1

(เอกสารประกอบการประชมและสมมนา)การคมครองสทธมนษยชนและสทธในกระบวนการยตธรรม

ประธาน วฒนวาณชยอนกรรมการปฏบตการยทธศาสตรดานสทธในกระบวนการยตธรรม

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต 2558

ความนำาสทธมนษยชนเปนสทธและเสรภาพขนพนฐาน

หลกการพนฐานของกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ มทมาจากปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ป 1948 ไดรบการยอมรบจากนานาประเทศอยางกวางขวาง และนำามาบญญตเปนกฎหมายระหวางประเทศทมสภาพบงคบ ในกตกา อนสญญา สนธสญญาและขอตกลงระหวางประเทศมากมาย

การประชมระดบโลกวาดวยสทธมนษยชนทกรงเวยนนา ออสเตรย ในป ค.ศ. 1993 สาระสำาคญของการประชมนกลาววาเปนหนาทของรฐทจะสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนทงปวงและเสรภาพขนพนฐาน โดยไมคำานงถงระบบการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม รวมทงสทธในการกำาหนดชะตากรรมของตนเองทางดานสถานะทางการเมอง การนบถอศาสนา ความเชอ และการดำารงชวตทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

ประเทศตาง ๆสวนใหญไดใหสตยาบนอนสญญาอยางนอยหนงฉบบ แตประเทศรอยละ 80 ไดใหสตยาบนอนสญญาอยางนอย สฉบบหรอมากกวา บรรทดฐานสทธมนษยชนระหวางประเทศเหลาน บางฉบบทมไดกำาหนดเปนสนธสญญา อนสญญา และขอตกลงไดกลายเปนกฎหมายและจารตประเพณระหวางประเทศทไดรบการยอมรบทวโลก

สทธมนษยชนมความสมพนธซงกนและกนและแบงแยกมได สทธมนษยชนทงหลายมอาจแบงแยกได ไมวาสทธพลเมองและสทธ

ทางการเมอง เชนสทธในชวต ความเสมอภาคภายใตกฎหมาย และเสรภาพในการแสดงความคดเหน สทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เชน

2

สทธในการทำางาน ความมนคงทางสงคม และการศกษา หรอ สทธรวมกน เชนสทธในการพฒนา และสทธในการตดสนใจดวนตนเอง เปนสทธทแบงแยกมได มความสมพนธกนและพงพาอาศยซงกนและกน การสงเสรมสทธอยางหนงใหกาวหนาขนจะทำาใหสทธอนดขนดวย ในทางกลบกนถาจำากดสทธอยางหนงกจะมผลกระทบตอสทธอนดวยเชนเดยวกน

การไมเลอกปฏบตการไมเลอกปฏบตเปนหลกการทมอยในกฎหมายสทธมนษยชน

ระหวางประเทศสำาคญ ๆทกฉบบ เชน อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตทกรปแบบ และ อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรทกรปแบบ หลกการนนำาไปใชคมครองสทธมนษยชนและเสรภาพตอบคคลทกคน รวมทงหามมใหเลอกปฏบตในประเภท และเรองตาง ๆมากมาย เชน เพศ เชอชาต สผว และอน ๆ หลกการไมเลอกปฏบตนไดรบสนบสนนจากหลกความ เสมอภาค ตาม” ”ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ “ 1 มนษยทงหลายเกดมาอสรเสรและเทาเทยมกนทงศกดศรและสทธฯลฯ ”

สทธมนษยชนเปนทงสทธและหนาท

สทธมนษยชนประกอบดวยสทธและหนาท รฐมพนธกรณและหนาทภายใตกฎหมายระหวางประเทศในการเคารพ คมครอง และสงเสรมสมนษยชน พนธกรณในการเคารพสทธมนษยชนหมายความวา

รฐตองละเวนการเขาแทรกแซงสทธหรอจำากดสทธมนษยชนของประชาชน

การมหนาทคมครองสทธกำาหนดใหรฐตองคมครองบคคลและกลมบคคลมใหถกละเมดสทธมนษยชน

3

หนาทในการสงเสรมหมายความวารฐจะตองมแนวทางดำาเนนการและการปฏบตททำาใหประชาชนไดรบสทธมนษยชนขนพนฐาน สำาหรบบคคลแมวาตนเองจะมสทธมนษยชนแลว บคคลแตละคนควรเคารพสทธมนษยชนของผอนดวย

 ความหมายของความรบผดชอบของพลเมอง

พลเมองดจะตองมคานยมและแบบแผนความประพฤตทมความรบผดชอบ มทศนคตและคานยมแบบประชาธปไตย พลเมองดจำาเปนจะตองมความรเกยวกบสถาบนทสำาคญทางสงคม การเมอง เศรษฐกจและกฎหมายในประเทศของตน มความสามารถทจะมสวนรวมในสถาบนตาง ๆดงกลาว มความตระหนกถงสทธและหนาทของพลเมองของตน มความจำาเปนทจะตองเขาไปมสวนรวมกบชมชนไมวาการมสวนรวมอยางเปนทางการ เชน การสมครรบเลอกตงหรอการไปใชสทธเลอกตงในการเลอกตงของทองถนหรอประเทศ หรอทำาหนาทพลเมองดดวยตนเองหรอรวมกบบคคลอนสรางความเขมแขงในชมชน และทำาใหชมชนพฒนาแบบยงยน

ความหมายของสงคมประชาธปไตย

รฐบาลมาจากประชาชนโดยผแทนไดรบการเลอกตงมาจากประชาชน อนเปนรปแบบของสงคมททกคนมสทธเทาเทยมกน มเสรภาพในการพด การแสดงความคดเหน และไดรบการพจารณาพพากษาคดดวยความเปนธรรม การปกครองโดยเสยงสวนใหญ และการรบฟงความคดเหนของคนสวนนอย ประชาสงคมทมความแขงแรงจะตองประกอบดวยพลเมองทมความรบผดชอบ เหนคณคาการ มสวนรวมในระบบการปกครอง และทำาหนาทของตนไปสการมวสยทศนรวมกนในการดำารงชวตของพลเมอง

คานยมประชาธปไตย

4

คานยมตาง ๆ เชน การเคารพสทธและความคดเหนของผอน ความเปนธรรมระหวางบคคลเปนสวนหนงของวถชวตแบบประชาธปไตยอนแสดงใหเหนถงพนธกรณของเราทมตอความแตกตางทางวฒนธรรมและสงแวดลอมในสงคมแบบยงยนซงทกคนมสทธไดรบความยตธรรมอยางเทาเทยมกน เชน การไมเลอกปฏบต และความเสมอภาค ภายใตกฎหมาย เปนตน

กฎหมายระหวางประเทศเกยวกบสทธมนษยชน

การทำาความเขาใจเกยวกบสทธมนษยชน เราจำาเปนจะตองศกษากฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ (International Human Rights Law) ประกอบดวยเอกสารสทธมนษยชนของสหประชาชาต ทสำาคญไดแก ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 รวม 29 ขอ

ขอ 1-2 ศกดศรความเปนมนษย ความเสมอภาค และการไมเลอกปฏบต

ขอ 3 สทธในชวต เสรภาพ และความมนคง

ขอ 4 หามการบงคบคนเปนทาสและหามการคาทาส

ขอ 5 หามการทรมาน การปฏบตหรอการลงโทษ ททารณโหดราย ไรมนษยธรรมหรอหยามเกยรต

ขอ 6-11 สทธทางกฎหมาย

ขอ 12 การเขาไปแทรกแซงตามอำาเภอใจจะกระทำามได

ขอ 13 เสรภาพในการเคลอนยายและการเลอกทอย

ขอ 14 การลภย (Asylum)

5

ขอ 15 การถอสญชาต (Nationality)

ขอ 16 เสรภาพการสมรส (Marriage)

ขอ 17 สทธในทรพยสน

ขอ 18-19 เสรภาพทางความคด มโนธรรมและศาสนา การแสดงออก และแสดงความคดเหน

ขอ 20 เสรภาพในการชมนมและการสมาคมโดยสงบ

ขอ 21 สทธทางการเมอง

ขอ 22 การมความมนคงทางสงคมและการยอมรบสทธโดยทวไปทางดานสงคมและเศรษฐกจ

ขอ 23-24 สทธการทำางาน สหภาพแรงงานและการพกผอน

ขอ 25 การมมาตรฐานการดำารงชพอยางเพยงพอ

ขอ 26 สทธในการศกษา

ขอ 27 สทธการมชวตทางดานวฒนธรรม

ขอ 28 ไดรบประโยชนจากความเปนระเบยบระหวางประเทศ

ขอ 29 ขอจำากดการใชสทธ เพอธำารงไวซงศลธรรม ความสงบเรยบ และสวดดภาพของสงคมโดยทวไป

เอกสารสทธมนษยชนทสำาคญ

1 กฎหมายทางดานสทธมนษยชนแรกเรมสองฉบบ

6

(1) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ค.ศ. 1966)

(2) กตการะหวางประเทศวาดวนสทะทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม (ค.ศ. 1966)

2 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางดานเชอชาตทกรปแบบ (ค.ศ. 1965)

3 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรทกรปแบบ (ค.ศ. 1979)

4 อนสญญาตอตานการทรมานและการประตบตหรอการลงโทษอนทโหดรายไรมนษยธรรม หรอยำายศกดศร (ค.ศ. 1984)

5 อนสญญาสทธเดก (ค.ศ. 2006)

6. อนสญญาวาดวยการคมครองสทธของแรงงานยายถนและสมาชกในครอบครว (1990)

7 อนสญญาวาดวยสทธของคนพการ (ค.ศ. 2006)

8 อนสญญาวาดวยการคมครองบคคลจากการถกบงคบใหสญหาย (ค.ศ. 2006)

นอกจานยงมพธสาร (Protocol) ทไดบญญตขนเพมเตมจากกตกา อนสญญา สนธสญญา ตาง ๆ อนเปนสวนหนงของกฎหมายทบญญตขนเพอใหกฎหมายระหวางประเทศดงกลาวมขอบเขตทครอบคลมหรอมความสมบรณยงขน

7

การศกษาทางดานสทธมนษยชนจะเนนในเรองตาง ๆ ดงกลาวแลว หวขอเหลานมความสมพนธกน ดงจะเหนไดวาสทธมนษยชนเปนหลกประกนสทธขนพนฐานของประชาชนในการดำารงอยของมนษยชาต สนตภาพ ความสงบสข ปราศจากการเอารดเอกเปรยบ รวมทงการกลาวถงการปกครองในระบอบประชาธปไตย การพฒนาเศรษฐกจ สงคม ความมนคงของมนษย การขจดความยากจน การคมครองแรงงาน การทำางานและธรรมาภบาล

กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ

นอกจากกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศแลว ยงมกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ (International Humanitarian Law) ทมความเกยวของสมพนธกนโดยเฉพาะกฎหมายระหวางประเทศวาดวยการทำาสงคราม (อนสญญาเวยนนา ฉบบตาง ๆ) บทบาทของคณะกรรมการกาชาดระหวางประเทศ (International Committee of Red Cross, ICRC) ทกำากบดแลการปฏบตตามกฎหมายดงกลาว และสนธสญญากรงโรมวาดวยการจดตงศาลอาญาระหวางประเทศ (International Criminal Court, ICC) ซงทำาหนาทพจารณาความผดเกยวกบอาชญากรรมสงคราม (War Crimes) อาชญากรรมทกระทำาการรกราน (Crime of Aggression) และอาชญากรรมทกระทำาตอมนษยชาต (Crime against Humanity)

กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ เปนขอกำาหนดตาง ๆและเปนเครองมอทางกฎหมายในการแสวงหาวธการลดผลกระทบทรายแรงจากการทำาสงครามและปองกนความทกขยากโดยไมจำาเปน บญญตไวในอนสญญาเจนวา ซงมไดเกยวของกบปญหาการทำาสงครามโดยชอบดวยกฎหมาย แตประสงคจะกำาหนดวธการทำาสงครามเมอมความขดแยงเกดขน เหนอสงอนใดกฎหมายนบญญตขนเพอคมครองบคคลอยางมมนษยธรรม สำาหรบผไมมสวนเกยวของในความขดแยง เชนพลเรอน หรอ

8

ผมความเสยงทมไดทำาการสรบอกตอไป เชนผไดรบบาดเจบ ผปวยและเชลยศก นบตงแตสงครามโลกครงทสองเปนตนมา กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศไดรบอทธพลอยางมากจากการพฒนากฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ เชน ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ซงไดรบการยอมรบอยางเปนเอกฉนททวโลกในการคมครองสทธขนพนฐานของบคคลทกคนทงในยามสงบและยามสงคราม

อยางไรกตามเราตองไมสบสนระหวางกฎหมายมนษยธรรมกบกฎหมายสทธมนษยชน ถงแมวากฎหมายทงสองเรองจะเกยวของกน กลาวคอในเรองสทธทจะไมถกกระทำาทรมาน สทธมนษยชนบางประการ เชนสทธในการชมนม สามารถถกจำากดโดยกฎหมายไดในระหวางสงคราม แตกฎหมายมนษยธรรมเปนกฎหมายทใชบงคบไดทวไปเมอมการสรบเกดขน

กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศเปน กฎหมายระหวางประเทศวาดวยสงคราม

มวตถประสงคในการคมครองผเสยหาย (เหยอ) จากการขดแยงทางดานอาวธ (สรบหรอสงคราม) บญญตเปนสนธสญญา อนสญญา พธสาร และขอตกลง โดยมประเทศทเปนภาคสมาชกขอตกลงตาง ๆ ดงน

กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ และสนธสญญาทเกยวของ ณ วนท 15 พ.ย. 2012, มดงตอไปน

อนสญญาเจนวา ฉบบท 1-4 เจนวา ลงวนท 12 ส.ค. 1949 และพธสารเพมเตม ลงวนท 12 ส.ค. 1949 และทเกยวกบการคมครองผเสยหายในสถานการณการขดแยงทางดานอาวธ เจนวา ลงวนท 8 ม.ย. 1977

9

อนสญญาสทธเดก นวยอรก ลงวนท 20 พ.ย. 1989 และพธสาร นวยอรก ลงวนท 25 พ.ค. 2000

ปฏญญาตามพธสารเพมเตมฉบบทหนง ขอ 90 เอพ 1 วาดวยการยอมรบคณะกรรมาธการคนหาความจรงซงบญญตตามพธสารเพมเตมฉบบทหนง ขอ 90 เอพ 1

ศาลอาญาระหวางประเทศ

สนธสญญาจดตงศาลอาญาระหวางประเทศ (Rome Statute)

การคมครองทรพยสนทางวฒนธรรม

อนสญญาคมครองทรพยสนทางวฒนธรรมในภาวการณสรบหรอสงคราม และพธสารฉบบทหนงและฉบบทสองของอนสญญากรงเฮก ทำาทเฮก 14 พ.ค. 1954

อนสญญาฉบบแรก เฮก ลงวนท 14 พ.ค. 1954

อนสญญาฉบบทสอง เฮก ลงวนท 26 ม.ค. 1999

ดานสงแวดลอม

อนสญญาหามการใชกำาลงทหารหรอกองกำาลงฝายสรบใชวธการการดดแปลงทางดานสงแวดลอม นวยอรก ลงวนท 17 ม.ย. 1925

อนสญญาทางดานอาวธ

พธสารหามการกระทำาใหขาดอากาศหายใจ การใชสารพษ หรอแกสอน ๆและการสงคราม เจนวา ลงวนท 10 ธ.ค. 1976

10

อนสญญาหามการพฒนา การผลต การสะสมอาวธชวภาพ และอาวธมพษและอนๆททำาลายลาง เปดใหลงนามทกรงลอนดอน มอสโก และวอชงตน ลงวนท 10 เม.ย. 1972

อนสญญาหามหรอจำากดการใชอาวธการทำาสงครามตามแบบบางประเภทซงอาจทำาใหเกดบาดเจบอยางรนแรงเกนเหตหรอมผลกระทบทไมอาจควบคมได ลงวนท 10 ต.ค. 1980

พธสารวาดวยการกระจายตวของอาวธทไมอาจตรวจสอบได (1)

พธสารวาดวยการหามหรอจำากดการใชทนระเบด กบระเบดหรอเครองมออน ๆ (2)

พธสารวาดวยการหามหรอจำากดการใชอาวธทกอใหเกดไฟ (3)

พธสารวาดวยการการใชอาวธเลเซอรททำาใหตาบอด (พธสารฉบบทสของอนสญญาป ค.ศ. 1980) ลงวนท 13 ต.ค. 1985

พธสารวาดวยการหามหรอจำากดการใชทนระเบด กบระเบดหรอเครองมออน ๆแกไขเพมเตม ลงวนท 3 พ.ค. 1996 (พธสารฉบบทสองของอนสญญาป ค.ศ. 1980)

การแกไขเพมเตม อนสญญาหามหรอจำากดการใชอาวธการทำาสงครามตามแบบบางประเภทซงอาจทำาใหเกดบาดเจบอยางรนแรงเกนเหตหรอมผลกระทบทไมอาจควบคมได ลงวนท 10 ต.ค. 1980 (ตามพธสารฉบบทหนง สองและสาม) ลงวนท 21 ธ.ค. 2001

พธสารวาดวยเศษระเบดจากการทำาสงครามตามแบบ ตามอนสญญาหามหรอจำากดการใชอาวธการทำาสงครามตามแบบบางประเภทซงอาจทำาใหเกดบาดเจบอยางรนแรงเกนเหตหรอมผลกระทบทไมอาจ

11

ควบคมได ลงวนท 10 ต.ค. 1980 (ตามพธสารฉบบทหนง สองและสาม) ลงวนท 28 พ.ย. 2003

อนสญญาหามการพฒนา การผลต การสะสมและการใชอาวธเคม และเพอการทำาลายลาง ปารส ลงวนท 13 ม.ค. 1993

อนสญญาหามการใช การสะสม การพฒนา การผลต และการโอนทนระเบดสวนบคคล และเพอการทำาลายลาง ออสโล ลงวนท 18 ก.ย. 1997

อนสญญาวาดวยอาวธหรอกระสนทใชเปนกลม ลงวนท 30 พ.ค. 2008

ความสมพนธระหวางกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ และกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

มขอนาสงเกตวาการละเมดสทธมนษยชนอาจเปนอาชญากรรมตอมนษยชาต ตามบทบญญตของสนธสญญากรงโรม (การจดตศาลอาญาระหวางประเทศ)

อาชญากรรมตอมนษยชาตหมายถง อาชญากรรมทมความรายแรง นาสะพรงกลว การกระทำาอนเกดจากความเกลยดชงระหวางเผาพนธ การแบงแยกผว ครอบคลมความผดตาง ๆไดแก ความผดฐานฆาคนตาย ความผดฐานขมขน การบงคบใหหญงตกเปนทาสทางเพศ บงคบทำาหมน ฯลฯ การทำาลายลาง เชน ฆาคนจำานวนมาก ฆาหม ความผดฐานทรมาน การบงคบคนลงเปนทาส ความผดฐานบงคบใหคนสญหาย และอาชญากรรมทไรมนษยธรรมรายแรงอน ๆทกระทำาโดยเจตนาทำาใหเกดความทกขเวทนาตอชวต รางกายสขภาพอนามย ฯลฯ (โปรดดกรณศกษากฎหมายระหวางประเทศวาดวยความผดฐานกระทำาทรมานในหวขอตอไป)

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

12

(International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR)ประเทศไทยเขาเปนภาคเมอ ๒๙ ตลาคม 2539 มผลใชบงคบ 30 มกราคม 2540

สรปขอกตกา ในสวนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา (กตกาทงหมดม

53 ขอ) อารมภบท รฐภาคแหงกตกาน พจารณาวา

ตามหลกการทไดประกาศไวในกฎบตรสหประชาชาตนน การยอมรบในศกดศรแตกำาเนดและสทธทเทาเทยมกนและไมอาจเพกถอนไดของสมาชกทงปวงของมวลมนษยชาตนนเปนรากฐานของเสรภาพ ความยตธรรม และสนตธรรมในโลก

ยอมรบวาสทธเหลานมาจากศกดศรแตกำาเนดของมนษย ยอมรบวา ตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน อดมการณทวา

เสรชนอปโภคเสรภาพทางพลเมองและเสรภาพทางการเมอง และโดยปราศจากความกลวและความตองการนนสามารถสมฤทธผลหากมการสรางสภาวะซงทกคนจะอปโภคสทธพลเมองและสทธทางการเมอง รวมทงสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

ถง พนธกรณแหงรฐบาลภายใตกฎบตรสหประชาชาตทจะสงเสรมการเคารพและการยอมรบโดยสากลตอสทธและเสรภาพมนษยชน

ตระหนกวา ปจเจกบคคลซงมหนาทตอปจเจกบคคลอนและตอประชาคมของตนมความรบผดชอบทจะเพยรพยายามในการสงเสรมและการยอมรบสทธทรบรองไวในกตกาน

ตกลงกนในขอตอไปน ขอ 9

13

1. บคคลทกคนมสทธในเสรภาพและความปลอดภยของรางกาย บคคลจะถกจบกมหรอควบคมโดยอำาเภอใจมได บคคลจะถกลดรอนเสรภาพของตนมได ยกเวนโดยเหตและโดยเปนไปตามกระบวนการทบญญตไวในกฎหมาย2. ในขณะจบกม บคคลใดทถกจบกมจะตองไดรบแจงถงเหตผลในการจบกม และจะตองไดรบแจงถงขอหาทถกจบกมโดยพลน 3. บคคลใดทถกจบกมหรอควบคมตวในขอหาทางอาญา จะตองถกนำาตวโดยพลนไปยงศาลหรอเจาหนาทอนทมอำานาจตามกฎหมายทจะใชอำานาจทางตลาการ และจะตองมสทธไดรบการพจารณาคดภายในเวลาอนสมควร หรอไดรบการปลอยตวไป มใหถอเปนหลกทวไปวาจะตองควบคมบคคลทรอการพจารณาคด แตในการปลอยตวอาจกำาหนดใหมการประกนวาจะมาปรากฏตวในการพจารณาคด ในขนตอนอนของกระบวนพจารณา และจะมาปรากฏตวเพอการบงคบตามคำาพพากษา เมอถงวาระนน 4. บคคลใดทถกลดรอนเสรภาพโดยการจบกมหรอการควบคม มสทธนำาคดขนสศาลเพอใหตดสนโดยไมชกชาถงความชอบดวยกฎหมายของการควบคมผนน และหากการควบคมไมชอบดวยกฎหมายกใหศาลมคำาสงปลอยตวไป

5. บคคลใดทถกจบกมหรอถกควบคมโดยไมชอบดวยกฎหมายมสทธไดรบคาสนไหมทดแทน

ขอ 10

1. บคคลทงปวงทถกลดรอนเสรภาพตองไดรบการปฏบตดวยความมมนษยธรรม และความเคารพในศกดศรแตกำาเนดแหงความเปนมนษย

2. (ก) ยกเวนในสภาพการณพเศษ ผตองหาตองไดรบการจำาแนกออกจากผตองโทษ และตองไดรบการปฏบตทแตกตางออกไปใหเหมาะสมกบสถานะทไมใชผตองโทษ

14

(ข) ตองแยกผตองหาทเปนเดกและเยาวชนออกจากผตองหาทเปนผใหญ และใหนำาตวขนพจารณาพพากษาคดใหเรวทสดเทาทจะทำาได

3. ระบบราชทณฑตองประกอบดวยการปฏบตตอนกโทษ โดยมจดมงหมายสำาคญทจะใหนกโทษกลบตวและฟ นฟทางสงคม ผกระทำาผดทเปนเดกและเยาวชนตองไดรบการจำาแนกออกจากผกระทำาผดทเปนผใหญ และตองไดรบการการปฏบตใหเหมาะสมกบวยและสถานะทางกฎหมาย

ขอ 11

บคคลจะถกจำาคกเพยงเพราะเหตวาไมสามารถปฏบตการชาระหนตามสญญามได

ขอ 14

1. บคคลทงปวงยอมเสมอกนในการพจารณาของศาลและคณะตลาการ ในการพจารณาคดอาญาซงตนตองหาวากระทำาผด หรอการพจารณาคดเกยวกบสทธและหนาทของตน บคคลทกคนยอมมสทธไดรบการพจารณาอยางเปดเผยและเปนธรรม โดยคณะตลาการซงจดตงขนตามกฎหมาย มอำานาจ มความเปนอสระ และเปนกลาง สอมวลชนและสาธารณชนอาจถกหามเขาฟงการพจารณาคดทงหมดหรอบางสวนกดวยเหตผลทางศลธรรม ความสงบเรยบรอยของประชาชน หรอความมนคงของชาตในสงคมประชาธปไตยหรอเพอความจาเปนเกยวกบสวนไดเสยในเรองชวตสวนตวของคกรณ หรอในสภาพการณพเศษซงศาลเหนวาจำาเปนอยางยง เมอการพจารณาโดยเปดเผยนนอาจเปนการเสอมเสยตอประโยชนแหงความยตธรรม แตคำาพพากษาในคดอาญา หรอคำาพพากษาหรอคำาวนจฉยขอพพาทในคดอนตองเปดเผย เวนแตจำาเปนเพอประโยชนของเดกและ

15

เยาวชน หรอเปนกระบวนพจารณาเกยวดวยขอพพาทของคสมรสในเรองการเปนผปกครองเดก

2. บคคลทกคนซงตองหาวากระทำาผดอาญา ตองมสทธไดรบการสนนษฐานวาเปนผบรสทธจนกวาจะพสจนตามกฎหมายไดวามความผด

3. ในการพจารณาคดอาญา บคคลทกคนซงตองหาวากระทำาผดยอมมสทธทจะไดรบหลกประกนขนตำาดงตอไปนโดยเสมอภาค

(ก) สทธทจะไดรบแจงโดยพลนซงรายละเอยดเกยวกบสภาพและเหตแหงความผดทถกกลาวหา ในภาษาซงบคคลนนเขาใจได

(ข) สทธทจะมเวลา และไดรบความสะดวกเพยงพอแกการเตรยมการเพอตอสคด และตดตอกบทนายความทตนเลอกได

(ค) สทธทจะไดรบการพจารณาโดยไมชกชาเกนความจำาเปน

(ง) สทธทจะไดรบการพจารณาตอหนาบคคลนน และสทธทจะตอสคดดวยตนเอง หรอโดยผานผชวยเหลอทางกฎหมายทตนเลอก สทธทบคคลไดรบแจงใหทราบถงสทธในการมผชวยเหลอทางกฎหมาย หากบคคลนนไมมผชวยเหลอทางกฎหมาย ในกรณใด ๆ เพอประโยชนแหงความยตธรรมบคคลนนมสทธทจะมผชวยเหลอทางกฎหมายซงมการแตงตงใหโดยปราศจากคาตอบแทน ในกรณทบคคลนนไมสามารถรบภาระในการจายคาตอบแทน

(จ) สทธทจะซกถามพยานซงเปนปรปกษตอตน และขอใหเรยกพยานฝายตนมาซกถามภายใตเงอนไขเดยวกบพยานซงเปนปรปกษตอตน

(ฉ) สทธทจะไดรบความชวยเหลอจากลามโดยไมคดมลคา หากไมสามารถเขาใจหรอพดภาษาทใชในศาลได

16

(ช) สทธทจะไมถกบงคบใหเบกความเปนปรปกษตอตนเอง หรอใหรบสารภาพผด

4. ในกรณของบคคลทเปนเดกหรอเยาวชน วธพจารณาความใหเปนไปโดยคำานงถงอาย และความปรารถนาทจะสงเสรมการแกไขฟ นฟความประพฤตของบคคลนน

5. บคคลทกคนทตองคำาพพากษาลงโทษในความผดอาญา ยอมมสทธทจะใหคณะตลาการระดบเหนอขนไปพจารณาทบทวนการลงโทษและคำาพพากษาโดยเปนไปตามกฎหมาย

6. เมอบคคลใดตองคำาพพากษาถงทสดใหลงโทษในความผดอาญา และภายหลงจากนนมการกลบคำาพพากษาทใหลงโทษบคคลนน หรอบคคลนนไดรบอภยโทษ โดยเหตทมขอเทจจรงใหมหรอมขอเทจจรงทไดคนพบใหมอนแสดงใหเหนวาไดมการดำาเนนกระบวนการยตธรรมทมชอบ บคคลทไดรบความทกขอนเนองมาจากการลงโทษตามผลของคำาพพากษาลงโทษเชนวา ตองไดรบการชดเชยตามกฎหมายเวนแตจะพสจนไดวา การไมเปดเผยขอเทจจรงทยงไมรใหทนเวลาเปนผลจากบคคลนนทงหมด หรอบางสวน

7. บคคลยอมไมถกพจารณา หรอลงโทษซำาในความผดซงบคคลนนตองคำาพพากษาถงทสดใหลงโทษ หรอใหปลอยตวแลวตามกฎหมายและวธพจารณาความอาญาของแตละประเทศ

ขอ 15

1. บคคลยอมไมตองรบผดทางอาญา เพราะกระทำาหรองดเวนกระทำาการใดซงในขณะทกระทำาไมเปนความผดอาญาตามกฎหมายภายในหรอกฎหมายระหวางประเทศ และจะลงโทษใหหนกกวาโทษทมอยในขณะทไดกระทำาความผดอาญาไมได หากภายหลงการกระทำาความผดนนไดม

17

บทบญญตของกฎหมายกำาหนดโทษเบาลง ผกระทำาผดยอมไดรบประโยชนจากบทบญญตนน

2. ความในขอนยอมไมกระทบตอการพจารณาคด และการลงโทษบคคลซงไดกระทำาการหรองดเวนกระทำาการใดอนเปนความผดอาญาตามหลกกฎหมายทวไปอนเปนทรบรองโดยประชาคมนานาชาตในขณะทมการกระทำานน

ขอ 21

สทธในการชมนมโดยสงบยอมไดรบการรบรอง การจำากดการใชสทธนจะกระทำามไดนอกจากจะกำาหนดโดยกฎหมายและเพยงเทาทจำาเปนสำาหรบสงคมประชาธปไตย เพอประโยชนแหงความมนคงของชาต หรอความปลอดภย ความสงบเรยบรอย การสาธารณสข หรอศลธรรมของประชาชนหรอการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลอน

ขอ 26

บคคลทงปวงยอมเสมอกนตามกฎหมาย และมสทธทจะไดรบความคมครองเทาเทยมกนตามกฎหมาย โดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ๆ ในกรณน กฎหมายจะตองหามการเลอกปฏบตใด ๆ และตองประกนการคมครองบคคลทกคนอยางเสมอภาคและเปนผลจรงจงจากการเลอกปฏบตดวยเหตผลใด เชน เชอชาต ผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมองหรอความคดเหนอนใด เผาพนธแหงชาตหรอสงคม ทรพยสน กำาเนด หรอสถานะอน ๆ ฯลฯ

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม(International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights – ICESCR)

18

ประเทศไทยเขาเปนภาคเมอ 5 กนยายน 2542 มผลใชบงคบ 5 ธนวาคม 2542

สรปขอกตกาในสวนทเกยวของกบการคมครองสทธทสำาคญ (กตกาทงหมดม31

ขอ)ขอกำาหนดเหลานมทมาจากปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน กลาวถงสทธทางดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมสทธตาง ๆ เหลานไดแก

สทธทางเศรษฐกจ ไดแก สทธในการทำางาน และการสนทนาการ การพกผอน และวนหยด

สทธทางสงคม ไดแก สทธทางดานการประกนสงคม การมชวตความเปนอยอยางพอเพยง ความเปนระเบยบทางสงคมและความเปนระเบยบระหวางประเทศ และสทธทางดานสขภาพอนามย

สทธทางวฒนธรรม ไดแก สทธทางการศกษา และการมสวนรวมการใชชวตทางวฒนธรรม

ขอ 61. รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธในการทำางาน ซงรวมทงสทธของทกคนในโอกาสทจะหาเลยงชพโดยงานซงตนเลอกหรอรบอยางเสร และจะดำาเนนขนตอนทเหมาะสมในการปกปองสทธน 2. ขนตอนซงรฐภาคแหงกตกานจะตองดำาเนนเพอใหบรรลผลในการทำาใหสทธนเปนจรงอยางบรบรณ จะตองรวมถงการใหคำาแนะนำาทางเทคนคและวชาชพและโครงการฝกอบรม นโยบายและเทคนคทจะทำาใหบรรลผลในการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมอยางสมำาเสมอ และการจางงานอยางบรบรณและเปนประโยชนภายใตเงอนไขทงหลายทเปนการปกปองเสรภาพขนพนฐานทางการเมองและทางเศรษฐกจของปจเจกบคคล

ขอ 7

19

รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนทจะมสภาพการทำางานทยตธรรมและนาพงพอใจ ซงประกนโดยเฉพาะอยางยงในเรอง(ก) คาตอบแทนขนตำาทใหแกผทางานทงปวง ประกอบดวย (1) คาจางทเปนธรรมและคาตอบแทนทเทาเทยมกนสาหรบงานทมคณคาเทากน โดยปราศจากความแตกตางในเรองใด โดยเฉพาะอยางยงสตรจะไดรบการประกนสภาพการทางานทไมดอยกวาบรษ โดยไดรบคาจางทเทาเทยมกนสาหรบงานทเทาเทยมกน (2) ความเปนอยทเหมาะสมสาหรบตนและครอบครวตามบทบญญตแหงกตกาน (ข) สภาพการทางานทปลอดภยและถกสขลกษณะ (ค) โอกาสเทาเทยมกนสาหรบทกคนทจะไดรบการสงเสรมใหมความกาวหนาในการทางานของตนในระดบทสงขนตามทเหมาะสม โดยไมขนอยกบขอพจารณาใด นอกจากอาวโสและความสามารถ (ง) การพกผอน เวลาวางและขอจากดทสมเหตสมผลในเรองเวลาทางานและวนหยดเปนครงคราวโดยไดรบคาตอบแทน ตลอดจนคาตอบแทนสาหรบวนหยดทางการดวย

ขอ 81. รฐภาคแหงกตกานรบทจะประกน (ก) สทธของทกคนทจะกอตงสหภาพแรงงานและเขารวมสหภาพแรงงานตามทตนเลอก เพอสงเสรมและคมครองประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมของตน ทงน โดยขนอยกบหลกเกณฑขององคการทเกยวของเทานน หามจำากดการใชสทธน นอกจากทไดกำาหนดโดยกฎหมายและทจำาเปนในสงคมประชาธปไตย เพอประโยชนของความมนคงแหงชาต หรอความสงบเรยบรอยของสวนรวม หรอการคมครองสทธและเสรภาพของผอน (ข) สทธของสหภาพแรงงานทจะจดตงสหพนธหรอสมาพนธแหงชาต และสทธของสมาพนธแหงชาตทจะกอตงหรอเขารวมกบองคการสหภาพแรงงานระหวางประเทศ

20

(ค) สทธของสหภาพแรงงานทจะดำาเนนงานอยางเสรโดยไมขนอยกบการจำากดใด นอกจากทไดกำาหนดโดยกฎหมายและซงจำาเปนในสงคมประชาธปไตย เพอประโยชนของความมนคงแหงชาตหรอความสงบเรยบรอยของสวนรวมหรอการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลอน (ง) สทธทจะนดหยดงาน หากใชสทธโดยสอดคลองกบกฎหมายของประเทศนน 2. ความในขอนไมหามการกำาหนดขอจำากดอนชอบดวยกฎหมายในการใชสทธเหลานโดยทหารหรอตำารวจ หรอฝายบรหารของรฐ 3. ไมมขอความใดในขอนทใหอำานาจรฐภาคแหงอนสญญาวาดวยเสรภาพในการสมาคมและการคมครองสทธในการรวมตวกน ค.ศ. 1948 ขององคการแรงงานระหวางประเทศใหใชมาตรการทางนตบญญตหรอใชกฎหมายในลกษณะซงจะทาใหเสอมเสยตอหลกประกนทใหไวในอนสญญานน

ขอ 9รฐภาคแหงกตกาฉบบนรบรองสทธของทกคนในอนทจะมสวสดการสงคม รวมทงการประกนสงคม

ขอ 10รฐภาคแหงกตกานรบรองวา 1. ครอบครว ซงเปนหนวยรวมของสงคมทเปนพนฐานและเปนธรรมชาตควรไดรบการคมครอง และชวยเหลออยางกวางขวางทสดเทาทจะทำาได โดยเฉพาะในการจดตงและในขณะทตองรบผดชอบตอการดแลและการศกษาของเดกทยงพงตนเองไมได การสมรสตองกระทำาโดยความยนยอมอยางเสรของผทเจตนาจะสมรส 2. มารดาควรไดรบการคมครองพเศษระหวางชวงระยะเวลาตามควรกอนหรอหลงการใหกำาเนดบตร ในระหวางชวงระยะเวลาเชนวา มารดาซงทำางานควรไดรบอนญาตใหลาโดยไดรบคาจาง หรอลาโดยมสทธประโยชนดานสวสดการสงคมอยางเพยงพอ

21

3. ควรมมาตรการคมครองและชวยเหลอพเศษแกเดกและผเยาวทงปวง โดยไมมการเลอกปฏบตเนองจากชาตกำาเนดหรอเงอนไขอน ๆ เดกและผเยาวควรไดรบการคมครองจากการแสวงหาประโยชนทางเศรษฐกจและสงคม การวาจางเดกใหทำางานซงเปนภยตอจตใจหรอสขภาพหรอเปนอนตรายตอชวตหรออาจจะขดขวางพฒนาการตามปกตของเดกควรไดรบการลงโทษตามกฎหมาย รฐควรกำาหนดอายขนตำาซงหามไมใหมการจางแรงงานเดกและกำาหนดใหมโทษตามกฎหมายดวย

ขอ 111. รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนในมาตรฐานการครองชพทเพยงพอสำาหรบตนเองและครอบครว ซงรวมถงอาหาร เครองนงหม และทอยอาศยทเพยงพอ และสภาพการครองชพทดขนอยางตอเนอง รฐภาคจะดำาเนนขนตอนทเหมาะสมเพอประกนการทำาใหสทธนเปนจรง โดยรบรองความสำาคญอยางแทจรงของความรวมมอระหวางประเทศบนพนฐานของความยนยอมโดยเสร 2. รฐภาคแหงกตกาน รบรองสทธขนพนฐานของทกคนทจะปลอดจากความหวโหย โดยจะตองดาเนนมาตรการโดยเอกเทศและโดยความรวมมอระหวางประเทศ รวมทงโครงการเฉพาะซงจาเปน (ก) ในการปรบปรงวธการผลต เกบรกษาและการแบงสรรอาหาร โดยใชความรอยางเตมททางเทคนคและทางวทยาศาสตร โดยการเผยแพรความรเกยวกบหลกโภชนาการ และโดยการพฒนาหรอการปฏรประบบเกษตรกรรมในทางทจะทาใหสามารถบรรลผลการพฒนา และการใชทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพสงสด (ข) ในการประกนการแบงสรรอยางเทาเทยมของอปาทานอาหารโลกตามสดสวนความตองการ โดยคำานงถงทงปญหาของประเทศทนาเขาอาหารและประเทศสงออกอาหาร

ขอ 121. รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนทจะมสขภาพกายและสขภาพจตตามมาตรฐานสงสดเทาทเปนได

22

2. ขนตอนในการดำาเนนการโดยรฐภาคแหงกตกาน เพอบรรลผลในการทำาใหสทธนเปนจรงอยางสมบรณจะตองรวมถงสงตาง ๆ ทจำาเปนเพอ (ก) การหาหนทางลดอตราการตายของทารกกอนคลอดและของเดกแรกเกดและการพฒนาทมประโยชนตอสขภาพของเดก (ข) การปรบปรงในทกดานของสขลกษณะทางสงแวดลอมและอตสาหกรรม (ค) การปองกน รกษาและควบคมโรคระบาด โรคประจำาถน โรคจากการประกอบอาชพและโรคอน ๆ (ง) การสรางสภาวะทประกนบรการทางแพทย และการใหการดแลรกษาพยาบาลแกทกคนในกรณเจบปวย

ขอ 131. รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนในการศกษา รฐภาคเหนพองกนวาการศกษาจะตองมงใหเกดการพฒนาบคลกภาพของมนษยและความสำานกในศกดศรของตนอยางบรบรณ และจะตองเพมพนการเคารพในสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐาน รฐภาคเหนพองกนอกวา การศกษาจะตองทำาใหทกคนสามารถมสวนรวมในสงคมอยางมประสทธภาพ จะตองสงเสรมความเขาใจ ความอดกลนและมตรภาพระหวางชาต และกลมเชอชาต ชนกลมนอยหรอกลมศาสนาทงปวง และสานตอไปถงกจกรรมของสหประชาชาตในการธำารงไวซงสนตภาพ 2. รฐภาคแหงกตนรบรองวา เพอทจะทำาใหสทธนเปนจรงโดยบรบรณ ก) การศกษาขนประถมจะตองเปนการศกษาภาคบงคบและจดใหทกคนแบบใหเปลา (ข) จะตองจดการศกษาขนมธยมในรปแบบตาง ๆ รวมทงการศกษามธยมทางเทคนคศกษาและอาชวศกษา ใหมขนโดยทวไป และใหทกคนมสทธไดรบโดยวธการทเหมาะสมทกทาง และโดยเฉพาะอยางยงโดยการนำาการศกษาแบบใหเปลามาใชอยางคอยเปนคอยไป

23

(ค) ทกคนจะตองสามารถไดรบการศกษาขนอดมศกษาอยางเทาเทยมกนบนพนฐานของความสามารถ โดยวธการทเหมาะสมทกทาง และโดยเฉพาะอยางยงโดยการนำาการศกษาแบบใหเปลามาใชอยางคอยเปนคอยไป (ง) การศกษาขนพนฐานจะตองไดรบการสนบสนนหรอสงเสรมใหมากทสดเทาทจะทำาไดสาหรบผทไมไดรบหรอเรยนไมครบตามชวงระยะเวลาทงหมดของการศกษาขนประถม (จ) จะตองดำาเนนการพฒนาระบบโรงเรยนทกระดบอยางแขงขน ใหมระบบทนการศกษาทเพยงพอ และปรบปรงสภาพของวสดประกอบการสอนของครอยางตอเนอง 3. รฐภาคทงหลายแหงกตกานรบทจะเคารพเสรภาพของบดามารดาและผปกครองตามกฎหมายในกรณทม ในการเลอกโรงเรยนสาหรบเดกของตน นอกจากทจดตงโดยเจาหนาทรฐ เชนทเปนไปตามมาตรฐานการศกษาขนตำาทรฐกำาหนดไวหรอใหความเหนชอบเพอประกนใหการศกษาทางศาสนาและศลธรรมของเดกเปนไปโดยสอดคลองกบความเชอถอของตน 4. ไมมสวนใดของขอนจะแปลไปในทางกาวกายเสรภาพของปจเจกชน และองคกรในการจดตงและดำาเนนการสถาบนการศกษา ทงน ขนอยกบการปฏบตตามหลกการทระบไวในวรรค 1 ของขอน และขอกำาหนดทวา การศกษาในสถาบนเชนวาจะตองสอดคลองกบมาตรฐานขนตำาตามทรฐไดกำาหนดไว

ขอ 151. รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคน (ก) ทจะมสวนรวมทางวฒนธรรม (ข) ทจะอปโภคสทธประโยชนแหงความกาวหนาและการประยกตใชทางวทยาศาสตร (ค) ทจะไดสทธประโยชนจากการคมครองผลประโยชนทางดานศลธรรมและทางวตถในประโยชนอนเกดจากการผลตทางวทยาศาสตร วรรณกรรม หรอศลปกรรมซงตนเปนผสรางสรรค

24

2. ขนตอนซงรฐภาคแหงกตกานจะดำาเนนเพอทำาใหสทธนเปนจรงอยางบรบรณ ใหรวมถงสงทงหลายทจำาเปนเพอการอนรกษ การพฒนา และการเผยแพรความรทางวทยาศาสตร และทางวฒนธรรม 3. รฐภาคแหงกตกานรบทจะเคารพเสรภาพทจาเปนสำาหรบการวจยวทยาศาสตร และกจกรรมสรางสรรค ๔. รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธประโยชนทไดมาจากการสนบสนนและการพฒนาการตดตอระหวางประเทศและความรวมมอดานวทยาศาสตรและวฒนธรรม

ฯลฯ

กรณศกษากฎหมายระหวางประเทศวาดวยการหามการทรมานอนสญญาตอตานการทรมานอนเปนกฎหมายทมบทบงคบเดดขาด

1. การทรมานเปนขอหามโดยเดดขาดมใหกระทำาการทรมานและการปฏบตโดยมชอบ

2. การปฏบตโดยมชอบมสามประเภท ภายใตกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศและกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

3. การทรมาน มขอแตกตางระหวางกฎหมายมนษยธรรมและกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

4. กฎหมายอาญาระหวางประเทศ

5. สรป

ขอหามโดยเดดขาดมใหกระทำาการทรมานและการปฏบตโดยมชอบ

การทรมาน การกระทำาทโหดราย ไรมนษยธรรม และการปฏบตและการลงโทษทยำายศกดศรเปนขอหามโดยเดดขาดทงกฎหมายมนษยธรรมและกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

25

กฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ: ขอ 7 และขอ 4 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 1, 2 และขอ 16 อนสญญาตอตานการทรมาน ขอ 3 และขอ 15 อนสญญาสทธมนษยชนของยโรป ขอ 5 และขอ 27 อนสญญาสทธมนษยชนอเมรกนและขอ 5 คณะกรรมการสทธมนษยชนและสทธประชาชนแหงแอฟรกา

กฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ: ขอ 3 อนสญญาเจนวา การกระทำาทละเมดบทบญญตของอนสญญาฯอยางรายแรง ขอ 50, 51, 130, 147; ขอ 12 อนสญญาเจนวาฉบบ 1 และ 2; ขอ 17 (4) และขอ 87 (3) อนสญญาเจนวาฉบบท 3 ขอ 31 และขอ 32 อนสญญาเจนวาฉบบท 4 ขอ 75 พธสารเพมเตม I; ขอ 4 พธสารเพมเตม II.

2. การปฏบตโดยมชอบมสามประเภท ภายใตกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศและกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

การปฏบตทเปนการยำายศกดศรหรอหยามเกยรต (การยำายศกดศรบคคล) การลงโทษใหไดรบความเจบปวดหรอทกขยากโดยเฉพาะการหยามเกยรตหรอดถกเหยยดหยาม เชนการแสดงการดหมนเหยยดหยาม การลงโทษทเปนการคกคามโดยไรความหมาย ทำาใหลำาบากยากเขญใหทำางานทหยามเกยรต ใชเปนโลมนษย บงคบใหเปลอยกาย การคกคามทางเพศ สภาพแวดลอมหรอสถานการณทยำายศกดศรในเรอนจำา การตบ การต การดงผม การลงโทษทางรางกายในรปแบบตาง ๆ ฯลฯ

26

การปฏบตทโหดรายหรอไรมนษยธรรม การลงโทษใหไดรบความเจบปวดอยางรนแรง หรอทกขเวทนา โดยสถานการณไมถงขนทรมาน การใชกำาลงรนแรงเกนขอบเขตนอกทคมขง สภาพเรอนจำาทเลวรายและไรมนษยธรรม การปฏบตอนโหดรายโดยละเวนการกระทำา หรอกระทำาโดยไมระมดระวง การขงเดยวเปนเวลานาน หรอการกกขงโดยมใหตดตอกบผอน การใชแรงงานหนก การตดอวยวะและการลงโทษทางรางกายในแบบเดยวกน การทดลองทางชววทยา

การทรมาน เจตนาทำารายใหไดรบความเจบปวดอยางรนแรง หรอทกขยากไมวาทางรางกายหรอจตใจ โดยบคคลทไมอาจปองกนตวได (ในทคมขงหรอภายใตการควบคมโดยตรงของผกระทำาทรมาน) ซงมเปาประสงคโดยเฉพาะเชน การบบบงคบใหรบสารภาพ หรอการกระทำาใหไดขอมลขาวสาร การขมข หรอการเลอกปฏบต

3. ความแตกตาง ระหวาง การทรมาน ตามกฎหมายมนษยธรรมและกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

การกระทำาทเกยวของกบเจาหนาทของรฐ กฎหมายสทธมนษยชน ขอ 1 อนสญญาตอตานการทรมานกำาหนดใหอยางนอยเจาหนาทของรฐยนยอมหรอใหความรวมมอกบการทรมาน สวนกฎหมายมนษยธรรมกำาหนดใหฝายกบฏ ตองรบผดฐานกระทำาทรมานดวย

วตถประสงค กฎหมายสทธมนษยชน (ขอ. 1 อนสญญาตอตานการทรมานมวตถประสงคทมหลกเกณฑกำาหนดใหแยกระหวางการทรมานออกจาก การปฏบตทไรมนษยธรรม สวนการกระทำาทงสองประการตามกฎหมายมนษยธรรมไดแกการทรมานและอาชญากรรมสงครามเปนความผดรวมกนตามขอ 3 และเปนการปฏบตทฝาฝน

27

อยางรายแรงตออนสญญาเจนวา ขอ 8 (2) (เอ) (ii) และขอ 8 (2) (ซ) (i) สนธสญญาจดตงศาลอาญาระหวางประเทศ) แตการทรมานไมเปนอาชญาการรมตอมนษยชาต (ขอ 7 (2) (เอฟ) (สนธสญญาจดตงศาลอาญาระหวางประเทศและองคประกอบความผดทางอาญา)

การคมขงและการควบคมโดยตรง กฎหมายมนษยธรรมบญญตไวอยางชดเจนใหเปนไปตามทกำาหนดไวในกฎหมายสทธมนษยชนและสนธสญญาจดตงศาลอาญาระหวางประเทศ (ขอ 7 (2) (เอฟ) และองคประกอบความผดทางอาญาในสวนทเกยวกบการทรมานใหถอวาเปนอาชญากรรมตอมนษยชาตและอาชญากรรมสงคราม) และบญญตเปนนยกำาหนดใหใชสำาหรบผถกคมขงทไมอาจปองกนตนเองตามเกณฑมาตรฐานของกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

4. กฎหมายอาญาระหวางประเทศ

กฎหมายสทธมนษยชน: การกระทำาทรมานทกชนด (แตมใชการปฏบตทโหดรายหรอไรมนษยธรรม) ตองบญญตใหเปนความผดกฎหมายภายในประเทศและมเขตอำานาจของศาลอาญาในการพจารณาพพากษาคดอยางกวางขวาง รวมทงบญญตใหมเขอำานาจสากลตามขอ 4 ถงขอ 9 อนสญญาตอตานการทรมาน

อาชญากรรมตอมนษยชาต ถาเปนการทรมาน (แตมใชการปฏบตทโหดรายหรอไรมนษยธรรม) ซงไดกระทำาอยางแพรหลายหรอมการโจมตอยางเปนระบบตอประชากรทเปนพลเรอนในยามสงบหรอในยามสงคราม ผกระทำาความผดตองถกนำาตวมาดำาเนนคดในศาลอาญาของรฐนน หรอศาลอาญาระหวางประเทศทมเขตอำานาจ (International Criminal Tribunals)

28

อาชญากรรมสงคราม: การกระทำาทรมานทกชนดและการปฏบตทไรมนษยธรรม (แตมใชการหยามเกยรตหรอยำายศกดศรความเปนมนษย) เปนการกระทำาทฝาฝนอยางรายแรงตออนสญญาเจนวา และผกระทำาความผดตองถกนำาตวมาดำาเนนคดในศาลอาญาของรฐนน (ตามหลกกฎหมายวาดวยเขตอำานาจสากล) หรอศาลอาญาระหวางประเทศทมเขตอำานาจ การปฏบตทเปนการหยามเกยรต (การยำายศกดศรความเปนมนษยอยางรายแรง) เปนการกระทำาทละเมดตอกฎหมายและจารตประเพณทเปนความผดกฎหมายระหวางประเทศ และการสรบทมใชกระทำาในระหวางประเทศ ผกระทำาความผดตองถกนำาตวมาพจารณาคดในศาลอาญาของรฐหรอศาลอาญาระหวางประเทศทมเขตอำานาจ

ขอสรป

ในเวลาทมการสรบหรอการทำาสงคราม ทงกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศและกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศใชบงคบรวมกน สวนหนงเปนเพราะกฎหมายมนษยธรรมบญญตใหความคมครองมากกวา ในกรณอนกฎหมายสทธมนษยชนมบทบญญตใหความคมครองมากกวาและจะนำามาใชในฐานะกฎหมายพเศษ (lex specialis) กฎหมายมนษยธรรมไดสรางพนธกรณสำาหรบผกระทมใชรฐ เชนกลมผกอความไมสงบ ผกอการราย และกบฏ สวนกฎหมายสทธมนษยชนกำาหนดใหอยางนอยเจาหนาทของรฐตองเขามามสวนเกยวของดวย

การกระทำาทรมานทกชนด การกระทำาทโหดราย ไรมนษยธรรมหรอการปฏบตทหยามเกยรต เปนอาชญากรรมสงครามตามกฎหมายมนษยธรรม สวนกฎหมาย สทธมนษยชนการทรมานเทานนเปนความผดตามกฎหมาย

29

ภายในของรฐและการทรมานเทานนทเปนอาชญาการรมตอมนษยชาต (ถามการปฏบตอยางแพรหลายหรอมการโจมตอยางเปนระบบ)

สนธสญญากรงโรมกำาหนดใหการทรมานเปนอาชญากรรมตอมนษยชาตและมคำานยามอยนอกเหนอ การทรมานตามกฎหมายสทธมนษยชนเพราะมไดบญญตการทรมานทมวตถประสงคโดยเฉพาะ ในบางเรองกฎหมายมนษยธรรมกำาหนดรายละเอยดไวมากกวากฎหมายสทธมนษยชน ดงนนจงมบทบญญตคมครองมากกวา เชนในเรองสภาพทคมขง (อนสญญาเจนวา III ในขณะทกฎหมายสทธมนษยชนขาดบทบญญตทวาดวยสทธของผถกคมขงโดยเฉพาะ) และการลงโทษทางรางกาย (เปนขอหามโดยเดดขาดตามอนสญญาเจนวา เชน ขอ 87(3), 89 และขอ 108 อนสญญาเจนวาฉบบ III; ขอ 32, 118 และ 119 อนสญญาเจนวาฉบบ IV; ขอ 75 พธสารเพมเตม I; ขอ 4 พธสารเพมเตม II; ในขณะทกฎหมายสทธมนษยชนยงเปนประเดนทถกเถยงกนอยวาการลงโทษทางรางกายเปนขอหามทกรปแบบหรอไม

ในเรองอน ๆกฎหมายสทธมนษยชนยงมความละเอยดมากกวา และมบทบญญตคมครองมากกวากฎหมายมนมนษยธรรม เชนพนธกรณการปองกนการทรมานและการปฏบตทชวรายโดยกลาวไวโดยเฉพาะ (ขอ 2, 10, 11, 12, 15 อนสญญาตอตานการทรมาน) หลกการไมสงผรายขามแดน (ขอ. 3 อนสญญาตอตานการทรมาน) และพนธกรณในการเยยวยาสทธผถกทรมานอยางมประสทธภาพและการชดใชความเสยหายอยางเพยงพอสำาหรบผลรายทผถกทรมานไดรบ (ขอ 13 และ 14 อนสญญาตอตานการทรมาน)

กฎมายภายในประเทศ

30

กฎหมายภายในของประเทศไทย หรอกฎหมายไทยทสำาคญเกยวกบสทธเสรภาพของประชาชน ไดแก รฐธรรมนญ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ ประมวลกฎหมาย พระราชบญญต พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ขอกำาหนด ขอบงคบ ระเบยบ ฯลฯ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (โปรดดภาคผนวกรางรฐธรรมนญ พ.ศ....วาดวยสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทยประกอบ) ไดใหการรบรองและคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนไวอยางกวางขวาง โดยมสาระและขอบเขตทสำาคญ ดงน 1. ศกดศรของความเปนมนษย

ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ยอมไดรบความคมครอง

(มาตรา 4) การใชอำานาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองคำานงถงศกดศร

ความเปนมนษย สทธและเสรภาพ ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน( มาตรา 26)

บคคลยอมอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธและเสรภาพของตนได เทาทไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ไมเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญ หรอไมขดตอศลธรรม อนดของประชาชน บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว สามารถยกบทบญญต แหงรฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได (มาตรา 28)

 2. ความเสมอภาคของบคคล ประชาชนชาวไทยไมวาเหลากำาเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอยใน

ความ คมครองแหงรฐธรรมนญนเสมอกน(มาตรา 5) บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมาย

เทาเทยมกน- มาตรา 30 การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตก

ตางในเรองถนกำาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพ

31

ทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจ หรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญต แหงรฐธรรมนญ จะกระทำามได- มาตรา 30 วรรค 3

บคคลผเปนทหาร ตำารวจ ขาราชการ เจาหนาทอนของรฐ และพนกงาน หรอลกจางขององคกรของรฐ ยอมมสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเชนเดยวกบบคคลทวไป- มาตรา 31

3. สทธเสรภาพในชวตและรางกาย บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย (มาตรา 32) การทรมาน ทารณกรรม หรอการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไร

มนษยธรรม จะกระทำามได แตการลงโทษตามคำาพพากษาของศาลหรอตามทกฎหมายบญญตไมถอวาเปนการลงโทษ ดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรมตามความในวรรคน

การจบและการคมขงบคคล จะกระทำามได เวนแตมคำาสงหรอหมายของศาลหรอมเหต อยางอนตามทกฎหมายบญญต

การคนตวบคคลหรอการกระทำาใดอนกระทบตอสทธและเสรภาพตามวรรคหนง จะกระทำามได เวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต

บคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระทำาการอนกฎหมายทใชอย ในเวลาทกระทำานนบญญตเปนความผดและกำาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนกกวา โทษทกำาหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทำาความผดมได (มาตรา 39)

4. สทธของผตองหา พยาน และผเสยหายในคดแพงและคดอาญา ในคดอาญา ตองสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจำาเลยไมมความ

ผด กอนมคำาพพากษาอนถงทสดแสดงวาบคคลใดไดกระทำาความผด จะปฏบตตอบคคลนน เสมอนเปนผกระทำาความผดมได (มาตรา 39 วรรค 2 -3)

บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม ดงตอไปน (มาตรา 40)

32

(๑) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และทวถง

(๒) สทธพนฐานในกระบวนพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐานเรอง การไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ การเสนอ ขอเทจจรง ขอโตแยง และพยานหลกฐานของตน การคดคานผพพากษาหรอตลาการ การไดรบ การพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจารณาคดครบองคคณะ และการไดรบทราบเหตผล ประกอบคำาวนจฉย คำาพพากษา หรอคำาสง(๓) บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตอง

รวดเรว และเปนธรรม(๔) ผเสยหาย ผตองหา โจทก จำาเลย คกรณ ผมสวนไดเสย หรอพยานในคดมสทธไดรบ การปฏบตทเหมาะสมในการดำาเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบการสอบสวน อยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม และการไมใหถอยคำาเปนปฏปกษตอตนเอง(๕) ผเสยหาย ผตองหา จำาเลย และพยานในคดอาญา มสทธไดรบความคมครอง และความชวยเหลอทจำาเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทน และคาใชจายทจำาเปน ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต(๖) เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบ ความคมครองในการดำาเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม และยอมมสทธไดรบการปฏบต ทเหมาะสมในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศ(๗) ในคดอาญา ผตองหาหรอจำาเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคด ทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบ พยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และการไดรบการ ปลอยตวชวคราว

33

(๘) ในคดแพง บคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ5. สทธของเดก

บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาไมนอยกวาสบสองปทรฐ จะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ หรอผอยในสภาวะยากลำาบาก ตองไดรบสทธ ตามวรรคหนงและการสนบสนนจากรฐเพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน ( มาตรา 49)

เดกและเยาวชน มสทธในการอยรอดและไดรบการพฒนาดานรางกาย จตใจ และสตปญญา ตามศกยภาพในสภาพแวดลอมทเหมาะสม โดยคำานงถงการมสวนรวมของเดก และเยาวชนเปนสำาคญ (มาตรา 52)

เดก เยาวชน สตร และบคคลในครอบครว มสทธไดรบความคมครองจากรฐ ใหปราศจากการใช ความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรม ทงมสทธไดรบการบำาบดฟ นฟ ในกรณทมเหตดงกลาวการแทรกแซงและการจำากดสทธของเดก เยาวชน และบคคลในครอบครว จะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอสงวนและรกษาไวซงสถานะของ ครอบครวหรอประโยชนสงสดของบคคลนน

เดกและเยาวชนซงไมมผดแลมสทธไดรบการเลยงดและการศกษาอบรมทเหมาะสม จากรฐเดก เยาวชน สตร และบคคลในครอบครว มสทธไดรบความคมครองจากรฐ ใหปราศจากการใช ความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรม ทงมสทธไดรบการบำาบดฟ นฟ ในกรณทมเหตดงกลาว

รฐจะตองคมครองและพฒนาเดกและเยาวชน สนบสนนการอบรมเลยงดและใหการศกษา ปฐมวย สงเสรมความเสมอภาคของหญงและชาย เสรมสรางและพฒนาความเปนปกแผนของสถาบน ครอบครวและชมชน รวมทงตองสงเคราะหและจดสวสดการใหแกผ

34

สงอาย ผยากไร ผพการหรอ ทพพลภาพ และผอยในสภาวะยากลำาบาก ใหมคณภาพชวตทดขนและพงพาตนเองได (มาตรา 80)

   6. เสรภาพในการนบถอศาสนา บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการถอศาสนา นกายของศาสนา

หรอลทธนยมในทางศาสนา และยอมมเสรภาพในการปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอปฏบต พธกรรมตามความเชอถอของตน เมอไมเปนปฏปกษตอหนาทของพลเมองและไมเปนการขดตอ ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน (มาตรา 37)

ในการใชเสรภาพตามวรรคหนง บคคลยอมไดรบความคมครองมใหรฐกระทำาการใดๆ อนเปนการรอนสทธหรอเสยประโยชนอนควรมควรได เพราะเหตทถอศาสนา นกายของศาสนา ลทธนยม ในทางศาสนา หรอปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอปฏบตพธกรรมตามความเชอถอ แตกตาง จากบคคลอน

รฐตองใหความอปถมภและคมครองพระพทธศาสนาซงเปนศาสนา ทประชาชนชาวไทยสวนใหญนบถอมาชานานและศาสนาอน ทงตองสงเสรมความเขาใจอนดและ ความสมานฉนทระหวางศาสนกชนของทกศาสนา รวมทงสนบสนนการนำาหลกธรรมของศาสนา มาใชเพอเสรมสรางคณธรรมและพฒนาคณภาพชวต (มาตรา 79)

6. เสรภาพในการแสดงความคดเหน บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน

การพมพ การโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอน (มาตรา 45) พนกงานหรอลกจางของเอกชนทประกอบกจการหนงสอพมพ วทย

กระจายเสยง วทยโทรทศน หรอสอมวลชนอน ยอมมเสรภาพในการเสนอขาวและแสดงความคดเหน ภายใตขอจำากดตามรฐธรรมนญ โดยไมตกอยภายใตอาณตของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอเจาของกจการนน แตตองไมขดตอจรยธรรมแหงการประกอบวชาชพ และมสทธจดตง องคกรเพอปกปองสทธ

35

เสรภาพและความเปนธรรม รวมทงมกลไกควบคมกนเองขององคกรวชาชพ(มาตรา 46)

ขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ ในกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอสอมวลชนอน ยอมมเสรภาพเชนเดยวกบพนกงาน หรอลกจางของเอกชนตามวรรคหนง

คลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และโทรคมนาคม เปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะ( มาตรา 47)

ใหมองคกรของรฐทเปนอสระองคกรหนงทำาหนาทจดสรรคลนความถตามวรรคหนง และกำากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม ทงน ตามท กฎหมายบญญต

  8. เสรภาพในการศกษา บคคลยอมมเสรภาพในทางวชาการ การศกษาอบรม การเรยนการ

สอน การวจย และการเผยแพรงานวจยตามหลกวชาการ ยอมไดรบความคมครอง ทงน เทาทไมขดตอหนาทของพลเมองหรอศลธรรมอนดของประชาชน (มาตรา 50)

รฐตองพฒนาคณภาพและมาตรฐานการจดการศกษาในทกระดบและทกรปแบบ ใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม จดใหมแผนการศกษาแหงชาต กฎหมาย เพอพฒนาการศกษาของชาต จดใหมการพฒนาคณภาพครและบคลากรทางการศกษาใหกาวหนา ทนการเปลยนแปลงของสงคมโลก รวมทงปลกฝงใหผเรยนมจตสำานกของความเปนไทย มระเบยบวนย คำานงถงประโยชนสวนรวม และยดมนในการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย ทรงเปนประมข (มาตรา 80)

 9. สทธในทรพยสน

36

สทธของบคคลในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง ขอบเขตแหงสทธ และการจำากดสทธเชนวานยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต (มาตรา ๔๑)

การสบมรดกยอมไดรบความคมครอง สทธของบคคลในการสบมรดกยอมเปนไป ตามทกฎหมายบญญต

การเวนคนอสงหารมทรพยจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจ ตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะกจการของรฐเพอการอนเปนสาธารณปโภค การอนจำาเปน ในการปองกนประเทศ การไดมาซงทรพยากรธรรมชาต การผงเมอง การสงเสรมและรกษาคณภาพ สงแวดลอม การพฒนาการเกษตรหรอการอตสาหกรรม การปฏรปทดน การอนรกษโบราณสถาน และแหลงทางประวตศาสตร หรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอน และตองชดใชคาทดแทน ทเปนธรรมภายในเวลาอนควรแกเจาของตลอดจนผทรงสทธบรรดาทไดรบความเสยหายจากการ เวนคนนน ทงน ตามทกฎหมายบญญต (มาตรา ๔๒)

การกำาหนดคาทดแทนตามวรรคหนงตองกำาหนดใหอยางเปนธรรมโดยคำานงถงราคา ทซอขายกนตามปกตในทองตลาด การไดมา สภาพและทตงของอสงหารมทรพย ความเสยหาย ของผถกเวนคน และประโยชนทรฐและผถกเวนคนไดรบจากการใชสอยอสงหารมทรพยทถกเวนคน

กฎหมายเวนคนอสงหารมทรพยตองระบวตถประสงคแหงการเวนคนและกำาหนด ระยะเวลาการเขาใชอสงหารมทรพยไวใหชดแจง ถามไดใชเพอการนนภายในระยะเวลาทกำาหนด ดงกลาว ตองคนใหเจาของเดมหรอทายาท

การคนอสงหารมทรพยใหเจาของเดมหรอทายาทตามวรรคสาม และการเรยกคน คาทดแทนทชดใชไป ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

 10. สทธในบรการสาธารณสข

37

บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทเหมาะสม และไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐ โดยไมเสยคาใชจาย (มาตรา ๕๑)

บคคลยอมมสทธไดรบการบรการสาธารณสขจากรฐซงตองเปนไปอยางทวถง และมประสทธภาพ

บคคลยอมมสทธไดรบการปองกนและขจดโรคตดตออนตรายจากรฐอยางเหมาะสม โดยไมเสยคาใชจายและทนตอเหตการณ

รฐตองสงเสรม สนบสนน และพฒนาระบบสขภาพทเนนการสรางเสรมสขภาพอนนำาไปส สขภาวะทยงยนของประชาชน รวมทงจดและสงเสรมใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทม มาตรฐานอยางทวถงและมประสทธภาพ และสงเสรมใหเอกชนและชมชนมสวนรวมในการพฒนา สขภาพและการจดบรการสาธารณสข โดยผมหนาทใหบรการดงกลาวซงไดปฏบตหนาทตามมาตรฐาน วชาชพและจรยธรรม ยอมไดรบความคมครองตามกฎหมาย (มาตรา 80)

11. สทธของผสงอาย บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการ

ยงชพ มสทธไดรบสวสดการ สงอำานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะอยางสมศกดศร และความชวยเหลอ ทเหมาะสมจากรฐ (มาตรา 53)

รฐตองสงเคราะหและจดสวสดการใหแกผสงอาย ผยากไร ผพการหรอ ทพพลภาพ และผอยในสภาวะยากลำาบาก ใหมคณภาพชวตทดขนและพงพาตนเองได (มาตรา 80)

 12. สทธของคนไรทอยอาศย บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ ยอมม

สทธ ไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ (มาตรา 55) 13. สทธของคนพการหรอทพพลภาพ

บคคลซงพการหรอทพพลภาพ มสทธเขาถงและใชประโยชนจากสวสดการ สงอำานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ และความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ(มาตรา 54)

38

บคคลวกลจรตยอมไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ รฐตองสงเคราะหและจดสวสดการใหแกผสงอาย ผยากไร ผพการ

หรอ ทพพลภาพ และผอยในสภาวะยากลำาบาก ใหมคณภาพชวตทดขนและพงพาตนเองได (มาตรา 80)

14. สทธของผบรโภค สทธของบคคลซงเปนผบรโภคยอมไดรบความคมครองในการไดรบ

ขอมล ทเปนความจรง และมสทธรองเรยนเพอใหไดรบการแกไขเยยวยาความเสยหาย รวมทงมสทธรวมตวกน เพอพทกษสทธของผบรโภค (มาตรา 61)

ใหมองคการเพอการคมครองผบรโภคทเปนอสระจากหนวยงานของรฐ ซงประกอบดวย ตวแทนผบรโภค ทำาหนาทใหความเหนเพอประกอบการพจารณาของหนวยงานของรฐในการตราและ การบงคบใชกฎหมายและกฎ และใหความเหนในการกำาหนดมาตรการตางๆ เพอคมครองผบรโภค รวมทงตรวจสอบและรายงานการกระทำาหรอละเลยการกระทำาอนเปนการคมครองผบรโภค ทงน ใหรฐสนบสนนงบประมาณในการดำาเนนการขององคการอสระดงกลาวดวย

15. สทธของผใชแรงงานบคคลยอมมสทธไดรบหลกประกนความปลอดภยและสวสดภาพ ใน

การทำางาน รวมทงหลกประกนในการดำารงชพทงในระหวางการทำางานและเมอพนภาวการณทำางาน ทงน ตามทกฎหมายบญญต (มาตรา 44) 16. สทธของชมชนทองถน

บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟ นฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถน และของชาต และมสวนรวมในการจดการ การบำารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน (มาตรา ๖๖)

39

สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการอนรกษ บำารงรกษา และการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ และในการคมครอง สงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหดำารงชพอยไดอยางปกตและตอเนองในสงแวดลอม ทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตน ยอมไดรบ ความคมครองตามความเหมาะสม (มาตรา ๖๗)

การดำาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ จะกระทำามได เวนแตจะไดศกษา และประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชน และจดใหม กระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมทงไดใหองคการอสระ ซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพ และผแทนสถาบนอดมศกษา ทจดการการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพ ใหความเหนประกอบ กอนมการดำาเนนการดงกลาว

สทธของชมชนทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล เพอใหปฏบตหนาทตามบทบญญตน ยอมไดรบความคมครอง

 17. เสรภาพในการรวมกลม บคคลยอมมเสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ

(มาตรา ๖๓) การจำากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทำามได เวนแตโดยอาศย

อำานาจตามบทบญญต แหงกฎหมาย เฉพาะในกรณการชมนมสาธารณะ และเพอคมครองความสะดวกของประชาชนทจะใช ทสาธารณะ หรอเพอรกษาความสงบเรยบรอยในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงคราม หรอใน ระหวางเวลาทมประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก

40

บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ กลมเกษตรกร องคการเอกชน องคการพฒนาเอกชน หรอหมคณะอน (มาตรา ๖๔)

ขาราชการและเจาหนาทของรฐยอมมเสรภาพในการรวมกลมเชนเดยวกบบคคลทวไป แตทงนตองไมกระทบประสทธภาพในการบรหารราชการแผนดนและความตอเนองในการจดทำาบรการ สาธารณะ ทงน ตามทกฎหมายบญญต

การจำากดเสรภาพตามวรรคหนงและวรรคสอง จะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจ ตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอคมครองประโยชนสวนรวมของประชาชน เพอรกษาความสงบ เรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนมใหมการผกขาดตดตอนในทางเศรษฐกจ

การจดตงพรรคการเมอง บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมองเพอสราง

เจตนารมณทางการเมองของประชาชนและเพอดำาเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตาม เจตนารมณนนตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน (มาตรา ๖๕)

การบรหารจดการพรรคการเมอง การจดองคกรภายใน การดำาเนนกจการ และขอบงคบของ

พรรคการเมอง ตองสอดคลอง กบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขสมาชกสภาผแทนราษฎรซงเปนสมาชกของพรรคการเมอง กรรมการบรหารของ พรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมองตามจำานวนทกำาหนดในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยพรรคการเมอง ซงเหนวามตหรอขอบงคบในเรองใดของพรรคการเมองทตนเปนสมาชกอยนน จะขดตอสถานะและการปฏบตหนาทของสมาชกสภาผแทนราษฎรตามรฐธรรมนญน หรอขดหรอ

41

แยง กบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มสทธ รองขอใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยในกรณทศาลรฐธรรมนญวนจฉยวามตหรอขอบงคบดงกลาวขดหรอแยงกบหลกการ พนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ใหมตหรอ ขอบงคบนนเปนอนยกเลกไป

 18. สทธในการรบรขอมลขาวสารและมสวนรวม บคคลยอมมสทธไดรบทราบและเขาถงขอมลหรอขาวสารสาธารณะ

ในครอบครองของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแต การเปดเผยขอมลหรอขาวสารนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชน หรอสวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน หรอเปนขอมลสวนบคคล ทงน ตามท กฎหมายบญญต (มาตรา 56)

บคคลยอมมสทธไดรบขอมล คำาชแจง และเหตผลจากหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน กอนการอนญาตหรอการดำาเนนโครงการ หรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสย สำาคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนตอหนวยงาน ทเกยวของเพอนำาไปประกอบการพจารณาในเรองดงกลาว (มาตรา ๕๗)

การวางแผนพฒนาสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม การเวนคนอสงหารมทรพย การวางผงเมอง การกำาหนดเขตการใชประโยชนในทดน และการออกกฎทอาจมผลกระทบตอ สวนไดเสยสำาคญของประชาชน ใหรฐจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถง กอนดำาเนนการ

42

บคคลยอมมสทธมสวนรวมในกระบวนการพจารณาของเจาหนาทของรฐ ในการปฏบตราชการทางปกครองอนมผลหรออาจมผลกระทบตอสทธและเสรภาพของตน (มาตรา 58)

 19. สทธในการรองทกขและฟองคด บคคลยอมมสทธเสนอเรองราวรองทกขและไดรบแจงผลการ

พจารณา ภายในเวลาอนรวดเรว (มาตรา 59) บคคลยอมมสทธทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ

รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล ใหรบผดเนองจากการกระทำาหรอการละเวน การกระทำาของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยงานนน (มาตรา 60)

บคคลยอมสามารถใชสทธทางศาลเพอบงคบใหรฐตองปฏบตตามบทบญญตในหมวดน ไดโดยตรง หากการใชสทธและเสรภาพในเรองใดมกฎหมายบญญตรายละเอยดแหงการใชสทธและ เสรภาพตามทรฐธรรมนญนรบรองไวแลว ใหการใชสทธและเสรภาพในเรองนนเปนไปตามทกฎหมาย บญญต บคคลยอมมสทธไดรบการสงเสรม สนบสนน และชวยเหลอจากรฐ ในการใชสทธ ตามความในหมวดน (มาตรา 28 วรรค 3)

สทธทจะรองทกขตอผตรวจการแผนดนของรฐสภาหรอตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (มาตรา 245 และมาตรา 257)

สทธในการรองขอตอศาลรฐธรรมนญใหพจารณาวากฎหมายใดจะขดรฐธรรมนญหรอไม (มาตรา 211 และมาตรา 212)

สทธในการฟองคดตอศาลปกครองวาการกระทำาของเจาหนาทรฐไมชอบดวยกฎหมาย (มาตรา 223)

สรปสทธของบคคลในกระบวนการยตธรรมและหลกการสากลวาดวยสทธของบคคลในกระบวนการยตธรรมทางอาญา 1 บคคลยอมเสมอภาคกนในการพจารณาคดของศาลและคณะตลาการ และ

43

จะไดรบการพจารณาคดโดยเปดเผยและเปนธรรม โดยคณะตลาการทเปนอสระและเปนกลาง

คำาพพากษาคำาสงหรอคำาวนจฉยตองเปดเผย2 บคคลซงถกกลาวหาวากระทำาความผดคดอาญา

มสทธไดรบการสนนษฐานวาเปนผไมมความผด (หรอผบรสทธ) จนกวาจะพสจนไดวามความผดและ

จะปฏบตตอเขาเสมอนเปนผกระทำาความผดมได3 บคคลซงถกกลาวหาในคดอาญามสทธไดรบหลกประกนขนตำาดงน

3.1 ไดรบแจงรายละเอยดแหงขอหา3.2 มเวลาและไดรบความสะดวกในการเตรยมคดและตดตอกบ

ทนายความ3.3 ไดรบการพจารณาคดโดยไมชกชา3.4 ไดรบการพจาณาคดตอหนาและมสทธตอสคดตวยตนเองหรอ

โดยมผชวยเหลอทางกฎหมาย3.5 มสทธนำาพยานของตนมาใหการและซกคานพยานฝายตรงขาม3.6 มสทธไดรบความชวยเหลอจากลามหากไมสามารถเขาใจหรอ

พดภาษาทใชในการดำาเนนคดได4 ไมถกบงคบใหรบสารภาพหรอใหการโดยไมสมครใจ

5.บคคลทเปนเดกหรอเยาวชนมสทธไดรบการคมครองเปนพเศษโดยคำานงถงอาย และความตองการแกไขฟ นฟบคคลนน

6 บคคลทตองคำาพพากษาลงโทษในความผดอาญามสทธอทธรณคำาพพากษาไปยงศาลสงกวาเพอพจารณาตามกฎหมายได

7 บคคลทตองคำาพพากษาถงทสดใหลงโทษโดยผดพลาดมสทธไดรบการชดใชความเสยหาย เวนแตจะเกดจากความผดของผนนเองในการปกปดขอเทจจรง

8 บคคลจะไมถกลงโทษในความผดเดยวกนสองครงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

44

ความเสมอภาคในการพจารณาคดในศาล ม. 30 233 236 และความเปนอสระของศาล ม. 249

การดำาเนนคดโดยเปดเผย ม.172 177 และ 182 สทธไดรบการสนนษฐานวาผตองหาหรอจำาเลยไมมความผด ม. 33

และ ป.วอาญา ม. 174 และ 227 สทธไดรบหลกประกนขนตำาโดยเสมอภาค ตาม ป.วอาญา ม. 134 สทธในการเตรยมตวตอสคด รฐธรรมนญ ม. 239 241 242 และ

ป.วอาญา ม. 8 และ 173 สทธในการซกถามพยานฝายตรงขาม ป วอาญา ม. 8 และ 15 สทธทจะไดรบการพจารณาคดโดยไมชกชาเกนความจำาเปน

รฐธรรมนญ ม. 243 ป วอาญา ม. 234 การไมใหการเปนปฏปกษตอตนเอง รฐธรรมนญ ม. 243 และ ป ว

อาญา ม. 234 สทธของเดกและเยาวชนในคดอาญา ตาม พรบ จดตงศาลเยาวชนแล

ครอบครว และวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2534 และป. วอาญา

สทธในการอทธรณตอศาลสง สทธในการรอฟ นคดอาญาขนพจารณาใหม รฐธรรมนญมาตรา 247

และพรบ รอฟ นคดอาญาขนพจารณาใหม พ.ศ. 2526 ม. 14 สทธของจำาเลยทศาลมคำาพพากษาถงทสดใหปลอยตวเพราะเปนผ

บรสทธ รฐธรรมนญ ม. 246 สทธของผเสยหาย (เหยออาชญากรรม)ในคดอาญา รฐธรรมนญ

ม.245 สทธทจะไมถกลงโทษซำาในความผดเดยวกน ป วอาญา ม. 39 แล

ประมวลกฎหมายอาญา ม. 10 และ 11 สทธทจะไมถกลงโทษทางอาญายอนหลง

45

เอกสารอางอง

กตตพงษ กตยารกษ และคณะผแปล มาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา จดพมพโดย มลนธพฒนากระบวนการยตธรรม

กตตพงษ กตยารกษ และคณะผแปล อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการปองกนและปราบปรามอาชญากรรม จดพมพโดย มลนธพฒนากระบวนการยตธรรม

กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม รายงานการศกษาโครงการวจยเรอง ความพรอมของประเทศไทยตอการเขาเปนภาคอนสญญาตอตานการทรมาน และการประตบตหรอลงโทษอนทโหดรายไรมนษยธรรม หรอยำายศกดศร กนยายน 2549

ทวเกยรต มนะกนษฐ รวมกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดอาญา พมพครงท 2 กรงเทพฯ สำานกพมพ

วญญชน 2552

Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or PunishmentGeneva Conventions of 1949, common article 3 to the Geneva ConventionsInternational Covenant on Civil and Political RightsInternational Covenant on Economic, Social and Cultural rightsNowak, Manfred. The Crime of Torture, Director, Ludwig Boltzmann Institute of Human Rights, Vienna.

46

Rome Statute of the International Criminal Court Protocol I of 1977 to the Geneva ConventionsSchabas, William A. Genocide in International Law, 2 ed. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.Universal Declaration of Human RightsU.N. Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or ImprisonmentU.N. Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners.

UN Special Rapporteur on Torture, Sanremo, 10 September 2010.UN Special Rapporteur on Torture, OHCHR, Geneva.United Nations, Economic and Social Council, U.N. Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities, Siracusa Principles on the Limitation and Derogation of Provisions in the International Covenant on Civil and Political Rights, Annex, UN Doc E/CN.4/1984/4 (1984). http://www.atlas-of-torture.org, Atlas of Torturehttp://www.ohchr.org/english/issues/torture/rapporteur/http://www.icrc.org/eng/resources/documents/publication/p0703.htmWikipedia, the free encyclopedia, Crimes against humanity.

ภาคผนวก

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช....

หมวด ๑ บททวไป (มาตรา 1-5)

47

มาตรา ๔ ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครอง

ปวงชนชาวไทยยอมไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญเสมอกน

หมวด 2 พระมหากษตรย (มาตรา 6-24)

หมวด 3 สทธเสรภาพของปวงชนชาวไทย

มาตรา ๒๕ สทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย นอกจากทบญญตคมครองไวเปนการเฉพาะในรฐธรรมนญแลว การใดทมไดหามหรอจำากดไวในรฐธรรมนญหรอในกฎหมายอน บคคลยอมมสทธและเสรภาพทจะทำาการนนไดและไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญ ตราบเทาทการใชสทธหรอเสรภาพเชนวานนไมกระทบกระเทอนหรอเปนอนตรายตอความมนคงของรฐความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนและไมละเมดสทธหรอเสรภาพของบคคลอน

สทธหรอเสรภาพใดทรฐธรรมนญใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต หรอใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญต แมยงไมมการตรากฎหมายนนขนใชบงคบ บคคลหรอชมชนยอมสามารถใชสทธหรอเสรภาพนนไดตามเจตนารมณของรฐธรรมนญบคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญ สามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

บคคลซงไดรบความเสยหายจากการถกละเมดสทธหรอเสรภาพหรอจากการกระทำาความผดอาญาของบคคลอน ยอมมสทธทจะไดรบการเยยวยาหรอชวยเหลอจากรฐตามทกฎหมายบญญต

48

มาตรา ๒๖ การตรากฎหมายทมผลเปนการจำากดสทธหรอเสรภาพของบคคลตองเปนไปตามเงอนไขทบญญตไวในรฐธรรมนญ ในกรณทรฐธรรมนญมไดบญญตเงอนไขไว กฎหมายดงกลาวตองไมขดตอหลกนตธรรม ไมเพมภาระหรอจำากดสทธหรอเสรภาพของบคคลเกนสมควรแกเหต และจะกระทบตอศกดศรความเปนมนษยของบคคลมได และรวมทงตองระบเหตผลความจำา เปนในการจำากดสทธและเสรภาพไวดวย

กฎหมายตามวรรคหนง ตองมผลใชบงคบเปนการทวไป ไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจง

มาตรา ๒๗ บคคลยอมเสมอกนในกฎหมาย มสทธและเสรภาพและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน

ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน

การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลไมวาดวยเหตความแตกตางระหวางบคคลในเรองถนกำาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อายความ พการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ หรอเหตอนใด จะกระทำา ามไดมาตรการทรฐกำาหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธหรอเสรภาพไดเชนเดยวกบบคคลอน หรอเพอคมครองหรออำานวยความสะดวกใหแกเดก สตร ผสงอาย คนพการ หรอผดอยโอกาส ยอมไมถอวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม

บคคลผเปนทหาร ตำารวจ ขาราชการเจาหนาทอนของรฐ และพนกงานหรอลกจางขององคกรของรฐยอมมสทธและเสรภาพเชนเดยวกบบคคลทวไป

49

เวนแตทจำากดไวในกฎหมายเฉพาะในสวนทเกยวกบการเมอง สมรรถภาพ วนย หรอจรยธรรม

มาตรา ๒๘ บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกายการจบและการคมขงบคคลจะกระทำามไดเวนแตมคำาสงหรอหมายของศาล หรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต

การคนตวบคคลหรอการกระทำาใดอนกระทบกระเทอนตอสทธหรอเสรภาพในชวตหรอรางกายจะกระทำามได เวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต

การทรมาน ทารณกรรม หรอการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม จะกระทำามได

มาตรา ๒๙ บคคลไมตองรบโทษอาญาเวนแตไดกระทำาการอนกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทำา นนบญญตเปนความผดและกำาหนดโทษไวและโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนกกวาโทษทบญญตไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทำาความผดมได

ในคดอาญา ใหสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจำาเลยไมมความผด และกอนมคำาพพากษาอนถงทสดแสดงวาบคคลใดไดกระทำาความผด จะปฏบตตอบคคลนนเสมอนเปนผกระทำาความผดมได

การควบคมหรอคมขงผตองหาหรอจำาเลยใหกระทำาไดเพยงเทาทจำาเปน เพอปองกนมใหมการหลบหน

ในคดอาญา จะบงคบใหบคคลใหการเปนปฏปกษตอตนเองมได

คำาขอประกนผตองหาหรอจำาเลยในคดอาญา ตองไดรบการพจารณา และจะเรยกหลกประกนจนเกนควรแกกรณมได การไมใหประกนตองเปนไปตามทกฎหมายบญญต

50

มาตรา ๓๐ การเกณฑแรงงานจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอปองกนภยพบตสาธารณะหรอในขณะทมการประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก หรอในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงครามหรอการรบ

มาตรา ๓๑ บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการถอศาสนาและยอมมเสรภาพในการปฏบตหรอประกอบพธกรรมตามหลกศาสนาของตนแตตองไมเปนปฏปกษตอหนาทของปวงชนชาวไทย ไมเปนอนตรายตอความมนคงปลอดภยของรฐ และไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนมาตรา ๓๒ บคคลยอมมสทธในความเปนอยสวนตว เกยรตยศ ชอเสยงและครอบครวการกระทำาอนเปนการละเมดหรอกระทบตอสทธของบคคลตามวรรคหนง หรอการน าขอมลสวนบคคลไปใชประโยชนไมวาในทางใด ๆจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพยงเทาท

จำาเปนทเปนเพอประโยชนตอสาธารณะ

มาตรา ๓๓ บคคลยอมมเสรภาพในเคหสถานการเขาไปในเคหสถานโดยปราศจากความยนยอมของผครอบครอง หรอการคนเคหสถานหรอทรโหฐานจะกระทำา มได เวนแตมคำาสงหรอหมายของศาลหรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต

มาตรา ๓๔ บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน การพมพการโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอนการจำากดเสรภาพดงกลาวจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ เพอคมครองสทธ

51

หรอเสรภาพของบคคลอน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนสขภาพของประชาชน

เสรภาพทางวชาการยอมไดรบความคมครอง แตการใชเสรภาพนนตองไมเปนการขดตอหนาทของปวงชนชาวไทยหรอขดตอศลธรรมอนดของประชาชน และตองเคารพและไมปดกนความเหนตางของบคคลอน

มาตรา ๓๕ บคคลซงประกอบอาชพวชาชพสอมวลชนยอมมเสรภาพในการเสนอขาวสารหรอการแสดงความคดเหนตามจรยธรรมแหงวชาชพ

การสงปดกจการหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนเพอลดรอนเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทำามได

การใหนำาขาวสารหรอขอความใด ๆ ทผประกอบอาชพวชาชพสอมวลชนจดทำาขน ไปใหเจาหนาทตรวจกอนนำาไปโฆษณาในหนงสอพมพหรอสอใด ๆ จะกระทำามไดเวนแตจะกระทำาในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงคราม

เจาของกจการหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนตองเปนบคคลสญชาตไทยการใหเงนหรอทรพยสนอนเพออดหนนกจการหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนของเอกชนรฐจะกระทำามได หนวยงานของรฐทใชจายเงนหรอทรพยสนใหสอมวลชน ไมวาเพอประโยชนในการโฆษณาหรอประชาสมพนธ หรอเพอการอนใดในทำานองเดยวกน ตองเปดเผยรายละเอยดใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนทราบตามระยะเวลาทกำาหนด และใหประกาศใหประชาชนทราบดวย

เจาหนาทของรฐซงปฏบตหนาทสอมวลชนยอมมเสรภาพตามวรรคหนง แตตองปฏบตหนาทใหสอดคลองกบคำานงถงวตถประสงคและภารกจของหนวยงานทตนสงกดอยดวย

52

มาตรา ๓๖ บคคลยอมมเสรภาพในการตดตอสอสารถงกนไมวาในทางใด ๆ

การตรวจ การกก หรอการเปดเผยขอมลทบคคลสอสารถงกน รวมทงการกระทำาดวยประการใด ๆ เพอใหลวงรหรอไดมาซงขอมลทบคคลสอสารถงกนจะกระทำามได เวนแตมคำาสงหรอหมายของศาลหรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญตมาตรา ๓๗ บคคลยอมมสทธในทรพยสนและการสบมรดก

ขอบเขตแหงสทธและการจำากดสทธเชนวาน ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

การเวนคนอสงหารมทรพยจะกระทำามไดเวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอการอนเปนสาธารณปโภคการปองกนประเทศ หรอการไดมาซงทรพยากรธรรมชาต หรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอนและตองชดใชคาทดแทนทเปนธรรมภายในเวลาอนควรแกเจาของตลอดจนผทรงสทธบรรดาทไดรบความเสยหายจากการเวนคน โดยคำานงถงประโยชนสาธารณะ ผลกระทบตอผถกเวนคนรวมทงประโยชนทผถกเวนคนอาจไดรบจากการเวนคนนน

การเวนคนอสงหารมทรพย ใหกระทำาเพยงเทาทจำาเปนตองใชเพอการทบญญตไวในวรรคสาม เวนแตเปนการเวนคนเพอนำาอสงหารมทรพยทเวนคนไปชดเชยใหเกดความเปนธรรมแกเจาของอสงหารมทรพยทถกเวนคนตามทกฎหมายบญญต

กฎหมายเวนคนอสงหารมทรพยตองระบวตถประสงคแหงการเวนคนและกำาหนดระยะเวลาการเขาใชอสงหารมทรพยใหชดแจงถามไดใชประโยชนเพอการนนภายในระยะเวลาทกำาหนดหรอทมอสงหารมทรพยเหลอจากการ

53

ใชประโยชน และเจาของเดมหรอทายาทประสงคจะไดคน ใหคนแกเจาของเดมหรอทายาท

ระยะเวลาการขอคนและการคนอสงหารมทรพยทถกเวนคนทมไดใชประโยชนหรอทเหลอจากการใชประโยชนใหแกเจาของเดมหรอทายาท และการเรยกคนคาทดแทนทชดใชไป ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

การตราพระราชบญญตกฎหมายเวนคนอสงหารมทรพยโดยระบเจาะจงอสงหารมทรพยหรอเจาของอสงหารมทรพยทถกเวนคนตามความจำาเปน มใหถอวาเปนการขดตอมาตรา ๒๖วรรคสอง

มาตรา ๓๘ บคคลยอมมเสรภาพในการเดนทางและการเลอกถนทอยการจำากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอความมนคงของรฐ ความสงบเรยบรอยหรอสวสดภาพของประชาชน หรอการผงเมอง หรอเพอรกษาสถานภาพของครอบครว หรอเพอสวสดภาพของผเยาว

มาตรา ๓๙ การเนรเทศบคคลสญชาตไทยออกนอกราชอาณาจกร หรอหามมใหผมสญชาตไทยเขามาในราชอาณาจกร จะกระทำามได

การถอนสญชาตของบคคลซงมสญชาตไทยโดยการเกด จะกระทำามได

มาตรา ๔๐ บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบอาชพ

การจำากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอรกษาความมนคงหรอเศรษฐกจของประเทศ การแขงขนอยางเปนธรรมการปองกนหรอขจดการกดกนหรอการผกขาดการคมครองผบรโภค การจดระเบยบการประกอบอาชพเพยงเทาทจำาเปน หรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอน

54

การตรากฎหมายเพอจดระเบยบการประกอบอาชพตามวรรคสอง ตองไมมลกษณะเปนการเลอกปฏบตหรอกาวกายการจดการศกษาของสถาบนการศกษา

มาตรา ๔๑ บคคลและชมชนยอมมสทธ

(๑) ไดรบทราบและเขาถงขอมลหรอขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวยงานของรฐตามทกฎหมายบญญต

(๒) เสนอเรองราวรองทกขตอหนวยงานของรฐและไดรบแจงผลการพจารณาโดยรวดเรว

(๓) ฟองหนวยงานของรฐใหรบผดเนองจากการกระทำาหรอการละเวนการกระทำาของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยงานของรฐ

มาตรา ๔๒ บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหกรณ สหภาพ องคกรชมชน หรอหมคณะอน

การจำากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอคมครองประโยชนสาธารณะ เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอการปองกนหรอขจดการกดกนหรอการผกขาด

มาตรา ๔๓ บคคลและชมชนยอมมสทธ

(๑) อนรกษ ฟ นฟ หรอสงเสรมภมปญญาศลปะ วฒนธรรม ขนบธรรมเนยม และจารตประเพณอนดงามทงของทองถนและของชาต

55

(๒) จดการ บำารงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยนตามวธการทกฎหมายบญญต

(๓) เขาชอกนเพอเสนอแนะตอหนวยงานของรฐใหดำาเนนการใดอนจะเปนประโยชนตอประชาชนหรอชมชน หรองดเวนการดำาเนนการใดอนจะกระทบตอความเปนอยอยางสงบสขของประชาชนหรอชมชน และไดรบแจงผลการพจารณาโดยรวดเรว ทงน หนวยงานของรฐตองพจารณาขอเสนอแนะนนโดยใหประชาชนทเกยวของมสวนรวมในการพจารณาดวยตามวธการทกฎหมายบญญต

(๔) จดใหมระบบสวสดการของชมชน

สทธของบคคลและชมชนตามวรรคหนงหมายความรวมถงสทธทจะรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนหรอรฐในการดำาเนนการดงกลาวดวย

มาตรา ๔๔ บคคลยอมมเสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธการจำากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทำามได เวนแตโดยอาศยอำานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอการรกษาความมนคงของรฐ ความปลอดภยสาธารณะ ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอคมครองสทธหรอเสรภาพของบคคลอน

มาตรา ๔๕ บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมองตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตามทกฎหมายบญญตกฎหมายตามวรรคหนงอยางนอยตองมบทบญญตเกยวกบการบรหารพรรคการเมองซงตองกำาหนดใหเปนไปโดยเปดเผยและตรวจสอบได เปดโอกาสใหสมาชกมสวนรวมอยางกวางขวางในการกำาหนดนโยบายและการสงผสมครรบเลอกตงและกำาหนดมาตรการใหสามารถ

56

ดำาเนนการโดยอสระไมถกครอบงำาหรอชนำาโดยบคคลใดซงมไดเปนสมาชกของพรรคการเมองนนรวมทงมาตรการกำากบดแลมใหสมาชกของพรรคการเมองกระทำาการอนเปนการฝาฝนหรอไมปฏบตตามกฎหมายเกยวกบการเลอกตง

มาตรา ๔๖ สทธของผบรโภคยอมไดรบความคมครอง

บคคลยอมมสทธรวมกนจดตงองคกรของผบรโภคเพอคมครองและพทกษสทธของผบรโภค

องคกรของผบรโภคตามวรรคสองมสทธรวมกนจดตงเปนองคกรทมความเปนอสระเพอใหเกดพลงในการคมครองและพทกษสทธของผบรโภคโดยไดรบการสนบสนนจากรฐ ทงนหลกเกณฑและวธการจดตง อำานาจในการเปนตวแทนของผบรโภค และการสนบสนนดานการเงนจากรฐ ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

มาตรา ๔๗ บคคลยอมมสทธไดรบบรการสาธารณสขของรฐ

บคคลผยากไรยอมมสทธไดรบบรการสาธารณสขของรฐโดยไมเสยคาใชจายตามทกฎหมายบญญตบคคลยอมมสทธไดรบการปองกนและขจดโรคตดตออนตรายจากรฐโดยไมเสยคาใชจาย

มาตรา ๔๘ สทธของมารดาในชวงระหวางกอนและหลงการคลอดบตรยอมไดรบความคมครองและชวยเหลอตามทกฎหมายบญญต

บคคลซงมอายเกนหกสบปและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และบคคลผยากไร ยอมมสทธไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐตามทกฎหมายบญญต

57

มาตรา ๔๙ บคคลจะใชสทธหรอเสรภาพเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขมไดผใดทราบวามการกระทำาตามวรรคหนงยอมมสทธรองตออยการสงสดเพอรองขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยสงการใหเลกการกระทำาดงกลาวได

ในกรณทอยการสงสดมคำาสงไมรบดำาเนนการตามทรองขอ หรอไมดำาเนนการภายในสามสบสบหาวนนบแตวนทไดรบคำารองขอ ผรองขอจะยนคำารองโดยตรงตอศาลรฐธรรมนญกไดการดำาเนนกาตามมาตรานไมกระทบตอการดำาเนนคดอาญาตอผกระทำาการตามวรรคหนง

หมวด 4 หนาทของปวงชนชาวไทย

มาตรา ๕๐ บคคลมหนาท ดงตอไปน

(๑) พทกษรกษาไวซงชาต ศาสนาพระมหากษตรย และการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

(๒) ปองกนประเทศ และพทกษรกษาเกยรตภม ผลประโยชนของชาตและสาธารณสมบตของแผนดน รวมทงใหความรวมมอในการปองกนและบรรเทาสาธารณภย

(๓) ปฏบตตามกฎหมายอยางเครงครด

(๔) เขารบการศกษาอบรมในการศกษาภาคบงคบ

(๕) รบราชการทหารตามทกฎหมายบญญต

(๖) เคารพและไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน และไมกระทำาการใดทอาจกอใหเกดความแตกแยกหรอเกลยดชงในสงคม

58

(๗) ไปใชสทธเลอกตงหรอลงประชามตอยางอสระโดยคำานงถงประโยชนสวนรวมของประเทศเปนสำาคญ

(๘) รวมมอและสนบสนนการอนรกษและคมครองสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต ความ

หลากหลายทางชวภาพ รวมทงมรดกทางวฒนธรรม

(๙) เสยภาษอากรตามทกฎหมายบญญต

(๑๐) ไมรวมมอหรอสนบสนนการทจรตและประพฤตมชอบทกรปแบบ

หมวด 5 หนาทของรฐ (มาตรา 51-63)

หมวด 6 แนวนโยบายแหงรฐ (มาตรา 64-78)

หมวด 7 รฐสภา

สวนท 1 บททวไป (มาตรา 79-82)

สวนท 2 สภาผแทนราษฎร (มาตรา 83-106)

สวนท 3 วฒสภา (มาตรา 107-113)

สวนท 4 บททใชแกสภาทงสอง (มาตรา 114-155)

สวนท 5 การประชมรวมกนของรฐสภา (มาตรา 156-157)

หมวด 8 คณะรฐมนตร (มาตรา 158-183)

หมวด 9 การขดกนแหงผลประโยชน (มาตรา 184-187)

หมวด 10 ศาล

สวนท 1 บททวไป (มาตรา 188-193)

59

สวนท 2 ศาลยตธรรม (มาตรา 194-195)

สวนท 3 ศาลปกครอง (มาตรา 197-198)

สวนท 4 ศาลทหาร (มาตรา 199)

หมวด 11 ศาลรฐธรรมนญ

หมวด 12 องคกรอสระ

สวนท 1 บททวไป (มาตรา 215-221)

สวนท 2 คณะกรรมการการเลอกตง (มาตรา 222-227)

สวนท 3 ผตรวจการแผนดน (มาตรา 228-231)

สวนท 4 คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (มาตรา 232-237)สวนท 5 คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (มาตรา 238-245)

สวนท 6 คณะกรรมกมารสทธมนษยชนแหงชาต (มาตรา 246-247)

หมวด 13 องคกรอยการ (มาตรา 248)

หมวด 14 การปกครองสวนทองถน (มาตรา 249-256)

หมวด 15 การแกไขรฐธรรมนญ (มาตรา 255-256)

หมวด 16 การปฏรปประเทศ (มาตรา 257-261)

บทเฉพาะกาล (มาตรา 262-279)

60