โครงงานประวตศาสตรเรอง ประเพณภไทรำาลก

ผจดทำา๑. นายฉายวทย ธรรมชชกล เลขท ๒๒. นายณรงคฤทธ ขนธวชย เลขท ๓๓. นายพชชากร บตธรรม เลขท ๕๔. นางสาวปภสราภรณ บญเสนาะ เลขท ๑๒๕. นางสาวยลดา สม เลขท ๑๖๖. นางสาวลลตา ปานจนทร เลขท ๑๘๗. นางสาวศรนญา นามธราช เลขท ๒๑๘. นางสาวสนตา แสนหลา เลขท ๒๔๙. นางสาวหทยรตน พรหมศร เลขท ๒๕๑๐. นางสาวอาทตยา เผาพงษ เลขท ๓๐

นกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ครทปรกษาคณครภวนาท พนสวสด

โครงงานนเปนสวนหนงของรายวชา ส 33101 ประวตศาสตรไทย

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมโรงเรยนเตรยมอดมศกษา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

อำาเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร

ชอโครงงาน ประเพณภไทรำาลกคณะผจดทำา ๑. นายฉายวทย ธรรมชชกลเลขท ๒

๒. นายณรงคฤทธ ขนธวชย เลขท ๓๓. นายพชชากร บตธรรม เลขท ๕๔. นางสาวปภสราภรณ บญเสนาะ เลขท ๑๒๕. นางสาวยลดา สม เลขท ๑๖๖. นางสาวลลตา ปานจนทร เลขท ๑๘๗. นางสาวศรนญา นามธราช เลขท ๒๑๘. นางสาวสนตา แสนหลา เลขท ๒๔๙. นางสาวหทยรตน พรหมศร เลขท ๒๕๑๐. นางสาวอาทตยา เผาพงษ เลขท ๓๐

ระดบชน มธยมศกษาปท ๖/๑๕ครทปรกษาคณครภวนาท พนสวสดโรงเรยน เตรยมอดมศกษา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อำาเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนครปการศกษา๒๕๕๙

บทคดยอ

โครงงานเรอง ประเพณภไทรำาลก มวตถประสงคเพอศกษาความเปนมาและความสำาคญของงานประเพณภไทรำาลก

ประเพณภไทรำาลก คองานประเพณของชาวภไทวารชภม ทถอปฏบตกนมาและเปนวฒนธรรมการแตงกายภไทถน วฒนธรรมการนบถอหลกเมอง แตละปจะมการจดงานภไทรำาลก ซงเปนการนมสการเจาปมเหสกข ในงานจดใหมการฟอนรำาถวายเจาปมเหสกขและผทมารวมงานจะแตงตวในชดภไทหรอภไทประยกต ซงจดขนประจำาวนท ๖ เมษายน ของทกๆป ถอเปนประเพณทสบทอดกนมาอยางชานาน เพราะเมอถงวนท ๖ เมษา ของทกๆป ลกหลานชาววารชภมททยายถนฐานหรอไปทำางานตางจงหวดกจะกลบมารวมประเพณซงเปนการแสดงถงการสบทอดวฒนธรรมประเพณของชาวภไทวารชภม ตลอดมา เพอเปนการอนรกษวฒนธรรม ประเพณอนดงามของชาวภไทวารชภม และเพอเปนการสงเสรมใหเดก เยาวชน ประชาชน ไดตระหนก เหนคณคา ของวฒนธรรมประจำาทองถน

ประเพณภไทรำาลกนนถอเปนประเพณทแสดงใหเหนการอนรกษเอกลกษณของทองถนไดด และแสดงใหเหนวาคนในชมชนยงคงรกษาประเพณนไวไดอยางดและสงเสรมใหเดกเยาวชนประชาชนในชมชน ไดตระหนกเหนคณคาของประเพณภไทรำาลก

กตตกรรมประกาศ

โครงงานประวตศาสตรเรอง ประเพณภไทร ำาลก มขนตอนการ“ ”ดำาเนนการหลายขนตอนตลอดจนระยะเวลาในการดำาเนนงานคณะผศกษา

ไดรบความชวยเหลอและสนบสนนจากบดา มารดา คณะคร และบคคลหลายทาน ซงทำาใหประสบความสำาเรจลลวงไปไดดวยด และซาบซงในความกรณาจากทกทาน ดงน

วาท ร.ต. ชยเดช บญรกษา ผอำานวยการโรงเรยนเตรยมอดมศกษา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทใหความอนเคราะหและอำานวยความสะดวกตางๆ ในการทำาโครงงาน คณครภวนาท พนสวสด คณครทปรกษาโครงงาน ผซงชวยแนะนำาขอมลตางๆ ในการทำาโครงงาน คดกรองขอมล รวมทงอำานวยความสะดวกและดแลควบคมการทดลองจนสำาเรจลลวงไปดวยด

กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒธนธรรม โรงเรยนเตรยมอดมศกษา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทใหคำาแนะนำา สำาหรบการทำาโครงงาน

เพอนๆ หองเรยนพเศษวทยาศาสตร โรงเรยนเตรยมอดมศกษา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทกคนทคอยใหกำาลงใจและชวยเหลอรวมทงใหคำาปรกษาทดตลอดมา

สดทายขอกราบขอบพระคณ บดา มารดา ผเปนทรกยงทใหการสนบสนนปจจยตางๆ ในการทำาโครงงาน คอยใหกำาลงใจชวยเหลอและดแลอยางดตลอดมา

คณความดและประโยชนอนเกดจากการทำาโครงงาน คณะผศกษาขอมอบแตบพการคณาจารยและผมพระคณทงหลายทไดกลาวมาขางตนและรวมถงบคคลทไมไดกลาวถง ทไดใหความชวยเหลอจนกระทงโครงงานของคณะผศกษาประสบความสำาเรจ

สารบญ

เรอง หนาบทคดยอ........................................................................................................................................................กกตตกรรมประกาศ………………………………………………………………………………………………………………………….ขบทท ๑ บทนำา..............................................................................................................................................๑บทท ๒ เอกสารทเกยวของ..........................................................................................................................๒

บทท ๓ วธดำาเนนงาน..................................................................................................................................๑๓บทท ๔ ผลการศกษา...................................................................................................................................๑๔บทท ๕ สรปผล และขอเสนอแนะ...............................................................................................................๑๕บรรณานกรม.................................................................................................................................................๑๖ภาคผนวก......................................................................................................................................................๑๗

- ภาพกจกรรม- ประวตผจดทำาโครงงาน

บทท ๑บทนำา

1.ทมาและความสำาคญของโครงงานงานประเพณภไทรำาลก เปนงานประเพณของชาวภไทวารชภม ทถอ

ปฏบตกนมาเปนประจำาทกป ซงชาวภไทมวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของตวเอง เชน วฒนธรรมการแตงกายภไทถน วฒนธรรมการนบถอหลกเมอง แตละปจะมการจดงานภไทรำาลก ซงเปนการนมสการเจาปมเหสกข ในงานจดใหมการฟอนรำาถวายเจาปมเหสกข และผทมารวมงานจะแตงตวในชดภไทหรอภไทประยกต สวนลกหลานชาววารชภมทยายถนฐาน หรอไปทำางานตางจงหวด จะทราบวามงานประเพณดงกลาวในวนท 6 เมษายน ของทกป โดยไมตองบอกกลาว และจะเดนทางกลบมารวมงานทกป ซงเปนการแสดงถงการสบทอดวฒนธรรมประเพณของชาวภไทวารชภม ตลอดมา ดงนน เพอเปนการอนรกษวฒนธรรม ประเพณอนด

งามของชาวภไทวารชภม และเพอเปนการสงเสรมใหเดก เยาวชน ประชาชน ไดตระหนก เหนคณคา ของวฒนธรรมประจำาทองถน และชวยกนอนรกษวฒนธรรม ประเพณใหคงอยสบไป กองการศกษา เทศบาลตำาบลวารชภมจงไดจดทำาโครงการงานวนภไทรำาลกขน

คณะผจดทำาจงมความสนใจทจะศกษาเกยวกบประวตความเปนมาและความสำาคญของงานประเพณภไทรำาลก เพอเปนการเผยแพรและอนรกษวฒนธรรมทองถน อกทงยงเปนการสงเสรมการทองเทยวของชมชนในอำาเภอวารชภม

2.วตถประสงค๒.๑ เพอศกษาประวตความเปนมาและความสำาคญของงานประเพณภไท

รำาลก๒.๒ เพอใหนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ มความรเรองประวตศาสตร

ไทยในทองถนของตนเอง๒.๓ เพอใหนกเรยนชนมธยมศกษาปท ๖ ไดนำาขนตอนวธการทาง

ประวตศาสตรทไดเรยนสการลงมอศกษาคนควาจรง

3.พนทศกษาดานสถานท : ศาลเจาปมเหสกข ตำาบลวารชภม อำาเภอวารชภม

จงหวดสกลนครบานเลขท 143/1 ถนนสรนทรบำารง ตำาบลวารชภม อำาเภอวารชภม จงหวดสกลนคร

ดานเนอหา : ศกษาประวตความเปนมาและความสำาคญของงานประเพณภไทรำาลก

ศกษาความสำาคญของเจาปมเหสกขทมความเกยวของกบประเพณภไทรำาลก

ดานระยะเวลา : ระยะเวลาในการทำาโครงงาน เรมตงแต มถนายน –สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๙

บทท ๒เอกสารทเกยวของ

การศกษาโครงงานประวตศาสตร เรอง ประเพณภไทรำาลก คณะผจดทำาโครงงานไดศกษาคนควาเอกสารตางๆ ทเกยวของดงตอไปน

2.1 ความเปนมาของประเพณภไทรำาลก2.2 ประวตของอำาเภอวารชภม2.3 ประวตของศาลเจาปมเหสกข2.4 ประวตความเปนมาของภไทกระปอง

๒.๑ ความเปนมาของประเพณภไทรำาลกงานประเพณภไทรำาลก เปนงานประเพณของชาวภไทวารชภม ทถอ

ปฏบตกนมาเปนประจำาทกป ซงชาวภไทมวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของตวเอง เชน วฒนธรรมการแตงกายภไทถน วฒนธรรมการนบถอหลกเมอง แตละปจะมการจดงานภไทรำาลก ซงเปนการนมสการเจาปมเหสกข ในงานจดใหมการฟอนรำาถวายเจาปมเหสกข และผทมารวมงานจะแตงตวในชดภไทหรอภไทประยกต สวนลกหลานชาววารชภมทยายถนฐาน หรอไปทำางานตางจงหวด จะทราบวามงานประเพณดงกลาวในวนท ๖ เมษายน ของทกป โดยไมตองบอกกลาว และจะเดนทางกลบมารวมงานทก

ป ซงเปนการแสดงถงการสบทอดวฒนธรรมประเพณของชาวภไทวารชภม ตลอดมา ดงนน เพอเปนการอนรกษวฒนธรรม ประเพณอนดงามของชาวภไทวารชภม และเพอเปนการสงเสรมใหเดก เยาวชน ประชาชน ไดตระหนก เหนคณคา ของวฒนธรรมประจำาทองถน และชวยกนอนรกษวฒนธรรม ประเพณใหคงอยสบไป กองการศกษา เทศบาลตำาบลวารชภมจงไดจดทำาโครงการงานวนภไทรำาลกขน

ภาคกลางวน - การจดจำาหนายสนคา OTOP - การจดจำาหนายของทระลก เชน บงทง - การจำาหนายพวงมาลย ดอกไม ธปเทยน เพอใหประชาชนไดสกการะเจาปมเหสกข - กจกรรมเผยแพรความรประวตชาวภไทและภมปญญาทองถนของชาวภไท - กจกรรมบรการนวดแผนไทยภาคกลางคน - การรำาถวายเจาปมเหสกข พรอมทำาพธบายศรสขวญ - กจกรรมรวมรบประทานอาหารพาแลงของผมารวมงาน - การจดจำาหนายของทระลก เชน บงทง

- การจำาหนายพวงมาลย ดอกไม ธปเทยน เพอใหประชาชนไดสกการะเจาปมเหสกข - มหรสพคบงน หรอการแสดงกจกรรมของลกหลานชาวภไท

๒.๒ ประวตของอำาเภอวารชภมเมอประมาณป พ.ศ. ๒๓๘๗ ทาวราชนกลไดอพยพครอบครวชนเผาภ

ไท (ภไทกระปอง) มาจากประเทศลาวผานเมองมหาชยกองแกวขามแมนำาโขงมาขนฝงไทยทจงหวดนครพนม โดยไดอญเชญเจาปมเหสกข เทพคบานคเมองมาดวยจนถงเมองสกลนคร ซงสมยนนพระยาประจตตะประเทศธานเปนเจาเมอง ตงถนฐานอยประมาณ ๓ ป จากนนไดรวบรวมพรรคพวกชาวภไทกระปองอพยพตอมงหนาไปทางทศตะวนตกจนมาถงชยภมอนเหมาะสม ไดตงบานเรอนขนบรเวณใกลแหลงนำาและตงชอวา "บานหนองหอย" ตอมาไดตงเปนเมองวารชภมเมอ พ.ศ. ๒๔๔๒ ในสมยพระสรนบรรตน ไดยกฐานะขนเปนอำาเภอและเมอป พ.ศ. ๒๔๕๑ ไดถกยบเปนตำาบลขนเปนกบ อำาเภอพรรณนานคม จนถงป ๒๔๙๖ ไดประกาศจดตงยกฐานะเปนอำาเภออกครง โดยม นายเออน จตรสกล เปนนายอำาเภอคนแรกปจจบนกระทรวงมหาดไทยประกาศเปนอำาเภอชน ๓ เขตการปกครอง ๕ ตำาบล ๗๑ หมบาน

สภาพทวไปอำาเภอวารชภม ตงอยทางทศตะวนตกของจงหวดสกลนครหางจากจงหวดสกลนคร ประมาณ ๗๐ กโลเมตรอาณาเขต

ทศเหนอ ตดตอเขตอำาเภอพงโคน จงหวดสกลนครทศตะวนออก ตดตอเขต อำาเภอนคมนำาอน จ.สกลนครทศตะวนตก ตดตอเขต อำาเภอสองดาว อำาเภอสวางแดนดน จงหวด

สกลนครทศใต ตดตอเขต อำาเภอคำามวง/ อำาเภอวงสามหมอ จ.อดรธาน

๒.๓ ประวตของศาลเจาปมเหสกข

เมอชาวผไทยอพยพขามโขงเดนทางมาถงเมองสกลนคร จงไดเขามาตงทพกชวคราวในสนามมงเมองใกล ๆ บานเจาเมองสกลนคร โดยมผนำาชอวาทาวราชนกลเปนหวหนาควบคมผคนอพยพเขามาใน พ.ศ.๒๓๘๗ ในชวงรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔ เปนสมยทชนกลมเมองตาง ๆ ไดเรยกรองขอตงเปนบานเปนเมองขนหลายแหง ทาวราชนกลซงอดทนมาเปนเวลาแรมป จงขออนญาตพาไพรพลออกไปตงบาน

เมอง แตกลบถกขดขวางไมยอมยกพนทแหงหนงแหงใดใหตงเมอง กลบแตงตงใหบตรทาวราชนกล อกคนหนงเปนนายหมวด นายกองควบคมชาวผไทยแทน

ทาวราชนกลเหนวาการเจรจาไมเปนผลจงนำาอพยพไพรพลมงไปทางทศตะวนตกออกจากเมองสกลนคร เจาเมองสกลนครไดนำาไพรพลออกขดขวางแตกไมเปนผล คงนำาไพรพลออกเดนทางไปตงบานเรอนทบานหนองหอย ใกลกบทตงอำาเภอวารชภมในปจจบน ใน พ.ศ. ๒๔๑๖ ซงเปนระยะเวลาทชาวไทโยย ตงเมองวานรนวาสไดแลว

การตงบานเรอนทบานหนองหอยในระยะนน ถอวายงอยในเขตเมองสกลนคร และเปนเมองทยงมไดรบในตราภมอนญาตใหตงเมอง ดวยปญหาดงกลาวทาวสพรหม บตรทาวราชนกล จงไดขอพงบารมพระพทกษเขตขนธเจาเมองหนองหาน ทาวสพรหม ไดพาบาวไพรเดนทางไปกรงเทพฯ เขารองเรยนตอพระยาภธราภย เสนาบดกระทรวงมหาดไทย เพอใหโปรดเกลาฯ แตงตงเปนเจาเมองแตเนองจากไมมใบบอกของเจาเมองสกลนครกไมอาจนำาความขนกราบบงคมทลได ทาวสพรหมจงเดนทางกลบมาและไดรบการยกบานปาเปาเมองไพร ในเขตหนองหาน ใหเปนเมองของชาวผไทยแทน ตอมาเมอเกดศกฮอใน พ.ศ.๒๔๑๘ กองทพของพระยามหาอำามาตย (ชน) เดนทพขนไปทหนองคาย ทาวสพรหมไดคมเลกไพรของตน ๓๐ คน เขารวมกบกองทพของพระพทกษเขตขนธ เจาเมองหนองหาน ในการปราบฮอ เมอเสรจศกฮอแลว ทาวสพรหมไดทลขอบานผาขาวแขวงเมองสกลนคร เปนเมองขน แตพระยาประจนตประเทศธานคดคาน พระพทกษเขตขนธจงขอตงบานปาเปาเมองไพร เปนเมองวารชภมใหทาวสพรหม เปนพระสรนทรบรรกษ เจาเมองวารชภม ขนเมองหนองหาน เมอ พ.ศ.๒๔๒๐

ในสมยกรมหมนประจกษศลปาคม ขาหลวงตางพระองคสำาเรจราชการหวเมอง มณฑลอดรธาน ไดมคำาสงใหเมองวารชภม โอนมาทำา

ราชการทเมองสกลนคร ใน พ.ศ.๒๔๓๕ โดยไดกรมการเมองวารชภมยงคงตำาแหนงเดมทกคน ใน พ.ศ. ๒๔๔๑ (ร.ศ.๑๑๗) ไดประกาศยกเลกตำาแหนงเจาเมอง อปฮาด ราชวงค ราชบตรมาเปนตำาแหนงขาราชการสวนกลางเชนปจจบน ชาววารชภมเชอในความมจรงของอทธฤทธเจาปมเหสกขของตนวาสามารถเปนทพงในยามคบขนใหตนได ทงยงมเรองเลาสบเนองตอกนมาชานานในอทธฤทธของเจาป ดงความตอนหนงวา

ในสมยอดต ขนเพายาว เจาเมองนำานอยออยหน มบตรชาย ๒ คน ชอเจาหน และเจาหาญ ขนเพายาว ไดปกครองไพรฟาขาแผนดนดวยความสข ผคนมมากดวยทรายหลายดงนำา ตางกมอนจะกน สรางบานแปลงเมอง อยมานานหลายปถงชวงระยะหนงบานเมองประสบภาวะฝนแลง ขาวไรนาเสยหาย เกบเกยวไมไดผล ประกอบกบความแหงแลง มตดตอกนมาหลายป ขนเพายาวพรอมครอบครว บาว นาย ไพร จงไดอพยพลงมาทางใต ขบวนเดนทางรอนแรมผานปา ผานเขา เปนเวลาชานานหลายเดอน เนองจากขบวนประกอบดวยผคนจำานวนมาก ขบวนเดนเทาจงหยดพกผอนตงคายพกแลว จงเดนทางตอเปนอยางนเรอยมา ชวงเวลาหนงขนเพายาวไดสงใหขบวนหยดพก ตงคายพก ณ ทแหงหนงดวยเหนเปนทำาเลทเหมาะ และในวนหนงขณะทผคนตางออกหาเสบยง เจาหาญลกชายขนเพายาว ผนอง ยงกวางตวหนงจนบาดเจบ วงหนไปได เจาหาญจงไดแกะรอยเขาไปอยางใกลชด จนไปพบกวางตวนนนอนตายทหนาเจาหนผเปนพ ตางฝายตางเลยเถยงกนวา กวางตวนนเปนกรรมสทธของตน ตางฝายโตเถยงอยางไมละลดไมยอมกน รอนถงขนเพายาวผเปนบดาตองมาชวยตดสนปญหา ขนเพายาว ตดสนใหกวางตวนนเปนกรรมสทธของเจาหน ทำาใหเจาหาญผเปนนองเสยใจวาบดาไมรก ไมตงอยในสตย เขาขางผเปนพชาย

ความรสกนอยใจทำาใหเจาหาญชกชวนบาวไพร และผรกใครพรอมดวยครอบครวอพยพออกจากขบวนของบดา ไปหาถนทอยใหมปรากฏวามผตดตามไปจำานวนมาก ขบวนอพยพรอนแรมปาอยหลายวน ผคนไดรบความลำาบากเปนอนมาก จงไดหนไปพงผฟา ซงชาวผไทยนบถอเชนเดยวกบชาวฮอ เจาหาญคดวาตอไปขางหนาขบวนอพยพของตนอาจไดรบความลำาบากไดรบอนตรายตลอดจนอปสรรคตาง ๆ อาจถงมศกสงครามเปนแนแท แตกจนใจทชาวผไทยไมมสงศกดสทธทเปนเจายดเหนยว เปนทพงทางใจคมภยใหเลย ครนขบวนอพยพมาถงธารนำาแหงหนง ดานหลงมภเขาใหญมหนาผาสงชน แหงนคอตงบาเจาหาญจงสงใหขบวนหยดและตงคายพกขน และพาไพรพลจำานวนหนงสรางศาลขนหลงหนงดานหลงคายพกหนาผาสงแหง

นนแลวตอมาเมอเหนผคนหายเหนอยแลว จงนำาผคน บาวไพร พรอมใจกนอธษฐาน อญเชญเทพยดาฟาดน เจาภผา เจาปาเจาเขา ใหมาสถตอย ณ ศาลนน ขอใหเปนกำาแพงคมกนขบวนของชาวผไทยตลอดไปครนทำาพธเสรจไดพรอมกนหาดอกไมธปเทยนบชา จดสำารบกบขาวคาวหวานเลยงและเรยกชอเทพสถตอย ณ ศาลแหงนวา "เจาปมเหสกข" ผคนในขบวนตางกรวมฉลองเปนการใหญขบวนอพยพไดรอนแรมเรอยมา คำาลง ณ ทใดกตงคายพก เจอทเหมาะกพกหลายวน ตงคายลงทใดกตงศาลเจาปขนไว เคารพบชามไดขาด จากนนขบวนกมงลงใตเรอยมา พอถงฤดฝนการเดนทางลำาบากกหยดพกขบวน พอเขาหนาแลงกออกเดนทางตอไป ตกบายวนหนงขบวนอพยพผานเขาไปในปาใหญ อากาศรอนอบอาวมากไดเกดไฟปาโดยมไดคาดฝน ไฟไดไหมลกลอมขบวนทกดานอยางรวดเรว ตางคนตางจวนตวไมรวาจะไปทางทศใด เจาหาญเหนจวนตวนกอะไรไมออกจงพนมมอตงจตวงวอนขอความชวยเหลอตอเจาปมเหสกขวา "บดนลกหลานไดรบความลำาบากยงถงคราว

จวนตวไฟปามาถงแลว ขอบารมทานชวยขจดปดเปาชวยคมภยชวยเปนกำาแพงกนไฟปาใหลกหลานดวย ทามกลางเสยงรองครำาครวญกเรยกหา และเสยงกงไมถกไฟปาเผาผลาญ ปาฏหารยของเจาปกปรากฏไฟปาออนตวลง บางกดบ บางกเปลยนทศทาง ไมนานทอง

ฟากแจมใสอากาศโปรงเปนทอศจรรยยงนก คนทงปวงเหนนมตเปนมงคล เมอตงคายพกแรมในคำาวนนน เจาหาญจงใหจดพธบวงสรวงเจาปขน ดงนนการเซนสรวงสำาหรบผตกทกขขอความชวยเหลอจงมมาตงแตนนเปนตนมา

เมอชาวผไทยในสมยของทาวสพรหม ผเปนบตรของทาวราชนกลไดเปนเจาเมองคนตอมา ไดรบพระราชทานทนนามเปนพระสรนทรบรรกษและขอพระราชทานเมองหนองหอยขนเปนเมองวารชภม ในสมยรชกาลท ๕ กไดอญเชญเจาปมเหสกข แลวตงศาลเจาปขนบรเวณทดอนซงเปนปารกทบ หางจากตวเมองประมาณ ๑ กโลเมตร (คอบรเวณบานนายสาย ใกลฝน ในปจจบน) และใชสถานทแหงนเปนทจดพธเซนสงเวยเจาปมเหสกขทกป แตศาลเจาปแหงนไมสะดวกสำาหรบชาววารชภม ทตองการไปไหวเจาปเพราะเปนปารกทบ จงไดสรางศาลจำาลองขนหลงหนงไวทบานเจาจำา (นายทองเพอน เหมะธลน) จวบจนสามารถสรางศาลเจาปมเหสกขจากทดอนมาประดษฐานไวในทแหงน

ชาวผไทยวารชภมมความเชอในความศกดสทธของเจาปมเหสกขวา นอกจากจะสามารถคมครองปองกนภยตาง ๆ ไดแลว การคมครองปองกนอคคภยไหมบาน เมอเกดเหตยงสามารถพงบารมไดอยางชงด นอกจากนยงปรากฏนมตรางของเจาปเปนสตวตาง ๆ เชน เสอลายพาดกลอน งใหญ สนขสขาว หรอปรากฏในความฝนวาเปนชายรางใหญ ผวดำา เสยงดง มอำานาจ แตงกายนกรบโบราณ มอถอดาบ หนาอมเปนลกษณะผด มสกลเปนชนเจาตามบคลกของผนำาทสามารถ

๒.๔ ประวตความเปนมาของภไทกระปองกลาวถงเมอครงภไทอยทเมองนำานอยออยหน  (เมองแถน  เมอง

นานอยออยหน)  ในสบสองจไทในดนแดนแมนำาแทหลวง  (ซงกอย)  หรอแมนำาแดงในปจจบน  ไดกลาวถงขนเพาญาว  เจาเมองนำานอยออยหนมลกชาย  ๓  คน  คอ  เจาหน , เจาหาญ  และเจาหานดง  ขนเพาญาวไดปกครองไพรฟาเจาแผนดนดวยความสขมาชวงหนงบานเมองประสบภาวะฝนแลง  ขาวไร  ขาวนาเสยหาย  เกบเกยวผลไมพออยพอกน  ประกอบกบความแหงแลงมตดตอกนหลายป  อกทงเจาขนตางกขดเคองกน  ขนเพาญาวพรอมครอบครวบาวไพร  จงไดอพยพลงมาทางใตขบวนเดนเทารอนแรมผานภผาปาเขามาเปนเวลาหลายเดอน  เนองจากขบวนประกอบดวยผคนจำานวนมาก  จงเดนทางชาหากพบทำาเลเหมาะๆ  กหยดพกตงคายพก  ๔-๕  วน  ครนพอหายเหนอยรวบรวมเสบยงไดบาง  กออกเดนทางมงหาลงใตตอไปเปนอยางนเรอยมาชวงหนงขนเพาญาวไดสงใหขบวนหยดพก  ณ  ทแหงหนง  ดวยเหนวาเปนทำาเลเหมาะ  วนหนงขณะทตางคนตางกออกหาเสบยง  เจาหนลกชายขนเพาญาวผทยงกวางบาดเจบไดพรอมพรรคพวก  แกะรอยเทาไปอยางกระชนชด  จนไปพบกวางตวดงกลาวไดตายแลว  เปนการบงเอญกวางตวทตามนนอยตรงหนาเจาหานผเปนนอง  ตางฝายตางกทมเถยงกนวากวางควรจะเปนของตนเพราะตนเปนคนยงเจบมา  เหตการณลามปามไป  ดวยตางฝายตางกไมยอมลดละ  รอนถงขนเพาญาว  ผเปนพอตองมาแกปญหาชวยตดสน  ขนเพาญาวดทรปการและซกถามทงสองฝายแลวตดสนใจวา  กวางตวดงกลาวใหเปนของนองชาย  เจาหนเสยใจมาก  เปนวาบดาไมอยในสตยธรรม  ลำาเอยงเขาขางฝายนองไมรกตน  จงไดชกชวนบาวไพร

ผรกใครพรอมครอบครว  อพยพเรยกออกจากขบวนของบดาไปหาถนทอยใหม 

ปรากฏวามผคนตดตามไปจำานวนมาก  ขบวนอพยพรอนแรมไปในปาหลายวน  ผคนไดรบความลำาบากเปนอนมาก  ในอดตภไทเรานบถอผฟา  ซงเปนการถอตามอยางฮออยบาง  เจาหนและบาวไพรไดคดวาขบวนอพยพภไทน  ตอไปขางหนาจะไดพบกบภยอนตราย  อปสรรคตางๆ  ตลอดจนจะตองมศกสงครามเปนแนแทตางจนใจดวภไทเราไมมเจาผยดเหนยว ผนกขวญหรอเปนทพงทางใจชวยคมภยเลย  ครนขบวนอพยพมาถงธารนำาแหงหนงเหนเปนทเหมาะ  จงใหหยดขบวนตงเปนคายพก  เมอคดวาขบวนพรอมอกเมอใดจงจะเรมอพยพกนอกดานหลงของคายพกนนเปนภเขาใหญ  มหนาผาสงชนแหงนดจนคอตงบา  ครนคำาลงเจาหาญจงใหสรางศาลเพยงตาขนหลงคายพกเชงผาสง  ผคนบาวไพรตางพรอมใจกนอธษฐานอนเชญเทพยดา  ฟาดนเจาภเจาผา  เจาปาเจาเขา  ใหมาสถตอย  ณ  ศาลนนและคอยเปนกำาแพงคมภยขบวนของชาวภไทตลอดไปใหอยเปนขวญและกำาลงใจของคนภไททกทดวย  ครนทำาพธเสรจไดพรอมกนจดหาดอกไมธปเทยนบชา  จดสำารบกบขาวคาวหวานเลยง  เรยกชอเทพทสถตอยศาลแหงนนวา  เจาปฯ“   หรอ  เจาปมเหสกข”  ผคนในขบวนตางกฉลองรวมกนเปนพธดวย  เกยวกบความหมายของคำาวา  มเหศกด“ ”  หรอ  มเหสกข“ ”  มความหมายตามพจนานกรม  ปรากฎดงน              มเหศกด   แปลวา  เจาผ  (ซงครงหนงเคยเปนเจาเมองในถนนน  ทเรยกวา  บรรพบรษ)               มเหสกข   แปลวา  เทวดาผเปนใหญ               มเหศ        แปลวา  พระอศวร

ขบวนอพยพไดรอนแรมเรอยมาคำาลง  ณ  ทใดกใหตงคายพก  เจอทเหมาะสมกพกนหลายวน  ตงคายลงทใดกตงศาลเจาปขนไวเคารพบชามไดขาด  มงลงทางใตเรอยมา  พอถงฤดฝนการเดนทางลำาบากกหยดพกขบวน  ครนพอตกหนาแลงกออกเดนทางตอไป  ตกบายวนหนงขบวนอพยพผานเขาไปในปาใหญอากาศรอนอบอาวมาก  บดดลเกดไฟปาโดยมไดคาดฝน  ไฟไดลกไหมรายลอมขบวนทกดานอยางรวดเรวเสยงไฟประทออองไปหมด  บรรดาสตวปากตางวงหนไฟโดยไมคดชวต   บางตววงฝาเขาไปในขบวนเหตการณชลมนคมกนไมอยตางคนตางจวนตวไมรจะหนไปทางทศใด  จะคดดบไฟกเกนความสามารถ  เจาหนเหนจวนตวนกอะไรไมออก  ไพรพลกรอคำาสงอยดวย  จนปญญาเจาหนพลนนกไดจงรองขอความชวยเหลอตอเจาปมเหสกขวา  บดนลกหลานกำาลงไดรบความ“ลำาบากยงถงคราวจวนตวไฟปามาถงแลว  ขอบารมทาไดโปรดชวยขจดปดเปาชวยคมภย  ชวยเปนกำาแพงใหญกนไฟปา  ณ  เวลาบายอนสดแสนจะเกรยวกราดในครงนใหแกลกหลานดวยเถด”                ทามกลางเสยงระงมรองครำาครวญ  เสยงกกองหากน  ประสานกบเสยงประท  กระพอไหมของไฟกลางเปลวไฟรอนระอนน  ปาฏหารยเจาปกปรากฏขนไฟปาไดออตวลงทไมดบกเปลยนทศทางไปในทนท  พลนทองฟาแจมใสอากาศปลอดโปรง  ขบวนอพยพตางกปลอดภยทวกนเปนทนาอศจรรยยงนก  คนทงปวงเหนเปนนมตมงคลอยางยง  แตนนมาหากผใดไดทกขตกระกำาลำาบากอะไร  กไดอาศยบนบานขอพงบารมเจาปชวยเหลอและปดเปาคมภยใหตนตลอดมาจนบดน                เวลาลวงผานไปเปนหลายป  ขบวนอพยพของชาวภไทไดมาถงทเหมาะแหงหนง  อยระหวาง  ฮอมภ“ ”  (ภเขา)  ในภอากใกลแดนญวนและใกลกนกบเมองวงอางคำา  พนทเปนทำาเลเหมาะแกการทำาขาวไร  ปลกพรก  ปลกฝาย  มแมนำาไหลผานจะทำานากทำาได  นำาสายนไหลผานลงไปยง

เมองวงอางคำาซงเปนเมองวงอางคำา  ซงเปนเมองพเมองนองภไทเหมอนกน  เจาหนจงใหตงเมองใหชอวา  เมองกะปอง“ ”  ทงสองเมองนหางหนระยะทางเดนเทา  ๒  วน  (ประมาณ  ๔.๕  กโลเมตร)  กถง                กงดนหรอดนแดนทตงเมองกะปองนน  พวกขาไดมาอาศยอยกอนแลว  ตอมาจงไดเกดรบพงกนขน  ระหวางพวกภไท  (เมองวงอางคำา  เมองกะปอง)  กบพวกขา  ทงสองฝายรบกนอยนานหลายวน  ไพรพลทงสองฝายตางลมตายจำานวนมากแตยงไมมใครชนะ  หวหนาทงสองฝายไดตกลงกนวา  หากจะรบกนตอไปอกกจะยงเสยไพรพลบานเมองกจะเกดยคเขญ  จงไดตกลงเสยงบญกรรมกน  (เสยงอำานาจวาสนา)หากฝายใดสามารถยงหนาผาหนเขา  (ลกธนปกตดหนาผา)  กจะไดเปนเจาเมองและจะไดเปนฝายปกครอง  ฝายใดทแพกจะตองยอมเปนขอยขา  (ผรบใช)  แกอกฝายหนง  พวกขาตางกมนใจวาตนจะเปนผชนะดวยถอวาตนเปนผชำานาญในเรองหนาไม  รจกทำาหนาไมมากอน  ฝมอการยงหนาไมกเปนเลศกวาชาวภไท  ทงยงไดเตรยมการจดสรางหนาไมใหญ  มขายาวถง  ๓  ศอก  เพอหวงจะใหลกหนาไมหรอลกธนมกำาลงมาก  จะไดปกเขาไปในเนอหนผาได  เมอถงวนนดเสยงบญกรรม  หวหนาพรอมไพรพลจำานวนมากกยงไปหนาผาทนดหมาย  ขาเปนฝายยงกอนดวยความมนใจ  เหตการณไมเปนไปดงทคดไว  ลกธนขาวงเขากระทบผาดวยความแรง  ลกธนแตกยบดวยแรงปะทะแลวหลนลงสดน  สวนภไทเปนฝายยงทหลง  เครองมอในการยงกใชธไมไผเลกๆ  เหลาจดทำาเพยงลวกๆ  ปลายลกธนกไมแหลมซำายงเอาขสด  (ชนนางโรง)  ตดไวดวย  เวลายงกนาวตงธนแตเพยงพอสมควร  เมอปลอยลกธนออกไปลกธนกวงไปกระทบหนาผาเพยงเบาๆ  แลวปกตดอยจนพวกขาเหนเปนอศจรรยและยอมแพแกบญวาสนาชาวภไท  ฝายภไทจงไดเปนเจาเมอง  ขาบางสวนทไมพอใจไดหนไป  ชาวภไทกจดสงคนไปกาด

แตไมทน  จงไดตามไปทนกนทเขาลกหนง  ขาไดเขาไปซอนตวอยในถำาตรงหนาผา  ภไทพรอยขาจำานวนมากหายเขาไปในถำาจงไดจดหาพรกแหงนำามาเผามาควเพอรม  (อด)  ใหพวกขาออกมา  พวกขาทนไมไดจงยอมแตโดยด  ผาและชองทางหนาผาทกลาวมา  ผเฒาตางกเรยกวา  ผาบญ“ ”  ผา“กาด”  ผาอด“ ”  ตอมาจนกระทงบดน  พวกขาไดใหนางขาเปนบรรณาการกเจาหนคนหนง  แตดวยความเคยดแคนผกใจเจบในเหตการณรบราฆาฟนกนดวยคนภไทไดลมตายเปนจำานวนมาก  เจาหนจงฆาเสยใหแลเนอสบจน เมองกะปองตงอยทางทศใต  เมองวงอางคำาอยทางเหนอในเขา  เรยกวา  สนภอาก  ทงสองเมองมนำา  เซง“ ”  ไหลผาน  นำาเซงนอดมไปดวยแรทองคำา  ผคนตางกมอาชพใหมเกดขน  คอ  บางคำา“ ”  (รอนแรทองคำา)  ดวยการตกกรวดทรายในลำานำาเซงขนรอน  พอเหนเมดทรายสทองหรอผงทองแลว  กเอาแขวฝายชบเอาขนมาใสภาชนะ  (แขวฝาย  กคอ  ปยฝายทชาวบานจดเตรยมหลงจากดดตดวยคนโตงจนพองไดทแลวกจดทำาเปนหลอดๆ  ขนาดเทานวมอ  เพอนำาไปเขนเปนเสนฝาย)  วนหนงจะไดบางคำาคนละ  ๒-๓  หน  ความจรงชอเดมไมไดมคำาวา  อางคำา“ ”  เปนภาษาภไท  อาง“ ”  แปลวา  หลมหรอบอ  คำา“ ”  กคอทองคำา  อางคำา“ ”  จงแปลวา  บอทองหรอขมทอง  ทศตะวนออกเมองกะปอง  เมองวงขามสนอากไปจะพบหมบานหนองปง  เปนหมบานภไทอยางเราและหากขนเขาไปทางทศตะวนออกอกกจะพบไมลมแบงแดนแกว  ซงถอกนวาเปนเสนเขตระหวางไทยกบญวน  กลาวกนวาเปนสนเขาสงมผาลานหนแผนกวาง  ประมาณ  ๒๐,๓๐  ถง  ๙๐,๑๐๐  เมตร  เปนแนวยาวตดตอกนไปตลอดสนเขา  ตนไมจงขนบนหนไมไดคงมแตนอกแนวหนออกไป  ซงพนดนสนเขาไดลาดเอยงลงไปยงเชงเขา  ทกดานตนไมทเกดขนมาจงหนเหชออกไปคนละทางเพราะถกธรรมชาตกำาหนด

เจาหนเจาเมองกะปอง  มลกชาย  ๒  คน  ชอ  ทาวคำาผงและทาวคำาเขอน  ไพรฟาชาวเมองอยเปนสขสบมา  ครนเมอสนสมยเจาหนแลว  ทาวคำาผงกไดเปนเจาเมองแทน  ไดปกครองไพรฟาเจาแผนดนโดยธรรมสบมาจนชวอายไข  ทาวคำาเขอน  ผนองไดเปนเจาเมองสบตอ  ในชวงเวลาตอนนนไทยไดทำาศกแพรขยายอาณาเขต  รบไดชยชนะตลอดตงแตแควนสบสองปนนาเหนอเมองแถงเรอยไปทางทศตะวนตกจดพมา  ทางใตกจดแหลมมลายไดหลวงพระบาง  เวยงจนทน  การศกตดพนไปถงญวนซงปรากฎวาญวนไดมาตเมองรายทางและเมองชายอาณาเขตไทยอยเสมอ  เพอประสงคจะไดเปนเมองเอออำานวยฝายญวนในการทำาสงครามใหญ  เปนทเกบภาษ  เสบยงอาหาร  และคลงกระสนดนดำา  ทางกรงเทพฯจงมนโยบายใหอพยพคนทอยชายอาณาเขตตดตอแดนญวนใหเขามาใกลพระนคร  กองทพไทยไดออกกวาดตอนผคนตามเมองตางๆ  นำาอพยพมาในพระราชอาณาเขตเปนจำานวนมาก  ชาวเมองวงกไดอพยพมาในครงนดวย  สวนชาวเมองกะปองไดพากนหนเขาปา

ครนกลบเขามาอยเมองกะปองอก  กองทพไทยจงไดเกลยกลอมชวนใหอพยพขามมาตงบานเมองอยทางฝงนไดโฆษณาเชญชวนวาฝงนอดมสมบรณ  ขาวมากปลามน  เขาปาไปหาฟนเวลาชกดงดนฟนกดงหางเตาหางแลนลวนอดมสมบรณ   ทาวคำาเขอน  เจาเมองเหนวา  ภไทกะปองควรจะไดอพยพดวย  ประกอบกบไดทราบจากพนองซงอพยพมาอยแลวไดกลบไปเยยมบานเดมทางฝงซายวา  ภไททไปอยกอน  ทางบานเมองทานใหเลอกทอยทตงเมองตามความพอใจ  จงไดเตรยมการอพยพไว  ยงไมทนจะไดอพยพทานกไดถงแกกรรมเสยกอน  ณ  เมองกะปอง  ทาวราชนกลผเปนลกจงไดพาครอบครวบาวไพร  อพยพเคลอนขบวนมงหนาทางตะวนตกสกรงสยามขามนำาโขงขนฝงไทยตรงพระธาตพนม  ทจงหวดนครพนม  ขบวนในครงนนประกอบดวย ภไทถง  ๔๐๐  ครวเรอนและตรงกบป  พ.ศ. 

๒๓๘๗  ทาวราชนกลและชาวเมองภไทกะปอง  (เมงกะปอง)  ไดอญเชญเจาปมเหสกขเทพคเมองมาดวย  ขบวนมงหนาเรอยมาจนถงจงหวดสกลนคร  ครงนนพระยาประเทศธาน  (คำา)  เปนเจาเมองสกลนคร  ชาวภไทไดหยดขบวนพกอยทหนองสองหองบาง ตรงจวนขาหลวงเกาบางและตรงวดสะพานคำาบาง  หนองสองหองทกลาวถงในทนในปจจบนคอ  สถานประมงหนองหาร  สวนจวนเกาอยทางตะวนตกสนามมงเมอง

ทาวราชนกลเหนวาชาวภไทยอตคดททำากน  ทำาใหกระอกกระอวนใจ  เนองจากภไทตกอยในสถานะ ผอาศยจะคดขยบขยายกตดทของชาวเมอง  โอกาสทจะขยบขยายตงเปนเมองคงจะทำาไดยาก  อกประการหนงชาวภไทคงจะไดรบการบบคนทางใจไมนอย  จงไดนดหมายรวมขบวนอพยพตอไปอก  ณ  วดสะพานคำา เมอขบวนพรอมจงเลอนขบวนมงหนาสตะวนตก  โดยมงจะไปอยกบเมองหนองหาน  ความไดทราบถงเจาเมองสกลนครและไดสงใหพรรคพวกไพรพลทหารออกหามปรามไมใหอพยพ  ฝายตามไดมาทนขบวนทสะพานหนและหนองสนม  ทาวราชนกลเหนดงนนจงรองสงใหทกคนเตรยมพรอมตนเองกไดขบขมาสลาน  (สตะกว)  เขาขวางฝายตาม  ถอดดาบออกเงองาประกาศกองวา  หากขดขวางขบวนอพยพกจะไดเหนกน  ภไททงหมดจะประจญบานฝาออกไปใหได  ฝายตดตามเหนวาเรองจะไปกนใหญถงขนฆาฟนกนจงมไดขดขวางแตไดตามสงเกตการณขบวนอยหางๆ  ขบวนไดมงหนาสตะวนตกผานบานพงขวาง  บานพาน  ผานเลยถงเมองพรรณนานคม  ครนผานพรรณนานคมเขาเขตเมองหนองหานแลว  อปนสยเดมซงเคยอยภเขามาแตไหนแตไรแลว  ไดเปนแรงจงใจใหชาวภไทเหขบวนเลยวซายมงสภพาน  เมอทเหมาะแหงหนงมลำานำาไหลผาน  จงใหหยดขบวนและตงบานใหชอวา  บานพม “ ”  ทตงบานพมไมปจจบนยงมคนเรยกตดปากกนอยวา  บานพมหนองปง   หวยบานพม  อยในทองทอำาเภอนคมนำาอน  

ตอมาผคนมากขนขาวไรไมพออยพอกนตองอดมอกนมอ  ทาวราชนกลและชาวภไทบานพมจงไดตระเวนออกหาทำาเลทเหมาะแกการทำานา  ซงหากพบแลวจะไดตงเปนบานภไทแหงใหมดวย  ไดเดนทางไปถงบานชาวลาวทบานโตน  บานมวง  ไดปรกษาซกถามถงทำาเลทเหมาะกบการตงบานนำาทาอดมสมบรณกบผเฒาผแกทงสองบาน  ผเฒาผแกไดแนะนำาวาใหเดนทางไปทศตะวนออกไดพบทลมเปนเลง  (ทราบลม)  บอนนำาไหลเซาะบอนเคราะหไหลหน  ชาวภไทจงไดเดนทางผานปาดงไปทางตะวนออก  ไดพบทลมเหมาะแกการทำานา  ตรงกลางมหนองนำาอดมไปดวยปลา  ทางทศเหนอหวยปลาหาง  จงเหนพรอมใหตงเปนบานเรอนขน  ณ  ทนนใหชอวา  บานหนองหอย  ภไทกระปองเราไดตงหลกฐานบานเมองลงทบานหนองหอยนเมอประมาณ  พ.ศ. ๒๓๙๐ สวนบานพมนนเมอผคนยายออกไปแลวกกลายเปนบานราง  ผเฒาผแกเรยกวา  บานฮางกกซดา เพราะมสภาพเปนบาน“ ”รางเตมไปดวยตนฝรง  สวนบานโตนและบานมวง  ตอมาผคนไดยายออกไปอยถนอน  บานจงรวงโรยรางไปเลากนวาผคนไดยายไปอยทบานจำาปา

ทาวราชนกลและชาวภไทกระปอง  ตงบานหนองหอยได  ๙  ป  พระยาประเทศธาน  (คำา)  เจาเมองสกลนคร  ไดมาเกลยกลอมใหทาวราชนกลไปขนกบเมองสกลนคร  และสญญาวาหากทาวราชนกลยนยอมไปขนกบเมองสกลนครแลว  เจาเมองสกลนครกจะเปนธระตงบานหนองหอยเปนเมองใหในภายหลง  ทาวราชนกลไมรเทาทนเลหกลของพระยาประเทศธาน  จงไดพาครอบครวบาวไพรสวนหนงไปอยทเมองสกลนคร  (ป ๒๓๙๐ โดยประมาณ)  สวนทางบานหนองหอยนน  พระยาประเทศธานไดแตงตงใหทาวประทม  มาจากเมองจำาปาชนบท ซงเปนคนภไทในตระกลทาวราชนกลเปนผดแลแทนไปกอน  บานหนองหอยกไดขนกบเมองสกลนคร  ทาวราชนกลไดอยทเมองสกลนครเปนเวลา  ๑๗  ป  (พ.ศ. ๒๔๑๖)  จนทาว

ประทมผเปนนายกองแหงบานหนองหอยไดถงแกกรรม  (ทมาแหงนามสกล  วงศประทม)

ลวงมาอก  ๓ ป (ปพ.ศ. ๒๔๑๙)  ทาวราชนกลเหนวาพระยาประเทศธานชกจะไมชอบมาพากลดวยเวลาไดลวงเลยมาตงหลายปแลวเรองขอตงเมองยงไมเรมตนเลยดใจกนมานานแลว  จงทวงสญญากบพระยาประเทศธาน  ดวยอดรนทนไมได  อกประการหนงทานกอายมากแลวเกรงจะเสยการ  ไดรองขอใหดำาเนนการขอตงบานหนองหอยขนเปนเมองไปยงกรงเทพฯ  ตามทไดสญญาไวแกกนเมอกอน  พระยาประเทศธานขดเคองและไมดำาเนนการใหตามประสงค  เมอเหตการณไมเปนไปตามประสงค  ทาวราชนกลจงใหทาวสพรม  บตรชายของทานลงไปรองเรยนตอพระยาภธรอภย  เสนาบดกระทรวงมหาดไทยทกรงเทพฯ  พระยาประเทศธานทราบเรองดงกลาวจงโกรธมากหาวากระดางกระเดองไดสงใหจองจำาทาวราชนกล พรอมครอบครวไวทงหมด  หลกฐานบนทกตางๆ  กไดถกยดไวสน

ทาวสพรมไดเดนทางไปรองเรยนตอพระยาภธรอภยทกรงเทพฯ  วาทาวราชนกล เคยเปนเจาเมองเมอครงยงอยฝงซายมาแลว  บดนไดอพยพมาตงอยทบานหนองหอย  แขวงเมองสกลนคร  ประสงคจะขอตงบานหนองหอยเปนเมองตามตระกลทานเสนาบดจงไดสบประวต  ทาวราชนกลจากเมองตางๆ  ปรากฏหลกฐานเปนทแนชดวาทาวราชนกลและตระกลของทานเคยเปนเจาเมองมากอนตงแตครงเมอยงอยฝงซายแมนำาโขงเมอเหตผลและหลกฐานเพยงพอเชนน  ทานเสนาบดจงใหทาวสพรมนำาทองตราพระราชสห  (หนงสอราชการสงการ) จากกรงเทพฯ  ขนมาสงการใหพระยาประเทศธาน  (คำา)  จดดำาเนนการขอตงเมองใหแกทาวราชนกลเสย  พระยาประเทศธานไมดำาเนนการอยางใด  และไมออกหนงสอรบรองใหดวย

เพยงแตไดปลดปลอยทาวราชนกลพรอมครอบครว  บาวไพร  ใหพนจากการจองจำาเทานน

ในป  พ.ศ. ๒๔๑๙  ปชวด  อฐศก  ทาวราชนกลพรอมครอบครว  พรอมบาวไพรกอพยพออกจากเมองสกลนครมาอยทบานหนองหอยตามเดม  (จลศกราช  ๑๒๑๘)  ครนเหนวาเหตการณปกตสขด  ทาวสพรมจงไดเดนทางไปรองเรยนตอพระพทกษเขตขนธเจาเมองหนองหาน  ซงเปนเมองทางทศตะวนตกและไดขอขนกบเมองหนองหานดวย  ไดขอรองใหพระพทกษเขตขนธรบรองเพอขอยกฐานะบานหนองหอยขนเปนเมอง  พอดกบในชวงนนพระยามหาอำามาตย  (ชน)  เปนแมทพยกไปปราบฮอทเมองเวยงจนทน   โดยไปตงคายอยทเมองหนองคาย  พระพทกษเขตขนธและทาวสพรมไปรองเรยนตอพระยามหาอำามาตย  (ชน) หลงจากททานไดซกถามเรองราวความเปนมาของทาวสพรมแลว  ทานจงรบจะดำาเนนการตงเมองให  แตในขณะนนกำาลงตดพนอยกบการปราบฮอ  จงยงดำาเนนการไมได  หากเสรจการปราบฮอเมอใดแลวใหพระพทกษเขตขนธและทาวสพรมลงไปตดตอทกรงเทพฯ  อกครง

ทาวสพรหมไดจดเลขไพร  จำานวน  ๒๔  คน  เขามาสมทบพระพทกษเขตขนธรวมกบกองทพใหญเดนทางไปปราบฮอถงเวยงจนทนและทงเชยงคำาจนราบคาบ  พอเสรจศกทราบขาววาทาวราชนกล  ผเปนบดาปวยหนกจงไดกลบบานหนองหอย  พอดบดาไดถงแกกรรม  ครนเมอจดงานศพบดาแลวจงไดกลบไปทพอก พระยามหาอำามาตยทราบเรองดงกลาวทำาใหทานรกและเหนใจทาวสพรมมากดวยทาวสพรมเปนคนซอสตยรบราชการดวยความวรยะอตสาหะ  กลาหาญ  จงไดตงใหเปน  พระพรหม“สวรรณภกด”  ปฏบตราชการเปนนายกองสบตำาแหนงแทนบดาพ.ศ. ๒๔๒๐  พระพรหมสวรรณภกดกบพระพทกษเขตขนธเจาเมองหนองหาน ไดลงกรงเทพฯ เนองจากไดแรงสนบสนนและความชวยเหลอจากพระยา

มหาอำามาตย  (ชน)  การดำาเนนการเรองสะดวกขนมาก  พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท  ๕  ไดทรงทราบเรองมากอนแลว  เมอพระพรหมสวรรณภกดและพระพทกษเขตขนธไปถงเมองจงโปรดใหเขาเฝาฯ  ไดทรงชนชมยนดมากและโปรดเกลาฯ  พระราชทานยศและบรรดาศกดใหพระพรหมสวรรณภกดเปนรองมหาอำามาตยเอกสรนทรบรรกษ  โปรดเกลาฯ  ใหตงบานปาเปาขนเปนเมองวารชภมและยบเปนอำาเภอ  เมอ  พ.ศ.  ๒๔๔๐ รองอำามาตยเอกพระสรนทรบรรกษ  ไดรบพระราชทานเครองยศตามบรรดาศกด  ดงน ถาดหมาก  คนโททำาดวยเครองเงน  ๑  สำารบ  (ชด)  เสอเยยรบบลายดนทอง  (เสอยศ)  สปทนทำาดวยแพรหลนแดง ๑ อน  หอกดาบและงาวซงทำาดวยเหลกอยางดอกจำานวนหนง                 พระสรนทรบรรกษ  เกดทเมองกะปอง เมอ  พ.ศ. ๒๓๘๕ กอนภไทจะอพยพ  ๒  ป  ถงแกกรรมทเมองวารชภม  เมอพ.ศ.  ๒๔๕๕ เกบบรรจศพรกษาไว  ๒  ป  ไดรบพระราชทานเพลงศพ  ในปพ.ศ. ๒๔๕๗ และจะขอยกผลงานทานกลาวแตบางสวนทเหนเดนชดดงน  คอ๑. นำาไพรพล  ๒๔  คนรวมกบกองทพพระพทกษเขตขนธ ไปปรามฮอถงทงเชยงคำาและเวยงจนทร๒. คมกองเกวยนเสบยง  ๓๓  เลม  กบไพรพลภไท  ๓๐  คน  ไปชวยกองทพไทยทำาสงครามกบฝรงเศสโดยยกไปทางเมองนครพนม ๓. สรางอโบสถวดสระแกววารราม  วดเกาซงเปนทตงศาลเจาปมเหสกขปจจบน                พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท  ๕  ไดทรงพระราชทานนามสกลแกรองมหาอำามาตยเอกพระสรนทรบรรกษ  กบขนศกดา  โดยอาศยนามของบรรพบรษครงเมออยเมองกะปอง  คอ เอาชอทาวคำาผง ผเปนลงของทาวราชนกล  เปลยนใชศพทใหมใหสละสลวยวา   เหมะธลน“ ”        เหมะธลน  มาจากคำาวา คำา  คอ  ทอง , ทองคำา เปน เหมะ, เหม

        ผง  คอ  สงทละเอยด  , ธล   ดน    ธลน         นำามาตอกนเขาจงเปน เหมะธลน ซงแปลกนดวยความหมายงายงายวา "ผงทอง"

บทท ๓วธการดำาเนนงาน

๑. วสดอปกรณ เครองมอ หรอโปรแกรมทใชในการศกษาโครงงาน ๑.๑ กลองถายถายรป ๑.๒ ยานพาหนะ๒. ขนตอนการดำาเนนงานโครงงาน

ผศกษาไดดำาเนนการตามขนตอนดงน

๒.๑ ขนเตรยมการ๑.กำาหนดเรองทจะศกษา โดยสมาชกประชมวางแผนเลอก

เรองทจะทำาโครงงาน๒.กำาหนดปญหา ตงประเดนการศกษา

๒.๒ ขนดำาเนนการ๑. เดนทางไปยงพนททจะทำาการหาขอมล๒. สอบถามขอมลสมภาษณจากผรในทองถน

๓. สบคนขอมลจากอนเตอรเนต ๔. รวบรวมหลกฐาน หรอรวบรวมขอมล

๒.๓ ขนตดตามผล (Check)๑. ตรวจสอบและประเมนคณคาของหลกฐาน๒. วเคราะหขอมลทหามาได

๒.๔ ขนปรบปรงแกไข (Act) ๑. นำาขอมลทหามาไดนำามาเชอมโยงเรยบเรยงใหสอดคลองกบ

ประเดนทศกษา๒. สรปผลการศกษานำาเสนอโครงงาน

บทท ๔

ผลการศกษา

ผลการทำาโครงงานผลการการทำาโครงงานเรองประเพณภไทรำาลก จากการสมภาษณ

ชาวบานหมบานใกลเคยงและจากอนเทอรเนต  ปรากฏการศกษา  ประเพณภไทรำาลก คองานประเพณของชาวภไทวารชภม ทถอปฏบตกนมาและเปนวฒนธรรมการแตงกายภไทถน วฒนธรรมการนบถอหลกเมอง แตละปจะมการจดงานภไทรำาลก ซงเปนการนมสการเจาปมเหสกข ในงานจดใหมการฟอนรำาถวายเจาปมเหสกขและผทมารวมงานจะแตงตวในชดภไทหรอภไทประยกต ซงจดขนประจำาวนท ๖ เมษายน ของทกๆป ถอเปนประเพณทสบทอดกนมาอยางชานาน เพราะเมอถงวนท ๖ เมษา ของทกๆป ลกหลานชาววารชภมททยายถนฐานหรอไปทำางานตางจงหวดกจะกลบมารวมประเพณซงเปนการแสดงถงการสบทอดวฒนธรรมประเพณของชาวภไทวารชภม ตลอดมา เพอเปนการอนรกษวฒนธรรม ประเพณอนดงามของชาวภไทวารชภม และเพอเปนการสงเสรมใหเดก เยาวชน ประชาชน ไดตระหนก เหนคณคา ของวฒนธรรมประจำาทองถน

บทท ๕สรปผล และขอเสนอแนะ

๑. สรปผลจากการศกษาโครงงานเรอง ประเพณภไทรำาลก คณะผศกษาทราบวา

ประเพณภไทรำาลกเปนประเพณทชาวอำาเภอวารชภมทำาการฟอนรำาถวายเจาปมเหสกขและผทมารวมงานจะแตงตวในชดภไทหรอภไทประยกต ซงแสดงใหเหนวฒนธรรมการแตงกายภไทถนและวฒนธรรมการนบถอหลกเมอง ประเพณภไทรำาลกนนถอเปนประเพณทแสดงใหเหนการอนรกษเอกลกษณของทองถนไดด และแสดงใหเหนวาคนในชมชนยงคงรกษาประเพณนไวไดอยางดและสงเสรมใหเดกเยาวชนประชาชนในชมชน ไดตระหนกเหนคณคาของประเพณภไทรำาลก

๒. ปญหาและอปสรรค ๒.๑ ยานพาหนะในการเดนทาง ไมสามารถทำาการศกษาสถานทจรงไดครบทงหมด ๑๐ คน ๒.๒ แบงเนอหาในการคนควาไดไมเทากน เพราะบางคนไมไดไปศกษาทสถานทจรงจงไมทราบขอมล

๓. ขอเสนอแนะแนวทางในการพฒนา ๓.๑ ควรนำาวธการทางประวตศาสตรไปใชใหถกตองตรงตามหลกการมากขน ๓.๒ ควรสมภาษณหรอสอบถามพดรทอยในทองถนใหมากกวาเดม ๓.๓ ควรทำาการเผยแพรเนอหาโครงงานทจดทำาขน เพอเปนการนำาเสนอเนอหาใหผทสนใจในเรองประเพณภไทรำาลกน และยงเปนอกสวนหนงทชวยในการอนรกษประเพณทองถนของชาวอำาเภอวารชภม

บรรณานกรม

“ความเปนมาของประเพณภไทรำาลก”.(ออนไลน).สบคนไดจาก:http :// www . sakonnakhonguide . com (สบคนวนท ๑๖

สงหาคม ๒๕๕๙).“ประวตของอำาเภอวารชภม”.(ออนไลน).สบคนไดจาก:

http :// waritchaphum . sakonnakhon . doae . go . th (สบคนวนท ๑๖ สงหาคม ๒๕๕๙)“ประวตของศาลเจาปมเหสกข”.(ออนไลน). สบคนไดจาก:

http :// www . prapayneethai . com (สบคนวนท ๑๘ สงหาคม ๒๕๕๙).“ประวตความเปนมาของภไทกระปอง”.(ออนไลน).สบคนไดจาก:

http :// phutaikapong . blogspot . com / p / 3 - 4 - 5 - 2 - 4 . html (สบคนวนท ๒๐ สงหาคม ๒๕๕๙).

แหลงขอมลบคคล“นายปานแกวคำาแสน”.(สมภาษณ).(สบคนวนท ๑๒ มถนายน ๒๕๕๙).

ทอย ๑๔๓/๑ ถนนสรนทรบำารง ตำาบลวารชภม อำาเภอวารชภม จงหวดสกลนคร

ภาคผนวก

ภาคกลางวน

ภาคกลางคน

การสมภาษณคณลงผใหความรเกยวกบประเพณภไทรำาลก

การศกษาสถานททเกยวประเพณภไทรำาลก

ประวตผจดทำาโครงงาน

๑. ชอ สกล– นายฉายวชญ ธรรมชชกล ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๒๗ เดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๑ทอยปจจบน ๔๑๕ หม ๑๑ ต.สวางแดนดน

อ.สวางแดนดน จ.สกลนคร

๒. ชอ สกล– นายณรงคฤทธ ขนธวชย ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๑๘ เดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๑ทอยปจจบน ๘๗ หม ๑๒ ต.สวางแดน อ.สวางแดนดน

จ.สกลนคร

๓. ชอ สกล– นายพชชากร บตธรรม ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๘ เดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๑ทอยปจจบน๑๐๘/๑ หม ๒๐ ต.สวางแดนดน

อ.สวางแดนดน จ.สกลนคร

๔. ชอ สกล– นางสาวปภสราภรณ บญเสนาะ ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๔ เดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๒ทอยปจจบน ๑๑๑/๑ ต.ตาลโกน อ.สวางแดนดน

จ.สกลนคร

๕. ชอ สกล– นางสาวยลดา สม ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๒๕ เดอนสงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๑ทอยปจจบน ๑๖๒ หม ๒ ต.นำาจน อ.เซกา จ.บงกาฬ

๖. ชอ สกล– นางสาวลลตา ปานจนทร ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๑ เดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๑ ทอยปจจบน ๖๒/๔ ต.ดอนเของ อ.สวางแดนดน

จ.สกลนคร

๗. ชอ สกล– นางสาวศรนญา นามธราช ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๒๑ เดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๔๑ทอยปจจบน ๕๐ หม ๘ อ.บานมวง จ.สกลนคร

๘. ชอ สกล– นางสาวสนตา แสนหลา ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๕ กนยายน ๒๕๔๑ทอยปจจบน ๖๑ หม ๔ ต.หนองกวง อ.บานมวง

จ.สกลนคร

๙. ชอ สกล– นางสาวหทยรตน พรหมศร ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๖ เดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๔๑ อาย ๑๘

ทอยปจจบน บานเลขท ๒๑๔/๗ ตำาบลวารชภม อำาเภอวารชภม จงหวดสกลนคร

๑๐. ชอ สกล– นางสาวอาทตยา เผาพงษ ชนมธยมศกษาปท ๖/๑๕

ประวตสวนตววน/เดอน/ปเกด ๒๓ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๔๑ อาย

๑๗ทอยปจจบน บานเลขท ๒๙๕/๑๖ ตำาบลเซกา อำาเภอเซกา

จงหวดบงกาฬ