>i>rdetild (.n i r 1 : 1 1 v ncl i terwe- ge g e l n t c n .

Afzetbare stof

vracht

De gemeten concentraties en vrachten afzetbare stof zijn in bijlage 5 (p. 6 0 ) in chronologische volgorde weergegeven. Evenals bij de affiltreerbare stof is ook voor deze verviiilingsparameter globaal een verband te onderkennen tussen de vracht afzetbare stof, de intensi- teit en de hoeveelheid neerslag. De regressieanalyse van de vracht afzetbare stof is voor verscliil- lende functies uitgevoerd en evenals hij de affiltreerbare stof kwa- men de lineaire functies en de machtfuncties als beste naar voren. De resultaten van de regressieanalyse zijn weergegeven in tabel 3 (p. zoj. De vracht afzetbare stof is voornameli jk afhankelijk van de gemiddelde intensiteit en in mindere macc van di: drongweerperiodc.

De beste correlatie wordt gevonden voor de functie e. uit tabel ?a ( p . 20) :

Vracht afzetbare stof = -16,65 + 3 ,97 x D W + 6 , 0 7 x INT

+ De regressiefunctie geschreven per ha verhard oppervlak (ha ) luidt:

+ -I Vracht afzetbare stof (l/ha ) = - 2 , 0 3 + 0 , 4 8 x DWP + 6 , 0 8 x INT/^^

In figuur 9 (p. 22) is de regressiefunctie weergegeven. Voor verschil- lende waarden van de droogweerperiode is de vracht afzetbare stof als functie van de gemiddelde intensiteit weergegeven. In figuur 10 (p. 21) is evenals voor de affiltreerbare stof het b e t r o i i w l ~ a a r t ~ e i d s i n t e ~ v a l voor de metingen als voor de regressiefunc- tic Weergegeven.

Het cijfenriateriaal van de gemiddelde en maximale concentraties afzet- hare stof (mlll) gci<.i L geen enkele indicatie voor een bepaalde corre- latie. Ue resultaten van de regressicanalyse van de concentraties af- zcthare stof zijn in tabel 4 (p. 21) vcnneld.

Ilc r c ; ; r e : ; s i e func t i c? ;~ ioor afzetl~are stof cn affi1t:reerbare stof verto- nen heirie ein grote invlocd win de gemiddelde intensi tci t op de vracht. Ikarom is gezoclil naar een correlatie tussen affiltrr!crl>are stof en afzetbare SLO[. De gevonden rcgresciefunctic ziet er als volgt l u i t :

Vracht affiltreerbare stof = 1 4 , 0 1 4 + 0 , 3 1 2 z vracht afzetbare stof

v r a c h t n f z e t h n r i s t o f = I d-k-~

l I / . l ~- ~

l . ' , T ; ' . I , I I,,

. , . ,

: l . " . ..

gemiddelde concentratie l i r i r r i ~ n- l t i c , i . r> i :E -

afzetbare stof = i ~ j c i b n t

Tabel 4. Gemiddelde concentratie afzetharc --p- stof (resultaat regressieanalyse)

a+b f DWP O+C f INT a+d f DUUK a+e f VOL a+b f OC!P + c f 1NI' a t h x DG!P + d f Tl11IIK a+b x Iii~P + e f Vol. a+c x IK1 + d f IJUC!? a+b f IIh'P + c f 1:i'l' + d % l i l lul<

Uitgedrukt per ha verhard oppervlak (ha+) wordt de regressiefunctie:

0 . 4 1 6 C . l 0 8 0 . 3 h f , 0 . 0 R H f~. l .> ' j

0 . 4 ' 3 e

f ) . / . 1 5 l i . ? h l +

O.L'J8

+ vracht affiltre~rbare stof (kglha ) = 1,707 + 0,312 x vracht afzet- bare stof (llha )(zie ook fig. 1 1 , p. 24).

De waarde van de corrclatiecocfficiënt is 0 , 9 . De reden van deze goede correlatie is fysisch verklaarbaar. De vracht afzetbare stof word immers bepaald met behulp van een Imhoff-glas, terwijl de vracht affiltreerbare stof wordt vastgesteld met behulp van een standaard filter. De stoffen die met beide bepalingen worden gemeten zijn nagenoeg dezelfde. Opgemerkt wordt dat men zeer voorzichtig moet zijn met het omreke- nen van de ene parameter naar dc andere, omdat het zeer moeilijk te bepalen valt hoeveel water rr gebonden i s aan mct name de afzet- bare stof.

Evenals bij de affiltreerbare stoffen werden in de l~iteratuur niet voldoende gedefinieerde gegevens gevonden voor een vergelij- king met de gevonden regressiefunctics. In liet kort kan worden ge- steld dat de overige in de literntiiiir vermclde ,?egeveris in orde van grootte goed overeenkomen.

4.5 Biochemisch zuurstofverbruik

4.5.1 vracht

De gemeten vrachten BZV, alsmede de gemiddelde en maximale concen- traties BZV zijn in bijlage 6 (p. hl) in chronologische volgorde vermeld. Uit bijlage 6 blijkt dat gedurende de zomermaanden grote vrachten voorkomen, een verschijnsel dat eveneens bij de affiltreerbare en afzetbare stof aanwezig is. Hoge concentraties BZV komen geduren- de het gehele jaar voor, in het bijzonder na lange droogweerperio- den. Uit de regressieanalyse voor de vracht BZV (kg) blijkt duidelijk dat deze voornamelijk afhankelijk is van de gemiddelde intensiteit, het neerslagvolume en de droogweerperiode (zie tabel 5, p. 26).

Een goede correlatie werd gevonden voor de machtfunctie waarin zo- wel intensiteit, duur en droogweerperiode zijn opgenomen. Deze functie:

Vracht = 0,14 x DWP "l9 x DUUR x INT 0,96.

heeft een correlatiecoëfficiint van 0,8) (zie k uit tabel ib, p. 26). Uitgedrukt per ha verhard oppervlak (ha ) wordt de regressiefunctie:

+ 0,96 "l 9 x INT/ha x DUUR

0,44 Vracht BZV (kg/ha+)= 0,128 X DWP

In figuiir 12 en 13 (pp. 2 7 en 28) is de vracht EZV uitgezet tegen de ?,emiddelde intensiteit bij verschillende waarden voor de duur en de droogweerperiode. In figuur 12 is de invloed van de duur van de afvoer op de vracht BZV af te lezen bij een konstante droogwc~crperiode van 10 dagen. In figuur 13 is de invloed van d[! droogweerperiode op de vracht BZV aangegeven bij een constante duur van i uur. Cit de beide figuren blijkt dat de bepalende factoren droogwwrperiode en duur een grote invloed hebben op de vracht BZV.

Ik beste corrclatic is een rombinaiir vari drorlgweerpcriode en diicir als rnnctitfiinctie, d e < . o r r ~ . l ; i t i c r o ; : f f i r i e n t p = O,h8 (zic k luit tabel hl,, P. 29).

(]>l9 - 0 , 0 4 6 x - 0 . 5 7 concentratie J3XV = 258,72 X l~lI.!P

+ Citgcdrukt per ha verhard oppervlak (ha ) wordt de regressiefunctie:

+ -0,046 concentratic H%Vímg/l) =274, 8 x DWP" ' " z TìTí'/ha x IIUCR

- 0 , 5 7

In figuur 14 (p. 31) is de gevonden rr,gressiefiinctie uitgezet. Voor verschillende waarden van de droogwevrperiode en intensiteit is de concentratie uitgezet als functie vnn de duur. Vit deze figuur hlijkt dat hij een toename van de lozingcduur dc gemiddelde concentratie afneemt, bij toename van de droogweerperiode is eveneens een toename waarneembaar. De invloed van de gemiddelde intensiteit op de gemid- delde concentratie BZV is gering.

a. b . C .

d. e . i. $. ti.

1.

j . k . 1. m. n. 0 .

a+b % DWP !l. 189 a+c x INI' 0 . 6 9 4 n+d 1IIIIIK 0 . 1 2 0 ate * VOL 0 . 6 i O '%+b I)lP + c * T U i i . 7 1 4 a + b * DWP + d x I)l1UR ii. ?ij!< a t b x DUF + c * V l l l . 11.682 a+= * INT + d x 01:1111 O. 7111 a+c * INT + e * W1. 0 . 7 1 9 a+d 1)1:1111 + e * Vil1 i1 .677 a+h * Dlr'P + c * INT + d * IlUli l1 0 . 7 3 5 atb z Dl,? + c x INT + e * irO1. 0.7'8 a+h Z I )~T + d X UIIIIR + e v n L 0 . 7 0 3 a+c * TNT + d * IiI:1111 + c * VOT. 0 . i l Y a+b * nwl' + c * INT + U * [)UI'R + e 2 VOI. 0 . 7 1 9

--

p~ -

l . l i7' . ' . l!. llI!+il

3 . 3 I : j l i l .!I l i l l l . : !7lI l ' 5 . X 3 i l i i . l ! l S I l I .( I",7 l i . 0 7 2 1 l!. i i h l 0 , 1 ' . ' ~ ! !l.!i.','lI

l i . ' 1 'H X H . I I I

P--

Tabel S . Vracht BZ\! ( r e s u l t a t e n r e f ; r e s s i e n n a l y s e )

* geen c o r r e l a t i e

Vrdcht ~ z ~ l k g / i ~ d + i = 0 1 2 8 DWP' l 9 ~ I J U R O l ~ ~ / h a + O ~ ~

Correiat iecoeff ic ient p = O 85

DUUR 12 uur / DWP = l0 dagen / x

-

-

L4 o INT l l l s l -

I I I 1 I I I I l

O 1 2 3 4 5 6 7 8 9 INT Il's'ha verhard oppervlak)-

F i y . i 2 I r i v l o e d duur e n g e m t d d e l d e Intensiteit op vracht BZV ~-~ -~ . ~ -

DWP 20 daqrn / DUUR 5 u u r /

/ DWP - 5dagen / 1 DUUR 5 u u r /

/ DWP l daq /

10 2 0 3 0 40 50 6 0 7 0 INT l l i i l

I I I I l l I 1 I O l 2 3 4 5 b 7 8 9

INT ll/,iha verharcl i i p l m n l a k , - F I ~ . 13. Invloed drooqwcerperiode en gern(liJelcie iritensteit 011 vrartit BZV

- - ~ ~

gemiddelde BZV-concentratie =

a . a+b * LILT b . a+c I N c . a+d * I j lUR d . 3+e X VOI. e. atb * I!WP + r X INT i. a+b x I jLT + d X l>UUH g. a+b t UWP + e VOL l i . u+c * I:;I + d x I!UL'R i . a+c * I N T + e VOL j . n+d * IJlJllK + e * '/UI. k . a+l> 9 IITWT + c: x 1??1 + cl * I!l:Ul! 1. a+b x DI'P + c x l : ; l + e * VOL n,. n+b t tiirTiJ + d -k IIUUR + e -k VOL n. n+c * INT + d nUUR + e t VOL o. a+b x »KP + c I N T + d % U W K + e * VO1.

l -

a. lineaire Junctie

gemiddelde BZV-concentratie

a . ( a * 1!.1'" i,. 3 X 1 :<'l

Tabel 6. Gemiddelde - !<%V-concentratie (resultaten regressieanalyse)

* geen correlatie

Een re~ressieanal~se van de maximale concentratie BZV paf dezelfde - ,,

resultaten als voor de gemiddelde concentratie. De relaties zijn niet verder onderzocht, omdat een maximale concentratie een extreme waarde is en de registratie hiervan een nauwkeurige continue meting vereist. In de literatuur zijn deze hijna niet te vinden of er worden te weinig achtergrond geyevens hij vermeld.

In f i g u u r 14 ( p . 31 ) i s een aa r i t n l me t ingen van nridc:re nee tge t i i eden g e p l o t . De m e t i n g van Ch icagou i s u i t g e v o e r d aan een s t r a a t k o l k , de a n d e r e b e t r e f f e n l o z i n g e n . H i e r b i j v e r t o n e n de bepn1c:nde f a c t o r e n

7 d e z e l f d e o n d e r l i n g e r e l a t i e a l s l i i j de me t ingen i n Yul lac t i . Zowel de g r o o t t e van c o n c e n t r a t i e s en v r a c h t e n a l s de mate van a f - h a n k e l i j k h e i d met d e b e p a l e n d ? f a c t o r e n z i j n nagerioeg g e l i j k a a n d i e van P u l l a c h .

2 L S l e c h t s voor Hr iChouse worden e n i g e a f w i j k i n g e n g e c o n s t a t e e r d . Deze kunnen een g e v o l g z i j n van a a n s l u i t i n g e n van a f v a l w a t e r l o z i n g e n op h e t r e g e n w a t e r s t e l s e l (zogenaamde f o u t i e v e a a n s l u i t i n g e n ) . Het bovens t aande geeft a a n d;it de met ingen i n P u l l ; ~ c i i t e n a a n z i e n van HZV r e p r e s e n t a t i e f gea<.t i t kunnen wiirden voor gesc l ie idcn s t e l s e l s .

4.6 Overige vervuilingsparameters

4.6.1 i n le id ing

In de literatuur is weinig informatie te vinden over overige ver- vuilingsparameters. Incidenteel worden van een onderzoekgebied de meetgegevens vermeld van bijvoorbeeld totaal fosfaat, zware metalen, etc. of een enkele waarde van een vervuilingsparameter. De gegevens zijn echter te sumnier en te weinig gedetailleerd voor het uitvoeren van een regressieanalyse. Voor het verkrijgen van een indruk over de orde van grootte en de verhouding ten opzichte van andere vervuilingsparameters zullen navolgend enkele in de literatuur vermelde gegevens van totaal stikstof, totaal fosfaat en zware metalen worden beschreven.

4.6.2 t o t a a l s t i k s t o f

In verschillende onderzoekgebieden zijn metingen verricht aan de gemiddelde concentratie totaal stikstof (N) in het geloosde water van gescheiden rioolstelsels. De orde van grootte van de gemiddelde con- centratie totaal N bedraagt 4 mg/l en de "range" 1-12 mgll. Er is uit de beperkte gegevens geen enkele relatie met een bepalende factor of een andere vervuilingsparameter af te leiden. De totale lozing van totaal N per jaar bedraagt circa 4 kg/ha/jaar voor een onderzoekgebied in ~witserland~~. Hoeveelheden totaal N die per gebeurtenis uit een gescheiden rioolstelsel geloosd worden op het oppervlaktewater zijn niet gevonden in de bestudeerde literatuur.

4.6.3 t o t a a l fosjant

Van de gemiddelde concentratie totaal fosfaat (P) in het geloosde water van gescheiden rioolstelsels zijn enkele meetgegevens gevonden. De orde van grootte van de gemiddelde concentratie totaal P bedraagt l mg/] en de " r ~ i n g e " 0-5 mg/ l .

?<I Van het onderzoekgehied Schwamedingen in Zwitserland zijn meetge- gevens bekend van de gemiddelde concentratie totaal 1' tijdens over- storten. De gemiddelde concentratie totaal P blijkt een relatie te hebben met de gemiddelde concentratie zwevende stof. Deze relatie is onderzocht en heeft een corrclatiecoëfficicnt van 0 . 9 3 , hetgeen een zeer goede waarde is. In figuur 1.5 (p. 3 3 ) is de relatie tussen de gemiddelde concentratie zwevende stof en totaal F weergegeven. Eveneens zijn in figuur 15 de meetgegevens geplot van het onderzoekgebied Ann Arbor in Amerika", welke goed overecnstemen met de afgeleide relatie. De totale lozing van totaal P per jaar bedraagt circa O,? kg/ha/jaar. Hoeveelheden totaal P per gebeurtenis zijn niet gevonden in de li- teratuur.

4 .6 .4 zware metalen

Zeer weinig informatie is in de literatuur vermeld over de concen- traties of hoeveelheden zware metalen welke geloosd worden door ge- scheiden rioolstelsels op het oppervlaktewater. Van het onderzoek- gebied S~hwamendin~en~~ zijn meetgegevens bekend van gemiddelde concentraties zware metalen in het geloosde water. De meetgegevens van Schwamendingen staan in tabel 7. Van andere onderzoekgebieden zijn slechts enkele waarden van de gemiddelde concentratie zware metalen bekend en een vergelijking van waarden is niet mogelijk. De waarden van de gemiddelde concentraties zware metalen geven derhalve slechts - een indruk van de orde van grootte.

Tabel 7. Gemiddelde concentratics zware metalen (Schwamendingen)

metalen

Met behulp van de meetgegevens van Schwamendingen is de relatie on- derzocht tussen de gemiddelde concentraties zwevende stof en lood, die in het geloosde water aanwezig zijn. De relatie is weergegeven in figuur 16 en de correlatiecoëfficiënt van deze relatie bedraagt O,8. Omtrent de totale hoeveelheden zware me- talen die per gebeurtenis geloosd worden, is niets bekend.

gemiddelde concentratie (mg/l)

Fig. 16. Gemiddelde concentratie zwevende stof - lood

GEMENGDE RIOOLSTELSELS

Onderzochte literatuurgegevens

In de literatuur is zeer veel cijfermateriaal van metingen aan ge- mengde rioolstelsel te vinden. De metingen zijn grotendeels uitgevoerd ter plaatse van overstorten om de kwaliteit van het overstortende water te bepalen. Het meeste cijfermateriaal omvat gemiddelde waarden (per jaar of gebied) aan vrachten en concentraties van de vervui- lingsparameters. Helaas worden geen of onvoldoende gegevens vermeld over de bepalende factoren zoals droogweerperiode, regenintensiteit etc. Het uitvoeren van een regressieanalyse, zoals bij gescheiden stelsels, is derhalve niet mogelijk gebleken. Uit een enkele meting kan een relatie bepaald worden, welke echter slechts geldt voor de desbetreffende meting. Wel is uit deze resultaten een indruk te ver- krijgen over de afhankelijkheid van de vervuilingsparameters van de verschillende bepalende factoren.

Een ander aspect dat bij het cijfermateriaal van gemengde rioolstel- sels een rol speelt is het "first flush" effect. De gemiddelde waarden van de concentraties van de vervuilingsparameters worden door dit first flush-effect enigszins vertroebeld. Gedurende het eerste deel van de overstorting (first flush) zijn de concentraties BZV, zwevende stof, oliën e.d. vele malen hoger dan de concentraties gedurende het verdere verloop van de overstorting (zie figuur 17, p. 36). De gemiddelde waarde van de gehele overstorting wordt te veel bepaald door de hoge concentraties in het begin van de overstorting.

liet bovengenoemde first iluskeffect kan als volgt worden verklaard. Tijdens de dro<igweerperiode, voorafgaande aan ec,n overstorting, is het debiet in de meeste riolen van een gemengd stelsel klein, variërend van 0-25Xvan de afvoercapaciteit van liet riool. Ue snelheid in de riolen is hij dit dehiet zo klcin dat er bezinking en aIzetting plaatsvindt gedurende de droogweerpcriodc. In de yeaccumuleerde stoffen bevinden zich orj;anisi~ materiaal, vetten e . d . Tegelijkertijd Ii<iopt zicli gedurende dc, droogwcerpc.riodc zand en slib o p in goten en stran~kolkc,n. )$ij een geringe neerslng is de snelheid in flauw hellende riolen «n- voldoende groot oin de :ifzcttirij:cn in de rii~len op te woelen cri te transportercn. liexc. viii lafzettingen wordrn bi j ?(in iievigc bui echter wel opgewoeld en ver<iorzaken dan een stcrkc vervuiling van het in de riolering annwezijie water, hetgeen gediirendci liet eerste deel van de overstortini: ziri1th;i;ir wordt. Ket ingen aan r~verstortingen wij zen uit dat de B%V-conr.ent r ; i ~ ie, ondnnks de mengin;; niet c.c.n grci te hoeveelheid regenwater, nls ;:L.vr>i;: van het I>ovenstaandcs een orde van grootte heeft die gelijk is I dic. van í>ntietinndcld Iiiiisiioiidel ijk afvalwater. Cit tiet bovensL;i:~nde i > l i j i < t dat de íirst CIiisli v<>«rnanelijk aihankr- lijk is van liet riciI<irin;;sst~.lsel, de re;;eninti.iisitc.it en de vooraf- gaande drocigweerpiriode.

F i g . 17. "F i r s t - f l i i s l i "

De i n v l o e d van d e f i r s t f l u s h op d e gemiddelde c o n c e n t r a t i e van d e v e r v u i l i n g s p a r a m e t e r s van l ie t o v e r s t o r t e n d e w a t e r , i s o . a . a f h a n k e l i j k van d e toename van l ie t d e b i e t i n de r i o l e n en h e t t i j d s t i p van de o v e r s t o r t i n g . Hi j ecn langzame toename van h e t d e b i e t en een " l a t e " o v e r s t o r t i n g wordt een g r o o t g e d e e l t e van h e t opgewoelde v u i l verpompt n a a r d e rioolwaterzuiveringsinricliting. R i j een s n e l l e p l o t s e l i n g e toename van h e t d e b i e t en een "vroege" o v e r s t o r t i n g kan een g r o o t g e d e e l t e v a n de a f z e t t i n g e n t o t o v e r s t o r t i n g komen. Na h e t e i n d e van de h u i t i j d e n s de l e d i g i n g van h e t s t e l s e l wordt de s n e l h e i d i n t iet r i o o l zo k l e i n d a t e r b e z i n k i n g en a f z e t t i n g kan o p t r e d e n . De c o r i c e i i t r a t i c s van s t o f f e n i n l ie t i11 Iiet s t e l s e l aanwezige w a t e r z i j n dan c c l i t e r k l e i n .

Het bovenstaande g c ~ f t aan dal u i t Iiet c i j f e r m n t e r i m l van gemiddelde waarden van de v e r v u i l i n g s l > n r i i n i e t e r s geen d u i d e l i j k e r e l a t i e s z i j n a f t e l e i d e n t u s s e n e n e r z i j d s de v e r v u i l i n g s p a r a m e t e r s en a n d e r z i j d s de bepa lende f a c t o r e n . W i l men dcze relaties a f l e i d e n dan i s Iiet nood- z a k e l i j k a l l e gegevims van c l k c o v c r s t o r t i r i g t e kennen.

5 . 2 Zwevende s t o f

Over de hoeveelliedcii zwevende s t o f f e n welke u i t een gemengd r i o o l - s t e l s e l ge loosd wordeii op t iet o p p e r v l a k t e w a t e r , i s we in ig i n f o r m a t i e t e v i n d e n i n of af t e l e i d e n u i t d e l i t e r a t u u r . I)e l o z i n g aan v r a c h t e n zwevende s t o f p e r gchei i r teni s , u i t g e d r u k t i n kilogrammen p e r h e c t a r e , i s i n s t e r k e mate i i f l i anke l i jk van de hepaleridc? f a c t o r e n alsmede van d e u i t v o e r i n g van l iet r i o o l s t e l s e l . Wel i s u i t d e l i t e r a t u u r een indruk v e r k r e g e n omt ren t d e o r d e van g r o o t t e a a n zwevende s t o f i e n . 111 t a b e l 8 wordt een g l o h a a l gemid- d e l d e van d e v r a c h t e n zwevende s t o f p e r g e b e u r t e n i s l j a a r gegeven.

l zwevende stof gemiddeld I gemiddeld per gebeurtenis per jaar

Tabel 8. Gemiddelde vrachten zwevende stof in kg/ha verhard oppervlak.

kg/ha verhard oppervlak

De spreiding in de vracht zwevende stof per gebeurtenis toont aan dat de bepalende factoren een belangrijke rol spelen. De invloed van de verschillende bepalende factoren op de vracht zwevende stof is echter niet te analyseren. Slechts uit de metingen van een proefgebied aan de Haunch Valley in ~ n g e l a n d ~ ~ kan een indruk worden verkregen omtrent de invloed van de voorafgaande droogweerperiode op de hoeveelheid zwe- vende stof welke tot overstorting komt. In figuur 18 is de lozing aan zwevende stof in kglha gegeven als functie van de vooraf- gaande droogweerperiode. Het proefgebied heeft een gemengd riool- stelsel met daarin opgenomen een klein gescheiden stelsel.

Gemen@ s t e l s e l

50 - 200

rlrooywrerperiode (r laypn) - Fig. 18. Vracht zwevende stof - droogweerperiode

5 . 2 . 2 concentra tie

875

Veel cijfermateriaal over concentraties zwevende stof is aanwezig in de literatuur. In veel gevallen worden de concentraties gegeven als gemiddelde waarden, waardoor het afleiden van invloeden van de bepa- lende factoren nauwelijks mogelijk is. Slechts in enkele gevallen zijn gegevens over de bepalende factoren vermeld zodat hiermede enkele relaties kunnen worden beuaald.

J

20 Uit metingen in Northampton is de invloed van de voorafgaande droog- weerperiode op de concentratie zwevende stof te vinden. In figuur 19 is het verband aangegeven tussen de droogweerperiode in dagen en de gemiddelde concentratie zwevende stof in mgfl. Duidelijk blijkt dat naarmate de voorafgaande droogweerperiode langer is, de gemiddel- de concentratie zwevende stof hoger wordt. Deze gevolgtrekking is ook met behulp van figuur 18 te maken, waarbij de vracht zwevende stof toeneemt naarmate de droogweerperiode langer is. De relatief grote spreiding in de meetpunten geeft aan dat andere bepalende factoren een belangrijke rol spelen. Een kleine intensieve bui veroorzaakt bijvoorbeeld een hogere gemid- delde concentratie aan zwevende stof dan een zeer langdurige bui met grote neerslaghoogte.

Fig. 19. Concentratie zwevende stof - droogweerperiode

Diverse metingen zijn verricht om liet verloop van de concentratie zwevende stof vanaf het hegin van ovcrstorten te bepalen. In figuur 20 (p. 39) is een representatieve omliullende ciirve gegeven van verschil-

l4 . lende metingen in Bucyrus in Amerika. Uit deze curve blijkt de concentratie zwevendc stof cirïa 2 uur na het begin van overstorten nagenoeg constant tc worden voor de verschillende regenbuien. Ofwel het first ílusli effcct is vanaf dit tijdstip niet meer van betekenis op de concentratie zwcvcnde stof. I k invloeden van de bepalende factoren op dc conccntrntie blijken alleen bij d e first flush van belang te zijn. Thnriia kan eenvoiidiglieidslialvc worden gesproken van een menging van weinig verontreinigd regenwater met afvalwater in bet rioolstelsel.

l 2 riov 15'68

3 jan 16'69 2000 - ~-

4 leb 8'69

5 ju" 13'69

6 aug9'69

l 7 Stuttgart

8 Notthampton

9 Detroit

~ ~~~~~ i

I

Repraren atieve Curve

D, 500 E

O

'2 m l 7 9 ", 1 2 3 4 5 6

3 4

Fig. 20. Concentrntie zwevende stof - overstortingstijd

Een vergelijking van de hierboven hesproken relaties met andere on- derzoekingen is nauwelijks mogelijk, vanwege lict ontbreken van de benodigde achtcrgrondgi,gi!v<iiis. Het vcrmelde cijfermateriaal in de literatuur komt e<.l>ti,r zowel voor do vrachten als voor de concen- traties zwev<indc stof in ordt van grootte goed overeen. In figuur 20 zijn enkele mctingen uit andere onderzoekgehieden geplot, welke eenzelfde verloop vertonen voor de concentratie zwevende stof

l 'i als welke gevonden i:; in Iliicyriis . Onderlinge ver;:el ijking van tic t rij fermateriaal toont aan dat de vractit en concentratie zwevende stof voornamelijk afhankelijk zijn van de voorafgaande dro«:~weerperiode voor de dwa-afzetting in de riolen en van de gemiddelde regenintensiteit voor dc afvoer van het verharde oppervlak. Metingen aan een gemengd rioolstelsel in ~ortham~ton" en aan een gescheiden rioolstelsel in 15radford7' geven duidelijk de invloed van de droogweerperiode aan op de concentratie zwevende stof (zie tabel Y, p. 401). Ter verduidelijking zijn in deze tabel even- eens gegevens opgenomen van een gescheiden stelsel, waar dit effect niet of nauwelijks aanwezig is.

Tabel 9. Gemiddelde concentratie zwevende stof en droogweer- periode

tijdsinterval tussen opeenvolgende buien

1 uur 1 2 uur 5 dagen

-

5.3 Biochemisch zuurstofvcrbruik

5 .3 .1 vracht

concentratie zwevende stof mg11

De informatie in de literatuur over de vrachten BZV, welke uit een gemengd rioolstelsel geloosd worden op het oppervlaktewater, is gering. De invloed van de s r5chillende bepalende factoien is om gelijke redenen als vermeld bij zwevende stof niet te achterhalen. Metingen uitgevoerd in Haunch alle^^^ geven een indruk over de in- vloed van de voorafgaande droogweerperiode op de vracht+BZV uit een gemengd stelsel. In figuur 21 is de vracht BZV in kg/ha gegeven als functie van de voorafgaande droogweerperiode in dagen.

gemengd stelsel

400 700

1800

I k concentraties 1V.V worr1c.n v r c l a l als gemiddelde waarden gegeven. Slechts incidenteel k n n i i i ~ I i i i L cijfermateriaal een invloed van een bepalerde factor op di. concentratie I:%\' worden herleid. De invloed van de droogwecrperiode o p de concentratie H%V is af te leiden uit fi- guur 22. Analoog : i ; i r i de i o i i < ~ i i i l r n t i i z w i v i . i i d i t t d c concentratie BZV toe te nemen liij langere voorafgaande droogweerpe- riode.

gescheiden stelsel

300 260 330

drooweerperlode i dagen 1 - Fig. 22. Concentratie BZV en droogweerperiode

In Bucyrus in ~ m e r i k a ~ v s een aantal keren het verloop van de con- centratie BZV vanaf het begin van overstorten bepaald. In figuur 23 (p. 42) zijn de resultaten van de metingen weergegeven en is tevens een representatieve curve van de metingen aangegeven. Uit figuur 23 blijkt dat de concentratie RZV min of meer geleidelijk afneemt naar- mate de duur van overstorten toeneemt. Een duidelijk first flush effect, zoals bij het verloop van de concentratie zwevende stof, is in dit geval niet te herkennen.

5.3.3 v e r g e i i j k i n g met awierw onderzoekingen

Evenals bij de zwevende stoffen werden in de literatuur geen bruikbare gegevens gevonden voor een onderlinge vergelijking. In het kort kan gesteld worden dat voor de vermelde gegevens de orde van grootte gelijk was. In figuur 23 zijn enkele metingen uit andere onderzoekgebieden geplot, welke nagenoeg eenzelfde verloop hebben als de representatieve curve. Evenals voor de zwevende stof geven de metingen in Northamptm en ~ r a d f ord2 aan, dat de vooraf gaande droogweerperiode voornamelijk van invloed is op de lozing uit een gemengd rioolstelsel ofwel op de dwa- afzetting in de riolen. In tabel 10 (p. 42) zijn de concentraties BZV (mg/l) gegeven voor verschillende droogweerperioden.

BUCYRUS

1 rep 24'68

2 act 10'68

3 nov 15'68

4 jan 16'69

5 feb 8'69

6 mar 24'69

7 mei 7'69

8 jun 13'69

9 Northampton

10 Stuttgart

1 1 Detroit

rentatieve curve

?&L

uren na begin van werstarten --+

Fig. 23. Conïcntratie BZV en overstortingstijd

tijdsinval tussen gemiddelde concentratie BZV mg11 opeenvolgende buien r- --

gemengd stelsel gescheiden stelsel

l 1 I. 1 1: 1 5 dagcn -PP-

600 -

Tabel 10. Gemiddelde concentratie RZV - droogweerperiode

5.4 Overige vervuilingspnraneters

Van de overige verviiilingsparameters is zeer weinig informatie te vinden in de literatuur. Van een enkel onderzoekgebied worden enige meetgegevens van een vervuilin~sparameter vermeld. De in de litera- tuur vermelde meetgegevens van de overige vervuilingsparameters waren te surmier om deze te analyseren. Slechts van totaal stikstof (N) en totaal fosfaat (P) is een orde van grootte van de gemiddelde concen- tratie stof in het geloosde water van gemengde rioolstelsels aan te geven. De orde van grootte van de gemiddelde concentratie totaal N bedraagt + 13 mg11 en de gemiddelde concentratie totaal P is + 5 mgjl. De totale-lozing van totaal N per jaar is circa 30 kg/ha/jaarén de totale lozing van totaal P per jaar is circa 5 kglhajjaar. Vanwege het ontbreken van meetcijfers van deze parameters in de li- teratuur kunnen de waarden helaas niet geverifieerd worden.

6 EVALUATIE EN CONCLUSIES

6.1 Vuiluitworpmodel

De functies, die de relatie tussen een vervuilingsparameter en de bepalende factoren beschrijven, zijn afgeleid via de regressieanalyse. Een dergelijke regressiefunctie kan bij een goede correlatie worden gezien als een vuiluitworpm«del, waarmee men een indruk kan verkrij- gen van de te verwachten grootte van de vuiluitworp. Regressieanalyse is overigens slechts mogelijk indien er voldoende getalsmatig aan te geven meetgegevens bekend zijn van de vervuilingsparameters en de be- palende factoren. Van veel onderzoekgebieden was helaas het cijfer- materiaal onvolducnde gedetailleerd voor het uitvoeren van een regres- sieanalyse. »e resultaten van de regressieanalyse geven aan dat dit een goede benadering van de problematiek is. Andere onderzoekers hebben soortgelijke ervaring met regressieanalyse.

6.2 Gescheiden stclsels

Een uitgebreide regressieanalyse werd uitgevoerd met de meetgegevens van een gescheiden rioolstelsel van een onderzoekgebied in pullach'. Voor een aantal vervuilingsparameters werd een goede correlatie ge- vonden met de verschillende bepalende factoren. Een bruikbare regressiefunctie werd afgeleid voor:

I. vracht afzetbare stof (Q = 0 ,791 2. vracht affiltreerbare stof (0 = 0 , 8 7 ) 3. verliouding org;iriisiiti-/;iri<ir::;>niscli affil trwrbare stof ( Q = 0 , 9 4 ) 4 . verlioiidin;; affiltrecrbare scof/nfzetbare sL<if (Q = ( ) , g ) 5. vraí'til l:%V ( Q = 0,85) h. c:oní:entr;iLiii 1:ï.V (O = 0 , 8 5 )

Voor ccri í~vi:rzicii~ vnn de :ifgcleide regressiefuncties, herleid naar tiectares verii;irrl <>ppervl;ik, ciordt verwezen naar onderstaande tabel.

grootheid

+ afzetbare st»l(l/ha J=

+ affiltreerbnrc stof(kg/ha )=

organiscli nif i1 treerhare stof=

+ aff iltrei,rhare stoi(kg/ha J =

+ BZV (kg/h;1 )=

BZV gemiddeld conc. (mgfl)= -...p- ~-.

Tabel 1 1 . - Overzicht regressiefuncties

+ ii;l = iiiictnre verlixrd oppervlak

0.4xaffiltreerbare stof

Waar mogelijk zijn de gegevens van andere onderzoekgebieden vergeleken met die van het meetgebied in Piillach. Deze vergelijking was slechts tot op bepaalde hoogte mogelijk. De orde van grootte van de vervuiling van regenwaterlozingen van gescheiden stelsels, zoals in de literatuur vermeld, is gelijk met die van Pullach.

- De belangrijkste gevolgtrekkingen uit de regressieanalyse van de meetgegevens van Pullach zijn:

- de lozing van affiltreerbare stof is in sterke mate afhankelijk van de intensiteit van de neerslag. Dit geldt eveneens voor de lozing aan afzetbare stof

- de grootte van de lozing affiltreerhare stof en afzetbare stof blijkt een duidelijke correlatie te hebben

- de lozing aan KZV blijkt sterk afhankelijk van de droogweerpe- riode en dc duur van de neerslagperiode.

Tevens kan worden geconcludeerd, dat meten aan een lozingspunt van een gescheiden rioolstelsel voldoende is om de vuiluitworp van een ge- scheiden rioolstelsel te kunnen karakteriseren. Uit de meetgegevens van het escheiden rioolstelsel van het onder- zoekgebied in Schwamendingen5' werden bruikbare regressiefuncties afgeleid voor:

- verhouding gemiddelde concentratie zwevende stof/gemiddelde concentratie totaal fosfaat (P)

- verhouding gemiddelde concentratie zwevende stoflgemiddelde roncentratic lood.

Echter factoren, zoals aard en karakter van het gebied, grondsoort etc. zijn niet gctnlsmniig uit te drukken en de invloed van deze factoren op de vcrviiiling van het geloosde water konden met behulp van regressieniinlyst riict wordm afgeleid. h de invloed van deze factoren te kunnen ;ifleidi~ii is lict nodig voor verscliillende gebieden afzon- derlijke regressic,annlyses uit te voeren. Opgemerkt wordt dat het regenwatcrstclscl in Pullach onderzocht is op foutieve aansluitingen. Volgens vermelding waren dezï niet aanwezig. »e invloed van foutieve aansluitingen op het regenwnt'rstelsel was niet af te leiden uit de in de l iteratuiir vermelde oiiderzoi~kirigrri. Nader (praktijk)onderzoek in gebieden met verschillende geaardheid is derhalve noodzakelijk. Opgemerkt wordt dat de rcgrcssiefuncties zijn afgeleid uit meetgege- vens van onderzoeking<~ii ciders. Ik tnepassiiig van deze regressiefunc- ties voor Nederlandse omstandigheden dient daarom met de nodige om- ziclitiglieid plaats t[. vinden. I k Nederlandse ontwerpmetliodick voor rioolstclscls is op v ~ > l e puntcn afwijkend van hetgeen in het buiten- land gebruikelijk is. Metingen aan rioolstelsels onder Sedcrlandse omstandiglieden lil ijven d;inook noodzakelijk. Eveneens is het nodig uit oogpunt van het oppervlnktcwnter de vervuilingsparameters, zoals totaal stikstof, totaal fosfaat, zoutgehalte en zware metalen te onderzoeken.

6.3 Genit3ngde s te l sel h

Uit de meetgegevens van de vuillozing van gemengde rioolstelsels was het niet mogelijk een correlatie af tc leiden met de verschillende bepalende iactoren.

Het aanwezige cijfermateriaal was ongeschikt voor het uitvoeren van een regressieanalyse, omdat de gegevens van de bepalende factoren niet of onvoldoende vermeld worden. Voor een goede voorspelling van de vuillozing van gemengde stelsels is, evenals bij gescheiden riool- stelsels, nader praktijkonderzoek noodzakelijk.

De in de literatuur vermelde gegevens wat betreft de belangrijkste vervuilingsparameters zijn zoveel mogelijk verzameld. Uit deze cijfers is een gemiddelde samengesteld, als karakterisering voor het over- stortende water uit een gemengd of een gescheiden rioolstelsel.

vervuilings- gemengd gescheiden eenheid parameter rioolstelsel rioolstelsel

gemiddeld "range" gemiddeld "rangen

BZV czv Zwevende stof Totaal P

Het verschil in vuiluitworp uit een gemengd of gescheiden rioolstelsel is af te lezen uit tabel 12. Opgemerkt dient te worden dat deze tabel slechts ter illustratie is gegeven, om een indruk te verkrijgen van de orde van grootte van de gemiddelde concentratie van de verschillende vervuilingsparameters van het geloosde water.

7 LITERATUURLIJST

Benjes, H.H. et al. - Storm-water overflows from combined sewers. Journal of the Water Pollution Control Federation, 3 (1961) No. 12 December pp. 1252-1259.

Benzie, W.J. and Courchaine, R.J. - Discharges from separate storm sewers and combined sewers. Journal of the Water Pollution Control Federation 38 (1966) No. 3 March pp. 410-421.

Berg, J.A. van den, en V=, C.A. Kwantitatieve aspecten van de afvoer van regenwater in stedelijke gebieden. H O 10 (1977) nr. 9 blz. 200-203. 2 -

Brunner, P.G. - Belastung der Gewasser durch künstliche Ableitung von Niederschlägen. Relastung durch ~bwässer der Trennkanalisation. Berichte der Ahwassertechnischen Vereinigung H25, Gesellschaft zur Förderung der Abwassertechnik e.v. Bonn 1972 S. 75-96.

Rrunner, P.G. - Der Einfluss der Örtlichen ~iederschlagshöhe auf die Belasting der Gewasser mit Mischwasser. In: 2e Europakches Abwasser - und Ahfallsymposium, München, November 1972 S. 163- 172.

Brunner, P.C. - Intcrsuchungen Über die Verschmutzung von Regenwasser- abflüssen heim Trennverfahren. Wasserwirtschaft 66 (1976) No. 5 S. 138-144.

Brunner, P.G. - Die Verschmutzung des RegenwasserabflÜsses in Trenn- verfahren. ~Ünchen, Dissertation 1975.

Bryan, E.H. - Concentrations of lead in urban stormwater (communi- cation). Journal of the Water Pollution Control Federation 46 (1974) Ko. 10, October pp. 2419-2421.

Borm, K.J. and Vaughan, R . » . - Racteriological comparison between comhined and separate sewer di scharges in southeastern Michigan. Journnl «f the Water Pollution Control Federation - 38 (1966) No. 3 March pp. 400-409.

H u m , R.J.; Krnwczyk, I1.F. and Harlow, G.L. - Chemica1 and physical cornpsrison of comhincd nnd scperate sewer discharges. Journal of the Water Pollution Control Federation 40 (1968) No. I January pp. 112-126.

Davidson, K.N. and Gameson, A.T..H. - Field studies on the flows and composition of storm sewage. In: Symposium on stom sewage overflows. Institiition of Civil Engineers, 1.ondon 1967.

Ile i p A . anrl Shiti, S . - Ctinr:ictcristics of separated storm nnd combincd sewer flows. Journnl of the Water Pollution Control Fcderation 43 (1471) No. 10 Octohcr pp. 2033-2058.

Ilunbnr, D . D . andxenry, I . . . - I'olliition control measiires for stormwaters and combined sewcr overflows. Joiirnal of the Water Pollution Control l:<,dernt ion P- 38 (1966) No. 1 .Ianuary pp. 9-26.

Duin, .l.F. - H%V-lozing door een rioolwstersystecm. H20 h (1973) nr. 10 nici hlz. 236.

Eggink, H.J. en Hulstinf F, J . E . - Het verontreinigend vermogen van ovcrsLiirtcnd r l w ~ r i n r<:l;itie tot de ~iverstortirigsfrequentit. 1120 i 0 9 6 8 ) [ir. H b l z . 166-171.

E l l i s , J . H . - Sed i rncn t s nnd w a t e r q u a l i t y of u r h a n s t o r m w a t e r . Water S e r v i c e s (1576) December pp. 730-734.

F i e l d , X . ; C u r t i s , J . and Howdrn, X . - Urban r u n o f f and combined s ewer o v e r f l o w ( l i t e r a t i i r c , r e v i e w ) . J o u r i i a l » f Lhe Water P o l - l u t i o n C o n t r o l P ' ede r a t i on 48 (1976 ) No. 6 ,Tune pp. 1191-1206.

F r i e d l a n d , A.O.; S h e a , T . G . and%dwig, H.F . - Q u a n t i t y and q u a l i t y r e l a t i o n s h i p f o r combincd sewcr o v e r f l o w s . I n : P r o c e e d i n g s o f t h e F i f t l i I n t e r n a t i o n a l C o n f e r e n c e o n Water P o l l u t i o n R e s e a r c h , San F r a n s i s c o 1470. Pap1.r No. 1-1, pp. T-1/1-16.

F r i z z o l a , .T.A. nnd K a i e r , . l . l i . - Con tnminan t s i n r a i n w a t e r and t h e i r r e l a t i o n t« w a t e r q u a l i t y . Watcr and Sewagé Works (1975 ) Augus t pp. 72-75.

Gameson, A.L.ll. nnd I fav idson , 1K.N. - Storm-water i n v e s t i g a t i o n s a t North; impton. . loi i rnal of t t i i . I n s t i t u t i o n o f Sewage P u r i f i c a t i o n , P a r t 2 ( 1963 ) pp . 105-130.

Gameson, A . I . ; l ) a v i d s o n , l . . anrl ' ï ' r e l f a l l , J.?!. - Storm f l o w s f rom combined s cwcrage s y s t e m s i n t i i r e e a r e n s . . Journa1 o f t h e I n s t i - t u t i o n o f I1i ihl ic Hea l t l i Eng i r i c c r s (1965) J u l y pp. 181-208.

C r e i n e r , R.W. e n .lori;:, .l . d e . - l i e t r i o l e r i n g s q t i l s e l e n d e k w a l i t e i t v a n l i e t o p p e r v l : i k t c w n t e r i n 1 . c l y s t a d . H 2 0 'r 0 9 7 6 ) n r . 25 b l z . 518-523.

Haycs , Seay , !.lnLtern & > l a t t e r n . - E n g i n e e r i n g i n v e s t i g a t i o n o f s ewer o v e r f l o w p roh l em. Koanoke V i r g i n i a , Water P o l l u t i o n C o n t r o l I l esearc t i S e r i r i (1 1024 S , May 1970 .

Hcinncy, . l . I'. and Siil l i v a n , l!.ii. - Soiirce c o n t r o l o f i i rhan w a t e r pril I i i t i o n . r 1 1 of Llie Wii t1 . r P o l l u t i o n C o n t r o l r e d e r a t i o n 4 3 7 SCJ . !i A p r i l pp. 571-570.

Hedl c y , G . anri n , M . V . - Su~:gestvrl c o r r e l n t ioris hetwi.cn s t o m sewn;;i. I ~ r t r i L i s ani1 c;Lorm r ivcrf low p i . r f o rmance . Pro- c e e ~ l i r i ~ s o i L l i i . I i i s t i t i i ~ i o n iif C i v i l E n g i n e e r s -. 48 - ( 19711 , .larcl1 pp. 7 4 9 - í 1 1 .

H c d l e y , G . and l . r , i .k ley, l . . - Q u : i l i t y o f w n t c r discli:irgc.d f rom a n i i r ban motrirw:iy. W3tc.r Pol l i i t i < > r i C o n t r o l (1075) pp . 659-671.

H c r i k , A . . van <I<.ri - I i l t l l s i n r < . l ; i t i e t r i t h ~ , t i a n d e l i n g v a n a f v : i l w ; i ~ < i r . Il,,O 6 í I ' ~ 7 ' 3 ) n r . 21 l > l z . 551-550.

H i n e s , Ik'.(;., v t : i l l - I~i>rr : i l i l ; i t ion . i i i i I I i s r iif p r n i . t i < . ; i l mijdels f o r r i v i . r qu:il i t y ~ s : ! i . i t . .I<iiirii;il o f t i # ( , \.!,ater T ' o l l i i t i o n ( k i n t r o l I '<.clerntioii 47 ( 1 0 7 > ) N o . 10 ( l i t o l ~ e r p p . 2357-2370.

Hiii swa;ird, J . - l t c l I r i f , ] í . r i i i ; : sov<~r , : t o r l cn m c f f l i i e n t - 1 r>z in f ;~ .n . 1 1 . 0 'J ( l ' J7f , ) ) ) r . 8 l , l x . I l Í - 15 ' J .

i Kool , , . : . l . - I r i , i .11 ; ~ t c r r o r ~ r i i i i j . l i . ,O i ( 1 9 7 2 ) n r . 25

Ijl z . 588- i07 . -

K r K . - r l l i i i i c i d i e \'<.r:;r.liniiitziinp d v s A h l l i i i s e s i n Mi:,iliw;i:;si.rkiri:i I i .;at iiiii l i i i I: i , ; : i , i i . t i 1 t : r t r L ziir S i ~ ~ d l i i r i j ; ~ , ~ , . ! ~ ~ ! 3 : 2 < ~ r w i r l c ; < ~ t ~ ~ ~ f t l(!7íJ f f t + 5 .

l , ag< . r , . nriri i L L . . - r :.tiirniw;i t v r rii;iii;ig<mvnt and tc,cti- r iology: :in : ; ; I I I . i i i i n ; ~ ~ i , Envi rorirneiitn l I ' r o t e c t i o n I'<.~:linolo;:y S i , r i c s , IJc~r~i~inlicr 1'174. I T . S . I~ : r iv i ronmf~ntn l P r o t e r t i o n Ageni 'y, b!,!:i:,ii i 11;. t o r i .

Leiser, C.P. - Computer management of a combined sewer system. Cincinnati: Ohio, Environmental Protection Technology Series, July 1974.

Mayo, F.T. - Combined sewer overflow ahatement technology. Water Pollution Control Research Series (11024) June 1970.

Metcalf & Eddy. - Storm water management model (2 volumes). Water Pollution Control Research Series (11024 DOC) July 1971, U.S. Environmental Protection Agency, Washington.

~Üller, W.J. - Der Beitrag der ~egenabflÜsse zur Verunreinigung der Gewasser. Gas- und Wasserfach Wasser/Abwasser - 112 (1971) H.1 S 15-17.

Newton, C.D.; Shephard, W.W. and Coleman, M.S. - Street runoff as a source of lead pollution (communication). Journal of the Water Pollution Control Federation 46 (1974) No. 5 May pp. 999-1000.

Pecher, R. - Der jährliche ~ e ~ e n w a ~ e r a h f l u s s von bebauten Gebieten und seine ~'ersclunutzung. Korresponrlenz Abwasscr - 21 (1974) H.5 S. 113-120.

Koberts, P . V . ; Daiiber, I..; Novak, B. and Zobrist, .J. - Pollutant loadings in iirban storm water. Prog. Water 'ïechnics - 8 (1977) No. 6 pp. 93-101.

Saito, K. and Kashiwaya, M. - Wet weather flow and combined sewer overflow abatemcnt technology. In: Fourth US/.Japan Conference on Sewage Treatment Technology Washington, Octoher 29, 1975. Paper No. 7 pp. 1-23.

Sartor, J.D.; Aoyd, G . B . and Agardy, F..J. - Waterpollution aspects to street surface contaminants. Journal of the Water Pollution Control Federation - 46 (1974) No. 3 March pp. 458-467.

Suthcrland, R. and McCuen, R. - A mathematical model for estimating pollution loadings in runoff from urhan streets. In: Inter- national Conference on Mathematical Modcls for Environmental Prohlems. September 8-12, 1975. l~niversity of Soiithampton, paper 4.4. pp. 283-297.

Torno, H.C. - A model for assessing impac t of stormwater runoff and combined srwcr overflows and eval~iating riolliition ahatement alternativcs. Water Research 9 (1475) pp. 813-815.

Veldkamp, F.n. - Riolering en waterverontreiniging (probleemstellende nota), STOILq (1976).

Water Research Centre. - Quality of iirbnn stormwater runoff. In: Open days, 1976, Stevenage.

Weihel, S.R., Andcrs<iri, R . J . and Woodwnrd, R . T . . - [Jrhan land runoff as a factor in :;tri,nm polliition. .Journa1 of ttie Water Polliition Control Federation - 36 (1964) No. 7 July pp. 914-924.

Weiht~l, S . . ? t al. - í:\inr;i<:t<~rization, treatment, and disposal of iirhari stormwatir. Tn: l'tiird International Conference Water Polliition l<e:;c~arcti, ~inctien (1966) pp. 329-352 kcl li en 1966, Pcrgamon I'ress, Imndon l'if17.

48 Whipple, W . ; H u n t e r , J . V . and Y I J , S . I . . - Unrecorded p o l l u t i o n from u r b a n r u n - o f f . J o u r n a l o f t h e Water P o l l u t i o n C o n t r o l F c d c r a t i o n 46 (1974) No. 5 May pp. 873-885.

49 ~ u l d s c h l e g e r , R.1:. ; Zanoni , A . E . nnd Hansen, C . A . - Methodology f o r t h e s t u d y of u rhan s to rm f ; c n e r a t e d p o l l u t i o n nnd c o r l t r o l . C i n c i n n a t i Otiio, Env i ronmen ta l P r o t e c t i o n Technology S e r i e s (EPA-60012-76-145) Aiigiist 1976. U . S . Env i ronmen ta l P r o t e c t i o n Agency, Washington.

50 Yu, S . I . . ; Whipple, 14. and Hiintc,r, J . V . - A s s e s s i n g un reco rded o r g a n i c p o l l u t i o n from n g r i c u l t u r n l , u rhan and wooded l a n d s . Water Resea rch Y (1975) pp. 8 4 9 - 8 5 2 . -

Bijlagen

LIST

10 PRINT OPDRACHTGEVER 20 PRINT 30 PRINT 40 PRINT 5 0 P R I N T ' M U L T I P L E R E G R E S S I E ' 60 PRINT '79 PRINT m FUNCTIE : Y = (CONST) * (DUF)-A (INT)-B

80 PRINT

130 NAT A=ZER 140 MAT B=ZER 150 MAT C=ZEi? IA0 MAT Il=ZER

180 READ til 1.90 FOF: N=l T0 K1 200 READ K2 210 O(N)=K2 210 NEXT N .- 230 FOh N=l T0 KI

READ K3 F'(N)=ti3 NFXTN . . - . . . . . FOR N=1 T0 K1 REAI, K4 H(N)=K4 W(N)=E NEXT N PRINT .AANTAL WAARNEMINGEN PRINT

500 MAT H = W C 5io PKINT ' R L F A ( [ ~ ~ ? o o G W E E R P . ) = . ; ~ ( I V ~ ) 520 PRINT mRETA(INTENSITEIT)='i H(2.1) 530 F'RINT 'CONSTANTE ='?E-R(3rl) 340 PRINT 550 Xl=X?=R=O 560 X3-O 570 FOR I=1 T0 N 550 Xi=XltLOGiO(I))*LOG(Q(I)) 590 X?=X2tLOG<OlI)) 600 X3=X3tLOG(P(I)) 610 NEXT I !,?O 43=X2/N ,630 A4=X3/N h40 FOR I=1 T0 N

690 NEXT I 700 l?=l-RYRl 710 PRINT .R1='?Rli.R2='iR2.'INUEX OF DETERMINATION ='i19 77" F ' E T M T -. ." , ,.A.. . 10 PRINT CORRELfiTIECOEFFICIENT ='?SQR(19) .. -

740 PRINT 750 F'RINT

770 PRINT. UITVOEh- Jfi=l?NEE=O - ? ' i 700 INPUT C9 790 IF CP=O GOTO 960 W 0 PRINT f110 PRINT #.'O PRINT VRACHT R O I' AFWIJKING IiROOGW. INTENSITEIT'?

030 PRINT CONSTANTE' 840 m I N T ' GEmETEN BEREKEND Z DAGEN L/S ' e50 PRINT 860 FOK 1-1 T0 N 870 X1=O(I> nno x 2 = ~ < 1 )

900 X4=W(I> Y10 X5=X2-R<lil)*X3-8(?~1)*Y4"H(3~1) R20 R=(XI-X5)/X5*100 930 PRINT USING 940~XlvX5.6,X2iX3iX4-8(3rl) 940: ####<#t ###*<t* *##.l# ***.*t ##l.## #t# .#t

950 NEXT I - 53 -

Bi j l age I

~ U L T I F L E R E G R E S S I E

FUNCTIE : Y = (CONCT) * (DUF)-A * (INT)-H

AANTAL WAARNEMINGEN 5 60

ALFA(DCOOGWEERF.>= .l689835 HETAIINTENSITEIT)= ,806626 CONSTANTE = .Z665792

KI= 78.93945 R?= 27.84613 INDEX OF DETERflINhTION = r6472469

CORRELATIECOEFFICIENT = .8045166

UITUOER- Jb=l;NEE=O -??l

VRACHT GEMETEN

2.14 .49

11.73 1.44 4.25 3.14

8 O 0 BEREKEND

AFWIJKING x

DROOOW< DAGEN

. 50

.50 7.00 3.00 4.00 5.00 7.50 3.00 6.50 1.00

13.00 4.00

e 04 1.00 1.50 1.00 9.00 3.00 1.00 1.00

23.00 29.00 11.00 1.00 5.00

13.00 1.00 .50

4.00 2.50 .l2

17.00 38.00 4.00 .50

5.00 12.00 1.00 1.00 8.00 1.00 7.00 .O4

2.00 1.00 9.00 .OB

11.00 < o4

3.00 7.00 .O8

4.00 .O4

17.00 4.00 12.00 21 .o0 14.00

r 08

INTENSITEIT L/S

CONSTANTE

c m C 0. s 3 1 5 1 3 3

c : 5 % z $ C : z 3 E C > , , C C E E C C O C %%,.i I _ , _ L I W " a C @ v v D w ~ ~ W U ~ W O U L U W % > i T = & G r n a c w M a , o J w e b L o w 0 , W M M m o U M M % : : C S C C O T L U % Y L v . l i . I a : t c m : : e :g::: e e ë z e :

m N m N u - O O ra-.,c- o h - ? . m e i * - - m - 0 - n u 0 -I., c m c - * - o ?.-c o r r - m m m c - n m G a . , = o m , q r r - r-- . . . . . . . . . . . . . . -.a? . . . . . . . . r - r m e n n m . 3 m * , n N m . , m v n e ? . c r m * - mem .?

_J , . / ,r i - , CF r ; 03 ., - . T - , r , ., - ' O " " C . , c . - _ O , I - . l m S - - . , n _ , Y " . , . _ . , . L - . m i , . L % . n . / L r . T 5 n , . i . , C . - I , O r l - . - , r , . , . , 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . " . , , , r , , . , " , , , i , r r j _ - O - , n . / . 7 m % . , -, * Y _ r> r - - m

. j R * r - n . , C , P , 3 N " C " R C " " W T r n ?.,.m - - - c , - - - r > -?,-C" - - - W C *

a E - * - l

u '4 .- - s E .. .- K-. 7 - 3 . " F

: i 4 .J,

I L C C r , = - o - r - " C l . , m m n m o n r c r i - - c , - -, - P, ?, c , - - - - m - 0 r > - - - - 7 c , - - " T K . - c c * c a l - m a" . - .,.,I - - m r - D r i ? , " - r - * C n p > - - * n = , / m m ?<-,,,m,* _ r - . 7 m q m " - _-<-l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. .,* 0 " G. . . r i c i - i - - c -i,-,.c r , - - c o - -

P ".,""C " " C ' - " - 5 " " C " " ""a " C ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - c O _ . ~ hnmmr,: . ,_ C - C C G - m = r C l n

- L L . * _ _ 2 _ D m e C r . O r . , I V F r . C C LL., O - " c , ., - - - m p 2 - - - , - , m - r , " -

b d Y I p ~

- - I I - . _ _ , r , c c _ < , i . , , ,. . , :, ., , .: z .,,- = w , " m - n "4 C C C , . " . , , c . . , g , z _ j - . . . . . . . . . . , ... _ . G m m m - m F, , , r . ,. L ". . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d m 1 - i % - - I r % - 8 . 8 ..r, ,>-,i; m,-w,,c I m " R r i .,c.c,,-c- - i

v -. . . - - - -

,-. N m .d

r: .d 1 U e !+

: W o v m U 1 2 N

U V1 .d E 0 U O .i .D

a .i U m U U

g 2 O u

U s u r j

Y . . C u m i d 1 a

G

ffl 00 m i .v .d m