wes-kaap departement van landbou begrotingspos 1

Wes-KaapDepartement van Landbou

Begrotingspos 1

Wes-Kaapse Regering | Departement van Landbou | Jaarverslag 2013/14 1

Wes-KaapDepartement van LandbouBegrotingspos 1

Wes-Kaapse Regering | Departement van Landbou | Jaarverslag 2013/142

Inhoud:

DEEL A 3

Algemene inligting

DEEL B: 37

Prestasie-inligting

DEEL C: 147

Korporatiewe beheer

DEEL D: 160

Menslike hulpbronnebestuur

DEEL E: 202

Finansiële inligting


Begrotingspos 1


Deel A:Algemene inligting

Algemene inligting van departement 4

Lys van afkortings/akronieme 5

Voorwoord deur die minister/LUR 9

Verslag van die rekenpligtige beampte 10

Verklaring van verantwoordelikheid en bevestiging van akkuraatheid vir die jaarverslag 31

Strategiese oorsig 32

Wetgewende en ander mandate 32

Organisatoriese struktuur 35

Entiteite wat aan die minister verslag doen 36



1. ALGEMENE INLIGTING VAN DEPARTEMENT

Straatadres: Muldersvleiweg Elsenburg 7607

Posadres: Privaatsak X1 Elsenburg 7607

Telefoonnommer: +27 21 808 5111

Faksnommer: +27 21 808 5000

E-posadres: [email protected]

Webwerf: www.elsenburg.com

Provinsiale webwerf: www.westerncape.gov.za


Begrotingspos 1


2. LYS VAN AFKORTINGS/AKRONIEME

AD AdjunkdirekteurADG Adjunkdirekteur-GeneraalAGF Alternatiewe GewassefondsAgri SEB Swart Ekonomiese Bemagtiging vir LandbouAgriSETA Sektorale Onderwys- en Opleidingsowerheid vir LandbouAIBP Assesseringsinstrument vir BestuursprestasieATKV Afrikaanse Taal- en KultuurverenigingBBP Bruto Binnelandse ProdukBGV Beroepsgesondheid en -VeiligheidBGSEB Breedgebaseerde Swart Ekonomiese BemagtigingBGW Beroepsgesondheid en WelstandBKR BeroepskwalifikasiesraamwerkBLWK Bewaring Landbou Wes-KaapBOB Bestuursplan vir Onroerende BatesOOL Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers BPK BeperkBPLA Beleidsplan vir Landbou-aksieBRBS Benoemde RekeningbetalingstelselBSB BeroepspesifiekeBedelingBTW Belasting op Toegevoegde WaardeBVLBN Buro vir Voedsel- en LandboubeleidsnavorsingBRVP Bergrivier-verbeteringsplanCFPPA Centre de Formation Professionelle et de Promotion AgricoleCoQA Mede-innovasie vir Gehalte in Afrika-voedselkettingsDB DiensbillikheidDBP DiensbillikheidsplanDBV-GH Dierebeskermingsvereniging – Goeie HoopDOSOB Departement van Omgewingsake en OntwikkelingsbeplanningDG Direkteur-GeneraalDHN Departement van Handel en NywerheidDKIT Departementele Komitee vir InligtingstegnologieDLBV Departement van Landbou, Bosbou en VisseryeDLOG Departement van Landelike Ontwikkeling en GrondhervormingD: ORM Direkteur: OndernemingsrisikobestuurDOS Departement van OmgewingsakeDPBD Departementele Projekte vir Billike DeelDPTK Departementele ProjektoewysingkomiteeDSA Departement vir Staatsdiens en AdministrasieDVD Digitale Veeldoelige DisketDVOW Departement van Vervoer en Openbare WerkeEDMS. Eiendomme ELOI Elsenburg-Landbou-OpleidingsinstituutE-pos Elektroniese posETB Eenheid vir Tegniese BystandEU Europese UnieEVL Erkenning van Voorafgaande LeerFEH Fasiliteerder vir Etiese HandelFOE Forensiese OndersoekeenheidFRHPOL Finansiële Rekordhoudingsprogram Ontwerp vir die LandbouGA GeografieseAanduidersGEVB Grond- en VeldbestuurGGOP Geïntegreerde Groei-en-ontwikkelingsplanGHLO Grondherverdeling vir Landbou-ontwikkelingGIS GeografieseInligtingstelselGK Gedragskode



GLHP Grond- en Landelike HervormingsplanGLOO Gestruktureerde Landbou-onderwys en -OpleidingGOP Geïntegreerde OntwikkelingsplanneGVSA Grasveldvereniging van Suid-AfrikaGVSSSA Geïntegreerde Voedselsekuriteitstrategie vir Suid-Afrikaha HektaarHAS Higiëne-assesseringstelselHD HoofdirekteurHOO Hoër Onderwys en OpleidingHVD Hoof van DepartementIBSL Inligtingsbestuurstelsel vir LandbouIKT Inligting- en KommunikasietegnologieëIRSA Ingenieursraad van Suid-AfrikaIT InligtingstegnologieIVGGSA Inisiatief vir Versnelde Gedeelde Groei van Suid-AfrikaIVLBN Instituut vir Voedsel-en-landbou-beleidsnavorsingJFS Jaarlikse Finansiële StateKADIS Kaapse Diersiekte-InligtingstelselKBRS Koördinerende Bedingingsraad vir die StaatsdiensKGHO Komitee vir Gehalte in Hoër OnderwysKKIT Komitee vir Korporatiewe Inligtingstegnologie KMLUR Komitee van Minister en Lede van die Uitvoerende RaadKORB Komitee vir Ondernemingsrisiko-bestuurKTKP Komitee vir die Toewysing van Kommoditeitsprojekte LBS Lopende BetaalstelselLED Landbou-ekonomiese DiensteLIBS Laboratorium-inligting-bestuurstelsel LLBS Leerder- en LeerbestuurstelselLNR LandbounavorsingsraadLOGIS Staatsverkrygingstelsel / Logistieke InligtingstelselLOK Landelike OntwikkelingskoördineringLTAS Langtermyn-aanpassing-scenario’sLUR Lid van die Uitvoerende RaadMH Menslike HulpbronneMINTEK Ministeriële Tegniese KomiteeMIS Maatskappy in StaatsbesitMISS Minimum-inligtingsekuriteitstandaardMIV Menslike ImmuniteitsgebrekvirusMLFISA Mikro-landbou-finansieringsinstituutvanSuid-AfrikaMMG Mense met GestremdhedeMOD Millennium-ontwikkelingsdoelwitteMSW Maatskappy Sonder WinsbejagMTBR Mediumtermyn-bestedingsraamwerkMTSR Mediumtermyn- Strategiese RaamwerkMVO Memorandum van OoreenkomsNAGS Nasionale Abattoir-graderingskemaNBAP Nywerheidsbeleid-aksieplanNBGV Nasionale Beheerkomitee op GrondverkrygingN & O Navorsing en Ontwikkeling NGP Nasionale GroeiplanNIP Nasionale InfrastruktuurplanNKR NasionaleKwalifikasiesraamwerkNMMU Nelson Mandela Metropolitaanse UniversiteitNOP Nasionale Ontwikkelingsplan 2030NRO’s NieregeringsorganisasiesNSV Newcastlesiekte-verifikasieNTKB Nasionale Teenkorrupsie-blitslynNTOD Navorsing en Tegnologiese Ontwikkelingsdienste


Begrotingspos 1


NU Nasionale UitkomsNVAO Nuwe Vennootskap vir Afrika-ontwikkelingOAK Opdrag (aan ’n kommissie)OB OntwikkelingsbeplanningOED Ooreenkoms oor Ekonomiese DeelnameOEOS Organisasie vir Ekonomiese Ontwikkeling en SamewerkingOGSA Ouditeur-Generaal van Suid-AfrikaOIA Omgewingsimpak-assesseringOLOP Omvattende Landelike OntwikkelingsplanOLOPA Omvattende Landbou-ontwikkelingsplan vir AfrikaOO Organisatoriese OntwikkelingOPLO Omvattende Program vir Landbou-ondersteuningORB Ondernemingsrisiko-bestuurOSLO Omvattende Strategie vir Landelike OntwikkelingOVI Onafhanklike VleisinspekteurPDGS Primêre DieregesondheidsorgPERSAS PersoneelsalarisstelselPGVS Proaktiewe GrondverkrygingstrategiePHO Program vir Herkapitalisasie en OntwikkelingPJB Program vir Jong BeroepsmensePKGVO Provinsiale Komitee vir Grondverkryging en OorwegingPKR Polimerase-kettingreaksiePNS ProteïennavorsingstigtingPRBS Provinsiale RampbestuursentrumPSD Provinsiale Strategiese DoelstellingPUOW Program vir Uitgebreide Openbare WerkePUV Program vir Uitgebreide VernuwingPVMV Program vir die Versterking van Mededingende VervaardigingPWO Plaaswerker-ontwikkelingREKBEG Gerekenariseerde BegrotingsRHO Raad vir Hoër OnderwysROB Raamwerk vir Omgewingsbestuur RRBS Raamwerk vir Risikobestuur in die StaatsdiensRSG Radio Sonder GrenseRVB Raad van BelanghebbendesSA Suid-AfrikaSAPD Suid-Afrikaanse PolisiediensSAKO Suid-AfrikaanseKwalifikasiesowerheidSARNWB Suid-Afrikaanse Raad vir NatuurwetenskapsberoepeSAVLT Suid-Afrikaanse Vereniging vir Landbou-tegnoloëSBD Senior BestuursdiensSBE Sponsagtige Bees-enkefalopatieSBP Standaard-bedryfsproseduresSETA Sektorale Onderwys- en OpleidingsowerheidSeV Sentrum vir e-VernuwingSFS Sanitêre en Fitosanitêre StandaardeSG Superintendent-GeneraalSIP Strategiese InfrastruktuurprojekteSKD Sentrum vir Korporatiewe DiensteSKOOR Staande Komitee oor Openbare RekeningsSOMK Strategie vir die Ontwikkeling van MensekapitaalTLLE Toekoms van Landbou en die Landelike EkonomieTRRK TussenregeringsreëlingskomiteeVBI Voorheen Benadeelde IndividuVD Veeartsenykundige DiensteVEO Vennootskap vir Ekonomiese OntwikkelingVG VoëlgriepVHB Volhoubare Hulpbronbestuur



VISA Volhoubaarheidsinisiatief van Suid-AfrikaVKB VoorsieningskettingbestuurVLOVN Voedsel-en-landbou-organisasie van die Verenigde NasiesVOG Veeartsenykundige Openbare GesondheidVOO Verdere Onderwys en OpleidingVPI VerbruikersprysindeksVVGVSA Vereniging van Vee- en Gewasseverenigings van Suid-AfrikaVvW Vergoeding van WerknemersWBAJ Wet op die Bevordering van Administratiewe JustisieWBLH Wet op die Bewaring van Landbou-hulpbronneWBOBR Wet op die Bestuur van Onroerende Bates van RegeringWBSF WetopdieBestuurvanStaatsfinansies,1999(Wet1van1999)WBVV Wet op die Beleidsraamwerk vir Voorkeurverkryging, 2000 (Wet 5 van 2000)WESGRO Wes-Kaapse Investerings- en Handelspromosie-agentskapWFBOLG Wet op die Fasilitering van die Bewaring en Ontwikkeling van LandbougrondWG WerkgroepWHO WêreldhandelsorganisasieWIEHV Wyne-inisiatief vir Etiese HandelsverenigingWKDEOT Wes-Kaapse Departement van Ekonomiese Ontwikkeling en ToerismeWKDL Wes-Kaapse Departement van LandbouWKLNF Wes-Kaapse Landbounavorsingsforum WKR Wes-Kaapse RegeringWRBG Wet op Ruimtelike Beplanning en GrondgebruikbestuurWTVBS Werk Teen Vergoeding Buite die StaatsdiensWVI Wet op die Verdeling van InkomsteWVP Wêreldvoedselprogram


Begrotingspos 1


3. VOORWOORD DEUR DIE MINISTER/LUR

Dié jaarverslag is die vyfde en laaste in dié politieke termyn van 2009 tot 2014. ’n Bepeinsing van dié tydperk illustreer die uiteenlopende en uitdagende omgewing waarin landbou daagliks plaasvind. In die afgelope vyf jaar het die sektor te kampe gehad met natuurrampe in die vorm van droogtes, oorstromings en haelstorms. Uitbrekings van dieresiektes het die rooivleis-, skaap-, volstruis- en perdebedryf nadelig geraak, en arbeidsonrus in 2012/13 het verhoudings binne die sektor, asook verhoudings met internasionale kliënte, onder druk geplaas.

Ondanks moeilike bedryfsomstandighede het die Wes-Kaapse landbousektor ’n tydperk van groei en werkskepping in dié tyd ervaar. Dit is opmerklik dat die Departement van Landbou ook in staat was om te voldoen aan die strategiese teikens wat in 2009 gestel is. Ek glo dat die groei van die sektor gedeeltelik verband hou met die departement se keuse van strategiese teikens, en dan die departement se vermoë om aan hierdie teikens te voldoen.

Ons het gesê ons wil landbouproduksie oor ’n tienjaarperiode met 10% vermeerder. Produksie het vermeerder van R24,9 miljard in 2009 tot R30,8 miljard in 2012. Met aanpassings vir inflasie verteenwoordig dit groei van 6.6%. Die 10%-teiken oor tien jaar is dus goed op dreef. Ons het gesê ons wou ons landbou-uitvoerprofiel volhou of moontlik vergroot. Provinsiale uitvoere het gegroei van R13,960 miljard in 2009 tot R16,019 miljard in 2012. Dit verteenwoordig groei van meer as 15%.

Ons het vir onsself die teiken gestel om ’n 60%-sukseskoers te behaal met alle bemagtigingsprojekte in grondhervorming. ’n Onafhanklike oudit is gedoen oor bemagtigingsprojekte in grondhervorming in die Wes-Kaap, en daar is bevind dat 62% van projekte suksesvol was.

Ons het ook daarin geslaag om suksesvol ’n Koördineringsprogram vir Landelike Ontwikkeling in te stel; en ons het daarin geslaag om ’n besproeiingsmoniteringstelsel in reële tyd te ontwikkel en in werking te stel, as antwoord op die steeds toenemende druk op ons kosbare varswaterhulpbron. Daar was die afgelope vyf jaar ook verskeie ander positiewe veranderings in die Wes-Kaapse landbousektor:

• Die kommoditeitsbenadering tot die hervorming van landbougrond en ontwikkelingsprojekte is ontwikkel;

• ’n Kollegeraad is op Elsenburg op die been gebring; • Die Prestige-plaaswerkersforum is tot stand gebring; • ’n Borg uit die private sektor is vir die Plaaswerkerskompetisie verkry; • Die Elsenburg-wynkelder is opgeknap, en nuwe wynkultivars, asook gehaltebrandewyn, word tans

deur die studente geproduseer; • Die Wes-Kaapse Departement van Landbou het lofbetuigings vir vroulike bemagtiging ontvang en

word beskryf as die beste landbounavorsingsdepartement in die land. Die Wes-Kaapse Departe-ment van Landbou word deur die Suid-Afrikaanse Instituut vir Regeringsouditeurs (SAIRO) as die Suid-Afrikaanse Departement met die Beste Jaarverslag vir 2011, 2012 en 2013 genoem.

Terwyl ek oor al die bogenoemde nadink, meen ek dit is regverdig om te sê dat die Wes-Kaapse Landbou in staat was om die storms te trotseer en op die koers gebly het wat hy vyf jaar gelede aan homself gestel het. Dié Jaarverslag is in ooreenstemming met dié tema, en selfs al besin ’n Jaarverslag oor ’n tydperk wat verby is, vul dit my met selfvertroue vir die departement en die rol wat dit sal speel in die toekomstige groei van die Wes-Kaapse landbousektor.

_________________

A WindeMinister van Landbou, Ekonomiese Ontwikkeling en Toerisme Datum: 31 Mei 2014



4. VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE BEAMPTE

4.1 OORSIG VAN DIE WERKSAAMHEDE VAN DIE DEPARTEMENT

Die eksterne ontwikkelingsprogramme van mensekapitaal duur voort en word voortdurend hersien en versterk om die landbou as ’n loopbaankeuse te bevorder. Sestig interne is voorsien van werkplekervaring, van wie 21 geregistreer het vir verdure studie in landbourigtings. Altesame 35 beurse is toegeken in kritieke en skaars vaardighede, en vyf studente volg die Program vir Jong Beroepsmense, van wie vier hul finale jaar gaan voltooi om ’n meestersgraad te verwerf.

Die program van die Landbouvennootskap vir die Ontwikkeling van die Landelike Jeug, wat gemik is op die ontwikkeling van vaardighede hoofsaaklik vir die kinders van plaaswerkers en die landelike jeug, het in die laaste kwartaal begin. Tot dusver is 25 beurse en vyf stipendiums toegeken, waarvan 15 toegeken is deur die Gestruktureerde Landbou-onderwys-en-opleidingsprogram (GLOOP). Vyf miljoen rand is begroot vir die komende boekjaar. Prosesse is ook onderweg om vennootskappe aan te gaan met gasheerwerkgewers in die eksterne landboubedryf. Hulle tree op as mentors vir jongmense wat in landbou belangstel en as interne werk. Die keuringsproses vir die toekenning van nog 30 beurse is afgehandel en die toekenning sal in die eerste kwartaal van 2014/15 gedoen word.

Sekuriteit het by etlike dienspunte ’n groot uitdaging vir die departement ingehou, maar veral by die hoofkantoor. Dit was vir die departement kritiek om diensverskaffers aan te stel om ’n volhoubare sekuriteitsoplossing te ontwikkel. Die inwerkingstelling van strenger sekuriteitsmaatreëls en die installering van tegnologie in samewerking met die Departement van Gemeenskapsveiligheid het tot ’n aansienlike vermindering van oortredings gelei.

Die FruitLook-webportaal is weer eens vir die 2013/14-besproeiingseisoen geaktiveer. Die webportaal voorsien weekliks intydse inligting aan boere oor die werklike watergebruik vir vrugtegewasse en agt ander parameters. Dit sal hulle bystaan om hul gebruik van water vir landbou te optimaliseer en sal ook besparings op die gebruik van elektrisiteit en bemesting tot gevolg hê. Tans is 507 mense geregistreer as gebruikers van die data, wat insluit boere, spesialis-voorligtingsbeamptes, wetenskaplikes en navorsers. Altesame 802 besproeiingsblokke is in 2013/14 op die webportaal geregistreer. Dit verteenwoordig ’n oppervlakte van 12 047 hektaar, met 15 hektaar die gemiddelde grootte van ’n besproeiingsblok

Altesame 29 076 hektaar landbougrond is deur die omheiningskema teen roofdiere beskerm. Dit is in werking gestel deur die benutting van die omheiningtoewysing van R4,1 miljoen, wat 35 338 persoonsdae werk geskep het. Altesame R21,2 miljoen is as droogtehulp uitbetaal aan boere in die droogtegeteisterde Sentraal-Karoo.

Die departement is ’n kernrolspeler saam met die Departement van Omgewingsake en Ontwikkelingsbeplanning (DOOB) om ’n Omgewingsbestuursraamwerk (OBR) vir die Sandveld-gebied te ontwikkel. Die OBR sal omgewingsinligting voorsien wat in berekening gebring moet word vir die evaluering van aansoeke om omgewingsmagtiging wat ingevolge omgewingsimpak-assesseringsregulasies (OIA-regulasies) ingedien is. Daar word voorsien dat die Sandveld-OBR verder sal gaan en effektief ’n vlak van inligting sal verskaf wat die inwerkingstelling van proaktiewe plaasvlakbeplanning sal moontlik maak. Daarom sal daar nie verdere aansoeke om omgewingsmagtigings deur individue nodig wees nie.

Die departement het voortgegaan met die kommoditeitsbenadering en altesame 67 projekte deur die kommoditeitsprojektoewysingskomitees (KPTK’s) ondersteun, naamlik wyndruiwe (8), vrugte (14), tafeldruiwe (3), grane (4), groente (16) wat groentesaad insluit, diere (10) wat varkboerdery, bief en pluimvee, skape en wol (8) insluit, asook akwakultuur (4). Boonop is 44 mentors deur die kommoditeitsbenadering aangestel om mentorskap-ondersteuning aan kleinboere te voorsien.

In dié tydperk het die departement volgens sy strategiese doelwit ’n eksterne evalueringstudie oor landbougrondhervorming voltooi, wat ’n slaagsyfer van minstens 60% met grondhervormingprojekte


Begrotingspos 1


verseker. Die studie het gefokus op ’n voorbeeld van altesame 246 landbougrondhervormingsprojekte wat sedert 2009 ondersteun is. Dit was gebaseer op vyf kritieke suksesfaktore, naamlik versekerde verbindings met markte, finansiële bestuur, optekening en herbelegging in die sake-onderneming, ontwikkeling en inwerkingstelling van ’n langtermyn-sakeplan en nakoming van arbeids- en belastingwette. Die studie het dan ook ’n slaagsyfer van 62% aan die lig gebring. Vervolgens sal die departement ’n plan bedink om te reageer op die 38% wat onsuksesvol bevind is, vir inwerkingstelling in die nuwe boekjaar.

Polimerase-kettingreaksie (PKR)-toerusting is by die geakkrediteerde veeartsenykundige laboratorium afgelewer. Dit het ingesluit ’n eenrigtingvloei-eenheid (plaatjiesvloei-eenheid) wat ’n bankbovlak-werkarea verskaf wat geskik is om reageermiddels op te stel vir PKR-toetsing. Dit verseker die skeiding van werkareas vir PKR-toetsing en verminder die risiko van besmetting van monsters. Die afdeling het ook ’n konvensionele PKR-instrument van BIO-RAD ontvang om die huidige instrument te vervang, wat ouer as tien jaar was. Die ou instrument is beëindig en word nie meer deur die verskaffers ondersteun nie. Die nuwe instrument sal gebruik word om newcastlesiekte (NS)-PKR-ontledings te doen.

Die Laboratorium-geïntegreerde-inligtingstelsel (LIMS)-programmatuur, wat gebruik word om data elektronies te verwerk en te stoor, is gemoderniseer tot LIMS weergawe 6. Daar is baie verbeterings in die nuwe weergawe. Die nuwe weergawe sluit byvoorbeeld “instrumentpanele” in, wat aan tegniese en administratiewe personeel die geleentheid gee om ’n opsomming van alle uitstaande werk in hul respektiewe afdelings te bekyk.

Die mandaat vir landbounavorsing en -ontwikkeling van die departement, soos uitgevoer deur die program: Navorsing- en Tegnologie-ontwikkelingsdienste (NTOD), is uitgevoer soos wat beplan is in ’n omgewing van stabiele dienslewering. Die strategiese doelwitte van dié program het ingesluit navorsing, ontwikkeling en aanpassing van gepaste tegnologieë om volhoubare produksie te verseker, die verspreiding van navorsingsinligting in ’n gebruikersvriendelike formaat en die vestiging en uitbreiding van proewe en demonstrasieblokke op die sewe navorsingsplase ter ondersteuning van ’n bemagtigende navorsingsomgewing binne die spesifieke distrikte van die Wes-Kaap.

Omvattende en kliënt-gefokusde navorsingsprogramme en projekte in diere- en plantwetenskappe is uitgevoer met behoorlike oorweging vir die behoeftes en uitdagings van kommoditeite en ander belanghebbendes. Tegniese advies en lewering van diagnostiese dienste aan ’n verskeidenheid interne en eksterne kliënte is uitgebrei in ’n poging om insetkoste te verminder en produksievlakke te vermeerder met die einddoel om landbouproduksie oor die volgende tien jaar met 10% te vermeerder.

Die jaar het met 88 navorsingsprojekte begin nadat die res van die finale verslae ingedien en nuwe projekte goedgekeur is in die vorige boekjaar. Ses projekte is in 2013/14 gesluit, terwyl 22 nuwe projekte deur die navorsingsprojekkomitee goedgekeur is. Dit bring die totale getal projekte wat in 2013/14 in werking gestel is, op 104 te staan.

Ten einde kleinboere en kommersiële boere wat teen klimaatsverandering gehard is te laat groei, is die klimaatslim landbouproduksiefokus verskerp. Die bewaringslandbouprogram en volhoubare boerderypraktyke op proefplase is uitgebrei. Insette is gelewer aan verskillende nasionale en provinsiale strategieë, planne en dokumente in dié opsig. Nuwe en aangepaste tegnologie wat uit voorpunt-navorsingpogings gegenereer is, het en sal verseker dat produsente volhoubaar en mededingend sal wees met beperkte natuurlike hulpbronne (veral water) en die veranderende omgewing (met betrekking tot waterbeskikbaarheid, rampe en ander uitwerkings van klimaatsverandering).

Die rol van die landbousektor ingevolge die Groenekonomie is verder vergroot met deelname aan verskillende werkgroepe van die provinsiale strategiese doelwitte (veral PSD 1, 7 en 11), en bystand in die skepping van ’n bemagtigende omgewing vir Groenekonomie-inisiatiewe sal binne die sektor van stapel laat loop en aanvaar word.

Interaksies tussen navorsers, bedryfsorganisasies en boere was weer eens uiters aktief, wat gelei het tot ’n meer as die verwagte getal afsprake met die bedryf om navorsingsverwante kwessies en uitdagings vir



die bedryf te bespreek. Dié vergaderings het nie net die geleentheid aan navorsers gegee om tegniese inligting aan kliënte te versprei nie, maar het ook die navorsingsbehoeftes en -uitdagings van kliënte aan navorsers oorgedra, en die daaropvolgende opstelling van die navorsingsportefeulje.

Die portefeulje vir tegnologie-oordrag, op wetenskaplike sowel as populêre vlak, was omvattend. Altesame 36 wetenskaplike referate is gepubliseer, terwyl 91 voorleggings by wetenskaplike geleenthede gedoen is. Aan die populêre kant is 149 voorleggings gedoen by geleenthede waar tegnologie oorgedra is, terwyl 126 artikels vir die populêre media geskryf is. Boonop is 42 radiopraatjies uitgesaai. Die navorsingspan het tien geleenthede vir tegnologie-oordrag gereël, waaronder die Outeniekwa-60-jaar-vieringsgeleentheid en -inligtingsdag. Dit het meer as 400 boere en ander betrokkenes gelok, en die departement is weer eens geprys vir die baanbrekerswerk wat gedoen is op die gebied van weiding- en suiwelnavorsing, en vir die manier waarop dit sy proefplase bestuur sodat dit sentrums van uitnemendheid bly. Altesame 18 inligtingspakke is ontwikkel en aan die kliënte by die onderskeie geleenthede uitgedeel.

Samewerking met nywerheidsvennote het uitgebrei. Versoeke wat ontvang is om as studieleier of mede-studieleier vir nagraadse studies op te tree, het die belangrikheid van navorsingsnetwerke beklemtoon, asook die vennootskappe tussen die departement en verskillende tersiêre inrigtings, en die rol in die bou van menslike vermoë as deel van ons poging om ’n nuwe geslag boere, navorsers en tegniese steunpersoneel te bou.

Ondersteuning van internasionale promosie-geleenthede het enorm bygedra tot die vermeerdering van wynuitvoere in nuwe markte. Een van die opmerkenswaardige neigings in dié verband is dat China in die afgelope twee jaar een van die toptien-uitvoerbestemmings vir Suid-Afrikaanse wyn geword het. In die 2013/14-boekjaar het 16 wynmaatskappye deelgeneem aan die Yantai- Internasionale Tentoonstelling, terwyl die Beijing-wynproe tien Chinese wyninvoerders tot die geleentheid bygevoeg het om altesame 26 maatskappye te vorm. Meer as 50 Suid-Afrikaanse wynmaatskappye is by die onderskeie geleenthede verteenwoordig, omdat die invoerders elk ’n aantal maatskappye in hul portefeulje het. ’n Ander ontwikkeling in wynuitvoere is dat Kenia, Angola en Nigerië China in die eerste kwartaal van 2014 verbygesteek het. Dit kan toegeskryf word aan stadiger ekonomiese groei, kostebesparingsmaatreëls en geweldige kompetisie in China. Dit is belangrik om daarop te let dat dié neiging by verpakte wyn waargeneem word. Dit beklemtoon die belangrikheid van die Afrika-mark en ’n behoefte om meer in dié mark te belê om verdere moontlike geleenthede benewens wyn te ontsluit.

Die GLOO-program het steeds ’n groot verskeidenheid geakkrediteerde opleidingsprogramme en vaardigheidsopleiding gebied in die spektrum van Hoër Onderwys en Opleiding (HOO) en Verdere Onderwys en Opleiding (VOO) aan deelnemers en moontlike deelnemers in die landbousektor in die provinsie.

Op HOO-vlak het die GLOO die volgende programme in die 2013- akademiese jaar gebied: Baccalaureus-graad in Landbou (BAgric), Sertifikaat in Perdbeheersing en Voorbereidende Perdrylesse, en die Diploma en Hoër Sertifikaat in Landbou. Altesame 442 HOO-studente het in 2013 geregistreer, met ’n totaal van 96 billikheidskandidate. Altesame 102 studente het van HOO-programme gegradueer, met 170 deelnemers wat die nege geakkrediteerde kortkursusse suksesvol voltooi het. Die eerste module van die Kaapse Telersklub se Perdeprogram is van Maart tot Oktober 2013 aangebied. Altesame 44 leerders het deelgeneem aan die eerste vlak van die program en 40 studente het die eindeksamen geslaag.

Altesame 20 nuwe beurse en 30 bestaande beurse is toegeken aan die studente uit die program se eie begroting. Nog R1,502 miljoen is verkry van eksterne borge vir beurse vir 48 studente. Leerlingskapprogramme (ses soorte) en verskeie kort vaardigheidskursusse is aangebied en in Desember 2013 het 80 leerlingskapstudente gegradueer. AgriSETA, wat ook die instituut geprys het vir die hoë standaard van gehaltebestuur wat behaal is, het die sertifikate van bevoegdheid uitgereik. Altesame 15 van dié gegradueerdes het van die VOO-vlak tot in HOO-programme gevorder, van wie 14 aanvaar is vir die Hoër-Sertifikaat-program en een het vir die BAgric-graad ingeskryf.


Begrotingspos 1


Die aanbieding van die leerlingskapprogramme het weer ’n geleentheid geskep vir nog 55 leerders om in Januarie 2014 in te skryf vir leerlingskapopleiding op NKR vlak 4. Nege van die 55 ingeskrewe studente werk op verskillende plase in die Wes-Kaap.

Kort vaardigheidskursusse is gebied aan altesame 2 700 landboubegunstigdes in die provinsie. Die aantal opleidingsbegunstigdes vir sowel boere as plaaswerkers het toegeneem danksy die sterk vennootskap tussen die GLOO- en Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers programme (LOOP-programme), wat gelei het tot gesamentlike koördinasie en die uitrol van opleiding binne die streke. ’n Groot deel van die begunstigdes het die Omvattende Landbousteunprogram (OLSP) en ILIMA/LETSEMA-begunstigdes verteenwoordig. In gevalle waar die GLOO vermoë kortgekom het, het Casidra (Edms.) Bpk. gehelp deur opleiding van begunstigdes te fasiliteer en te koördineer.

Die Landelike Ontwikkelingskoördinasieprogram (LOKP), deur sy Ontwikkelingsbeplanning (OB)-subprogram, speel die provinsiale koördinasierol vir die uitrol van die nasionale Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (DLOGH) se Omvattende Landelike Ontwikkelingsprogram (OLOP), en is ’n kerndrywer in die behaling van PSD11. Deur middel van dié program is 16 landelike ontwikkelingsnodusse sedert 2010 regoor die provinsie geaktiveer, waarvan vier die fokus was van aktivering in die 2013/14-boekjaar. Hoewel die beplande getal nodusse vir insluiting in die program teen 2014 oortref is, is dit belangrik om daarop te let dat die klem wanneer vorentoe gekyk word op die uitbreiding van ontwikkelingswerk in elke nodus sal val, in die rigting van ekonomiese ontwikkeling eerder as omvangryke geografiese uitbreiding van die program. Beplanning vir uitgebreide vermoë in die OB-subprogram sal ’n direkte uitwerking hê op die departement se beantwoording van die eis om die prestasie van belanghebbende partye te koördineer om die regering se bereik te versterk en ’n uitwerking op hierdie landelike ontwikkelingsnodusse te hê in die 2014/15-boekjaar.

Na aanleiding van die wydverspreide arbeidsonrus in die landelike gebiede van die Wes-Kaap in die laaste kwartaal van 2012 is ’n 12-puntplan as antwoord vir plaaswerkers ontwikkel en in werking gestel. Een van dié antwoorde was die aanstelling van ’n paneel bestaande uit algemeen aanvaarde, onpartydige en prominente persone wat sou luister na die persepsies en ervarings van alle individue in die landbousektor en in landelike gebiede. Die daaropvolgende kontekstuele verslag, “Toekoms van Landbou in die Landelike Ekonomie(TLLE)”, is op 18 Oktober 2013 uitgereik en 120 spesifieke intervensies, wat in vyf temas byeengebring kan word, is aanbeveel. Dié temas is:

a) dialoog en die skepping van vennootskappe;

b) ontwikkeling van die landelike ekonomie en kleinboere;

c) grondhervorming;

d) landelike arbeidsmark en arbeidsverhoudinge; en

e) nedersettingspatrone in en maatskaplike dimensies van landelike gemeenskappe.

Vanweë die wye omvang van die intervensies word antwoorde vereis van al drie sfere van regering, en ook van ander belanghebbendes (werkgewers, werknemers en ander nieregeringsorganisasies) in die landbousektor. Nietemin is konsensus bereik dat een intervensie, die sogenaamde “FARE for All”-konsep, tot ’n uitvoerbare projek ontwikkel behoort te word. Die onderliggende beginsel van dié konsep is die ontwikkeling van wedersydse vertroue deur gesamentlike verantwoordelikheid te aanvaar vir die probleme wat die sektor in die gesig staar.

Die bewaring van veiligheid en sekuriteit was besonder uitdagend, veral in die vroeë deel van die jaar toe die departement en sommige van sy afgeleë dienspunte voortdurend geteister is deur sekuriteitskendings. Die inwerkingstelling van strenger sekuriteitsmaatreëls en -tegnologie in samewerking met die Departement van Gemeenskapsveiligheid het gelei tot ’n aansienlike vermindering van sekuriteitskendings. Die vestiging van ’n sekuriteitsvermoë binne die departement en die verkryging van ’n sekuriteitsdiens wat ’n holistiese sekuriteitsoplossing bied in teenstelling met blote toegangsbeheer sal ’n kernfokusarea vir die 2014/15-begroting wees wat aan sekuriteitsdienste toegewys word.



Die onderhoud van die departementele infrastruktuur, geboue wat sy erfenisgeboue insluit, en nuwe kapitaalprojekte soos ’n nuwe navorsingsgebou, sal ’n uitdaging wees terwyl ons met ander departemente meeding om ’n beperkte provinsiale begroting.

Ondanks die inwerkingstelling van die Beroepspesifieke Bedeling (BSP) vir die beroepsgroep professionele ingenieurs en ingenieurstegnici bly die geslaagde werwing van ervare aansoekers wat professioneel geregistreer is ’n voortdurende uitdaging.

’n Toename in natuurrampe is die laaste paar jaar in die provinsie ervaar. Die administratiewe en tegniese ondersteuning aan grondbesitters wat deur dié rampe geraak is, skep ’n administratiewe, finansiële en menslike hulpbron-ooreising van die beperkte aantal ingenieursbeamptes van die program: Volhoubare Hulpbronbestuur (VHB). Taamlik dikwels lei die reaktiewe aard van rampbestuur tot ’n vertraging van ander ingenieursverwante projekte soos LandCare en infrastruktuurprojekte vir kleinboere. ’n Toewysing van R1,517 miljoen vir 2013/14 is ontvang en nog R188,746 miljoen sal in die volgende jare ontvang word vir die 2011/12-vloedhulpskema met geen finansiering vir die inwerkingstelling van die skema nie.

Die besluit van die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye (DLBV) om finansiering te heradresseer wat vir die suiwel- en graankommoditeite bestem was, het boere in dié subsektore negatief geraak. Boonop het dié besluit die algehele bereiking van teikens benadeel omdat toelae-finansiering nie gebruik kon word om boere in dié subsektore te ondersteun nie.

Weens langdurige en ingewikkelde prosesse en prosedures waarmee vakante poste in die program: Veeartsenykundige Dienste (VD) gevul word, is die program nadelig geraak wat betref werklike dienslewering aan kliënte, onderbesteding van begrotingstoewysings en probleme in die behaling van transversale en provinsiale prestasieteikens. ’n Goeie voorbeeld is die algehele tekort aan personeelvermoë wat dienslewering in die subprogram: Uitvoerbeheer in VD ernstig gekortwiek het.

Die heersende gevaar van voëlgriep (VG) vir die volstruistroppe, veral in die Oudtshoorn-omgewing, asook die onsekerheid in die bedryf, het planne genoodsaak om die kudde met twee terreine buite die streek te beveilig. Die fasiliteit by Kromme Rhee is geregistreer as ’n tweede EU-goedgekeurde volstruisboerderyterrein, terwyl die Nortier-terrein in 2014/15 voltooi sal word. Die uitdagings in die volstruisbedryf het afgeplat en produsente pas stadig aan by nuwe regulasies en die produksie-omgewing in die bedryf. Die behoefte aan die 2014-Volstruisveiling, wat genetiese materiaal van voortreflike gehalte aan die bedryf beskikbaar stel, is bevestig en beplanning vir dié geleentheid (in April 2014) het begin.

’n Kwessie wat hernude aandag ontvang, was die integrasie van die navorsingsbedrywighede en -uitsette op die agenda vir dienslewering en opleiding van respektiewelik die voorligtingsbeamptes en lektore. In dié opsig is die uitgebreide benutting van proefplase vir meer praktiese ervaring op die plaas vir studente bespreek en inwerkingstellingplanne is ontwikkel. Die navorsing- en tegniese span is ook betrokke by bloksessies van die program: OOL, terwyl hulle ook klasgee en modereer vir die program: GLOO.

Onderhoud of vervanging van navorsingstoerusting het meer aandag gekry omdat ons navorsingondersteuning afhanklik is van behoorlike en betroubare toerusting en infrastruktuur.

Die bou van menslike kapasiteit in die navorsing- en tegniese velde van die program: Navorsing- en Tegnologie-ontwikkelingsdienste (NTOD) het hoog op die agenda gebly, veral met die afname van studente in landbou, huidige navorsers en tegnici wat ouer word en die vereistes van die Suid-Afrikaanse Raad op Natuurwetenskaplike Professies (SARNWP) soos wat dit uiteengesit is in die BSB vir wetenskaplikes en tegnici.

Die program: NTOD is aktief betrokke in verskeie interne en eksterne studenteprogramme en -inisiatiewe. Boonop is ’n omvatte Menslike Hulpbronplan (MHP) vir die program saamgestel wat as bloudruk sal dien vir aanstellings, diensbillikheids (DB)-teikens, opvolgingsbeplanning en kapasiteitsontwikkelingsinisiatiewe oor die volgende vyf jaar. Voorts is ’n memorandum van ooreenkoms (MVO) met Melk SA onderteken wat ook aandag sal gee aan vaardigheidsontwikkeling in die suiwelbedryf. Die bestaande MVO met die


Begrotingspos 1


Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit(NMMU) word tans hersien en sal uitgebrei word sodat dit alle vaardigheidsontwikkeling en loopbaanvorderingsinisiatiewe tussen die twee partye insluit.

Die uitdaging van nakoming wat toegang tot markte in bestaande en moontlike markte bedreig, het daartoe gelei dat die departement etiese handelsinisiatiewe van die Wynbedryf se Etiese Handelsvereniging (WBEHV) gesteun het, asook die vrugtebedryf se Volhoubaarheidsinisiatief van Suid-Afrika (VISA). Die departement het R1 miljoen aan elke bedryf toevertrou om dié inisiatiewe in werking te stel en uit te brei.

Daar is ’n baie groot aanvraag na leerlingskapprogramme. As ’n mens dit in gedagte hou dat verskillende teikengroepe vir leerlingskapprogramme (volgens aanvraag) verskillende benaderings vereis, bly die gebrek aan voldoende gefinansierde lektorsposte ’n uitdaging. Voorts bestaan ’n selfs groter aanvraag na verskillende geakkrediteerde asook niegeakkrediteerde kort vaardigheidskursusse. Die huidige menslike hulpbronvermoë is nie voldoende om te voldoen aan die groeiende aanvraag na opleiding om geskikte en doeltreffende dienslewering te verseker nie. Die vul van lektorsposte en die omset van doserende personeel bly problematies omdat ’n skaarste van toepaslik gekwalifiseerde kandidate ervaar word, wat die gebruik van eksterne fasiliteerders asook kontrakpersoneel vermeerder.

Studente se gebrek aan vaardigheid in wiskunde en wetenskap, die hoë koste van die voorsiening van opleiding en bekostigbaarheid van klasgelde teenoor ’n groter aanvraag na opleiding en die gee van aandag aan die verskillende taalbehoeftes van leerlinge bly die vernaamste uitdagings van die program: GLOO.

Die wansporing tussen die DLOGH se grondleweringsproses en landbou-ondersteuningsprogram van dié departement het ’n vername uitdaging in die jaar gebly en sal in 2015 ’n prioriteit bly.

Die Departement van Landbou is die bewaarder van die PSD11: Skepping van geleenthede vir groei en ontwikkeling in landelike gebiede. In die voorafgaande boekjaar is die relevansie en doeltreffendheid van dié PSD geëvalueer op ’n Driejaarlikse Landbouberaad en ná goedkeuring deur die kabinet is die aanbevole veranderings tydens dié boekjaar in werking gestel. Die belangrikste veranderings was: kombinering van werkgroepe vir “landbouproduksie” en “voorligtingsvernuwing” tot ’n enkele werkgroep, verandering van die bedrywighede van die “marktoegang”-werkgroep en byvoeging van “mensekapitaalontwikkeling” as ’n afsonderlike werkgroep.

Die Landbouvennootskap vir Landelike Jeugontwikkeling is in die laaste kwartaal in werking gestel en sal steeds verseker dat die genoemde teikens vir vaardigheidsontwikkeling bereik word.

Die departement is ’n kernrolspeler in die Bergrivier-verbeteringsplan (BRVP), wat daarop gemik is om die watergehalte in die Bergrivier te verbeter en gevolglik die bestaan van al die mense wat aan die 260 km lange rivier woon, sal verbeter.

Die Bergrivier-uitheemse-plantegroei-verwyderingsprojek het reeds groot waarde getoon in die bevordering van die Groenekonomie deur geldelike waarde tot uitheemse biomassa by te voeg. Dit kan lei tot die begin van die einde van een van ons grootste bedreigings vir biodiversiteit in Suid-Afrika, naamlik besmetting deur uitheemse plantegroei. Die einddoel van dié projek is die herstel van die belangrikste rivierstelsel in die Kaapse metropolitaanse gebied tot ’n gesonde rivierstelsel wat menslike welstand sal bevorder. Die verwydering van uitheemse plantegroei en die vervanging hiervan met inheemse plantegroei sal die regering sowat R300 miljoen kos en die volhoubaarheid van die huidige inisiatiewe kan betwyfel word. Dié projek is op opruiming gemik deur ’n waarde vir die biomassa te skep en deur só waarde by te voeg tot die probleem. Dié waarde kan dan gedeeltelik of selfs algeheel die herstelling finansier, en die biomassa kan gebruik word om energieproduksie te vermeerder, wat verdere volhoubare tegnologieë demonstreer.

Ernstige landbouskade is aangemeld ná die oorstromings van November 2013 en Januarie 2014. Nie-versekerbare skade van R90 miljoen is aangemeld ná die oorstroming in 2013. Skade-assesseringsvorms wat ontvang is ná die oorstroming van Januarie 2014 (125 groot, 13 medium en 16 kleinboere) dui daarop dat landbouskade meer as R1,2 miljard beloop, met nie-versekerbare skade van meer as R777 miljoen.



As ’n bydrae tot die verwerkliking van die Millennium-ontwikkelingsdoelwitte (MOD, 1) spesifiek Nasionale Uitkoms 7 en PSD 8, het die departement die Wêreldvoedseldag op 11 Oktober 2013 in Karatara in die Knysna-munisipaliteit gedenk. As deel van die geleentheid is altesame vier gemeenskap- en 54 huishoudelike tuine in samewerking met die Knysna-munisipaliteit ondersteun.

In reaksie op die uitdagings van toegang tot markinligting het die departement Agri-Touch bekendgestel. Dit is ’n rekenaargegronde platform vir boere in hul omgewings. Voorts het dié platform ook koppelvlakke vir Agri-Suite Aanlyn, strategiese kommoditeite van die provinsie en inligting oor institusionele reëlings.

Provinsiale en munisipale sfere van regering het ’n gesamentlike projek van massa-dieresterilisasie onderneem. Die departement en die munisipaliteite van die Stad Kaapstad, Stellenbosch en Swartland het die projek gesamentlik gefinansier. Die finansiering was op ’n rand-vir-rand-basis met provinsiale bydraes wat deur die munisipaliteite geëwenaar is. Die doel van die projek was om die onbeheersde hond- en katbevolking te bestuur. Dit is behaal deur te verseker dat minstens 70% van die hond- en kattroeteldierbevolking gesteriliseer is binne ’n voortplantingsiklus van ses maande. Die langtermynvoordeel is beter siektebeheer en voorkoming van die verspreiding van soönotiese siektes van diere na die menslike bevolking.

Die mandaat en strategiese doelstellings van die program: RTDS met betrekking tot landbounavorsing en die ontwikkeling van tegnologiedienste is uitgevoer soos wat beplan is. Dit is in ooreenstemming gebring met die nasionale uitkomste, en spesifiek PSD’s 1, 7 en 11. Die navorsingsprogramme en -projekte is voortdurend krities geëvalueer teenoor die strategiese doelstellings van die departement, die respektiewe navorsingsubprogramme en bedryfs- en kliëntvoorkeure. Die navorsingportefeulje van die program het ingesluit 88 geïmplementeerde navorsingsprojekte, terwyl 22 nuwe projekte goedgekeur en ses projekte in die boekjaar voltooi is.

Die departement het ook erkenning van die bedryf ontvang vir sy rol en bydrae in die landbousektor in die Wes-Kaap. Die Proteïen-navorsingstigting (PNS) het ’n eretoekenning aan die departement oorhandig vir sy baanbrekerswerk insake die vestiging van die kanolabedryf in Suid-Afrika, asook vir die voortdurende hulp en ondersteuning. Dié toekenning was vir die verdienstelike werk van die program: NTOD en program: OOL wat betref die kanolabedryf (navorsing en voorligting en die Superkanola-kompetisie).

As deel van die veldtog vir die Groenekonomie en klimaatslim landbouproduksie het die klimaatvoorspellingsdiens 12 landboutoestande- en 10 klimaatverslae opgelewer, wat versprei is deur die subprogram: Navorsingsteundienste (eenheid: Risiko- en Potensiaalbestuur) aan relevante rolspelers in die provinsie. Die belangrikheid van bewaringslandbou is beklemtoon met die aanbieding van die eerste Bewaringslandbou Wes-Kaap (BLWK)-konferensie. Die konferensie het bestaan uit drie praktiese toere (met 160 deelnemers) en ’n konferensiedag met 183 afgevaardigdes. ’n Internasionale kenner van bewaringslandbou was die hoofspreker, en het die Wes-Kaap, sy boere en navorsers geprys vir die vordering met bewaringslandbou. Verskeie nuusbriewe van die BLWK is ook gepubliseer ter ondersteuning van bewaringslandbou in die kleingraanbedryf.

As deel van die departementele klimaatslimbedrywighede is ’n herwinningsinleidingslypskool gehou, gevolg deur die aanstelling van herwinningsbestuurders (huidige personeel met ’n belangstelling in groen-inisiatiewe) en ’n herwinningsbekendstelling op elke proefplaas. Dié veldtog is begin as deel van ons program van volhoubaarheid en in ewewig met natuurprogramme op die proefplase. Die fasiliteit vir hernubare energie op die Outeniekwa-proefplaas (wat beesmis in biogas en elektrisiteit omskep) is voltooi, maar sekere tegniese uitdagings verhinder steeds die bekendstelling van die eenheid.

Die portefeulje vir tegnologie-oordrag en verspreiding van inligting was (soos vroeër genoem) omvattend, en het ook ’n nuwe weergawe ingesluit van die inligtingspakkie oor “Basiese riglyne vir veldverbetering”, wat kritiek is gegewe droogte-omstandighede en grootskaalse veeboerdery. Die Outeniekwa-proefplaas se weiding- en suiwelnavorsingspan het uitgeblink met die aanbieding van die Outenikwa-60-jaar-viering. Meer as 400 persone het die oggendgeleentheid bygewoon, gevolg deur ’n middag van praktiese loop-en-praatjies en ’n aandgeleentheid wat gewy was aan die geskiedenis van die plaas en die stigters


Begrotingspos 1


daarvan. Tydens dié geleentheid is twee navorsingboeke en ’n DVD bekendgestel, asook ’n gedenkboek oor die geskiedenis van die plaas. Uitgebreide mediadekking is vir dié geleentheid ontvang, en ’n vennootskap met AgriConnect het gelei tot volledige dekking, sowel elektronies as in die Dairy Mail. Die Outeniekwaspan was ook gasheer vir agt melkboere van Mosambiek as deel van ons inisiatief om Afrika-navorsing te steun. Die populêre vlagskippublikasie “Agriprobe” het ná ’n intensiewe bestuderingsessie’n transformasie ondergaan en die nuwe A5-formaat met ’n nuwe voorkoms en aanvoeling is goed ontvang deur kliënte.

Die eerste navorsingslypskool van die Wes-Kaapse Landbounavorsingsforum (WKLNF) as deel van PSD11 het die aandag getrek van 89 kernbesluitnemers wat strek oor die skeiding tussen die staatsdiens en privaatsektor, wat staatsdepartemente, die bedryf en akademici verteenwoordig. Die belangrikheid van dié slypskool is beklemtoon deur die teenwoordigheid van die voorsitter en lede van die staande komitee en prof. Mohammad Karaan, dekaan van die fakulteit van landbouwetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch en lid van die Nasionale Beplanningskommissie, wat die hooftoespraak gelewer het. Voorleggings oor die navorsingsportefeuljes van die Landbounavorsingsraad (LNR) en die Wes-Kaapse Departement van Landbou is gevolg deur voorleggings van agt bedryfsorganisasies oor hul respektiewe navorsingsportefeuljes en prosesse. Uitdagings en terreine van gemeenskaplike grond is ook beklemtoon.

Die wetenskaplike kundigheid van die departement het nasionale en internasionale erkenning van portuurgroepe op die volgende maniere ontvang:

• Die Outeniekwa-proefplaas se weidingswetenskapspan (subprogram: plantwetenskappe) het uitgeblink by die jaarlikse konferensie van die Grasveldvereniging van Suid-Afrika (GVVSA) met vyf platform- en drie plakkaataanbiedings en twee nuwe projekvoorstelle. Die uitnemendheid van dié span is verder deur die vereniging erken toe ’n wetenskaplike twee toekennings vir haar voorleggings ontvang het. Die eerste toekenning, die Norman Rethman- Aangeplante Weivelde-toekenning, is gedoen vir haar platformvoorlegging, terwyl die tweede toekenning ontvang is vir die beste plakkaataanbieding by die konferensie. Die GVVSA-raad het ook aangekondig dat ’n ander jong wetenskaplike aangestel is as mederedakteur van die African Journal of Range and Forage Science, asook as publikasieredakteur van die GVVSA. Dit is ’n verdienstelike eerbewys vir so ’n jong wetenskaplike en raadslid. Dié twee jong bekroonde wetenskaplikes is ook as hoofsprek-ers na die Internasionale Grasveldkongres genooi.

• Tegnici van die subprogram: Dierewetenskappe het die 31ste jaarlikse kongres van die Suid-Af-rikaanse Vereniging van Landboutegnoloë (SAVLT) bygewoon. Die span het uitgeblink toe die SAVLT-trofee vir Toegepaste Tegnologie aan ’n tegnikus toegeken is vir die mees toepaslike voor-legging en ’n ander tegnikus het die derde prys vir haar plakkaataanbieding gewen.

• Die navorsingsbestuurder: dierewetenskappe het ’n toekenning van die Suid-Afrikaanse Federa-sie van Kleinveeteeltverenigings ontvang vir sy lewenslange bydrae tot die Suid-Afrikaanse klein-veebedryf.

• ’n Spesialiswetenskaplike en sy medewerkertegnikus het die 2013-prys van die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging (ATKV) ontvang vir die beste navorsingsartikel in natuurwetenskappe wat in hul 2011-vaktydskrifte gepubliseer is.

• By die Gesamentlike Gewasse-, Gronde-, Tuinbou- en Onkruidkongres in Januarie 2014 in Graham-stad het drie amptenare en een MSc-student van die subprogram: Plantwetenskappe die konfe-rensie bygewoon en referate en plakkate gelewer, waarvan drie vereer is as die beste plakkaat in bewaringslandbou, die beste referaat algeheel en die beste studente-referaat in grondweten-skap.

• Die Junior Kaptein Scott-medalje van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vir die beste MSc-tesis in dierewetenskappe aan enige Suid-Afrikaanse universiteit is toegeken aan een van ons studente by die Outeniekwa-proefplaas. Die titel van haar tesis was “Aanvulling van hoëvesel-konsentraat vir jerseykoeie op weivelde om tekorte aan ruvoedsel in die winter te oorkom”. Haar toesighouer is een van ons spesialiswetenskaplikes. Die student het haar medalje by die Junie 2014-toekenningsplegtigheid in Stellenbosch ontvang.



Die formalisering van ons samewerking met kommoditeite is aan die gang gesit met die ondertekening van ’n MVO tussen die departement en Melk SA. Die doel van die ooreenkoms is om ’n gekoördineerde en funksionele benadering te verseker wat betref Navorsing en Ontwikkeling (N&O) van die suiwelbedryf in die provinsie ten einde die strategiese leiding van Suid-Afrika te ondersteun. Dit behels die verruiming van die mark vir melk en ander suiwelprodukte, die verbetering van internasionale mededingendheid en volhoubaarheid van die Suid-Afrikaanse bedryf, bemagtiging van voorheen benadeelde individue, en die ondersteuning van die NOP 2030, nasionale uitkomste en PSD’s. Die departement sal gebruikmaak van sy intellektuele en ander hulpbronne om aandag te gee aan N&O-behoeftes soos wat dit gesamentlik deur albei partye geïdentifiseer is, studieleiers aanbied vir nagraadse studente waar dit gepas is en sy uitgebreide geriewe en weiding- en suiwelkundigheid by die Outeniekwa- en Elsenburg-proefplase beskikbaar stel vir die uitvoering van wedersyds ooreengekome en goedgekeurde navorsingsprojekte en geleenthede vir tegnologie-oordrag. Melk SA sal verseker dat die N&O-agenda geïdentifiseer en onderhou word deur sy strukture, terwyl albei partye sal verseker dat die N&O-projekte in ooreenstemming gebring word met die prioriteite van die suiwelbedryf. Dié ooreenkoms was net nóg ’n voorbeeld van die “Beter Saam”-veldtog van die Wes-Kaapse regering (WKR) in ons soeke na voedselsekerheid en vermeerderde landbouproduksie. Daar is gereageer op ’n versoek van Melk SA om ’n Suiwelnavorsingsforum vir die Wes-Kaap te stig. In die toekoms sal twee werkgroepe (Suid- en Wes-Kaap) op die doeltreffendste manier aandag gee aan die navorsingsbehoeftes van suiwelboere.

As deel van ons verbintenis tot jeugontwikkeling in die landbou was die jaarlikse skooldae net so gewild as in die verlede en is bygewoon deur 635 leerders oor drie dae, ondanks slegte weerstoestande.

Aanvullende bedrywighede soos die Afrika-agenda-navorsing wat in die departement gedoen is, het erkenning in die sektor gekry. Die werk is voorgelê aan die regering, bedryfsverenigings en agribesigheid en is onmisbaar vir die nadere inligting van strategieë en beleggingsbesluite in Afrika. Dié navorsing word voortdurend bygehou en gaan deel vorm van die bekendstelling van die 2014/15-basislynboek van die Buro vir Voedsel- en Landboubeleidsnavorsing (BVLB). Dié aktiwiteite is aangevul deur die ontwikkeling van ’n video wat die landbousektor by die internasionale gemeenskap bevorder. Die Landbousakebeleggingseenheid het ’n aansienlike prestasie behaal deur belegging in die sektor moontlik te maak omdat beleggings ter waarde van R105 miljoen toegewys is vir projekte. Die eenheid het die jaar 2013/14 afgesluit met ’n gesonde beleggingspyplyn van meer as tien projekte wat op die “A”-lys is.

Een van die hoogtepunte van die marktoegangsprogram is die positiewe opbrengste wat verkry is met die nuwe kultivars wat op ’n paar plase van swart kommersiële boere getoets is met behulp van finansiering van die Vlaamse regering. Die volgende fase is om die uitbreiding hiervan op ’n groter skaal te verken. Finansiële nakoming van grondhervormingsprojekte wat die SimFini-program volg, het geweldig verbeter. Altesame 13 van die 30 projekte voldoen nou aan maatskappybelasting, waardetoegevoegde belasting (BTW), die lopende betaalstelsel (LBS) en die Werkloosheidversekeringsfonds (WVF). Altesame 13 ander projekte is besig om regspersone te registreer. Ter ondersteuning van die versagting van klimaatsverandering is koolstofvoetspoornavorsing gedoen vir alle proefplase van die departement. Die hulpbron-ekonome van die program: Landbou- Ekonomiese Dienste (LED) was ook instrumenteel in die stigting van ’n herwinningstelsel op alle plase in samewerking met plaasbestuurders. Die jaarlikse BVLB-basislynbekendstelling, wat een van die prominente geleenthede op die kalender van die landbousektor is, is in Augustus 2013 gehou. Die geleentheid is bygewoon deur 183 afgevaardigdes, die hoogste getal sedert die bekendstelling daarvan in die Wes-Kaap.

Die Elsenburg-kelder is in 2011/12 opgeknap. Dié belegging van die departement het ’n positiewe uitwerking gehad op die opleiding van voornemende en nuwe wynmakers. Die nuwe infrastruktuur het ’n skoner kelder tot gevolg gehad en omdat wyn maklik vatbaar is vir bederf vergemaklik die opknapping die skoonmaakproses. Nuwe dreins is aangebring om die vloei van afvalwater te vergemaklik en isolering van die dak het gehelp om die omgewingstemperatuur binne die kelder te reguleer. Dit het die druk op die verkoelingstelsel van die kelder verlig. Nou dat die infrastruktuur van die kelder opgeknap is en op gelyke voet is met dié van die bedryf kan ons fokus op die verbetering van die spesifieke wynmaaktoerusting.


Begrotingspos 1


In 2013 is die heel eerste potketelbrandewyn deur die kelder gebottelleer en deur die departement op 5 Desember 2013 bekendgestel Die produksie- en bottelleringsproses het ’n nuwe platform en perspektief vir ons studente geskep om ’n loopbaan in brandewynproduksie en/of -bemarking te volg. Voorts is dit ’n prestigeryke en elite-produk wat in beperkte hoeveelhede vir die departement gebottelleer is. Die Elsenburg-brandewyn is ook gekies om ten toon gestel te word by die 2014 Fine Brandy Fusion in Kaapstad en Johannesburg.

Elke jaar skryf wynmakers ’n sekere hoeveelheid wyne van hul huidige wynjaar in wat potensiaal toon om beoordeel te word by die Suid-Afrikaanse Jongwynskou. In 2013 het die Elsenburg-kelder vyf toekennings ontvang vir ’n beperkte getal wyne wat vir die kompetisie ingeskryf is. Tydens die kompetisie het leerling-wynmakerstudente van Elsenburg logistieke steun aan beoordelaars voorsien en dit het hulle ook blootgestel aan nuwe werkgeleenthede in die wynbedryf. Die pryse wat in die kompetisie gewen is, het die studente vertroue in hul wynproduksievermoëns gegee en het bevestig dat die belegging in die kelder lonend is.

’n Positiewe beoordeling van die Wes-Kaap-Boergondië-uitruilprogram is ontvang. In die jaar 2013/14 was die Centre de Formation Professionnelle et de Promotion Agricole (CFPPA) in Beaune, Frankryk, gasheer vir ’n groep van agt kelderwerkers van verskillende wynlandgoede. Hulle is opgelei in wynmakery, vaatbestuur en onderhoud. Ses voorheen benadeelde individue van die kaasbedryf is ontvang deur die CFPPA in Dijon, Frankryk, om internasionale ervaring op te doen in teoretiese en praktiese kaasmakery. Boonop is ’n groep van 20 studente gekies vir die Elsenburg-rugbyspan wat deelgeneem het aan toernooie en gesamentlike rugby-oefeninge met die CFPPA in Beaune, en om meer te leer van hul kultuur en opleidingsmetodes. Voorts het ’n groep voorligtingspersoneel van die departement Boergondië in Oktober 2013 besoek. In ruil hiervoor is ’n groep van agt Franse wynmaakstudente in Februarie en Maart 2014 by Elsenburg en verskillende wynlandgoedere ontvang. Die Franse ambassadeur in Suid-Afrika, Me. Barbier, het Elsenburg op 5 Maart 2014 besoek en die departement geprys vir sy bydrae om dit ’n vlagskip-samewerkingsprojek te maak.

Die program: Gestruktureerde Landbou-onderwys en -Opleiding (GLOO) was ook die ontvanger van die AgriSeta-toekenning vir Uitnemendheid in 2012 as ’n toonaangewende publieke voorsiener in die kategorie: “Beste Publieke Opleidingsinstelling” vir uitnemendheid in die voorsiening van vaardighede en leerlingskap-opleiding aan landelike individue en gemeenskappe.

Die plaaswerker-protesoptrede wat in die derde en vierde kwartaal van die 2012/13-boekjaar in die landbousektor ervaar is, het ’n versterkte blik op die enorme uitdagings gebied wat plaaswerkers en ganse landelike gemeenskappe in die gesig staar. Dit het die departement sover gebring om ’n landbou-reaksieplan in werking te stel, wat gedryf is deur die departement se Plaaswerkerontwikkelings (PWO)-subprogram. Kernfokusareas van die plan is: ’n plaaswerkerhuishouding-opname, deling van beste praktyke deur gevallestudies en proaktiewe betrokkenheid met en onder plaaswerkers en boere. In April 2013 het die bekendstelling van die inisiatief Toekoms van Landbou en die Landelike Ekonomie (TLLE) die proses van betrokkenheid by verskillende belanghebbendes in die landbousektor begin en daar word voorsien dat die aanbevelings wat deur dié inisiatief voorgestel is, sal lei tot die bestuur van langtermyn-intervensies as antwoord op die strukturele veranderings in die sektor.

Die departement dryf jaarliks die Plaaswerker van die Jaar-kompetisie en ondanks die protesoptrede het die sektor die hoogtepunt van 16 streekplaaswerkerkompetisies gevier wat uitgeloop het op die gala-geleentheid op 25 Oktober 2013. ’n Oorweldigende toename in deelname van streke, veral dié wat deur die plaaswerker-protesoptrede geraak is, was ’n belangrike aanduider wat die sektor se toewyding tot die verbetering van die profiel van ons plaaswerknemers weerspieël het. Die stroombelyning van dié proses sal tydens 2014/15 ’n kernfokus wees met gebruik van die bestaande strukture soos die PSD11-werkgroep en die regionale Tussenregeringstuurkomitees (TSK’s). Daar is ook klem geplaas op die verbetering van samewerking tussen die Landelike Ontwikkelingskoördinerings (LOK)-program en die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (DLOGH) se provinsiale kantoor deur gesamentlike beplanning. Die departement het die eerste beplanningsessie op 17 September 2013 aangebied, en dit was gemik op die stroombelyning van die inwerkingstelling van die Omvattende Landelike Ontwikkelingsprogram (OLOP) en inisiatiewe om plaaswerkers in die provinsie te ontwikkel.



4.2 OORSIG VAN DIE FINANSIËLE RESULTATE VAN DIE DEPARTEMENT

Departementele kwitansies

2013/2014 2012/2013

SkattingWerklike bedrag

ingesamel

(Oor-)/Onder-in-sameling

SkattingWerklike bedrag

ingesamel

(Oor-)/Onder-in-sameling

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Belastingontvangs 0 0 0 0 0 0

Casino-belasting 0 0 0 0 0 0

Perdewedrenbelasting 0 0 0 0 0 0

Dranklisensies 0 0 0 0 0 0

Motorvoertuiglisensies 0 0 0 0 0 0

Verkoop van goedere en dienste buiten kapitaalbates 27 473 28 276 (803) 26 277 26 230 47

Oordragte ontvang 0 20 (20) 0 276 (276)

Boetes, strawwe en verbeurings 2 2 0 0 0 0

Rente, dividende en huur van grond 467 467 0 47 1 150 (1 103)

Verkoop van kapitaalbates 33 33 0 20 70 (50)

Finansiële transaksies in bates en laste 116 116 0 0 458 (458)

Totaal 28 058 28 914 (823) 26 344 28 184 (1 840)

Dié departement samel nie enige vorm van belastinginkomste in nie. Met die uitsondering van die inkomste wat ontvang is van betalende studente vir tersiêre onderwys is alle ander inkomste toevallig of ’n byvoordeel van óf navorsing óf opleiding. Die departement het nie ’n toegepaste inkomstebeleid nie.

Die tariewe in die tariefregister volg ’n verskeidenheid beginsels, dit wil sê markverwant, kosteherwinning en bepaal deur wetgewing. Ander oorwegings is invloede soos dat die kliënte kleinboere en/of bestaansboere is, die aanvraag na die produk of diens, en ook dat dit oortollige voorraad is. Dit word aangedui by elke individuele tarief in die tariefregister. Die jongste tariefregister is beskikbaar op die departement se webtuiste.

Gratis dienste wat deur die departement gelewer word, is voorligtingsdienste wat kan lei tot wesentlike inkomste aan konsultasiegelde. Verreweg die grootste gebruikers van dié dienste is egter kleinboere en/of bestaansboere wat dit kwalik kan bekostig om vir dié dienste te betaal en staatmaak op die departement vir advies, inligting en die oordrag van tegnologie. Dit word bepaal as die mandaat van die departement om dié advies gratis aan alle burgers te voorsien.

In die verslaggewingtydperk is 1 784 stuks vee wat aan kleinboervee-eienaars behoort vir tuberkulose getoets, wat R14 254 gekos het.

Beamptes van die program: VD het ook die volgende getal diere in die kleinboerveesektor ingeënt:

• 4 282 stuks vee teen antraks, wat R6 551 gekos het; • 2 927 stuks pluimvee teen newcastlesiekte, wat R2 020 gekos het, en • 1 223 stuks vee met die RB51-entstof vir brucellose teen ’n koste van R50 326.


Begrotingspos 1


Staatsveeartse het gratis kliniese dienste voorsien aan die voorheen benadeelde gemeenskappe in die Beaufort Wes-omgewing, wat die volgende behels het:

• 2 058 metgeseldiere is ondersoek en vir siektes behandel teen ’n koste van R205 800; • 52 gevalle van fekale eiertelling eksterne parasietbehandelings is gedoen teen ’n koste van R728; • 637 diere is uitgesit teen ’n koste van R44 590; • 167 ramme is getoets teen ’n koste van R1 336; • 852 stuks vee is gedip vir eksterne parasiete teen ’n koste van R4 260; • 1 635 diere is gedip vir eksterne parasiete teen ’n koste van R8 175; • 1 120 perde is ontwurm teen ’n koste van R68 354; • 1 388 kliniese dienste vir metgeseldiere teen ’n koste van R138 800; • 3 615 kliniese dienste op skape en beeste teen ’n koste van R506 100; • 489 genadedoodbehandelings teen ’n koste van R34 230; • 222 fekale eiertelling inwendige parasiete teen ’n koste van R3 108, en • 36 ramtoetse teen ’n koste van R288.

In die munisipale gebiede van Malmesbury en George is 217 perde in die hulpbronbehoeftige gemeenskappe ingeënt teen Afrika-perdesiekte (APS) teen ’n koste van R30 083. Dit is as ’n voorkomende maatreël gedoen om karperde teen APS te beskerm om volhoubaarheid in gemeenskappe te verseker waar dié perde hul lewensonderhoud is.

’n Prioriteitskernprestasiedoelstelling vir veeartsenykundige dienste is die jaarlikse inenting van metgeseldiere teen hondsdolheid. Honde en katte in die hulpbronbehoeftige gemeenskappe regoor die provinsie is soos volg ingeënt:

• Malmesbury 7 259• Boland 24 962• Swellendam 10 693• George 11 003• Beaufort-Wes 5 875• Vredendal 2 228

Dié intervensie het plaasgevind teen ’n koste van R167 454.

Laastens is in Beaufort-Wes 94 B.ovis-dienste op 28 diere gratis uitgevoer teen ’n koste van R2 318 en 248 stuks vee is gratis gedip teen ’n koste van R2 480.

Die totale koste van die bogenoemde gratis dienste wat gelewer is, beloop ’n bedrag van R1 034 541.

Die departement het ’n beleid dat skuld afgeskryf word, wat in ooreenstemming is met die provinsiale beleid wat betref watter onbetaalde skuld afgeskryf word indien nodig. Die totale skuld wat afgeskryf is, beloop R92 000 en bestaan uit 745 gevalle van nie-wesenlikheid.

Die inkomste wat meer as waarvoor begroot is ingesamel is, was meestal te danke aan beter as verwagte opbrengspryse wat vir boerderyprodukte ontvang is.

Alle kapitaalbates wat verkoop is, is afgeskryf en was onherstelbaar.



4.3 PROGRAMBESTEDING

Programnaam

2013/2014 2012/2013

Finale bewilliging

Werklike besteding

(Oor-)/Onder-

besteding

Finale bewilliging

Werklike besteding

(Oor-)/Onder-

besteding

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Administrasie 97 172 91 466 5 706 82 088 81 346 742

Volhoubare Hulpbronbestuur 47 071 47 071 0 50 249 49 249 1 000

Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers dienste

233 791 233 791 0 206 794 206 794 0

Veeartsenykundige Dienste 60 978 60 978 0 54 502 53 497 1 005

Navorsing- en Tegnologie-ontwikkelingsdienste 96 280 95 530 750 88 867 87 356 1 511

Landbou- Ekonomiese Dienste 16 947 16 947 0 15 035 14 901 134

Gestruktureerde Landbou-onderwys en -Opleiding 43 873 43 873 0 46 725 46 530 195

Landelike Ontwikkelingskoördinasie 19 206 19 206 0 16 114 15 960 154

Totaal 615 318 608 862 6 456 560 374 555 633 4 741

Met verwysing na bestedingsneigings moet die volgende beklemtoon word:

Die bedrag van onderbesteding, R6,456 miljoen of 1,05% van die aangepaste begroting, is ruim binne die nasionale maatstaf van 2%.

Nader ondersoek onthul egter die volgende:

Slegs ’n billike aandeel is nie bestee nie. Van dié bedrag is R750 000 behandel as verpligte besparing wat oorgerol word in 2014/15 om ’n tender af te handel wat betref ’n klimaatsverandering-aksieplan. Die oorblywende R5,706 miljoen is geld wat verband hou met bates en laste wat nie afgehandel is teen ’n uitgawe- of inkomste-item nie, maar wat beskikbare kontant beïnvloed het. Alles is aangevra om oorgerol te word in 2014/15.

Oordragte is gedoen om onvoorsiene koste-druk te verlig wat veroorsaak is deur hoër as verwagte prysverhogings en onvoorsiene verpligtinge weens die herprioritisering van die beskikbare begroting. Toenemende druk om voedseltuine uit te brei en billike aandeelfinansiering te kry vir die graan- en suiwelkommoditeite is voorbeelde hiervan. ’n Laat besluit van die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye (DLBV) dat geen subsidie vir graan en suiwel gebruik mag word nie, het tot die laasgenoemde kwessie gelei.

Oordragte is gedoen van Program 3 (R891 000), Program 4 (R510 000), Program 5 (R145 000) en Program 7 (R190 000) aan Program 1 (R832 000), Program 2 (R346 000), Program 6 (R288 000) en Program 8 (R234 000). Al die oordragte is goedgekeur deur die Rekenpligtige Beampte ingevolge artikel 43 (1) van die Wet op die Bestuur van Staatsgeld (WBSG) en die oordragte is gehou binne die agt-persent-beperking ingevolge artikel 43 (2) van die WBSG.

Geen ongemagtigde besteding is aangegaan nie.


Begrotingspos 1


Met betrekking tot selfoonkontrakte is onreëlmatige besteding ten bedrae van R25 000 aangemeld omdat dit finansiële bruikhuur was. Dit is gekondoneer ingevolge die Nasionale Praktyknota 5 van 2006/07.

Met betrekking tot gevalle van onreëlmatige besteding ten bedrae van R381 000 in 2012/13 is dit deur die Tesourie gekondoneer wat betref die afwesigheid van belastingklaringsertifikate nadat ’n deeglike ondersoek onthul het dat geen verliese vir die departement aangegaan is nie.

Die Tesourie het nie ses gevalle gekondoneer waar belastingklaringsertifikate nie verkry is nie, wat R488 000 bedra, en een geval waar ’n belangeverklaring nie ingedien is vir R8 000 vir 2012/13 nie.

Een geval wat tans ondersoek word, is die afwesigheid van ’n belastingklaringsertifikaat wat R600 000 bedra, en sewe gevalle van aanskaffing wat nie voldoen het aan die voorskrif vir breedgebaseerde swart ekonomiese bemagtiging (BGSEB) nie ten bedrae van R54 000.

Altesame 89 verskillende gevalle van moontlik vrugtelose en verkwistende besteding is aangemeld ten bedrae van R153 000, terwyl daar twee gevalle was van R3 000 wat uit 2012/13 spruit. Dit is ook ondersoek in die tydperk onder oorsig. Hiervan is 84 gevalle wat R146 000 beloop gekondoneer deur die Rekenpligtige Beampte. Dit het gebeur ná ’n deeglike ondersoek na die oorsprong van elke individuele geval om vas te stel of dié uitgawes nie voorkom kon word deur toegewyde omsigtigheid en beter beplanning nie. In al dié gevalle is bevind dat die besteding onvermydelik was.

Teen 31 Maart 2014 is vyf gevalle van vrugtelose en verkwistende besteding ten bedrae van R10 000 steeds ondersoek.

4.4 TOEKOMSPLANNE VAN DIE DEPARTEMENT

Een van die reaksies op die kabinetsbesluit in 2009 om die doeltreffendheid van die verskillende staatsorgane in die provinsie, en die vermoë van die departement om te reageer op nasionale uitkomste en provinsiale voorkeure te verbeter, was ’n ondersoek deur Organisatoriese Ontwikkeling van die makrostruktuur van die departement. In die verslag is daar onder meer aanbeveel dat die reikwydte van beheer van die hoof van die departement (HVD) moet verminder van 1:12 tot 1:6 met die implikasie dat die skepping van die takke Landbou-ontwikkeling en -Steundienste asook Landbounavorsing en Regulerende Dienste voorgestel is. In die geval van elke tak is die posisie van Adjunk-Direkteurgeneraal (ADG) met die toepaslike steunstruktuur gestig. Die skepping van die subprogram: Sakebeplanning en -Strategie met die toepaslike struktuur is ook aanbeveel, asook die vorming van spesifieke funksionaliteit in die Hoofdirektoraat: Finansiële Bestuur en die Direktoraat Bedryfsteundienste. Dié aanbevelings is goedgekeur deur die toepaslike owerhede en voorgelê aan die provinsiale Tesourie vir finansiering in 2012/13. Omdat dié struktuur in inkrementele fases in werking gestel moet word, het die provinsie R12,962 miljoen vir 2014/15, R20,553 miljoen vir 2015/16 en R28,832 miljoen vir 2016/17 beskikbaar gestel om dié aanbevole veranderings aan die makrostruktuur van die departement deur te voer.

In die geval van die Direktoraat: Sakebeplanning en -Strategie is die amp van Adjunkdirekteur (AD): Strategiese Beplanning en Verslagdoening in die huidige boekjaar gevul. In die 2014/15-boekjaar is die ampte van Adjunkdirekteur vir Geïntegreerde Ontwikkelingsbeplanning (GOB) gevul, en die een vir Impak- en Uitkomsassessering sal gevul word. Die vul van die amp van AD:GOB sal die koördinasie van die bedrywighede van die departement en die ontwikkelingsplanne van plaaslike regerings verbeter. In die geval van die AD: Impak- en Uitkomsassessering sal ’n rollende driejaar-evalueringsplan in werking gestel word. Die plan is dat dié funksie bestuursinligting sal oplewer wat sal lei tot meer responsiewe intervensies deur die departement.

Die departement het eksterne vennootskappe met moontlike gaswerkgewers in die landbou uitgebrei en gevestig met die doel om mensekapitaalontwikkelingsprogramme in werking te stel.



Die FruitLook-projek word voortgesit vir die volgende drie jaar. Hiermee word die werklike waterverbruik van druiwe- en vrugtegewasse en sewe ander groeiparameters weekliks aan boere voorsien. Die doelstelling is om die stadium te bereik waar boere sal begin bydra tot die koste van die diens omdat hulle die inligting gebruik wat voorsien word, en eindelik die stadium waar die intekeninge die projek kan finansier. Tot dan bly die finansiering van die projek ’n uitdaging en ’n voorlegging is deur Hortgro ingedien by die Departement van Handel en Nywerheid (DHN) om finansiering te verkry deur hul Program vir die Verbetering van Vervaardigingsmededingendheid (PVVM).

Die resultate van die landbougrondhervormingsevaluasie sal verder gevoer word met die voorneme om aandag te gee aan uitdagings wat geïdentifiseer is vir die 38% van alle projekte wat nie so geslaagd was nie. Die departement het opdrag gegee vir ’n voedseltuin-evalueringstudie om die uitwerking daarvan op die verligting van voedselonsekerheid te bepaal. Die Landbou-inligtingbestuurstelsel (LIBS) sal in werking gestel en uitgerol word regoor alle programme binne die departement. Die Agri-Touch-platform sal uitgerol word aan alle munisipale kantore vir maklike toegang deur alle kleinboere en kommoditeitsvennote. Die departement se kommoditeitsbenadering sal geëvalueer word om die vordering te bepaal wat gemaak is in verband met die aanspreking van die ontwikkeling van kleinboere in die provinsie.

Die program: VD beplan om ’n toegewyde Veeartsenykundige Uitvoersertifiseringkantoor in Kaapstad in die 2014/15-diensjaar te open. Die doel van dié kantoor is om gesentraliseerde uitvoersertifiseringsdienste te lewer aan alle uitvoerders van produkte van dierlike oorsprong in die Stad Kaapstad.

Klimaatsverandering sal ongetwyfeld die belangrikste spel-wisselaar in die landbousektor in die Wes-Kaap wees, en volhoubare voedselproduksie sal grootliks bepaal word deur heersende weerstoestande (waaronder die voorkoms van uiterste gebeure), beskikbaarheid van water, en die oordeelkundige gebruik van ander natuurlike hulpbronne. Daarom het die departement begin met die ontwikkeling van ’n Klimaatsverandering-raamwerk en Inwerkingstellingsplan vir die landbousektor. Die opdrag is voltooi deur ’n interdepartementele projekkomitee (bestaande uit verteenwoordigers van ons departement en die DOSOB) in die laaste deel van die boekjaar. Die suksesvolle bieër sal begin met dié projek in die eerste kwartaal van 2014/15 met ’n finale leweringsdatum van Maart 2016. In hierdie tydperk sal die raamwerk, inwerkingstellingsplan en kommunikasieplan met uitgebreide betrokkenheid van belanghebbendes ontwikkel word.

Belangrike neigings soos die verskuiwing van ekonomiese mag en groei in verskillende lande dwing dié lande om dinamiese strategieë ingestel te hê sodat hulle vinnig kan aanpas by enige nuwe ontwikkelings in die globale omgewing. As ’n uitvoerprovinsie en -sektor wat kwesbaar is vir die onstabiele markomgewing sal die klem op identifikasie, ontwikkeling en optimalisering van nuwe (byvoorbeeld Afrika en Asië) en bestaande markte soos die Europese Unie (EU) altyd onontbeerlik wees vir die uitbreiding en volhou van handel. Daarom beplan die departement om inisiatiewe vir markontwikkeling te ondersteun wat gemik is op die opening van nuwe markte terwyl bestaande markte behou word. Die kwesbare uitvoeromgewing en mededinging wat plaaslike produkte van invoere verduur, is ook ’n oproep om die beklemtoning van inisiatiewe vir markontwikkeling in die plaaslike mark. Internasionaal was die fokus van nakoming egter vir ’n langer tydperk op voedselsekerheid, maar dit het gegroei en sluit nou maatskaplike verantwoordelikheid en omgewingstandaarde in. Daarom sal die departement die uitbreiding van VISA ondersteun, wat die internasionale norm en bevestigde etiese handelskode met ander bedrywe vorm.

Produkversadiging en mededinging in die uitvoeromgewing vereis van produsente om te belê in aktiwiteite of inisiatiewe wat waarde sal toevoeg. Produkdifferensiasie is hier belangrik. Geografiese Aanduiders (GA’s) word verstaan as een van die maniere om dit te doen, veral vir unieke produkte met spesiale eienskappe soos rooibos en heuningbos. Daarby het GA’s ’n kernkomponent geword onder die Wêreldhandelsorganisasie (WHO) en ook onmisbaar in onderhandelings ingevolge die Ekonomiese Deelname-ooreenkoms (EDO) met die EU. Daarom sal die departement kapasiteit bou en verskillende bedrywe ondersteun in die identifikasie van produkte wat die potensiaal het van ondersteuning deur dié stelsel om die Suid-Afrikaanse lys te versterk wat in die EU gepubliseer is. Voorts sal die program: Landbou- Ekonomiese Dienste (LED) ’n werkstudie-ondersoek ondergaan in ’n poging om te reageer op kliënte se behoeftes vir die opstelling en moontlikhede van ’n loopbaan in die staatsektor.


Begrotingspos 1


Die program: Gestruktureerde Landbou-onderwys en Opleiding (GLOO) sal voortgaan om formele en informele opleiding op NKR vlakke 1-7 moontlik te maak en te voorsien. Die fokus sal wees op die jeug en alle boerderygroepe in die landbousektor ten einde ’n kundige, welvarende en mededingende sektor te bevorder en te ondersteun.

Pogings sal voortgesit word om bedryfsbetrokkenheid in mensekapitaalontwikkeling en die voorsiening van opleiding te verstewig met behulp van gereelde opleidingsbehoefteslypskole, asook hul vakdeelname- en leerplankomiteebedrywighede. Dit sal bydra tot die heropstelling van die opleidingsaanbiedinge van die departement ten opsigte van die kliënt se opleidingsbehoeftes. Nuwe opleiding- en vaardigheidsontwikkelingkursusse sal ontwikkel word om te verseker dat opleidingsaanbiedinge tred hou met verbeterde tegnologie en nuwe landbouprosesse en -praktyke.

Die uitkoms van ’n opleidingsimpak-assessering- en programevaluasie van die leerlingskap-opleidingsprogram wat in 2013 gedoen is om die waarde en standaard vas te stel van gestruktureerde leerlingskappe wat aangebied word, sal die toekoms van dié opleidingsprogram beïnvloed en bepaal. ’n Nouer werkverhouding tussen die Elsenburg-landbou-opleidingsinstituut (ELOI) en VOO-kolleges in die provinsie ten opsigte van leerlingskap-opleiding word voorsien.

Die ontwikkeling van ’n raamwerkdokument vir toekomstige kampusontwikkeling van die ELOI, wat in 2012 aangevoor is, is in 2013 afgehandel. Dié raamwerkontwikkelingsplan sal die weg baan tot verdere gedetailleerde beplanning om ’n koherente en gestruktureerde benadering tot toekomstige uitbreiding van opleidingsgeriewe by Elsenburg te verseker.

’n Nuwe en omvattende elektroniese Leerder- en Leerbestuurstelsel (LLBS) sal aangekoop word. ’n Gedetailleerde analise van die vereiste bestuursinligtingstelsel is afgehandel en ’n geskikte en toepaslike stelsel sal verkry word. Die verkryging van ’n geskikte studente-administrasiestelsel sal nie net doeltreffende en effektiewe administrasieprosesse verseker nie, maar sal beslis die risiko vir die moontlike verlies van akkreditasie weens ’n gebrek aan inligting verminder.

Die Landelike Ontwikkelingskoördinasie (LOK)-program, deur middel van sy Ontwikkelingsbeplanning-subprogram, is daarop gemik om by te dra tot die skepping van lewendige, billike en volhoubare landelike gemeenskappe. Die infrastruktuur- en ekonomiese ontwikkelingsfase van die benadering sal voorrang geniet in die verskillende landelike ontwikkelingsnodusse omdat baie nodusse deur die fases van maatskaplike ontwikkeling gevorder het. Dit sal beperkte beklemtoning op die aktivering van nuwe nodusse vereis, maar dieper strek tot in die bestaande nodusse wat verken kan word om pogings vas te maak in die rigting van volhoubare ekonomiese ontwikkeling. Nadat dit gesê is sal die jaar 2014/15 die aktivering sien van twee nuwe landelike ontwikkelingsnodusse met die gepaardgaande vestiging van twee rade van belanghebbendes. Dit sal die totale getal in 2014/15 op 18 te staan bring. Sowat duisend lede van landelike gemeenskappe sal geteiken word vir opleiding binne die nodusse. Vyftig projekte word regoor alle nodusse beplan om maatskaplik-ekonomiese ontwikkeling en werkskepping in dié gebiede moontlik te maak.

As reaksie op die plaaswerker-protesoptrede het die departement deur sy Plaaswerkerontwikkeling-subprogram ’n reaksieplan ontwikkel wat intervensies ingesluit het soos onder meer ’n hulplyn vir plaaswerkers, die ontwikkeling van ’n opleidingsprogram vir plaaswerkers om te reageer op die opkomende meganisasieneigings, etiese handelsinisiatiewe en die samestelling van gevallestudies oor beste praktyke wat met belanghebbendes gedeel sal word. Omdat baie van dié intervensies langtermyn is, sal verfyning en integrasie onder belanghebbendes nodig wees in die 2014/15-boekjaar omdat dit in 2013/14 begin is. Altesame 2 178 plaaswerkers en hul familielede sal baat vind by opleidings- en ontwikkelingsinisiatiewe in 2014/15. Altesame 385 plaaswerkers sal bygestaan word deur die plaaswerkerverwysingstelsel, en die hulplyn- en plaaswerkeropnames van twee distrikte sal voltooi word.

Die provinsiale plaaswerker-huishouding-opname word beskou as ’n strategiese intervensie wat broodnodige inligting oor die status van plaaswerkers in die provinsie moontlik sal maak. Die inskakeling van munisipaliteite en departemente by die bevindings binne die distriks- en plaaslike munisipale gebiede sal



kritiek wees in die skepping van bewustheid van die basiese behoeftes aan dienslewering van plaaswerkers en die indiensneming- en onderwysstatus van die jeug in die 2014/15-tydperk.

As ’n manier om die prestasies van die plaaswerkers in die provinsie te vier, beplan die departement om voort te gaan om die jaarlikse Wes-Kaapse Plaaswerker van die Jaar-kompetisie te reël en sal daarna streef om wydverspreide deelname van 16 streke regoor die provinsie uit ’n diverse verskeidenheid van boerdery-ondernemings te verseker.

4.5 OPENBARE PRIVATE VENNOOTSKAPPE

Geen openbare private vennootskappe is aangegaan in die jaar wat in oënskou geneem word nie.

4.6 GESTAAKTE AKTIWITEITE/AKTIWITEITE WAT GESTAAK GAAN WORD

Geen aktiwiteite is of gaan gestaak word nie.

4.7 NUWE OF VOORGESTELDE AKTIWITEITE

Dit is reeds in Afdeling 4.4 genoem dat drie poste vir Adjunk-direkteur in die Direktoraat: Sakebeplanning en -Strategie in verskillende fases van aanstelling is. Dié drie poste sal die volgende meebring:

a) Die departement sal beter geposisioneer wees om die strategiese en openbare-deelname-prosesse in die departement te bestuur.

b) Die departement sal in staat wees om die interaksie van die aktiwiteite van die departement en die behoeftes wat in die ontwikkelingsplanne van plaaslike regerings uitgespreek is te bestuur.

c) Die departement sal in staat wees om die impak en uitkomste van die departement se aktiwiteite te evalueer en bestuursinligting genereer om selfs meer responsief te word.

Swak internet-konnektiwiteit in die landelike gebiede beperk die toegang tot die FruitLook-webportaal en daarom die vermoë om toegang te kry tot die inligting wat voorsien word om boere te help om die doeltreffendheid van hul gebruik van besproeiingswater te verbeter en om die landbouproduksie van druiwe- en voedselgewasse te optimaliseer. ’n Toepassing sal in 2014/15 ontwikkel word wat aan geregistreerde boere dié inligting oor hul selfone voorsien. ’n Bedrag van R200 000 is vir dié aktiwiteit verkry uit die Groenekonomiefondse.

Die einddoel van dié projek is om die belangrikste rivierstelsel, naamlik die Bergrivier, in die Kaapse metropolitaanse gebied te herstel tot ’n gesonde rivierstelsel wat menslike welstand sal bevorder deur die kwesbaarheid vir werklike risiko’s vir oorstroming te verminder wat met klimaatsverandering vereenselwig word. Dié projek is om die gebruik van die biomassa te ondersoek en bemarkingsmoontlikhede vir die biomassa te vorm en te vind. ’n Toewysing van R600 000 is vir dié studie uit die Groenekonomiefondse gedoen.

Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers (OOL) sal opdrag gee vir ’n eksterne evalueringstudie van die kommoditeitsbenadering wat sedert 2009 aanvaar is. Dié evaluasie sal die departement help om die vordering te bepaal wat gemaak is met betrekking tot die ontwikkeling van kleinboere deur sy vennootskap met kommoditeitsgroepe. Die evaluasie sal nuttig wees in die bepaling van vordering tot op hede, maar sal ook verdere bydraes vir die toekoms lewer. Dié evaluasie sal sowat R1miljoen kos.

Die program: VD beplan om ’n toegewyde Veeartsenykundige Uitvoersertifiseringskantoor in die 2014/15-diensjaar in Kaapstad te open. Die doel van dié kantoor is om gesentraliseerde uitvoersertifiseringsdienste te lewer aan alle uitvoerders van produkte van dierlike oorsprong in die Stad Kaapstad. In Februarie 2011 het die DLBV al die uitvoersertifiseringaktiwiteite vir die Stad Kaapstad oorgedra,


Begrotingspos 1


waarvoor hulle tot dan verantwoordelik was, aan die Wes-Kaapse Departement van Landbou. Ongelukkig is dit nie vergesel van enige bykomende finansiering of personeelkapasiteit nie. As ’n noodmaatreël moes die Bolandse staatsveeartsenykundige kantoor dié funksie oorneem. Dit het gelei tot ’n onmiddellike afwyking van die kernfunksie van dié kantoor (beheer oor dieregesondheid en primêre gesondheidsorg vir kleinboere in die metropool). In 2011 is ’n werkstudie voltooi om vas te stel hoeveel bykomende personeel nodig is om dié nuwe uitvoersertifiseringsfunksie uit te voer. Dié werkstudie is aan die einde van 2013 goedgekeur, wat dit moontlik gemaak het om te begroot vir en die nodige personeel aan te stel om dié funksie in die Stad Kaapstad in die 2014/15-boekjaar te verrig.

Verskerpte bewustheid onder verbruikers in die rigting van verbeterde veiligheid van vleis is een van die drywers vir die inwerkingstelling van ’n behoorlike regulatoriese raamwerk vir die oes, slagting en verwerking van wildsvleis in Suid-Afrika. Dit is ’n bykomende regulatoriese funksie waarmee die Veeartsenykundige Openbare Gesondheid (VOG)-subprogram te doene sal kry met die inwerkingstelling van die voorgestelde wildsregulasies. ’n Ander kritieke aspek in die rigting van die verbetering van vertroue in vleisprodukte onder verbruikers is die inwerkingstelling van onafhanklike vleisinspeksie by alle abattoirs. Dit sal behels dat regeringsbeamptes toenemend verantwoordelik sal wees vir vleisinspeksiedienste by abattoirs, wat dus bydra tot die huidige verantwoordelikhede van die VOG-subprogram. Deelname aan die voorgestelde Nasionale Abattoir-graderingstelsel (NAGS) is ’n derde belangrike aspek in die veld van vleisveiligheid wat sal lei tot ’n bykomende werklas op beamptes van die VOG-subprogram.

’n Nuwe fonds genaamd die Alternatiewe Gewassefonds (AGF) van R3 miljoen is in die minister se begrotingstoespraak in Maart 2014 aangekondig. Alternatiewe gewasse word ’n kritieke fokusgebied in die landbousektor. Dié beklemtoning neem toe omdat dié nuwe en vreemde gewasse nie net beskou word as ’n “nis” en “baie gesog” nie, maar dié gewasse sal met die uitdagings van klimaatsverandering ongetwyfeld ’n spesifieke ruimte in die Wes-Kaapse landbousektor vul. Voorts kan alternatiewe gewasse ook spesifieke markte nasionaal en internasionaal verseker en byvoeg by die uitvoersyfers en gevolglike ekonomiese welvaart en werkskepping in die Wes-Kaap. Navorsingsfinansiering vir alternatiewe gewasse was gefragmenteerd, met die groter gewasse (soos rooibos) wat in staat is om hul eie navorsingsfondse tot stand te bring. Die kleiner gewasse, soos byvoorbeeld vye, fynbos, bessies, heuningbos en granate is nie in die gelukkige posisie dat hulle tap uit heffingsgelde nie. Hulle moet staatmaak op kleiner bydraes binne hul eie bedryf of geld van die regering (provinsiaal en nasionaal) om aandag te gee aan belangrike navorsingsbehoeftes. In die beskikbaarstelling van dié inisiatief sal kostedeling met die bedryf bevorder word en finansiering van veelvuldige belanghebbendes sal ons leuse van “Beter Saam” beklemtoon en geld optimaliseer om die alternatiewe bedrywe te ondersteun.

Die ontwikkeling van ’n groenportaal is een van die voorgestelde aktiwiteite ingevolge die program: Landbou- Ekonomiese Dienste (LED). Die doel van die portaal is om toegang tot relevante inligting te vermeerder om die kliënte te ondersteun in hul groen-inisiatiewe as een van die reaksies op die verligting van klimaatsverandering. Bykomende hulpbronne is nodig om dit te laat gebeur, dit wil sê mensekapitaal om gereeld inligting vir die portaal te kry en dit by te hou, en vir die eintlike ontwikkeling van die portaal. Sowat R2,5 miljoen sal nodig wees vir dié aktiwiteit.

Daar word voorgestel dat die wetgewende proses om ’n plaasregister tot stand te bring sal begin tydens die vyfjaartermyn wat in Mei 2014 begin. Die doel van die register is om behoorlike en volledig bygewerkte inligting te hê wat beplanning en besluitneming sal bystaan. Dit sal die gaping van verouderde en ontbrekende kernstatistieke in die landbousektor oorbrug. Die register sal behoorlike Informasie-tegnologie (IT)-infrastruktuur en mensekapitaal vereis vir alternatiewe aankoping, bediening en om die werklike analise van inligting te doen. Die finansiële implikasies word op R10 miljoen geraam.

Die inwerkingstelling van die nasionaal aanvaarde Norme en Standaarde vir Landbou-opleidingsinstitute sal diepgaande implikasies hê vir die toekomstige funksionering van die Elsenburg-landbou-opleidingsinstituut (ELOI). Met behulp van kollegevernuwingsfondse wat deur die DLBV beskikbaar gestel is, sal met die volgende inisiatiewe begin word om infrastruktuur en geriewe te verbeter en akademiese opleiding wat



deur die ELOI verskaf word, te versterk:

• Opknapping van koshuise wat parkeerterrein en kombuis insluit. • Opknapping van praktiese opleidingskomponente van die kollege, wat insluit gedesentraliseerde

sentrums, en wingerd-, groente-, vrugtekunde- en perdegeriewe. • Die aankoop van agro-prosesseringstoerusting, dit wil sê kaasmaaktoerusting. • Opknapping van keldertoerusting. • Opknapping van ontspanningsgeriewe en -toerusting vir studente by Elsenburg en die gedesen-

traliseerde sentrums. • Versterking van praktiese opleidingskomponent van Elsenburg, wat insluit groente-, agronomie-,

pomologie- en dierproduksiegeriewe. • Internasionale personeel-interaksie, dit wil sê personeelontwikkeling en studente-uitruilskemas. • Verbeteringvanakademiesekwalifikasiesvanpersoneeldeurpersoneelontwikkelingenbeurse.• Diversiteitsopleiding van personeel en studente deur inwerkingstelling van ’n transformasiepro-

gram. • Versterking van die kommunikasiestrategie en IKT, verbeterde internettoegang en verbeterde

bestuurstrukture.

Die program: Landelike Ontwikkelingskoördinasie (LOK) maak gereed vir beter koördinasie deur homself in staat te stel met die instelling die slimpentegnologie om sy data in die departement se LIBS te integreer. Dit sal die program voorsien van ’n meer realistiese beskouing van wat regoor die provinsie uitgerol word in landelike ontwikkelingsnodusse en sal help met die skepping van ’n meer omvattende basislyn vir die identifisering van gapings om dienslewering te stuur. Die ontwikkelingsbeplanning-subprogram sal gefokus word op die uitbouing van sy vermoë om pogings regoor departement te versterk om die landelike ontwikkelingsnodusse tot in die twee finale fases van ontwikkeling te neem, naamlik infrastrukturele en ekonomiese ontwikkeling. Dit sal verseker dat landelike nodusprioriteite in ooreenstemming gebring word met die plaaslike regering se Geïntegreerde Ontwikkelingsplanne (GOP’s). Dit is noodsaaklik dat duidelike verbintenisse deur belanghebbende departemente afgeteken word.

Die Plaaswerkerontwikkelings (PWO)-subprogram sal die plaaswerkeropname regoor die provinsie uitbrei na die Eden- en Weskus-distrikte en bevindings deel deur forumafsprake met munisipaliteite. Die eerste boer/plaaswerker-gevallestudie sal in die tweede kwartaal van 2014/15 gepubliseer word. Met die reëling van die Wes-Kaapse jaarlikse Plaaswerker van die Jaar-kompetisie teiken ons uitbreiding van deelnemers in 16 streke binne die provinsie omdat dit ’n beduidende inisiatief is onderweg na die verbetering van die profiel van plaaswerkers. Shoprite sal die borg van dié inisiatief bly.

4.8 BESTUUR VAN VOORSIENINGSKETTING

Slegs een kontrak is goedgekeur waar die oop bieproses nie gevolg is nie. Die besonderhede is soos volg:

eLEAF (Wageningen, Nederland) Tydperk: 1 Oktober 2013 tot 30 April 2014. Dit is tans die enigste instelling wat weeklikse hersienings kan voorsien en inligting op satellietbeelde kan versprei in die formaat wat die departement gebruik om sy Fruitlook-webtuiste by te werk.

Alle Voorsieningskettingbestuur (VKB)-prosesse is in plek om wetgewende voorskrifte na te kom en onreëlmatige besteding te voorkom.

Personeeltekorte op die administratiewe klerkvlak, as ’n gevolg van horisontale verplasings, het ’n negatiewe uitwerking gehad op werksaamhede en ’n swaarder las geplaas op die oorblywende administratiewe personeel. Die laasgenoemde is vererger deur die bedanking van die assistent-direkteur in die aankope-afdeling. Die situasie is verder versleg deur die voorsorgende skorsing van ’n ander assistent-direkteur.


Begrotingspos 1


Die veranderings in wetgewende vereistes het die hersiening van alle VKB-verwante prosesse vereis, veral die Rekenpligtige Beamptestelsel. Die veranderings in die elektroniese aanskaffingstelsel het vereis dat alle eindgebruikers opgelei word sodat hulle hulself vertroud kan maak met die nuwe geïntegreerde aanskaffingstelsel (Geïntegreerde Aanskaffingsoplossing). Dit was ’n taamlike uitdaging gegewe die feit dat aanskaffing nie die kernfunksie van eindgebruikers is nie.

Die voortdurende veranderings en opknappings van LOGIS het sy eie uitdagings meegebring omdat VKB-personeel gewoond moes raak aan toegevoegde funksies, buite en behalwe die bestaande werkoorlading as ’n gevolg van die personeeltekorte.

4.9 GESKENKE EN DONASIES AS GOEDERE ONTVANG VAN NIEVERWANTE PARTYE

Geskenke, donasies en borgskappe ten bedrae van R1,523 miljoen is ontvang van nieverwante partye. Bylae 1G tot die finansiële state in deel E voorsien ’n volledige uiteensetting in dié verband.

4.10 VRYSTELLINGS EN AFWYKINGS ONTVANG VAN DIE TESOURIE

Geen vrystellings of afwykings is van die Tesourie ontvang nie.

4.11 GEBEURE NÁ DIE VERSLAGDOENINGDATUM

Daar was niks om oor verslag te doen nie.

4.12 ANDER

Met betrekking tot die Omvattende Program vir Landbou-ondersteuning (OPLO) is R106,376 miljoen ontvang ingevolge skedule 4 van die Wet op die Verdeling van Inkomste (WVI). Die bedrag van R101,35 miljoen is bestee aan swart bestaansboere en klein- en kommersiële boere vir bemagtigingsprojekte, meestal aan infrastruktuurbehoeftes. ’n Bedrag van R3,509 miljoen is bestee aan opleiding en R1,517 miljoen is aan rampe bestee. Alle doelwitte is óf behaal óf amper behaal.

Ingevolge skedule 5 van die wet is R7,233 miljoen ontvang kragtens die Grondversorgingstoelaeprogram. Die totale bedrag is teen 31 Maart 2014 bestee. Alle doelwitte is behaal.

Ingevolge skedule 5 van die wet is R51,737 miljoen ontvang kragtens die Ilima/Letsema-toelae. Die totale bedrag is teen 31 Maart 2014 bestee. Alle doelwitte is behaal.

Ingevolge skedule 5 van die wet is R550 000 ontvang kragtens die Uitgebreide Openbarewerkeprogram (UOWP). Die totale bedrag is teen 31 Maart 2014 bestee. Alle doelwitte is behaal.

’n Evalueringsverslag vir elkeen van die bogenoemde toelaes is voorgelê aan die DLBV, asook aan die nasionale Departement van Openbare Werke ingevolge VIW.

Al die bogenoemde oordragte is inbetaal in die primêre provinsiale bankrekening soos wat voorgeskryf word.

4.13 ERKENNINGS OF WAARDERING

Die saamgestelde Jaarverslag is ’n spanpoging wat begin het met die goedkeuring van die departement se begroting en Jaarlikse Prestasieplan (JPP). Dit het die raamwerk vir inwerkingstelling en dienslewering gestel. Daarom wil ek graag my waardering uitspreek aan al die amptenare van die departement vir lewering volgens die plan van 2013/14, omdat die plan sonder hulle absoluut sou gebly het.



My waardering gaan aan Minister Van Rensburg vir die ondersteuning wat in die verslagjaar verleen is. Ek wil hom bedank vir die afgelope vyf jaar waarin vernuwing toegelaat is en vir sy aanmoediging van die departement om te beweeg na ’n hoër vlak van betrokkenheid met ons belanghebbendes.

Laaste maar nie die minste nie aan die kliënte van die departement en die belanghebbendes: Jul konstante ondersteuning en toewyding om met ons saam te werk word gewaardeer. Daar wag steeds baie uitdagings in die toekoms, maar tesame kan ons die ontwikkelingspad bou vir almal van ons in die provinsie.

4.14 SLOTSOM

Dié Jaarverslag bied ’n prentjie aan die lesers van wat die departement gedoen het met die goedgekeurde begroting binne die LABP. Dit beklemtoon ook die teikens wat behaal is, maar wesenlik herinner dit die departement aan wat nog vereis word in ’n proses van progressiewe verwerkliking om te verseker dat die landbousektor voortgaan op ’n pad van ontwikkeling wat eindelik presteer met die visie van ’n verenigde, responsiewe en vooruitstrewende landbousektor in ewewig met die natuur.

4.15 GOEDKEURING EN AFTEKENING

Die Jaarlikse Finansiële State wat op bladsye 206-257 uiteengesit word, is goedgekeur deur die Rekenpligtige Beampte.

_________________(Me.) JS Isaacs Rekenpligtige Beampte Departement van Landbou Datum: 31 Mei 2014


Begrotingspos 1


5. VERKLARING VAN VERANTWOORDELIKHEID EN BEVESTIGING VAN AKKURAATHEID VIR DIE JAARVERSLAG

Na die beste van my wete en oortuiging bevestig ek die volgende:

Alle inligting en bedrae wat van voor tot agter in die Jaarverslag bekendgemaak word, is konsekwent.

Die Jaarverslag is volledig, akkuraat en vry van enige weglatings.

Die Jaarverslag is voorberei in ooreenstemming met die riglyne vir die Jaarverslag soos wat dit deur die Tesourie uitgereik is.

Die Jaarlikse Finansiële State (Deel E) is voorberei in ooreenstemming met die gewysigde kontantstandaard en die relevante raamwerke en riglyne wat deur die Tesourie uitgereik is.

Die Rekenpligtige Beampte is verantwoordelik vir die voorbereiding van die Jaarlike Finansiële State en vir die oordele wat in dié inligting gevel word.

Die Rekenpligtige Beampte is verantwoordelik vir die vestiging en inwerkingstelling van ’n stelsel van interne beheer wat ontwerp is om redelike versekering te verskaf wat betref die integriteit en betroubaarheid van die prestasie-inligting, die menslike hulpbronne-inligting en die Jaarlikse Finansiële State.

Die eksterne ouditeurs is verantwoordelik om ’n onafhanklike opinie oor die Jaarlikse Finansiële State uit te spreek.

Na my oordeel weerspieël die Jaarverslag behoorlik die werksaamhede, die prestasie-inligting, die menslike hulpbronne-inligting en die finansiële sake van die departement vir die boekjaar wat op 31 Maart 2014 geëindig het

Die uwe

___________________ (Me.) JS IsaacsRekenpligtige BeampteDatum: 31 Mei 2014



6. STRATEGIESE OORSIG

6.1 VISIE

’n Verenigde, responsiewe en vooruitstrewende landbousektor in ewewig met die natuur

6.2 MISSIE

Die ontsluiting van die volle potensiaal van landbou om die ekonomiese, ekologiese en maatskaplike welvaart van al die mense in die Wes-Kaap te verbeter deur:

• Aanmoediging van gesonde skakeling tussen belanghebbendes. • Bevordering van die produksie van bekostigbare, voedsame, veilige en toeganklike voedsel, vesel

en landbouprodukte. • Versekering van volhoubare bestuur van natuurlike hulpbronne. • Uitvoering van voorpunt- en relevante navorsing en tegnologie-ontwikkeling. • Ontwikkeling, behoud en werwing van vaardighede en mensekapitaal. • Voorsiening van ’n bekwame en professionele voorligtingsteundiens. • Verbetering van marktoegang vir die ganse landbousektor. • Bydrae tot die verligting van armoede en honger. • Versekering van deursigtige en doeltreffende bestuur.

6.3 WAARDES

• Eerlikheid • Aanspreeklikheid • Diensvoortreflikheid• Goeie bestuur • Toewyding

6.4 STRATEGIESE UITKOMSGEORIËNTEERDE DOELWITTE

• Ondersteun die provinsiale landbousektor om ten minste sy uitvoerposisie vir die volgende vyf jaar te handhaaf deur sy toegevoegde waarde van R14,014 miljard in 2009 te laat groei.

• Verseker dat ten minste 60% van alle landbougrondhervormingsprojekte in die provinsie oor die volgende vyf jaar suksesvol is.

• Ondersteun die sektor (boere en nywerhede) om landbouproduksie (primêre provinsiale kommod-iteite) met ten minste 10% oor die volgende tien jaar te verhoog.

• Optimaliseer die volhoubare gebruik van ons natuurlike hulpbronne deur bewaringsmetodologieë om landbouproduksie te vermeerder.

• Vermeerder landbou-ekonomiese geleenthede in geselekteerde landelike gebiede gegrond op sosio-ekonomiese behoeftes oor ’n tienjaartydperk.

7. WETGEWENDE EN ANDER MANDATE

7.1 KONSTITUSIONELE MANDATE

In die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996, word ’n ganse hoofstuk gewy aan die Handves van Regte van Suid-Afrikaanse burgers. Sonder om te veel besonderhede te verskaf, fokus die Handves van Regte onder meer op regte soos byvoorbeeld:


Begrotingspos 1


• Almal het ’n reg op ’n omgewing wat beskerm word en nie skadelik is nie (Afdeling 24). • Voedsel en water (Afdeling 27 (1b)). • Basiese en verdere onderwys (Afdeling 29).

Skedule 4: Deel A: Samewerkende nasionale en provinsiale funksionele areas:

• Landbou • Dierebeheer en -siektes • Rampbestuur• Omgewing • Grondbewaring • Toerisme • Handel• Stedelike en landelike ontwikkeling

Skedule 4: Deel B: Nasionale en provinsiale regering reguleer munisipale inwerkingstelling:

• Munisipale beplanning

Skedule 5: Deel A: Eksklusiewe provinsiale bevoegdheid:

• Abattoirs • Provinsiale beplanning • Veeartsenykundige dienste (uitsluitend regulering van die professie)

Skedule 5: Deel B: Provinsie reguleer en monitor munisipale inwerkingstelling:

• Omheining en heinings • Markte • Munisipale abattoirs

7.2 WETGEWENDE MANDATE

Die departement het ’n regulatoriese verantwoordelikheid in die volgende wette:

• Wet op Vleisveiligheid, 2000 (Wet 40 van 2000) • Diersiekteswet, 1984 (Wet 35 van 1984) • Agri-SEB Transformasiehandves (ingevolge Wet 53 van 2003).

7.3 BELEIDSMANDATE

• Millennium-ontwikkelingsdoelwitte (MOD) • Die Omvattende Afrika-landbou-ontwikkelingsprogram (OALOP) • Versnelde Gedeelde Groei-inisiatief van Suid-Afrika (VGGISA) • Nasionale Ontwikkelingsplan 2030 (NOP) • Nasionale Program van Aksie met sy 12 Nasionale Uitkomste (NU) • Die Strategiese Plan vir Suid-Afrikaanse Landbou (sal vervang word met GGOP) • Geïntegreerde Groei- en Ontwikkelingsplan (GGOP) • Primêre Dieregesondheidsorgbeleid van DLBVF • Beleidsraamwerk vir Hoër Onderwys • Raamwerk vir Verdere Onderwys en Opleiding



• NasionaleKwalifikasiesraamwerk(NKR)• RaamwerkvirBeroepskwalifikasies(RBK)• Suid-AfrikaanseKwalifikasies-owerheid(SAKO)• Norme en Standaarde vir Opvoeders • Norme en Standaarde vir Landbou-opleidinginstitute van Suid-Afrika • Nasionale Onderwys- en Opleidingstrategie vir Landbou en Landelike Ontwikkeling in Suid-Afrika

(2005) • Nasionale Mentorskap-raamwerk vir die Landbousektor • Norme en Standaarde vir Voorligting- en Adviesdienste in Landbou • Nasionale Artikulasie-raamwerk vir Landbou-opleidingsprogramme • Nasionale Landbounavorsing- en Ontwikkelingstrategie • Nasionale Strategiese Plan vir MIV en Vigs • Nedersetting-inwerkingstelling-strategie • Geïntegreerde Voedselsekerheid- en Voedingstrategie • Omvattende Landelike Ontwikkelingsprogram (OLOP) • Omvattende Landbou-steunprogram (OLSP) • DieWes-KaapseStrategiesePlanensyverskillendestrategiesedoelwittemetspesifiekeklemop• PSD11: Vermeerdering van geleenthede vir groei en ontwikkeling in landelike gebiede (PSD11) • Landbou- en Agri-sakestrategie vir die Wes-Kaap • EenKaap 2040 Provinsiale Ruimtelike Ontwikkelingstrategie • Geïntegreerde Ontwikkelingsplanne van Plaaslike Regering

7.4 RELEVANTE HOFBESLISSINGS

Die Wet op die Onderverdeling van Landbougrond, 1970 (Wet 70 van 1970): Stalwo t. Wary: Die eienaar het gedeeltes van onverdeelde landbougrond verkoop sodat dit hersoneer kon word vir industriële doeleindes. Die wettigheid van die kontrak is in die hof betwis. Die hooggeregshof het beslis dat omdat die Wet op die Onderverdeling van Landbougrond, 1970 (Wet 70 of 1970) van toepassing op die kontrak was, was die kontrak nie bindend nie. Die appèlhof het hierna daardie beslissing tersyde gestel, wat die vraag laat ontstaan het of die Wet op die Onderverdeling van Landbougrond, 1970 (Wet 70 van 1970) nog enige status het. Die konstitusionele hof het egter die appèlhof se beslissing tersyde gestel. Landbou is ’n samewerkende funksie en behels al drie sfere van regering.


Begrotingspos 1


8. ORGANISATORIESE STRUKTUUR

Ministerie van Landbou en Landelike Ontwikkeling

Minister:HG van Rensburg

Hoof van DepartementSuperintendent-Generaal:

JS Isaacs

Hoof van KantoorMinisterie:J Coetzee

Tak Landbou-ontwikkeling

en –Steundienste Waarnemende

Adjunk-direkteur-Generaal:DJ Adolph

HoofdirektoraatBoereondersteuning

en OntwikkelingWaarnemende Hoofdirekteur:MP Sebopetsa

WeskusWaarnemende

direkteur:AJ vd W Conradie

Kaapse Wynlande/

Sentraal-KarooDirekteur:Vakant

EdenDirekteur:

C Levendal

Metropool/OverbergDirekteur:

DM Chitepo

DirektoraatVolhoubare

HulpbronbestuurDirekteur:AS Roux

HoofdirektoraatFinansiële Bestuur

Hoofdirekteur (HFB):FJJ Huysamer

HoofdirektoraatGestruktureerde

Landbou-opvoedingen Opleiding Hoofdirekteur:

MJ Paulse

Sentrum vir Hoër Onderwys en

OpleidingDirekteur:JD Aries

Sentrum vir Verdere Onderwys

en Opleiding Waarnemende

Direkteur:M Cornelissen

HoofdirektoraatLandelike Ontwikkelings

koördinasieWaarnemende Hoofdirekteur:

AC Xaba

Direktoraat Plaaswerkerontwikkeling

Direkteur:DJ Niemand

Tak Landbounavorsingen Regulatoriese

DiensteAdjunk-direkteur-

Generaal:Vakant

HoofdirektoraatVeeartsenykundige

Dienste Hoofdirekteur:

GSG Msiza

DirektoraatDieregesondheid

Direkteur:Vakant

Direktoraat Voedselveiligheid en Uitvoerbeheer

Direkteur:Vakant

DirektoraatVeeartsenykundige boratoriumdienste

Direkteur:Vakant

Direktoraat Landbou- Ekonomiese Dienste

Direkteur:B Matoti

Direktoraat Sake-beplanning en

StrategieDirekteur:DP Troskie

HoofdirektoraatNavorsingtegnologieen Ontwikkelingsdienste

Hoofdirekteur:IA Trautmann

Direktoraat Plantdienste

Direkteur:Vakant

Direktoraat Dierwetenskappe

Direkteur:Vakant

Direktoraat Navorsing-

steundiensteDirekteur:Vakant

DirektoraatBedryfsteundienste

Direkteur:R Wentzel



9. ENTITEITE WAT AAN DIE MINISTER VERSLAG DOEN

Naam van entiteit Wetsmandaat Finansiële verhouding Aard van werksaamhede

Casidra (Edms.) Bpk. Maatskappyewet, Wet 71 van 2008

100% aandeelhouding Verligting van armoede deur ekonomiese groei.Ontwikkeling van menslike hulpbronne deur opleiding en bemagtiging.Finansiële onafhanklikheid deur herstrukturering.Doeltreffende sakebestuur.

Die totale aandeelhouding in Casidra (Edms.) Bpk. is by die Wes-Kaapse regering onder die toesig van die provinsiale Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling.

Casidra (Edms.) Bpk. is gestruktureer as ’n private maatskappy ingevolge die Maatskappyewet, 2008, (Wet 61 van 1973, nou Wet 71 van 2008) met ’n unitêre raad van direkteurs. Die organisatoriese struktuur behels ’n hoofbestuurder wat verantwoordelik is vir bedryfswerksaamhede, en ’n finansiële hoofbeampte wat verantwoordelik is vir finansies en administrasie. Albei rapporteer direk aan die uitvoerende hoofbeampte as uitvoerende hoof.

Casidra (Edms.) Bpk. is ’n skedule 3D-maatskappy (Provinsiale Regeringsakeonderneming) ingevolge die Wet op Bestuur van Staatsfinansies, 1999 (Wet 1 van 1999). Dié status is geassesseer saam met hul huidige struktuur en finansiële lewensvatbaarheid.

Die mandaat van dié instelling is om landbou- en ekonomiese ontwikkeling te bestuur binne die konteks van die platteland en grondhervorming, ingevolge Resolusie 271/2007 soos goedgekeur deur die kabinet.

Dit is die missie van Casidra (Edms.) Bpk. om die lewensgehalte van spesifiek die laer-inkomste-afdeling van die bevolking te verbeter, hoofsaaklik in landelike gebiede van die Wes-Kaap, deur middel van geïntegreerde, mensgerigte ontwikkeling, en om só die vestiging van selfversorgende gemeenskappe aan te help.


Begrotingspos 1


Deel B:Prestasie-inligting

Ouditeur-Generaal se verslag: voorafbepaalde doelwitte 38

Oorsig van departementele prestasie 38

Strategiese uitkomsgerigte doelwitte 65

Prestasie-inligting volgens program 72

Oordragbetalings 124

Voorwaardelike toelaes 137

Skenkergeld 145

Kapitaalbelegging 145



1. OUDITEUR-GENERAAL SE VERSLAG: VOORAFBEPAALDE DOELWITTE

Verwys na bladsy 203 van die Verslag van die Ouditeur-Generaal, gepubliseer as Deel E: Finansiële Inligting.

2. OORSIG VAN DEPARTEMENTELE PRESTASIE

2.1 DIENSLEWERINGSOMGEWING

Toe die huidige Strategiese Plan van die Departement van Landbou in 2009 geskryf is, was ’n aantal neigings in die diensleweringsomgewing nog nie duidelik nie. Hieronder is ’n nie-afdoende lys van ’n paar van die veranderings wat ’n uitwerking op die departement en sy werksaamhede het:

a) Die finansiële krisis in die Euro-sone lei tot verbruikerstremmings in die tradisionele landbou-uitvoermarkte van die Wes-Kaap.

b) Die finansiële reddingsaksies wat gevolg het op die subprima-huiskrisis in die Verenigde State van Amerika, gekombineer met sy betrokkenheid in verskillende uitgerekte en onaangename konflikte regoor die wêreld, het tot uiters hoë vlakke van staatskuld in die VSA gelei. Dit het daartoe gelei dat hul samelewing veel meer inwaarts gefokus geword het, wat tot veranderings in handels-, verbruiks- en hulppatrone gelei het.

c) Die drukkings in die ekonomieë van ontwikkelde lande en die vinnige groei van sekere ekonomieë van ontwikkelende lande het tot ’n veranderende wêreldorde gelei. Dit is interessant om waar te neem hoe die rolle van koloniseerder en kolonie omgekeer word, met Angola wat ’n ernstige belegger in die Portugese ekonomie word.

d) Die gevolg is dat ontwikkelende lande en verbruikers hulself met hernude selfvertroue op die wêreldverhoog uitdruk.

e) Ondanks verwagtings tot die teendeel het die ekonomieë van ’n paar van die BRIC-lande nie voldoen aan die verwagtings nie. Indië se ekonomie het gestagneer, die afgelope Sokkerwêreldbekertoernooi het krake in die Brasiliaanse samelewing beklemtoon en Rusland se buitelandse beleid beklemtoon dat sy ekonomie deur oligarge oorheers word en dat dit op kommoditeitsuitvoere vertrou.

f) Desondanks het ’n aantal Afrikalande sommige van die ekonomieë wat die vinnigste in die wêreld groei, al is dit dan van ’n lae basis af. Dié neiging het nuwe klem geplaas op Afrika as ’n mark vir landbou-uitvoere, asook op die belangrikheid van die Omvattende Afrika-landbou-ontwikkelingsprogram (OALOP).

g) Die verouderende bevolking in ontwikkelde ekonomieë en die hoë bevolkingsgroei in ekonomies lewendige, ontwikkelende ekonomieë het tot stagnasie gelei, en tot gehaltebewuste voedselmarkte in ontwikkelde lande en ’n snelgroeiende, opvallende aanvraag na verbruikersvoedsel in ontwikkelende lande.

h) Neigings in globale verstedeliking lei daartoe dat meer as die helfte van die wêreldbevolking geskei is van hul middele tot landbouproduksie.

i) Die snelgroeiende ontwikkelende ekonomieë, veral dié wat bevoordeel word deur energiebronne weg van die kus af, lei tot toenemende vlakke van ongelykheid. Dié veranderings bedreig maatskaplike stabiliteit, nie net op globale vlak nie, maar ook in ’n aantal lande.

j) Openbare en private standaarde word toenemend gebruik deur ’n aantal ontwikkelde en ontwikkelende lande om hul binnelandse markte teen buitelandse kompetisie te beskerm. Hoewel


Begrotingspos 1


sommige mense dit as ’n bedreiging kan beskou, kan vroeë nakoming lei tot mededingende marktoegangsvoordele.

k) ’n Kombinasie van ontwikkelings op die terreine van outomatisasie, trekstelsels, waarnemingstegnologieë, kommunikasie, rekenaarkrag, algoritmiese ontwerp en databasis-doeltreffendheid lei tans tot veranderings in landboutegnologieë. Die werklike impak hiervan sal eers in die toekoms waargeneem kan word.

l) Algemene konsensus ontwikkel dat die wêreld se klimaat aan die verander is en dat hernude verligtingsmaatreëls nodig is. Omdat die werklike manifestasie van die impak van klimaatsverandering egter nog nie duidelik is nie, word verligtingspraktyke steeds ontwikkel.

m) Die arbeidsonrus in die landelike gebiede van die Wes-Kaap is ’n manifestasie van die ongelykheid in ons samelewing, en ook van die mense se aspirasies en verwagtings.

Omdat meer as 50% van die landbouprodukte van die Wes-Kaapse landbousektor vir die uitvoermark bestem is, is dit meer blootgestel aan veranderings in die internasionale omgewing as enige ander deel van die land. Terselfdertyd word boerderytegnologieë in die algemeen uit die buiteland ingevoer. Daaruit volg dat al dié neigings wel ’n uitwerking op die Wes-Kaapse landbousektor en daarom op die bedrywighede van die departement het. Die reaksies van die departement vorm deel van sy strategiese intervensies en sal in meer besonderhede bespreek word in Afdeling 2.4 van dié deel van die Jaarverslag.

Die bestuur van staatsbehuising het die verantwoordelikheid van die Departement van Vervoer en Openbare Werke geword. Die bestuur van dié huise was nie deel van die departement se kernbesigheid nie en het oormatige druk op sy reeds beperkte hulpbronne en begroting geplaas.

Die departement het nie ontsnap aan die algemene plaag van misdaad nie en het ’n toename van sekuriteitsoortredings by baie van sy diensleweringspunte ervaar. Sekuriteitsassesserings het begin en nuwe maatreëls en tegnologie is in werking gestel om veiligheid en sekuriteit te verbeter.

’n Ondersteuningsdiens is voorsien om die volhoubare benutting van natuurlike landbouhulpbronne te verbeter en om die omgewing te bewaar binne die konteks van die verskynsel van klimaatsverandering. Die FruitLook- intydse webtoepassing, met behulp waarvan besproeiers weekliks van bygewerkte inligting oor die werklike waterverbruik van hul gewasse en sewe ander groeiparameters voorsien word, is voortgesit en het die data aan alle vrugtegewasboorde/wingerde in die gebied voorsien wat deur die satellietbeeld gedek word. Die FruitLook-projek loop jaarliks van 1 Oktober tot aan die einde van die besproeiingseisoen op 30 April.

Ingenieursteundienste is voorsien deur die program: Volhoubare Hulpbronbestuur (VHB) om omgewingsvriendelike en ekonomies volhoubare boerderypraktyke soos bewaringsboerdery te verbeter, om besoedeling deur landboubedrywighede te voorkom en om die doeltreffendheid van watergebruik van alle besproeiingsboere te verbeter. Die dienste is gelewer deur middel van 379 ondersteuning-inisiatiewe (ondersoekverslae, ontwerpe en voltooiingsertifikate) aan ons kliënte, waarvan 141 was vir begunstigdes van die OLSP/Grond- en Landbouhervormingsprogram (GLHP). Altesame 302 kliënte is voorsien van ad hoc ingenieursadvies of opleiding om hul produksie te vermeerder, waarvan 186 voorsien is van inligting en opleiding om die doeltreffendheid van hul watergebruik te verbeter.

Droë landgraan- en rooibosteeboere is van ondersteuning voorsien deur middel van 83 inisiatiewe om te verander van konvensionele boerdery na bewaringsboerderypraktyke om grondvrugbaarheid te vermeerder en vog in die grond te behou.

Deur die voorsiening van landbou-ingenieurswese en LandCare-dienste, proaktiewe kommunikasie, fasilitering en inwerkingstelling van projekte, asook tegnologie-oordragte aan kliënte en vennote, is volhoubare hulpbronbestuuroplossings en -metodologieë voorsien. Dit is behaal deur ses bewussynsveldtogte op LandCare en ses kapasiteitsbouoefeninge wat gehou is. Altesame 29 076 hektaar plaasgrond is deur middel van bewaringsmaatreëls verbeter, hoofsaaklik deur die opknapping van 25 kilometer heinings en



die konstruksie van 84 kilometer nuwe plaasgrensheinings wat roofdiere keer om die skaap- en bokplase binne te dring. Die omheiningsprojek was die resultaat van ’n toewysing van R4,1 miljoen vir omheining wat aan die departement toegeken is. Altesame 327 plaasplanne is hersien vir volhoubare boerderydoeleindes.

’n Deel van die beskerming van ons natuurlike landbouhulpbronne is die voorkoming van die fragmentasie van landbougrond deur volgens die toepaslike wetgewing kommentaar te lewer aan die relevante owerheid wat die aanbevole grondgebruik betref. Altesame 1 028 aansoeke om die onderverdeling en/of hersonering van landbougrond is geassesseer en kommentaar is gelewer.

’n Belangrike diens wat voorsien is, is die verifikasie, opname, beplanning, ontwerp en inwerkingstelling van rampnoodleniging aan boere en die verskaffing van die nodige tegniese ondersteuning tydens die rehabilitasiefase. Deur die jaar is die inwerkingstelling van twee ramphulpprojekte voortgesit, naamlik die 2008-oorstromings en die 2010-Eden-droogteprojek.

Altesame 40 magtigingsbriewe is uitgereik aan 70 boere vir droogtehulp in die droogtegeteisterde gebiede van die Sentraal- en Klein Karoo. Altesame 24 veewatervoorsieningstelsels is geïnstalleer en bestaande stelsels is as deel van die droogtehulpskema opgeknap. Die droogtehulpskema is in 2013/14 voltooi. Altesame R72,8 miljoen is vir droogtehulp uitbetaal sedert die begin van die skema, met R3,9 miljoen wat in die 2013/14-boekjaar betaal is.

Die bedrag van R41,7 miljoen van die 2008-toewysing vir vloednoodleniging is gebruik tot en met die einde van Maart 2013 vir rivieroewerbeskermingswerke om verdere erosie van waardevolle landbougrond te voorkom. Weens vertragings met die verkryging van die nodige omgewingsmagtigings vir al die rivieroewerbeskerming kon dié werk nie in 2013/14 voltooi word nie. Dit sal voltooi word teen die middel van 2014.

’n Assessering van die vloedskade van Augustus 2013 en Januarie 2014 is voltooi en ingedien by die provinsiale Rampbestuursentrum om hulle te help om finansiering te kry vir vloedskadeherstelwerk. ’n Toewysing van R191,7 miljoen is ontvang vir ’n vloedhulpskema vir sowel die 2011- as die 2012-oorstromings, met ’n bedrag van R1,517 miljoen vir die 2013/14-boekjaar. Die hele toewysing van R1,517 miljoen is gebruik vir voorbereidende stappe om die nodige omgewingsmagtigings te kry sodat die konstruksiewerk in 2014/15 kan begin.

OOL het sy kommoditeitsbenadering tot boere-ondersteuning en -ontwikkeling voortgesit, wat gemik is op die skepping van die institusionele omgewing om kommoditeitskundiges in die sektor aan te spreek om by te dra tot die beplanning en prioritisering van finansiering vir grondhervormingsondernemings. Tien Kommoditeitsprojek-toewysingkomitees (KPTK’s) is tot stand gebring en vergader maandeliks om versoeke van boere te oorweeg.

Die departement het ’n eksterne landbougrondhervormingsevaluasie volgens sy strategiese doelwit voltooi om te verseker dat minstens 60% van grondhervorming slaag. Die evaluasie is gedoen deur die Kayamandi-ontwikkelingsdienste, wat aangestel is met die steun van die Departement van Prestasiemonitering en Evaluasie in die presidensie. Die studie het dienooreenkomstig ’n sukseskoers van 62% onthul van ’n populasie van 246 landbougrondhervormingsprojekte wat die departement sedert 2009 ondersteun het.

Die subprogram: Boerenedersetting en -Ontwikkeling het die volgende uitsette gelewer vir die verslagdoeningstydperk 2013/14:

117 plaasassesserings is afgehandel, 96 plaasplanne, 55 kleinboere en 29 kommersiële boere is ondersteun.

Die subprogram: Voorligting- en Adviesdienste het die volgende uitsette gelewer vir die verslagdoeningstydperk 2013/14:

86 landboudemonstrasies, 31 boeredae is aangebied, 60 vaardigheidsoudits is voltooi en 4 646 boere is met advies ondersteun.


Begrotingspos 1


Die subprogram: Voedselsekerheid het die volgende uitsette gelewer vir die verslagdoeningstydperk 2013/14:

93 gemeenskapsekuriteitsprojekte, 35 skoolvoedseltuinprojekte en 1 213 huishoudings is ondersteun met behulp van die tasprogram.

As ’n bydrae tot die verwerkliking van die Millennium-ontwikkelingsdoelwitte, spesifiek Nasionale Uitkoms 7 en PSD 8, het die departement Wêreldvoedseldag op 11 Oktober 2013 in Karatara in die Knysna-munisipaliteit gedenk.

As deel van die geleentheid is altesame vier gemeenskaps- en 54 huishoudelike tuine ondersteun in samewerking met die Knysna-munisipaliteit.

Daar is steeds uitdagings wat betref koördinasie tussen die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (DLOGH) se grondleweringstrukture. Die Provinsiale Grondverkrygingsoorwegingskomitee (PGVOK) is steeds nie gekoördineer met dié departement se landbousteunprogram nie. Dit skep ’n uitdaging in die sin dat dit kan lei tot dubbele werk in sommige projekte en dit het ook ’n negatiewe uitwerking op die volhoubaarheid van projekte. Dié area sal weer aandag kry tydens die 2014/15-boekjaar.

Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers (OOL) het die lewering van die vierde departementele Voorligtings- en Adviesdienstesimposium gesteun wat van 17 tot 19 Julie 2013 gehou is. Die doel van die simposium was om die deel van inligting en geïntegreerde dienslewering aan te moedig onder alle voorligtingsbeamptes regoor alle programme van die departement. Dié program het ook die lugkarteringopname van landbouproduksie en infrastruktuur in die provinsie voltooi tydens die periode waaroor verslag gedoen word. Die data wat daaruit verkry is, sal die LIBS-stelsel verder versterk, wat in die 2014/15-boekjaar uitgerol sal word.

Weens die uitgerekte en ingewikkelde prosesse en prosedure om vakante poste in die departement te vul, het dit ’n negatiewe invloed gehad wat betref werklike dienslewering aan kliënte, onderbesteding van begrotingstoewysings en moeilikheid in die behaling van transversale en provinsiale prestasieteikens. ’n Goeie voorbeeld is die voortdurende gebrek aan personeelkapasiteit, wat dienslewering in die subprogram: Uitvoerbeheer in die program: VD ernstig gekortwiek het.

Die subprogram: Veeartsenykundige Openbare Gesondheid het ’n mandaat om die Vleisveiligheidswet, 2000 (Wet 40 van 2000) af te dwing en is daarom uit ’n regulatoriese oogpunt verantwoordelik vir die versekering van veilige vleis vir verbruik deur die publiek. Groot uitdagings word ervaar deur beamptes van die subprogram weens die gebrek aan onafhanklike vleisinspeksie by abattoirs. Tesame met die gebrek in die regulatoriese benadering tot wildsvleisvoorsiening, asook wydverspreide onwettige slagbedrywighede, kan verbruikersveiligheid in vleisprodukte in die gedrang kom. Die aanstelling van die gevolmagtigde sal die inspeksiediens ’n hupstoot gee omdat die publiek toegang het tot veilige en voedsame vleis wat geskik is vir menslike verbruik.

Die hoofdienste van die program: Navorsing- en Tegnologieontwikkelingsdienste (NTOD) het op die volgende gekous:

1) Die voorsiening van voorpunttegnologie aan kommersiële en kleinboere en ander belanghebbendes deur middel van ’n kliëntgefokusde en probleemgedrewe navorsing- en tegnologie-ontwikkelingsportefeulje wat uitgevoer word deur die subprogram: Dierwetenskappe, Plantwetenskappe en Navorsingsteundienste respektiewelik. Die navorsingsagenda is gekonsulteer met die respektiewelike kommoditeite by verskillende forums en kontaksessies, en is in ooreenstemming gebring met die navorsingsbehoeftes van die genoemde kommoditeit. Altesame 53 vergaderings is met bedryfsorganisasies gehou om navorsingsbehoeftes te bespreek. Altesame 88 bestaande projekte is uitgevoer, 22 nuwe projekte is goedgekeur en ses projekte is voltooi. Dit het die totale getal projekte aan die einde van 2013/14 op 104 te staan gebring. Ons dienste het ook ingesluit ’n ruimtelike analise (GIS) en risikopotensiaalbestuursdiens en ’n analitiese diens vir



grond-, water- en plantmonsters om belanghebbendes by te staan in besluitneming wat betref beskikbare hulpbronne en toedienings van bemesting en landbou-chemikalieë.

2) Die verspreiding en kommunikasie van toepaslike nuwe en aangepaste tegnologie en wetenskaplike inligting in die vorm van gebruikersvriendelike inligtingspakkies, wetenskaplike en populêre publikasies, teikengroep-gefokusde inligtingsdae en uitstallings, “loop en gesels” op plase en radiopraatjies. Inligting wat voortgekom het uit navorsing is versprei aan kliënte in ’n omvattende tegnologie-oordrag-portefeulje. Dit het gestrek van mens-tot-mens-sessies, loop-en- geselse, radiopraatjies (42), voorligtings by inligtingsessies vir boere (149), organisering van tegnologie-oordrag-geleenthede (10), populêre publikasies (126) en inligtingspakkies (18) tot die baie wetenskaplike vorme van tegnologie-oordrag, waaronder referate en plakkate by konferensies (91) en wetenskaplike referate (36).

3) Die voorsiening van navorsing- en infrastruktuurondersteuningsdienste aan die twee navorsingsubprogramme, departementele programme en ander eksterne navorsinginstellings en kliënte van sewe proefplase. Dié plase is in stand gehou en strategies opgeknap om die navorsingspogings ten volle te ondersteun. Altesame 14 tegniesekomiteevergaderings is op die plase gehou en hulle het die navorsingspoging en infrastruktuur wat nodig was gekoördineer. Die volhoubaarheid van die plase het ook hernude aandag gekry en verskeie maatreëls is in dié verband in werking gestel.

Geen groot probleme is teëgekom in die lewering van die genoemde dienste nie. Die heersende gevaar van voëlgriep vir ons navorsingtroppe, veral in die Oudtshoorn-gebied, asook die onsekerheid in die bedryf, het egter vir etlike maande voortgeduur en die navorsinghulpbronne was ernstig bedreig. Verligtende maatreëls is in werking gestel, wat daartoe gelei het dat die Oudtshoorn-proefplaas en Kromme Rhee geregistreer is as EU-goedgekeurde plase. Ons navorsingspogings het voortgeduur teen streng biosekuriteitsmaatreëls.

Die aanvraag na ons navorsingsdienste en tegniese advies neem egter toe, veral in klimaatslim landbouproduksie, oordeelkundige gebruik van hulpbronne (minder inset, groter uitset) en nuwe besluitnemingsinstrumente en -stelsels.

Internasionaal het die Voedsel- en Landbou-organisasie begin met ’n studie, “Voedselvermorsing-voetspoor: Uitwerkings op Natuurlike Hulpbronne”. Dit is die eerste studie wat die uitwerking van globale voedselvermorsing ontleed, en ondersoek die gevolge daarvan vir die klimaat, water- en grondgebruik, en biodiversiteit. Onder die kernbevindings is dat voedsel wat jaarliks geproduseer word, maar nie geëet word nie, ’n volume water gebruik wat gelykstaande is aan die jaarlikse vloei van Rusland se Volga-rivier. Dit is ook verantwoordelik vir die byvoeging van 3,3 miljard ton kweekhuisgasse in die planeet se atmosfeer. Dié ondersoeke kan lei tot die verbreding van die reikwydte van die bestaande omgewingstandaarde en oproepe om navorsing en vernuwing regoor die ketting om die vermorsingsvoetspoor te verminder. Dit is sommige van die kwessies wat die program tydens die volgende boekjaar moet oorweeg.

Nasionaal het die styging in rentekoerse ’n negatiewe uitwerking gehad op die boerdery-omgewing wat reeds in die skuld staan. Die Verbruikersprysindenks (VPI) het in Februarie tot 5,9% gestyg en verbruikers was onder die groepe wat sleg geraak is deur dié stygings, waaronder stygings in die brandstofprys tydens die laaste kwartaal van 2013/14. Dié stygings het voorts ’n negatiewe uitwerking gehad op die produksiekoste, wat tot verhoogde voedselpryse gelei het. Analise hiervan is ’n deel van die navorsing wat gedoen is binne die program: LES in samewerking met die BVLB. Plaaslik het strukturele veranderings, hoofsaaklik verhoogde arbeidskoste weens ’n styging in minimumlone, gefokusde aandag aan ontwikkeling en hersiening van ondernemingsbegrotings nodig gemaak vir die verskillende nywerhede. ’n Tekort aan personeel binne die Produksie-ekonomie-komponent was egter ’n uitdaging in die optimale lewering van dié diens, maar in samewerking met bedryfspersoneel kon sommige van dié begrotings voltooi word.

Die afwesigheid van ’n bemiddelaar vir Mikro-finansieringinstellings vir Suid-Afrika (MFISA)-skema in die Wes-Kaap het boere sleg geraak, veral kragtens die Proaktiewe Grondverkrygingstrategie (PGVS).


Begrotingspos 1


Dit is moeilik vir dié boere om lenings van kommersiële banke te kry omdat hulle nie grond besit wat as onderpand gebruik kan word nie. Die program het ook moeite gedoen om die instellings wat deur die DLBV geakkrediteer is in te skakel om ook in die Wes-Kaap werksaam te wees. Die herbekendstelling van die AgriSEB-fonds deur die DLBV het belangstelling in die landbousektor gewek, omdat die program baie navrae en aansoeke om finansiering ontvang het. Die werklike uitbetaling van dié geld aan projekte in die Wes-Kaap moet nog gebeur. Boonop het die afdeling 9-sektorvoorskrifte (AgriBSEB) tot baie navrae gelei omdat dit vir kliënte nodig is om vertroud te raak met die nuwe kode en die inwerkingstelling daarvan. Die skakeling van verskeie elemente soos die verkryging en die toewysing van permitte vir invoere en uitvoere om net ’n paar te noem, was onder die uitdagings wat egter deur die nuwe voorskrifte opgelê is. Die program het bewusmakingsessies oor die AgriSEB-voorskrif gehou, selfs al is meer vaardighede steeds nodig om inwerkingstelling te vergemaklik.

GLOO het voortgegaan met die aanbieding van ’n groot verskeidenheid geakkrediteerde opleidingsprogramme en vaardigheidsopleiding in die spektrums van Hoër Onderwys en Opleiding (HOO) en Verdere Onderwys en Opleiding (VOO) aan deelnemers en moontlike deelnemers in die landbousektor in die Wes-Kaap-provinsie.

Ses soorte leerlingskapprogramme en etlike kort vaardigheidskursusse is aangebied. In Desember 2013 het 80 leerlingskapstudente gegradueer, en AgriSETA, wat ook die instituut geprys het vir die hoë standaard van gehaltebeheer wat behaal is, het die sertifikate van bekwaamheid uitgereik. Vyftien van dié gegradueerdes het van VOO-vlak na HOO-programme gevorder, waarvan 14 aanvaar is vir die Hoër-sertifikaatprogram en een van die studente het ingeskryf vir die BAgric-graad.

Die aanbieding van die leerlingskapprogramme het weer ’n geleentheid vir nog 55 leerders geskep om in Januarie 2014 in te skryf vir leerlingskap-opleiding op NKR vlak 4. Van die 55 studente wat ingeskryf het, is nege tans in diens op verskillende plase in die Wes-Kaap. Vergeleke met vorige jare was minder studente ingeskryf vanweë ’n nuwe benadering tot die leerlingskap-program, wat in die volgende boekjaar afgehandel sal word. Die nuwe benadering maak voorsiening vir werkplek-ervaring en breër blootstelling aan praktiese geriewe.

Kort vaardigheidskursusse is gebied aan altesame 2 700 landboubegunstigdes in die provinsie. As ’n gevolg van die sterk vennootskap tussen die programme: GLOO en OOL, wat gelei het tot gesamentlike koördinasie en die uitrol van opleiding binne die streke, het die getal opleidingsbegunstigdes vir sowel boere as plaashulpe toegeneem. ’n Groot gedeelte het die CASP- en ILIMA/LETSEMA-begunstigdes verteenwoordig. In gevalle waar die subprogram kapasiteit kortgekom het, het Casidra gehelp om die opleiding van begunstigdes moontlik te maak en te koördineer. Die program: GLOO het oorpresteer wat betref die aanbieding van kort kursusse. Dié oorprestasie kan toegeskryf word aan die groot aanvraag danksy die gehalte en relevansie van die inhoud van dié kursusse. ’n Meesteropleierskortkursus van die Vereniging van Veeartsenykundige en Gewasverenigings van Suid-Afrika (VVGVSA) is van 26 tot 28 November 2013 suksesvol aangebied aan tien lektore en personeel van ander programme. Die organisasie het die kursus gratis aangebied.

Op HOO-vlak het GLOO die BAgric-graadprogram, ’n Sertifikaat in Perdmeesterskap en Inleidende Ry-opleiding, ’n Diploma in Landbou en ’n Hoërsertifikaat in die 2013- akademiese jaar aangebied.

Altesame 442 HOO-studente het geregistreer in 2013, met altesame 96 billikheidskandidate. ’n Teleurstellend lae getal aansoeke is teen die einde van die sluitingsdatum van 30 Junie 2013 van swart studente ontvang. Die meeste swart kwalifiserende kandidate is egter gekies uit die lys van laat aansoeke om die transformasie van die Instituut te verbeter.

Altesame 102 studente het van HOO-programme gegradueer, met 170 deelnemers wat suksesvol nege geakkrediteerde kortkursusse voltooi het. Die eerste module van die Kaapse Telersklub-perdeprogram is van Maart tot Oktober 2013 aangebied. Altesame 44 leerders het deelgeneem aan die eerste vlak van die program en 40 studente het die eindeksamen geslaag.



In 2013 het GLOO sy eerste brandewyn in die geskiedenis van die Instituut gebottelleer. Danksy die uitsonderlike gehalte van die brandewyn het die TV-program kykNET die kelder besoek aan die einde van Maart 2014 en op 31 Maart 2014 ’n tydgleuf van vyf minute toegewys aan die brandewynmaakproses by die kelder.

Altesame 20 nuwe beurse en 30 bestaande beurse is uit ons eie begroting aan die studente toegeken. Nog R1,502 miljoen is van eksterne borge verkry vir beurse vir 48 studente.

Die program: LOK het 16 geaktiveerde landelike ontwikkelingsnodusse regoor die provinsie, waarvan vier geaktiveer is in die 2013/14-boekjaar, naamlik Struisbaai, Suurbraak, Malmesbury en Elandsbaai. Die fokus was die institusionaliseringsproses van die Rade van Belanghebbendes (RVB’s) in elk van dié nodusse. Hulle het gevorder deur die volgende fases in die landelike ontwikkelingsmodel: Tussenregeringstuurkomitee-vestiging en maatskaplike fasilitering. Maatskaplike opheffing, infrastruktuurontwikkeling en ekonomiese ontwikkeling sal volg in die gefaseerde-ontwikkelingsbenadering oor die volgende paar jaar. Interdepartementele Stuurkomitees (ISK’s) om hierdie ontwikkelingsprojekte in dié nodusse te ondersteun is tot stand gebring met die deelname van verskillende departemente. Terwyl aandag gegee word aan maatskaplike behoeftes as die sleutel tot landelike ontwikkeling is die program se doelwit eindelik gemik op ’n inklusiewe volhoubare landelike ekonomie. Ten einde die werk in hierdie bestaande nodusse te verdiep, eerder as om die reikwydte geografies uit te brei, sal vergrote kapasiteit in die Ontwikkelingsbeplanning-subprogram ’n direkte uitwerking hê op die departement se responsiwiteit op die eis om die kollektiewe moeite van belanghebbende departemente in die 2014/15-boekjaar te koördineer.

Hier volg ’n lys van die huidige/geaktiveerde landelike ontwikkelingsnodusse:

1. Oudtshoorn-munisipaliteit (Wyk 9 en 10 – Dysselsdorp)

2. Stad Kaapstad-munisipaliteit (Wyk 29 – Atlantis, Mamre en Pella)

3. Matzikama-munisipaliteit (Wyk 2 – Doringbaai, Ebenezer, Lutzville, Strandfontein, Papendorp)

4. Witzenberg-munisipaliteit (Wyk 1, 4 en 6 – Bella Vista, Nduli, Prins Alfred Hamlet)

5. Beaufort West-munisipaliteit (Wyk 1 – Murraysburg)

6. Beaufort-Wes-munisipaliteit (Wyk 1 – Merweville)

7. Prins Albert-munisipaliteit (Wyk 1 – Leeu-Gamka)

8. Bitou-munisipaliteit (Wyk 4 – New Horizons-gebied)

9. Theewaterskloof-munisipaliteit (Wyk 5 en 6 – Villiersdorp, Libanon, Nuweberg, Kleinbegin)

10. Mosselbaai-munisipaliteit (Wyk 4 – Brandwacht, Wyk 5 – Toekoms, Wyk 7 – Buisplaas, Herbertsdale, Sonskynvallei, Vleesbaai, Wyk 14 – Friemersheim, Groot Brakrivier, Ruiterbos)

11. Knysna-munisipaliteit (Wyk 2 – Karatara, Wyk 5 – Rheenendal)

12. Laingsburg (Wyk 1 – Matjiesfontein)

13. Swellendam-munisipaliteit (Wyk 3 – Suurbraak)

14. Kaap Agulhas-munisipaliteit (Wyk 5 – Struisbaai)

15. Swartland-munisipaliteit (Wyk 7 – Malmesbury)

16. Cederberg-munisipaliteit (Wyk 4 – Elandsbaai)

Nege Rade van Belanghebbendes en vyf Tussenregeringstuurkomitees (TRS’e) is op die been gebring om die onlangs geaktiveerde ontwikkelingsnodusse regoor die provinsie te ondersteun. Veertig TSR-afsprake is regoor die provinsie gefasiliteer met die relevante regeringsdepartemente wat samewerking


Begrotingspos 1


moontlik gemaak het. Altesame 89 projekte in die landelike ontwikkelingsnodusse wat deur verskillende belanghebbendes gelei is, is vasgelê, in werking gestel en gemoniteer in hierdie verslagdoeningstydperk. Altesame 2 419 inwoners van die landelike ontwikkelingsnodusse is opgelei in verskillende vakke. Vier kwartaallikse PSD11-werkgroep 4- komiteevergaderings is belê met verteenwoordigers van verskillende departemente om landelike ontwikkeling op ’n provinsiale vlak te lei. Deur die nasionale DLOGH, MINMEC en MINTEC-prosesse het die provinsiale Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling en die departement opdrag gekry om samewerking te verseker met alle ander belanghebbende partye wat betref die behaling van nasionale uitkoms 7 (lewendige, billike en volhoubare landelike gemeenskappe met voedselsekerheid vir almal) en om gekonsolideerde provinsiale verslagdoening kwartaalliks te fasiliteer.

Die PWO-subprogram het gefokus op die uitrol van die Plaaswerker-reaksieplan. Dié plan sluit in kernprojekte soos die provinsiaalwye Plaaswerker-opname, wat daarop gemik is om inligting in te samel oor prioriteitsplaaswerkerbehoeftes ten einde gepaste regeringsresponsintervensies van inligting te voorsien. Die Kaapse Wynlande en Overberg was fokusgebiede omdat dit die meeste geraak is deur die protesoptrede. Die verslae van die Overstrand- en Theewaterskloof-streke is voltooi en beskikbaar. Opnames van die Stellenbosch- en Drakenstein- plaaslike munisipale gebiede is onderweg. Die Kaapse Wynland-gebied, naamlik Langeberg, Witzenberg en Breedevallei en die res van die Overberg – Agulhas en Swellendam – sal vroeg in die 2014/15-boekjaar volg. Dié proses was veel meer tydrowend as wat verwag is en dit het ’n uitwerking gehad op die tempo van die voltooiing van opnames per streek. Verdere kapasiteit via Casidra is verken om uitset aan dié front te vermeerder. Die waarde van die voltooiing van ’n deeglike opname is noodsaaklik om eindelik relevante reaksiedienste te ontwikkel.

’n Ander sentrale projek wat in die plan ingesluit is, is die boer/plaaswerker-gevallestudies. Vyftien gevallestudies is aangeteken en sal ingesluit word in ’n publikasie wat die deel van en dialoog oor beste praktyke en suksesstories onder boere en plaaswerkers sal moontlik maak. Dié publikasie is bestem om bekendgestel te word in die tweede kwartaal van die nuwe boekjaar. Sulke en ander prestasies het gelei daartoe dat die departement altesame 32 325 plaaswerkers en hul familielede bereik het. Van dié totaal het 30 830 plaaswerkers en hul familielede deelgeneem aan opleiding en ontwikkelingsprogramme en 495 is bygestaan met behulp van die verwysingstelsel. Ontwikkelingsbeamptes het deelgeneem aan 36 distriksforumvergaderings en 15 ontwikkelingsprojekte is ondersteun, waarvan vier op middelmisbruik gefokus het.

Om dialoog oor plaaswerker-kwessies te ondersteun, het die subprogram se gemeenskapsontwikkelingsbeamptes deelgeneem aan 15 distriksforumvergaderings regoor die provinsie. Die Plaaswerker van die Jaar-kompetisie het vaart gekry met 16 streke en ’n rekordgetal van 921 plaaswerkers wat deelgeneem het. Dit het ’n hoogtepunt bereik by die provinsiale kompetisie se galageleentheid op 25 Oktober 2013, waar die wenner van die Plaaswerker van die Jaar 2013, mnr. Karools Paulse, van die Olifantsrivier in die Weskusdistrik aangekondig is.

2.2 DIENSLEWERINGSVERBETERINGSPLAN

Die departement het ’n Diensleweringsverbeteringsplan voltooi. Die tabelle hieronder vestig die aandag op die plan en die prestasies tot op hede.



Vernaamste dienste en standaarde

Vernaamste dienste Begunstigdes Huidige/werklike Gewenste standaard van diens

Werklike prestasie

Om voorligting- en adviesdienste aan boere te verskaf

Bestaande boere (bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere)

a) Onderneem 1 200 plaasbesoeke om advies te lewer en by te dra tot suksesvolle grondhervorming

a) Onderneem 1 250 plaasbesoeke en voorsien advies en dra by tot suksesvolle grondhervorming

a) Onderneem 1 430 plaasbesoeke om advies te lewer en by te dra tot suksesvolle grondhervorming

Begunstigdes van grondhervorming

b) Voorsien 3 600 boere van advies en ondersteuning

b) Voorsien 3 650 boere van advies en ondersteuning

b) 4 290 boere

Maak publiek bewus van voedselveiligheid en dieresiektes

Die algemene publiek

c) Bewustheid van die Wes-Kaapse publiek deur die verspreiding van 1250 pamflette, 30 plakkate en 16 bewusmak-ingsessies tydens geleenthede by gepaste lokale op ’n voort-gaande grond-slag

c) Bewustheid van die Wes-Kaapse publiek deur die verspreiding van 1 500 pamflette, 35 plakkate en 19 bewusmakingses-sies by geleen-thede in geskikte lokale op ’n voortgaande grondslag

c) Bewustheid van die Wes-Kaapse publiek deur die verspreiding van 1 220 pamflette, 12 plakkate (ver-dere verspreiding teruggehou in afwagting van veranderings van die nuwe han-delsmerk en logo vir die provinsie en departe-mente) en 15 bewusmakingses-sies aangemeld in 2013/14-siklus

Bykomende prestasie

Onderneem opleiding by verskillende abattoirs wat inligtingsessies weerspieël het wat gehou is of opleiding wat gedoen is by fasiliteite vir ’n tydperk van meer as 40 dae, waar werknemers opgelei is in vleisinspeksie, goedgekeurde slagmetodes, en die oes van wild en higiënepraktyke.


Begrotingspos 1


Batho Pele: reëlings met begunstigdes (konsultasie, toegang ens.)

Huidige/werklike reëlings Gewenste reëlings Werklike prestasies

Om voorligting- en adviesdienste aan boere te voorsien

Konsultasie Konsultasie Konsultasie

a) Inwonersverslag a) Inwonersverslag a) Departementele jaarlikse inwonersverslag is gepubliseer en provinsiaal versprei in November 2013.

b) Georganiseerde landbou en hul lede

b) Georganiseerde landbou en hul lede

b) Vergader met georganiseerde landbou en hul lede op aangewese tye.

c) Radioprogramme c) Radioprogramme c) Radioprogramme is gebruik waar die geleentheid hom voorgedoen het, of indien nodig.

d) Forumvergaderings van die departement en belanghebbendes

d) Forumvergaderings van die departement en belanghebbendes

d) Forumvergaderings van die departement en belanghebbendes is gehou op aangewese tye. Interne forumvergaderings/bloksessies tussen bestuur en voorligtingsdiens om idees en inligting uit te ruil is maandeliks gehou.

e) Geskrewe korrespondensie e) Geskrewe korrespondensie e) Geskrewe konsultasiemeganismes is daagliks gebruik om aandag te gee aan navrae en versoeke, Inligting uit te ruil en dadelik kliënte se behoeftes vas te stel.

f) Boeredae f) Boeredae f) Aangewese boeredae gehou en bygewoon.

g) Telefoniese vergaderings g) Telefoniese vergaderings g) Telefoniese vergaderings is daagliks gebruik om aandag te gee aan navrae en versoeke, inligting uit te ruil en kliënte se behoeftes dadelik vas te stel.

h) E-pos h) E-pos h) Elektroniese konsultasiemeganismes is daagliks gebruik om aandag te gee aan navrae en versoeke, inligting uit te ruil en kliënte se behoeftes dadelik vas te stel.

Toegang Toegang Toegang

a) Departement van Landbou, Privaatsak X1, Elsenburg, 7607


a) Dienste is daagliks verskaf by die hoofkantoor van die departement by Muldersvlei-straat, Elsenburg, Stellenbosch.





b) Distrikskantore by:• Beaufort-Wes• George • Bredasdorp• Stellenbosch• Moorreesburg• Bellville

b) Distrikskantore by:• Beaufort-Wes• George • Bredasdorp• Stellenbosch• Moorreesburg• Bellville

b) Dienste is gelewer by al die distrikskantore in die provinsie

c) Kantore op kleiner dorpe c) Kantore op kleiner dorpe c) Dienste is gelewer by gedesentraliseerde kantore van die program: OOL.

Bykomende prestasie

a) Toegang ook verskaf deur daaglikse besoeke aan boere deur voorligtingspersoneel.

b) Daaglikse toegang beskikbaar deur instap, e-pos en webtuistekanale. Ook by aangewese ope dae en boeredae en die maandelikse. Thusong-uitreikingsintervensie-programme.

c) Redelike tegemoetkoming gedoen en dit is oorweeg om behoorlike toegang vir gestremdes by alle kantore en geriewe van die departement te gee.

Hoflikheid Hoflikheid Hoflikheid

Langs amptelike kanale, naamlik: Langs amptelike kanale, naamlik: Langs amptelike kanale, naamlik:

a) Bestuur a) Bestuur a) Bestuur

b) Kommunikasiehoof b) Kommunikasiehoof b) Kommunikasiehoof

c) E-pos c) E-pos c) E-pos

d) Telefoniese vergaderings d) Telefoniese vergaderings d) Telefoniese vergaderings

e) Geskrewe korrespondensie e) Geskrewe korrespondensie e) Geskrewe korrespondensie

f) Persoonlik f) Persoonlik f) Persoonlik

g) Klagteregister g) Klagtes word aangeteken en onmiddellik beantwoord. Nietige klagtes ontvang is dringend afgehandel.

h) Ope dae/boeredae en terreinbesoeke

h) Ope dae/boeredae en terreinbesoeke op aangewese tye


Begrotingspos 1




Bykomende prestasie

a) Die regte van kliënte/inwoners waaronder die reg om op ’n menswaardige, respekvolle en waardige manier deur personeel behandel te word, is vasgelê in die departementele Diensleweringshandves, Afdeling 5 van die Dienshandves vir die Staatsdiens (Resolusie 1 van 2013) asook die Gedragskode vir Staatsdiensamptenare. Daar word jaarliks met alle belanghebbendes gekonsulteer oor dié standaarde.

b) Alle personeellede word gereeld herinner om dié standaarde na te kom tydens interaksie met kliënte/inwoners en kollegas tydens persoonlike, telefoniese, elektroniese, geskrewe en ander vorme van diensleweringintervensies.

Openheid en deursigtigheid Openheid en deursigtigheid Openheid en deursigtigheid

a) Telefoniese afsprake a) Telefoniese afsprake a) Daagliks deur middel van telefoniese afsprake

b) Verbaal (terreinsessies) b) Verbaal (terreinsessies) b) Daagliks verbaal aan kliënte tydens terreinsessies

c) Geskrewe korrespondensie c) Geskrewe korrespondensie c) Geskrewe korrespondensie

d) E-pos d) E-pos d) Daagliks deur middel van elektroniese kommunikasie

e) Een-tot-een-vergaderings e) Een-tot-een-vergaderings e) Aangewese een-tot-een-vergaderings

f) Ope dae/boeredae f) Ope dae/boeredae f) Aangewese ope en boeredae

g) Jaarlikse Inwonersverslag g) Jaarlikse Inwonersverslag g) Die jaarlikse Inwonersverslag is gepubliseer en wyd versprei binne die provinsie. Die verslag het inligting bevat oor die doel van die departement, sy staatsdiensverantwoordelikhede en kernfunksies, begroting benut, personeelsterkte met personeelbesteding en ras- en geslagopset. Dit het ook besonderhede bevat van elke organisatoriese eenheid se diensleweringprestasies vir die afgelope boekjaar.

h) Terreinbesoeke h) Terreinbesoeke h) Tydens terreinbesoeke





i) Jaarverslag i) Jaarverslag i) Die departement se Jaarverslag is gepubliseer en versprei aan belanghebbendes. Die verslag het inligting bevat oor die doel van die departement, sy staatsdiensverantwoordelikhede en kernfunksies, begroting benut, personeelsterkte met personeelbesteding en ras- en geslagopset. Dit het ook besonderhede voorsien van elke organisatoriese eenheid se diensleweringsprestasies vir die afgelope boekjaar.

j) Radiopraatjies j) Radiopraatjies j) Inligting oor die departement en sy kernbesigheid is aan kliënte oorgedra deur middel van radiopraatjies waar die geleentheid hom voorgedoen het of wanneer nodig.

Bykomende prestasie

Inligting oor die departement en sy kernbesigheid is aan kliënte oorgedra by maandelikse Thusong-intervensies.

Waarde vir geld Waarde vir geld Waarde vir geld

a) Provinsiewye ondersteuning en advies voorsien aan alle boere

a) Provinsiewye ondersteuning en advies voorsien aan alle boere

a) Voorligting- en adviesdienste daagliks gelewer aan bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere in al die distrikte/gebiede van die provinsie.

b) Kliënte kry nuttige en bruikbare inligting gratis.

b) Kliënte kry nuttige en bruikbare inligting gratis.

b) Gratis dienste in die vorm van advies, inligting en tegnologie-oordrag is deur die departement gelewer om die algemene kennisvandiespesifiekeboer oor ’n verskeidenheid boerderypraktyke te vermeerder.

Bewusmaking van publiek oor voedselveiligheid en dieresiektes


a) Promosietoere a) Promosietoere a) Promosietoere is gebruik wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

b) Inwonersverslag b) Inwonersverslag b) Die jaarlikse Inwonersverslag van die departement is gepubliseer en versprei aan die hele landbougemeenskap binne die provinsie.


Begrotingspos 1




c) Georganiseerde landbou en hul lede

c) Georganiseerde landbou en hul lede

c) Ontmoet georganiseerde landbou en hul lede op aangewese tye.

d) Promosietoere d) Promosietoere d) Promosietoere is benut wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

e) Forumvergaderings met die departement en belanghebbendes

e) Forumvergaderings met die departement en belanghebbendes

e) Forumvergaderings met die departement en belanghebbendes is op aangewese tye gehou.

f) Geskrewe korrespondensie f) Geskrewe korrespondensie f) Geskrewe konsultasiereëlings is daagliks benut om onmiddellik aandag te gee aan navrae wat ontvang is.

g) Boeredae g) Boeredae g) Aangewese boeredae is gehou en bygewoon.

h) Inentingsveldtogte h) Inentingsveldtogte h) Inentingsveldtogte is op óf ’n daaglikse, óf weeklikse óf maandelikse grondslag gedoen.

i) Telefoniese afsprake i) Telefoniese afsprake i) Telefoniese en verbale konsultasiereëlings is daagliks benut om dadelik aandag te gee aan navrae wat ontvang is.

j) E-posse j) E-posse j) Elektroniese konsultasiereëlings is daagliks benut om dadelik aandag te gee aan navrae wat ontvang is.




a) Dienste is voorsien by die hoofkantoor van die departement by Muldersvlei-straat, Elsenburg, Stellenbosch.

b) Kantore by:• BeauforT-Wes• George• Piketberg • Swellendam• Worcester • Khayelitsha• Klipheuwel• Fisantekraal

b) Kantore by:• BeauforT-Wes• George • Piketberg • Swellendam• Worcester • Khayelitsha• Klipheuwel• Fisantekraal

b) Dienste is voorsien by alle distriks- en gedesentraliseerde kantore.





Bykomende prestasie:

a) Toegang is ook beskikbaar gestel deur middel van instap, inbel, e-pos, webtuistegeriewe, ope dae en boeredae.

b) Redelike akkommodasie is gemaak en daar is oorweeg om behoorlike toegang vir gestremdes te voorsien.


Deur amptelike kanale: Deur amptelike kanale: Deur amptelike kanale:

a) Bestuur a) Bestuur a) Bestuur

b) Kommunikasiehoof b) Kommunikasiehoof b) Kommunikasiehoof

c) E-pos c) E-pos c) E-pos

d) Telefoniese afsprake d) Telefoniese afsprake d) Telefoniese afsprake

e) Geskrewe korrespondensie e) Geskrewe korrespondensie e) Geskrewe korrespondensie

f) Mens-tot-mens f) Mens-tot-mens f) Mens-tot-mens

g) Klagteregister g) Klagtes word dadelik aangeteken en beantwoord. Nietige klagtes ontvang is dringend afgehandel.

h) Ope dae/boeredae en terreinbesoeke

h) Aangewese ope dae/boeredae en terreinbesoeke bygewoon

Bykomende prestasie

a) Die regte van kliënte/inwoners waaronder die reg om op ’n menswaardige, respekvolle en waardige manier deur personeel behandel te word, is vasgelê in die departementele Diensleweringshandves, Afdeling 5 van die Dienshandves vir die Staatsdiens (Resolusie 1 van 2013) asook die Gedragskode vir Staatsdiensamptenare.

b) Daar word jaarliks met alle belanghebbendes gekonsulteer oor dié standaarde. Alle personeellede word gereeld herinner om dié standaarde na te kom tydens interaksie met kliënte/inwoners en kollegas tydens persoonlike, telefoniese, elektroniese, geskrewe en ander vorme van diensleweringintervensies/interaksie.


Begrotingspos 1




a) Telefoniese afsprake a) Telefoniese afsprake a) Daagliks deur middel van telefoniese afsprake

b) Verbaal (terreinsessies) b) Verbaal (terreinsessies) b) Verbaal aan kliënte tydens terreinsessies

c) Geskrewe korrespondensie c) Geskrewe korrespondensie c) Daagliks deur middel van geskrewe korrespondensie

d) E-pos d) E-pos d) Daagliks deur middel van elektroniese korrespondensie

e) Een-tot-een-afsprake e) Een-tot-een-afsprake e) Daagliks tydens een-tot-een-afsprake

f) Promosietoere f) Promosietoere f) Promosietoere benut wanneer die geleentheid hom voordoen of indien nodig.

g) Ope dae/boeredae g) Ope dae/boeredae g) Aangewese ope dae en boeredae

h) Jaarlikse Inwonersverslag h) Jaarlikse Inwonersverslag h) Die jaarlikse Inwonersverslag Is gepubliseer en wyd versprei in die provinsie. Dit bevat inligting oor die doel van die departe-ment, sy staatsdiensverant-woordelikhede, begroting benut, personeelsterkte met personeelbesteding en ras- en geslagopset asook besonder-hede van elke organisatoriese eenheid se diensleweringspres-tasies vir die afgelope boekjaar.

i) Terreinbesoeke i) Terreinbesoeke i) Daagliks tydens terreinbesoeke

j) Jaarverslag j) Jaarverslag j) Die Jaarverslag Is gepubliseer en wyd versprei in die provinsie. Dit bevat inligting oor die doel van die departement, sy staatsdiens-verantwoordelikhede, begro-ting benut, personeelsterkte met personeelbesteding en ras- en geslagopset asook besonder-hede van elke organisatoriese eenheid se diensleweringspres-tasies vir die afgelope boekjaar.

k) Radiopraatjies k) Radiopraatjies k) Inligting oor die departement en sy kernbesigheid is oorgedra aan kliënte deur middel van radiopraatjies wanneer die geleentheid hom ook al voorgedoen het of indien nodig.





Bykomende prestasie

a) Inligting oor die departement en sy kernbesigheid is oorgedra aan kliënte by die maandelikse Thusong-intervensies.

Waarde vir geld Waarde vir geld Waarde vir geld

a) Provinsiewye opvoeding en inligtingsdeling teen minimumkoste

a) Provinsiewye opvoeding en inligtingsdeling teen minimumkoste

a) Dieverspreidingvanpamfletteen plakkate asook die voer van bewusmakingsessies in geteikende gebiede enspesifiekeplekkeingemeenskappe is met gereelde tussenposes op ’n gedesentraliseerde grondslag afgehandel om die meeste van die inwoners regoor die provinsie te bereik.

b) Kliënte kry nuttige en bruikbare inligting gratis

b) Kliënte kry nuttige en bruikbare inligting gratis

b) Gratis dienste is deur die departement gelewer om die algemene kennis van inwoners te vermeerder wat betref higiëniese vleis en slagpraktyke en verbodsbepalings in dié verband, asook inenting van hul diere.

Diensleweringsinligtinginstrument

Huidige/werklike inligtingsinstrumente

Gewenste inligtingsinstrumente Werklike prestasies

Om voorligting- en adviesdienste aan boere te lewer

a) Departementele webtuiste a) Departementele webtuiste a) Departementele webtuiste is onderhou en gereeld bygehou.

b) Jaarverslag b) Jaarverslag b) Jaarverslag is gepubliseer en uitgedeel aan alle belanghebbendes.

c) Radio Elsenburg c) Radio Elsenburg c) Radio Elsenburg is benut wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

d) Een-tot-een-afsprake d) Een-tot-een-afsprake d) Benut aangewese afsprake as inligtinginstrument.

e) Inligtingsessies (ope dae/boeredae)

e) Inligtingsessies (ope dae/boeredae)

e) Benut ope dae/boeredae as ’n inligtinginstrument

f) Jaarlikse Inwonersverslag f) Jaarlikse Inwonersverslag f) Jaarlikse Inwonersverslag is gepubliseer en uitgedeel aan alle belanghebbendes en die hele landbougemeenskap in die provinsie.


Begrotingspos 1


Huidige/werklike inligtingsinstrumente

Gewenste inligtingsinstrumente Werklike prestasies

g) Terreinbesoeke g) Terreinbesoeke g) Benut terreinbesoeke as ’n inligtinginstrument.

h) Radiopraatjies h) Radiopraatjies h) Radiopraatjies is benut wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

i) Thusong-sentrums i) Maandelikse Thusong-uitreikingsintervensies benut as ’n inligtingsinstrument.

Bykomende prestasie

a) Promosietoere is benut wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

b) Geskrewe en elektroniese mediaplatforms is benut as ’n inligtingsinstrument.


a) Departementele webtuiste a) Departementele webtuiste a) Departementele webtuiste is onderhou en gereeld bygewerk.

b) Jaarverslag b) Jaarverslag b) Jaarverslag is gepubliseer en aan alle belanghebbendes uitgedeel.

c) Radio Landbou c) Radio Landbou c) Radiopraatjies is benut wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

d) Een-tot-een-afsprake d) Een-tot-een-afsprake d) Benut aangewese afsprake as ’n inligtingsinstrument.

e) Inligtingsessies (boeredae/ ope dae)

e) Inligtingsessies (boeredae/ ope dae)

e) Benut aangewese boeredae/ ope dae as ’n inligtingsinstrument.

f) Jaarlikse Inwonersverslag f) Jaarlikse Inwonersverslag f) Jaarlikse Inwonersverslag is gepubliseer en uitgedeel aan alle belanghebbendes in die hele landbougemeenskap.

g) Terreinbesoeke g) Terreinbesoeke g) Benut terreinbesoeke as ’n inligtinginstrument.

h) Promosietoere h) Promosietoere h) Promosietoere is benut wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

i) Radiopraatjies i) Radiopraatjies is benut wanneer die geleentheid hom voorgedoen het of indien nodig.

j) Thusong-sentrums j) Maandelikse Thusong-uitreikingintervensies is benut as ’n inligtingsinstrument.



Klagtemeganisme

Huidige/werklike klagtemeganisme Gewenste klagtemeganisme Werklike prestasies

Om voorligtings- en adviesdienste aan boere te voorsien

a) Deur amptelike kanale, dit wil sê Kommunikasiehoof en toesighoudende personeel, mens-tot-mens asook verbaal, geskrewe en elektroniese/digitale kommunikasiegeriewe

a) Direkte kontak, e-pos, telefonies met bestuur of toesighouers by hoofkantoor, Muldersvlei-straat, Elsenburg

a) Normale kanale vir klagtes soos genoem in Diensleweringshandves is gebruik, dit wil sê deur senior bestuurspersoneel (telefonies of e-pos). In die meeste gevalle is navrae eerder as klagtes deur dié kanale ontvang.

b) Deur die kommunikasiehoof wat betref klagtes/voorstelle en komplimente.

b) Normale kanale vir klagtes soos genoem in Diensleweringshandves is gebruik, dit wil sê deur kommunikasiehoof (telefonies of e-pos). In die meeste gevalle is navrae eerder as klagtes deur dié kanale ontvang.

c) Klagteregister c) Klagtes is aangeteken en beantwoord volgens die departementele diensleweringstandaard vir geskrewe en elektroniese reaksietye.

d) Ministeriële Rooi Nommers d) ’n Verdere kanaal is Rooinommer-navrae, wat aan die Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling gerig word, asook blitslynnavrae (presidensie). Klagtes is beantwoord in ooreenstemming met die voorgeskrewe tydlyne vir sulke navrae en versoeke. Verskillende antwoorde is voorgelê oor ’n verskeidenheid kwessies wat aan die departement gerig is. Ontvangs van klagte, navraag en versoek word dadelik erken en terugvoer word gegee. Indien nodig word terugvoer gegee oor vordering met uitstaande kwessies.


a) Deur amptelike kanale, dit wil sê kommunikasiehoof, bestuur en toesighoudende personeel, van aangesig tot aangesig asook verbaal, geskrewe en elektroniese/digitale kommunikasiegeriewe.

a) Direkte kontak, e-pos, telefonies met bestuur of toesighouers by die hoofkantoor by Muldersvlei-straat, Elsenburg

a) Normale kanale vir klagtes soos genoem in Diensleweringshandves is gebruik, dit wil sê deur senior bestuurspersoneel (telefonies of e-pos). In die meeste gevalle is navrae eerder as klagtes deur dié kanale ontvang.


Begrotingspos 1


Huidige/werklike klagtemeganisme Gewenste klagtemeganisme Werklike prestasies

b) Deur die kommunikasiehoof wat betref klagtes/voorstelle en komplimente

b) Normale kanale vir klagtes soos genoem in Diensleweringshandves is gebruik, dit wil sê deur die kommunikasiehoof asook senior bestuurspersoneel. In die meeste gevalle is navrae eerder as klagtes deur dié kanale ontvang.

c) Voorstellebokse c) Daar is bevind dat voorstellebokse nie die regte oplossing is nie omdat kliënte dit nie gebruik het nie. Die res van die meganismes wat onder dié opskrif genoem word, is gebruik om behoorlik aandag te gee aan kwessies rakende navrae, klagtes, komplimente en voorstelle van kliënte.

d) Klagteregister d) Klagtes word aangeteken en dadelik beantwoord. ’n Departementele diensleweringstandaard vir geskrewe en elektroniese reaksietye bestaan.

e) Ministeriële Rooi Nommers e) ’n Verdere kanaal is ministeriële Rooi Nommers, wat aan die Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling gerig word, asook blitslynnavrae (presidensie). Klagtes is beantwoord in ooreenstemming met die voorgeskrewe tydlyne vir sulke navrae en versoeke. Verskillende antwoorde is voorgelê oor ’n verskeidenheid kwessies wat aan die departement gerig is. Ontvangs van klagte, navraag en versoek word dadelik erken en terugvoer word gegee. Indien nodig word terugvoer gegee oor vordering met uitstaande kwessies.

2.3 ORGANISATORIESE OMGEWING

Die veranderings in die makrostruktuur van die departement is in meer besonderhede bespreek in Afdeling 4.4 van Deel A van dié Jaarverslag. Kortliks kan genoem word dat die vul van die drie Adjunk-direkteursposte in die Direktoraat: Sakebeplanning en Strategie daartoe sal lei dat die departement:

a) Beter geposisioneer is om die strategiese en openbare-deelnemingsprosesse in die departement te bestuur.



b) In staat sal wees om die interaksie tussen die aktiwiteite van die departement en die behoeftes wat in die ontwikkelingsplanne van plaaslike regerings uitgespreek is te bestuur.

c) In staat sal wees om die impak en uitkomste van die aktiwiteite van die departement te evalueer en daarom bestuursinligting sal kan genereer om meer responsief te word.

Hoewel die departement ’n goedgekeurde en afgetekende organisatoriese struktuur gevestig het, het sekere programme hersiening nodig om te voldoen aan nuwe diensvereistes. Die programme wat tans hersien moet word, is program 1: Administrasie (subprogramme: Finansiële Bestuur en Bedryfsteundienste met sekuriteit en eksterne ontwikkelingsinisiatiewe as prioriteit), program 2: Volhoubare Hulpbronbestuur (VHB), program 6: Landbou- Ekonomiese Dienste (LED) en program 7: Gestruktureerde Landbou-onderwys en -Opleiding (GLOO). Die organisatoriese ontwerpproses het begin.

Menslike Hulpbrondienste word gelewer deur die Korporatiewe Dienstesentrum (KDS) van die Departement van die Premier. Die departement moes egter baie strategiese menslike hulpbronfunksies uitvoer wat nie gedoen kon word deur die KDS nie. Dié funksies neem voortdurend toe en die moontlikheid van die stigting van ’n strategiese eenheid sal oorweeg word tydens die organisatoriese ontwerpproses.

Ondanks die inwerkingstelling van die BSB vir ingenieurs en ingenieurstegnici kon tegniese personeel nie gevind en aangestel word in die VHB nie weens die tekort aan geskikte kandidate wat om die geadverteerde poste aansoek gedoen het. Die BSB vereis dat slegs ingenieurs en ingenieustegnici wat by die Ingenieursraad van Suid-Afrika (IRSA) geregistreer is, permanent aangestel kan word. Die beursprogram wat in werking gestel is om meer mense van die aangewese groepe na landbou te lok en hierdeur ons billikheidstatus te verbeter en dienslewering aan kliënte te verbeter weens die gebrek aan skaars vaardighede in die geteikende groepe van ingenieurs en ingenieurstegnici voorsien steeds kandidate wat met kontrakte aangestel kan word. Hulle kan dan blootgestel word aan die praktiese inwerkingstellingskant van ingenieurswese en kan die vereiste kundigheid verwerf om by die IRSA te registreer. Tien kandidaat-ingenieurstegnici is in die distrikte geplaas en is onderweg om onafhanklik te werk. Twee kandidaat-ingenieurs, albei van die aangewese groepe, is ook met kontrakte aangestel. Die suksesvolle werwing van ervare gegradueerde en professionele ingenieurs bly ’n voortdurende uitdaging.

Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers (OOL) het die passing- en plasingsproses voltooi ná die goedkeuring van die mikrostruktuur. Dienooreenkomstig is al die kontrakpersoneel wat aangestel is ingevolge die Uitbreidings-Vernuwingsprogram (UVP) permanent aangestel om stabiliteit spesifiek vir die veldpersoneel te bring. Voorts het OOL die vul van alle vakante poste geprioritiseer, beginnende met dié van die distriksbestuurders en senior landbou-adviseurs wat in die eerste kwartaal van die 2014/15-boekjaar afgesluit sal word.

Altesame 34 personeellede is ondersteun met behulp van UVP-beurse om hul studies verder te voer ten einde te voldoen aan die nasionale norme en standaarde vir voorligting. Vir hierdie doel voldoen 86% van die voorligtingspersoneel aan die norme en standaarde vir voorligting en het ten minste ’n vierjaarkwalifikasie in landbou.

In Februarie 2011 het die DLBV al die uitvoersertifiseringsbedrywighede vir die Stad Kaapstad, waarvoor hulle tot dan verantwoordelik was, oorgedra aan die Wes-Kaapse Departement van Landbou. Ongelukkig het dit nie gepaard gegaan met enige bykomende finansiering of personeelkapasiteit nie. As ’n noodmaatreël moes die Bolandse staatsveeartsenykundige kantoor dié funksie oorneem. Dit het gelei tot ’n onmiddellike afwyking van die kernfunksie van dié kantoor (dieregesondheidsbeskerming en primêre gesondheidsorg vir kleinboere in die Stad Kaapstad).

Boonop is ’n toenemende aanvraag na dienslewering vir veeartsenykundige uitvoersertifisering opgemerk in die laaste paar jaar. Dit het gelei tot ’n vergrote aanvraag na amptelike beheermaatreëls en ouditering van goedgekeurde en geregistreerde uitvoerinstellings. ’n Werkstudie wat in 2011 voltooi is, het die tekort aan personeelgetalle aangetoon wat nodig is om die lewering van aanvaarbare diens aan uitvoerders in die provinsie voort te sit. Ongelukkig is die werkstudie eers aan die einde van 2013 goedgekeur en


Begrotingspos 1


dienslewering aan uitvoerders in die provinsie het tydens die diensjaar ernstig hieronder gely weens dié voortdurende en ernstige tekort aan personeelkapasiteit.

Die program: VD het ’n ervare hoofvleisinspekteur verloor weens aftrede en die Staatsveearts: Boland-kantoor. Aanstellings in dié sleutelposisies is onderweg.

Die meeste van die vakante poste van die program: Navorsing- en Tegnologie-ontwikkelingsdienste (NTOD) is tydens die jaar gevul, met ’n beperkte aantal poste wat steeds vakant is. Die nuwe mikrostruktuur van die program word oordeelkundig in werking gestel deur te fokus op die mees kritieke poste en beskikbare begroting. ’n Omvattendde MH-plan vir die program is opgestel en sal die bloudruk vir nuwe aanstellings, DB-teikens, opvolgingsbeplanning en mensekapitaalontwikkelingsinisiatiewe vir die volgende vyf jaar wees. Teen dié plan is verskeie transformasiekandidate in ondersteunings- en tegniese poste aangestel. Die voorvereiste van die SARNWP-registrasie vir BSB-poste (wetenskaplike- en tegnikusvlak) lei egter tot ernstige werwingsuitdagings omdat baie regstellende kandidate nie geregistreer is of nie die vereiste vakke vir registrasie het nie.

’n Voortdurende bekommernis is die tekort aan ’n loopbaanpad vir landbou-ekonomie in die staatsdiens omdat dié veld nie in die BSB-raamwerk ingesluit is nie. ’n Aantal bedankings op intreevlak is ervaar, al is ’n paar aanstellings gedoen. Die produksie-ekonomie-komponent het eindelik daarin geslaag om sy senior poste te vul, maar het gesukkel weens ’n tekort aan geskikte kandidate. Dié poste is kritiek in die voorsiening van sommige van die basiese en kerndienste van die program: Landbou- Ekonomiese Dienste (LED). Die vaardighede wat in dié afdeling vereis word, is ook een van die geïdentifiseerde skaars vaardighede binne die vakgebied. ’n Ernstige vertraging in die beantwoording van die program se versoek om ’n werkstudie-ondersoek was een van die uitdagings omdat die versoek twee jaar gelede aangeteken is. Dit is een van die meganismes wat gereken word die program in staat sal stel om in te skakel, op kliënte se behoeftes te reageer en ook om ’n moontlike loopbaan volgens voorskrifte te ondersoek.

Die program: LED het ’n vergrote aanvraag na dienste ervaar, veral onder subprogram 6.1. Daar is egter minder gefinansierde poste wat op dié aanvraag kan reageer. Die verkryging van die diensverskaffer wat die ontwikkeling van die Micro-Combud-program kan volhou en voltooi, wat gebruik word om begrotings vir ondernemings te ontwikkel, was ’n langdurige en veeleisende proses, omdat gespesialiseerde vaardighede vereis is om dié proses te ondersteun. Dié proses moes egter gestaak word omdat onverantwoorde kwotasies van die diensverskaffers ontvang is. Die stelsel is kritiek omdat die minder ervare kandidate by die staatsdiens aansluit. Die stelsel is ook onmisbaar om enorme hoeveelhede geskiedkundige data te hou, wat kritiek is vir navorsingsdoeleindes. Die program sal met gesentraliseerde IT-dienste saamwerk aan alternatiewe gedurende die 2014/15-boekjaar.

’n Voormalige intern en later JPP-student (swart man) is aangestel as navorsingstegnikus by die Tygerhoek-proefplaas en was ons eerste werknemer wat aangestel is ná ’n geslaagde studenteloopbaan by die departement. Hy het ongelukkig tragies gesterf voordat hy sy MTech-graad van die Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit kon ontvang. Sy graad is in April 2014 postuum toegeken.

Die drie buitengewone professors in die program is ook heraangestel deur hul respektiewe universiteite. Onderhoude is gevoer vir die twee poste van navorsingskoördineerders vir die Langgewens- en Oudtshoorn-proefplase en die nuwe ampsdraers het op 1 April 2014 begin. Twee personeelverplasings van ander departementele programme na administratiewe poste in die program is ook afgehandel in die laaste deel van 2013/14.

Omdat ruimtelike ontleding en inligting belangriker word vir die departement wat betref dienslewering en verbeterde ondersteuning en impak, is ’n versoek om ’n werkstudie om die struktuur van die GIS-eenheid te heroriënteer volgens die strategiese raamwerk van die departement en daaropvolgende beplanning- en besluitnemingsondersteuningsbehoeftes ingedien by die KDS. Daar word gehoop dat dit in 2014 aandag sal ontvang.



Voortgesette inwerkingstelling van die norme en standaarde vir Landbou-opleidingsinstitute sal ’n beduidende uitwerking op die werking van die ELOI hê, veral met betrekking tot die bestuurstelsel, opleidingsaanbiedinge en kwalifikasies van die personeel, akkreditasie en personeelvergoeding. ’n Hersiening van die organisatoriese struktuur van die GLOO sal aangevra word om sy struktuur volgens sy mandaat te oriënteer sodat dit ’n opleidingsentrum van uitnemendheid word. Die werwing en behoud van goed opgeleide personeel bly ’n uitdaging, maar huidige tekorte aan dosente is verlig deur die aanstelling van opleidingsfasiliteerders en kontrak-lektore.

Die subprogram: Ontwikkelingsbeplanning het beplan om twee adjunk-direkteurs en een administratiewe beampte met driejaarkontrakte in die eerste kwartaal van 2014/15 aan te stel. Een administratiewe beampte se pos is op ’n permanente grondslag gevul vanaf 1 Maart 2014. Dit sal aandag gee aan sommige van die kapasiteitsprobleme wat teëgekom is in die koördinasie van die Omvattende Landelike Ontwikkelingsprogram (OLOP). Alle poste binne die subprogram: Plaaswerkerontwikkeling (PWO) is gevul.

2.4 KERNBELEIDSONTWIKKELINGS EN WETSVERANDERINGS

Tydens die jaar onder oorsig was daar ’n belangrike beleidsverandering op elk van die internasionale, nasionale en provinsiale vlakke. Op die internasionale vlak het die Omvattende Afrika-landbou-ontwikkelingsprogram (OALOP) hernude aandag ontvang en Suid-Afrika het met ’n proses begin om ’n ooreenkoms in te dien oor hoe hy 10% van sy regeringsbesteding sal gebruik om ’n 6%-landbougroeikoers te behaal. By ’n raadplegende slypskool op 18 Junie 2013 het die Wes-Kaap vasgestel dat die volgende spesifieke sake aandag moet ontvang om die OALOP-doelstellings te behaal:

a) Landbou-navorsing en -ontwikkeling;

b) voedselsekerheid;

c) marktoegang;

d) mededingende voorsieningskettings; en

e) kapasiteitsontwikkeling op ’n transversale vlak.

Dit is belangrik dat hierdie sake moet inpas by die werkgroepe in die PSD11: Skepping van geleenthede vir groei en ontwikkeling in landelike gebiede.

Op die nasionale vlak is die Nasionale Ontwikkelingsplan 2030: Ons toekoms – laat dit werk (NOP) aanvaar as die dokument wat die aktiwiteite op alle vlakke van regering sal lei. Van besondere belang vir die departement is hoofstuk 6 van die NOP: ’n Geïntegreerde en inklusiewe landelike ekonomie. In ’n brief gedateer 28 Augustus 2013 van die presidensie aan die DG van die provinsie is dit duidelik aangedui hoe die NOP herlei moet word na die Mediumtermyn- Strategiese Raamwerk (MTSR) asook die aanduiders en teikens wat bereik moet word om die 14 nasionale uitkomste (NU’s) te behaal. In die tabel hieronder word die optrede wat die NOP beskryf verbind met die verskillende werkgroepe en bedrywighede van die PSD11.

Die departement se gerigtheid op die NOP

NOP-AKSIE PSD11 AKSIES

Kies en ondersteun kommersiële landbousektore

WG 1: Produksie en voorligting Kommoditeitsbenadering

WG 2: Marktoegang Behou bestaande markte (byvoorbeeld EU) en ontwikkel nuwe markte (byvoorbeeld China)

WG 3: Navorsing Navorsingsprioriteite vasgestel en regoor provinsie gekoördineer

WG 5: Mensekapitaal-ontwikkeling HOO- en VOO-programme


Begrotingspos 1


NOP-AKSIE PSD11 AKSIES

Grondhervormingsprojekte gebruik vir kommersiële boerdery (laat grondhervorming werk)

WG 1: Produksie en voorligting – Mik na 60%-grondhervormingsukseskoers

Ondersteun suksesvolle gemeenskapskleinboere (OLOP)

Kommoditeitsbenadering

Voorligtingvernuwing

Werkskepping in bedrywe hoër op en laer af

WG 3: Landelike ontwikkeling: Nodale benadering

Organiseer gemeenskappe en vestig en voorsien sake-opleiding vir koöperasies

WG 5: Mensekapitaalontwikkeling

WG 5: Mensekapitaalontwikkeling Gee opnuut aandag aan ontwikkelingstrategie

Kreatiewe kombinasies van geleenthede

WG 1: Produksie en voorligting Kommoditeitsbenadering

Gee nuwe toetreders toegang tot waardekettings

WG 2: Marktoegang Toegang tot binnelandse mark vir nuwe toetreders

Toegang tot internasionale markte (byvoorbeeld Europa, Nigerië – wyn, China, ensovoorts)

Plaaswerker-bemagtiging en -verhoudings

Plaaswerker-subgroep van WG 4: Landelike ontwikkeling

Plaaswerker-reaksieplan

Nasionale voedselsekerheid WG 1: Produksie en voorligting

WG 3: Navorsing Ontwikkel en koördineer navorsingsagenda

WG 5: Mensekapitaal HOO- en VOO-opleiding

Streekvoedselsekerheid WG 6: Institusionele opset Anker vir OALOP in Provinsie

Blaas nuwe lewe in dorpe WG 4: Landelike ontwikkeling Nodale ontwikkeling

Landelike bestuur WG 6: Institusionele opset Tuiste vir TLLE-uitslae

Brei besproeiing uit Hernuwing van besproeiingskemas byvoorbeeld Ebenezer

Nuwe besproeiingskemas Beplan watergebruik uit Clanwilliam-dam (2016)

Verbeter doeltreffende watergebruik

Fruitlook/Grapelook

Voedselsekerheid Voedselsekerheidstrategie Stel in werking

Huishoudelike voedselsekerheid Huishoudelike voedseltuine

Op ’n provinsiale vlak voorsien die EenKaap-Visie 2040 verdere leiding vir die bedrywighede van die provinsie. Die tabel hieronder toon die verband aan tussen die ses oorgange van die EenKaap-Visie 2040 en die bedrywighede van die PSD11.



Die departement se gerigtheid op die EenKaap-Visie 2040

ONECAPE PSO11 ACTIONS

Onderrig die Kaap WG 3: Navorsing Navorsingnetwerke

WG 4: Landelike ontwikkeling Sosiale netwerke

WG: 5 Mensekapitaal-ontwikkelig Landbou-mensekapitaal-ontwikkelingstrategie

Ondernemende Kaap WG 4: Landelike ontwikkeling Maatskaplike onderneming in landelike nodusse

Groen Kaap WG 3: Navorsing Klimaatsverandering-reaksieplan Doeltreffende watergebruik

Verbind die Kaap WG 2: Marktoegang Brei handelsbande uit met geselekteerde streke in Afrika en Asië

WG 6: Institusionele opset OALOP

Lewende Kaap WG 4: Landelike ontwikkeling Landelike nodale ontwikkeling

Leidende Kaap WG 1: Produksie en voorligting Veelvlakkige samewerking deur middel van kommoditeitsbenadering

WG 2: Marktoegang Samewerking met binnelandse en internasionale bedrywighede

WG 3: Navorsing Veelvlakkige navorsingsamewerking

WG 4: Landelike ontwikkeling Samewerking deur Raad van Belanghebbendes in nodusse

WG 5: Mensekapitaal-ontwikkeling Veelvlakkige opleidingsamewerking

WG 6: Institusionele opset Samewerking met belanghebbendes

Dit is belangrik om daarop te let dat die departement nie dié dokumente as strydig ervaar nie, maar dat dieselfde aksies sal werk om die primêre doelstellings van sowel die NOP as EenKaap-Visie 2040 te behaal. Daarom is al die prestasieteikens in die LABP gekarteer om die verbindings met sowel die nasionale uitkomste as die provinsiale strategiese doelstellings aan te toon (sien tabel hieronder).

Verbindings tussen die departement se jaarlikse prestasie-aanwysers en verskillende nasionale en provinsiale doelstellings

AANWYSERSStrategieë Transversaal Provinsiaal Totaal

ND4 0 4 4 8ND5 0 0 1 1ND7 0 8 18 26ND10 0 2 3 5PSD7 0 0 1 1PSD8 1 0 0 1PSD11 17 2 14 33Totaal 18 16 41 75


Begrotingspos 1


Met behulp van ’n soortgelyke karteringsoefening is die departement se prestasie-aanwysers verbind met die PSD-werkgroepe waarin die departement ’n deurslaggewende rol speel. ’n Opsomming van dié inligting word in die tabel hieronder verstrek.

Verbindings tussen die departement se besteding en die provinsiale strategiese doelstellings

WERKGROEP TEMA KERNBELEIDSPRIORITEITE SUBPROGRAM 2013/14

(R 000)

PSD11, WG 1 Landbouproduksie Groeistrategie om produksie met 10% oor tien jaar te vermeerder

6.1. 12 958

6.2. 3 989

60% van grondhervormingsprojekte is binne vyf jaar suksesvol

3.1. 176 905

3.2. 30 606

PSD11, WG 2 Marktoegang vir alle boere

Behou uitvoerposisie oor die volgende vyf jaar deur die toegevoegde waarde van R14,014 miljard in 2009 te laat groei

4.1. 35 470

4.2. 6 049

4.3. 5 284

4.4. 14 175

PSD11, WG 3 Navorsing en tegnologie

Werk saam met navorsing om landbouproduksie met 10% oor tien jaar te verbeter.

5.1. 60 341

5.2. 287

5.3. 34 902

PSD11, WG 4 Landelike ontwikkeling

Ontwikkel uitgesoekte landelike nodusse vir groei en plaaswerker-ontwikkeling

8.1. 3 039

8.2. 16 167

PSD11, WG 5 Landbou-menseka-pitaal- ontwikkeling

Transformasie en ontwikkeling van vaardighede

7.1. 34 194

7.2. 9 679

PSD7 Natuurlike hulpbronbestuur

Reaksie op klimaatsverandering en water

2.4 2 441

PSD8, WG 4 Voedselsekerheid Verminder hongerte 3.3. 8 012

TOTAAL 454 888

% VAN BEGROTINGSPOS 11

74%

Die Wet op die Ruimtelike Beplanning van Grondgebruik (WRBGG) is op 5 Augustus 2013 deur die president onderteken, maar die regulasies wat by die wet hoort, moet nog gepubliseer word voordat die wet uitgevoer kan word. Vordering is gemaak met die opstelling van die Wes-Kaapse Wetsontwerp op die Bestuur van Grondgebruik (WBGG) wat die Ordonnansie op die Bestuur van Grondgebruik gaan vervang. Dit is nog onder bespreking en in verskillende fases van die wetgewende proses. Terselfdertyd word die Wet op die Onderverdeling van Landbougrond, 1970, (Wet 70 van 1970) verbeter sodat dit in ooreenstemming bly met onlangse ontwikkelings en beleidsveranderings. Die verbeterde wet word die Wet op die Fasilitering van die Bewaring en Ontwikkeling van Landbougrond (WFBOLG) genoem. Insgelyks word stappe gedoen om die Wet op die Bewaring van Landbouhulpbronne (WBLH) te verbeter. Eers nadat dié stukke wetgewing nuwe wette geword het, kan die uitwerking op die dienslewering van die departement vasgestel word.

Die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye (DLBV) het opdrag gegee vir ’n impakstudie van die Omvattende Landbousteunprogram (OLSP) en voorwaardelike Ilima/Letsema-toelaes. Die resultate sal duidelikheid bring oor hoe dié toelaes gevaar het in die aanspreking van die uitdagings van kleinboere in die land. Voorts sal die studie moontlik aanbevelings oplewer wat sommige veranderings in die toekoms kan regverdig.



Die kabinet het ’n Voedsel- en Voedingsekerheidsbeleid in September 2013 goedgekeur, wat ’n oorkoepelende gidsraamwerk sal voorsien vir die maksimalisering van die sinergie tussen die verskillende strategieë en programme van die regering en burgerlike samelewing. Dit is taamlik belangrik omdat voedsel- en voedingsekerheid vir die eerste keer in Suid-Afrika nie in isolasie beskou word nie, maar as ’n eenheid.

Die FLBV het ’n nuwe program, genaamd Fetsa Tlala, bekendgestel wat gemik is op die vermeerdering van kleinboere se produksie om te help om aandag te gee aan die uitdagings van voedselonsekerheid. Die program sal voorts as ’n markplatform deur die Wêreldvoedselprogram (WVP) veranker word om volhoubaarheid van kleinboer-ondernemings te verbeter.

Die DLBV het ’n Landboubeleidsaksieplan (LBAP) opgestel wat die landbousektor wil posisioneer sodat dit fokus op inisiatiewe wat die sektor in staat sal stel om by te dra tot die opdragte van die NOP. Die oorkoepelende doelwitte van die LBAP is om arbeidsabsorbering te bevorder en markdeelname te verbreed, deur middel van ’n weldeurdagte, genoegsaam geadviseerde en fyn ingestelde strategiese intervensie, wat daarop gemik is om waardeketting-doeltreffendheid en –mededingendheid te verbeter.

Toekomstige ontwikkelings op die terrein van vleisveiligheid sal ’n beduidende impak hê op die subprogram: Veeartsenykundige Openbare Gesondheid wanneer drie belangrike regulatoriese aspekte gepromulgeer word. Dit bestaan uit die inwerkingstelling van onafhanklike vleisinspeksie, die NAGS en die voorgestelde wildsregulasies.

Die registrasie van die Oudtshoorn- en Kromme Rhee-proefplase as EU-goedgekeurde volstruisplase is in stand gehou volgens streng regulasies en DLBV- veeartsenykundige riglyne. Daarom kon die volstruisnavorsing en volstruisveiling voortgaan ter ondersteuning van die volstruisbedryf.

Die beskerming van produkte soos rooibos, heuningbos en Karoo-lamsvleis ingevolge die Handelswarewet sal hopelik die weg vir andere baan wat soortgelyke kenmerke het. Dié beskerming is noodsaaklik omdat dit ’n vereiste is indien dié projekte kragtens EU-regulasies beskerm word. Hierop volg ’n lys van Suid-Afrikaanse produkname wat in die EU gepubliseer is. Omdat geografiese aanwysings die enigste geleentheid vir Suid-Afrika bied om oor marktoegang met die EU te onderhandel, het die land ’n tydlyn ontvang om aan sy lys te werk. ’n Doelgerigte poging is in 2013/14 aangewend wat betref aanbevelings en inligtingsdeling oor geografiese aanwysers deur die marktoegangswerkgroep en ander platforms. Interne kapasiteit wat verskillende bedrywe sal help om gevallestudies op te stel en ondersteuning te voorsien aan die nasionale departemente wat die proses dryf, sal daarom noodsaaklik wees in die 2014/15-boekjaar. Een van die amptenare van die program: LED het in November 2013 opleiding in Switserland bygewoon.

Die aanbieding van geakkrediteerde vaardigheidsgebaseerde kortkursusse en leerlingskappe sal geraak word deur die herstrukturering van die Sektorale Onderwys- en Opleidingsowerhede (SETAs), veral met betrekking tot die toekomstige finansiering van dié program. Voorts sal die Wet op Hoër Onderwys en Opleiding (soos gewysig), wat nou die mandaat oor sowel HOO as VOO het, ’n direkte impak hê op onder meer hoe die onderwysstrome moet funksioneer en die akkreditasie- en program-goedkeuringstatus daarvan.

Die inwerkingstelling van die Landboukollegesvernuwingsplan sal die funksionering van die Elsenburg-landbou-opleidingsinstituut raak, veral met betrekking tot bestuurstruktuur, opleidingsaanbiedinge, en die kwalifikasies, akkreditasie en vergoeding van personeel. Die mikrostruktuur van die subprogramme moet opnuut aandag kry sodat dit inpas by die nuwe mandaat en omvang van die ELOI soos wat dit deur die DLVB beoog word. Dit moet ook inpas by die makrostruktuur van die departement. Dit sal in werking gestel word as goedkeuring eers verleen is.

Hoewel die eerste gesamentlike beplanningsessie aangebied is deur die DLOGH se provinsiale kantoor bly dit ’n uitdaging om voortgaande en konsekwente betrokkenheid te verkry om gekonsolideerde pogings te verseker om nasionale uitkoms 7 en die PSD11 te behaal.


Begrotingspos 1


Die uitrolling van die Plaaswerker- en Plaasreaksieplan in opvolging van die 2012/13-stakings bly ’n prioriteit naas die verdieping van landelike ontwikkelingskoördinasiewerk deur die inwerkingstelling van die OLOP.

Die Plaaswerkerhuishouding-opname sal regoor die provinsie uitgerol word om inligting te voorsien aan al die relevante departemente en belanghebbendes om toepaslike diensleweringsaanbiedinge te lei volgens die geïdentifiseerde behoeftes.

3. STRATEGIESE UITKOMSGERIGTE DOELWITTE

3.1 ONDERSTEUN DIE PROVINSIALE LANDBOUSEKTOR OM SY UITVOERPOSISIE VOL TE HOU VIR DIE VOL-GENDE VYF JAAR DEUR SY TOEGEVOEGDE WAARDE VAN R14,014 MILJARD IN 2009 TE LAAT GROEI

Werkgroep 2 van die PSD11 het opdrag gekry vir dié spesifieke uitkoms en die volgende stappe is gedoen:

a) Laat die binnelandse mark groei.

b) Beskerm die binnelandse mark met behulp van ’n veeartsenykundige regulatoriese diens van sodanige gehalte dat dit veilige voedsel binnelands voorsien, terwyl dit die standaarde van invoerlande volhou.

c) Ontwikkel nuwe markte, met spesifieke verwysing na China en Afrika, deur middel van promosiebedrywighede.

d) Behou bestaande uitvoermarkte deur middel van produkdifferensiasie (dit wil sê ondersteuning van etiese handelsinisiatiewe soos WIEHV en VISA en geografiese aanwysers) en markpromosie-bedrywighede.

Ingenieursdienste is aan die landboukliënte voorsien deur die program: VHB om die uitvoerposisie vol te hou of te vergroot en die haalbaarheid en volhoubaarheid van hul boerdery-ondernemings te verbeter. Ingenieursdienste is voorsien aan die kliënte deur 379 ondersteuningsinisiatiewe soos byvoorbeeld ondersoekverslae, ontwerpe en voltooiingsertifikate. Altesame 302 kliënte is voorsien van ad hoc ingenieursadvies of opleiding.

OOL het sy kommoditeitsbenadering tot boere-ondersteuning en -ontwikkeling in die provinsie voortgesit. Dié benadering het die aanstelling van 44 mentors moontlik gemaak wat verband hou met kleinboere en hul toegang tot formele markte.

’n Toegewyde kantoor wat fokus op die verwerking en uitreiking van uitvoersertifikate is binne die Stad Kaapstad gevestig.

Die bestudering van marktoegangsprobleme is die sleutel tot die sukses van ons kleinboere en kommersiële boere. Marktoegang sluit nie net fokusgebiede soos toegang tot nuwe of voorheen ontoeganklike markte in nie, maar fokus ook op die spesifikasies en nakoming van produkte sodat dit dié markte suksesvol kan binnegaan. In dié opsig het die departement ’n leidende rol gespeel in die bydrae tot die stel van standaarde en die voorsiening van steun aan die bedrywe. Die program: NTOD het bygedra tot die bedryfstandaarde van verskeie kommoditeite, met spesiale fokus op die veebedryf. Dit het ook gehelp met die verfyning van biosekerheidsmaatreëls van die volstruisbedryf as ’n voorvereiste vir toegang tot die EU-mark. Navorsing oor volstruisleer en pokkerigheid het ook bygedra tot betergehaltevelle en beter pryse wat verkry is.

Marktoegang vir alle boere is een van die kernprioriteite in die behaling van doelwitte soos wat dit uiteengesit word in die PSD11, en dit het gelei tot die stigting van ’n marktoegang-werkgroep. Die ondersteuning van nuwe en groeiende markte soos byvoorbeeld China en Afrika is boaan die agenda van die werkgroep. Die departement het vyf internasionale markontwikkelingsinisiatiewe gesteun wat in dié lande plaasgevind



het vir die vernaamste uitvoerbedrywe. Die finansiële steun wat aan die wyn- en vrugtebedrywe gegee is om hul etiese handelsinisiatiewe te dryf, is ook ’n reaksie op een van die prioriteite van die werkgroep, naamlik om marktoegang in die bestaande markte soos die EU vol te hou.

Boonop het die program: Landbou- Ekonomiese Dienste (LED) die logistiek gekoördineer van geborgde produkte wat uitgestal gaan word in Indië volgens die tema: 20 Jaar van Demokrasie. Die bedrywighede wat daarop gemik is om uitvoere te vermeerder sal ook die doelstellings van die NOP en NU4 behaal. Plaaslik word geteikende intervensies vir kleinboere deur die marktoegangsprogram onderneem. Gevolglik het 41 projekte omvattende steun deur die program ontvang. Verbeterde toegang tot markte deur kleinboere is ook een van die verwagte sub-uitsette van ND7. Inisiatiewe wat met dié program verband hou, het daartoe gelei dat 65 landbou-ondernemings gesteun is om toegang tot plaaslike en oorsese markte te verkry, terwyl 54 markinligtingsverslae opgestel en versprei is tydens dié jaar.

GLOO het op ’n baie beduidende manier bygedra tot mensekapitaal en vaardigheidsontwikkeling in die landbousektor en het voortgegaan om formele en informele opleiding op NKR 1-7 moontlik te maak en te voorsien. Die fokus was op die jeug en alle boerderygroepe soos bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere en plaashulpe in die landbousektor ten einde ’n kundige, vooruitstrewende en mededingende sektor te bevorder en te ondersteun.

Vir die tydperk onder oorsig is altesame 2 700 landboubegunstigdes (hoofsaaklik begunstigdes van die OLSP en Ilima/Letsema-programme, waaronder boere en plaashulpe) opgelei in kort vaardigheidskursusse. ’n Totale aanvanklike registrasie van 55 leerders op verskillende leerlingskap-programme op NKR vlak 4 is aangeteken aan die begin van die akademiese jaar, met 80 studente wat in Desember 2013 gegradueer het. Gegrond op die feit dat werkgeleenthede en inkomste geskep en/of volgehou moet word ten einde die bogenoemde strategiese doelwit te behaal, is dit belangrik dat die subprogram dieselfde vlak van prestasie volhou met betrekking tot die opleiding van diegene wat belangstel. Dit moet fokus op die jeug, alle boerderygroepe en bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere en plaashulpe in die landbousektor. Die versekering van gestruktureerde landbou-opvoeding en -opleiding van alle deelnemers aan die landbousektor sal ’n kundige en mededingende sektor vestig en sal ook bydra tot die inwerkingstelling van die Mensekapitaal-ontwikkelingstrategie (MKOS).

Die program: GLOO het vier formele HOO-opleidingsprogramme aangebied, naamlik BAgric, ’n Diploma en Hoërsertifikaat in Landbou en ook ’n Sertifikaat in Perdemeesterskap en Inleidende Ry-onderrig aan 442 studente. Altesame 102 studente het uit in Desember 2013 die programme gegradueer.

3.2 VERSEKER DIE SUKSES VAN MINSTENS 60% VAN ALLE LANDBOU-GRONDHERVORMINGSPROJEKTE IN DIE PROVINSIE OOR DIE VOLGENDE VYF JAAR

Na aanleiding van die amalgamasie van die produksie- en voorligtingvernuwingwerkgroepe van die PSD11 is die volgende optrede onderneem om aandag aan dié uitkoms te gee:

a) Raak betrokke by landboukommoditeitsgroepe om opkomende produsente te help;

b) Stel die kommoditeitsbenadering in werking om kleinboere te ondersteun.

Die toepaslike ingenieursdienste is voorsien deur Volhoubare Hulpbronbestuur (VHB) aan 98 begunstigdes van grondhervorming om die haalbaarheid en volhoubaarheid van hul boerdery-ondernemings te verbeter. Dit is gedoen deur 141 ondersteuningsinisiatiewe soos byvoorbeeld ondersoekverslae, ontwerpe en voltooiingsertifikate.

Die departement het ’n eksterne landbougrondhervorming-evaluasiestudie voltooi ingevolge sy strategiese doelwit, naamlik om te verseker dat minstens 60% van grondhervormingprojekte slaag. Die studie het gekous op ’n monster van altesame 246 landbougrondhervormingprojekte wat sedert 2009 gesteun is. Dienooreenkomstig het die studie ’n 62%-sukseskoers onthul. Vervolgens sal die departement ’n plan beraam om te reageer op die 38% wat onsuksesvol bevind is.


Begrotingspos 1


Die gebruik van Slimpen-tegnologie het geblyk ’n belangrike instrument vir die vaslegging van data te wees en die monitering van dienste wat in die gebied gelewer word. BSD het 86 landboudemonstrasies gelewer, 31 boerdae aangebied en 4 646 boere met advies ondersteun.

Altesame 44 mentors is aangestel deur die kommoditeitsvennote in die verslagdoeningstydperk om kleinboerproduksie te versterk. Dit is beduidend omdat dit ook kleinboere van die geleentheid voorsien om baat te vind by die bestaande netwerke binne kommoditeitsgroepe deur hulle in staat te stel om gehalteprodukte te produseer en toegang tot markte te verkry.

Die sukses van grondhervormingsprojekte berus op ’n magdom faktore, waarvan een van die belangrikste die fyn balans tussen beskikbare natuurlike hulpbronne, veral grond en water, is en die keuse van boerderypraktyk. In dié opsig het die navorsingspoging en ruimtelike inligtingsinstrumente gehelp met die identifikasie van hulpbronbeperkings of -geleenthede, terwyl ruimte-analise-ondersteuning (kaarte en ander instrumente) onmisbaar was vir die voorligtingbeamptes en boere, om maar net ’n paar te noem. Voorts is die volhoubaarheid van grondhervormingsprojekte ook gegrond op produksietegnologieë. In dié verband het die navorsingspogings gefokus op opbrengsvermeerdering- en/of kostebesnoeiing- klimaatslim tegnologieë in plant- en dierproduksie. Die analitiese dienste het voorts deurslaggewende inligting voorsien oor water-, grond- en plant-analises, wat gehelp het met aanbevelings oor bemesting en die optimalisering van produksiemetodes. Die portefeulje vir die verspreiding van inligting het uitgebrei sodat dit ook kleinboere en hul spesifieke navorsing- en inligtingsbehoeftes insluit.

Hervestigde boere met vee word met veeartsenykundige kliniese dienste ondersteun. Dit behels die behandeling van hul siek en swak diere, die diagnose van onderliggende oorsake en die toediening van toepaslike behandelings. Gesonde diere verseker dat boere nie onnodige verliese ly weens sterftes nie. Gesonde, produktiewe diere lei tot toenemende kuddegroottes, vermeerderde winsgewendheid, volhoubaarheid en sukses.

Geteikende intervensies vir swart kleinboere en kommersiële boere binne die program: LED sluit in die SimFini- finansiële program, waarmee 30 ondernemings bygestaan is met omvattende steun met betrekking tot hul plaasrekords. Die program is ook ’n kurator van die Swartboer- en Voedseltuin- databasisse wat geblyk het nuttige bestuursinstrumente te wees wat besluitneming vergemaklik. Die begunstigdes van die MLFISA-lenings het advies oor finansiële bestuur ontvang en is gereeld gemonitor om onreëlmatighede met terugbetaling uit te skakel. Die marktoegangsprogram is ook ’n geteikende intervensie om die vermoë te verbeter van swart kleinboere en kommersiële boere om mark- en verwante geleenthede regoor die waardeketting te benut. In aanvulling tot die marktoegangsprogram word navorsing gedoen in samewerking met die Wageningen-universiteit en die Fort Hare-universiteit met behulp van die Medevernuwing vir Gehalte in die Afrikavoedselketting (CoQA)-navorsing en kapasiteitsbouprogram.

GLOO (subprogram: VOO) het in samewerking met die OOL-program ’n verskeidenheid van vaardigheidsprogramme gebied aan begunstigdes van OLOP en Ilima/Letsema regoor die provinsiale distrikte. Dit het daartoe bygedra dat altesame sowat 2 700 begunstigdes opgelei is, insluitend plaashulpe, bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere en alle ander belangstellende partye.

3.3 ONDERSTEUN DIE SEKTOR (BOERE EN BEDRYWE) OM LANDBOUPRODUKSIE (PRIMÊRE PROVINSIALE KOMMODITEITE) MET MINSTENS 10% OOR DIE VOLGENDE TIEN JAAR TE VERMEERDER

Twee van die PSD11-werkgroepe het op dié strategiese uitkoms gefokus. Die eerste werkgroep (landbouproduksie) het die volgende stappe gedoen:

a) Ontwikkel landbouvennootskappe om landbougroei en -ontwikkeling te stimuleer;

b) Maak toegang moontlik tot die spektrum van staatsektorfondse wat gebruik kan word deur die kommersiële landbou;



c) Voorsien ’n omvattende landbou-ekonomienavorsing- en ondersteuningsdiens;

d) Bied ’n driejaarlikse Landbougroeiberaad (2012, 2015) aan; en

e) Gaan voort om die Landbousake-beleggingseenheid by Wesgro te ondersteun.

Die ander werkgroep, navorsing en tegnologie, het die volgende strategieë in werking gestel:

a) Voorsien ’n omvattende navorsing- en tegnologie-ontwikkelingsdiens;

b) Versprei navorsing- en tegniese inligting;

c) Gee voorkeur aan navorsing en hoëgroei-landboubedrywighede met die verteenwoordiger van vennootverenigings van die privaatsektor; en

d) Werk saam met ander binnelandse en internasionale spelers.

Besproeiingsboere (186) is voorsien van relevante inligting deur die program: VHB om hulle te help om beskikbare natuurlike hulpbronne optimaal te benut om produksie te vermeerder terwyl dieselfde watertoewysing gebruik word. Boere is voorts bygestaan met 83 meganiserings en bewaringsboerderye, 7 waardetoevoegings op plase, 60 plaasstrukture en dierehanterings en 44 rivieroewerbeskermingsinisiatiewe.

Die ruimtelike intelligensieprojek het verseker dat die departement akkurate basislyn-inligting oor landbouproduksie in die provinsie het om die departement in staat te stel om dié strategiese doelwit beter te meet. OOL het ’n aansienlike hoeveelheid tyd gewy aan die versterking van die kommoditeitsbenadering tot boeresteun en -ontwikkeling in die provinsie. Dienooreenkomstig is altesame 67 projekte gesteun deur die Kommoditeitsprojektoewysingskomitee (KPTK), naamlik wyndruiwe (8), vrugte (14), tafeldruiwe (3), graan (4), groente insluitend groentesaad (16), diere (10) insluitend varkboerdery, bief en pluimvee, skape en wol (8) en akwakultuur (4).

Kwartaallikse vergaderings van die departement en die KPTK is gehou om inligting te deel en vordering te bespreek met betrekking tot werkgroep 1 (produksie en voorligting), wat bydra tot uitset 1 van die nasionale uitkoms 7 en PSD11. Met behulp van die kommoditeitsbenadering is altesame 44 mentors aangestel om kleinboere te ondersteun. OOL het 86 demonstrasies gedoen, 31 boeredae gehou en 4 646 boere met advies gesteun.

Boere is bygestaan met inenting- en ontwurmingsprogramme. Dit verseker dat diere nie siektes opdoen nie. Tweedens is diere volgens die roetine getoets vir voorvalle van erosiesektes wat groei en kalwingstempo’s raak.

Omvattende en kliënt-gefokusde navorsingsprogramme en -projekte is uitgevoer deur die subprogramme: Diere- en Plantwetenskappe, en ondersteun deur die subprogram: Navorsingsteundienste. Ten einde landbouprodusente (kommersiëel en kleinboere) in staat te stel om hul produksie vol te hou of te vermeerder, is twee faktore kritiek, naamlik laer insettegnologie (laer insetkoste) en hoër uitsettegnologie (produksie). Navorsing moet oor albei gedoen word. Dit is van die uiterste belang teen die uitdagings van klimaatsverandering en die aanvaarding en inwerkingstelling van klimaatslim praktyke. Die rol van navorsing en ontwikkeling in dié opsig is van kritieke belang. Nuwe en aangepaste tegnologie wat uit voorpunt-navorsing gegenereer is, het en sal verseker dat produsente volhoubaar en mededingend is met beperkte natuurlike hulpbronne (veral grondgehalte en water) en die veranderende omgewing en sal die basis verseker om landbouproduksie met 10% oor die volgende tien jaar te vermeerder. Klimaatslim landbou sal van die uiterste belang wees in alle landbouwerksaamhede, terwyl hernubare energie-geleenthede op die plaas baie gesog sal wees. Bewaringslandbou, veral in die kleingraan- en aartappelbedrywe, sal uitgebrei word met die ondersteuning van gefokusde navorsing en verskerpte tegnologie-oordragpogings. Die landbou is een van die belangrikste en grootste kennisgebaseerde sektore in Suid-Afrika. Wetenskap en tegnologie met navorsing as kernhoeksteen is belangrik om agrariese ekonomiese groei te stut en om eindelik aandag te gee aan voedselsekerheid en landelike ontwikkeling. In dié verband streef die Wes-Kaapse Landbounavorsingsforum daarna om alle navorsingspogings te koördineer en beskikbare navorsinghulpbronne te optimaliseer om navorsingsondersteuning aan die landbousektor in die Wes-Kaap te verbeter.


Begrotingspos 1


Deur middel van samewerking met die Buro vir Voedsel- en Landboubeleidsnavorsing (BVLBN) word navorsing gedoen gegrond op ekonomiese modellering, spesifiek mediumtermynprojeksies van prys en produksievolumes vir verskillende landboubedrywe en plaasvlakmodelle vir strategiese besluitneming. Die mandjie van bedrywe wat ingesluit word in die bedryfprojeksies is oor die laaste paar jaar vergroot terwyl nuwe bedryfsmodelle ontwikkel word, terwyl bestaande bedryfsmodelle behou is. Dit sluit in tafeldruiwe, appels, pere, wintergrane, suiwel, vleis en aartappels. Sommige van dié bedrywe tel onder dié met geïdentifiseerde potensiaal volgens die NOP.

Dié navorsing word versprei deur middel van ’n boek en ’n jaarlikse geleentheid wat bekendstaan as die BVLBN-basislynbekendstelling. Ingesluit in die BVLBN-instrumente is die agri-standaard wat volhoubare, vergelykbare, gekwantifiseerde inligting genereer oor boerderystelsels en in die besonder vergelykings van tipiese plase (produksiestelsels, produksiekostes, mededingendheid, toekomstige ontwikkeling). As ’n gevolg het die agri-standaardnetwerk begin met die model vir tuinbou en die resultate sal aangebied word tydens die 2014-basislynbekendstelling. Ter ondersteuning van die beplanning van die produksieproses het die program: LED ook 34 nuwe begrotings ontwikkel, terwyl 25 bestaande begrotings bygewerk is.

GLOO het met verskillende belanghebbendes saamgewerk om vaardigheidsontwikkeling en kapasiteitsbou in die landbou te bevorder en te ondersteun. Vaardigheidsgebaseerde opleiding is voorsien aan 2 700 boere en plaashulpe, terwyl 422 studente ingeskryf het vir heeltydse studie in HOO-programme. Altesame 102 studente het uit dié programme gegradueer en sal die sektor hoofsaaklik as boere, plaasbestuurders, assistentplaasbestuurders, landboukundiges en landboutoesighouers betree.

3.4 OPTIMALISEER DIE VOLHOUBARE BENUTTING VAN ONS NATUURLIKE HULPBRONNE DEUR BEWARINGS-METODOLOGIEË OM LANDBOUPRODUKSIE TE VERBETER

Ten einde verdubbeling te voorkom, het die departement nie aandag gegee aan dié spesifieke uitkoms as deel van PSD11 nie, maar eerder sy ywer gekombineer met die bedrywighede PSD7: die fokus op volhoubaarheid en doeltreffende hulpbrongebruik. Die volgende spesifieke aksies is onderneem:

a) ’n Landbouklimaatsverandering-reaksieplan gaan ontwikkel word.

b) Toevoegings tot die bestaande dele van die waterbestuursplan om die landbouproduksie per eenheid water gebruik te vermeerder.

Volhoubare Hulpbronbestuur (VHB) het relevante inligting voorsien aan 186 besproeiers om hulle te help om hul watergebruiksdoeltreffendheid te verbeter om meer oeste met minder water te produseer. VHB het ook relevante inligting voorsien aan droëlandgraan- en rooibosteeboere met behulp van 83 inisiatiewe om te verander van konvensionele boerdery na bewaringslandboupraktyke om grondvrugbaarheid te verbeter en vog in die grond te behou. Ses bewusmakingsveldtogte oor LandCare en ses kapasiteitsbou-oefeninge is uitgevoer. Altesame 29 076 hektaar plaasgrond is verbeter met behulp van bewaringsmaatreëls en 327 plaasplanne is hersien vir volhoubare boerderypraktyke.

Die departement se Eenheid vir Tegniese Ondersteuning (ETO) is ten volle funksioneel en voorsien ’n volledige reeks beplannings- en assesseringsdienste wat omgewingsassessering- en natuurhulpbron-beplanningdeskundigheid insluit. Die huishoudelike voedselproduksieprogram (tas) van die subprogram: Voedselsekerheid is ontwerp om die gebruik van familiedrup-besproeiingstelsels aan te moedig en dra by tot waterbehoud, terwyl dit nie voedselproduksie in die gevaar stel nie.

Die uitdagings van klimaatsverandering het reeds ’n uitwerking gehad op die Wes-Kaap, wat geglo word die provinsie sal wees wat die meeste geraak sal word deur dié verskynsel. Om dié rede het ons ’n groot aanvraag na navorsing- en tegnologie-ontwikkelingsdienste ervaar om boere te help om hul produksie vol te hou teen ’n stel klimaatsuitdagings. Ons het ook die fokus op klimaatsveranderingverwante navorsingsdissipline vergroot, wat insluit minimum of geen bewerking vir grondbewaring nie, gewasrotasie vir groter produksie, vergrote gewasbedekking om verdamping te voorkom (dit is die drie pilare van bewaringslandbou), oordeelkundige gebruik van bemesting, alternatiewe boerderypraktyke en moontlik



nuwe en alternatiewe gewasse vir die Wes-Kaap. Bewaringslandbou sal ook in die kleingraan- en aartappelbedryf aanbeveel en bevorder word in gefokusde tegnologie-oordragpogings.

Die program: LED ondersteun navorsing oor bewaringslandbou. Ter ondersteuning van die Agri Mega-geleentheid is ’n brosjure oor bewaringslandbou ontwikkel en later verwerk tot ’n artikel wat gepubliseer is in “Agriprobe”. Voorts word meestersgraad-navorsing binne die program oor bewaringslandbou gedoen. Die navorsing oor hernubare energie en koolstofvoetspoor wat gedoen word ingevolge mikro- en makro-ekonomie van die program: LED is ingeskakel by dié strategiese doelwit en nasionale uitkoms 10 en PSD7. Boonop het een van die amptenare van die program ’n reis na Brasilië onderneem om oor bewaringslandbou te leer in die jaar waaroor verslag gedoen word.

Voorts bevorder die program: GLOO bewaringslandboupraktyke in die provinsie deur middel van sy voorligting- en adviesdienste aan boere. Die bevordering van volhoubare boerderypraktyke vorm ’n sentrale tema in die onderrig van studente op sowel VOO- as HOO-vlakke. GLOO (subprogram: VOO) bevorder

volhoubare landboupraktyke. Dit bied byvoorbeeld ’n module aan oor volhoubare boerderypraktyke, asook organiese boerdery, natuurhulpbronbestuur en beginsels van voedselsekerheid as deel van ’n gestruktureerde leerlingskapprogram. Die bevordering van volhoubare boerderypraktyke vorm ook ’n sentrale tema in die onderrig van studente in alle tersiêre onderrigprogramme. Die leerplanne van alle HOO-opleidingsprogramme dek ’n aansienlike hoeveelheid kursusinhoud oor natuurhulpbronbestuur. Dit is ’n module wat in elke studiejaar aangebied word en beslaan ’n derde van alle kursusinhoud, veral die Diploma in Landbou.

3.5 VERMEERDER LANDBOU-EKONOMIESE GELEENTHEDE IN GEKOSE LANDELIKE GEBIEDE GEGROND OP SOSIO-EKONOMIESE BEHOEFTES OOR ’N TIENJAARTYDPERK

Die landelike ontwikkelingswerkgroep van PSD11 het die volgende stappe gedoen om dié strategiese uitkoms te behaal:

a) Skep ’n aktiverende omgewing vir landelike ontwikkeling om doeltreffende lewering van basiese dienste, onderwys, vervoer, gesondheid, veilige omgewing, geïntegreerde menslike nedersettings, maatskaplike kohesie en e-bestuur te verseker.

b) Stel die Landelike Ontwikkelingsplan in werking en neem die behoeftes in ag om dit verder as die huidige nodusse uit te brei; 15 nodusse is gekies en was aktief teen 2014.

c) Ontwikkel nodusse sodat dit behoeftegeleide, privaatsektorgedrewe plaaslike ontwikkeling sal wees.

d) Hersien programme en projekte wat onderweg, beplan en voltooi is – fokus op maklike-vaardigheidsopleiding vir plaaswerkers en kommunikasiestrategie en skakel die programme in by werkgroep 1.

Die departement het Wêreldvoedseldag op 12 Oktober 2013 in Karatara in die Knysna-munisipaliteit gedenk. As deel van die geleentheid het die departement huishoudings met voedselproduksiepakkette (tas) ondersteun om eie voedselproduksie moontlik te maak.

Altesame 128 gemeenskapsprojekte (waaronder skoolprojekte) en 1 213 huishoudings is regoor die provinsie ondersteun tydens die jaar, wat gemik was op die voedselonsekere gemeenskappe en wat 2 633 begunstigdes bereik het.

Die vestiging van nuwe landbou-ondernemings in landelike gebiede is ondersteun deur die navorsing- en ontwikkelingsportefeulje van die departement. Dit het ingesluit die voorsiening van besluitnemingsinstrumente (dit wil sê risiko- en potensiaal-assesserings) en tegniese ondersteuning om die oordeelkundige gebruik van natuurlike hulpbronne om landbouproduksie met beperkte inset te optimaliseer. Die program: Navorsing-


Begrotingspos 1


en Tegnologie-ontwikkelingsdienste (NTOD) het ook vee met superieure genetiese gehalte aan kleinboere beskikbaar gestel om ’n gehalteveebron vir hul boerderybedrywighede te voorsien.

Die program: LED het deelgeneem aan die Landelike Ontwikkelingstuurkomitee-vergaderings in verskillende nodusse. Die Agribesigheid-beleggingseenheid het ’n aansienlike bydrae gelewer om die bogenoemde doelstelling te bereik omdat die eenheid R105 miljoen se belegging toegewys het aan ’n aantal projekte tydens die 2013/14-boekjaar. Die meeste van dié projekte is in landelike gebiede. ’n Daadwerklike poging is aangewend om met die LOK-program saam te werk om bewustheid te skep en nuwe koöperasies in die landelike nodusse te vestig. As gevolg hiervan is ’n aantal slypskole in dié opsig gehou.

GLOO is aktief betrokke by vaardigheidsontwikkeling in die landelike nodusse van die provinsie, veral binne die OLOP-nodusse. Opleiding in leierskap, kommunikasie, entrepreneurskap, agri-bemarking en finansiële bestuur word verskaf aan hoofsaaklik lede van die Raad van Belanghebbendes (RVB).

Ter ondersteuning van ekonomiese geleenthede binne landelike en buitestedelike landbou- nodale sones het die subprogram: VOO hulp verleen met spesifieke opleidingsintervensies vir RVB-lede binne streke. ’n Voorbeeld hiervan is die Dysselsdorp-gebied waar begunstigdes van die Dysselsdorp- en Murraysburg Omvattende Landelike Ontwikkelingsprogram (OLOP) opleiding in verskillende vaardigheidsprogramme ontvang het. Nuwe nodale sones is geïdentifiseer wat soortgelyke opleiding sal ondergaan.

Landelike Ontwikkelingskoördinasie (LOK), met behulp van sy Ontwikkelingsbeplanning-subprogram, wil graag bydra tot die skepping van lewendige, billike en volhoubare landelike gemeenskappe. Altesame 16 landelike ontwikkelingsnodusse is regoor die provinsie met behulp van dié subprogram geaktiveer, waarvan vier nodusse tydens die 2013/14-boekjaar geaktiveer is. Nege RVB’s en vyf interregering-stuurkomitess (ISK) is gestig om die onlangs geaktiveerde ontwikkelingsnodusse regoor die provinsie te ondersteun. Altesame 89 projekte in die landelike ontwikkelingsnodusse wat gelei is deur verskillende belanghebbendes is vasgelê, in werking gestel en gemonitor. Altesame 2 419 inwoners in die landelike ontwikkelingsnodusse is in verskillende vakke opgelei. Terwyl meer algemene ekonomiese ontwikkeling ’n uitdaging bly, het die bogenoemde prestasies die gekose landelike gemeenskappe ’n stap verder gevoer. Die Plaaswerkerontwikkelingsubprogram het gefokus op die uitrol van die Plaaswerker-reaksieplan. Dit sluit in sleutelprojekte soos die provinsiewye plaaswerker-opname wat daarop gemik is om inligting in te samel oor prioriteit-plaaswerkerbehoeftes ten einde toepaslike regeringsreaksie-intervensies van inligting te voorsien.

’n Ander sentrale projek wat in die plan ingesluit is, is die boer/plaaswerker-gevallestudies. Altesame 15 gevallestudies is aangeteken en sal ingesluit word in ’n publikasie wat die deel van en dialoog oor beste praktyke en suksesverhale onder boere en plaaswerkers moontlik sal maak. Dié publikasie is bestem om in die tweede kwartaal van die nuwe boekjaar bekendgestel te word.

Sulke en ander werksaamhede het daartoe gelei dat altesame 32 325 plaaswerkers en hul familielede deur die departement bereik is. Van dié totaal het 30 830 plaaswerkers en hul familielede deelgeneem aan opleiding- en ontwikkelingsprogramme, terwyl 495 bygestaan is deur die verwysingstelsel. Ontwikkelingsbeamptes het deelgeneem aan 36 distriksforumvergaderings en 15 ontwikkelingsprojekte is ondersteun, waarvan vier op middelmisbruik gefokus het. Om dialoog oor plaaswerkerkwessies te ondersteun het die subprogram se gemeenskapsontwikkelingbeamptes deelgeneem aan 15 distriksforumvergaderings regoor die provinsie. Die Plaaswerker van die Jaar-kompetisie het vaart gekry met 15 streke wat deelgeneem het en ’n rekordgetal van 921 plaaswerkers wat deelgeneem het. Dié inisiatief het groot potensiaal om die beeld van plaaswerknemers te verbeter.



4. PRESTASIE-INLIGTING VOLGENS PROGRAM

4.1 PROGRAM 1: ADMINISTRASIE

Die voorsiening van strategiese en relevante steundienste aan die respektiewe lynfunksies (programme) van die departement sluit die volgende in:

• Leierskap en strategiese leiding rakende alle relevante beleide, voorskrifte en nasionale en provin-siale raamwerke.

• Voorsieningvandoeltreffendeengeskikteadministratieweondersteuning,finansiëlesteunenge-sonde korporatiewe bestuur.

• ’n Omvattende kommunikasiediens. • Die uitbouing en transformasie van die respektiewe programme in die departement en land-

bousektor om stukrag aan ons visie te gee.

Die voorsiening van leierskap en dienste binne die konteks van nasionale en provinsiale menslike hulpbronne en finansiële riglyne word ondersteun in die Strategiese Plan vir die Suid-Afrikaanse Landbou. Dié plan het drie algemene beginsels, naamlik billike toegang en deelname (Mense), volhoubare hulpbronbestuur (Planeet) en globale mededingendheid en winsgewendheid (Wins). Daar is 12 nasionale uitkomste en die provinsiale strategiese plan het 11 strategiese doelwitte. Dit alles gee stukrag aan die oopsamelewing-geleentheidsraamwerk.

Die verbetering van die beeld van landbou in die Wes-Kaap word al hoe belangriker om negatiewe waarnemings in positiewe indrukke te verander. Dit is spesifiek van toepassing op diegene wat betekenisvolle bydraes kan lewer, maar traag is om dit te doen omdat hulle waningelig is oor die sektor, die prioriteite en strategiese doelwitte van die departement. Intern is die mikpunt van kommunikasie om ’n ingeligte en verenigde personeelkorpus te skep wat die verskillende beleidsrigtings, visie en missie en hul rol daarin verstaan.

Dié program is gestruktureer in vyf subprogramme, naamlik:

• Kantoor van die LUR • Senior Bestuur• Korporatiewe Dienste • Finansiële Bestuur • Kommunikasiedienste.

Strategiese doelwitte, prestasie-aanwysers, beplande teikens en werklike prestasies

Die strategiese doelwit van die program is:

Die departement moet bestuur word volgens gesonde korporatiewebestuurbeginsels, terwyl verskuldigde erkenning aan sy mandaat en die nodige responsiwiteit teenoor die inwoners en belanghebbendes van die departement gegee word.


Begrotingspos 1


Strategiese doelwitte

Program 1: Administrasie


Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken 2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van beplande teiken

tot werklike prestasie vir 2013/2014

Kommentaar op afwykings

Behaling van ’n skoon eksterne oudit-opinie sonder ander kwessies

Nie oor verslag gedoen in dié tydperk nie

Ja Ja 0

Prestasie-aanwysers

Subprogram 1.3: Korporatiewe Dienste

Prestasie-aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013






Provinsiaal-spesifieke aanwysers

Koördinasie, konsolidasie en voorlegging van die Gebruiker-batebestuur-splan (GBBP)


Ja Ja 0

Subprogram 1.4: Finansiële Bestuur

Prestasie-aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013


Werklike prestasie

2013/2014





Behaling van ’n skoon eksterne oudit-opinie sonder ander kwessies vir Fi-nansiële Bestuur


Ja Ja 0

Behaling van ’n skoon eksterne oudit-opinie sonder ander kwessies vir die Bestuur van Voorsieningsket-ting


Ja Ja 0



Subprogram 1.5: Kommunikasiedienste

Prestasie-aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013


Werklike prestasie

2013/2014





Getal publikasies gekoördineer


11 11 0

Getal geleenthede gekoördineer


12 12 0

Bydrae tot die uitkomste van die departement se strategiese doelwitte

Kommunikasiedienste ondersteun strategiese, ministeriële en departementele kommunikasie. Dié kommu-nikasie-intervensies ondersteun die behaling van die volgende strategiese uitkomste:

a) Ondersteun die provinsiale landbousektor om ten minste sy uitvoerposisie vol te hou vir die volgende vyf jaar deur sy toegevoegde waarde van R14,014 miljard in 2009 te laat groei.

b) Verseker dat minstens 60% van alle landbougrondhervormingsprojekte in die provinsie suksesvol is oor die volgende vyf jaar.

c) Ondersteun die sektor (boere en bedrywe) om landbouproduksie (primêre provinsiale kommoditeite) met ten minste 10% oor die volgende tien jaar te vermeerder.

d) Optimaliseer die volhoubare benutting van ons natuurlike hulpbronne deur bewaringsmetodologieë om landbouproduksie te vermeerder.

e) Vermeerder landbou-ekonomiese geleenthede in geselekteerde landelike gebiede gegrond op sosio-ekonomiese behoeftes oor ’n tienjaartydperk.

Strategie om terreine van onderprestasie te oorkom

Daar was geen terreine van onderprestasie nie.

Veranderings aan beplande teikens

Geen veranderings aan prestasie-aanwyserteikens is in die jaar gemaak nie.

Skakeling van prestasie met begrotings

Subprogram-besteding

Naam van sub program

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Kantoor van die LUR 6 134 6 134 0 5 917 5 917 0

Senior Bestuur 5 747 5 747 0 5 361 5 361 0

Korporatiewe Dienste 49 216 43 802 5 414 38 646 38 646 0


Begrotingspos 1


Naam van sub program

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Finansiële Bestuur 29 264 29 252 12 27 734 26 992 742

Kommunikasie-dienste 6 811 6 531 280 4 430 4 430 0

Totaal 97 172 91 466 5 706 82 088 81 346 742

4.2 PROGRAM 2: VOLHOUBARE HULPBRONBESTUUR

Steundienste word gelewer deur die program: VHB aan alle boere in die provinsie. Die belangrikste klem is om die natuurlike hulpbronne in stand te hou, te verbeter en volhoubaar te gebruik deur die inwerkingstelling van projekte, regulasie en kommunikasieveldtogte. In sy strewe om die algemene volhoubaarheid van die landbousektor te verseker, is die fokus op ingrypings op plaasvlak. Die impak van klimaatsverandering sal eerste deur VHB gevoel word en die veranderings in metodologieë om boere te ondersteun sal dié program dwing om vernuwend te bly.

Om op dié uitdagings te reageer, is die doelwit om VHB te voorsien van oplossings en metodologieë deur middel van die lewering van landbou-ingenieurswese en LandCare-dienste, proaktiewe kommunikasie, fasilitering en inwerkingstelling van projekte, en ook deur die oordrag van tegnologie aan kliënte en vennote. Dié program is ook verantwoordelik vir die inwerkingstelling en bestuur van ramphulpskemas.

Die program se doel hou direk verband met NU10: Omgewingsbates en natuurlike hulpbronne wat goed beskerm is en voortdurend verbeter word, en PSD7: Fokus op volhoubaarheid en optimalisering van doeltreffende hulpbrongebruik asook die ondersteuning van PSD11.

Dié program is gestruktureer in vier subprogramme, naamlik:• Ingenieursdienste • LandCare • Grondgebruikbestuur • Ramp-risikobestuur.


Die strategiese doelstellings van die subprogramme is soos volg:

Subprogram: Ingenieursdienste

• Voorsien ingenieursdienste om landbouproduksie te ondersteun en te vermeerder, en die opti-malisering van volhoubare natuurlike hulpbrongebruik.

Subprogram: LandCare

• Bevorder die volhoubare gebruik en bestuur van natuurlike landbouhulpbronne.

Subprogram: Grondgebruikbestuur

• Bevorder die inwerkingstelling van volhoubare gebruik en bestuur van natuurlike landbouhulp-bronne deur middel van gereguleerde grondgebruik.

Subprogram: Ramp-risikobestuur

• Voorsien steundienste aan kliënte in verband met landbouramp-risikobestuur.




Volhoubare Hulpbronbestuur

Strategiese doelwitteWerklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van be-plande teiken tot werklike prestasie

vir 2013/2014

Kommentaar oor afwykings

Ingenieursdienste:Getal ingenieursdienste voorsien om landbou-produksie te ondersteun en te vermeerder en volhoubare natuurlike hulpbrongebruik te opti-maliseer

542 446 681 235

Diens is aanvraa-ggedrewe en meer versoeke is ontvang

LandCare: Getal aksies om volhoubare gebruik en bestuur van natuurlike landbouhulpbronne te bevorder

498 322 383 61

Diens is aanvraa-ggedrewe en meer versoeke is ontvang.

Grondgebruikbestuur:Getal gereguleerde grondgebruik-aksies om die inwerkingstelling van volhoubare gebruik en bestuur van natuurlike landbouhulpbronne te bevorder

1 070 1 150 1 335 185


Ramp-risikobestuur: Getal steundienste aan kliënte voorsien in ver-band met landbouramp-risikobestuur

48 20 58 38

Uiterste weerstoe-stande het gelei tot ’n toename in vroeë waarsku-wings wat aan kliënte uitgereik is.

Prestasie-aanwysers

Subprogram 2.1: Ingenieursdiensie

Prestasie-aanwyserWerklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Sektorspesifieke aanwysers

Ingenieursondersoeke en raadgewende verslagte berei

145 150 194 44Diens is aanvraa-ggedrewe en meer versoeke is ontvang.

Ingenieursontwerpe met spesifikasies opgestel 71 81 98 17



Begrotingspos 1


Subprogram 2.1: Ingenieursdiensie


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Finale sertifikate uitgereik vir ingenieurskonstruksie 56 50 87 37


Kliënte voorsien van adhoc ingenieursadvies tydens amptelike af-sprake

270 200 302 102Diens is aanvraa-ggedrewe en meer versoeke is ontvang

Subprogram 2.2: LandCare


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal bewustheidveld-togte gevoer oor Land-Care

6 6 6 0

Getal oefeninge in kapasiteitsbou gevoer binne goedgekeurde LandCare-projekte

6 6 6 0

Getal plaasgrondhektaar verbeter met behulp van bewaringsmaatreëls

27 359 1 000 29 076 28 076

Toewysing vir omhein-ing ontvang het dit moontlik gemaak dat ’n groot aantal byko-mende hektaar teen roofdiere beskerm kon word.

Getal begunstigdes wat die praktisering van volhoubare produksie-tegnologieë en -praktyke aanvaar het

0 0 0 0

Getal groenwerkgeleen-thede geskep deur Land-Care

242 90 145 55

Ondersteuning deur eksterne vennote het tot ’n toename in werkskepping gelei.


Getal areawye beplan-ningsprojekte 10 10 10 0



Subprogram 2.2: LandCare


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Getal beskermingswerke 52 150 47 (103)

Dié diens se aan-vraag hou verband met rampskemas (oorstromings) en is daarom baie onvoor-spelbaar.

Getal dreineringswerke 50 50 66 16Diens is aanvraa-ggedrewe en meer versoeke is ontvang.

Getal veldgebruikswerke 139 100 248 148Diens is aanvraa-ggedrewe en meer versoeke is ontvang.

Getal UOWP-persoons-dae 55 732 27 000 35 338 8 338

Ondersteuning deur eksterne vennote het tot ’n toename in werkskepping gelei.

Getal jeugdiges wat Junior LandCare-inisia-tiewe bygewoon het 9 707 7 000 8 862 1 862

Teiken is oorskry omdat sommige van die beplande kampe vervang is deur skoolbesoeke waar aanbiedings gedoen is om meer jeugdiges bloot te stel aan die beginsels van bewar-ing.

Subprogram 2.3: Grondgebruikbestuur


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal aanbevelings gemaak 1 070 900 1 028 128


Getal plaasplanne vol-tooi 241 250 327 77

Diens is aanvraa-ggedrewe en meer versoeke is ontvang


Begrotingspos 1


Subprogram 2.4: Ramp-risikobestuur


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal vroeëwaarskuwings- raadgewende verslae uitgereik

20 20 58 38

Uiterste klimaat het die hoë getal van vroeë waarskuwings uitgereik genoodsaak

Getal rampnoodleniging-skemas bestuur 3 3 3 0


Ondersteun die provinsiale landbousektor om te minste sy uitvoerposisie vir die volgende vyf jaar vol te hou deur sy toegevoegde waarde te laat groei van R14,014 miljard in 2009.

Ingenieursdienste is aan landboukliënte voorsien om die uitvoerposisie vol te hou of te vermeerder en om terselfdertyd die haalbaarheid en volhoubaarheid van hul boerdery-ondernemings te verbeter. Ingenieursdienste is aan kliënte voorsien deur middel van 379 ondersteuningsinisiatiewe soos byvoorbeeld ondersoekverslae, ontwerpe en voltooiingsertifikate en 302 kliënte is voorsien van ad hoc ingenieursadvies of opleiding.

Verseker dat ten minste 60% van alle landbougrondhervormingsprojekte in die provinsie slaag oor die volgende vyf jaar

Toepaslike ingenieursdienste is voorsien aan 98 grondhervormingsbegunstigdes om die haalbaarheid en volhoubaarheid van hul boerdery-ondernemings te verbeter. Dit is gedoen deur middel van 141 ondersteuningsinisiatiewe soos ondersoekverslae, ontwerpe en voltooiingsertifikate.

Ondersteun die sektor (boere en bedrywe) om landbouproduksie (primêre provinsiale kommoditeite) met minstens 10% oor die volgende tien jaar te vermeerder

Altesame 186 besproeiingsboere is voorsien van relevante inligting wat hulle help om die natuurlike hulpbronne wat aan hulle beskikbaar is optimaal te gebruik om produksie te vermeerder terwyl hulle dieselfde watertoewysing gebruik. Boere is voorts gehelp met die volgende inisiatiewe: 83 meganisasie- en bewaringsboerderye, sewe op-die-plaas en wat waarde toegevoeg het, 60 plaasstrukture en dierehanterings, en 44 rivieroewer-erosiebeskermingsinisiatiewe.

Optimaliseer die volhoubare gebruik van ons natuurlike hulpbronne deur middel van bewaringsmetodologieë om landbouproduksie te vermeerder

VHB het relevante inligting voorsien aan 186 besproeiers om hulle te help om hul watergebruikdoeltreffendheid te verbeter om meer oeste met minder water te produseer. Toepaslike inligting is ook voorsien aan droëlandgraan- en rooibosteeboere deur middel van 83 inisiatiewe om te verander van konvensionele boerdery na bewaringsboerderypraktyke om grondvrugbaarheid te verbeter en vog in die grond te behou. Ses bewustheidsveldtogte oor LandCare en ses kapasiteitsbou-oefeninge is deurgevoer. 29 076 hektaar plaasgrond is verbeter deur bewaringsmaatreëls en 327 plaasplanne is hersien vir volhoubare boerderydoeleindes.




Die dienste wat aan ons kliënte voorsien is, is aanvraaggedrewe en ons kan nie die aanvraag beheer nie. Alle versoeke wat in die jaar ontvang is, is afgehandel. Die huidige ekonomiese situasie speel ’n belangrike rol in die belegging wat boere op hul eiendomme kan doen en die ingenieurs-/LandCare-diens wat hulle van die departement aanvra.


Geen veranderings aan prestasie-aanwysers is in die jaar gemaak nie.

Verbinding van prestasie met begrotings


Naam van subprogram

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onderbested-

ing

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Ingenieursdi-enste 16 083 16 083 0 16 822 16 629 193

LandCare 27 694 27 694 0 32 647 31 840 807

Grondgebruik bestuur 853 853 0 760 760 0

Ramp-risikobestuur 2 441 2 441 0 20 20 0

Totaal 47 071 47 071 0 50 249 49 249 1 000

4.3 PROGRAM 3: BOERESTEUN EN -ONTWIKKELING

Die doel van die program: OOL is om:

• ’n Volhoubare ondersteuningsmeganisme te verseker vir nuwe en gevestigde boere (waaronder begunstigdes van grondhervorming).

• Meting van die impak van die intervensies soos wat dit deur die program gelewer is.

• Hefboombelegging vanuit die privaatsektor en kommoditeitsgroeperings.

• Verseker gehalte en standaarde van diens en advies aan boere.

• Verseker dat ons munisipaliteite en ander regeringsdepartemente help met die inwerkingstelling van voedseltuine vir gemeenskappe en huishoudings.

OOL-subprogramme is:

• Boerenedersetting en -ontwikkeling

• Voorligting en Raadgewende Dienste

• Voedselsekerheid

• Casidra (Edms.) Bpk.

Strategiese doelwitte en teikens vir 2013/14

1. Landbouproduksie: Ontwikkel ’n strategie en stel dit in werking om landbougroei van 10% oor die volgende tien jaar te ondersteun.


Begrotingspos 1


2. Marktoegang: Ondersteun die landbousektor om minstens sy uitvoerposisie oor die volgende vyf jaar vol te hou deur sy toegevoegde waarde te laat groei van R14,014 miljard in 2009.

3. Landbounavorsing: Werk met boere en bedrywe saam om navorsing uit te voer en voorpunt-tegnologieë te ontwikkel waardeur landbouproduksie met 10% kan vermeerder oor tien jaar.

4. Landelike Ontwikkeling: Om ’n aktiverende omgewing vir besigheid in landelike gebiede te skep en die ontwikkeling van gekose landelike nodusse om hul sosio-ekonomiese groei na ’n volhoubare toekoms moontlik te maak.

5. Voorligtingsvernuwing: Verseker dat minstens 60% van alle landbougrondhervormingsprojekte in die provinsie oor die volgende drie jaar slaag.


Subprogram: Boereondersteuning en -Ontwikkeling

• Fasiliteer, koördineer en voorsien ondersteuning aan swart kleinboere en kommersiële boere met behulp van die ontwikkeling van volhoubare landbou volgens landbouhervormingsinisiatiewe in die provinsie.

Subprogram: Voorligting en Raadgewende Dienste

• Voorsien voorligting en adviesdienste aan boere.

Subprogram: Voedselsekerheid

• Ondersteun, adviseer en koördineer die inwerkingstelling van die Geïntegreerde Voedselseker-heidstrategie van Suid-Afrika (GVSS-SA).

Subprogram: Casidra (Edms.) Bpk.

• Voorsien infrastruktuur aan boere om produksie te verbeter, ondersteun kleinboere en arm hu-ishoudings om hul lewensonderhoud te verbeter en bestuur plase in staatsbesit.


Boeresteun en -Ontwikkeling


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van beplande teik-en tot werklike

prestasie vir 2013/2014


Boeresteun en –Ontwikkeling: Getal plaasassesserings en plaasplanne voltooi vir kleinboere en kommersiële boere volgens die landbou-hervormingsinisia-tiewe

154 95 117 22 Teiken is oorskry omdat daar ’n toegeneemde aanvraag na plaasassesserings was deur DLOGH vir hul grond- en veldbestuur (GVB)-program

Voorligting en Ad-viesdienste:

Getal terreinbesoeke aan bestaansboere, kleinboere en kom-mersiële boere om voorligting en advies-dienste te lewer

4 148 4 200 4 646 446 Teiken is oorskry omdat meer projekte besoek is as deel van die voorbereiding vir die Agriweek-geleentheid vir veeboere in die Sentraal-Karoo, en assessering vir die GVB-projek van die DLOGH.



Boeresteun en -Ontwikkeling


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Voedselsekerheid:

Getal voedselsek-erheidprojekte in werking gestel volgens die Geïnte-greerde Voedselsek-erheidstrategie van Suid-Afrika

960 1 120 1 231 111 Teiken is oorskry van-weë die DLBV se besluit om finansiering wat geoormerk was vir suiw-el- en graankommod-iteite na voedseltuine te skuif. Dit is moontlik gemaak deur die verbeterde samewerk-ing met plaaslike munisipaliteite deur die voorsiening van be-hoeftigheidsregisters, en die Departement van Watersake, wat watertenks vir die oes van water voorsien het.

Casidra (Edms.) Bpk.:

Getal landbou-projekte moontlik gemaak

48 48 51 3 Teiken is oorskry omdat een byeboerprojek wat ontvang en ondersteun is, nie by ’n spesifieke kommoditeit ingeskakel was nie.

Prestasie-aanwysers

Subprogram 3.1: Boeresteun en -Ontwikkeling


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van beplande

teiken tot werk-like prestasie vir 2013/2014


Sektorspesifieke aanwysings

Getal plaasassesserings voltooi

75 114 117 3 Teiken is oorskry omdat daar ’n toename was in die aanvraag na plaasassessering deur die DLOGH vir hul GVB-program.

Getal kleinboere ondersteun

37 66 55 (11) Teiken nie behaal nie weens die DLBV se besluit om nie suiwel- en graankommoditeite te finansier nie en omdat voorwaardelike toelaes laat was, met boere wat die plantseisoen misgeloop het.


Begrotingspos 1


Subprogram 3.1: Boeresteun en -Ontwikkeling


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal plaasplanne voltooi

79 95 96 1 Teiken is oorskry. Meer plaasplanne is voltooi omdat meer planne vereis is in die voorbereiding vir die diensleweringskonfe-rensie wat deur die DLOGH bepleit is.

Getal kommersiële boere ondersteun

26 29 29 0

Subprogram 3.2: Voorligting en Raadgewende Dienste


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Sektorspesifieke aanwysings

Getal landbou-demonstrasies moontlik gemaak

78 66 86 20 Teiken is oorskry omdat die aanvraag na boeredae deur boere toegeneem het en dit is moontlik gemaak met die ondersteuning van kommoditeitsvennote.

Getal boeredae gehou

29 27 31 4 Teiken is oorskry omdat die aanvraag na boeredae deur boere toegeneem het en dit is moontlik gemaak met die ondersteuning van kommoditeitsvennote.

Getal kommoditeitsgroepe ondersteun

10 10 10 0



Subprogram 3.2: Voorligting en Raadgewende Dienste


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal projekte ondersteun deur mentorskap

26 30 44 14 Teiken is oorskry omdat meer mentors aangestel is deur kommoditeitsvennote vir projekte wat in die vorige jare gefinansier is. DLOGH het mentors vir PGVS-projekte aangestel wat ook steun van die departement ontvang.

Getal plaasbesoeke aan kleinboere om advies te voorsien en by te dra tot suksesvolle grondhervorming


Getal landbou-sakevaardighede geoudit

66 60 60 0

Getal boere met advies ondersteun


Subprogram 3.3: Voedselsekerheid


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal voedselsekerheid-statusverslae saamgestel

4 4 4 0


Begrotingspos 1




2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Getal geverifieerde voedselonsekere huishoudings ondersteun

897 1 036 1 231 195 Teiken is oorskry vanweë die DLBV se besluit om finansiering wat geoormerk was vir suiwel- en graankommoditeite na voedseltuine te skuif. Dit is moontlik gemaak deur die verbeterde samewerking met plaaslike munisipaliteite deur die voorsiening van behoeftigheidsregisters, en die Departement van Watersake, wat watertenks vir die oes van water voorsien het.


Getal gemeen-skapsvoedsel-sekerheidsprojekte ondersteun

63 70 93 23 Teiken is oorskry danksy DLBV se besluit om geld wat geoormerk was vir suiwel en graan na voedseltuine te skuif.

Getal deelnemers aan gemeenska-pvoedsel-seker-heidsprojekte

468 700 1 213 513 Teiken is oorskry danksy die DLBV se besluit om finansiering wat vir suiwel en graan geoormerk was na voedseltuine te skuif. ’n Paar projekte wat gesteun is, het gekies om groepgroottes te behou.

Getal skoolvoedseltuine gesteun

14 14 35 21 Teiken is oorskry danksy die DLBV se besluit om finansiering wat vir suiwel en graan geoormerk was na voedseltuine te skuif.





2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Getal deelnemers in skoolvoedseltuine

265 140 189 49 Teiken is oorskry danksy die DLBV se besluit om finansiering wat vir suiwel- en graankommoditeite bestem was na voedseltuine te verskuif en ook die verbeterde samewerking met ander belanghebbendes. ’n Paar projekte wat ondersteun is, het besluit om groepgroottes te behou.

Getal voedselsek-erheid-bewusthei-dveldtogte gehou

1 1 1 0

Subprogram 3.4: Casidra (Edms.) Bpk.


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal landbou-projekte gefasiliteer buite kommoditeitstrukture

10 10 11 1 Teiken is oorskry omdat een byeboerprojek wat ontvang en ondersteun is, nie by ’n spesifieke kommoditeit ingeskakel was nie.

Alledaagse bestuur van provinsiale staatsplase met die voorneme om sonder verlies uit te kom

3 3 3 0

Getal landbouprojekte gefasiliteer binne kommoditeitstrukture


35 37 2 Teiken is oorskry vanweë ’n toename in die getal aansoeke wat ontvang en ondersteun is deur die KPTW’s.


Begrotingspos 1



Ondersteun die provinsiale landbousektor om ten minste sy uitvoerposisie vir die volgende vyf jaar vol te hou deur sy toegevoegde waarde te laat groei van R14,014 miljard in 2009

Die program het sy kommoditeitsbenadering tot boere-ondersteuning en ontwikkeling in die provinsie voortgesit. Dié benadering het die aanstelling moontlik gemaak van 44 mentors wat ingeskakel is by kleinboere en hul toegang tot formele markte.

Verseker dat minstens 60% van alle landbou-grondhervormingsprojekte in die provinsie slaag oor die volgende vyf jaar

Die departement het ’n eksterne landbougrondhervormingsevalueringstudie voltooi volgens sy strategiese doelwit, naamlik om ’n sukseskoers van minstens 60% van sy grondhervormingsprojekte te verseker. Die gevallestudie het gefokus op ’n monster van altesame 246 landbougrondhervormingsprojekte wat sedert 2009 ondersteun is. Hiervolgens het die studie ’n 62%-sukseskoers onthul. Vervolgens sal die departement ’n plan beraam om te reageer op die 38% wat onsuksesvol bevind is.

Die gebruik van Slimpen-tegnologie het geblyk ’n belangrike instrument vir datavaslegging en die monitering van invelddienste te wees vir dienste wat gelewer is. Die program het 86 landboudemonstrasies en 31 boeredae gelewer en 4 646 boere van advies voorsien.

Altesame 44 mentors is aangestel deur die kommoditeitsvennote in die tydperk van verslagdoening om kleinboerproduksie te versterk. Dit is beduidend ook omdat dit kleinboere van die geleentheid voorsien om baat te vind by die bestaande netwerke binne kommoditeitsgroepe, wat hulle só in staat stel om gehalteprodukte te produseer en toegang tot markte te verkry.


Die program het ’n aansienlike hoeveelheid tyd gewy aan die versterking van die kommoditeitsbenadering tot boeresteun en -ontwikkeling in die provinsie. Dienooreenkomstig is altesame 67 projekte gesteun deur die Kommoditeitsprojektoewysingskomitee (KPTK), naamlik wyndruiwe (8), vrugte (14), tafeldruiwe (3), graan (4), groente (16) insluitend groentesaad, diere (10, varkboerdery, bief en pluimvee), skape en wol (8) en akwakultuur (4).

Kwartaallikse vergaderings van die departement en kommoditeite is gehou om inligting te deel en vordering te bespreek wat verband hou met werkgroep 1 (produksie en voorligting), wat bydra tot uitset 1 van die nasionale uitkoms 7 en PSD11. Met behulp van die kommoditeitsbenadering is altesame 44 mentors aangestel om kleinboere te ondersteun. Die program het 86 demonstrasies en 31 boeredae gelewer en 4 646 boere van advies voorsien.

Optimaliseer die volhoubare gebruik van ons natuurlike hulpbronne met behulp van bewaringsmetodologieë om landbouproduksie te vermeerder

Die departement se Eenheid vir Tegniese Bystand (ETB) is volkome funksioneel en voorsien ’n volledige stel beplanning- en assesseringsdienste wat insluit omgewingsassessering- en natuurlike hulpbron-beplanningskundigheid.

Die subprogram: Voedselsekerheid se huishoudelike voedselproduksieprogram (tas) is op so ’n manier ontwerp dat dit die gebruik van die familiedrupbesproeiingstelsels aanmoedig. Op dié manier word bygedra tot waterbewaring sonder om voedselproduksie in die gevaar te stel.

Boonop bevorder die program bewaringslandboupraktyke in die provinsie deur middel van sy voorligting en adviesdienste aan boere.



Vermeerder landbou- ekonomiese geleenthede in gekose landelike gebiede volgens sosio-ekonomiese behoeftes oor ’n tienjaartydperk

Die departement het die Wêreldvoedseldag-geleentheid op 12 Oktober 2013 in Karatara in die Knysna-munisipaliteit gedenk. As deel van die geleentheid het die departement huishoudings ondersteun met voedselproduksiepakkette (tas) om hul eie voedselproduksie moontlik te maak.

Altesame 128 gemeenskapsprojekte (insluitend skoolprojekte) en 1 213 huishoudings is tydens die jaar ondersteun, wat gemik was op die voedselonsekere gemeenskappe en 2 633 begunstigdes bereik het.


Die program sal ’n gesprek met die DLBV reël om die uitdagings wat ervaar is verder te bespreek weens die laat oordrag van voorwaardelike toelaes, wat die behaling van teikens geraak het. Die laat oordrag van geld het daartoe gelei dat boere die plantseisoen misgeloop het. Dit het beteken hulle moes vir nog ’n jaar wag. Dit is taamlik kritiek gegewe die Mediterreense aard van die Wes-Kaap-provinsie.

Voorts het die besluit van die DLBV om nie die graan- en suiwelsubsektore te finansier nie die behaling van teikens geraak.


Geen veranderings van prestasie-aanwysers is in die jaar gemaak nie.



Naam van subprogram

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-besteding

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Boeresteun en –Ontwikkeling 176 905 176 905 0 144 045 144 045 0

Voorligting en Raad-gewende Dienste

30 606 30 606 0 33 260 33 260 0

Voedselseker-heid 8 012 8 012 0 11 549 11 549 0

Casidra (Edms.)Bpk. 18 268 18 268 0 17 940 17 940 0

Totaal 233 791 233 791 0 206 794 206 794 0

4.4 PROGRAM 4: VEEARTSENYKUNDIGE DIENSTE

Die doel van dié program is om gesonde diere, gesonde voedsel van dierlike oorsprong en gesonde verbruikers in die Wes-Kaap te verseker. Die program bevorder internasionale handel deur die uitvoer van diere en dierlike produkte moontlik te maak, en verseker die veiligheid van vleis en vleisprodukte deur middel van die inwerkingstelling van die Vleisveiligheidswet, 2000 (Wet 40 van 2000), die Dieresiekteswet,


Begrotingspos 1


1984 (Wet 35 van 1984) en ander relevante wetgewing. Steun word ook verleen om verbeterde primêre produksie vir hervestigde kleinboere te verseker.

Die program voer sy mandaat uit van die vier subprogramme Dieregesondheid, Uitvoerbeheer, Veeartsenykundige Openbare Gesondheid en Veeartsenykundige Laboratoriumdienste.

Die strategiese doelwit van die subprogram: Dieregesondheid is om dieresiektes te voorkom en te beheer.

Die strategiese doelwit van die subprogram: Uitvoerbeheer is om sanitêre en fitosanitêre beheermaatreëls te voorsien, waaronder risiko-assesserings, en uitvoersertifisering ten einde die uitvoer van produkte van dierlike oorsprong te bevorder en te vergemaklik.

Die strategiese doelwit van die subprogram: Veeartsenykundige Openbare Gesondheid is om die veiligheid van vleis en vleisprodukte te verseker deur middel van die inwerkingstelling van die Vleisveiligheidswet, 2000 (Wet 40 van 2000), die Dieresiekteswet, 1984 (Wet 35 van 1984) en ander relevante wetgewing.

Die strategiese doelwit van die subprogram: Veeartsenykundige Laboratoriumdienste is om doeltreffende en toepaslike veeartsenykundige diagnostiese diens te lewer.


Subprogram: Dieregesondheid

• Om waarneming te doen van sekere belangrike dieresiektes deur ’n steekproef van diere in ’n monster van swerms of troppe uit te soek en te toets.

Subprogram: Uitvoerbeheer

• Om internasionale marktoegang vir produkte van dierlike oorsprong te bevorder, te vergemaklik en vol te hou deur middel van die voorsiening van sanitêre en soösanitêre beheermaatreëls en waarborge,insluitendrisiko-assesseringengesondheidsertifiseringteneindedieuitvoervandiereen diereprodukte te vergemaklik.

Subprogram: Veeartsenykundige Openbare Gesondheid

• Om veilige vleis aan die verbruiker te voorsien deur die veeartsenykundige openbare gesond-heidsrisiko’s te monitor en die inwerkingstelling van doeltreffende higiëniese praktyke by abattoirs te bevorder, te reguleer en te monitor.

Subprogram: Veeartsenykundige Laboratoriumdienste

• Om ’n veeartsenykundige laboratoriumdiens te lewer ooreenkomstig nasionale en internasionale normeen standaarde, omdie aanvaarding vangesondheidsertifisering vir handel in diere endiereprodukte te verbeter, optimale diereproduksie te verseker en geteikende navorsing oor dier-esiektes te doen wat relevant is tot die ekonomie van die provinsie.




Veeartsenykundige Dienste


Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Dieregesond-heid:Getal diere ondersoek vir siektes*

853 317 400 3 516 3 116 Omdat die telmetode verander het van individuele na roostertelling tydens die jaar moes ’n teiken geskat word. Die skatting vir dié jaar was klaarblyklik ver van die waarheid en is hersien en opwaarts aangepas vir die volgende verslagjaar.

Uitvoerbeheer:Getal veeart-senykundige uitvoersertifi-kate uitgereik

200 300 257 (43) Wilduitvoersertifisering is baie verminder omdat geen uitvoer van gesplete hoefwildsvleis toegelaat is nie weens ’n uitbreking van bek-en-klouseer in die land sedert 2011. Die uitvoersertifisering van vars volstruisvleis is heelwat verminder weens die verbod op uitvoersertifisering deur die DLBV. Dit word gebalanseer deur die uitvoer van verwerkte volstruisvleis wat nou vir uitvoer goedgekeur is en stadig vaart kry.

Veeartse-nykundige Openbare Gesondheid:Getal abat-toirs geregis-treer

74 75 70 (5) Alle aansoeke ontvang is verwerk en geregistreer as aanvraaggedrewe private abattoir-ondernemings.

Veeartse-nykundige Laboratorium-dienste:Getal mon-sters getoets

Nie oor verslag

gedoen in dié tydperk

nie

130 000 130 912 912 Die Provinsiale Veeartsenykundige Laboratorium is afhanklik van eksterne kliënte vir die inlewering van monsters vir toetsing en het geen beheer oor die getal monsters wat ingedien word vir toetsing nie (dit wil sê reaktiewe dienslewering). Altesame 0,7% meer monsters is ontvang vergeleke met die getal wat geprojekteer is.

* Metodologie van telling het verander van individuele telling na roostertelling. Die algehele getal diere wat geïnspekteer is, het nie verminder nie.


Begrotingspos 1


Prestasie-aanwysers

Subprogram 4.1: Dieregesondheid

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal diere-inentings teen beheerde dieresiektes

73 279 100 000 88 913 (11 087) Inenting kan óf sistematies wees as ’n suiwer voorkomende intervensie, óf as ’n reaksie op die uitbreking van ’n siekte in ’n bepaalde gebied. Omdat uitbrekings van siektes in die algemeen minder was as in vorige jare was die getal inentings wat gedoen is gevolglik minder.

Getal primêre dieregesond-heidsorg (PDGG)-interaksies gehou

4 601 800 2 822 2 022 Dié aspek van veeartsenykundige dienslewering is as ’n prioriteit geteiken deur die nasionale regering. Gevolglik is baie moeite hiermee gedoen om hoofsaaklik kleinboere te help om hul diere so gesond moontlik te hou.

Getal amptelike veeartsenykundige bewegingsdoku-mente uitgereik

12 201 12 000 12 855 855 Dit is ’n volkome aanvraaggedrewe aktiwiteit wat deur ekonomiese faktore bo ons beheer gereguleer word.

Getal diere gekeur/getoets vir siekte-waarneming-doeleindes*

153 618 11 000 6 793 (4 207) Omdat die telmetode verander het van individuele na roostertelling tydens die jaar moes ’n teiken geskat word. Die skatting vir dié jaar was klaarblyklik te optimisties en is hersien en afwaarts aangepas vir die volgende verslagjaar.



Subprogram 4.1: Dieregesondheid

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Getal diere-inspeksies vir regulatoriese doeleindes*

853 317 400 3 516 3 116 Omdat die telmetode verander het van individuele na roostertelling tydens die jaar moes ’n teiken geskat word. Die skatting vir dié jaar was klaarblyklik ver van die waarheid en is hersien en opwaarts aangepas vir die volgende verslagjaar.

* Metodologie van telling het verander van individuele telling na roostertelling. Die algehele getal diere wat geïnspekteer is, het nie verminder nie.

Subprogram 4.2: Uitvoerbeheer

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014


teiken tot werk-like prestasie vir

2013/2014



Getal veeart-senykundige uitvoersertifikate uitgereik

18 300 257 (43) Wilduitvoersertifisering is baie verminder omdat geen uitvoer van gesplete hoefwildsvleis toegelaat is nie weens ’n uitbreking van bek-en-klouseer in die land sedert 2011. Die uitvoersertifisering van vars volstruisvleis is heelwat verminder weens die verbod op uitvoersertifisering deur die DLBV. Dit word gebalanseer deur die uitvoer van verwerkte volstruisvleis wat nou vir uitvoer goedgekeur is en stadig vaart kry.Die getal uitvoersertifikate aangevra is aanvraaggedrewe en nie onder die beheer van die departement nie. Dit word bevestig dat al die uitvoersertifikate wat aangevra is (en nagekom is) uitgereik is.


Begrotingspos 1


Subprogram 4.2: Uitvoerbeheer

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014



2013/2014


Getal uitvoer-ondernemings geregistreer

117 130 104 (26) Die getal uitvoerondernemings geregistreer is gegrond op kliëntaanvraag. Dit is nie onder die departement se beheer nie, maar dit word bevestig dat al die ondernemings wat goedkeuring/registrasie versoek het, geouditeer is.


Doen jaarlikse oudits van voed-selveiligheid- en uitvoersertifiser-ing by uitvo-erondernemings vir die aanbev-eling van die hernuwing van registrasie

97 60 104 44 Die getal uitvoerondernemings geregistreer is gegrond op kliëntaanvraag. Die getal oudits wat afgehandel is, is dieselfde as die getal ondernemings wat aansoek gedoen het om uitvoer-registrasie. Die departement beheer dit nie.

Getal monsters ingesamel vir residu-monitering by uitvoer-ondernemings

139 484 133 (351) Die getal monsters versamel is gegrond op ’n jaarlikse monsterplan wat deur die DLBV voorsien word. Dit word nie beheer deur die subdirektoraat: Uitvoerbeheer nie.

Subprogram 4.3: Veeartsenykundige Openbare Gesondheid

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014



2013/2014



Getal abattoir-inspeksies gedoen

426 350 305 (45) Vakatures het daartoe gelei dat amptenare meer fasiliteite toegedeel is en daarom kon hulle nie fasiliteite gereeld besoek nie.

Getal fasiliteite wat diereprodukte en neweprodukte verwerk wat geïnspekteer is

61 48 44 (4) Dit is ’n aanvraag-gedrewe aktiwiteit. Minder inspeksie was nodig as wat verwag is.



Subprogram 4.3: Veeartsenykundige Openbare Gesondheid

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014



2013/2014


Getal abattoirs geregistreer

74 75 70 (5) Alle aansoeke wat ontvang is, is verwerk, geregistreer en aansoekgedrewe private abattoir-ondernemings.

Provinsiaal-spesifieke aanwysers:

Getal openbare bewusmakingses-sies gehou

19 20 14 (6) Vakatures het daartoe gelei dat minder bewusmakingsessies aangebied is.

Getal ondersoeke na onwettige slagtings gedoen

21 12 16 4 Klagtes ontvang is ondersoek. Dit was aanvraaggedrewe en het minder tyd gelaat vir ander roetinewerk (soos hierbo).

Getal BSE-monsters om te versamel

338 480 393 (87) Monsterversameling is aan bande gelê omdat fasiliteite nie geteikende diere geslag het op bepaalde dae wat opsy gesit is vir monster-afhaling nie.

Subprogram 4.4: Veeartsenykundige Laboratoriumdienste

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal monsters getoets

138 944 130 000 130 906 906 Die Provinsiale Veeartsenykundige Laboratorium is afhanklik van eksterne kliënte vir die indiening van monsters en het geen beheer oor die getal monsters wat vir toetsing ingelewer word nie, dit wil sê reaktiewe dienslewering. Altesame 0,7% meer monsters is ontvang vergeleke met die getal wat verwag is.


Begrotingspos 1



Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Getal toetse gedoen

169 621 140 000 158 096 18 096 Die Provinsiale Veeartsenykundige Laboratorium is afhanklik van eksterne kliënte vir die indiening van monsters vir toetsing en die getal toetse wat aangevra is. Die laboratorium het geen beheer oor die getal toetse wat aangevra is nie, dit wil sê reaktiewe dienslewering. Altesame 12% meer toetse is gedoen vergeleke met die getal wat verwag is.

Getal beheer-ouditverslae

82 80 165 80 Die aanstelling van ’n gehaltebeheerbestuur-der, ’n volledige DLBV-goedkeuringsoudit en voorbereiding vir ISO en 17 025 akkreditasies het gelei tot 106,3% meer beheerouditverslae wat uitgereik is verge-leke met die getal wat verwag s.


Totale getal beheerde/aanmeldbare siektemonsters getoets

115 387 120 000 103 761 (16 239) Die Provinsiale Veeartsenykundige Laboratorium is afhanklik van eksterne kliënte vir die indiening van beheerde/aanmeldbare siektemonsters vir toetsing en het geen beheer oor die getal monsters wat ingedien is vir toetsing nie, dit wil sê reaktiewe dienslewering. Altesame 13,5% minder beheerde/aanmeldbare siektemonsters is ontvang vergeleke met die getal wat verwag is.




Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Totale getal veeartsenykun-dige openbare gesondheid-mon-sters getoets

4 195 2 500 4 406 1 906 Die Provinsiale Veeartsenykundige Laboratorium is afhanklik van eksterne kliënte vir die indiening van veeartsenykundige openbare gesondheidmonsters vir toetsing en het geen beheer oor die getal monsters wat ingedien is vir toetsing nie, dit wil sê reaktiewe dienslewering.

Getal monsters wat vir opkomende boere getoets is

4 948 2 000 3 869 1 869 Beamptes van die program: Veeartsenykundige Dienste het meer monsters vir kleinboere ingedien as die getal wat verwag is.


Ondersteun die provinsiale landbousektor om minstens sy uitvoerposisie vir die volgende vyf jaar vol te hou deur sy toegevoegde waarde van R14,014 miljard in 2009 te laat groei

’n Toegewyde kantoor wat fokus op die verwerking en uitreiking van uitvoersertifikate is gevestig binne die Stad Kaapstad. Die kantoor sal ’n gestroomlynde diens lewer en uitvoerders ondersteun. Die vermoë van uitvoerders om te voldoen aan die vereistes van handelsvennote beteken dat uitvoere sal toeneem.

Verseker dat minstens 60% van alle landbougrondhervormingsprojekte in die provinsie oor die volgende vyf jaar slaag

Hervestigde boere met vee word deur veeartsenykundige kliniese dienste ondersteun. Dit behels die versorging van hul siek en verswakte diere, diagnosering van onderliggende oorsake en die toediening van toepaslike behandeling. Gesonde diere verseker dat boere nie onnodige verliese ly deur vrektes nie. Gesonde, produktiewe diere lei tot toenemende kuddegroottes, meer winsgewendheid, volhoubaarheid en sukses. Private veeartse werk saam en help met die voorsiening van kliniese dienste.


Boere is bygestaan met inenting- en ontwurmingsprogramme. Dit verseker dat diere nie siektes opdoen nie. Tweedens is diere volgens die roetine getoets vir die voorkoms van erosiesiektes wat groei en kalwingtempo’s raak.


Begrotingspos 1


Optimaliseer die volhoubare gebruik van ons natuurlike hulpbronne deur middel van bewaringsmetodologieë om landbouproduksie te vermeerder

Bemagtig vee-eienaars met moderne praktyke oor die bestuur van weiding en die veld. Dit verseker dat oorbeweiding voorkom word en gronderosie dus vermy word.


Die program wil graag alle vakante poste en nuut-gefinansierde poste vul om kapasiteit te vermeerder. In gevalle waar aanwysers aanvraag-gedrewe is deur versoeke van kliënte is geskiedkundige neigings in berekening gebring om realistiese teikens te stel.


Geen veranderings is in die jaar aan prestasie-aanwysers gemaak nie.



Naam van subprogram

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder- besteding

Finale toewysing

Werklike besteding


R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Dieregesond-heid 35 470 35 470 0 34 577 33 572 1 005

Uitvoerbe-heer 6 049 6 049 0 3 647 3 647 0

Veeartse-nykundige Openbare Gesondheid

5 284 5 284 0 4 583 4 583 0

Veeartse-nykundige Laboratorium-dienste

14 175 14 175 0 11 695 11 695 0

Total 60 978 60 978 0 54 502 53 497 1 005

4.5 PROGRAM 5: NAVORSING- EN TEGNOLOGIE-ONTWIKKELINGSDIENSTE

Die doel van dié program is om kundige en behoeftegegronde navorsing, ontwikkeling en tegnologie-oordragdienste te lewer wat ’n uitwerking op ontwikkelingsdoelwitte het.

Die doel van die drie subprogramme is soos volg:

Navorsing: Doen, vergemaklik en koördineer navorsing en neem deel aan multi-dissiplinêre ontwikkelingsprojekte.

Tegnologie-oordragdienste: Versprei inligting oor navorsing en tegnologie wat ontwikkel is aan kliënte.

Infrastruktuursteundienste: Voorsien en hou infrastruktuurfasiliteite in stand sodat die lynfunksie (dit wil sê proefplase) sy navorsing en ander funksies kan uitvoer.




Subprogram: Navorsing

• Om navorsing te doen en nuwe voorpunt-tegnologieë te ontwikkel waarmee die toename in landbou-produksie, en volhoubaarheid en mededingendheid van ons boere, verseker sal word.

Subprogram: Tegnologie-oordragdienste

• Om te dien as ’n kanaal vir die omskakeling van die navorsingsrand in ’n inligtingsrand. Inligting oor nuwe en aangepaste tegnologie word verpak in die vorm van gebruikersvriendelike, kliëntgefokusde en probleem-oplossende inligtingspakkette vir verspreiding aan ons interne kliënte (voorligtingsbeampt-es en lektore). Dit sluit in ons eksterne belanghebbendes – die Landbounavorsingsraad (LNR) en sy na-vorsingsinstitute, tersiêre instellings, bedryfs- en kommoditeitsorganisasies, landbousakeondernemings, tegniese kundiges en konsultante, interdepartementele netwerke en werkgroepe, boere (alle katego-rieë) en die publiek. Voorts word tegnologie-oordraggeleenthede en loop-en-geselse gereeld gereël in al ons distrikte om die navorsingsboodskap aan die genoemde belanghebbendes oor te dra.

Subprogram: Infrastruktuursteundienste

• Om infrastruktuurondersteuning en navorsingsteun van sewe proefplase op die plaas aan ons eie na-vorsingspogings te lewer, en ook aan eksterne navorsingvennote soos die institute van die LNR en ter-siêre instellings.


Navorsing- en Tegnologie-ontwikkelingsdienste


Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Navorsing:Getal navors-ingprojekte gedoen

85 85 104 19 In die boekjaar is 88 lopende projekte uitgevoer, 22 nuwe projekte is goedgekeur en ses projekte is voltooi. Omdat nuwe projekte goedgekeur is, het die getal projekte wat in werking gestel is toegeneem. Goedkeuring van nuwe projekte is op ’n oordeelkundige manier gedoen met inagneming van begrotings- en kapasiteitstremmings. Ag moet geslaan word daarop dat etlike studenteprojekte as deel van ons nagraadse programme deel is van die nuwe projekte wat goedgekeur is. Dit het geen bykomende begroting of kapasiteitsimplikasies gehad nie.


Begrotingspos 1


Navorsing- en Tegnologie-ontwikkelingsdienste


Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Tegnologie-oordragdien-ste:Getal tegnol-ogie-oordra-gaksies

503 385 367 (18) Die aanvraag na tegnologie-oordragdienste was in dié jaar uiters groot. Uitsette is gegeneer volgens uitnodiging van kommoditeitsgroepe en ander kliënte of as reaksie op behoeftes aan tegnologie-oordrag wat ons navorsingspan waargeneem het. Minder tegnologie-oordrag-geleenthede is in dié jaar gereël deur kommoditeite, wat gelei het tot ’n kleiner uitset in die getal aanbiedings wat gelewer is. Voorts het die groot getal wetenskaplike aanbiedings (referate en plakkate) gelei tot kapasiteitstremmings om by plaaslike tegnologie-oordraggeleenthede te lewer.

Infrastruktuur-steundienste:Getal plase voorsien en in stand gehou

7 7 7 0



Prestasie-aanwysers

Subprogram 5.1: Navorsing


Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van bep-

lande teiken tot werklike prestasie vir 2013/2014


Sektor-spesifieke aanwysers

Projekte in werking gestel

85 85 104 19 In die boekjaar is 88 lopende projekte uitgevoer, 22 nuwe projekte is goedgekeur en ses projekte is voltooi. Omdat nuwe projekte goedgekeur is, het die aantal projekte wat in werking gestel is vermeerder. Goedkeuring van nuwe projekte is op ’n oordeelkundige manier gedoen met inagneming van begroting- en kapasiteitsbeperkings. Ag moet geslaan word daarop dat verskeie studenteprojekte as deel van ons nagraadse program deel is van die nuwe projekte wat goedgekeur is en het geen bykomende begroting- of kapasiteitsimplikasies gehad nie.

Wetenskaplike referate gepubliseer

32 50 36 (14) Wetenskaplike referate word eers getel wanneer dit gepubliseer is. ’n Aantal referate is afgehandel en aan die respektiewe tydskrifte voorgelê, maar is nie in 2013/14 gepubliseer nie en is daarom nie getel nie.

Aanbiedings by wetenskaplike geleenthede

86 60 91 31 Wetenskaplike geleenthede word nie altyd vooruit gereël nie en kan lei tot ’n ander uitset as wat beplan is. Boonop is navorsers ook nie altyd seker oor die volledigheid van data nie, veral in die geval van studenteprojekte, waaroor daar dikwels besluit word net voor die spertyd vir registrasie vir ’n konferensie of op uitnodiging van die organiseerders van genoemde geleentheid.


Begrotingspos 1




Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van bep-




Vergaderings van navorsing-skomitee

5 4 4 0

Bedryfsverga-derings

60 48 53 5 Vergaderings met bedryf-sorganisasies word op uit-nodiging bygewoon en dit is nie altyd maklik om vooruit korrek te voorspel wat die getal gaan wees nie. Slegs sommige organisasies het vooraf vasgestelde datums en beplanning van hul navors-ingsvoorkeurvergaderings, terwyl ander vergader soos wat die behoefte ontstaan. Voorts lei die departement se groeiende rol as navorsing-sliggaam met wie rekening gehou word tot meer bedryfs-betrokkenheid as tevore.

Klimaatsveran-deringprojekte

5 8 8 0

Stel klimaats-verandering-plan op

0 1 0 (1) Die opstelling van dié plan is bo ons vuurmaakplek en die DOSOB het aangebied om te help binne die bestek van die PSD7, Klimaatsverandering-aanpassingswerkgroep. ’n Raamwerk vir die plan sou in die laaste deel van 2012/13 voltooi word, maar dit het nie gebeur nie weens interne DOSOB-beperkings. Ná die voltooiing van die Langtermyn-aanpassingscenario’s (LTAS) vir klimaatsverandering en die voltooiing van etlike ander verwante planne het die plan vir landbou begin. Die opdrag is voltooi en tenders is aan die einde van Maart 2013 vir die projek gevra. Daar word voorsien dat die plan in Maart 2016 afgehandel sal word.





Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van bep-



Getal WKLNF-vergaderings

3 3 4 1 Drie vergaderings van die WKLNR is beplan en gehou. Lede het egter ’n plan vir ’n navorsingslypskool in Oktober 2013 gesteun, wat op ’n bykomende vergadering uitgeloop het.

Subprogram 5.2: Tegnologie-oordragdienste

Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Aanbiedings by geleenthede

203 200 149 (51) Aanbiedings is dikwels op uitnodiging deur eksterne belanghebbendes en kan substansieel van die teikenstel wissel. Boonop het die groot getal aanbiedings by wetenskaplike geleenthede soos hierbo genoem tot kapasiteitstremmings gelei in die lewering by plaaslike tegnologie-oordrag-geleenthede.

Demonstrasie-proewe gedoen

0 0 0 0

Artikels in populêre media

180 140 168 28 Die groter uitset was te danke aan intydse inligting wat oor spesifieke onderwerpe nodig was en versoeke deur die populêre media. Voorts het die tegnologie-oordrag-geleenthede wat gereël is deur die program, insluitend die Outeniekwa 60-boeredag, tot ’n groot aantal populêre artikels en radiopraatjies gelei.


Begrotingspos 1


Subprogram 5.2: Tegnologie-oordragdienste

Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Inligtingpa-kkette ontwik-kel

21 15 18 3 Die groter getal was te danke aan bykomende geleenthede wat gereël is deur die program (wat tot meer ondersteunende harde-kopie-inligting gelei het) op aanvraag deur kliënte. Drie bykomende inligtingpakkette is gepubliseer as deel van die Outeniekwa 60-inligtingsdag.


Tegnologie-oordrag-geleenthede gehou

15 10 10 0

Landbou-toestand-verslae

21 8 12 4 Verslae word versprei soos wat dit beskikbaar word en hang grootliks af van die huidige landboutoestande en dokumente wat van die DLBV vir verspreiding ontvang is. Dit het gelei tot ’n groter getal as wat beplan is.

Klimaatsver-slae

61 12 10 (2) Verslae word versprei of op die webtuiste gelaai soos wat data beskikbaar word en hang grootliks af van die huidige klimaatstoestande. Daarom is die teiken nie behaal nie.

Subprogram 5.3: Infrastruktuur-steundienste

Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Infrastruktuur voorsien

7 7 7 0

Infrastruktuur in stand gehou

7 7 7 0



Subprogram 5.3: Infrastruktuur-steundienste

Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Vergaderings van tegniese werkkomitee

14 14 14 0


Die subprogram: Navorsing het sy mandaat uitgevoer in ooreenstemming met die Nasionale Landbounavorsing- en Ontwikkelingstrategie (2008), nasionale uitkomste, provinsiale strategiese doelwitte (PSD) en departementele strategiese doelwitte.

Die sukses van die landbousektor in die Wes-Kaap setel in ’n kombinasie van kritieke suksesfaktore wat ook geïdentifiseer is as die kern- strategiese doelwitte van die departement. Die belangrikste hiervan is ’n volhoubare uitvoerposisie, ’n vermeerdering in landbouproduksie en die optimalisering en oordeelkundige gebruik van ons natuurlike hulpbronne. Landbounavorsing en -ontwikkeling is deurslaggewend vir dié suksesfaktore.

Ondersteun die provinsiale landbousektor om minstens sy uitvoerposisie vir die volgende vyf jaar vol te hou deur sy toegevoegde waarde van R14,014 miljard in 2009 te laat groei

’n Vooruitstrewende uitvoersektor is net volhoubaar as primêre produksie ondersteun word deur gesonde tegnologie-ontwikkeling en wêreldklas- volhoubare landboupraktyke. Die navorsingsportefeulje van die departement is georiënteer volgens die behoeftes van sowel kommersiële as kleinboere. Die skerp toename in die betrokkenheid by en samewerking met bedryfsorganisasies was ’n duidelike aanduiding van die behoefte aan voorpunt-tegnologie en ontwikkeling, veral lae-inset-, hoë-uitset- en klimaatslim tegnologieë. Die program het bygedra tot die bedryfstandaarde van verskillende kommoditeite, met spesiale fokus op die veebedryf. Dit het ook gehelp met verfyning van biosekerheidsmaatreëls van die volstruisbedryf as ’n voorvereiste vir toegang tot die EU-mark. Navorsing oor volstruisleer en pokkerigheid het ook bygedra tot beter gehalte velle en beter pryse wat op uitvoermarkte behaal is.


Die navorsingsportefeulje (met 88 uitgevoerde, 22 nuwe en ses voltooide navorsingsprojekte) en sy agenda vir tegnologie-oordrag het die kennisbasis en volhoubaarheid van ons sektor ondersteun. Voorts het die analitiese en diagnostiese dienste asook tegniese advies bygedra tot meer ingeligte besluitneming wat betref die keuse van boerdery-onderneming en op-die-plaas gebruikmaking van hulpbronne. Nuwe en aangepaste tegnologie wat gegenereer is uit voorpunt-navorsing het en sal verseker dat produsente volhoubaar en mededingend is met beperkte natuurlike hulpbronne (veral grondgehalte en water) en die veranderende omgewing. Dit sal die grondslag lê om landbouproduksie met 10% oor die volgende tien jaar te vermeerder. Klimaatslim landbou sal boonop van die uiterste belang wees in alle landbouwerksaamhede, terwyl hernubare energie-moontlikhede op die plaas baie gesog sal wees. Bewaringslandbou, veral in die kleingraan- en aartappelbedrywe, sal uitgebrei word met die ondersteuning van gefokusde navorsing en verskerpte tegnologie-oordrag-pogings. Bewaringslandboupraktyke het ook gelei tot hoër produksiesyfers in kleingrane op dieselfde grond, veral in die Swartland- en Suid-Kaapse gebiede. Landbou is een van die belangrikste en grootste kennisgebaseerde sektore in Suid-Afrika. Wetenskap en tegnologie met navorsing as die onmisbare hoeksteen is belangrik om agrariese


Begrotingspos 1


ekonomiese groei te steun en eindelik aandag te gee aan voedselsekerheid en landelike ontwikkeling. In dié opsig strewe die Wes-Kaapse Landbounavorsingforum (WKLNF) daarna om alle navorsingpogings te koördineer en om beskikbare navorsinghulpbronne te optimaliseer om die navorsingsteun aan die landbousektor in die Wes-Kaap te vermeerder.


Ons het ons fokus op klimaatslim landbou en navorsingsdissiplines wat met klimaatsverandering verband hou verskerp. Dit sluit in die minimum of geen bewerking nie vir grondbewaring, gewasrotasie vir hoër produksie, vermeerderde gewasbedekking om verdamping te voorkom (die drie pilare van bewaringslandbou), oordeelkundige bemestinggebruik, alternatiewe boerderypraktyke en moontlik nuwe en alternatiewe gewasse vir die Wes-Kaap. Bewaringslandbou in die kleingraan- en aartappelbedryf sal ook in gefokusde tegnologie-oordragpogings aanbeveel en bevorder word.

Die subprogram: Tegnologie-oordragdienste was sentraal in die omskakeling van navorsingresultate tot inligtingpakkette (wat van wetenskaplik tot populêr strek) vir alle boere.

Ondersteun die sektor (boere en bedrywe) om landbouproduksie (primêre provinsiale kommoditeite) met ten minste 10% oor die volgende tien jaar te vermeerder, en optimaliseer die volhoubare gebruik van ons natuurlike hulpbronne deur middel van bewaringsmetodologieë om landbouproduksie te vermeerder

Die tegnologie-oordrag- en inligtingverspreiding-agenda is gedryf deur ons navorsingportefeulje in die dissiplines diereproduksie, plantproduksie en hulpbronbenutting. Inligting- en kennisbestuur is die drywer vir volhoubare produksie. Die tegniese inligtingsdienste-portefeulje het die meeste van sy teikens oorskry. Dit is ’n duidelike aanduiding van die ywer van navorsers om inligting aan kliënte anderkant die plaashek deur te gee. Aan die ander kant het die aanvraag na inligting van kommoditeite en ander kliënte ons fokus op produksie-uitdagings gehou, en beklemtoon dat die mededingende voordeel gesetel is in nuwe klimaatslim landboutegnologie-ontwikkeling en die inwerkingstelling van resultate op plaasvlak.

Ten einde die uitsette en uitkomste van die navorsingsportefeulje te verseker, was ’n navorsingsomgewing in die vorm van sewe proefplase wat goed onderhou word van kritieke belang. Die subprogram het indirek bygedra tot die departementele strategiese doelwitte en ook die navorsing van verskeie LNR-institute, tersiêre instellings en ander rolspelers in die bedryf gesteun.


Onderprestasie is gerealiseer in vier aanwysers, naamlik die getal wetenskaplike referate, getal aanbiedings by tegnologie-oordrag-geleenthede, getal klimaatsverslae versprei en die samestelling van ’n klimaatsveranderingplan vir die landbousektor.

Die getal wetenskaplike referate is afhanklik van die prosesse van wetenskaplike tydskrifte. Verskeie referate is ingedien, maar nie verwerk en gepubliseer in 2013/14 nie. Die getal aanbiedings by tegnologie-oordrag-geleenthede is afhanklik van bedryfsgebeure en -uitnodigings, maar is in dié boekjaar aan bande gelê deur die groter aantal wetenskaplike aanbiedings wat gelewer is. Bestuur van die wetenskaplike kapasiteit en verpligtinge behoort dié onderprestasie reg te stel. Klimaatsverslae word versprei wanneer data beskikbaar word en is nie ’n onderpresterende uitset wat herstellende aksie nodig het nie. Die ontwikkeling van ’n klimaatsveranderingplan vir die landbou is onderweg en die tenderproses het in Maart 2014 begin. Dit is ’n tweejaarprojek (in drie fases) en daar word voorsien dat die projek teen Maart 2016 voltooi sal wees.


Geen veranderings is in die jaar aan prestasie-aanwysers aangebring nie.





Naam van subprogram

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onderbeste-

ding

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Navorsing 61 091 60 341 750 56 157 54 646 1 511

Tegnologie-oordragdienste 287 287 0 0 0 0

Infrastruktuur-ondersteunings-dienste

34 902 34 902 0 32 710 32 710 0

Total 96 280 95 530 750 88 867 87 356 1 511

4.6 PROGRAM 6: LANDBOU- EKONOMIESE DIENSTE

Die doel van die program: LED is om tydige en relevante landbou- ekonomiese dienste aan die sektor te lewer ter ondersteuning van volhoubare landbou- en agribesigheid-ontwikkeling om ekonomiese groei te vermeerder.

Die program voer sy mandaat deur twee subprogramme uit:

• Agribesigheid-ondersteuning en -Ontwikkeling • Makro-ekonomiese Ondersteuning.

Die doel van die subprogram is soos volg:

Subprogram: Agribesigheid-ondersteuning en -Ontwikkeling

• Om belanghebbendes in die landbou van landbou- ekonomiese advies te voorsien.

Subprogram: Makro-ekonomiese Ondersteuning

• Om makro-ekonomiese en statistiese inligting oor die prestasie van die landbousektor te voorsien ten einde beplanning en besluitneming van inligting te voorsien.


Die strategiese doelwitte van die subprogram is soos volg:

Subprogram: Agribesigheid-ondersteuning en Ontwikkeling

• Om belanghebbendes in die landbou van ekonomiese advies te voorsien ter ondersteuning van volhoubare landbou- en agribesigheid-ontwikkeling om ekonomiese groei te vermeerder.

Subprogram: Makro-ekonomiese Ondersteuning

• Om alle versoeke om ekonomiese en statistiese data wat ontvang is en waarop gereageer is, te monitor en te evalueer en om landbou-statistieke deur toepaslike kanale aan geselekteerde teikengroepe te versprei. Dit sal gedoen word deur ’n navraag-databasis wat akkurate rekords hou van alle navrae wat ontvang is en waarop gereageer is, asook die ontwikkeling en bestuur van modelle wat ingestel is op die ondersteuning van gesonde besluitneming.


Begrotingspos 1



Landbou- Ekonomiese Dienste


Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Landbousteun en –Ontwikkeling: Getal belanghebbendes wat van landbou- ekonomiese dienste voorsien is

2 175 713 1 456 743 Sommige van die dienste is aanvraaggedrewe, maar hou ook verband met ’n toename in die verwagtings van Agribee, koöperasies en ook uitvoer-navrae.

Makro-ekono-miese Onderste-uning:Getal nligtings-bedrywighede uitgevoer om gesonde besluit-neming te onder-steun

303 221 414 193 Sommige van die dienste is aanvraaggedrewe, maar hou ook verband met bykomende kapasiteit, herverpakking van inligting en ’n aantal gebeure wat in die tweede semester plaasgevind het.

Prestasie-aanwysers

Subprogram 6.1: Agribesigheid-ondersteuning en -Ontwikkeling

Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van bep-




Getal Agri-besighede wat met landbou- ekonomiese dienste ondersteun is om toegang tot markte te kry

70 44 65 21 Dis moeilik om die getal maatskappye wat aan die internasionale geleenthede deelneem te voorsien. Boonop het die Voedselbank-inisiatief bygedra tot dié oorprestasie.

Getal kliënte ondersteun met landbou- ekonomiese advies

1 936 639 1 278 639 Sommige van die dienste is aanvraag-gedrewe, maar hou ook verband met ’n toename in die verwagtings van Agribee, koöperasies en uitvoernavrae.




Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van bep-



Getal landbou- ekonomiese studies gedoen

16 12 9 (3) Dit is gebaseer op versoeke ontvang en is daarom aanvraag-gedrewe.

Provinsiaal-spesifieke aanwysers:

Getal bemarking-sinligting-uitsette versprei

54 31 54 23 Dit is beïnvloed deur die stabiliteit binne die eenheid en ook versoeke ontvang van kliënte in verskillende bedrywe

Waarde van toegewese beleg-ging vir groen velde en uitbrei-ding van land-bou- en agribesig-heidprojekte

R172,2 miljoen

R50 miljoen

R105 miljoen

R55 miljoen

Dit word toegeskryf aan ’n gesonde beleggingspyplyn en gekombineerde moeite met die opvolging van kliënte

Getal begrotings ontwikkel

11 30 34 4 Dit is te danke aan strukturele veranderings wat in die bedryf plaasgevind het omdat dit die behoefte aan nuwe begrotings vergroot het

Getal begrotings hersien

24 10 25 10 Dit is te danke aan strukturele veranderings wat in die bedryf plaasgevind het omdat dit die behoefte aan nuwe begrotings vergroot het

Getal bestaande landbou-koöperasies ondersteun

10 10 44 34 Dit word toegeskryf aan die nasionale veldtog vir koöperasies en die toelae wat aan kwalifiserende ondernemings voorsien is, asook samewerking met die LOK in die nodusse.

Getal landbou-koöperasies ontwikkel

40 10 16 6 Dit word toegeskryf aan die nasionale veldtog vir koöperasies en die toelae wat aan kwalifiserende ondernemings voorsien is, asook samewerking met die LOK in die nodusse.


Begrotingspos 1



Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van bep-



Getal belangheb-bendes betrokke in landbou- ekon-omiese bedry-wighede

119 10 53 43 Dit was ’n resultaat van deelname in landelike nodusse, die marktoegang-werkgroep en verskeie versoeke om vergaderings.

Subprogram 6.2: Makro-ekonomiese Ondersteuning

Prestasie-aan-wyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Sektor-spesifieke aanwysers:

Getal versoeke om makro-ekonomiese inligting waarop gereageer is

142 150 166 16 Die versoeke hang af van navrae ontvang en is dus aanvraaggedrewe.

Getal makro-ekonomiese verslae ontwikkel

37 25 36 11 Dit is te danke aan bykomende en bevoegde personeel en die getal geleenthede wat in die tweede semester plaasgevind het.


Getal databasisse gevul

44 34 43 10 Dit is ’n resultaat van nuwe databasisse wat vir vee ontwikkel is.

Getal opnames gehou

1 1 1 0

Getal bedrywighede gehou om inligting te versprei

79 11 168 157 Dit hou ook verband met bykomende kapasiteit, herverpakking van inligting en ’n aantal gebeure wat in die tweede semester plaasgevind het.


Ondersteun die provinsiale landbousektor om ten minste sy uitvoerposisie oor die volgende vyf jaar vol te hou deur sy toegevoegde waarde van R14,014 miljard in 2009 te laat groei

Die marktoegang-bedrywighede soos reklame-geleenthede, die ondersteuning wat voorsien is aan swart kleinboere en kommersiële boere deur die marktoegangprogram, die marknavorsing wat gedoen is en nakomingsondersteuning ingevolge die program: LED is daarop gemik op bogenoemde doelwit te behaal.




Die program het geteikende intervensies vir begunstigdes van grondhervorming, soos byvoorbeeld die marktoegangprogram wat die begunstigdes help om marktoegang te verkry deur die hindernisse stroomop en stroomaf uit te skakel. Die SimFini-projek ondersteun die begunstigdes met kapasiteitsbou en werklike finansiële rekords op plaasvlak. Laastens teiken die Mikro- Landbou Finansieringinstellings van Suid-Afrika (MLFISA) swart kleinboere en kommersiële boere.


Die mikpunt van die program: LED is om vakante poste te vul vir vermeerderde kapasiteit en om bande te smee en te versterk met bedryfsorganisasies, instellings en departemente in verskillende sfere van regering oor navorsing en ander bedrywighede van die program.


Geen veranderings is in die jaar aan prestasie-aanwyserteikens aangebring nie.

Skakeling van prestasie met begrotings


Naam van subprogram

2013/2014 2012/2013

Finale begroting

Werklike besteding

(Oor-)/Onder-

besteding

Finale begroting

Werklike besteding

(Oor-)/ Onder-

besteding

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Agrisake-ondersteuning en -Ontwikkeling

12 958 12 958 0 37 074 36 879 195

Makro-ekonomiese Ondersteuning 3 989 3 989 0 9 651 9 651 0

Totaal 16 947 16 947 0 46 725 46 530 195

4.7 PROGRAM 7: GESTRUKTUREERDE LANDBOU-ONDERWYS EN -OPLEIDING

Die doel van die program is om gestruktureerde landbou-onderwys en opleiding moontlik te maak en te voorsien in ooreenstemming met die Strategie vir Landbou-onderwys en -Opleiding vir alle deelnemers aan die landbousektor ten einde ’n kundige, vooruitstrewende en mededingende sektor te vestig.

Die program het ’n kritieke rol te speel in die inwerkingstelling van die Strategie vir die Ontwikkeling van Mensekapitaal (SOMK) van die departement om ’n vaardige en bekwame werksmag te verseker, wat ’n inklusiewe groeipad en lewendige, billike en volhoubare landelike gemeenskappe en voedselsekerheid vir almal sal ondersteun.

Die breë kliëntebasis van die departement verwag dat die program gehalte-opleiding en vaardigheidsontwikkeling sal voorsien, wat strek van kortkursusse oor twee dae vir plaashulpe en kommersiële en kleinboere, tot B-graadvlakopleiding van jong voornemende landboukundiges, wat insluit gestruktureerde leerlingskap-opleiding oor ’n tydperk van 12 maande.

Die fundamentele rol van die landbou in die stimulering van die ekonomiese ontwikkeling van die land, veral in die landelike landbougebiede, sal net verwerklik word as die landelike mense toegerus word met die nodige en vereiste kennis en skolingsbasis.


Begrotingspos 1


Die doel van die subprogram is soos volg:


Die strategiese doelwitte van die subprogramme is soos volg:

Subprogram: Hoër Onderwys en Opleiding

• Om formele en informele opleiding te voorsien op post-graad 12-vlak (NKR-vlakke 5 en hoër op) aanenigiemandwatkwalifiseerengraagindielandbouenverwantevakgebiedewilstudeer.

Subprogram: Verdere Onderwys en Opleiding

• Om informele en formele opleiding te bied binne die voorwaardes van NKR-vlakke 1 tot 4, in die vorm van kort vaardigheidskursusse en leerlingskappe vir enigiemand wat graag wil deelneem, met spesiale klem op die jeug, alle boerderygroepe soos bestaansboere, kleinboere en kommer-siële boere en plaashulpe.


Gestruktureerde Onderwys en Opleiding


Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Hoër Onderwys en Opleiding: Getal studente wat geregistreer het vir geakkrediteerde Hoër Onderwysopleiding (HOO)

401 380 442 62 Groot aanvraag na HOO-programme

Verdere Onderwys en Opleiding:Getal leerders wat geakkrediteerde vaardigheidspro-gramme voltooi het

50 50 80 30 Vanweë die groot aanvraag na leerlingskap-opleiding was meer studente (91) geregistreer vir die program. Met gehalte-opleiding is ’n slaagsyfer van 88% behaal.

Prestasie-aanwysers

Subprogram 7.1: Hoër Onderwys en Opleiding

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal studente wat geregistreer het vir geakkrediteerde HOO-kwalifikasies

401 380 442 62 Groot aanvraag na HOO-programme



Subprogram 7.1: Hoër Onderwys en Opleiding

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Getal studente wat geakkrediteerde HOO-kwalifikasies voltooi het

140 90 102 12 Groot getal studente het vir HOO geregistreer


Getal beurse toegeken

37 nuwe 23

bestaande

50 50 0

Uitvoering van studente-billikheidsteikens

110 100 96 (4) Dié teiken is aanvraag-gedrewe en spesiale voorkeur word gegee aan swart studente wat aan die instituut se kwalifiseringsvereistes voldoen

Getal kort kursusse aangebied

Nie oor verslag


nie

7 9 2 Die subprogram het oorgepresteer met twee kort kursusse omdat die akademiese rooster met ’n week verskuif is om voorsiening te maak vir die Nasionale Kolleges-sportweek. Die implikasie was dat in stede dat die kort kursusse in die laaste week van die tweede kwartaal aangebied is soos wat beplan is, is dit verskuif en aangebied in die eerste week van die derde kwartaal.

Getal studente wat kort kursusse voltooi het

Nie oor verslag


nie

150 170 20 Die subprogram het met twintig studente oorgepresteer omdat die akademiese rooster met ’n week verskuif is om voorsiening te maak vir die Nasionale Kolleges-sportweek. Die implikasie was dat in stede dat die kort kursusse in die laaste week van die tweede kwartaal aangebied is soos wat beplan is, is dit verskuif en aangebied in die eerste week van die derde kwartaal.


Begrotingspos 1


Subprogram 7.2: Verdere Onderwys en Opleiding

Prestasie- aanwyser

Werklike prestasie

2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Getal leerders wat nie-geakkrediteerde kort kursusse voltooi

2 482 1 700 2 700 1 000 Vanweë die groot aanvraag na kort vaardigheidsopleiding is altesame 58,8% meer begunstigdes opgelei as wat beplan is

Getal leerders wat geakkrediteerde vaardigheidspro-gramme voltooi

79 50 80 30 Vanweë die groot aanvraag na leerlingskap-opleiding is meer studente (91) vir die program geregistreer. Met gehalte-opleiding is ’n slaagsyfer van 88% behaal.


Getal leerders ingeskryf vir leerlingskap-programme

91 80 55 (25) ’n Nuwe benadering tot leerlingskapprogramme loop vanjaar as ’n proefprojek, waar leerlingskapprogramme net op Elsenburg se hoofkampus aangebied word. Die rede hiervoor is dat ervaring gebied word van intensiewe blootstelling aan praktiese opleiding en werk-geïntegreerde leer waar studente praktiese werk op geselekteerde plase doen.

Artikulasie/EVL van VOO-leerders aan HOO

8 8 15 7 Meer studente het om artikulasie aansoek gedoen en danksy gehalte-opleiding het 53% meer studente suksesvol geartikuleer na ’n hoër sertifikaat in die HOO-spektrum as wat verwag is.

Getal leerlingskap-programtipes wat aangebied is


4 4 0




Ondersteun die provinsiale landbousektor om ten minste sy uitvoerposisie oor die volgende vyf jaar vol te hou deur sy toegevoegde waarde van R14,014 miljard in 2009 te laat groei

GLOO het op ’n baie beduidende manier tot mensekapitaal- en vaardigheidsontwikkeling in die landbousektor bygedra en het voortgegaan om formele en informele opleiding op NKR vlakke 1-7 moontlik te maak en te voorsien. Die fokus was op die jeug, alle boerderygroepe en bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere en plaashulpe in die landbousektor ten einde ’n kundige, vooruitstrewende en mededingende sektor te bevorder en te ondersteun.

Met inagneming daarvan dat werkgeleenthede en inkomste geskep en/of volgehou moet word om bogenoemde strategiese doelwit te behaal, is dit belangrik dat die subprogram minstens dieselfde vlak van prestasie volhou wat betref opleiding en almal wat belangstel. Die fokus sal op die jeug en alle boerderygroepe bly, wat bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere en plaashulpe insluit.

Tagtig leerders het uit die leierskap-opleidingsprogram gegradueer.

Vir die oorsigtydperk is altesame 2 700 landboubegunstigdes (hoofsaaklik begunstigdes van die OLOP- en Ilima/Letsema-programme, onder wie boere en plaashulpe) opgelei in kort vaardigheidskursusse.

GLOO het vier formele HOO-opleidingsprogramme aangebied, naamlik die BAgric-graad, ’n Diploma en Hoërsertifikaat in Landbou, asook die Sertifikaat in Perde-meesterskap en Inleidende Ry-opleiding aan 401 studente. Altesame 102 studente het uit dié programme gegradueer.


Die GLOO (subprogram: VOO) in samewerking met die OOL-program het ’n verskeidenheid vaardigheidsprogramme aangebied aan begunstigde van OLOP en Ilima/Letsema regoor die provinsiale distrikte. Dit het daartoe bygedra dat altesame sowat 2 700 begunstigdes opgelei is, insluitend plaashulpe, bestaansboere, kleinboere en kommersiële boere en alle ander belangstellendes.

Ondersteun die sektor (boere en bedrywe) om landbouproduksie (primêre provinsiale kommoditeite) met minstens 10% oor die volgende tien jaar te verbeter

Die program het met verskillende belanghebbendes saamgespan om vaardigheidsontwikkeling en kapasiteitsbou in die landbou te bevorder en te ondersteun. Vaardigheidsgebaseerde opleiding is voorsien aan 2 700 boere en plaashulpe, terwyl 401 studente ingeskryf het vir heeltydse studie in HOO- programme. Altesame 102 studente het uit dié programme gegradueer en sal tot die sektor toetree as hoofsaaklik boere, plaasbestuurders, assistent-plaasbestuurders, toesighouers, landboukundiges en landbou-adviseurs.


GLOO bevorder volhoubare landboupraktyke en bied ’n module aan oor volhoubare boerderypraktyke, organiese boerdery, bestuur van natuurlike hulpbronne en beginsels van voedselsekerheid as deel van ’n gestruktureerde leerlingskapprogram. Die bevordering van volhoubare boerderypraktyke vorm ook ’n sentrale tema in die onderrig van studente in alle tersiêre onderrig- en opleidingsprogramme.

Die leerplanne van alle HOO-opleidingsprogramme dek ’n aansienlike hoeveelheid kursusinhoud oor die bestuur van natuurlike hulpbronne. Dit is ’n module wat elke jaar aan alle studente gebied word en vorm die grondslag van die Diploma in Landbou.


Begrotingspos 1


Vermeerder landbou- ekonomiese geleenthede in gekose landelike gebiede gegrond op sosio-ekonomiese behoeftes oor ’n tienjaartydperk

GLOO is aktief betrokke in vaardigheidsontwikkeling in die landelike nodusse van die provinsie, veral binne die Omvattende Landelike Ontwikkelingsprogram (OLOP)-nodusse. Opleiding in leierskap, kommunikasie, entrepreneurskap, agribemarking en finansiële bestuur word voorsien aan hoofsaaklik lede van die Raad van Belanghebbendes (RVB).

Ter ondersteuning van ekonomiese geleenthede binne landelike en buitestedelike landbousones het die subprogram: VOO spesifieke opleidingsintervensies aan RVB-lede in streke gebied. Begunstigdes van die OLOP in die gebiede van Dysselsdorp en Murraysburg het byvoorbeeld opleiding in verskillende vaardighede ontvang, waaronder leierskap, kommunikasie, entrepreneurskap, agribemarking en finansiële bestuur. Nuwe nodale sones is geïdentifiseer om soortgelyke opleiding te ontvang.


Waar onderprestasie hierbo aangedui word, is die teiken aangepas om vir die volgende boekjaar voorsiening te maak deur ’n loodsprogram vir leerlingskapprogramme aan te bied.

Wat die inwerkingstelling van studentebillikheidsteikens betref, sal meer moeite gedoen word om kwalifiserende kandidate uit dié teikengroep te werf en te ondersteun. Skole in die histories benadeelde gemeenskappe wat landbou, wiskunde en wetenskap aanbied, sal geteiken word in die bemarking van landbou as ’n moontlike loopbaan.





Naam van subprogram

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

Finale toewysing

Werklike besteding


R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Hoër Onderwys en Opleiding 34 194 34 194 0 37 074 36 879 195

Verdere Onderwys en Opleiding

9 679 9 679 0 9 651 9 651 0

Totaal 43 873 43 873 0 46 725 46 530 195

4.8 PROGRAM 8: LANDELIKE ONTWIKKELINGSKOÖRDINASIE

Die doel van die program is om lewendige, volhoubare landelike gemeenskappe te skep, om die inwerkingstelling van die nasionale OLOP te vergemaklik en om die ontwikkeling van plaaswerkers in die Wes-Kaap te bevorder.

Die program is in twee subprogramme gestruktureer, naamlik:

• Ontwikkelingsbeplanning • Plaaswerkerontwikkeling.



Die program fokus op die koördinasie van die inwerkingstelling van landelike ontwikkelingsnodusse in die provinsie en die bevordering van dienste om te verseker dat:

• Alle provinsiale departemente en plaaslike regeringowerhede dienste lewer op ’n gekoördineerde en koherente manier in die gekose landelike nodusse deur die vestiging van TSK’s in elke landelike nodus.

• Die institusionalisering van organisatoriese strukture in die gemeenskappe in die gekose landelike nodusseisgeskepomdiégemeenskappetebemagtigwatbetrefdieidentifiseringeninwerking-stelling van nuwe projekte binne hul gemeenskappe.

• Ekonomiese en maatskaplike ontwikkeling en infrastruktuurprojekte word tot stand gebring om ekonomiese groei in die gekose landelike nodusse te vergemaklik.

• Vaardigheidsopleiding word onderneem vir werklose mense in die gekose landelike nodusse. • Volhoubare indiensneming word geskep vir werklose mense in die gekose landelike nodusse. • Verbetering van voedselsekerheid word moontlik gemaak deur intervensies op huishoudelike vlak

in die gekose landelike nodusse. • Die beeld en sosio-ekonomiese toestande van plaaswerkers word verbeter deur lewensvaar-

dighede aan hulle te voorsien om die gehalte van hul lewe te verbeter.


Die strategiese doelwitte van die subprogramme is soos volg:

Subprogram 8.1: Ontwikkelingsbeplanning

• Om die inwerkingstelling van die nasionale OLOP in die 15 gekose landelike nodusse in die Wes-Kaap suksesvol uit te voer.

Subprogram 8.2: Plaaswerkerontwikkeling

• Om die beeld en sosio-ekonomiese toestande van plaaswerkers en hul familielede te verbeter deur ontwikkeling en opleiding in lewensvaardighede aan hulle te voorsien om hul lewensgehalte te verbeter.


Landelike Ontwikkelingskoördinasie


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014


vir 2013/2014


Ontwikkelingsbe-planning: Getal landelike nodusse bevorder deur die inwerkingstelling van die Omvattende Landelike Ontwikke-lingsprogram (OLOP) om sosio-ekonomiese ontwikkeling te verseker

4 4 4 0


Begrotingspos 1


Landelike Ontwikkelingskoördinasie


2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014


vir 2013/2014


Plaaswerker-ontwikkeling:Getal plaaswerkers en hul familielede se ontwikkeling moontlik gemaak in die provinsie

3 012 2 530 32 325 28 795 Die teiken vir die jaar word geskat voordat aansoeke om projekfinansiering ontvangs is. Dit sluit in die getal begunstigdes van opleiding wat per projek geteiken word. Ten einde ’n meer akkurate teiken toe te laat is die proses vir die advertering vir finansiering vir die 2014/2015-boekjaar vervroeg.

Prestasie-aanwysers



2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014





Landelike nodusse geaktiveer

4 4 4 0





2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Tussenregering-stuurkomitees (TSK) tot stand gebring

1 4 5 1 ’n TSK is in die eerste kwartaal in Knysna gevestig. Dit is ’n landelike nodus wat in die vierde kwartaal van die vorige boekjaar geaktiveer is. Die eerste vier TSK-afsprake met verskillende deelnemende departemente is gereël vir die vier pas geaktiveerde nodusse in die vierde kwartaal van 2013/14. Die landelike ontwikkelingsnodusse is in die tweede en derde kwartale geaktiveer, omdat deelnemende departemente en munisipaliteite toe kon deelneem en só die vier TSK’s in die vierde kwartaal kon vestig.

Raad van Belanghebbendes (RVB) gevestig

18 4 9 5 Ses RVB’s is gevestig in die vierde kwartaal en ’n diensverskaffer is aangestel om die institusionalisering-sproses moontlik te maak. Die bedoeling was om die proses van die vestiging van die oorblywende ses RVB’s terselfdertyd te standaardiseer. Dié ses RVB’s sluit in die lande-like ontwikkelingsno-dusse wat onlangs in 2013/14 geaktiveer is.


Begrotingspos 1




2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




OLOP-planne vir inwerkingstelling van nodusse opgestel

2 4 6 2 Ses inwerkingstellingplanne is vir die vierde kwartaal opgestel. Vier van dié planne was vir die nuut geaktiveerde nodusse, en nog twee inwerkingstellingplanne is opgestel vir voorheen geaktiveerde nodusse.

OLOP- landelike no-dusse: Inwekingstelling van drie jaar lange gefaseerde inwerking-stellingsproses voltooi

0 1 0 (1) Vyf landelike ontwikkelingsnodusse wat vroeg in 2011 geaktiveer is, het die drie jaar lange inwerkingstellingsproses oorskry. Die verskillende fases, veral die ontwikkeling van infrastruktuur en ekonomiese ontwikkeling, is nog nie voltooi nie. Ontwikkelingswerk is ’n proses en toe die drie jaar lange ontwikkelingsmodel aanvanklik ontwerp is, is die uitdagings waarmee OLOP te kampe gehad het, nie behoorlik begryp nie. ’n Evaluasie van die inwerkingstelling van die OLOP in Dysselsdorp word tans afgehandel en sal lig werp op die lesse wat uit die hersieningsproses geleer is. Die Matzikama- landelike ontwikkelingsnodus is tans in die laaste twee fases van die model.





2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014




Getal projekte in werking gestel in landelike nodusse wat by TSK aangeteken is


55 89 34 Altesame 89 pro-jekte is aangeteken by die verskillende TSK’s in 2013/14 as ’n resultaat van toe-wyding uitgespreek deur die verskillende belanghebbendes en regeringsdeparte-mente wat ter onder-steuning van die OLOP werk.

Mense opgelei in landelike nodusse

1 303 1 400 2 419 1 019 Tot 2 419 mense het opleidingsessies in 2013/14 in verskillende gebiede in die landelike nodusse in 2013/14 bygewoon. Die subprogram het geen beheer oor hoeveel mense eindelik aan opleidingsessies in dié nodusse in die provinsie deelneem nie, omdat die sessies deur verskillende belanghebbendes en departemente gereël word. Die oorprestasie op dié teiken kon ook toegeskryf word aan verbeterde verslagdoening deur die verskillende departemente.

Vergaderings van Landelike Ontwikkeling (PSD11-werkgroep)gekoördineer vir die provinsie

3 4 4 0

Tussendepartemen-tele Stuurkomitee-afsprake gekoördineer

Nie oor verslag gedoen in dié tydperk nie.

40 40 0


Begrotingspos 1




2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van beplande teiken tot werklike




Getal plaaswerkers en hul familielede ingesluit in oplei-ding in lewensvaar-dighede en ontwik-kelingsprogramme

2 391 1 980 30 830 28 850 Die teiken vir die jaar word geskat voor die ontvangs van aansoeke om projekfinansiering, wat die getal begunstigdes van opleiding insluit wat per projek geteiken gaan word. Om meer akkurate teikenstelling moontlik te maak is die reklameproses vir finansiering vir die 2014/2015-boekjaar vervroeg.

Getal plaaswerker-ontwikkelingsver-wante Distriksfo-rum-vergaderings bygewoon

32 12 36 24 Wat betref die ontwikkeling van landelike nodusse was gemeenskapontwikkelings-beamptes betrokke in die meeste TSK-vergaderings wat in die streke gehou is. Die insluiting van dié afsprake is misgekyk in die vasstelling van die jaarlikse teiken en definisies van aanwysers.

Getal plaaswerkers en hul familielede bygestaan deur die verwysingstelsel

552 350 495 145 Die hoër getal verwysings kan toegeskryf word aan die uitrol van gereelde Thusong- mobiele geleenthede wat regoor die provinsie aangebied is, en die hulplyn wat van Mei 2013 geadverteer is.

Getal streek- en provinsiale plaaswerker-kompetisies aangebied

15 15 16 1 Belangstelling in deelname aan die streekkompetisies het die verwagte deelnemingsvlakke oortref.

Getal plaaswerker-ontwikkelingsprojek-te gefinansier

18 10 15 5 Die toename in projekte gesteun kan toegeskryf word daaraan dat die finansieringsbedrag per projek verminder is sodat meer projekte bygestaan kon word.





2012/2013

Beplande teiken

2013/2014

Werklike prestasie

2013/2014

Afwyking van beplande teiken tot werklike



Getal projekte oor bewustheid en voorkoming van middelmisbruik gefinansier

4 4 4 0

Getal munisipale streke binne ’n distrik met ’n voltooide plaaswerker-databasis

0 2 1 (1) Dié projek is veel meer tydrowend as wat aanvanklik verwag is. Slegs die Theewaterskloof-munisipaliteit in die Overberg-distrik kon die databasis in die boekjaar voltooi. Baie tyd is bestee aan die proses van die aanstelling van geskikte diensverskaffers asook die aanpassing van die vraelys om dit meer toepaslik te maak vir die departement en ander belanghebbendes.


Vermeerder landbou-ekonomiese geleenthede in gekose landelike gebiede gegrond op sosio-ekonomiese behoeftes oor ’n tienjaartydperk

Die Landelike Ontwikkelingskoördinasie (LOK)-program, deur sy subprogram: Ontwikkelingsbeplanning wil graag bydra tot die skepping van lewendige, billike en volhoubare landelike gemeenskappe. Deur dié program is 16 landelike ontwikkelingsnodusse regoor die provinsie geaktiveer, waarvan vier nodusse in die 2013/14-boekjaar geaktiveer is. Nege RVB’s en vyf TSK’s is gevestig om die onlangs geaktiveerde ontwikkelingsnodusse regoor die provinsie in dié jaar te ondersteun. Altesame 89 projekte in die landelike ontwikkelingsnodusse wat deur verskillende belanghebbendes gelei is, is vasgelê, in werking gestel en gemonitor in dié verslagdoeningstydperk. Tot 2 419 inwoners in die landelike ontwikkelingsnodusse is in verskeie vakke tydens die jaar opgelei. Terwyl meer algemene ekonomiese ontwikkeling ’n uitdaging bly, het die bogenoemde prestasies die gekose landelike gemeenskappe ’n stap verder gevoer.

Die Plaaswerker-ontwikkeling (PWO)-subprogram het gefokus op die uitrol van die Plaaswerker-reaksieplan. Dié plan behels sleutelprojekte soos die provinsiewye Plaaswerkeropname, wat daarop gemik is om inligting in te samel oor die prioriteitsbehoeftes van plaaswerkers ten einde toepaslike intervensiereaksies deur die regering van inligting te voorsien.

’n Ander sentrale projek wat ingesluit is in die plan is die boer/plaaswerker-gevallestudies. Vyftien gevallestudies is aangeteken en sal ingesluit word in ’n publikasie wat die deel van en dialoog oor beste praktyke moontlik sal maak. Dit sal ook suksesverhale onder boere en plaaswerkers bevat. Die publikasie is veronderstel om in die tweede kwartaal van die nuwe boekjaar bekendgestel te word.


Begrotingspos 1


Sulke en ander pogings het daartoe gelei dat altesame 32 325 plaaswerkers en hul familielede deur die departement bereik is. Van dié totaal het 30 830 plaaswerkers en hul familielede deelgeneem aan opleiding- en ontwikkelingsprogramme, 495 is gehelp met die verwysingstelsel en ontwikkelingsbeamptes het deelgeneem aan 36 afsprake van distriksforums. Boonop is 15 ontwikkelingsprojekte ondersteun, waarvan vier op middelmisbruik gefokus het. Om dialoog oor die plaaswerkerkwessies te ondersteun, het die subprogram se gemeenskapsontwikkelingsbeamptes deelgeneem aan 15 afsprake van distrikforums regoor die provinsie. Die Plaaswerker van die Jaar-kompetisie het vaart gekry met 16 streke wat deelgeneem het met ’n rekordgetal van 921 plaaswerkers wat deelgeneem het. Dié inisiatief het groot potensiaal om die beeld van plaaswerknemers te verbeter.


OLOP- landelike nodusse: drie jaar lange gefaseerde inwerkingstelling van proses voltooi

Terwyl vyf landelike ontwikkelingsnodusse wat vroeg in 2011 geaktiveer is die inwerkingstellingsperiode van drie jaar oorskry het, is die verskillende fases, veral die infrastruktuur-ontwikkeling en ekonomiese ontwikkelingsfases, nie voltooi nie. Ontwikkelingswerk is ’n proses en toe die driejaar- landelike ontwikkelingsmodel aanvanklik ontwerp is, was die uitdagings van die inwerkingstelling van die OLOP nie duidelik begryp nie. ’n Evaluasie van die OLOP-inwerkingstelling in Dysselsdorp word tans afgehandel en sal lig werp op die lesse wat geleer is om die hersieningsproses van inligting te voorsien. Die Matzikama- landelike ontwikkelingsnodus is tans in die finale twee fases van die model. Die definisie van die “voltooiing” van die inwerkingstelling sal verdere verfyning nodig hê om te verseker dat toekomstige teikens die ervaring weerspieël wat sedert 2010 opgedoen is.

Getal munisipale streke binne ’n distrik met ’n voltooide plaaswerker-databasis

Die aanstelling van ’n diensverskaffer met duidelike lewerbare dienste en tydraamwerke wat gesteun word deur gereelde maandelikse afsprake met die departement behoort verbeterde lewering van opnames en voltooiing van verslae per streek te bevorder. Noudat ons ervaring het van die bestuur van dié proses en die gepaardgaande uitdagings kan die stel van teikens meer realisties wees. Vir die 2014/15-boekjaar sal die opname uitgerol word aan die Weskus- en Eden-distrik se munisipale gebiede. Twee distrikte sal die fokus wees vir elke jaar van ’n driejaarsiklus om te verseker dat die hele provinsie ondersoek word om data aan die regering te voorsien wat diensaanbiedinge van inligting sal voorsien. Die driejaarsiklus sal egter herhaal moet word om te verseker dat hersiende data gedeel kan word en dat dienste relevant bly.





Naam van subprogram

2013/2014 2012/2013

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onder-

besteding

Finale toewysing

Werklike besteding

(Oor-) / Onderbested-

ing

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Ontwikkelingsbe-planning 3 039 3 039 0 5 354 5 200 154

Plaaswerker-ontwikkeling 16 167 16 167 0 10 760 10 760 0

Totaal 19 206 19 206 0 16 114 15 960 154



5. OORDRAGBETALINGS

5.1 OORDRAGBETALINGS AAN OPENBARE ENTITEITE

Naam van openbare entiteit

Dienste gelewer deur die openbare entiteit

Bedrag oorgedra aan die openbare

entiteit

Bedrag be-stee deur die open-

bare entiteitPrestasies van die openbare

entiteit

R’000 R’000

Casidra (Edms.) Bpk.

Uitvoering van die funksies en pligte soos vervat in die Aandeelhouer se Kontrak

24 148 24 019 Om Casidra se kernbesigheid vol te hou en drie plase te bestuur. Ingesluit is LIBS-fondse ontvang. R1 641 000. Bestee R1.512 miljoen en kommandeer R1.641miljoen


Vir die inwerkingstelling en administrasie van LandCare-projekte 2013/14 (1ste seksie)

485 485 Omdat die betalings vir die 1ste en 2de seksies laat ontvang is, is inwerkingstelling vertraag. Altesame R5,589 miljoen(88%) Is aangevra teen die 28 LandCare-projekte wat vir inwerkingstelling toegewys is. 10 van die 28 projekte is voltooi in 2013/14.


Vir die inwerkingstelling en administrasie van LandCare-projekte 2013/14 (2de seksie)

2 342 2 342



2 439 1 374



1 092 0


Vir die inwerkingstelling en administrasie van UOWP-projekte 2013/14

550 549 Gebruik vir die inwerkingstelling van projekte vir die verwydering van indringerplante op nege geoormerkte plase in die Weskus-streek Die Van Rhynsdorp-watergebruikersvereniging is aangestel as administrateur van alle eise wat boere ingedien het. 99% van die begroting is aan die einde van die verslagjaar bestee.


Begrotingspos 1





entiteit



entiteit

R’000 R’000


Vir die inwerkingstelling en administrasie van DPBD-projekte 2013/14 (1ste seksie)

255 255 Omdat die betalings vir die 1ste en 2de seksies laat ontvang is, is inwerkingstelling vertraag. Altesame R2,302 miljoen (87%) Is aangevra teen die 23 Departementele Projekte vir ’n Billike Deel (DPBD) wat vir inwerkingstelling toegewys is. Agt van die 23 projekte is voltooi in 2013/14.


Vir die inwerkingstelling en administrasie van DPBD-projekte 2013/14 (2de seksie)

1 275 1 275



860 614



235 0

Casidra (Edms.) Bpk. (CASP)

Vir die institusionalisering en ondersteuning van die RVB wat betref koördinasie van landelike ontwikkeling

1 180 350 Van die agt RVB-strukture wat geïnstitusionaliseer is, is R250 000 toegewys vir hul bedryfskostes. Nog R550 000 is toegewys vir die institusionalisering en vestiging van nog ses RVB’s in 2013/14.Besigheidsondersteuning vir die koöperasies het in al die nodusse voortgeduur, wat insluit toegang tot finansiering en markte.

Casidra (Edms.) Bpk. (Groentebedryf)

Vestiging van ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die Wes-Kaapse Departement van Landbou (WKDL) (1ste seksie)

1 820 1 820 Aanvraaggedrewe. Byna al die geld is toegewys aan 14 projekte van Augustus 2013, waarvan vier aan die jaareinde voltooi is. Inwerkingstelling is seisoenaal. Altesame R3,654 miljoen (35%) is aangevra.


Vestiging van ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die WKDL (2de seksie)

4 147 1 201



4 533 0






entiteit



entiteit

R’000 R’000

Casidra (Edms.) Bpk. (Dierebedryf)

Vestiging van ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die WKDL (1ste seksie)

4 880 4 880 Altesame 83% van die geld is toegewys aan 13 projekte. Die eerste geld is eers in Augustus ontvang omdat die geld van die DLBV laat betaal is sodat die projekte kon begin. Altesame R11,013 miljoen (56%) is aangevra.Casidra (Edms.)

Bpk. (Dierebedryf)Vestiging van ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die WKDL (2de seksie)

3 500 1 762



5 435 0



5 815 0


Vir inwerkingstelling van die 2013/14-plaaswerker-ontwikkelingsprojekte asook die funksies van die Wes-Kaapse Plaaswerker van die Jaar-streekkompetisies (1ste seksie)

1 472 1 154 Diensvlak-ooreenkomste is gesluit met 16 nie-winsgewende entiteite ten bedrae van R1,39 miljoen vir intervensies vir kapasiteitsbou om die bestaan van plaaswerkers te verbeter. Nog 16 kompetisies vir plaaswerkers is gefinansier. ’n Tweede seksiebetaling is einde Februarie 2014 ontvang en die geld sal gebruik word in die nuwe boekjaar. Altesame R1,154 miljoen (47%) is aangevra.


Vir inwerkingstelling van die 2013/14-plaaswerker-ontwikkelingsprojekte asook die funksies van die Wes-Kaapse Plaaswerker van die Jaar-streekkompetisies (2de seksie)

960 0


Begrotingspos 1





entiteit



entiteit

R’000 R’000

Casidra (Edms.) Bpk

Inwerkingstelling van die Huishoudelike Voed-selproduksieprogram om huishoudelike voed-selsekerheid van die kwesbares te verbeter (1ste seksie)

1 800 1 800 Altesame 87 gemeenskapstuine, ’n geleentheid op Wêreldvoedseldag en 747 huistuine is gefinansier en projekte is eers gefinansier met geld wat van 2012 beskikbaar was. Sedert Augustus is nuwe projekte met dié geld goedgekeur en seisoenale vereistes het meegebring dat projekte nie in die droë seisoen in werking gestel is nie. Altesame R4,952 miljoen (52%) is aangevra.

Casidra (Edms.) Bpk

Inwerkingstelling van die Huishoudelike Voed-selproduksieprogram om huishoudelike voed-selsekerheid van die kwesbares te verbeter (2de seksie)

2 700 2 700

Casidra (Edms.) Bpk

Inwerkingstelling van die Huishoudelike Voed-selproduksieprogram om huishoudelike voed-selsekerheid van die kwesbares te verbeter (3de seksie)

5 000 285

Casidra (Edms.) Bpk

Vir inwerkingstelling van die 2013/14-plaaswerker-ontwikkelingsprojekte en opleiding

3 505 237 Altesame 6 099 opleidingsdae is onderneem om boere en plaaswerkers te ontwikkel. Geld van die vorige jaar was steeds beskikbaar wat eerste bestee moes word. Altesame R2,845 miljoen (81%) is aangevra.

Casidra (Edms.) Bpk (Wingerdbou)

Vestiging van wingerde vir die wynbedryf en ander nuwe boere (1ste seksie)

3 626 3 626 Die volle bedrag is aan agt projekte toegewys, maar finansiering is eers in September en in Desember ontvang. Besteding is seisoenaal. Altesame R4,12 miljoen (37%) is aangevra.Casidra (Edms.)

Bpk (Wingerdbou)Om ’n samewerkende verhouding tussen die wynbedryf en die WKDL te vestig (2de seksie)

3 945 327

Casidra (Edms.) Bpk (Wingerdbou)

Om ’n samewerkende verhouding tussen die wynbedryf en die WKDL te vestig (3de seksie)

3 501 0






entiteit



entiteit

R’000 R’000


Vestiging van wingerde vir die tafeldruifbedryf en ander nuwe boere (1ste seksie)

3 860 3 644 Die geld is alles toegewys aan vier projekte. Altesame R4,008 miljoen (35%) is aan die jaareinde aangevra. Die geld is eers in September 2013 ontvang en het ingesluit die vestiging van boorde wat eers in die winter van 2014 gedoen kon word.


Vestiging van wingerde vir die tafeldruifbedryf en ander nuwe boere (2de seksie)

4 571 0


Vestiging van wingerde vir die tafeldruifbedryf en ander nuwe boere (3de seksie)

3 127 0

Wesgro- agribesigheids- beleggingseen-heid

Belegging in toekomstige landbousake-ondernemings om oorsese belegging vir landbou-ontwikkeling te lok (1ste seksie)

690 690 RNT Snacks: Vyftien werkgeleenthede is geskep en ’n beleggingswaarde van R15 miljoen is toegewys.Montagu Dried Fruit: Sewentig werkgeleenthede is geskep en ’n beleggingswaarde van R20 miljoen is toegewys.Freezerlink: Twintig werkgeleenthede is geskep en ’n beleggingswaarde van R30 miljoen is toegewys. Henties: Twintig werkgeleenthede is geskep en ’n beleggingswaarde van R40 miljoen is toegewys.Ses nuwe gehalte-beleggingsprojekte is moontlik gemaak.Uitwaartse sendings na Doebai en Duitsland met altesame 25 afsprake het suksesvol vyf gehalte-leidrade van internasionale bronne opgelewer.

Wesgro- agribesigheids- beleggingseen-heid

Belegging in toekomstige landbousake-ondernemings om oorsese belegging vir landbou-ontwikkeling te lok (2de seksie)

690 334


Ten einde die eenheid vir tegniese bystand te ondersteun (1ste seksie)

2 000 475 Bystand is verleen met drie sakeplanne vir nuwe boere en 84 ander tegniese navrae is afgehandel. Die eenheid is in middel 2011 tot stand gebring, wat tot besteding gelei het wat elke jaar moet oorrol. Altesame R1,876 miljoen (33%) is aangevra.


Ten einde die eenheid vir tegniese bystand te ondersteun (2de seksie)

3 654 0


Begrotingspos 1





entiteit



entiteit

R’000 R’000


Ten einde die SimFini-finansiëlerekordhoud-ingsprogram vir die 2013/14-boejaar in werk-ing te stel (1ste seksie)

661 156 Geld van die vorige jaar was nog beskikbaar en moes eerste bestee word. Altesame R1,071 miljoen (91%) is aangevra. Dit is ’n twaalfmaandeprogram en sal in die tweede kwartaal van 2014/15 voltooi word.


Ten einde die SimFini-finansiëlerekordhoud-ingsprogram vir die 2013/14-boejaar in werk-ing te stel (2de seksie)

517 0


Ten einde landelike ontwikkelingspro-gramme in werking te stel (1ste seksie)

2 500 0 Die projek vir die verwerking van produkte is deur ingenieurs ontwerp en deur die jaar beplan. Inwerkingstelling het in die eerste kwartaal van 2014 begin. Die grondoordrag van die erf het die lewering vertraag.


Ten einde landelike ontwikkelingspro-gramme in werking te stel (2de seksie)

1 500 0

Casidra (Edms.) Bpk. (Meganisasie)

Vestiging van ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die Wes-Kaap (1ste seksie)

2 500 1 376 72 trekkers en implemente is versprei na 73 begunstigdes en maandeliks bestuur. Omdat die geld van die DLBV laat was (Desember 2013) is die projek goedgekeur met geld wat hertoegewys is. Inwerkingstelling het in Junie 2013 begin en altesame R1,595 miljoen (39%) is aangevra.

Casidra (Edms.) Bpk. (Meganisasie)

Vestiging van ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die Wes-Kaap (2de seksie)

1 600 0

Casidra (Edms.) Bpk. (Groentesaad)

Vestiging van ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die WKDL

2 000 0 Geld is in Desember 2013 ontvang en die KPTK kon projekte nie betyds vir goedkeuring evalueer nie.


Ten einde omvattende ondersteuning te bied aan bestaande en nuwe projekte om tot binnelandse en internasionale markte toe te tree

2 000 0 Geld van die vorige jaar was nog beskikbaar en moes eerste bestee word.






entiteit



entiteit

R’000 R’000


Vir die inwerkingstelling en administrasie van die Bergrivierprojek vir die res van die 2013/14-boekjaar

1 000 28 Indringerplante is verwyder van nege hektaar. Projekbesteding is eers uit ’n ander fonds betaal wat terselfdertyd in werking gestel is en geld moes teen die einde van die jaar bestee word. Projek is in Mei 2014 voltooi. Altesame R0,978 miljoen (97%) is aangevra.


Vir die betaling van kliniese dienste wat private veeartse gelewer het vir die vee van kleinboere

100 12 Vyf boere is gehelp met veeartsenykundige dienste. Aanvraaggedrewe diens en voorsiening vir dieresiekte-noodgevalle.


Ten einde noodleniging aan boere te voorsien wat slagoffers was van die 2012-vloede in die Wes-Kaap soos uiteengesit in die ramp-raamwerk

1 517 0 Projek is in Maart 2014 verwys na Casidra. Inwerkingstelling geprioritiseer vir 2014/15.

Casidra (Edms.) Bpk. (Omheinings-projek)

Ten einde ’n samewerkende verhouding tussen die bedryf en die WKDL te vestig.

3 000 0 Projek is na Casidra verwys in Maart 2014. Geen tyd vir inwerkingstelling nie.

Nasionale Landbou-bemarkingsraad

Bydrae tot die marktoegang, voorsieningsketting en ontwikkeling van logistiekprogram vir swart kleinboere en kommersiële boere in die vrugtebedryf

500 123 Tegniese ondersteuning – produksieMarkskakelings – bystand met toegang tot markOntwikkeling van sakeplanne vir boere van Ceres (2)

Casidra (Edms.) Bpk. is die vernaamste inwerkingstellingsagent van die Omvattende Landbou-ondersteuningsprogram (OLOP) en Ilima/Letsema-toelaes vir projekte wat verband hou met die volgende kommoditeite: groente, bief, pluimvee, volstruise, varkboerdery, akwakultuur, wynbou en alle ander kommoditeite wat nie deurgevoer word deur die Agri Mega-groep (sien 5.2) en die Sagtevrugte-produsentetrust (sien 5.2) nie. Die aangevraagde relaas vir die res van die instellings wat oorgedra word, word genoem onder doel in die volgende tabel.

Al die oordragte is gedoen ingevolge die Memorandums van Ooreenkoms (MVO), behalwe vir die bedrag van R24,148 miljoen (bedrag boaan die tabel), wat gedoen is ingevolge die Aandeelhouers se Ooreenkoms met Casidra (Edms.) Bpk.

Alle oordragte wat met die MVO’s te doen het, het ook voorskrifte vir verslagdoening, waaronder besteding, vir noukeurige ondersoek deur die departement. In die geval van Casidra (Edms.) Bpk. word maandeliks finansiële verslag gedoen en ’n kwartaallikse beskrywende verslag word ook ingedien, wat vordering met


Begrotingspos 1


besteding insluit. In alle ander gevalle sal die MVO verslagdoening as voorwaarde stel binne die praktiese parameters van daardie spesifieke projek.

In gevalle waar volledige besteding nie plaasgevind het nie, word verwag dat die geld volledig voor 31 Maart 2015 bestee sal word.

5.2 OORDRAGBETALINGS AAN ALLE ORGANISASIES BUITEN OPENBARE ENTITEITE

Die tabel hieronder weerspieël die oordragbetalings wat gedoen is vir die tydperk 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Naam van ontvanger

Soort organisasie

Doel waar-voor die geld

gebruik is

Het die de-partement

bepaling 38 (1) (j) van die WBSF

nagekom?

Bedrag oorgedra

Bedrag bestee

deur die entiteit

Redes waarom geld nie bestee is deur die entiteit

nie(R’000) (R’000)

Agri Mega (skaap en wol)

Maatskappy sonder wins-bejag

Vestiging van ’n samewerk-ende ver-houding tus-sen die bedryf en die WKDL (1ste seksie)

Ja 3 206 1 506 100% van bedrag toe-gewys aan projekte. 97% van geld wat nie bestee is nie, is aangevra. Die stadige besteding kan toegeskryf word aan die seisoenale aard van die bedryf omdat weerstoestande ook ’n invloed het, veral met die oprigting van infrastruk-tuur vir voerkrale.

Agri Mega(skaap en wol)


Vestiging van ’n samewerk-ende ver-houding tus-sen die bedryf en die WKDL (2de seksie)

Ja 4 260 0 60% van geld ontvang is toegewys aan projekte en die res van die geld sal tussen April en Junie 2014 toegewys word. Die geld is eers in die vierde kwartaal ontvang, en die besteding sal in die ee-rste en tweede kwartale van 2014/15 plaasvind.

Sagte-vrugte-produ-sentetrust

Trust Vestiging van vrugte-boorde vir die vrugtebedryf en ander nuwe boere (1ste seksie)

Ja 5 592 5 592


Trust Vestiging van vrugte-boorde vir die vrugtebedryf en ander nuwe boere (2de seksie)

Ja 4 056 1 244 100% van finansiering is aan projekte toegewys. Besteding is min as gevolg van die seisoe-nale aard van die bedryf en geld is eers in Oktober 2013 ontvang.



Naam van ontvanger

Soort organisasie


gebruik is



nagekom?

Bedrag oorgedra

Bedrag bestee

deur die entiteit


nie(R’000) (R’000)



Ja 1 000 587 Projek is steeds onder-weg.



Ja 2 156 0 Voorsieners het nie voldoen aan vereistes van voorsieningsketting nie, wat inwerkingstelling vertraag het. Geld is ook nie bestee nie omdat die bedryf seisoenaal is. Die plantseisoen begin eers in Mei.



Ja 2 372 0 Voorsieners het nie voldoen aan vereistes van voorsieningsketting nie, wat inwerkingstelling vertraag het. Geld is ook nie bestee nie omdat die bedryf seisoenaal is. Die plantseisoen begin eers in Mei.



Ja 5 211 0 Geld wat in die vierde kwartaal deur die DPTK goedgekeur is en eers aan die einde van die vierde kwartaal oorgedra is. Alternatiewe gewasse is opgeneem ingevolge die KTPK vir vrugte en besteding aan die goedgekeurde projek sal in April tot September 2014 begin.


Begrotingspos 1


Naam van ontvanger

Soort organisasie


gebruik is



nagekom?

Bedrag oorgedra

Bedrag bestee

deur die entiteit


nie(R’000) (R’000)

Wes-Kaapse Ekono-miese Ontwik-kelingsven-nootskap


Fasilitering van die TLLE-projek (Toekoms van Landbou en die Landelike Ekonomie-proses) in die Wes-Kaap (1ste seksie)

Ja 3 000 3 000

Wes-Kaapse Ekono-miese Ontwik-kelingsven-nootskap


Fasilitering van die TLLE-projek (Toekoms van Landbou en die Landelike Ekonomie-proses) in die Wes-Kaap (2de seksie)

Ja 1 500 220 Aan die gang:TLLE fase 2 – Ontwikkeling van fase 2-konsep:♦♦Moniteringenaanspreeklikheid aanlyn-instrument♦♦Sosialedialoogplat-formkonsep en inwerk-ingstelling in landelike loodsgebiede.♦♦Afsprakemetbelang-hebbendes en ontwerp-spanne vir ontwerp van konsepSosiale dialoog-platform:♦♦VennootskaptussenWIEHV, die Wes-Kaapse Ekonomiese Ontwikke-lingsvennootskap en die Instituut vir Ontwikkeling en Arbeidsreg aan die Universiteit van Kaap-stad.Vennootskapswisseling-Laboratorium (PEx Lab):♦♦AangebiedinJunie2014.♦♦Geleentheidvirbelanghebbendes om betrokke te raak by die onderwerp van ven-nootskap en volhoubare ontwikkeling in die lande-like ekonomie en land-bousektor. Dit bestaan uit ’n dinee vir leiers in idees en ’n volle dag van PEx Lab.



Naam van ontvanger

Soort organisasie


gebruik is



nagekom?

Bedrag oorgedra

Bedrag bestee

deur die entiteit


nie(R’000) (R’000)

Agri Mega Maatskappy sonder wins-bejag

Inwerkingstel-ling van die Huishoude-like Voed-selproduksie-program om huishoudelike voedselseker-heid van die kwesbares te verbeter (1ste seksie)

Ja 5 431 5 431


Inwerkingstel-ling van die Huishoude-like Voed-selproduksie-program om huishoudelike voedselseker-heid van die kwesbares te verbeter (2de seksie)

Ja 4 674 78 100% van die geld wat oorgedra is, is toegewys en aangevra. Geld is eers in die vierde kwartaal ontvang.



Ja 3 039 0 4% van bedrag oorgedra is aangevra. 100% van die geld is toegewys, maar die geld is eers aan die einde van die vierde kwartaal ontvang.

Vinpro NPC


Vir die inwerk-ingstelling van die Wyne-inisiatief vir Etiese Han-delsvereniging (WIEHV) se standaard in die wynbedryf

Ja 1 000 174 Vertraagde inwerking-stelling was die gevolg van ’n toevoegsel tot die bestaande MVO wat opgestel moes word. Die geld sal egter bestee word omdat ’n plan gereed is.


Begrotingspos 1


Naam van ontvanger

Soort organisasie


gebruik is



nagekom?

Bedrag oorgedra

Bedrag bestee

deur die entiteit


nie(R’000) (R’000)


Vestiging van ’n samewerk-ende ver-houding tussen die graanbedryf en die WKDL (1ste seksie)

Ja 5 470 1 975 Geld is eers in die derde kwartaal ontvang. 60% van die bedrag wat oorgedra is, is aan pro-jekte toegewys. 46% van die geld wat nie bestee is nie, is aangevra. Die plantseisoen begin eers in April, wat sal lei tot ’n toename in besteding.


Vestiging van ’n samewerk-ende ver-houding tussen die graanbedryf en die WKDL (2de seksie)

Ja 3 000 0 Geld is eers in die vierde kwartaal ontvang. Die plantseisoen begin eers in April.

Universiteit Stellen-bosch

Instelling vir Hoër Onder-wys

Finansier-ing van die Agrifutura-projek

Ja 132 132

Wyne van Suid-Afrika


Oordrag van geld aan Wyne van Suid-AfrikaVir promosie-geleenthede in China

Ja 261 261


Vir die aan-bieding van die 2014 Bien Donne Agri-Kaap-week

Ja 1 660 1 660



Ja 2 476 0 80% van geld oorgedra is toegewys. Geld is eers aan die einde van die vierde kwartaal ontvang.



Naam van ontvanger

Soort organisasie


gebruik is



nagekom?

Bedrag oorgedra

Bedrag bestee

deur die entiteit


nie(R’000) (R’000)

Verskil-lende munisipali-teite

Plaaslike regering

Voertuig-lisensies

Nee 57 57

Regerings-motorver-voer

Departe-mentele rekening

Brei departe-mentele vloot uit

Nee 235 235

Departe-ment van die Premier

Provinsiale department

T- lisensies Nee 9 9

Suid-Afrikaanse Inkomste-diens

Grondwet-like Afdeling 9-instelling

Aksynsregte Nee 160 160

Huishoud-ings

Individue Beurse, verlof-gratifikasies, skeidingspak-kette

Nee 4 100 4 100

Alle oordragbetalings waarvoor begroot is, is betaal.

Die Agri Mega-groep is verantwoordelik vir die inwerkingstelling van projekte vir die skaap-en-wol-, suiwel- en graanbedrywe. Die Sagtevrugte-produsentetrust is verantwoordelik vir die inwerkingstelling van projekte binne tuinbou, met sagte vrugte wat die belangrikste kommoditeit daar is. Die aangevraagde relaas vir die res van die instellings waarheen geld oorgedra is, word onder doel genoem in die bostaande tabel.

Al die oordragte word kragtens die Memorandums van Ooreenkoms gedoen. Alle oordragte wat met MVO verband hou, het ook streng voorskrifte vir verslagdoening, wat besteding insluit, vir noukeurige ondersoek deur die departement.

In die geval van die Agri Mega-groep en die Sagtevrugte-produsentetrust word ’n kwartaallikse narratiewe verslag ook ingedien, wat vordering met besteding insluit. In alle ander gevalle sal die MVO verslagdoening voorskryf volgens die praktiese parameters van daardie spesifieke projek. In alle gevalle waar volledige besteding nie plaasgevind het nie, word verwag dat die geld volledig bestee sal wees voor 31 Maart 2015.


Begrotingspos 1


Die tabel hieronder toon die oordragbetalings waarvoor begroot is in die tydperk 1 April 2013 tot 31 Maart 2014, maar geen oordragbetalings is gedoen nie.

Naam van ontvanger

Doel waarvoor die geld gebruik sou

word

Bedrag waarvoor begroot is

Bedrag oorgedra

Redes waarom geld nie oorgedra is nie

(R’000) (R’000)

Dierebesker-mingsverening Kaap die Goeie Hoop

• ’n Doeltref-fende be-perking van troeteldier-oor-bevolking in die Wes-Kaap

• Bevordering van verant-woordelike besit van troe-teldiere deur mensliewende opvoeding

• Beperking van die risiko vir soönose, veral hondsdolheid

500 0 Vertraging in administratiewe verslagdoening oor vorige oordrag. Oordrag het in April 2014 plaasgevind.

Universiteit Stellenbosch (US)

Beurse 250 0 Ooreenkoms tussen US en die Elsenburg Landbou-opleidingsinstituut dat geld vir beurse gebruik mag word

6. VOORWAARDELIKE TOELAES

6.1 VOORWAARDELIKE TOELAES EN GEOORMERKTE GELD BETAAL

Geen voorwaardelike toelaes is aan departemente of munisipaliteite betaal nie.

6.2 VOORWAARDELIKE TOELAES EN GEOORMERKTE GELD ONTVANG

Voorwaardelike toelae: Omvattende Landbou-ondersteuningsprogram

Departement wat toelae oorgedra het

Departement van Landbou, Bosbou en Visserye

Doel van toelae Om doeltreffende landbou-ondersteuningsdienste te voorsien en landbou-ontwikkeling te bevorder en moontlik te maak vir begunstigdes van grondherstelling en –verspreiding en ander voorheen benadeelde produsente wat grond met private middele bekom het, en wat betrokke is in ondernemings wat binnelands waarde toevoeg, of wat in uitvoer betrokke is. Om aandag te gee aan skade aan infrastruktuur wat deur vloede veroorsaak is.



Verwagte uitsette van die toelae

Beskrywing van uitset Verwagte uitset

Boere ondersteun per kategorie (bestaansboere, kleinboere en swart kommersiële boere)

Bestaansboere – 90Kleinboere – 180Swart kommersiëel – 200

Jeug, vroue en boere met gestremdhede ondersteun deur OLOP

Jeug – 1 500Vroue – 500Gestremd – 3

Infrastruktuur op en weg van plase voorsien en herstel

Bemarking en bergingsgeriewe – 3Verwerkingsgeriewe – 5Ander landbougeriewe soos voerkrale – 10 Water en besproeïngstelsels – 8Omheining – 1

Begunstigdes van OLOP opgelei in boerderymetodes

30

Begunstigdes van OLOP kry marktoegang 400

Werkgeleenthede geskep Manlik – 240Vroulik – 140

Voorligtingspersoneel gewerf en onderhou in die stelsel

79

Voorligtingsbeamptes wat kwalifikasies aan verskillende instellings verbeter

11

Geslaagde vennootskappe geskep om boere te ondersteun

10

Hektaar grond geploeg en beplant 309


Begrotingspos 1


Werklike uitsette behaal

Beskrywing van uitset Werklike uitset

Boere per kategorie ondersteun (bestaansboere, kleinboere en swart kommersiëel)


Jeug, vroue en boere met gestremdhede ondersteun deur OLOP

Jeug – 1 729Vroue – 652Gestremdes – 4

Infrastruktuur op en weg van plase voorsien en herstel

Bemarking- en bergingsgeriewe – 3Verwerkingsgeriewe – 7Ander landbougeriewe soos voerkrale – 12Water en besproeiingstelsels – 8Omheinings – 2

Begunstigdes van OLOP opgelei in boerderymetodes

36

Begunstigdes van OLOP kry marktoegang 432

Werkgeleenthede geskep Manlik – 262Vroulik – 174

Voorligtingspersoneel gewerf en onderhou in die stelsel

79

Voorligtingsbeamptes wat kwalifikasies aan verskillende instellings verbeter

7

Geslaagde vennootskappe geskep om boere te ondersteun

10

Hektaar grond geploeg en beplant 652

Bedrag per gewysigde WVI (R’000)

104 859

Bedrag ontvang(R’000)

104 859

Redes as bedrag vol-gens WVI nie ontvang

is nie

Alle bedrae volgens WVI is ontvang.

Bedrag bestee deur die departement

R’000)

104 859

Redes vir die geld nie bestee deur die

entiteit

Alle bedrae is bestee.

Redes vir afwykings van prestasie

Vertraagde oordrag van toelae en besluit om nie suiwel- en graankommoditeite te finansier nie

Stappe gedoen om prestasie te verbeter

Die redes hierbo moet met DLBV uitgeklaar word.



Meganisme van monitering deur die departement wat

ontvang

Komitees vir die Toewysing van Kommoditeitsprojekte (KTKP’s) lewer maandeliks en kwartaalliks verslag aan die departement oor projekvordering en besteding. Voorligtingsbeamptes doen maandelikse monitering van projekte deur terreinbesoeke en gebruik van die Slimpen.

Voorwaardelike toelae: Omvattende Landbou-ondersteuningsprogram (Rampnoodleniging)

Departement wat die toelae oorgedra het


Doel van die toelae Rampnoodleniging ná die 2011/12-vloede


Konstruksie van riviererosie-beskermingswerke om verlies van waardevolle landbougrond te voorkom


Begin die proses om Omgewingsimpak-assesserings (OIA’s) op te stel vir die beplande konstruksiewerke

Bedrag volgens gew-ysigde WVI

1 517

Bedrag ontvang (R’000)

1 517

Redes as bedrag vol-gens WVI nie ontvang

is nie

Alle bedrae volgens WVI is ontvang


(R’000)

1 517


entiteit

Alle bedrae is bestee


Geen afwyking van prestasie nie


Niks nodig nie

Meganisme van moni-tering deur die depar-tement wat ontvang

Maandelikse verslae aan DLBV

Voorwaardelike Toelae: Ilima/ Letsema



Doel van die toelae Om kwesbare Suid-Afrikaanse boerderygemeenskappe te help om ’n toename in landbouproduksie te behaal en belegging in infrastruktuur wat landbouproduksie ontsluit.


Begrotingspos 1



Beskrywing van uitset volgens raamwerk

Verwagte uitset

Hektaar beplant en geploeg 138

Ton geproduseer binne landbou-ontwikkelingskorridors, byvoorbeeld mielies en boontjies

0

Begunstigdes/boere ondersteun deur die toelae per kategorie


Hektaar gerehabiliteerde en uitgebreide besproeiingskemas

0


Beskrywing van uitset volgens raamwerk

Werklike uitset

Hektaar beplant en geploeg 185

Ton geproduseer binne landbou-ontwikkelingskorridors, byvoorbeeld mielies en boontjies

0

Begunstigdes/boere ondersteun deur die toelae per kategorie


Hektaar gerehabiliteerde en uitgebreide besproeiingskemas

0

Bedrag volgens gew-ysigde WVI (R’000)

51 737


51 737

Redes as bedrag volgens WVI nie ontvang is nie



(R’000)

51 737


entiteit

Alle bedrae is bestee.


Geen afwykings nie behalwe dat teikens oortref is


Geen onderpresterende teikens nie




ontvang

KTKP’s lewer maandeliks en kwartaalliks verslag aan die departement oor projekvordering en besteding. Voorligtingsbeamptes doen maandelikse monitering van projekte deur terreinbesoeke en gebruik van die Slimpen.

Voorwaardelike toelae: LandCare



Doel van die toelae

Om volhoubare gebruik en bestuur van natuurlike hulpbronne te bevorder deur betrokke te raak in die inisiatiewe wat die pilare van volhoubaarheid (maatskaplik, ekonomies en die omgewing) ondersteun, wat lei tot groter produktiwiteit, voedselsekerheid, werkskepping en beter welsyn vir almal.


Beskrywing van uitset Verwagte uitset

Getal bewusmakingsveldtogte gehou oor Land-Care

6

Getal kapasiteitsbou-oefeninge gehou binne goedgekeurde LandCare-projekte

6

Getal plaasgrondhektaar verbeter deur LandCare-bewaringsmaatreëls

1 000 ha

Getal groenwerkgeleenthede geskep deur LandCare

90

Getal gebiedswye beplanningsprojekte 10

Getal beskermingswerke 150

Getal dreineringswerke 50

Getal veldgebruikswerke 100

Getal PUOW-persoonsdae 27 000

Getal jeugdiges wat junior LandCare-inisiatiewe bygewoon het

7 000


Begrotingspos 1



Beskrywing van uitset Werklike uitset

Getal bewusmakingsveldtogte gehou oor Land-Care

6

Getal kapasiteitsbou-oefeninge gehou binne goedgekeurde LandCare-projekte

6

Getal plaasgrondhektaar verbeter deur LandCare-bewaringsmaatreëls

29 076 ha

Getal groenwerkgeleenthede geskep deur LandCare

145

Getal gebiedswye beplanningsprojekte 0

Getal beskermingswerke 34

Getal dreineringswerke 45

Getal veldgebruikswerke 143

Getal PUOW-persoonsdae 25 897

Getal jeugdiges wat junior LandCare-inisiatiewe bygewoon het

7 192

Bedrag volgens gewysigde WVI

(R’000)

7 233


7 233


Alle bedrae volgens WVI ontvang

Bedrag bestee deur die

departement (R’000)

7 233


entiteit


Redes vir afwykings van

prestasie

Geen afwykings van prestasie nie

Stappe gedoen om prestasie te

verbeter

Niks was nodig nie

Meganisme van monitering deur die departement

wat ontvang

Maandelikse monitering van besteding teenoor inwerkingstelling van projek en behaling van die doelstellings van die projek. Aan die einde van die jaar word ’n evaluering van die projekte gedoen.



Voorwaardelike toelae: Program vir Uitgebreide Openbare Werke


Departement van Openbare Werke

Doel van die toelae Skep 27 000 persoonsdae werk vir werklose landelike mense


27 000 persoonsdae werk


35 338 persoonsdae werk

Bedrag volgens gewysigde WVI

(R’000)

550


550




(R’000)

550


entiteit



Geen afwykings van prestasie nie

Stappe gedoen om prestasie te

verbeter

Niks was nodig nie


ontvang

Maandelikse en kwartaallikse PUOW-verslae ingedien

Alle doelwitte is behaal met die OLOP-, Ilima/Letsema-, LandCare- en PUOW-toelaes.

Die program: VHB het ’n LandCare-toelae van R7,233 miljoen ontvang vir die inwerkingstelling van projekte wat gemik is op die herstelling van volhoubaarheid in grond- en waterbestuur in sowel landelike as stedelike gebiede. Dit sluit in geïntegreerde volhoubare bestuur van natuurlike hulpbronne waar die primêre oorsake van die agteruitgang van natuurlike hulpbronne herken word en aandag kry.

Die volledige LandCare-toelae van R7,233 miljoen is bestee aan 44 goedgekeurde projekte.

Die program: VHB het ’n toelae vir PUOW ontvang wat R550 000 beloop. Die volle bedrag is bestee aan een projek vir die verwydering van indringerplante deur werklose plaaslike arbeiders te gebruik.

Die program: VHB het ’n OLOP-toelae vir rampnoodleniging ontvang ná die 2011/12-oorstromings, wat R1,517 miljoen bedra het. Die volle bedrag is bestee.

Die program: OOL het altesame R156,596 miljoen ontvang vir voorwaardelike toelaes. Die besteding kan soos volg per toelae ontleed word:


Begrotingspos 1


1. Omvattende Landbou-ondersteuningsprogram:

• Inwerkingstelling van infrastruktuurprojekte wat R83,155 miljoen beloop

• Finansiering van Program vir Uitgebreide Vernuwing wat R21,704 miljoen beloop.

2. Ilima/Letsema:

• Inwerkingstelling van Ilima/Letsema-projekte wat R51,737 beloop.

Die program: OOL het drie inwerkingstellingsagente gebruik met Casidra wat steeds die vernaamste inwerkingstellingsagent is en R87,91 miljoen ontvang het. Casidra tree ook op as die sekretariaat vir die diere-, groente-, wynbou- en tafeldruifbedrywe, asook vir voedselsekerheidsprojekte. Hulle is ook verantwoordelik vir die inwerkingstelling van sekere strategiese projekte namens die departement. Die Sagtevrugte-produsentetrust het R20,387 miljoen vir die vrugtekommoditeit ontvang. Agri Mega het R23,086 miljoen ontvang en verteenwoordig die suiwel-, graan- en skaap-en-wol-bedrywe. Die program het aan die WVI voldoen deur sy toegewese begroting vir die bestemde doel te gebruik. Die departement het binne die voorwaardes van die wet gewerk en ook binne die raamwerke van GLOO en Ilima/Letsema. Agt kommoditeitsroepe in die Wes-Kaap is op hierdie manier ondersteun om nuwe boere in hul geledere te vestig.

Die program: GLOO het ’n bedrag van R3,6 miljoen aan GLOO-finansiering ontvang om die inwerkingstelling van die nasionaal aanvaarde stel Norme en Standaarde vir Landbou-opleidingsinstitute aan te voor.

Die bedrag van R3,509 miljoen is bestee aan die vyf pilare (infrastruktuur-ontwikkeling, leerprogramme en gehalteversekering, opleiding van personeel, versterking van bestuur en leerplanhersiening en voorsiening van Inligting- en Kommunikasie-tegnologieë (IKT)).

Die totale bedrag van R165,896 miljoen vir al vier toelaes is in vier kwartaallikse seksies ontvang soos wat gepubliseer is, hoewel die eerste seksie van GLOO en ILima/Letsema eers op die laaste werkdag van die eerste kwartaal ontvang is.

Al die bogenoemde toelaes is inbetaal in die geakkrediteerde bankrekening van die provinsiale Tesourie.

GLOO, Ilema/Letsema, LandCare en PUOW se kwartaallikse verslae, asook maandelikse finansiële verslae is betyds ingedien soos wat dit deur die WVI vereis word.

7. SKENKERGELD

Geen hulp is van skenkers ontvang nie.

8. KAPITAALBELEGGING

8.1 KAPITAALBELEGGING, ONDERHOUD EN BATEBESTUUR

Die departementele batebestuursplan is opgestel, gekoppel aan die begroting en in werking gestel.

Die vyfde Infrastruktuur-bestuursplan (IBP) ingevolge Wet op die Bestuur van Onroerende Bates van die Regering, 2007 (Wet 19 van 2007) (WBOBR) is voltooi en sal die grondslag vorm vir die akkommodasie, onderhoud en kapitaalbehoeftes van die departement vir die volgende vyf jaar. ’n Groot bron van kommer is die agteruitgang van die infrastruktuur, riolering en waterhulbronne by die hoofkantoor van die departement by Elsenburg.

Die laboratoriums en ander navorsingsgeboue is onvoldoende vir die navorsingswerk wat nodig is en aansienlike opknapping moet gedoen word om te voldoen aan die standaarde van die Wet op Gesondheid en Veiligheid en ander ISO-standaarde. ’n Plan om die departement se verouderde navorsing-infrastruktuurgeriewe heeltemal te herontwerp, word vervat in die BOB.



Insgelyks het die departement ’n kampusplan nodig vir sy kollege-infrastruktuur en geriewe. Dié plan word ook vervat in die BOB.

Probleme met watertoevoer het tydens die verslagjaar voortgeduur by die hoofkantoor en dit het die dringende noodsaak van ’n Elsenburg-hulpbronne-meesterplan beklemtoon. Dié plan is deel van die BOB.

Voltooide bouprojekte sal oor verslag gedoen word deur die Departement van Vervoer en Openbare Werke (DVOW) (Begrotingspos 10) omdat die begroting en alle prosesse die verantwoordelikheid van dié departement is.

Daar is geen planne om enige huidige geriewe te sluit of te afgradeer nie.

Tans hou die departement nie by sy eie onderhoudskedule wat betref onroerende bates en infrastruktuur nie. Die departement is uitsluitlik afhanklik van die provinsiale DVOW vir sy onderhoudsbehoeftes omdat dit by hulle gesentraliseer is in die provinsie.

Die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye (DLBV) het 72 trekkers en 324 verwante implemente aan die departement in 2012/13 oorgedra. Die waarde van dié trekkers en implemente wat R38,6 miljoen beloop, is bygevoeg by die departement se bateregister soos op 31 Maart 2014. Dié goedere is egter aan Casidra oorgedra in die 2013/14-boekjaar om meganisasie-sentrums te skep vir die ondersteuning van opkomende boere. Dit was eenmalig. Buitestanders sal oorweeg word in die taamlik ernstige agteruitgang van implemente in die finansiële state.

Bates met ’n kostewaarde van R5,5 miljoen, maar geen boekwaarde nie, is afgeskryf en as skroot verkoop of mee weggedoen.

Verliese wat bates betref tydens die jaar was vir diefstal (R75 000) en voertuie (R67 000).

Die departement gebruik LOGIS volgens voorskrif as ’n bateregister. Dié stelsel voldoen aan die minimum-voorwaardes vir bateboekhouding en is ’n stremming as ’n batebestuursinstrument, veral waar die bateregister aansienlik is soos in die geval van dié departement waar meer as 30 000 lyngoedere gehou word. Dit kan nie voorsien in al die behoeftes van veranderende biologiese bates nie.

’n Maandelikse aanpassing tussen LOGIS en BAS verseker ’n opgedateerde bateregister.

Die toestand van roerende bates wissel van baie goed tot swak. Eerstens is daar voertuie (sedans en eentonners) wat meestal in ’n goed onderhoude toestand is, maar die busse en groter vragmotors is reeds verby die gewone vervangingsdatum. Dié situasie het egter verbeter omdat een bus vanjaar vervang is. Die toestand van trekkers en ander implemente op die proefplase het verbeter wanneer dit vergelyk word met ’n paar nuwe vervangings. Die normale lewensduur van die trekkers is agt jaar. Ons oorskry dit steeds, maar het verbeter op die vorige jaar se gemiddelde. Die toestand van duur hoë-tegnologie-toerusting soos saadplanters, oesdorsmasjiene en gewasbesproeiingstoerusting wissel van gemiddeld tot swak. ’n Paar is onherstelbaar en vervanging kan nie bekostig word nie.

Alle groot onderhoudsprojekte van infrastruktuur sal oor verslag gedoen word deur die DVOW (Begrotingspos 10), omdat die begroting en alle prosesse by hulle berus. Geen ander groot onderhoudsprojekte is onderneem nie.

Die volledige lys infrastruktuuronderhoud bly langer as wat die beskikbare finansiering en kapasiteit kan doen en dit is ’n toenemende bron van kommer.

Die onderhoud van ander bate-items is onder beheer.

Geen groot kapitaalprojekte is onderneem nie.


Begrotingspos 1


Deel C:Bestuur

Inleiding 148

Risikobestuur 149

Bedrog en korrupsie 150

Minimalisering van belangebotsing 151

Gedragskode 152

Gesondheid-, veiligheid- en omgewingskwessies 153

Staande komitees 153

Skoor-besluite 154

Voorafgaande wysigings van ouditverslae 156

Interne beheereenheid 156

Interne oudit en ouditkomitees 157

Verslag van ouditkomitee 158



1. INLEIDING

Die departement beskou goeie korporatiewe bestuur as ’n onmisbare bousteen vir sukses. Goeie bestuur gaan wesenlik om doeltreffende leierskap en beliggaam alle prosesse en stelsels waarmee instellings bestuur en beheer en verantwoordelik gehou word. Bestuur is daarom ’n fundamentele element om te verseker dat staatsfinansies en -hulpbronne doeltreffend, bekwaam en ekonomies gebruik word.

Die departement het ’n goedgekeurde strategiese plan (wat die departement se beleidsvoorkeure, programme en projekplanne vir ’n vyfjaartydperk uiteensit) en ’n jaarlikse prestasieplan (wat uiteensit wat die departement van plan is om in die komende boekjaar en tydens die Mediumtermyn-bestedingsraamwerk (MTBR)) te doen om sy strategiese plan in werking te stel). Prestasie-aanwysers en teikens word gestel om die departement te help om sy doelwitte en mikpunte te verwerklik soos wat dit uiteengesit word in die jaarlikse prestasie- en strategiese planne.

Kwartaallikse prestasieverslae voorsien vorderingsopdaterings oor die inwerkingstelling van die departement se Jaarlikse Prestasieplan (JPP) met spesifieke verwysing na die monitering van lewering teenoor kwartaallikse prestasieteikens. Die voorafgaande geskied ingevolge Afdeling 5 van die nasionale Tesourie se regulasies en verseker dat finansiële en niefinansiële prestasie-inligting beplanning, begroting, inwerkingstellingsbestuur en verantwoordelik stut. Verslag word gedoen om deursigtigheid en beheer oor besteding te bevorder vir die ekonomiese, doeltreffende en bekwame gebruik van staatsbronne.

Met verwysing na die King III-verslag oor korporatiewe bestuur en artikels 38 tot 40 van die Wet op die Bestuur van Staatsfinansies, 1999 (Wet 1 van 1999), plaas dié departement ekstra klem op die verantwoordelikhede van die Rekenpligtige Beampte (RB) om te verseker dat sy inkomste, besteding, bates en laste doeltreffend en bekwaam bestuur word.

Die King III-verslag beklemtoon die rol van die interne oudit wat versekering voorsien oor bestuur, risikobestuur en beheerprosesse. Risiko-gebaseerde ouditering is daarom ’n sentrale fokus van King III. ’n Stelsel van interne oudit volgens die beheer en bestuur van die ouditkomitee is reeds ingestel. Die ouditkomitee is gevestig as ’n oorsigliggaam wat oorsig oor die interne oudit, eksterne oudit, finansiële verslagdoening, bestuur en risikobestuursprosesse voorsien. Die ouditkomitee het toepaslike formele opdragte aanvaar, terwyl die bedrywighede van interne oudits beheer word deur ’n toepaslike Handves vir Interne Oudits. Die departement het ’n gevestigde Ondernemingsrisiko-bestuurskomitee (ORBK). Die pligte van die ORBK word uiteengesit in sy formele opdrag.

’n Paar ander departementele strukture is ook ingestel en dra by tot die verbetering van bestuur. Dit sluit in ’n gevestigde (i) gesondheid-en-veiligheidskomitee, asook ’n veiligheid- en sekuriteitskomitee; (ii) departementele inligtingstegnologiekomitee (DITKOM) wat, onder meer, verantwoordelik is vir die bestuur van inligtingstegnologie; (iii) interne beheereenheid, wat finansiële nakomingsbestuursteun verleen en die bestuursverbeteringsplan vir die departement in stand hou; (iv) nakomingsmoniteringsfunksie met bestuur van die voorsieningsketting; en (v) bestuursprestasie-assesseringskomitee, wat toesig hou oor die assessering van prestasie wat betref die Bestuursprestasie-assesseringsinstrument wat die gehalte van bestuurspraktyke assesseer oor ’n omvattende spektrum bestuursterreine.

Hierbenewens het die departement besef dat eksterne onafhanklike evaluasies van spesifieke projekte en programme waarde kan toevoeg tot die inwerkingstelling en bestuursraamwerke deur dit te verstel om beter dienste te lewer aan die departement se kliënte. ’n Rollende departementele evaluasieplan vir drie jaar is ontwikkel en ingedien by die Departement van die Premier (wat die provinsiale koördineerder is). Dit dien as die departement se bydrae tot die provinsiale evalueringsplan wat deur die kabinet goedgekeur is. Die eerste drie evaluerings is voltooi en nog twee sal voltooi word teen die einde van Mei 2014. Nog tien evaluerings word beplan vir die 2014/15-boekjaar.


Begrotingspos 1


2. RISIKOBESTUUR

Die Rekenpligtige Beampte (RB) se verantwoordelikheid vir Ondernemingsrisikobestuur (ORB) spruit uit artikel 38 (1) (a) (i) van die WBSF wat vereis dat die RB vir ’n departement moet verseker dat die departement ’n doeltreffende, bekwame en deursigtige stelsel vir finansiële en risikobestuur en interne beheer het en handhaaf. Die RB van die Departement van Landbou aanvaar verantwoordelikheid vir die inwerkingstelling van die ORB ooreenkomstig die nasionale Tesourie se Staatsektor-risikobestuursraamwerk (SSRBR) met die ondersteuning van die Direktoraat: Ondernemingsrisikobestuur (D:ORM) in die Departement van die Premier. D:ORM voorsien ’n gesentraliseerde strategiese ondersteuningsdiens aan die departement.

Ter nakoming van die SSRBR en om risikobestuur binne die departement verder vas te lê, het die Wes-Kaapse Regering (WKR) ’n ORB-beleid aanvaar wat die WKR se algemene bedoeling met betrekking tot ORB uiteensit ter ondersteuning van sy visie: “Om die beste bestuurde streekregering in die wêreld te wees”.

Die departement het ’n goedgekeurde Risikobestuurstrategie asook ’n ORB-inwerkingstellingplan om op ’n gestruktureerde, koherente en sistematiese manier uitvoering te gee aan die ORB-beleid. Dit stel die departement in staat om sy departementele doelwitte, teikens en kernprestasie-aanwysers te behaal, om risiko-ingeligte besluitneming te verbeter en nakoming van toepaslike wetgewing te optimaliseer. Voorts beskryf dit die rolle en verantwoordelikhede van bestuurders en personeel in die vaslegging van risikobestuur in die departement en definieer die aktiverende wetgewing, standaarde, meganismes, instrumente en hulpbronne wat gebruik moet word om die ORB-plan te verwerklik.

In die oorsigtydperk het die departement sy risiko’s met betrekking tot sy strategiese en jaarlikse prestasieplan geassesseer. Risiko-assesserings word op strategiese en programvlak gedoen, terwyl risiko-registers gereeld hersien en geassesseer word. Die hersiening/assessering sluit in die identifikasie van nuwe en/of opkomende risiko’s, asook die assessering van risiko’s op ’n inherente en oorblywende grondslag (nadat mitigerende beheerstrategieë bedink en in werking gestel is) en die opstelling van risikobehandeling vir risiko’s wat ’n onaanvaarbare vlak dra.

Die departement het ’n Ondernemingsrisikobeheerkomitee (ORBKO) gestig wat die RB bystaan in die uitvoering van sy of haar respektiewe verantwoordelikhede wat risikobestuur betref. Die komitee werk met ’n goedgekeurde opdrag en voorsien bestuursoorsig oor die ganse stelsel van risikobestuur van die departement. Dit bekragtig, prioritiseer en beveel verder aan by die RB watter beduidende risiko’s gemitigeer word met ’n toepaslike reaksie/behandeling ten einde te voldoen aan die departementele strategiese doelwitte.

Die komitee bestaan uit gekose lede van die departement se senior bestuurspan. Soos wat volgens sy opdrag vereis word, behoort die komitee vier keer per jaar (kwartaalliks) te vergader. Die komitee se vergaderings tydens die boekjaar onder oorsig is soos volg bygewoon:

Lid PosisieGereëlde vergade-

ringsBygewoon

Me. Joyene Isaacs Rekenpligtige Beampte (Voorsitter) 3 3

Mnr. Dudley Adolph ADG: Landbou-ontwikkeling en Ondersteuningsdienste (Waarnemend) 3 3

Dr. Gininda Msiza HD: Veeartsenykundige Dienste 3 3

Dr. Ilse Trautmann HD: Navorsing en Tegnologie-ontwikkelingsdienste 3 2

Mnr. Marius Paulse HD: Gestruktureerde Landbou-onderwys en -Opleiding 3 3



Lid PosisieGereëlde vergade-

ringsBygewoon

Mnr. Mogale Sebopetsa HD: Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers (Waarnemend) 3 3

Me. Antonia Xaba HD: Landelike Ontwikkelingskoördinasie (Waarnemend) 3 2

Mnr. Floris Huysamer Hoof- Finansiële Beampte 3 3

Me. Rashidah Wentzel Direkteur: Bedryfsondersteuningsdienste 3 1

Mnr. Andre Roux Direkteur: Volhoubare Hulpbronbestuur 3 3

Me. Bongiswa Matoti Direkteur: Landbou- Ekonomiese Dienste 3 3

Me. Beulah Misrole (Bedank 30 Maart 2014) Direkteur: Ondernemingsrisikobestuur 3 0

Dr. Dirk Troskie Direkteur: Sakebeplanning en Strategie 3 2

Me. Petro van Rhyn Bestuurder: Kommunikasiedienste 3 3

Mnr. Werner van Zyl Bestuurder: Interne Beheer 3 3

Nota: K2 ORBKO-vergadering is nie gereël en gehou nie weens ander verpligtinge en prioriteite.

Die Ouditkomitee se verantwoordelikhede teenoor risikobestuur word beskryf in die Ouditkomitee se Handves. Die Ouditkomitee voorsien ’n onafhanklike oorsig van die departement se stelsel van risikobestuur. Die komitee word voorsien van kwartaallikse ORB-vorderingsverslae en departementele risikoprofiele en registers om hul onafhanklike oorsigrol uit te voer. Die Ouditkomitee se evaluering van die risikobestuursproses geskied in verhouding tot die vordering van inwerkingstelling van die departement se jaarlikse ORB-inwerkingstellingsplan en beduidende/strategiese risiko’s wat die departement en sy relevante risiko-reaksie-/-behandelingstrategieë in die gesig staar.

Terwyl dit toegegee word dat nie alle risiko’s uitgeskakel kan word nie, is dit goeie praktyk om te erken dat risikobestuur ’n onmisbare aktiveerder is vir die begeerde risikobestuurskultuur wat die WKR en die departement se pogings sal ondersteun om doelwitte te behaal, geleenthede te maksimaliseer en ongunstige gevolge te minimaliseer.

Terwyl groot vordering gemaak is met die institusionalisering van ORB sal die departement voortgaan om ORB vas te lê terwyl die rypheid van risiko’s toeneem. Tydens die laaste deel van die 2013/14-boekjaar is ’n risiko-rypheidassessering gedoen deur die D:ORB binne die Departement van die Premier (Korporatiewe Versekering). Die assessering het behels die vasstelling van die departementele risiko-rypheid teen ’n stel standaarde. Geassesseer teen die vorige rypheidsassessering (gedoen in 2012/13) het die departement se risiko-rypheid toegeneem.

Deur middel van die institusionalisering van ORB is “hernude” fokus geplaas op die monitering van prestasie. Dit sluit in gereelde monitering van prestasie teenoor vooraf bepaalde doelwitte ten einde herstellende maatreëls op ’n tydige manier te identifiseer en in werking te stel (om prestasie vol te hou en te verbeter). Departementele prestasie (teenoor vooraf bepaalde doelwitte) word ook kwartaalliks aan die Ouditkomitee gerapporteer.

3. BEDROG EN KORRUPSIE

Die WKR het ’n Teenkorrupsie-strategie aanvaar wat die provinsie se beleid van geen verdraagsaamheid nie teenoor bedrog en korrupsie bevestig. Die departement het ’n goedgekeurde Bedrogvoorkomingsbeleid en -plan wat inskakel by die Provinsiale Teenkorrupsie-strategie.


Begrotingspos 1


As deel van die Bedrogvoorkomingsplan is ’n inwerkingstellingsplan ontwikkel. Vordering teenoor beplande bedrywighede word kwartaalliks aan die ORBKO voorsien. Deur die jaar het die departement gefokus op ’n aantal kernfokusareas. Dit het ingesluit die uitrol van verskillende teenkorrupsie-inisiatiewe en ook die prestasie van ’n departementele bedrogrisiko-assessering in samewerking met die Forensiese Ondersoekeenheid (FOE).

Wat betref die aanmelding van onreëlmatighede bestaan ’n aantal doeltreffende, veelsoortige en anonieme kanale en meganismes om die aanmelding van vermeende bedrog, diefstal en korrupsie te bevorder en moontlik te maak. Dié kanale word in besonderhede beskryf in die provinsiale Teenkorrupsie-strategie en die departementele Bedrogvoorkomingsplan en sluit onder meer die volgende in:

• meld aan by bestuur; • meld direk aan by FOE; en• Nasionale Teenkorrupsie-blitslyn (NTKB) – 0800 701 701.

Ons beskerm werknemers wat vermeende bedrog, korrupsie en diefstal aanmeld as die openbaarmaking ’n beskermde openbaarmaking is (dit wil sê nie kwaadwillig is nie). Die geleentheid om anoniem te bly word toegestaan aan enigiemand wat graag dade van bedrog, diefstal en korrupsie wil aanmeld. Indien hulle dit persoonlik doen, word hul identiteit vertroulik gehou deur die persoon by wie hulle dit aanmeld.

Forensiese ondersoeke word steeds gebied deur die gedeelde FOE wat gekorporatiseer is in die Korporatiewe Dienste-eenheid (KDE) in die Departement van die Premier. Die FOE bedien alle departemente regoor die WKR en staan departemente by met die ondersoek, voorkoming en opsporing van bedrog, diefstal en korrupsieverwante voorvalle.

Elke bewering wat die FOE ontvang (óf regstreeks óf verwys deur die departement en/of ontvang van die NTKB) word aangeteken is ’n saakbestuurstelsel wat deur die FOE handhaaf word. Dit word gebruik as ’n bestuursinstrument om verslag te doen oor vordering met sake wat met die departement verband hou en sal statistieke oplewer vir die provinsie en die departement. Die departement handhaaf ook sy eie “saakbestuurstelsel” waardeur sake geregistreer word en vordering gemoniteer word.

Sodra bedrog of korrupsie bevestig word nadat ’n ondersoek voltooi is, word die betrokke werknemer wat aan dié dade meegedoen het aan ’n tugverhoor onderwerp. Indien die departement ’n verlies opgedoen het, word maatreëls om só ’n verlies te verhaal ingestel. Indien prima facie bewyse van misdaad voorts gevind word, word die saak by die Suid-Afrikaanse Polisiediens aangemeld. Veranderings/verbeterings word ook aangebring om die stelsel van interne beheer te verbeter waar dit nodig is.

4. MINIMALISERING VAN BELANGEBOTSING

’n Hoë standaard van professionele etiek moet in die staatsdiens bevorder en volgehou word. In hierdie verband word van alle lede van die Senior Bestuursdiens (SBD) vereis om aan die uitvoerende owerheid besonderhede van al hul belange bekend te maak in ooreenstemming met hoofstuk 3 van die Staatsdiensregulasies. Die doel van hoofstuk 3 is om alle belangebotsings te identifiseer sodat regverdige en billike administratiewe handeling van amptenare in senior posisies bevorder word. Dit sal help om die staatsdiens te beskerm teen optrede wat skadelik vir sy funksionering kan wees. Sulke openbaarmakings geskied jaarliks. Sou enige belangebotsing ontstaan, sal daarmee gehandel word ooreenkomstig die Staatsdiensregulasies en verwante voorskrifte.

Die gedragskode (GK) vir die staatsdiens en die gedragskode vir voorsieningskettingpraktisyns lê albei norme en standaarde neer om integriteit te bevorder en lei werknemers oor wat eties van hulle verwag word (sowel in hul individuele gedrag as in hul verhoudings met andere). Daar word van alle werknemers verwag om die GK vir die staatsdiens na te kom.



Wat betref voorsieningskettingbestuur word van alle lede van die bodbeoordelingskomitee, spesifikasiekomitee en evalueringskomitee vereis dat hulle alle belangebotsing wat kan bestaan sal verklaar (verklaring van vertroulikheid, onpartydigheid en belangebotsing). As ’n belangebotsing ontstaan, moet die komiteelid homself/haarself van die verrigtinge onttrek. Sou enige oortredings van die GK geïdentifiseer word, sal dit bestuur word ooreenkomstig die dissiplinêre kode en prosedures vir die staatsdiens.

Wat betref moontlike belangebotsing met voorsieningskettingbestuur word vereis van alle bieërs en voornemende bieërs wat van voorneme is om sake met die departement te bedryf om te registreer in die Wes-Kaapse Voorsienersdatabasis en om ’n verklaring van belang, bieër se vorige voorsieningskettingbestuurspraktyke en onafhanklike bodbepalingsvorm in te vul.

Die provinsiale Tesourie in samewerking met provinsiale departemente het reeds ’n proses ingestel waardeur moontlike belangebotsings geïdentifiseer kan word deur soortgelyke en vergelykbare inligting uit die Personeelsalarisstelsel (PERSAL) te vergelyk met inligting wat verskaf is deur voorsieners omtrent hul direkteurs, lede, aandeelhouers en werknemers. Sou enige moontlike belangebotsing geïdentifiseer kan word, word sulke gevalle verwys na die departemente vir “ondersoek” (om vas te stel of geïdentifiseerde werknemers betrokke was in die verkrygingsproses en om vas te stel of die werknemers die nodige goedkeuring het vir betalende werk buite die staatsdiens).

Wat betref “betalende” werk buite die staatsdiens (BWBS) word van werknemers vereis om aansoek te doen ooreenkomstig goedgekeurde provinsiale beleid wat BWBS reguleer. Alle aansoeke moet skriftelik wees en moet, onder meer, aandag gee aan die aard en omvang van betalende werk wat gedoen gaan word, waaronder die tye/ure van diens en verhouding daarvan (moontlike belangebotsing of areas van aandeel) tot die normale pligte wat die werknemer in die staatsdiens uitvoer. Sulke aansoeke is dan onderworpe aan hersiening. Waar nienakoming bespeur word, sal met sulke gevalle gehandel word ooreenkomstig met die beleid en waar toepaslik ingevolge die bepalings van die dissiplinêre kode en prosedures vir die staatsdiens.

Die departement het ook ’n goedgekeurde beleid oor geskenke (wat handel met sake wat verband hou met belangebotsing) wat spesifieke riglyne en prosedures vir die aanvaarding en verklaring van geskenke deur werknemers voorsien.

Soos wat in afdeling 3 hierbo aangedui word, het die departement ’n goedgekeurde Bedrogvoorkomingsbeleid en -plan. Een van die afdelings van die plan handel met belangebotsing soos wat in dié afdeling van die verslag bespreek word.

5. GEDRAGSKODE

Die gedragskode vir die staatsdiens, soos wat dit ingesluit is in hoofstuk 2 van die Staatsdiensregulasies, is die “aanvaarde” kode. Die gedragskode:

• lê norme en standaarde neer vir die bevordering van integriteit, en doeltreffende en bekwame dienslewering aan die publiek;

• voorsien ’n stel standaarde wat die gedrag beskryf wat ons van ons werknemers verwag; • lei werknemers met betrekking tot wat eties van hulle verwag word, sowel in hul individuele gedrag

as hul verhoudings met andere; en• vorm ’n integrale deel van die manier waarop ons daagliks werk.

Dit word van alle werknemers vereis om die gedragskode na te kom. Die kode word voorts versterk deur die gedragskode vir voorsieningskettingbestuurspraktisyns. Dit word van alle lede van bodkomitees en voorsieningskettingbestuurspraktisyns vereis om te erken dat hulle hulle sal neerlê by die gedragskode vir voorsieningskettingbestuurspraktisyns.


Begrotingspos 1


Dit word van alle nuwe werknemers vereis om induksie-opleiding te ondergaan en hulle word voorsien van die verklarende gids oor die gedragskode vir die staatsdiens. Die gids is ook op die departement se intranet geplaas, terwyl elemente van die gedragskode beklemtoon word tydens sessies oor bedrogbewusmaking.

Die dissiplinêre kode en prosedures vir die staatsdiens word gebruik om aanvaarbare gedrag te bevorder en om onaanvaarbare gedrag af te weer en reg te stel.

6. GESONDHEID-, VEILIGHEID- EN OMGEWINGSKWESSIES

Die gesondheid- en veiligheidsrisiko’s binne die departement wissel van kantoorvoorvalle tot meer ingewikkelde beroepsrisiko’s soos blootstelling aan chemikalieë en liggaamlike beserings. Die meeste werknemers is in administratiewe of raadgewende posisies en daarom is die risiko van blootstelling aan ernstige landboubedreigings en -gevare veel minder.

Die departement het hom beywer om nakoming van alle gesondheid- en veiligheidswetgewing, wetlike voorskrifte en geïnkorporeerde gedragskodes te verseker deur aanstelling ingevolge artikel 16(2) van afgevaardigdes, gesondheid- en veiligheidsverteenwoordigers, noodontruimingspersoneel, noodhulppersoneel en die vestiging van veiligheidskomitees en ’n sekuriteitskomitee.

Die departement het ook die nodigheid ingesien om beleide, programme en prosedures te ontwikkel, in werking te stel en vol te hou om te help met ’n groot sake-ontwrigting wat gelei het tot die ontwikkeling van die Sake-kontinuïteitsplan. Dié plan berei die stappe voor wat die departement in werking sal stel om stelsels te herwin en kontinuïteit van kritieke sakefunksies met minimale hulpbronne te verseker.

7. STAANDE KOMITEES

Datum van ver-gadering Komitee Onderwerp bespreek Aard van bespreking

23 Julie 2013 Staande Komitee oor Landbou en Omgewingsbeplan-ning

Voorligting deur die Departement van Landbou oor die veeartsenykundige dienste-eenheid met spesifieke verwysing na die werwing van personeel, verbetering van diagnostiese dienste en finansiering vir navorsing

Voorlegging aan die komitee

30 Julie 2013 Staande Komitee oor Landbou en Omgewingsbeplan-ning

Cape Nature en die Departement van Landbou sou die komitee inlig oor hul vordering met betrekking tot die bestuur van diere wat skade aanrig en die moniteringstelsels wat ingestel is, asook die doeltreffendheid van beheermaatreëls.


1 November 2013 Staande Komitee oor Openbare Rekenings

Jaarverslag van die Departement van Landbou

Bespreek en aanvaar. Besluite oor kwessies hieronder in 8 aangeteken

2 Desember 2013 Staande Komitee oor Landbou en Omgewingsbeplan-ning

Aangepaste skattings van die Departement van Landbou

Bespreek en aanvaar



Datum van ver-gadering Komitee Onderwerp bespreek Aard van bespreking

18 Februarie 2014 Staande Komitee oor Landbou en Omgewingsbeplan-ning

Voorligting deur die Departement van Landbou oor die volledige evaluasieverslag wat gedoen sal word oor die Marktoegangsprogram wat voltooi moet word in die 2013/14-boekjaar.


12 Maart 2014 Staande Komitee oor Landbou en Omgewingsbeplan-ning

Begrotingswetsontwerp: Begroting van die Departement van Landbou vir 2014/15

Bespreek en aanvaar

8. SKOOR-BESLUITE

Besluit nommer Onderwerp Besonderhede

Reaksie van die

departement

Opgelos (Ja/Nee)

1 (Inlei-dende kommen-taar)

Die komitee het kennis geneem van die Ouditeur-Generaal se ouditmening aangaande die departement se jaarlikse finansiële state, waarin ’n ongekwalifiseerde oudituitkoms met geen bevindings nie verkry is, en dat dit ’n verbetering was van die 2011/12-boekjaar toe die departement ’n ongekwalifiseerde ouditmening met bevindings ontvang het. Die komitee het die departement gelukgewens met die vordering wat dit in dié opsig gemaak het en vir sy toewyding om ’n skoon oudit in 2014 en verderaan te behaal. Dit het ingesluit die publisering van al die forensiese ondersoekgevalle wat ondersoek is in die jaar onder oorsig in sy Jaarverslag. Om dié toewyding te behaal en ’n agteruitgang in die uitkoms van die oudit te voorkom, moet die departement dringend en volhoubaar aandag gee aan alle kwessies wat die Ouditeur-Generaal, die Ouditkomitee en dié komitee opgehaal het. Die komitee het kennis geneem daarvan dat 100% van die hoë-risiko-areas deur die interne oudit gedek is, vergeleke met 39% verlede jaar. Die komitee het voorts kennis geneem dat al vier van die interne oudits wat in die boekjaar vir ouditering goedgekeur is, inderdaad voltooi is.

Soos gestel onder onderwerp

Kennis geneem en aanvaar

Ja


Begrotingspos 1


Besluit nommer Onderwerp Besonderhede

Reaksie van die

departement

Opgelos (Ja/Nee)

2 Die komitee het die departement bedank vir die publikasie van sy besluite, en stappe wat in dié opsig gedoen is, in sy Jaarverslag, maar het kennis geneem dat dit nie ’n akkurate weerspieëling was van die oorsigrol wat die komitee uitgeoefen het in die jaar onder oorsig nie.

Die departement behoort die komitee se inleidende kommentaar oor spesifiek dié departement, dié lys besluite en die lys van inligting wat die komitee aangevra het in alle toekomstige Jaarverslae te publiseer.

Dit sal gedoen word vanaf die 2013/14 -jaarverslag.

Ja

3 Die komitee het kennis geneem dat die departement ondersoeke na die oorbetaling van ministeriële bestuurders van verskillende departemente gekoördineer het, wat ’n aantal jaar terugdateer. Die departement het gemeen dat dié oorbetalings onbelangrik is vir die jaarlikse finansiële state.

Die departement moet die komitee inlig oor die vordering wat behaal is en/of die uitkomste van dié ondersoeke.

Moet gereël word deur Skoor.

Nee

4 Die komitee het kennis geneem dat van die totale getal van 156 teikens wat vir die jaar beplan is, 38 nie volledig behaal is in die jaar onder oorsig nie. Dit verteenwoordig 25% van die totale beplande teikens wat nie volledig behaal is in die jaar onder oorsig nie. Dit was hoofsaaklik weens beperkte menslike hulpbronne by die departement en omdat aanwysers en teikens aanvraaggedrewe en daarom onvoorspelbaar was.

Dié kwessie moet na die relevante staande komitee verwys word vir verdere monitering en evaluering met die departement.

Duur voort.Moet deur staande komitee gereël word.

Nee

5 Die komitee het kennis geneem dat een saak wat in Augustus 2011 aangemeld is, wat verband hou met beweerde finansiële onreëlmatighede teen ’n amptenaar weens finansiële wanbestuur van ’n inheemse boomprojek, steeds deur die provinsiale FOE ondersoek is.

Die departement en die FOE moet die komitee inlig oor die vordering wat behaal is en/of die uitkomste van dié ondersoeke.

Moet gereël word deur Skoor op ’n transversale vlak en dit moet gelei word deur Provinsiale Korpo-ratiewe Versekering.

Ja

6 Die Departement van Landbou moet die komitee voorsien van ’n uitvoerende opsomming wat betref die interne ouditverslae oor voedselsekerheid en klimaatsverandering wat plaasgevind het in die 2011/12-boekjaar, soos wat aangedui word op bladsy 108 van die departement se Jaarverslag.

Skriftelike uitvoerende opsomming sal ingedien word soos wat versoek is.

Skriftelike uitvoerende opsomming is ingedien.

Ja



9. VOORAFGAANDE WYSIGINGS VAN OUDITVERSLAE

Aard van kwalifikasie, ontkenning, ongunstige opinie en kwessies van

nienakoming

Boekjaar waarin dit die eerste keer

ontstaan het

Vordering gemaak met die oplossing van die kwessie

Van die totale getal van 155 teikens wat vir die jaar beplan is, is 38 nie volledig behaal in die jaar onder oorsig nie. Dit verteenwoordig 25% van die totale beplande teikens wat nie volledig behaal is in die jaar onder oorsig nie.

2012/13 Op ouditverslag. Voorouditsyfers toon dat van die 126 teikens wat beplan is, is 21 nie volkome behaal nie. Dit verteenwoordig 17% van die totale beplande teikens wat nie volledig behaal is nie.

Nie-nakoming met die aanstellingsproses 2010/11 Op Bestuursverslag. KDS moet op nie-nakoming verbeter

Voorkeurpunte nie korrek bereken nie – BGSEB-punte nie bygetel

2012/13 Opgelos

Naam van bieërs nie binne tien dae op geouditeerde se webtuiste geadverteer nie

2011/12 Opgelos

Botte nie binne tien dae gerapporteer ingevolge Praktyknota 6 van 2007/08 nie

2011/12 Opgelos

Interne oudit het nie inligtingstelsels geoudit nie

2012/13 Kry aandag

10. INTERNE BEHEEREENHEID

Die vestiging van ’n doeltreffende stelsel van interne beheer spruit uit artikel 38 van die WBSF. Interne beheer word in die breë gedefinieer as ’n proses wat onderneem word deur ’n instelling se Rekenpligtige Beampte, bestuur en ander personeel, wat ontwerp is om redelike versekering te voorsien wat betref die behaling van doelwitte. Dit sluit in alle prosesse en prosedures wat die bestuur in werking stel om te verseker dat inkomste, besteding, bates en laste doeltreffend en bekwaam bestuur word.

Die bestuur is verantwoordelik teenoor die Rekenpligtige Beampte vir die ontwerp, inwerkingstelling en monitering van die proses van interne beheer. Die interne beheereenheid vorm ’n integrale deel van die stelsel van interne beheer. Ten einde sy rol doeltreffend uit te voer, bewaar die interne beheereenheid ’n mate van onafhanklikheid van die ander finansiële bestuursbedrywighede, hoewel dit deel is van die organisatoriese struktuur van die kantoor van die finansiële hoofbeampte.

Deur die jaar het die eenheid die verbetering van finansiële bestuur ondersteun hoofsaaklik met behulp van:

• handhawing van die bestuursverbeteringsplan vir die departement; • leweringvanbestuursondersteuningvirfinansiëlenakoming;• maak aanbevelings vir verbetering van interne beheer; • opstelling van die bedrogvoorkomingsbeleid en -plan, asook die bestuur van die inwerkingstelling

van die bedrogvoorkomingsplan van die departement; • voorsiening van volledige sekretariële ondersteuning aan die Ondernemingsrisiko-bestuurskomitee; • lewering van advies/ondersteuning met risikobestuur- en bedrogverwante kwessies; en • lewering van ondersteuning ten opsigte van die Bestuursprestasie-assesseringsinstrument (BPAI).

Die organisatoriese struktuur van finansiële bestuur, wat die interne beheereenheid insluit, word tans geëvalueer. Die evaluasie sal na verwagting in die 2014/15-boekjaar voltooi word.


Begrotingspos 1


11. INTERNE OUDIT EN OUDITKOMITEES

Interne Oudit voorsien aan die bestuur onafhanklike, objektiewe versekering en konsultasiedienste wat ontwerp is om waarde toe te voeg en deurgaans die bedrywighede van die departement te verbeter. Dit behoort die departement by te staan om sy doelwitte te behaal deur ’n sistematiese, gedissiplineerde benadering te lewer wat die doeltreffendheid van bestuur, risikobestuur en beheerprosesse evalueer en verbeter. Die volgende kernbedrywighede word in dié opsig uitgevoer:

• Assesseer en lewer toepaslike aanbevelings vir die verbetering van die bestuursproses om die de-partement se doelwitte te behaal;

• Evalueer die toereikendheid en doeltreffendheid en dra by tot die verbetering van die risikobestu-ursproses;

• Staan die Rekenpligtige Beampte by in die handhawing van doeltreffende en bekwame beheer-middels deur daardie beheermiddels te evalueer om hul doeltreffendheid en bekwaamheid vas te stel, en deur aanbevelings vir verbetering te ontwikkel.

Interne ouditwerk wat in die jaar onder oorsig vir die departement voltooi is, het ingesluit agt versekeringsafsprake. Die besonderhede van dié afsprake is ingesluit in die Ouditkomitee se verslag.

Die Ouditkomitee is in die lewe geroep as ’n oorsigliggaam, wat onafhanklike oorsig oor bestuur, risikobestuur en beheerprosesse in die departement voorsien. Dit sluit in oorsigverantwoordelikhede wat verband hou met:

• Interne ouditfunksie; • Eksterne ouditfunksie soos uitgevoer deur die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika – Ogsa;• Departementele boekhouding en verslagdoening; • Departementele boekhoudingbeleide; • Oorsig van Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika se bestuurs- en ouditverslae; • Oorsig van departementele in-jaar-monitering; • Departementele risikobestuur; • Interne beheer; • Voorafbepaalde doelwitte; en • Etiek en forensiese ondersoeke.

Die tabel hieronder maak relevante inligting oor die ouditkomiteelede bekend:

Naam Kwalifikasies Intern of ekstern

Indien intern, posisie in die departement

Datum aangestel

Datum bedank

Getal vergaderings

bygewoon

Me. Judy Gunther

CIA; CRMA; AGA; DipTech CA; BCompt

Ekstern NVT 01 Januarie 2013 NVT 8

Mnr. Ronnie Kingwill CA(SA); Ekstern NVT 01 Januarie

2013 NVT 8

Mnr. Burton van Staaden

CA(SA); BCom (Honneurs) Ekstern NVT 01 Januarie

2012 NVT 8

Mnr. Kerry Larkin

CRMA; CCSA; CIA; BCompt; ND:FIS Ekstern NVT 01 Januarie

2013 NVT 5

Mnr. Francois Barnard

MComm (Belasting); CA(SA); BCompt (Honneurs); BProc

Ekstern NVT 01 Januarie 2013 NVT 8



12. VERSLAG VAN OUDITKOMITEE

Dit verskaf ons genoeë om ons verslag vir die boekjaar geëindig 31 Maart 2014 aan te bied.

Ouditkomitee-verantwoordelikheid

Die Ouditkomitee rapporteer dat hy sy verantwoordelikhede nagekom het wat spruit uit artikel 38 (1) (a) (ii) van die Wet op die Bestuur van Staatsfinansies en Tesourieregulasie 3.1.13. Die ouditkomitee rapporteer ook dat hy ’n toepaslike formele opdrag (goedgekeur op 11 September 2013) as sy Ouditkomitee-opdrag aanvaar het en sy sake in ooreenstemming met dié handves gereguleer het en al sy verantwoordelikhede nagekom het soos wat dit daarin bevat word.

Die doeltreffendheid van interne beheer

Die interne oudit het ’n risiko-gebaseerde benadering gevolg vir die beplanning van ouditwerk.

Die volgende interne ouditwerk is beplan en voltooi in die jaar onder oorsig:

• Hoër Onderwys en Opleiding (HOO) en Verdere Onderwys en Opleiding (VOO)

• LandCare

• Batebestuur

• Tussentydsefinansiëlestate–gesondheidsoorsig

• Oordragbetalings

• Plaaswerker-ontwikkeling

• Voorsieningskettingbestuur – Bodadministrasie

• Voorsieningskettingbestuur–Aanskaffing

Die terreine vir verbetering wat die interne oudit tydens die uitvoering van hul werk opgelet het, is soos volg:

• Plaaswerker-ontwikkeling – Formaliseer en stel standaard-bedryfsprosedures in werking wat ver-band hou met plaaswerkerhuishoudingopnames.

• State van Verdere Onderwys en Opleiding – Opdrag vir die leerplankomitees moet verbeter word.

Die bestuur het ingestem tot korrektiewe optrede en die inwerkingstelling daarvan word deur die Ouditkomitee gemonitor.

Die Ouditkomitee het die werk van die interne oudit oorweeg, asook die versekering wat gelewer is deur die verskillende ander versekeringsvoorsieners soos die bestuur, die interne beheereenheid, die eenheid vir ondernemingsrisikobestuur, tesourie en eksterne oudit, en niks het onder ons aandag gekom wat ’n wesenlike ineenstorting van die interne beheerstelsels in die departement sou aandui nie.

In-die-jaar-bestuur en kwartaallikse prestasieverslae

Die departement het maandeliks en kwartaalliks aan die tesourie verslag gedoen soos wat dit vereis word deur die WBSF.

Die Ouditkomitee is tevrede met die inhoud en gehalte van die kwartaallikse finansiële en prestasieverslae, wat berei en uitgereik is deur die Rekenpligtige Beampte van die departement in die jaar onder oorsig

Beoordeling van finansiële state

Die Ouditkomitee het:

• diegeouditeerdejaarlikefinansiëlestatesooswatditindiejaarverslagaangebiedword,hersienen bespreek met die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika en die Rekenpligtige Beampte;

• die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika se Bestuursverslag en die bestuur se reaksie daarop hersien;

• veranderingsaanboekhoudingsbeleideen-praktykehersiensooswatditindiejaarliksefinansiëlestate vermeld is;


Begrotingspos 1


• die departement se prosesse vir nakoming van wetlike en regulatoriese voorskrifte hersien;

• die inligting oor voorafbepaalde doelwitte hersien soos wat gerapporteer word in die Jaarverslag;

• wesenlike aanpassings hersien wat uit die oudit van die departement gevolg het; en

• waarvantoepassingveranderingsaandietussentydsefinansiëlestateaanbeveelsooswatdiedepartement dit voorgelê het vir die ses maande wat 30 September 2013 geëindig het.

Interne oudit

Vakatures binne die interne ouditstrukture geniet voortgaande aandag en goeie vordering word gemaak om die gefinansierde vakatures te vul.

Daar was geen onafgehandelde interne ouditbevindings nie.

Risikobestuur

Die departement het volle verantwoordelikheid en eienaarskap aanvaar vir die inwerkingstelling van die Ondernemingsrisikobestuur (ORB). Die risikoverslae word hersien en bygewerk op ’n kwartaallikse grondslag deur die bestuur en die Ouditkomitee hou toesig daaroor. Die uitdaging bly om die ORB regdeur die departement te institusionaliseer. Die Ouditkomitee het kennis geneem van die opkomende risiko’s en sal dit op ’n gereelde grondslag monitor.

Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika se verslag

• Die Ouditkomitee stem saam met en aanvaar die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika se opinie oor diejaarliksefinansiëlestateenstelvoordatdiegeouditeerdejaarliksefinansiëlestateaanvaarensaamgelees word met die verslag van die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika.

• Die Ouditkomitee het vergader met die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika en die departement om te verseker dat daar geen onafgehandelde kwessies is wat uit die regulatoriese oudit spruit nie.

• Die Ouditkomitee het die departement se uitvoeringsplan hersien vir ouditkwessies wat in die vo-rige jaar op ’n kwartaallikse grondslag ter sprake gebring is en is tevrede dat die sake voldoende opgelos is.

• DieOuditkomiteehetaanbeveeldatdie jaarliksefinansiëlestateop11Augustus2014deurdieRekenpligtige Beampte goedgekeur word.

Waardering

Die Ouditkomitee spreek graag sy waardering uit teenoor die bestuur van die departement, die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika en die interne ouditeenheid vir die samewerking en inligting wat hulle voorsien het wat ons in staat gestel het om hierdie verslag op te stel.

_________________Me. Judy GuntherVoorsitter van die Ekonomiese Groepsoudit Departement van LandbouDatum: 15 Augustus 2014



Deel D:Menslike Hulpbronbestuur

Wetgewing wat menslike hulpbronbestuur beheer 161

Inleiding 162

Menslike hulpbron-oorsigstatistieke 167


Begrotingspos 1


1. WETGEWING WAT MENSLIKE HULPBRONBESTUUR BEHEER

Die inligting wat in dié deel voorsien word, word voorgeskryf deur die Staatsdiens-regulasies (Hoofstuk 1, Deel III J.3 en J.4).

Behalwe die Staatsdiensregulasies, 2001 (soos gewysig op 30 Julie 2012), beheer die volgende voorskrifte menslike hulpbronbestuur binne die staatsdiens:

• Die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 • Staatsdienswet, 1994 (Wet 103 van 1994) soos gewysig deur Wet 30 van 2007

Om te voorsien vir die organisering en administrasie van die staatsdiens van die republiek, die regulering van diensvoorwaardes, ampstermyne, dissipline, aftrede en ontslag van lede van die staatsdiens en kwessies wat hiermee verband hou.

• Wet op Beroepsgesondheid en -Veiligheid, 1993 (Wet 85 van 1993)

Om te voorsien vir die gesondheid en veiligheid van persone by die werk en vir die gesondheid en veiligheid van persone in verband met die gebruik van toerusting en masjinerie; die beskerming van persone buiten die persone wat werk teen gevare vir gesondheid en veiligheid wat voortvloei uit of in verband staan met die bedrywighede van persone aan die werk; om ’n adviesraad te vestig vir beroepsgesondheid en -veiligheid; en om te voorsien vir sake wat hiermee verband hou.

• Arbeidsbetrekkinge-wet, 1995 (Wet 66 van 1995)

Om die werkgewer te reguleer en te lei in die erkenning en uitvoering van sy rol in die bewerkstelliging van arbeidsvrede en die demokratisering van die werkplek.

• Wet op Basiese Diensvoorwaardes, 1997 (Wet 75 van 1997)

Om uitvoering te gee aan die reg op billike arbeidspraktyke waarna verwys word in artikel 23(1) van die Grondwet deur die vestiging van en voorsiening vir die regulering van basiese diensvoorwaardes; en om daardeur die verpligtinge van die Republiek as ’n lidstaat van die Internasionale Arbeidsorganisasie na te kom; en om te voorsien vir sake wat daarmee verband hou.

• Wet op Vaardigheidsontwikkeling, 1998 (Wet 97 van 1998)

Om ’n institusionele raamwerk te voorsien om nasionale, sektorale en werkplek-strategieë te bedink en in werking te stel om die vaardighede van die Suid-Afrikaanse arbeidsmag te ontwikkel en te verbeter; om daardie strategieë te integreer binne die Nasionale Kwalifikasies-raamwerk (NKR) wat beoog word in die Wet op die Suid-Afrikaanse Kwalifikasies-owerheid, 1995; om voorsiening te maak vir leerlingskappe wat lei tot erkende beroepskwalifikasies; om voorsiening te maak vir die finansiering van vaardigheidsontwikkeling deur middel van ’n heffingstoelae-skema en ’n Nasionale Vaardighede-fonds; om voorsiening te maak vir en indiensnemingsdienste te reguleer; en om voorsiening te maak vir sake wat daarmee verband hou.

• Diensbillikheidswet, 1998 (Wet 55 van 1998)

Om gelykheid te bevorder, onbillike diskriminasie in indiensneming uit te skakel en om die inwerkingstelling van diensbillikheidsmaatreëls te verseker om die uitwerkinge van diskriminasie reg te stel; om ’n diverse en doeltreffende werkmag te behaal wat in die breë verteenwoordigend is van die bevolkingsamestelling van die provinsie.

• Wet op die Bestuur van Staatsfinansies, 1999 (Wet 1 van 1999)

Om finansiële bestuur in die nasionale regering en provinsiale regerings te reguleer; om te verseker dat alle inkomste, besteding, bates en laste van dié regerings doeltreffend en bekwaam bestuur word; om voorsiening te maak vir die verantwoordelikhede van persone aan wie die finansiële bestuur in dié regerings toevertrou is; en om voorsiening te maak vir sake wat daarmee verband hou.



• Wet op Vaardigheidsontwikkelingsheffing, 1999 (Wet 9 van 1999)

Om aan enige werknemer in die staatsdiens in die nasionale of provinsiale regeringsfeer vrystelling te verleen van die betaling van ’n vaardigheidsontwikkelingsheffing; en vir vrystelling van sake wat daarmee verband hou.

• Wet op die Bevordering van Toegang tot Inligting, 2000 (Wet 2 van 2000)

Om uitvoering te gee aan die konstitusionele reg van toegang tot enige inligting wat die staat hou en enige inligting wat ’n ander persoon hou en wat vereis word vir die uitoefening of beskerming van enige regte; en om voorsiening te maak vir sake wat daarmee verband hou.

• Wet op die Bevordering van Administratiewe Geregtigheid, 2000 (Wet 3 van 2000) (PAJA)

Om uitvoering te gee aan die reg op administratiewe optrede wat wettig, redelik en prosedureel billik is, en op die reg op geskrewe redes vir administratiewe optrede soos wat beoog word in artikel 33 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996; en om voorsiening te maak vir sake wat bykomstig hiertoe is.

2. INLEIDING

Die waarde van mensekapitaal in die departement

Ons mense is die belangrikste bydraers tot die prestasies van die departement en van die suksesse van die Wes-Kaapse regering (WKR). Uitmuntende diens is afhanklik van die welstand van ons organisasie en sy mense. Daarom doen ons die volgende:

• waardeer mense wat met integriteit optree, en wat betrokke, sorgsaam, bevoeg, verantwoordelik en deelnemend is;

• beskou mensebestuur as almal se verantwoordelikheid;

• baseer die bestuur van ons mense op die beginsels van waardigheid, respek, deursigtigheid en billikheid;

• groei, ontwikkel, bemagtig en stel ons mense in staat om hul volle potensiaal te bereik en te ge-bruik; en

• aanvaar diversiteit en koester ’n diepe respek vir mekaar se kultuur, individualiteit, taal, waardes en oortuigings.

Oorsig van menslike hulpbronsake

Mense is ’n kernelement in die behaling van die strategiese doelwitte van die departement. Menslike hulpbronbeplanning is daarom daarop gemik om te verseker dat die departement altyd die regte mense met die regte vaardighede op die regte plek en regte tyd het.

Dit is binne hierdie konteks dat die departement se nuwe strategiese Menslike Hulpbron (MH)-plan (vorige plan het verval op 31 Maart 2013) ontwikkel en in werking gestel is vir die tydperk 1 April 2013 tot 31 Maart 2018. Die MH-plan word jaarliks hersien om vas te stel of die strategiese doelwitte van menslike hulpbronne steeds geldig is, en of dit aandag gee aan die menslike hulpbron-prioriteite in die departement. Halfjaarlikse vorderingsverslae het die inwerkingstelling van die kernbedrywighede gemonitor wat vervat word in die MH-plan. Dit is ingedien by die Departement vir die Staatsdiens en Administrasie (DSDA) soos wat gelas is.

Met behulp van werksmagbeplanning het die departement die huidige en toekomstige menslike hulpbronbehoeftes geïdentifiseer en die aandag gevestig op die moontlike uitdagings wat ’n impak kan hê op die behaling van die departement se strategiese doelwitte.


Begrotingspos 1


Stel menslike hulpbronprioriteite vir die jaar onder oorsig en die uitwerking van dié prioriteite

Ná ’n analise van die huidige werksmagprofiel en die toekomstige aanvraag is die volgende menslike hulpbronprioriteite geïdentifiseer:

Nommer MH-prioriteit Impak

1 Werwing/Voorsiening (waaronder omset, vakaturekoers, werwing en keuring, opvolgingsbeplanning, maatreëls vir aantrekking en behoud)

Vakatures gevul met die regte en geskikte aanstellings op die regte tyd en binne die voorgeskrewe/ooreengekome tydsraamwerke

2 Opleiding en ontwikkeling (waaronder die ontwikkeling van individuele vaardighede asook kritieke en skaars vaardighede)

Doelgerigte opleiding en ontwikkeling om aandag te gee aan die vereistes vir werkgewer-, kliënt- en taakbehoeftes

3 Diensbillikheid (waaronder verteenwoordigendheid wat betref geslag, jeug, mense met gestremdhede en aangewese groepe)

’n Verteenwoordigende personeelsamestelling op alle beroepsvlakke

4 Waardes, etiek en organisatoriese kultuur (waaronder werknemerwelstand, gesondheid en veiligheid, arbeidskwessies, aansporings, opnames/assesserings en inligtingsdeling)

Gesonde, ingeligte en tevrede personeel

5 Organisatoriese ontwerp (waaronder werkevaluering en kwessies wat verband hou met die fasilitering en/of uitvoering van menslike hulpbronfunksies)

Toepaslike en relevante funksionele struktuur en instellingVerbeterde organisatoriese prestasie

Raamwerk vir werksmagbeplanning en kernstrategieë om ’n geskoolde en vaardige werksmag te lok en te werf

Sonder mense kan die departement nie ’n optimale diens lewer nie, en sonder ’n voldoende begroting kan dit nie mense werf, ontwikkel of behou wat nodig is om optimale dienste te lewer nie.

Die uitdagings wat die departement in die gesig staar is geïdentifiseer. Dié uitdagings het aandag gekry deur die kernbedrywighede te identifiseer wat in die aksieplan opgeneem is.

Die volgende is die kernbedrywighede soos wat dit in die aksieplan uiteengesit word:

MH-prioriteit

(Nommer soos bo)

Kernaktiwiteite

1

Werwing/ PersoneelvoorsieningBevolk instelling

• Ontwikkel en voer planne uit om die infasering moontlik te maak van die vul van vakatures oor ’n tydperk van drie jaar.

• Korporatiewe Dienstesentrum (KDS) moet ’n analise doen van die werwingsproses om knelpunte teidentifiseerenoptelos.

• KDS moet maatreëls instel om die omkeertyd vir die vul van permanente poste te verminder en moet lynbestuurders bevoeg maak in werwing.

• Stel die redes vas vir die hoë omset onder swart werknemers – verbind dit met Diensbillikheidsplan (DBP).



MH-prioriteit

(Nommer soos bo)

Kernaktiwiteite

1Opvolgingsbeplanning

• Die KDS moet dit oorweeg om ’n transversale riglyn/raamwerk op te stel wat betref opvolgingsbeplanning.

1

Stappe om skaars/kritieke vaardighede te behou en institusionele geheue te bewaar• Sit die stappe in die Werwings- en Behoudbeleid van die departement voort wat gemik is op die

vermindering van verlatings. • Stel ’n nie-geldelike beloningstelsel in werking en brei dit uit as ’n aanmoedigingskema vir hoë

presteerders en personeel met spesiale vaardighede. • Verbeter maatreëls om personeel binne die skaars beroepsgroepe te werf en te behou wat tans

uitgesluitwordvandiehuidigeBeroepspesifiekeBedelings(BSB’s).• Stel praktyke soos werkvolging en mentorskap van jonger werknemers in werking om onder meer

’n verlies van institusionele geheue teen te werk.• Stel maatreëls in werking of behou dit om vaardighede te lok, ontwikkel, oor te dra en te behou

(deur byvoorbeeld mentorskap, beurse, internskappe en leerlingskappe) wat gemik is op “veeartsenykundige dienste” en “landbou-raadgewer”, en ook om aandag te gee aan die kern-, kritiekeenskaarsvaardighedesooswatditintabelle7,8en9geïdentifiseerword.

• Ontwikkel Standaard-bedryfsprosedures (SBP’s) vir alle werkprosesse ten einde kennis en geheue van werkprosesse en werkmetodologieë te institusionaliseer.

• Ondersoek die konsep van die instelling van ’n verlatingsmetgesel om personeellede te begelei voor die amptelike datum van bedanking ten einde laasgenoemde se netwerke, beskikbare inligting, oordraagbare kennis ensovoorts vas te stel.

• Die KDS moet die verlatingsonderhoudproses ondersoek ten einde sy geloofwaardigheid te verbeter,insluitenddieidentifikasievanverlorevaardighede.

• Verseker dat verlatingsonderhoude in alle gevalle gevoer word om redes vas te stel waarom werknemers die departement verlaat.

1

Besoek indiensnemingsprofiel weer en wysig PERSAL• Verminder of faseer die oortollige personeel in die instelling uit. • Faseerkontrakaanstellingsuit(buitenseisoenale,projekspesifiekeenbykomendeaanstellingstot

die instelling). • WysigPERSALsodatditnetuitpermanentgefinansierdepostebestaan.

2

Opleiding en ontwikkelingBevorder ontwikkeling van mensekapitaal

Stel die volgende opleidingsintervensies in werking:• Departement moet uitvoering gee aan sy Mensekapitaal-ontwikkelingstrategie deur

internskapprogram, beurse vir kritieke en skaars vaardighede en program vir jong professionele persone.

• Beding opleidingsessies wat aan departementele personeel gewy is. • Stelkomponentspesifiekeopleidingenvaardigheidsontwikkeling(seminare,slypskole)inwerking,

plus voortgaande leersessies as kwartaallikse gebeurtenisse binne komponente.• Doen opleiding in kritieke vaardighede/bevoegdhede. • Bevorder die bestuur/kennis van diversiteit, dit wil sê kennis van kulturele verskille en vaardigheid in

al drie tale.


Begrotingspos 1


MH-prioriteit

(Nommer soos bo)

Kernaktiwiteite

2

Verken en stel die volgende inisiatiewe in werking:• DieProvinsialeOpleidingsinstituut(POI)moetdiegeïdentifiseerdekernbevoegdhedeinsy

medium- tot langtermynbeplanning insluit. • Herstel en fasiliteer of bied die verpligte leerareas weer aan. • Alternatieweopleidingenontwikkelingsfinansieringsmodelle.• Kapasiteitsbou – memorandums van verstandhouding (MVV’s) met tersiêre instellings, spesiale

beurse en mentorskap van nagraadse studente deur spesialis-wetenskaplikes. • Opleidingsbeleid: Elke werknemer moet, in ’n twee- tot driejaarsiklus, ’n voorafbepaalde getal

opleidingsdae en/of opleiding ter waarde van ’n voorafbepaalde hoeveelheid bywoon. • Stel ’n gestruktureerde werksgeoriënteerde induksieprogram in werking.

2

Verbeter integriteit van data• Ondersoek moontlikheid van toevoegings tot PERMIS, wat insluit voorsiening om vordering met

opleiding aan te teken.• HersienPERSALmetbeskikbareinligtingoorkwalifikasies.• Sitdieprosesvanverifikasievankwalifikasiesvoort.• Sit die projek voort wat betref die inwerkingstelling van Geïntegreerde Finansiële Bestuurstelsels

(GFBS) vir menslike hulpbronne in die WKR.• Doen ’n intervensie in data-integriteit deur die KDS.

3

DiensbillikheidPrioritiseer en vul poste ooreenkomstig DB-planne en -teikens

• Nakoming van gestelde DB-doelwitte en teikens, soos volgens die DBP, asook nasionale teikens van 50% vir vroue in senior bestuursdienste (SBD) en 2% vir mense met gestremdhede (MMG), binnediebeperkingsvan’ntekortaanwiskunde-enwetenskapkwalifikasiesen’ntekortaangefinansierdeposte.

• Geteikende werwing moet gedoen word (hoewel nie tot die nadeel van dienslewering nie) omtevoldoenaandienumeriesedoelwittebinnedieDBP,spesifiekomaandagtegeeaanonderverteenwoordiging van vroue in SBP en onderverteenwoordigde groepe in die algemeen.

• Stel die regstellende-aksie-maatreëls aktief in werking soos vervat in die DBP (2012-2017) van die departement.

3

Ontwikkel/stel DB-beleid en spesifieke maatreëls in werking• Stel strategiese raamwerke vir werktoegang (gestremdheid) en geslagsgelykheid in werking en

doen verslag daaroor. • Buigsame werkplek-praktyke om vroue in indiensneming te ondersteun. • KDS moet ’n opleidingsintervensie voorsien of moontlik maak wat op vroue en Afrikane op

middelbestuursvlakke gemik is om ’n poel van geskikte kandidate te skep vir die vul van senior bestuursposte.

• Stel opvolgingsbeplanning in werking op middelbestuursdiens (MBD)-vlakke sodat MMG’s geskik is vir hoër bevorderingsposte in die bestuur wanneer ’n vakature ontstaan.

• PostemoetgeïdentifiseerwordwatvirspesifiekMMG’sgeadverteermoetword.• Teiken werknemers van aangewese groepe vir funksionele opleiding en deeltydse beurse om hul

huidige vaardighede en bevoegdhede te verbeter. • Spesiale ontwikkelingsprogramme vir aangewese groepe, net vir vaardighede waaraan daar ’n

tekort is, byvoorbeeld landbou-ingenieurs, landbouveeartse en landbou-ekonome.



MH-prioriteit

(Nommer soos bo)

Kernaktiwiteite

4

Waardes, etiek en organisatoriese kultuurBevorder personeelgesondheid en welstand

• Bewustheid-, kommunikasie- en inligtingsveldtog oor siekverlof moet voortgesit word. • Bestuurders moet algemene welstand bemark en bevorder tydens welstandprogramme (wat

griepinspuitings kan insluit om te help om die hoë voorkoms van gewone siekverlof vir griep en siektes wat met verkoue verband hou te minimaliseer).

• Monitor werknemers se gebruik van siekverlof en die uitwerking daarvan op produktiwiteit, maak personeel bewus van die voorskrifte wat geld vir gewone verlof, siekverlof en ongeskiktheidsverlof, terwylhullegesensitiseerwordvirdiefinansiëleimplikasies.

4

Bou/hou konstruktiewe eksterne en interne verhoudings vol• Sit die sesweeklikse brief aan die SG: KDS voort wat betref die opvolging van MH-gevalle/kwessies

of direkte kommunikasie met hoofde van eenhede by die KDS. • Verbeter verhoudingsbestuur tussen KDS en departement oor MH-kwessies. • Beding toepaslike en gereelde diensintervensies van die Direktoraat Organisatoriese Gedrag in

die Departement van die Premier. • Werf insette en terugvoering as deel van interne en eksterne inisiatiewe om diens en verhoudings

te verbeter.• Doen personeel- en kliënttevredenheidsopnames. • Gereelde kommunikasie en die jongste nuus aan personeel oor kwessies van beduidende belang

binne die departement en/of wat die personeel raak. • Sit onderhandelings voort om vriendskaplike ooreenkomste as ’n wen-wen-oplossing te kry vir die

kwessie van personeel wat nie geplaas is nie, of vir albei partye. • Ondersteun werknemers wat geskik is vir aftrede ingevolge DG&WP.

5

Organisatoriese OntwerpBevolk en hersien struktuur ooreenkomstig diensleweringsmandate en -agendas

• Reël geld vir infasering van 2011 se aanbevelings oor organisatoriese ontwerp (OO) en ook die verwagte opleidingsondernemings.

• Verkry geld vir nuwe kritieke navorsings- en tegniese poste. • OO-ondersoek/-hersiening/-herwaardering van strukture. • Hersieningvan2011-OO-aanbevelingsbinnespesifiekekomponenteteenoorbykomende

nasionale en provinsiale strategiese agendas. • OO moet die personeelimplikasies van die NOP-verwagtinge vir die departement assesseer.

Daar word verwag dat departementele bestuur en die KDS gesamentlike verantwoordelikheid sal aanvaar vir die uitvoering van die aksieplanne, asook verantwoordelikheid vir die lewering van die nodige uitkomste.

Bestuursraamwerk vir werknemersprestasie

Een van die hoekstene van die Bestuurstelsel vir Personeelprestasie is die basiese vereiste dat alle werknemers verplig is om te doen wat van hulle verwag word. Dié verwagtinge en die vereiste prestasiestandaarde word gekonkretiseer met behulp van werkbeskrywings, prestasie-ooreenkomste, sakeplanne en/of diensvlakooreenkomste. Belonings en aansporings word daarom net toegestaan vir werk wat kwalitatief en kwantitatief werk oortref waarvoor werknemers vergoed word.

Werknemers wat benoem word vir prestasiebonusse word geassesseer deur modereringspanele, wat dan die bewyse van uitstaande prestasie ondersoek. Daar word egter van onderpresterende personeellede vereis om die aksies te voltooi wat in die prestasieverbeteringsplan bepaal word. Dit word deeglik gemonitor om volkome nakoming van aanvaarbare prestasiestandaarde te verseker.

Die raamwerk wil ook graag ’n positiewe werkplekkultuur bevorder wat formele en informele besprekings


Begrotingspos 1


oor prestasiegehalte, praktykleiding en voortdurende individuele verbetering aanmoedig. Dié stelsel stel die raamwerk waarbinne sowel die werkgewer as die werknemer hul doelwitte en teikens gelyk kan verwerklik om die behaling van PSD 12 te verseker, naamlik “om die beste bestuurde streekregering ter wêreld te wees”.

Welstand van werknemers

Die ontwikkeling van ’n welstandkultuur in die departement is van strategiese belang om te verseker dat werknemers optimale vlakke van prestasie behaal terwyl hulle voel dat vir hulle gesorg word en dat hulle ondersteun word in die werkkonteks. Die Wes-Kaapse regering se transversale Werknemergesondheid- en Welstandprogram (WGWP) volg ’n holistiese benadering tot die welstand van werknemers en is grootliks voorkomend van aard. Dit bied sowel primêre as sekondêre dienste. Die WGWP word gemonitor deur die departement met behulp van maandelikse gebruikmakingsverslae vir primêre dienste 24/7/365 (telefoniese beradingsdiens, aanlyn-e-Care-diens en aanmelding) en sekondêre dienste (berading van aangesig tot aangesig, trauma- en kritieke voorvalle, opleiding en geteikende intervensie, uitvoerende afrigting, voorspraak). ’n Kwartaallikse verslag word berei deur die Direktoraat: Organisatoriese Gedrag binne die KDS wat ’n neigingsanalise van gebruikmaking voorsien, risiko-identifikasie en die impak daarvan op produktiwiteit. Voorts is voortgaande verslagdoening aan die Departement vir die Staatsdiens en Administrasie (DSDA) ’n vereiste en sulke verslagdoening fokus op vier terreine, naamlik MIV/vigs, gesondheid en produktiwiteit, welstandbestuur en risiko’s vir veiligheid en ’n gesonde omgewing, en gehaltebestuur (SHERQ).

3. MENSLIKE HULPBRON-OORSIGSTATISTIEKE

3.1 PERSONEELVERWANTE BESTEDING

Die volgende tabelle som die finale geouditeerde besteding volgens program (Tabel 3.1.1) en volgens salarisgroepe (Tabel 3.1.2) op. Dit voorsien spesifiek ’n aanduiding van die bedrag wat aan personeel bestee is in terme van elkeen van die programme of salarisgroepe binne die departement.

Die syfers in Tabel 3.1.1 is verkry uit die basiese boekhoudingstelsel en die syfers in Tabel 3.1.2 is verkry uit die PERSAL-stelsel. Die twee stelsels is nie gesinchroniseer vir salaristerugbetalings ten opsigte van personeelaanstellings en bedankings en/of verplasings na en van ander departemente nie. Dit beteken dat daar ’n verskil kan wees in totale besteding wat op dié stelsels weerspieël word.

Die sleutel in die tabel hieronder is ’n beskrywing van die programme binne die departement. Daar sal volgens hul nommer na programme verwys word.

Program Programnaam

Program 1 Administrasie

Program 2 Volhoubare Hulpbronbestuur

Program 3 Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers

Program 4 Veeartsenykundige Dienste

Program 5 Navorsing en Tegnologie-ontwikkelingsdienste

Program 6 Landbou- Ekonomiese Dienste

Program 7 Gestruktureerde Landbou-onderwys en -Opleiding

Program 8 Landelike Ontwikkelingskoördinasie



Tabel 3.1.1: Personeelbesteding volgens program, 2013/14

ProgramTotale

bestedingPersoneel-besteding

Opleiding-besteding

Goedere en dienste

Personeel-besteding

as ’n % van totale besteding

Gemiddel-de perso-neelbes-

teding per werknemer

Getal werknemers

(R’000) (R’000) (R’000) (R’000) (R’000)

Program 1 91 466 43 941 328 39 444 48.0 212 207

Program 2 47 071 23 417 273 9 667 49.7 316 74

Program 3 233 791 39 900 185 21 287 17.1 285 140

Program 4 60 978 44 252 364 12 344 72.6 325 136

Program 5 95 530 61 148 264 24 920 64.0 207 295

Program 6 16 947 10 137 106 2 505 59.8 317 32

Program 7 43 873 27 051 103 13 960 61.7 104 259

Program 8 19 206 8 327 26 1 661 43.4 194 43

Totaal 608 862 258 173 1 649 125 788 42.4 218 1 186

Nota: Die getal werknemers verwys na alle individue wat vergoed is tydens die verslagtydperk, behalwe die Minister.

Tabel 3.1.2: Personeelbesteding volgens salarisgroepe, 2013/14

SalarisgroepePersoneel- besteding % van totale

personeelbesteding

Gemiddelde personeelbesteding

per werknemer Getal werknemers

(R’000) (R’000)

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 19 227 7.2 55 353

Geskoolde (Vlakke 3-5) 52 705 19.8 154 342

Hoogsgeskoolde produksie (Vlakke 6-8)

68 423 25.7 267 256

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 104 997 39.5 491 214

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 20 581 7.7 980 21

Totaal 265 933 100.0 224 1 186

Nota: Die getal werknemers verwys na alle individuele wat vergoed is tydens die verslagtydperk, waaronder interne en leerlingskappe, maar dit sluit die Minister uit.

Die volgende tabelle voorsien ’n opsomming per program (Tabel 3.1.3) en salarisgroepe (Tabel 3.1.4) van besteding wat aangegaan is as ’n gevolg van salarisse, oortyd, behuisingtoelae en mediese bystand. In elke geval voorsien die tabel ’n aanduiding van die persentasie van die personeelbegroting wat vir dié items gebruik is.


Begrotingspos 1


Tabel 3.1.3: Salarisse, oortyd, behuisingtoelae en mediese bystand deur program, 2013/14

Program

Salarisse Oortyd Behuisingtoelae Mediese bystand

Bedrag

Salarisse as ’n %

van per-soneel-

besteding

Bedrag

Oortyd as ’n % van perso-neel-

besteding

Bedrag

Behuising-toelae as ’n % van

personeel-besteding

BedragMediese bystand

as ’n % van

personeel-besteding

(R’000) (R’000) (R’000) (R’000)

Program 1 30 035 11.3 245 0.1 1 092 0.4 1 860 0.7

Program 2 16 355 6.2 0 0.0 476 0.2 908 0.3

Program 3 28 338 10.7 12 0.0 920 0.3 1 482 0.6

Program 4 30 542 11.5 872 0.3 909 0.3 1 870 0.7

Program 5 41 392 15.6 1 463 0.6 2 156 0.8 3 748 1.4

Program 6 7 283 2.7 0 0.0 240 0.1 390 0.1

Program 7 18 517 7.0 475 0.2 841 0.3 1 670 0.6

Program 8 6 122 2.3 24 0.0 253 0.1 236 0.1

Totaal 178 584 67.2 3 091 1.2 6 887 2.6 12 164 4.6

Nota: Salarisse, oortyd, behuisingtoelae en mediese bystand word bereken as ’n % van die totale personeelbesteding wat verskyn in Tabel 3.1.2 hierbo. Voorts maak die tabel nie voorsiening vir ander besteding soos pensioene, bonusse en ander toelaes nie wat die totale personeelbesteding uitmaak. Daarom beloop salarisse, oortyd, behuisingtoelae en mediese bystand 75.5% van die totale personeelbesteding.

Die totale van Tabel 3.1.3 en 3.1.4 balanseer wel. Omdat die data egter gegroepeer word volgens óf program óf salarisgroep en afgerond word tot duisende weerspieël die data verskillend tot 3.1.4.

Tabel 3.1.4: Salarisse, oortyd, behuisingtoelae en mediese bystand volgens salarisgroepe, 2013/14

Salarisgroepe


Bedrag Sala-risse as

’n % van personeel-besteding

Bedrag Oortyd as ’n % van

personeel-besteding

Bedrag Behuising-toelae as ’n % van

personeel-besteding

Bedrag Mediese bystand as ’n % van-

personeel-besteding

(R’000) (R’000) (R’000) (R’000)

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 12 322 4.6 710 0.3 987 0.4 1 569 0.6

Geskoolde (Vlakke 3-5) 35 101 13.2 1 040 0.4 2 725 1.0 4 313 1.6

Hoogs-geskoold-eproduksie (Vlakke 6-8)

47 701 17.9 676 0.3 1 568 0.6 2 960 1.1

Hoogs-geskoolde-Toesig (Vlakke 9-12)

70 682 26.6 665 0.3 1 393 0.5 3 021 1.1

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 12 778 4.8 0 0.0 214 0.1 302 0.1



Salarisgroepe


Bedrag Sala-risse as

’n % van personeel-besteding

Bedrag Oortyd as ’n % van

personeel-besteding

Bedrag Behuising-toelae as ’n % van

personeel-besteding

Bedrag Mediese bystand as ’n % van-

personeel-besteding

(R’000) (R’000) (R’000) (R’000)

Totaal 178 584 67.2 3 091 1.2 6 887 2.6 12 165 4.6

Nota: Die totale van Tabel 3.1.3 en 3.1.4 balanseer wel. Omdat die data egter gegroepeer word volgens óf program óf salarisgroep en afgerond word tot duisende weerspieël die data verskillend.

3.2 INDIENSNEMING EN VAKATURES

Die volgende tabelle som die getal poste in die instelling, die getal werknemers en die persentasie van vakante poste op, en of daar enige personeel is wat bykomstig tot die instelling is. Dié inligting word aangebied in terme van drie kernveranderlikes: program (Tabel 3.2.1), salarisgroep (Tabel 3.2.2) en kritieke beroepe (Tabel 3.2.3). Departemente het kritieke beroepe geïdentifiseer wat gemonitor moet word. Tabel 3.2.3 verskaf inligting oor die instelling en vakatures vir die kern- kritieke beroepe van die departement.

Tabel 3.2.1: Indiensneming en vakatures volgens program, soos op 31 Maart 2014

ProgramGetal

gefinansierde poste

Getal poste gevul

Omvang van vakatures

Getal persone bykomstig tot die

instelling

Omvang van vakatures met

inagneming van bykomende

personeel

Program 1 158 127 19.6 16 9.5

Program 2 70 57 18.6 14 0

Program 3 153 108 29.4 17 18.3

Program 4 178 121 32.0 7 28.1

Program 5 328 269 18.0 4 16.8

Program 6 36 26 27.8 0 27.8

Program 7 141 114 19.1 4 16.3

Program 8 19 14 26.3 27 0

Totaal 1 083 836 22.8 89 14.6

Tabel 3.2.2: Indiensneming en vakatures volgens salarisgroepe, soos op 31 Maart 2014

SalarisgroepGetal

gefinansierde poste

Getal poste gevul

Omvang van vakatures %


instelling


inagneming van bykomende per-

soneel

Laer-geskoolde (Vlakke 1-2) 217 190 12.4 4 10.6

Geskoolde (Vlakke 3-5) 296 250 15.5 50 0


Begrotingspos 1


Hoogs-geskoolde produksie (Vlakke 6-8)

296 207 30.1 23 22.3

Hoogs-geskoolde toesig (Vlakke 9-12)

252 173 31.3 11 27.0

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 22 16 27.3 1 22.7

Totaal 1 083 836 22.8 89 14.6

Nota: Die inligting weerspieël in elke geval die situasie soos op 31 Maart 2014. Verwys asseblief na afdeling 3.4 van dié verslag vir ’n aanduiding van veranderings in personeelvoorsieningpatrone oor die jaar onder oorsig.

Tabel 3.2.3: Indiensneming en vakatures volgens kritieke beroepe, soos op 31 Maart 2014

Kritieke beroepeGetal

gefinansierde poste

Getal poste gevul

Omvang van vakatures %


instelling


inagneming van bykomende

personeel

Landbou-adviseur 69 49 29.0 0 29.0

Landbou-ekonoom 24 16 33.3 0 33.3

Landbou-tegnikus 8 7 12.5 0 12.5

Staatsveearts 44 30 31.8 5 20.5

Landbou-wetenskaplike 72 49 31.9 1 30.6

Dosent 36 27 25.0 1 22.2

Landbou-ingenieur 30 21 30.0 0 30.0

Totaal 283 199 29.7 7 27.2

3.3 WERK-EVALUERING

Die Staatsdiensregulasies, 2001 soos gewysig, het posevaluering ingestel as ’n manier om te verseker dat werk van gelyke waarde gelyk vergoed word. Binne ’n nasionaal bepaalde raamwerk mag uitvoerende owerhede enige pos in hul organisasie evalueer of herevalueer.

Tabel 3.3.1 som die getal poste op wat tydens die jaar onder oorsig geëvalueer is. Die tabel voorsien ook statistieke oor die getal poste wat op- of afgegradeer is.

Tabel 3.3.1: Werkevaluering, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Salarisgroep Totale getal poste

Getal poste

geëvalueer

% poste geëvalueer

Poste opgegradeer Poste afgegradeer

Getal % van getal poste Getal % van

getal poste

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 217 0 0.0 0 0.0 0 0.0



Salarisgroep Totale getal poste

Getal poste

geëvalueer

% poste geëvalueer

Poste opgegradeer Poste afgegradeer

Getal % van getal poste Getal % van

getal poste

Geskoolde (Vlakke 3-5) 296 2 0.2 0 0.0 0 0.0

Hoogs-geskoolde Produksie (Vlakke 6-8)

296 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Hoogs-geskoolde Toesig (Vlakke 9-12)

252 2 0.2 3 0.3 0 0.0

Senior bestuur diensgroep A (Vlak 13)

14 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Senior bestuur Diensgroep B (Vlak 14)

6 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Senior bestuur Diensgroep C (Vlak 15)

1 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Senior bestuur Diensgroep D (Vlak 16)

1 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Totaal 1083 4 0.4 3 0.3 0 0.0

Nota: Die bestaande Staatsdiensbeleid vereis van departemente om spesifiek geïdentifiseerde poste (buiten onderwyser en beroepspesifieke bedeling (BS)-poste) te onderwerp aan ’n formele werkevalueringsproses. Dit sluit in nuut geskepte poste, en ook poste waar die werkinhoud beduidend verander het. Dié werkevalueringproses bepaal die gradering en salarisvlak van ’n pos.

Die meeste poste in die goedgekeurde instelling is in voorafgaande verslagjare geëvalueer, en die uitslae van die werkevaluering is steeds toepaslik.

Tabel 3.3.2: Profiel van werknemers wie se salarisposisies opgegradeer is omdat hul poste opgegradeer is, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Begunstigdes Swart Indiër Bruin Wit Totaal

Vroulik 0 0 1 0 1

Manlik 1 0 0 1 2

TotAal 1 0 1 1 3

Werknemers met ’n gestremdheid 0

Tabel 3.3.3 som die getal gevalle op waar salarisvlakke die graad oorskry wat deur werkevaluering bepaal is (waaronder hoër kerwe toegeken). Redes vir die afwyking word in elke geval verskaf.


Begrotingspos 1


Tabel 3.3.3: Werknemers wat hoër salarisse toegestaan is as dié wat bepaal word deur werkevaluering volgens belangrike beroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Belangrike beroep

Getal werknemers Werkevalueringsvlak

Vergoeding op ’n hoër salarisvlak

Vergoeding op ’n hoër kerf van dieselfde

salarisvlak

Rede vir afwyking

Veeartse-nykundige Tegnoloog

1 8 - 3-kerf-verhoging Aantrekking

Direkteur 1 13 - 4-kerf-verhoging Behoud

Totale getal werknemers wie se salarisse die vlak oorskry wat bepaal is deur die werkevalu-ering (waaronder die toekenning van hoër kerwe) in 2013/2014

2

Persentasie van totale indiensneming 0.2

Tabel 3.3.4: Werknemers wat hoër salarisse toegestaan is as dié wat bepaal word deur werkevaluering volgens rasgroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Begunstigdes Swart Indiër Bruin Wit Totaal

Vroulik 0 0 0 1 1

Vroulik 0 0 1 0 1

Totaal 0 0 1 1 2

Werknemers met ’n gestremdheid 0

3.4 INDIENSNEMINGSVERANDERINGS

Omsetkoerse gee ’n aanduiding van neigings in die indiensnemingsprofiel van die departement in die jaar onder oorsig. Die volgende tabelle verskaf ’n opsomming van omsetkoerse volgens salarisgroep (Tabel 3.4.1) en volgens kritieke beroepe (Tabel 3.4.2).

Tabel 3.4.1: Jaarlike omsetkoerse per salarisgroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Salarisgroep

Getal werk-nemers

soos op 31 Maart 2013

Omsetko-ers 2012/13

Aanstell-ings in die departe-

ment

Verplasings na die de-partement

Beëindig-ings uit die departe-

ment

Verplasings uit die de-partement

Omsetko-ers 2013/14

Laer- geskoolde (Vlakke 1-2)

162 3.7 2 0 6 0 3.7

Geskoolde (Vlakke 3-5) 321 6.3 30 1 29 3 10.0


236 9.2 45 1 44 5 20.8



Salarisgroep

Getal werk-nemers

soos op 31 Maart 2013

Omsetko-ers 2012/13


ment



ment


Omsetko-ers 2013/14


201 6.9 20 0 22 2 11.9

Senior bestuur Diensgroep A (Vlak 13)

14 6.7 0 0 1 0 7.1

Senior bestuur Diensgroep B (Vlak 14)

6 16.7 0 0 0 0 0.0

Senior bestuur Di-ensgroep C (Vlak 15)

1 0.0 0 0 0 0 0.0

Senior bestuur Diensgroep D (Vlak 16)

0 0.0 0 0 0 0 0.0

Totaal941 6.8 97 2 102 10

11.999 112

Nota: ’n Verplasing is wanneer ’n staatsdiensamptenaar van een departement na ’n ander beweeg op dieselfde salarisvlakl.

Tabel 3.4.2: Jaarlikse omsetkoerse volgens kritieke beroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Kritieke beroep

Getal werk-nemers

Soos op 31 Maart 2013

Omset- koers

2012/13


ment



ment


Omsetko-ers 2013/14

Landbou-adviseur 55 6.6 14 0 17 2 34.5

Landbou-ekonoom 17 40.0 2 0 1 2 17.6

Landbou-tegnikus 8 0.0 2 0 2 1 37.5

Staatsveearts 76 5.1 5 0 2 1 3.9


Begrotingspos 1


Kritieke beroep

Getal werk-nemers

Soos op 31 Maart 2013

Omset- koers

2012/13


ment



ment


Omsetko-ers 2013/14

Landbou-wetenskap-like

49 0.0 0 0 0 0 0.0

Dosent 28 13.3 6 0 6 0 21.4

Landbou-ingenieur 22 0.0 0 0 0 0 0.0

Totaal 255 6.8 29 0 28 6 13.3

29 34

Tabel 3.4.3: Personeel wat die diens van die departement verlaat, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Verlatingskategorie Getal % van totale verlatingsGetal verlatings as ’n % van

totale getal werknemers soos op 31 Maart 2013

Dood 0.5

Bedanking * 45.5 5.4

Kontrak verval 30 26.8 3.2

Afdanking – operasionele veranderings 0 0.0 0.0

Afdanking – wangedrag 9 8.0 1.0

Afdanking – ondoeltreffendheid 0 0.0 0.0

Afgedank weens siekte 1 0.9 0.1

Aftrede 4.5 0.6

Werknemer-geïnisieerde skeidingspakket 1 0.9 0.0

Verplasings na statutêre 0 0.0 0.0

Verplasings na ander staatsdiensdepartemente 10 8.9 1.1

Totaal 112 100.0 11.9

Nota: Tabel 3.4.3 identifiseer die verskillende verlatingskategorieë vir dié personeellede wat die diens van die departement verlaat het. * Bedankings word verder bespreek in Tabelle 3.4.4 en 3.4.5.

Tabel 3.4.4: Redes waarom personeel bedank het, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Redes vir bedanking Getal % van totale bedankings

Beter vergoeding 6 11.8

Geen rede nie 45 88.2

Totaal 51 100.0



Tabel 3.4.5: Verskillende ouderdomsgroepe van personeel wat bedank het, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Ouderdomsgroep Getal % van totale bedankings

Ouderdomme 20 tot 24 1 2.0








Totaal 51 100.0

Tabel 3.4.6 Werknemers wat skeidingspakkette geïnisieer het, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Salarisgroepe Getal aansoeke ontvang

Getal aansoeke verwys na MPSA

Getal aansoeke gesteun deur die

MPSA

Getal pakkette goedgekeur deur die departement

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 0 0 0 0

Geskoolde (Vlakke 3-5) 1 1 1 1


0 0 0 0

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12)

0 0 0 0

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 0 0 0 0

Totaal 1 1 1 1

Tabel 3.4.7: Bevorderings volgens salarisgroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

SalarisgroepWerknemers soos op 31 Maart 2013

Bevorderings na ’n ander salarisvlak

Bevordering as ’n % van werknemers

Vorderings tot ’n ander kerf binne

’n salarisvlak

Kerfvorderings as ’n % van werknemers

Laer- geskoolde (Vlakke 1-2) 162 0 0.0 112 69.1

Geskoolde (Vlakke 3-5) 321 1 0.3 275 85.7


236 3 1.3 134 56.8


Begrotingspos 1


SalarisgroepWerknemers soos op 31 Maart 2013




’n salarisvlak



201 4 2.0 138 68.7

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 21 0 0.0 17 81.0

Totaal 941 8 0.9 676 71.8

Tabel 3.4.8: Bevorderings volgens kritieke beroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Kritieke beroepWerknemers soos op 31 Maart 2013




’n salarisvlak


Landbou-adviseur 55 0 0.0 52 94.5

Landbou-ekonoom 17 0 0.0 8 47.1

Landbou-tegnikus 8 0 0.0 3 37.5

Staatsveearts 76 0 0.0 19 25.0

Landbou-wetenskaplike 49 2 4.1 21 42.9

Dosent 28 0 0.0 21 75.0

Landbou-ingenieur 22 0 0.0 3 13.6

Totaal 255 2 0.8 127 49.8

3.5 DIENSBILLIKHEID

Die inligting wat in dié afdeling voorsien word, beeld die departement se bevolkingsamestelling uit volgens ras, geslag en gestremdheid, soos wat vereis word deur die Diensbillikheidswet en die Departement vir die Staatsdiens en Administrasie. Poste in ons posbedeling vereis verskillende akademiese kwalifikasies soos ’n Senior Sertifikaat, tegniese kwalifikasie of gegradueerde en nagraadse grade, asook sekere bevoegdheidsvlakke. Die Diensbillikheidswet stel dit dat ’n aantal faktore in ag geneem moet word in die vasstelling of aangewese groepe billik verteenwoordig word binne ’n beroepskategorie en -vlak in ’n werkgewer se werkmag.

Dit sluit in die poel van toepaslik gekwalifiseerde mense uit aangewese groepe waarvan die werkgewer redelik verwag kan word om werknemers te bevorder of aan te stel. Die syfers wat in dié afdeling aangebied word neem nie dié faktore in berekening nie en weerspieël nie die feit dat bevolkingstatistieke wat deur die Sensus van 2011 voorsien is onthul dat ’n baie klein persentasie van die Wes-Kaapse bevolking matriek en tersiêre kwalifikasies het nie. Dit vorm die poel van “toepaslik gekwalifiseerde mense” waaruit die Wes-Kaapse regering personeel in diens kan neem (soos bepaal deur die Diensbillikheidswet en Staatsdiensregulasies). Die departement gaan voort om te belê in maatreëls om die poel van toepaslik gekwalifiseerde mense te vergroot wat kan meeding vir sy indiensnemingsgeleenthede ten einde sy billike verteenwoordiging in alle beroepskategorieë en vlakke in die werkmag te vergroot.



Tabel 3.5.1: Totale getal werknemers (waaronder werknemers met gestremdhede) in elk van die volgende beroepsvlakke, soos op 31 Maart 2014

BeroepsvlakkeManlik Vroulik Buitelanders To-

taalS B I W S B I W Manlik Vroulik

Topbestuur (Vlakke 15-16) 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1

Senior bestuur (Vlakke 13-14) 2 4 0 8 1 3 0 1 0 0 19

Professioneel gekwalifiseerde en ervare spesialiste en middelvlakbestuur (Vlakke 9-12)

17 18 0 105 12 15 2 37 0 0 206

Geskoolde tegniese en akademies gekwalifiseerde werkers, junior bestuur, toesighouers, voormanne en superintendente (Vlakke 6-8)

24 44 1 36 23 48 0 53 1 0 230

Halfgeskoolde en diskresionêre besluitneming (Vlakke 3-5) 18 158 0 6 33 96 1 16 0 0 328

Ongeskoolde en gedefinieerde besluitneming (Vlakke 1-2) 15 84 0 0 7 35 0 0 0 0 141

Totaal 76 308 1 155 76 198 3 107 1 0 925

Tydelike werknemers 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Groottotaal 76 308 1 155 76 198 3 107 1 0 925

S = Swart; B = Bruin; I = Indiër; W = Wit

Nota: Die syfers weerspieël per beroepsvlak sluit in alle permanente, deeltydse en kontrakwerknemers. Voorts word die inligting aangebied volgens salarisvlak en nie posvlak nie. Verwys na Tabel 3.5.2 vir die getal werknemers met gestremdhede

.Tabel 3.5.2: Totale getal werknemers (met net gestremdhede) in elk van die volgende beroepsvlakke, soos op 31 Maart 2014





Professioneel gekwalifiseerde en ervare spesialiste en middelvlak-bestuur (Vlakke 9-12)

0 1 0 4 0 0 0 0 0 0 5


0 1 0 3 0 0 0 1 0 0 5



Begrotingspos 1





Totaal 0 4 0 7 1 1 0 2 0 0 15


Groottotaal 0 4 0 7 1 1 0 2 0 0 15


Nota: Die syfers wat per beroepsvlak weerspieël word, sluit in alle permanente, deeltydse en kontrakwerknemers. Voorts word die inligting per salarisvlak en nie posvlak nie aangebied.

Tabel 3.5.3: Werwing, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014





Professioneel gekwalifiseerde en ervare spesialiste en middelvlakbestuur (Vlakke 9-12)

3 1 0 5 3 6 0 2 0 0 20


9 10 0 5 4 9 0 8 1 0 46



Totaal 17 19 0 11 13 27 0 11 1 0 99


Groottotaal 17 19 0 11 13 27 0 11 1 0 99


Nota: Werwing verwys na nuwe werknemers, waaronder verplasings na die departement soos volgens Tabel 3.4.1.

Tabel 3.5.4: Bevorderings, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014



Topbestuur (Vlakke 15-16) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Senior bestuur (Vlakke 13-14) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0


0 1 0 1 0 0 0 2 0 0 4






0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 3


Ongeskoolde en gedefinieerde besluitneming (Vlakke 1-2) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Totaal 2 0 1 0 3 0 2 0 0 8


Groottotaal 2 0 1 0 3 0 2 0 0 8


Nota: Bevorderings verwys na die totale getal werknemers wat binne die departement bevorder is, soos volgens Tabel 3.4.7.

Tabel 3.5.5: Beëindigings, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014






5 3 0 6 3 4 0 3 0 0 24


11 7 0 8 4 10 0 9 0 0 49



Totaal 18 28 0 15 15 23 0 13 0 0 112


Groottotaal 18 28 0 15 15 23 0 13 0 0 112


Beëindigings verwys na dié werknemers wat die diens van die departement verlaat het, waaronder verplasings na ander departemente soos volgens Tabel 3.4.1.


Begrotingspos 1


Tabel 3.5.6: Tugstappe, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

TugstappeManlik Vroulik Buitelanders To-


Finale skriftelike waarskuwing 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

Skorsing sonder betaling 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 3

Afdanking/drostery 2 6 0 1 0 0 0 0 0 0 9

Totaal 4 7 0 1 0 1 0 0 0 0 13

A = Swart; C = Bruin; I = Indiër; W = Wit

Nota: Die tugstappe-totaal verwys na slegs formele uitkomste en nie koppetellery nie. Vir meer inligting oor die uitkomste van die tugverhore en soorte wangedrag wat by tugverhore aandag gekry het, verwys asseblief na Tabelle 3.12.2 en 3.12.3.

Tabel 3.5.7: Vaardigheidsontwikkeling 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

BeroepsvlakkeManlik Vroulik

TotaalS B I W S B I W

Topbestuur (Vlakke 15-16) 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Senior bestuur (Vlakke 13-14) 2 3 0 3 1 3 0 1 13


9 4 0 10 0 6 1 6 36


10 6 1 3 11 10 0 10 51

Halfgeskoolde en diskresionêre besluitneming (Vlakke 3-5)

13 15 0 3 20 49 0 8 108

Ongeskoolde en gedefinieerde besluitneming (Vlakke 1-2)

0 0 0 0 1 3 0 0 4

Totaal 34 28 1 19 33 71 1 25 212

Tydelike werknemers 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Groottotaal 34 28 1 19 33 71 1 25 212


Nota: Tabel 3.5.7 verwys na die totale getal personeellede wat opleiding ontvang het, en nie na die getal opleidingskursusse wat deur individue bygewoon is nie. Vir meer inligting oor die werklike opleiding wat verskaf is, verwys asseblief na Tabel 3.13.2.



3.6 ONDERTEKENING VAN PRESTASIE-OOREENKOMSTE DEUR SENIOR BESTUURSDIENS (SBD)-LEDE

Tabel 3.6.1: Ondertekening van prestasie-ooreenkomste deur SBD-lede, soos op 31 Mei 2013

SBD-vlak

Getal gefinansierde SBD-poste per

vlak

Getal SBD-lede per vlak

Getal ondertekende

prestasie-ooreenkomste

per vlak

Ondertekende prestasie-

ooreenkomste as % van SBD-lede per vlak

Direkteur-Generaal/Hoof van Departement 1 1 1 100.0

Salarisvlak 16, maar nie HVD nie 0 0 0 0.0

Salarisvlak 15 1 0 0 0.0

Salarisvlak 14 6 6 6 100.0

Salarisvlak 13 15 14 14 100.0

Totaal 21 21 100.0

Nota: Die toekenning van prestasieverwante belonings (kontantbonus) vir SBD-lede word later in die verslag behandel. Verwys asseblief na Tabel 3.8.5.

Tabel 3.6.2: Redes waarom prestasie-ooreenkomste nie met alle SBD gesluit is nie op 31 Mei 2013

Redes waarom prestasie-ooreenkomste nie met alle SBD gesluit is nie

Nie vereis nie

Tabel 3.6.3: Tugstappe gedoen teen SBD-lede wat nie prestasie-ooreenkomste gesluit het nie op 31 Mei 2013

Tugstappe gedoen teen SBD-lede wat nie prestasie-ooreenkomste gesluit het nie

Nie vereis nie

3.7 VULLING VAN SBD-POSTE

Tabel 3.7.1: SBD-poste-inligting, soos op 30 September 2013

SBD-vlak


vlak

Getal SBD-poste gevul per vlak

% SBD-poste gevul per vlak

Getal SBD-poste vakant per vlak

% van SBD-poste vakant per vlak

Hoof van Departement 1 1 100.00 0 0.00

Salarisvlak 15 1 0 0.00 1 100.00

Salarisvlak 14 6 5 83.33 1 16.67

Salarisvlak 13 15 10 66.67 5 33.33

Totaal 16 69.57 7 30.43


Begrotingspos 1


Tabel 3.7.2: SBD-poste-inligting, soos op 31 Maart 2014

SBD-vlak


vlak

Getal SBS-poste gevul per vlak

% van SBD-poste gevul per vlak

Getal SBD-poste vakant per vlak

% van SBD-poste vakant per vlak

Hoof van Departement 1 1 100.00 0 0.00

Salarisvlak 15 1 0 0.00 1 100.00

Salarisvlak 14 6 5 83.33 1 16.67

Salarisvlak 13 14 10 71.43 4 28.57

Totaal 16 72.73 6 27.27

Tabel 3.7.3: Advertering en vulling van SBD-poste, soos op 31 Maart 2014

SBD-vlak

Advertering Vulling van poste

Getal vakatures per vlak geadverteer

binne ses maande nadat dit vakant

geraak het

Getal vakatures per vlak gevul binne ses maande nadat dit vakant geraak het

Getal vakatures per vlak wat nie binne ses maande nie, maar

binne 12 maande gevul is

Hoof van Departement 0 0 0

Salarisvlak 15 0 0 0



Totaal 1 0 0

Tabel 3.7.4: Redes waarom nie ingewillig is tot die vulling van gefinansierde vakante SBD-poste wat binne ses maande geadverteer is en binne 12 maande nadat dit vakant geword het gevul is nie

SBD-vlak Redes waarom nie ingewillig is nie

Hoof van Departement

Salarisvlak 15Landbou-ontwikkeling en -OndersteuningsdiensteSoos volgens goedkeuring van die kabinet word die vulling van die pos uitgestel tot ná die 2014-verkiesing.

Salarisvlak 14Landelike OntwikkelingskoördinsieSoos volgens goedkeuring van die kabinet word die vulling van die pos uitgestel tot ná die 2014-verkiesing.



Salarisvlak 13

Sentrum vir VOODie pos het vakant geword in die 2012/13-verslagdoeningstydperk. Die advertering van die pos word egter vir ’n onbepaalde tyd uitgestel.DierewetenskappeDie pos het vakant geword in die 2012/13-verslagdoeningstydperk. Die advertering van die pos word egter vir ’n onbepaalde tyd uitgestel. PlantwetenskappeDie pos het vakant geword in die 2012/13-verslagdoeningstydperk. Die advertering van die pos word egter vir ’n onbepaalde tyd uitgestel.Voedselveiligheid en UitvoerbeheerDie pos is geadverteer binne die 2013/14-tydraamwerk. Die kortlys is egter goedgekeur op 10 April 2014. Die departement het onderneem om die vakante pos te vul.

Tabel 3.7.5: Tugstappe gedoen omdat die voorgeskrewe tydraamwerke nie nagekom is vir die vulling van SBD-poste binne 12 maande nie

Tugstappe gedoen omdat die voorgeskrewe tydraamwerke nie nagekom is nie vir die vulling van SBD-poste binne 12 maande nie

Geen

3.8 WERKNEMERPRESTASIE

Tabel 3.8.1: Kerfvorderings volgens salarisgroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Salarisgroep Werknemers soos op 31 Maart 2013

Vorderings na ’n ander kerf binne ’n salarisvlak

Kerfvorderings as ’n % van werknemers per

salarisgroep

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 162 112 69.1

Geskoolde (Vlakke 3-5) 321 275 85.7

Hoogsgeskoolde produksie (Vlakke 6-8) 236 134 56.8

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 201 138 68.7

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 21 17 81.0

Totaal 941 676 71.8

Tabel 3.8.2: Kerfvorderings per kritieke beroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Kritieke beroepe Werknemers soos op 31 Maart 2013

Vorderings na ’n ander kerf binne ’n salarisvlak

Kerfvorderings as ’n % van werknemers volgens kritieke

beroep

Landbou-adviseur 55 52 94.5

Landbou-ekonoom 17 8 47.1


Begrotingspos 1


Landbou-tegnikus 8 3 37.5

Staatsveearts 76 19 25.0

Landbou-wetenskaplike 49 21 42.9

Dosent 28 21 75.0

Landbou-ingenieur 22 3 13.6

Totaal 255 127 49.8

Om goeie prestasie aan te moedig het die departement die volgende prestasiebelonings toegeken wat toegewys is aan personeel vir die prestasietydperk 2011/12, maar wat betaal is in die boekjaar 2013/14. Die inligting word aangebied in terme van ras, geslag en gestremdheid (Tabel 3.8.3), salarisgroepe (Tabelle 3.8.4 en 3.8.5) en kritieke beroepe (Tabel 3.8.6).

Tabel 3.8.3: Prestasie-belonings volgens ras, geslag en gestremdheid, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Ras en geslag

Begunstigde-profiel Koste

Getal begunstigdes

Totale getal werknemers in groep soos op 31 Maart 2013

% van totaal binne groep

Koste Gemiddelde koste per

begunstigde (R) (R’000)

Swart 33 156 21.2 383 11 602

Manlik 18 80 22.5 203 11 299

Vroulik 15 76 19.7 180 11 967

Bruin 167 508 32.9 1 630 9 761

Manlik 100 314 31.8 846 8 464

Vroulik 67 194 34.5 784 11 698

Indiër 2 4 50.0 31 15 254

Manlik 1 1 100.0 10 9 642

Vroulik 1 3 33.3 21 20 865

Wit 98 257 38.1 1 660 16 932

Manlik 55 148 37.2 1 048 19 049

Vroulik 43 109 39.4 612 14 224

Werknemers met ’n gestremdheid 5 16 31.3 66 13 224

Totaal 305 941 32.4 3 770 12 357

Nota: Die tabel hierbo hou verband met prestasiebelonings vir die prestasiejaar 2012/13 en betaling is gedoen in die 2013/14-verslagdoeningstydperk.



Tabel 3.8.4: Prestasiebelonings volgens salarisgroepe vir personeel onder SBD-vlak, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Salarisgroepe


Getal begunstigdes

Totale getal werknem-

ers in groep soos op 31 Maart 2013

% van to-taal binne

salaris-groepe

Koste Gemiddelde koste per

begunstigde (R)

Koste as ’n % van die totale

personeel-besteding

(R’000)

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 37 162 22.8 215 5 809 0.1

Geskoolde (Vlakke 3-5) 104 321 32.4 866 8 325 0.4

Hoogsgeskoolde produksie (Vlakke 6-8) 80 236 33.9 1 004 12 549 0.4

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 80 201 39.8 1 435 17 939 0.6

Totaal 301 920 32.7 3 520 11 694 1.4

Nota: Die koste word bereken as ’n persentasie van die totale personeelbesteding vir salarisvlakke 1-12, weerspieël in Tabel 3.1.2.

Tabel 3.8.5: Prestasiebelonings (kontantbonus) per salarisgroep vir SBD-vlak, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Salarisgroepe


Getal begunstigdes

Totale getal werknemers

in groep soos op 31 Maart 2013

% van to-taal binne

salaris-groepe

Koste Gemid-delde koste per begun-stigde (R)


personeel-besteding

(R’000)

Senior bestuur diensgroep A (Vlak 13) 1 14 7.1 30 29 655 0.1

Senior bestuur diensgroep B (Vlak 14) 2 6 33.3 148 74 059 0.7

Senior bestuur diensgroep C (Vlak 15) 1 1 100.0 71 71 395 0.3

Senior bestuur diensgroep D (Vlak 16) 0 0 0.0 0 0 0.0

Totaal 4 21 19.0 249 62 292 1.2

Nota: Die koste word bereken as ’n persentasie van die totale personeelbesteding vir salarisvlakke 13-16, weerspieël in Tabel 3.1.2.


Begrotingspos 1


Tabel 3.8.6: Prestasiebelonings volgens kritieke beroepe, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Kritieke beroep


Getal begunstigdes


ers in groep soos op 31 Maart 2013

% van to-taal binne

salaris-groepe

Koste Gemid-delde koste per begun-stigde (R)


personeel-besteding

(R’000)

Landbou-adviseur 5 55 9.1 73 14 516 0.0

Landbou-ekonoom 3 17 17.6 57 19 159 0.0

Landbou-tegnikus 7 8 87.5 97 13 855 0.0

Staatsveearts 24 76 31.6 406 16 897 0.2

Landbou-wetenskaplike 16 49 32.7 270 16 896 0.1

Dosent 28 57.1 218 13 603 0.1

Landbou-ingenieur 9 22 40.9 151 16 794 0.1

Totaal 255 31.4 1272 15 896 0.5

3.9 BUITELANDSE WERKERS

Die tabelle hieronder som die indiensneming op van buitelanders in die departement in terme van salarisgroepe en volgens belangrike beroep. Die tabelle som ook veranderings op in die totale getal buitelandse werkers in elke salarisgroep en volgens elke belangrike beroep.

Tabel 3.9.1: Buitelandse werkers volgens salarisgroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Salarisgroep1 April 2013 31 Maart 2014 Verandering

Getal % van totaal Getal % van

totaal Getal % veran-dering

Laergeskoolde (Vlakke 1-2)

Geskoolde (Vlakke 3-5) 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Hoogsgeskoolde produksie (Vlakke 6-8) 0 0.0 1 100.0 1 100.0

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Totaal 0 0.0 1 100.0 1 100.0

Nota: Die tabel hierbo sluit nie-burgers met permanente burgerskap in die Republiek van Suid-Afrika uit.

Tabel 3.9.2: Buitelandse werkers volgens belangrike beroep, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Belangrike beroep1 April 2013 31 Maart 2014 Verandering

Getal % van totaal Getal % van

totaal Getal % veran-dering

Dosent

Totaal 0 0.0 1 100.0 1 100.0

Nota: Die tabel hierbo sluit nie-burgers met permanente burgerskap in die Republiek van Suid-Afrika uit..



3.10 GEBRUIK VAN VERLOF VIR DIE TYDPERK 1 JANUARIE TOT 31 DESEMBER 2013

Die Staatsdienskommissie het die nodigheid vir versigtige monitering van siekverlof binne die staatsdiens geïdentifiseer. Die volgende tabelle verskaf ’n aanduiding van die gebruik van siekverlof (Tabel 3.10.1) en ongeskiktheidsverlof (Tabel 3.10.2). In albei gevalle word die geskatte koste van die verlof ook verskaf.

Tabel 3.10.1: Siekverlof, 1 Januarie tot 31 Desember 2013

Salarisgroep Totale dae

% dae met mediese

sertifisering

Getal werknem-

ers wat siekverlof gebruik


ers

% van totale getal werknem-


Gemid-delde dae per werk-

nemer

Geskatte koste

(R’000)

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 1 156 86.7 129 151 85.4 9 327

Geskoolde (Vlakke 3-5) 2 354 87.6 269 342 78.7 9 960


1 345 82.9 179 256 69.9 8 1 061

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 906 88.0 124 214 57.9 7 1 116

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 38 76.3 12 21 57.1 3 90

Totaal 5 799 86.3 713 984 72.5 8 3 554

Nota: Die driejaar-siekverlofsiklus het begin in Januarie 2010. Die inligting weerspieël in elke geval die totale, wat ongeskiktheidsverlof uitsluit wat werknemers gevat het. Vir ’n aanduiding van ongeskiktheidsverlof gevat, verwys asseblief na Tabel 3.10.2.

Tabel 3.10.2: Ongeskiktheidsverlof, 1 Januarie tot 31 Desember 2013

Salarisgroep Totale dae

% dae met mediese

sertifisering

Getal werk-nemers wat siekverlof gebruik

Totale getal

werknem-ers

% van totale getal werknem-


Gemid-delde dae per werk-

nemer

Geskatte koste

(R’000)

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 0 0.0 0 151 0.0 0 0

Geskoolde (Vlakke 3-5) 32 6.3 2 342 0.6 16 15


0 0.0 0 256 0.0 0 0

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 5 20.0 1 214 0.5 5 5

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 0 0.0 0 21 0.0 0 0

Totaal 37 8.1 3 984 0.3 12 20


Begrotingspos 1


Nota: Die verlofbedeling soos vasgestel in die “Verlofvasstelling”, gelees saam met die toepaslike kollektiewe ooreenkomste, maak voorsiening vir gewone siekverlof van 36 werksdae in ’n siekverlofsiklus van drie jaar. As ’n werknemer sy of haar gewone siekverlof uitgeput het, moet die werkgewer ’n ondersoek doen na die aard en omvang van die werknemer se ongeskiktheid. Sulke ondersoeke moet gedoen word ooreenkomstig item 10(1) van Skedule 8 van die Wet op Arbeidsbetrekkinge (WAB).

Ongeskiktheidsverlof is nie ’n onbepaalde hoeveelheid bykomende siekverlofdae tot ’n werknemer se beskikking nie. Ongeskiktheidsverlof is bykomende siekverlof wat voorwaardelik volgens die werkgewer se diskresie toegestaan word, soos wat voorsien word in die Verlofvasstelling en Beleid oor Ongeskiktheidsverlof en Siekte-aftrede (VBOS).

Tabel 3.10.3 som die gebruik van jaarlikse verlof op. Die loonooreenkoms wat in 2000 met vakbonde in die Staatsdienskommissie-bedingingskamer (SDKBK) gesluit is, vereis bestuur van jaarlikse verlof om hoë vlakke van opgehoopte verlof te voorkom wat uitbetaal moet word teen die tyd van diensbeëindiging.

Tabel 3.10.3: Jaarlikse verlof, 1 Januarie tot 31 Desember 2013

Salarisgroep Totale dae gevatTotale getal werk-

nemers wat jaarlikse verlof gebruik

Gemiddelde dae per werknemer

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 3 744 161 23

Geskoolde (Vlakke 3-5) 7 463 328 23

Hoogsgeskoolde produksie (Vlakke 6-8) 5 497 249 22

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 5 172 204 25

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 532 21 25

Totaal 22 408 963 23

Tabel 3.10.4: Beperkte verlof, 1 Januarie tot 31 Desember 2013

Salarisgroep

Totale be-perkte verlof beskikbaar soos op 31 Des 2012

Totale dae beperkte

verlof gevat

Getal werk-nemers wat

beperkte verlof ge-

bruik

Gemiddelde getal dae gevat per

werknemer

Getal werk-nemers met

beperkte verlof soos op 31 Des

2013

Totale be-perkte verlof beskikbaar soos op 31 Des 2013

Laergeskoolde (Vlakke 1-2) 523 2 2 1 32 477

Geskoolde (Vlakke 3-5) 3 767 7 3 2 122 3 616

Hoogsgeskoolde produksie (Vlakke 6-8) 2 608 5 3 2 64 2 235

Hoogsgeskoolde toesig (Vlakke 9-12) 4 397 37 6 6 93 4 285

Senior bestuur (Vlakke 13-16) 990 1 1 1 11 825

Totaal 12 285 52 15 3 322 11 437

Nota: Dit is moontlik dat die totale getal beperkte verlofdae toeneem omdat werknemers wat bevorder of verplaas is na die departement hul beperkte verlofkrediete behou wat deel vorm van dié spesifieke salarisgroep en eindelik die departementele totaal.



Tabel 3.10.5 som betalings op aan werknemers omdat verlof nie gevat is nie.

Tabel 3.10.5: Verlofuitbetalings, 1 April tot 31 Maart 2014

Rede Totale bedrag

Getal voorvalle

Gemiddelde betaling per-werknemer

(R)

(R’000)

Verlofuitbetalings vir 2013/14 omdat verlof nie gebruik is in vorige siklus nie 0 0 0

Beperkte verlofuitbetalings met beëindiging van diens vir 2013/14 963 9 106 945

Huidige verlofuitbetalings met beëindiging van diens 2013/14 77 8 9 617

Totaal 1 040 17 61 143

Totale getal werknemers wat betalings ontvang het 10

3.11 MIV/VIGS EN GESONDHEIDSBEVORDERINGSPROGRAMME

Tabel 3.11.1: Stappe gedoen om risiko van beroepsblootstelling te verminder, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Eenhede/kategorieë van werknemers geïdentifiseer met hoë risiko om MIV-verwante siektes op te doen

(indien enige)Kernstappe gedoen om die risiko te verminder

Die aard van die departement se werk stel werknemers nie bloot aan ’n vergrote risiko om MIV/vigs op te doen nie. Ondanks die baie lae beroepsrisiko is alle werknemers geteiken op alle vlakke binne die departement.

MIV/vigsberading en toetsing (HCT) en welstand-siftingsessies is in die algemeen gehou. Die uitgekontrakteerde gesondheid-en-welstand-kontrak, naamlik die Werknemergesondheid- en-welstandprogram (WGWP), voorsien werknemers en hul onmiddellike familielede (dit wil sê die gade of maat van ’n werknemer of kinders wat by die werknemer woon) van ’n reeks dienste. Dié dienste sluit die volgende in:• 24/7/365 telefoniese berading• berading van aangesig tot aangesig (6 + 2

sessiemodel)• trauma- en kritieke voorvalberading• aanbeveling van MIV/vigsbewustheid, waaronder

aanlyn- e-Care-dienste• opleiding, afrigting en geteikende intervensies waar

dit nodig was


Begrotingspos 1


Tabel 3.11.2: Besonderhede van gesondheidsbevordering en MIV/vigsprogramme, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Vraag Ja Nee Besonderhede indien ja

1. Het die departement ’n lid van die SBD aangewys om die voorskrifte in werking te stel wat vervat word in Deel VI E van Hoofstuk 1 van die Staatsdiensregulasies 2001? Indien wel, verskaf sy/haar naam en posisie.

√ Me. Reygana Shade is die Direkteur: Organisatoriese Gedrag, (Departement van die Premier). Sy het dié rol vervul vanweë die korporatisering van die werknemer-gesondheid-en-welstand-funksie.

2. Het die departement ’n toegewyde eenheid of het dit spesifieke personeellede aangewys om die gesondheid en welstand van sy werknemers te bevorder? Indien wel, dui aan die getal werknemers wat betrokke is by dié taak en die jaarlikse begroting wat vir dié doel beskikbaar is.

√ Die KSD binne die Departement van die Premier verskaf ’n transversale diens aan 11 deelnemende departemente, waaronder die Departement van die Premier.’n Aangewese Werknemer-gesondheid-en-welstand-eenheid binne die Direktoraat Organisatoriese Gedrag en die Hoofdirektoraat Organisatoriese Ontwikkeling dien ter bevordering van die gesondheid en welstand van werknemers in die 11 departemente.Die eenheid bestaan uit ’n adjunkdirekteur, drie assistentdirekteurs en vier welstandpraktisyns. Begroting: R2 miljoen.




3. Het die departement ’n Werknemerbystand- of Gesondheidsbevorderingplan vir werknemers? Indien wel, dui die kernelemente/dienste van dié program aan.

√ Die departement het ’n diensvlakooreenkoms aangegaan met Onafhanklike Berading en Adviesdienste (OBAD) om ’n werknemer-gesondheid-en-welstanddiens aan die elf kliëntdepartemente van die KDS te lewer. Die departement het intervensies gedoen, naamlik bestuurskonsultansie, werknemerinduksie, stresbestuur, bewustheid van misbruik en seksuele gesondheid, werk-lewensbalans, werknemervoorspraakbewustheid, persoonlike finansies, bestuursverwysing, middelmisbruik, finansiële welstand, voordelige ouerskap, herbesnaring en afrigting vir werknemers. Dié intervensies is beplan op grond van die neigings wat kwartaalliks aangemeld is deur die Werknemer-gesondheid-en-welstand-program (WGWP)-verslae wat voorsien is deur die diensverskaffer, OBAD, vir die tydperk 2013/14. Die verslae was gegrond op die gebruik van die WGW-dienste en bestuursinligting ten einde toepaslike intervensies te teiken om aandag te gee aan dié tendense. Die geteikende intervensies was gemik op die verbetering van werknemerbetrokkenheid met behulp van bewusmaking- en opvoedkundige intervensies wat gesonde lewenstyle en klaarkomvaardighede bevorder. Dit behels aanbiedings om bewustheid te skep en moedig werknemers aan om ’n pro-aktiewe benadering te hê wat die impak van dié probleme by die werkplek beperk. Die bogenoemde intervensies is gedoen vir die geteikende departemente, bestuurders en toesighouers asook uitvoerende afrigting vir SBD-lede. Die departement het ook inligtingsessies voorsien soos wat versoek is deur verskillende departemente in die WKR om werkers in te lig oor die WGW-diens en hoe om toegang tot die WGWP te kry. Promosiemateriaal soos pamflette, plakkate en brosjures is uitgedeel.


Begrotingspos 1



4. Het die departement (’n) komitee(s) in die lewe geroep soos wat beoog word in Deel VI E.5 (e) van Hoofstuk 1 van die Staatsdiensregulasies, 2001? Indien wel, verskaf asseblief die name van die lede van die komitee en die belanghebbende(s) wat hulle verteenwoordig.

√ ’n Nuwe Gesondheid-en-welstandstuurkomitee is gestig met lede wat benoem is deur elke departement.Komiteelede is:• Landbou: M Ferreira en H Jordaan (DJ)• Gemeenskapsveiligheid: A Brink; Simon

Sekwadi en C Coetzee• Kultuursake: S Julies en D Flandorp• Ekonomiese Ontwikkeling & Toerisme: C

Julies en P Martin• Omgewingsake en

Ontwikkelingsbeplanning: M Kroese en P Cloete

• Gesondheid: S Newman en C van Willing• Menslike Nedersettings: J Roberts en LL

Groenewald• Plaaslike Regering: F Matthee en K Adams• Departement van die Premier: R Shade en

N Norushe• Provinsiale Tesourie: D Sass en S Sixubane• Maatskaplike Ontwikkeling: T Mtheku en M

Robinson• Vervoer & Openbare Werke: C Marx en

Zinnia de Monk• Wes-Kaapse Onderwys: M Cronje en C le

Roux




5. Het die departement sy indiensnemingbeleide en -praktyke hersien om te verseker dat dit nie onregverdig diskrimineer teen werknemers op grond van hul MIV-status nie? Indien wel, noem die indiensnemingbeleide/praktyke wat so hersien is.

√ Die transversale bestuursraamwerk vir die Werknemer-gesondheid-en- welstandprogram in die WKR is ingestel en is op 10 Augustus 2005aanvaar deur die Koördinerende Kamer van die SDKBK vir die Wes-Kaap-provinsie.DSDA het in 2007/8 etlike nasionale beleidsdokumente opgestel wat Werknemer-gesondheid-en-welstand (WGW) in die staatsdiens bestuur en wat die programme en dienste op ’n uniforme manier koördineer.In dié opsig maak alle indiensnemingsbeleide voorsiening vir billike praktyke, ongeag die MIV-status van personeel of aansoekers. In die tydperk onder oorsig het die Departement van die Premier ’n Transversale Werknemer-gesondheid-en-welstand-beleid opgestel. Die konsepdokument word bestudeer vir bekragtiging. Voorts het die Departement van Gesondheid ’n lopende goedgekeurde Transversale MIV-en-vigs/SOS-werkplekbeleid en -program wat van toepassing sal wees op alle departemente van die Wes-Kaapse regering. Die dokument is in ooreenstemming met die vier pilare van die WGW- Strategiese Raamwerk 2008.


Begrotingspos 1



6. Het die departement maatreëls ingestel om MIV-positiewe werknemers of dié wat gereken word MIV-positief te wees teen diskriminasie te beskerm? Indien wel, noem die kernelemente van dié maatreëls.

√ Die departement het die Provinsiale Strategiese Plan oor MIV/vigs, SOS’e en TB 2012 - 2016 in werking gestel om MIV en TB en sy geslag- en regsgegronde dimensies in die hoofstroom te plaas vir kernmandate om MIV-verwante stigma te verminder. Die oorkoepelende mikpunt van die genoemde Provinsiale Strategiese Plan is om MIV-positiewe werknemers te beskerm deur die inwerkingstelling van die drie gene te bepleit in ooreenstemming met die Gesamentlike Verenigde Nasies-program oor MIV/vigs (UNAIDS). Dit is opvoedkundige programme en inligtingsessies wat ontwikkel is om stigma en diskriminasie uit te wis, en om bewustheid te skep deur:• geen nuwe MIV-, SOS- en TB-infeksies nie• geen sterftes wat met MIV en TB

vereenselwig word nie• geen diskriminasie nie.Die departement hou ook HCT- en welstandsiftingsessies om te verseker dat elke werknemer in die KDS-departemente van die Wes-Kaapse regering minstens jaarliks getoets word vir MIV en gesif word vir TB.Die doel was om:• MIV- en TB-diskriminasie in die werkplek te

verminder. Dit het ingesluit veldtogte teen onbillike diskriminasie en bemagtiging van werknemers.

• Verminder onbillike diskriminasie in die toegang tot dienste. Dit het ingesluit dat die Direktoraat vir Werknemerverhoudings aandag gee aan klagtes of griewe en opleiding aan werknemers gee.

Ander kernelemente wat aandag gegee het aan kwessies van teen-MIV/vigsdiskriminasie was: welstandsiftings en TB-toetssessies met spesifieke versoeke van departemente, die verspreiding van plakkate en pamflette, MIV/vigsberading en TB-toetsing, kondoomprogramme en op-die-plek-gesprekke, waaronder ’n MIV/vigs-praat-uit-program.




7. Moedig die departement sy werknemers aan om vrywillige berading en toetsing (VBT) te ondergaan? Indien wel, noem die resultate wat behaal is.

√ HCT-sessiesDie volgende siftingsessies is gehou: • bloeddruk, glukose, cholesterol, TB,

Liggaamsmassa-indeks (LMI) en op-die-plek-praatjies.

Die departement van Landbou het deelgeneem aan 18 HCT- en welstandsiftingsessies terwyl 278 werknemers getoets is en berading ontvang het oor MIV, TB’s en SOS’e. Daar was geen kliniese verwysings vir TB, MIV of enige ander SOS’e nie.

8. Het die departement mate/aanwysers ontwikkel om die impak van sy gesondheidsbevorderingsprogramme te monitor en te evalueer? Indien wel, noem dié mate/aanwysers.

√ Die impak van gesondheidsbevorderingprogramme word aangedui deur inligting wat voorsien is deur die Werknemer-gesondheid-en-welstand-kontrak (eksterne EAP-diensverskaffer).Die WGWP word gemonitor deur kwartaallikse en jaarlikse verslagdoening. Dié verslagdoening word deur die eksterne diensverskaffer voorsien. Die mees onlangse jaarlikse gesondheidsoorsigperiode was 1 April 2013-2014.Die kwartaallikse en jaarlikse oorsig voorsien ’n uiteensetting van die WGWP se mensekapitaal-demografie, dit wil sê ouderdom, geslag, lengte van diens, gebruik deur afhanklikes, taalgebruik, gebruik deur werknemer teenoor bestuurder en aantal gevalle.Die oorsig voorsien verder, onder meer, diensgebruik, probleemprofielsamestelling en tendense, assessering van werknemer en organisatoriese risiko en die impak daarvan op die individuele funksionering in die werkplek.

3.12 ARBEIDSVERHOUDINGE

Die volgende kollektiewe ooreenkomste is aangegaan met vakbonde binne die departement.

Tabel 3.12.1: Kollektiewe ooreenkomste, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Totale kollektiewe ooreenkomste Geen

Tabel 3.12.2 som die uitkoms van tugverhore op wat binne die departement gehou is vir die jaar onder oorsig.


Begrotingspos 1


Tabel 3.12.2: Wangedrag- en tugverhore afgehandel, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Uitkoms van tugverhore Getal % van totaal

Finale skriftelike waarskuwing 4 25.0

Skorsing sonder betaling 3 18.8

Afdanking/drostery 9 56.3

Totaal 16 100


Nota: Uitkomste van tugverhore verwys net na formele sake.

Een werknemer het verdwyn in die tydperk onder oorsig en dit is outomaties geklassifiseer as ’n geval van drostery. ’n Formele tugverhoor was nie nodig nie.

Tabel 3.12.3: Soorte wangedrag behandel by tugverhore, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Soort wangedrag Getal % van totaal

Onvanpaste/onprofessionele gedrag 1 7.7

Ongemagtigde afwesigheid 5 38.5

Diefstal 3 23.1

Versuim om wettige/redelike opdrag uit te voer 2 15.4

Growwe oneerlikheid 1 7.7

Misbruik van GG-voertuig 1 7.7

Drostery 0 0

Totaal 13 100

Tabel 3.12.4: Griewe ingedien, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Griewe ingedien Getal % van totaal

Getal griewe opgelos 10 55.6

Getal griewe nie opgelos nie 8 44.4

Totale getal griewe ingedien 18 100

Nota: Griewe ingedien verwys na gevalle wat afgehandel is binne die verslagdoeningstydperk. Griewe nie opgelos verwys na sake wat afgehandel is, maar waar die uitkoms nie ten gunste van die gegriefde was en dit ongestaaf bevind is.

Tabel 3.12.5: Dispute ingedien by rade, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Dispute ingedien by rade Getal % van totaal

Getal dispute gehandhaaf 0 0

Getal dispute verwerp 1 100

Totale getal dispute ingedien 1 100

Nota: Rade verwys na die Staatsdiens se Koördinerende Bedingingsraad (SDKBR) en Algemene Publiek se Dienssektorbedingingsraad (APDSBR).



Tabel 3.12.6: Strakingsoptrede, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Stakingsoptrede Getal

Totale getal persoonswerkdae verloor 0

Totale koste (R’000) van werkdae verloor 0

Bedrag (R’000) herwin vanweë geen werk, geen betaling nie 0

Tabel 3.12.7: Voorsorgskorsings, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Voorsorgskorsings Getal

Getal mense geskors 0

Getal mense wie se skorsing 30 dae oorskry het 0

Gemiddelde getal dae geskors 0

Koste (R’000) van skorsings 0

Nota: Voorsorgskorsings verwys na personeel wat met betaling geskors word terwyl die saak ondersoek word.

3.13 VAARDIGHEIDSONTWIKKELING

Dié afdeling beklemtoon die moeite van die departement met betrekking tot vaardigheidsontwikkeling. Tabel 3.13.1 weerspieël die opleidingsbehoeftes soos dit was aan die begin van die tydperk onder oorsig, en Tabel 3.13.2 weerspieël die werklike opleiding wat voorsien is.

Tabel 3.13.1: Opleidingsbehoeftes geïdentifiseer, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Beroepskategorieë GeslagGetal werkne-mers soos op 1

April 2013

Opleidingsbehoeftes geïdentifiseer aan begin van verslagdoeningstydperk

Leerling-skappe

Vaardigheidspro-gramme en an-der kort kursusse

Ander vorme

van oplei-ding

Totaal

Wetgewers, senior amptenare en bestuurders

Vroulik 6 0 14 0 14

Manlik 12 0 16 0 16

ProfessioneleVroulik 82 0 90 0 90

Manlik 114 0 113 0 113

Tegnici en verwante professionele

Vroulik 82 0 129 0 129

Manlik 146 0 112 0 112

KlerkeVroulik 143 0 115 0 115

Manlik 40 0 73 0 73

Diens- en verkopewerkersVroulik 0 0 0 0 0

Manlik 0 0 0 0 0

Geskoolde landbou- en visserye-werkers

Vroulik 0 0 0 0 0

Manlik 0 0 0 0 0


Begrotingspos 1


Beroepskategorieë GeslagGetal werkne-mers soos op 1

April 2013


Leerling-skappe


Ander vorme

van oplei-ding

Totaal

Ambag- en verwante beroepsverwante werkers

Vroulik 0 0 0 0 0

Manlik 12 0 0 0 0

Aanleg- en masjienoperateurs en monteerders

Vroulik 0 0 0 0 0

Manlik 36 0 0 0 0

Elementêre beroepeVroulik 66 0 20 0 20

Manlik 180 0 29 0 29

SubtotaalVroulik 383 0 368 0 368

Manlik 551 0 343 0 343

Totaal 934 0 711 0 711

Werknemers met gestremd-hede

Vroulik 4 0 0 0 0

Manlik 11 0 0 0 0

Nota: Die tabel hierbo identifiseer die opleidingsbehoeftes aan die begin van die verslagdoeningstydperk soos volgens die departement se Werkplekvaardighedeplan.

Tabel 3.13.2: Opleiding voorsien, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Beroepskategorieë GeslagGetal werkne-mers soos op 31 Maart 2014


Leerling-skappe


Ander vorme

van oplei-ding

Totaal

Wetgewers, senior amptenare en bestuurders

Vroulik 6 0 5 0 5

Manlik 11 0 8 0 8

ProfessioneleVroulik 84 0 13 0 13

Manlik 112 0 23 0 23

Tegnici en verwante professionele

Vroulik 84 0 31 0 31

Manlik 151 0 20 0 20

Klerke Vroulik 156 0 77 0 77

Manlik 56 0 31 0 31

Diens- en verkopewerkersVroulik 0 0 0 0 0

Manlik 0 0 0 0 0

Geskoolde landbou- en visseryewerkers

Vroulik 0 0 0 0 0

Manlik 0 0 0 0 0

Ambag- en verwante beroepswerkers

Vroulik 0 0 0 0 0

Manlik 12 0 0 0 0



Beroepskategorieë GeslagGetal werkne-mers soos op 31 Maart 2014


Leerling-skappe


Ander vorme

van oplei-ding

Totaal

Aanleg- en masjienoperateurs en monteerders

Vroulik 0 0 0 0 0

Manlik 35 0 0 0 0

Elementêre beroepeVroulik 68 0 4 0 4

Manlik 169 0 0 0 0

SubtotaalVroulik 402 0 130 0 130

Manlik 557 0 82 0 82

Totaal 959 0 212 0 212

Employees with disabilitiesVroulik 4 0 0 0 0

Manlik 11 0 0 0 0

Nota: Die tabel hierbo identifiseer die getal opleidingskursusse wat bygewoon is deur individue in die tydperk onder oorsig.

3.14 BESERING AAN DIENS

Tabel 4.14.1 verskaf basiese inligting oor besering aan diens.

Tabel 3.14.1: Besering aan diens, 1 April 2013 tot 31 Maart 2014

Aard van besering aan diens Getal % van totaal

Het net basiese mediese aandag nodig gehad 7 9.6

Tydelike ongeskiktheid 66 90.4

Permanente ongeskiktheid 0 0.0

Noodlottig 0 0.0

Totaal 73 100.0



Begrotingspos 1


3.15 GEBRUIK VAN KONSULTANTE

Tabel 3.15.1: Gebruik van konsultante

Verslag oor aanstelling van konsultante met gebruik van toegewese geld 2013/14

Prog

ram

Konsulterende firma Projektitel

Tota

le g

etal

kon

sulta

nte

wat

aan

die

pro

jek

gew

erk

het

Tyds

duur

: wer

kdae

/ure

Kont

rakw

aard

e in

Ran

d

Tota

le g

etal

pro

jekt

e

% e

iena

arsk

ap d

eur H

DI-g

roep

% b

estu

ur d

eur H

DI-g

roep

e

Get

al k

onsu

ltant

e va

n HD

I-gro

ep w

at a

an a

n-de

r pro

jek

gew

erk

het

HDI-w

aard

e in

Ran

d

Prog

ram

1

SEAD (Edms.) Bpk.

Prestasie-evaluering in die departement (Hulpbron-persoon)

Prog

ram

2

Aurecon SA (Edms.) Bpk.

Gebruik van bykomende water Clanwilliam-dam

6 23 177 676 1 66% 61% 0 0

Prog

ram

6 Sake-ondernemings aan Universiteit van Pretoria (Edms.) Bpk.

’n Vooruitsig van landbouproduksie, verbruik, prys en handel

9 130 159 600 1 N/A 16% 3 64 560

Prog

ram

7

Opkomende Argitektuur

Toekomstige ontwikkeling van die Elsenburg-landbou-opleidings-instituut

1 35 55 950 1 0% 0% 0 0

Groottotaal 17 202 548 836 4 91 102 3 64 560



Deel E:Finansiële inligting

Verslag van die Ouditeur-Generaal 203

Jaarliksefinansiëlestate

Begrotingstaat 206

Aantekeninge tot die begrotingstaat 216

Staatvanfinansiëleprestasie 218

Staatvanfinansiëleposisie 219

Staat van verandering in netto bates 220

Kontantvloeistaat 221

Rekeningkundige beleide 222

Aantekeningetotdiejaarliksefinansiëlestate 229

Bylaestotdiejaarliksefinansiëlestate 251


Begrotingspos 1


VERSLAG VAN DIE OUDITEUR-GENERAAL AAN DIE WES-KAAPSE PROVINSIALE PARLEMENT OOR BEGROTINGSPOS 11: WES-KAAPSE DEPARTEMENT VAN LANDBOU SE VERSLAG OOR DIE FINANSIËLE STATE

Inleiding

1. Ek het die finansiële state van die Wes-Kaapse Departement van Landbou geoudit wat op bladsye 207-250 uiteengesit word. Dit bestaan uit die begrotingstaat, die staat van die finansiële posisie soos op 31 Maart 2014, die staat van finansiële prestasie, staat van veranderings in netto bates en die kontantvloeistaat vir die jaar wat toe geëindig het, en die aantekeninge wat bestaan uit ’n opsomming van belangrike rekeningkundige beleide en ander verduidelikende inligting.

Rekenpligtige beampte se verantwoordelikheid vir die finansiële state

2. Die rekenpligtige beampte is verantwoordelik vir die bereiding en eerlike aanbieding van dié finansiële state ooreenkomstig die Gewysigde Kontantstandaard (GKS) wat voorgeskryf word deur die Nasionale Tesourie en op die manier wat vereis word deur die Wet op die Bestuur van Statefinansies, 1999 (Wet Nr. 1 van 1999) (WBSF) en die Wet op die Verdeling van Inkomste, 2013 (Wet Nr. 2 van 2013) (WVI), en vir sodanige interne beheer as wat die rekenpligtige beampte besluit nodig is om die bereiding van finansiële state moontlik te maak wat vry is van wesenlike wanvoorstelling, hetsy weens bedrog of foute. Auditor-general’s responsibility

Ouditeur-Generaal se verantwoordelikheid

3. My verantwoordelikheid is om ’n opinie uit te spreek oor dié finansiële state gegrond op my oudit. Ek het my oudit gedoen ooreenkomstig die Publieke Ouditwet van Suid-Afrika, 2004 (Wet Nr. 25 van 2004) (POW), die algemene kennisgewing wat uitgereik is ten opsigte daarvan en internasionale standaarde oor ouditering. Dié standaarde vereis dat ek voldoen aan etiese vereistes en die oudit beplan en uitvoer om redelike sekerheid te kry oor of die finansiële state vry is van wesenlike wanvoorstelling.

4. ’n Oudit behels die uitvoering van prosedures om ouditbewyse te verkry oor die bedrae en openbaarmakings in die finansiële state. Die prosedures wat gekies word, hang af van die ouditeur se oordeel, wat insluit die assessering van die risiko’s vir wesenlike wanvoorstelling van die finansiële state, hetsy weens bedrog of foute. Wanneer dié risiko-assesserings gedoen word, oorweeg die ouditeur die interne beheer wat van toepassing is op die entiteit se bereiding en eerlike aanbieding van die finansiële state ten einde ouditprosedures te ontwerp wat toepaslik is in die omstandighede, maar nie vir die doel om ’n opinie uit te spreek oor die doeltreffendheid van die entiteit se interne beheer nie. ’n Oudit behels ook die evaluering van die toepaslikheid van rekeningkundige beleide wat gebruik is en die redelikheid van rekeningkundige skattings wat die bestuur gedoen het, asook die evaluering van die algehele aanbieding van die finansiële state.

5. Ek glo dat die ouditbewyse wat ek verkry het, voldoende en toepaslik is om ’n basis vir my ouditopinie te voorsien.

Opinie

6. Myns insiens is die finansiële state in alle wesenlike opsigte ’n billike aanbieding van die finansiële posisie van die Wes-Kaapse Departement van Landbou soos op 31 Maart 2014 en van sy finansiële prestasie en kontantvloei vir die jaar wat toe geëindig het ooreenkomstig die departementele verslagdoeningsraamwerk wat deur die Nasionale Tesourie voorgeskryf word en die vereistes van die WBSF en WVI.

Beklemtoning van saak

7. Ek vestig die aandag op die sake hieronder. My mening ten opsigte van dié saak het nie verander nie.

Herformulering van ooreenstemmende syfers

8. Soos wat in aantekeninge 33 en 34 tot die finansiële state geopenbaar word, is die ooreenstemmende syfers vir 31 Maart 2013 herformuleer as gevolg van ’n verandering in rekeningkundige skattings en



ook omdat foute ontdek is tydens die 2013/14-boekjaar in die finansiële state van die Wes-Kaapse Departement van Landbou en vir die jaar wat op 31 Maart 2013 geëindig het.

Bykomende saak

9. Ek vestig die aandag op die saak hieronder. My opinie oor dié saak het nie verander nie.

Ongeouditeerde aanvullende skedules

10. Die aanvullende inligting wat op bladsye 251 tot 257 uiteengesit word, is nie deel van die finansiële state nie en word as aanvullende inligting aangebied. Ek het nie dié skedules geoudit nie en gevolglik spreek ek nie ’n opinie daaroor uit nie.

Verslag oor ander wetlike en regulerende vereistes

11. Ingevolge die POW en die algemene kennisgewing wat in verband daarmee uitgereik is, lewer ek verslag oor die volgende bevindings oor die gerapporteerde prestasie-inligting teenoor voorafbepaalde doelwitte vir geselekteerde programme wat aangebied word in die jaarlikse prestasieverslag, nienakoming van wetgewing en ook interne beheer. Die doel van my toetse was om rapporteerbare bevindings te identifiseer soos wat dit onder elke subhofie beskryf word, maar nie om bewyse te versamel om versekering oor dié sake uit te spreek nie. Daarom spreek ek nie ’n opinie of gevolgtrekking oor dié sake uit nie.

Voorafbepaalde doelwitte

12. Ek het prosedures uitgevoer om bewyse te vind oor die nuttigheid en betroubaarheid van die gerapporteerde prestasie-inligting vir die volgende geselekteerde programme wat aangebied word in die jaarlikse prestasieverslag van die departement vir die jaar wat op 31 Maart 2014 geëindig het:

• Program 3: Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers op bladsye 80 tot 88

• Program 4: Veeartsenykundige dienste op bladsye 88 tot 97

13. Ek het die gerapporteerde prestasie-inligting geëvalueer teenoor die oorhoofse kriteria van bruikbaarheid en betroubaarheid.

14. Ek het die bruikbaarheid van die gerapporteerde prestasie-inligting geëvalueer om vas te stel of dit aangebied is in ooreenstemming met die Nasionale Tesourie se beginsels oor jaarlikse verslagdoening en of die gerapporteerde prestasie konsekwent was met die beplande programme. Ek het voorts toetse gedoen om vas te stel of aanwysers en teikens duidelik omskryf, bewysbaar, spesifiek, meetbaar, tydgebonde en relevant was, soos wat vereis word deur die Nasionale Tesourie se raamwerk vir die bestuur van programprestasie-inligting.

15. Ek het die betroubaarheid van die gerapporteerde prestasie-inligting geassesseer om vas te stel of dit geldig, akkuraat en volledig was.

16. Ek het nie enige belangrike bevindings geopper oor die bruikbaarheid en betroubaarheid van die gerapporteerde prestasie-inligting vir die geselekteerde programme nie.

Bykomende sake

17. Hoewel ek geen belangrike bevindings geopper het oor die bruikbaarheid en betroubaarheid van die gerapporteerde prestasie-inligting vir die geselekteerde programme nie, vestig ons die aandag op die volgende sake:

Behaling van beplande teikens

18. Verwys na die jaarlikse prestasieverslag op bladsye 83 tot 87 en 91 tot 97 vir inligting oor die behaling van beplande teikens vir die jaar.

Aanpassing van belangrike verkeerde voorstellings

19. Ek het belangrike verkeerde voorstellings geïdentifiseer in die jaarlikse prestasieverslag wat vir ouditering ingedien is oor die gerapporteerde prestasie-inligting vir Program 4: Veeartsenykundige


Begrotingspos 1


dienste. Omdat die bestuur daarna die verkeerde voorstellings reggemaak het, het ek geen belangrike bevindings geopper oor die bruikbaarheid en betroubaarheid van die gerapporteerde prestasie-inligting nie.

Nakoming van wetgewing

20. Ek het prosedures uitgevoer om bewyse te verkry dat die departement toepaslike wetgewing nagekom het ten opsigte van finansiële sake, finansiële bestuur en ander verwante sake. Ek het geen gevalle van ernstige nienakoming van spesifieke sake in belangrike wetgewing, soos wat uiteengesit word in die algemene kennisgewing wat ingevolge die POW uitgereik is, gekry nie.

Interne beheer

21. Ek het interne beheer wat relevant is tot my oudit van die finansiële state, jaarlikse prestasieverslag en nakoming van wetgewing oorweeg. Ek het geen belangrike gebreke in interne beheer geïdentifiseer nie.

Ander verslae

Ondersoeke

22. Vyf oop sake wat verband hou met die Wes-Kaapse Departement van Landbou het verskyn in die register van die forensiese ondersoekeenheid aan die einde van die boekjaar onder oorsig. Besonderhede wat verband hou met die sake wat ondersoek is tydens die jaar onder oorsig is soos volg:

• Vier sake wat verband hou met beweerde korrupsie en ander kwessies wat aangemeld is deur die departementele verwysing en nasionale teenkorrupsie-blitslyn was steeds onderweg aan die jaareinde.

• Vir een saak wat verband hou met verkrygingsbedrog het die ondersoek teen jaareinde nog nie begin nie.

• Sewe nuwe sake wat verband hou met beweerde menslike hulpbron-onreëlmatighede, kor-rupsie en verkrygingsbedrog wat in die jaar onder oorsig by die forensiese ondersoekeenheid aangemeld is. Een saak wat met beweerde korrupsie verband hou, is van ’n ander departe-ment aan dié departement hertoegewys.

• Vyf sake is gesluit in die jaar onder oorsig. In drie van die sake was geen ondersoek nodig nie en in twee sake het die uitkoms verband gehou met bedrog en/of korrupsie en/of nienakoming.

Kaapstad30 Julie 2014



Begroting per program

2013/14 2012/13

BEGROTINGSTAAT

Aange-suiwerde begro-

ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-

tingWerklike uitgawes Afwyking

Uitgawes as % van finale be-

groting

Finale begro-

tingWerklike uitgawes

R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0001. ADMINISTRASIE

Lopende betaling 91,125 (1,705) - 89,420 83,713 5,707 93,6% 78,114 77,372Oordragte en subsidies 1,807 141 832 2,780 2,781 (1) 100,0% 1,377 1,377Betaling vir kapitale bates 3,384 1,534 - 4,918 4,918 - 100,0% 2,565 2,565Betaling vir finansiële bates 24 30 - 54 54 - 100,0% 32 32

96,340 - 832 97,172 91,466 5,706 82,088 81,3462. VOLHOUBARE

HULPBRONBESTUURLopende betaling 33,661 (304) - 33,357 33,357 - 100,0% 48,600 47,600Oordragte en subsidies 11,909 43 346 12,298 12,298 - 100,0% 459 459Betaling vir kapitale bates 1,095 233 - 1,328 1,328 - 100,0% 1,081 1,081Betaling vir finansiële bates 60 28 - 88 88 - 100,0% 109 109

46,725 - 346 47,071 47,071 - 50,249 49,2493. ONDERSTEUNING EN

ONTWIKKELING VAN LANDBOUERS Lopende betaling 69,433 (7,170) (891) 61,372 61,372 - 100,0% 58,478 58,478Oordragte en subsidies 161,748 3,817 - 165,565 165,565 - 100,0% 145,310 145,310Betaling vir kapitale bates 3,466 3,339 - 6,805 6,805 - 100,0% 2,967 2,967Betaling vir finansiële bates 35 14 - 49 49 - 100,0% 39 39

234,682 - (891) 233,791 233,791 - 206,794 206,7944. VEEARTSENYKUNDIGE

DIENSTELopende betaling 58,186 (1,216) (10) 56,960 56,960 - 100,0% 52,100 51,095Oordragte en subsidies 650 169 (500) 319 319 - 100,0% 855 855Betaling vir kapitale bates 2,652 1,017 - 3,669 3,669 - 100,0% 1,522 1,522Betaling vir finansiële bates - 30 - 30 30 - 100,0% 25 25

61,488 - (510) 60,978 60,978 - 54,502 53,4975. NAVORSING EN

TEGNOLOGIE-ONTWIKKELINGSDIENSTELopende betaling 91,273 (4,046) (145) 87,082 86,332 750 99,1% 81,627 80,116Oordragte en subsidies 536 341 - 877 877 - 100,0% 518 518Betaling vir kapitale bates 4,586 3,668 - 8,254 8,254 - 100,0% 6,713 6,713Betaling vir finansiële bates 30 37 - 67 67 - 100,0% 9 9

96,425 - (145) 96,280 95,530 750 88,867 87,3566. LANDBOU- EKONOMIESE

DIENSTELopende betaling 13,367 (619) - 12,748 12,748 - 100,0% 11,202 11,068Oordragte en subsidies 3,102 590 288 3,980 3,980 - 100,0% 3,583 3,583Betaling vir kapitale bates 190 24 - 214 214 - 100,0% 249 249Betaling vir finansiële bates - 5 - 5 5 - 100,0% 1 1

16,659 - 288 16,947 16,947 - 15,035 14,901

BEGROTINGSTAATvir die jaar geëindig 31 Maart 2014


Begrotingspos 1


Begroting per program2013/14 2012/13

BEGROTINGSTAAT


ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0007. GESTRUKTUREERDE

LANDBOU-ONDERWYS EN OPLEIDINGLopende betaling 40,126 988 - 41,114 41,114 - 100,0% 41,292 41,097Oordragte en subsidies 1,306 (260) (154) 892 892 - 100,0% 3,320 3,320Betaling vir kapitale bates 2,585 (731) - 1,854 1,854 - 100,0% 2,099 2,099Betaling vir finansiële bates 10 3 - 13 13 - 100,0% 14 14

44,027 - (154) 43,873 43,873 - 46,725 46,5308. LANDELIKE ONTWIKKELING-

SKOÖRDINASIE Lopende betaling 10,525 (511) - 10,014 10,014 - 100,0% 11,596 11,442Oordragte en subsidies 8,259 483 234 8,976 8,976 - 100,0% 4,312 4,312Betaling vir kapitale bates 188 28 - 216 216 - 100,0% 206 206

18,972 - 234 19,206 19,206 - 16,114 15,960TOTAAL 615,318 - - 615,318 608,862 6,456 99,0% 560,374 555,633Rekonsiliasie met staat van finansiële prestasiePlus: Departementele ontvangste 823 1,840Werklike bedrae per staat van finansiële prestasie (totale inkomste) 616,141 562,214Werklike bedrae per staat van finansiële prestasie (totale uitgawes) 608,862 555,633

Begroting per ekonomiese klassifikasie2013/14 2012/13

BEGROTING PER EKONOMIESE KLASSIFIKASIE


ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 265,793 (6,584) (1,036) 258,173 258,173 - 100,0% 243,081 243,081Goedere en dienste 141,899 (7,996) (10) 133,893 127,437 6,456 95,2% 139,921 135,180Rente en huur op grond 4 (4) - - - - 6 6Oordragte en subsidiesProvinsies en munisipaliteite 130 5 - 135 135 - 100,0% 53 53Departementele agent-skappe en rekeninge 849 1,435 - 2,284 2,284 - 100,0% 4,415 4,415Instellings vir hoër onderwys 580 (448) - 132 132 - 100,0% 130 130Staatskorporasies en private ondernemings 146,260 1,155 580 147,995 147,995 - 100,0% 149,354 149,354Instellings sonder winsbejag 36,798 2,592 (413) 38,977 38,977 - 100,0% 1,387 1,387Huishoudings 3,164 254 679 4,097 4,097 - 100,0% 2,969 2,969Geskenke en donasies 1,536 333 200 2,069 2,069 - 100,0% 1,428 1,428Betalings vir kapitale batesGeboue en ander vaste strukture 392 (21) - 371 371 - 100,0% 1,306 1,306Masjinerie en toerusting 17,539 9,349 - 26,888 26,888 - 100,0% 15,909 15,909Biologiese bates - - - - - - 24 24Ontasbare bates 215 (215) - - - - 162 162Betalings vir finansiële bates 159 145 - 304 304 - 100,0% 229 229Totaal 615,318 - - 615,318 608,862 6,456 99,0% 560,374 555,633Totaal





Besonderhede per program 1 – ADMINISTRASIE

2013/14 2012/13

Besonderhede per sub-program


ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0001.1 KANTOOR VAN DIE LUR

Lopende betaling 6,400 (472) - 5,928 5,928 - 100,0% 5,668 5,668Betaling vir kapitale bates 270 (64) - 206 206 - 100,0% 248 248Betaling vir finansiële bates - - - - - - 1 1

1.2 SENIOR BESTUURLopende betaling 6,603 (1,316) - 5,287 5,287 - 100,0% 4,935 4,935Oordragte en subsidies 493 (294) - 199 199 - 100,0% 314 314Betaling vir kapitale bates 510 (250) - 260 260 - 100,0% 112 112Betaling vir finansiële bates - 1 - 1 1 - 100,0% - -

1.3 KORPORATIEWE DIENSTE Lopende betaling 42,032 2,844 - 44,876 39,461 5,415 87,9% 37,279 37,279Oordragte en subsidies 854 412 832 2,098 2,099 (1) 100,0% 950 950Betaling vir kapitale bates 601 1,626 - 2,227 2,227 - 100,0% 390 390Betaling vir finansiële bates 10 5 - 15 15 - 100,0% 27 27

1.4 FINANSIËLE BESTUURLopende betaling 30,414 (3,223) - 27,191 27,179 12 100,0% 26,000 25,258Oordragte en subsidies 36 23 - 59 59 - 100,0% 15 15Betaling vir kapitale bates 1,749 227 - 1,976 1,976 - 100,0% 1,718 1,718Betaling vir finansiële bates 14 24 - 38 38 - 100,0% 1 1

1.5 KOMMUNIKASIEDIENSTELopende betaling 5,676 462 - 6,138 5,858 280 95,4% 4,232 4,232Oordragte en subsidies 424 - - 424 424 - 100,0% 98 98Betaling vir kapitale bates 254 (5) - 249 249 - 100,0% 97 97Betaling vir finansiële bates - - - - - - 3 3Totaal 96,340 - 832 97,172 91,466 5,706 94,1% 82,088 81,346

2013/14 2012/13

Program 1:Per ekonomiese klassifikasie


ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 44,533 (592) - 43,941 43,941 - 100,0% 40,589 40,589Goedere en dienste 46,592 (1,114) - 45,478 39,772 5,706 87,5% 37,517 36,775Rente en huur op grond - - - - - - 6 6Oordragte en subsidiesDepartementele agent-skappe en rekeninge - 7 - 7 7 - 100,0% 1 1Huishoudings 880 435 832 2,147 2,147 - 100,0% 947 947Geskenke en donasies 927 (300) - 627 627 - 100,0% 431 431Betaling vir kapitale batesMasjinerie en toerusting 3,384 1,534 - 4,918 4,918 - 100,0% 2,565 2,565Betalings vir finansiële bates 24 30 - 54 54 - 100,0% 32 32Totaal 96,340 - 832 97,172 91,466 5,706 94,1% 82,088 81,346


Begrotingspos 1


2013/14 2012/13



ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0002.1 Ingenieursdienste

Lopende betaling 13,686 536 - 14,222 14,222 - 100,0% 16,458 16,265Oordragte en subsidies 1,077 143 - 1,220 1,220 - 100,0% 1 1Betaling vir kapitale bates 390 190 - 580 580 - 100,0% 363 363Betaling vir finansiële bates 60 1 - 61 61 - 100,0% - -

2.2 LandcareLopende betaling 18,132 (754) - 17,378 17,378 - 100,0% 31,369 30,562Oordragte en subsidies 9,315 (100) 346 9,561 9,561 - 100,0% 458 458Betaling vir kapitale bates 675 53 - 728 728 - 100,0% 711 711Betaling vir finansiële bates - 27 - 27 27 - 100,0% 109 109

2.3 GrondgebruikbestuurLopende betaling 881 (28) - 853 853 - 100,0% 753 753Betaling vir kapitale bates 15 (15) - - - - 100,0% 7 7

2.4 Ramp-risikobestuurLopende betaling 962 (58) - 904 904 - 100,0% 20 20Oordragte en subsidies 1,517 - - 1,517 1,517 - 100,0% - -Betaling vir kapitale bates 15 5 - 20 20 - 100,0% - -Totaal 46,725 - 346 47,071 47,071 - 100,0% 50,249 49,249

2013/14 2012/13


Aange-suiwerde begroting

Verskui-wing van

geldOordrag Finale

begrotingWerklike uitgawes Afwyking


groting

Finale begroting

Werklike uitgawes

R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 23,642 (225) - 23,417 23,417 - 100,0% 21,728 21,728Goedere en dienste 10,019 (79) - 9,940 9,940 - 100,0% 26,872 25,872Oordragte en subsidiesProvinsies en munisipaliteite 77 2 - 79 79 - 100,0% 1 1Departementele agent-skappe en rekeninge - 11 - 11 11 - 100,0% - -Staatskorporasies en private ondernemings 11,273 431 346 12,050 12,050 - 100,0% 450 450Huishoudings 559 (402) - 157 157 - 100,0% - -Geskenke en donasies - 1 - 1 1 - 100,0% 8 8Betaling vir kapitale batesGeboue en ander vaste strukture - - - - - - 919 919Masjinerie en toerusting 1,015 313 - 1,328 1,328 - 100,0% - -Ontasbare bates 80 (80) - - - - 162 162Betalings vir finansiële bates 60 28 - 88 88 - 100,0% 109 109Totaal 46,725 - 346 47,071 47,071 - 100,0% 50,249 49,249


Besonderhede per program 2: VOLHOUBARE HULPBRONBESTUUR



2013/14 2012/13



Verskui-wing van

geldOordrag Finale

begrotingWerklike uitgawes Afwyking

Uitgawes as % van

finale begroting

Finale begroting

Werklike uitgawes

R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0003.1 BOEREVESTIGING EN

ONTWIKKELINGLopende betaling 31,471 (1,980) (891) 28,600 28,600 - 100,0% 17,459 17,459Oordragte en subsidies 141,826 3,689 - 145,515 145,515 - 100,0% 126,358 126,358Betaling vir kapitale bates 600 2,156 - 2,756 2,756 - 100,0% 210 210Betaling vir finansiële bates 35 (1) - 34 34 - 100,0% 18 18

3.2 VOORLIGTING- EN AD-VIESDIENSTELopende betaling 27,851 (3,062) - 24,789 24,789 - 100,0% 29,498 29,498Oordragte en subsidies 1,654 119 - 1,773 1,773 - 100,0% 1,012 1,012Betaling vir kapitale bates 2,866 1,172 - 4,038 4,038 - 100,0% 2,733 2,733Betaling vir finansiële bates - 6 - 6 6 - 100,0% 17 17

3.3 VOEDSELSEKERHEIDLopende betalingOordragte en subsidies

10,111-

(2,128)9

--

7,9839

7,9839

--

100,0%100,0%

11,521-

11,521-

Betaling vir kapitale bates - 11 - 11 11 - 100,0% 24 24Betaling vir finansiële-bates - 9 - 9 9 - 100,0% 4 4

3.4 CASIDRA (EDMS.) BPK.Oordragte en subsidies 18,268 - - 18,268 18,268 - 100,0% 17,940 17,940Totaal 234,682 - (891) 233,791 233,791 - 100,0% 206,794 206,794

2013/14 2012/13



ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 42,529 (1,738) (891) 39,900 39,900 - 100,0% 39,465 39,465Goedere en dienste 26,904 (5,432) - 21,472 21,472 - 100,0% 19,013 19,013Oordragte en subsidiesProvinsies en munisipaliteite 6 2 - 8 8 - 100,0% 8 8Departementele agent-skappe en rekeninge 14 500 - 514 514 - 100,0% 327 327Staatskorporasies en private ondernemings 131,335 (102) - 131,233 131,233 - 100,0% 144,965 144,965Instellings sonder winsbejag 30,096 3,120 - 33,216 33,216 - 100,0% - -Huishoudings 297 94 - 391 391 - 100,0% - -Geskenke en donasies - 203 - 203 203 - 100,0% 10 10Betaling vir kapitale batesGeboue en ander vaste strukture 250 (60) - 190 190 - 100,0% - -Masjinerie en toerusting 3,216 3,399 - 6,615 6,615 - 100,0% 2,943 2,943Biologiese bates - - - - - - 24 24Betalings vir finansiële bates 35 14 - 49 49 - 100,0% 39 39Totaal 234,682 - (891) 233,791 233,791 - 100,0% 206,794 206,794


Besonderhede per program 3: ONDERSTEUNING EN ONTWIKKELING VAN LANDBOUERS


Begrotingspos 1


2013/14 2012/13



Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0004.1 DIEREGESONDHEID

Lopende betaling 33,174 694 (10) 33,858 33,858 - 100,0% 32,472 31,467Oordragte en subsidies 528 155 (500) 183 183 - 100,0% 828 828Betaling vir kapitale bates 1,287 116 - 1,403 1,403 - 100,0% 1,252 1,252Betaling vir finansiële bates

- 26 - 26 26 - 100,0% 25 254.2 UITVOERBEHEER

Lopende betalingOordragte en subsidies

7,34912

(1,618)-

--

5,73112

5,73112

--

100,0%100,0%

3,610-

3,610-

Betaling vir kapitale bates255 51 - 306 306 - 100,0% 37 37

4.3 VEEARTSENYKUNDIGE OPENBARE GESONDHEIDLopende betalingOordragte en subsidies

5,641108

(806)1

--

4,835109

4,835109

--

100,0%100,0%

4,536-

4,536-

Betaling vir kapitale bates 144 192 - 336 336 - 100,0% 47 47Betaling vir finansiële bates

- 4 - 4 4 - 100,0% - -4.4 VEEARTSENYKUNDIGE

LABORATORIUMDIENSTELopende betaling 12,022 514 - 12,536 12,536 - 100,0% 11,482 11,482Oordragte en subsidies 2 13 - 15 15 - 100,0% 27 27Betaling vir kapitale bates 966 658 - 1,624 1,624 - 100,0% 186 186

Totaal 61,488 - (510) 60,978 60,978 - 100,0% 54,502 53,497

2013/14 2012/13

Program 4:per ekonomiese klassifikasie


Verskui-wing van

geldOor-drag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 46,652 (2,400) - 44,252 44,252 - 100,0% 40,427 40,427Goedere en dienste 11,530 1,188 (10) 12,708 12,708 - 100,0% 11,673 10,668Rente en huur op grond 4 (4) - - - - - -Oordragte en subsidiesProvinsies en munisipaliteite 2 (1) - 1 1 - 100,0% 2 2Departementele agent-skappe en rekeningeStaatskorporasies en private ondernemings

26

-

56

100

-

-

82

100

82

100

-

-

100,0%

100,0%

22

-

22

-Instellings sonder winsbejag 500 - (500) - - - 500 500Huishoudings 122 14 - 136 136 - 100,0% 331 331Betaling vir kapitale batesMasjinerie en toerustingOntasbare bates

2,542110

1,128(110)

--

3,670-

3,670-

--

100,0%100,0%

1,522-

1,522-

Betalings vir finansiële bates - 29 - 29 29 - 100,0% 25 25Totaal 61,488 - (510) 60,978 60,978 - 100,0% 54,502 53,497

BEGROTINGSTAAT vir die jaar geëindig 31 Maart 2014

Besonderhede per program 4: VEEARTSENYKUNDIGE DIENSTE



2013/14 2012/13



ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0005.1 NAVORSING

Lopende betaling 61,273 (6,212) (145) 54,916 54,166 750 98,6% 53,058 51,547Oordragte en subsidies 507 182 - 689 689 - 100,0% 35 35Betaling vir kapitale bates 2,811 2,650 - 5,461 5,461 - 100,0% 3,064 3,064Betaling vir finansiëlebates

- 25 - 25 25 - 100,0% - -5.2 TEGNOLOGIE-OORDRAG-

DIENSTELopende betaling 393 (106) - 287 287 - 100,0% - -Betaling vir kapitale bates

15 (15) - - - - - -5.3 INFRASTRUKTUUR-ONDER-

STEUNINGSDIENSTELopende betaling 29,607 2,272 - 31,879 31,879 - 100,0% 28,569 28,569Oordragte en subsidies 29 159 - 188 188 - 100,0% 483 483Betaling vir kapitale bates 1,760 1,033 - 2,793 2,793 - 100,0% 3,649 3,649Betaling vir finansiëlebates 30 12 - 42 42 - 100,0% 9 9

Totaal 96,425 - (145) 96,280 95,530 750 99,2% 88,867 87,356

2013/14 2012/13

Program 5:per ekonomiese klassifikasie


ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 61,560 (267) (145) 61,148 61,148 - 100,0% 57,923 57,923Goedere en dienste 29,713 (3,779) - 25,934 25,184 750 97,1% 23,704 22,193Oordragte en subsidiesProvinsies en munisipaliteite 32 11 - 43 43 - 100,0% 39 39Departementele agent-skappe en rekeninge 1 126 - 127 127 - 100,0% 2 2Huishoudings 503 3 - 506 506 - 100,0% 477 477Geskenke en donasies - 202 - 202 202 - 100,0% - -Betaling vir kapitale batesGeboue en ander vaste strukture - 181 - 181 181 - 100,0% 387 387Masjinerie en toerusting 4,566 3,507 - 8,073 8,073 - 100,0% 6,326 6,326Ontasbare bates 20 (20) - - - - - -Betalings vir finansiële bates 30 36 - 66 66 - 100,0% 9 9Totaal 96,425 - (145) 96,280 95,530 750 99,2% 88,867 87,356


Besonderhede per program 5: NAVORSING EN TEGNOLOGIE-ONTWIKKELINGSDIENSTE


Begrotingspos 1


2013/14 2012/13



Verskui-wing van

geldOordrag Finale be-

grotingWerklike uitgawes Afwyking


groting

Finale be-groting

Werklike uitgawes

R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0006.1 AGRIBESIGHEID-ONDER-

STEUNING EN ONTWIK-KELINGLopende betaling 8,917 232 - 9,149 9,149 - 100,0% 8,458 8,324Oordragte en subsidies 2,802 715 101 3,618 3,618 - 100,0% 1,727 1,727Betaling vir kapitale bates 150 38 - 188 188 - 100,0% 225 225Betaling vir finansiëlebates

- 3 - 3 3 - 100,0% - -6.2 MAKRO-EKONOMIE EN

ONDERSTEUNINGLopende betaling 4,450 (851) - 3,599 3,599 - 100,0% 2,744 2,744Oordragte en subsidies 300 (125) 187 362 362 - 100,0% 1,856 1,856Betaling vir kapitale bates 40 (14) - 26 26 - 100,0% 24 24Betaling vir finansiëlebates - 2 - 2 2 - 100,0% 1 1

Totaal 16,659 - 288 16,947 16,947 - 100,0% 15,035 14,901

2013/14 2012/13



Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-


Uitgawes as % van

finale begro-

ting

Finale be-groting

Werklike uitgawes

R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 10,299 (162) - 10,137 10,137 - 100,0% 8,786 8,786Goedere en dienste 3,068 (457) - 2,611 2,611 - 100,0% 2,417 2,283Oordragte en subsidiesDepartementele agent-skappe en rekeninge 690 690 - 1,380 1,380 - 100,0% 2,220 2,220Instellings vir hoër onderwys 330 (198) - 132 132 - 100,0% 130 130Staatskorporasies en private ondernemingsInstellings sonder winsbejag

1,0001,076

-98

-87

1,0001,261

1,0001,261

--

100,0%100,0%

1,056-

1,056-

Huishoudings 6 - 1 7 7 - 100,0% 16 16Geskenke en donasies - - 200 200 200 - 100,0% 160 160Betaling vir kapitale batesMasjinerie en toerusting 190 24 - 214 214 - 100,0% 249 249Betalings vir finansiële bates - 5 - 5 5 - 100,0% 1 1Totaal 16,659 - 288 16,947 16,947 - 100,0% 15,035 14,901


Besonderhede per program 6: LANDBOU- EKONOMIESE DIENSTE



2013/14 2012/13



ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0007.1 HOËR ONDERWYS EN

OPLEIDING (HOO)Lopende betaling 29,637 2,382 - 32,019 32,019 - 100,0% 32,337 32,142Oordragte en subsidies 1,294 (260) (154) 880 880 - 100,0% 3,303 3,303Betaling vir kapitale bates 2,107 (815) - 1,292 1,292 - 100,0% 1,420 1,420Betaling vir finansiëlebates

- 3 - 3 3 - 100,0% 14 147.2 VERDERE ONDERWYS EN

OPLEIDING (VOO)Lopende betaling 10,489 (1,394) - 9,095 9,095 - 100,0% 8,955 8,955Oordragte en subsidies 12 - - 12 12 - 100,0% 17 17Betaling vir kapitale bates 478 84 - 562 562 - 100,0% 679 679Betaling vir finansiëlebates 10 - - 10 10 - 100,0% - -

Totaal 44,027 - (154) 43,873 43,873 - 100,0% 46,725 46,530

2013/14 2012/13



ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 27,988 (937) - 27,051 27,051 - 100,0% 25,846 25,846Goedere en dienste 12,138 1,925 - 14,063 14,063 - 100,0% 15,446 15,251Oordragte en subsidiesProvinsies en munisipaliteite 13 (9) - 4 4 - 100,0% 3 3Departementele agent-skappe en rekeninge 118 45 - 163 163 - 100,0% 1,839 1,839Instellings vir hoër onderwys 250 (250) - - - - - -Instellings sonder winsbejag 34 (34) - - - - 169 169Huishoudings 797 (24) (154) 619 619 - 100,0% 1,166 1,166Geskenke en donasies 94 12 - 106 106 - 100,0% 143 143Betaling vir kapitale bates-Geboue en ander vaste strukture 142 (142) - - - - - -Masjinerie en toerustingOntasbare bates

2,4385

(584)(5)

--

1,854-

1,854-

-- 100,0%

2,099-

2,099-

Betalings vir finansiële bates 10 3 - 13 13 - 100,0% 14 14Totaal 44,027 - (154) 43,873 43,873 - 100,0% 46,725 46,530


Besonderhede per program 7: GESTRUKTUREERDE LANDBOU-ONDERWYS EN -OPLEIDING


Begrotingspos 1


2013/14 2012/13



ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'0008.1 ONTWIKKELINGSBEPLAN-

NINGLopende betaling 2,266 (429) - 1,837 1,837 - 100,0% 2,791 2,637Oordragte en subsidies 1,180 - - 1,180 1,180 - 100,0% 2,537 2,537Betaling vir kapitale bates 20 2 - 22 22 - 100,0% 26 26

8.2 PLAASWERKERONTWIK-KELINGLopende betaling 8,259 (82) - 8,177 8,177 - 100,0% 8,805 8,805Oordragte en subsidies 7,079 483 234 7,796 7,796 - 100,0% 1,775 1,775Betaling vir kapitale bates 168 26 - 194 194 - 100,0% 180 180

Totaal 18,972 - 234 19,206 19,206 - 100,0% 16,114 15,960

2013/14 2012/13



ting

Verskui-wing van

geldOordrag

Finale begro-



groting

Finale begro-


R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000Lopende betalingsVergoeding van werknemers 8,590 (263) - 8,327 8,327 - 100,0% 8,317 8,317Goedere en dienste 1,935 (248) - 1,687 1,687 - 100,0% 3,279 3,125Oordragte en subsidiesDepartementele agent-skappe en rekeninge - - - - - - 4 4Staatskorporasies en privateondernemings 2,652 726 234 3,612 3,612 - 100,0% 2,883 2,883Staatskorporasies en private 5,092 (592) - 4,500 4,500 - 100,0% 718 718ondernemings - 134 - 134 134 - 100,0% 32 32Geskenke en donasies 515 215 - 730 730 - 100,0% 676 676Betaling vir kapitale batesMasjinerie en toerusting 188 28 - 216 216 - 100,0% 205 205Totaal 18,972 - 234 19,206 19,206 - 100,0% 16,114 15,960


Besonderhede per program 8: Landelike Ontwikkelingskoördinasie



1. BESONDERHEDE VAN OORDRAGTE EN SUBSIDIES INGEVOLGE DIE BEGROTINGSWET (NÁ OORDRAGTE): Besonderhede van dié transaksies kan besigtig word in die aantekening oor oordragte en subsidies, openbaarmakingsaantekeninge en Bylae 1 (A-F) tot die Jaarlikse Finansiële State.

2. BESONDERHEDE VAN SPESIFIEKE EN EKSKLUSIEF BEWILLIGDE BEDRAE BEGROOT (NÁ OORDRAGTE): Besonderhede van dié transaksies kan besigtig word in aantekening 1 (Jaarlikse begroting) tot die Jaarlikse Finansiële State.

3. BESONDERHEDE VAN BETALINGS VIR FINANSIËLE BATES Besonderhede van dié transaksies per program kan besigtig word in die aantekening oor betalings vir finansiële bates in die Jaarlikse Finansiële State.

4. VERDUIDELIKINGS VAN WESENLIKE AFWYKINGS VAN BEDRAE BEGROOT (NÁ OORDRAGTE):

4.1 Per programFinale begroting Werklike

uitgawes AfwykingAfwyking as

’n % van finale begroting

R’000 R’000 R’000 %

Program 1: Administrasie 97,172 91,466 5,706 5,9%

’n Onderbesteding van R5,706 miljoen kan hoofsaaklik toegeskryf word aan R3,617 miljoen vir ’n projek vir die ontwikkeling van mensekapitaal en vaardighede ten einde te voorsien in die ekonomiese en mensekapitaal-ontwikkelingsbehoeftes van die landbousektor in die Wes-Kaap. Die fokus is op die landelike jeug in benadeelde gemeenskappe. Die oorblywende R2,089 miljoen hou verband met ander voorsienings vir bates- en lasterekeninge wat beskikbare kontant teenoor beskikbare begroting raak. Bogenoemde is aangevra om oor te rol in 2014/15.Program 5: Navorsing en Tegnologie-ontwikke-lingsdienste 96,280 95,530 750 0.8%

’n Onderbesteding van R0,75 miljoen kan toegeskryf word aan die Wes-Kaapse Klimaatsveranderingraamwerk en Inwerkingstellingsplan vir die Landbousektor. Die plan sal in drie fases voltooi word. Fase een sal die assessering van die status quo wees wat die raamwerkontwerp van inligting voorsien, fase twee sal die bevolking van die raamwerk behels en die finale fase sal fokus op die ontwikkeling van die uitvoeringsplan en die uitrolling van die kommunikasieplan. Dié bedrag is aangevra om oor te rol in 2014/15.

4.2 Per ekonomiese klassifikasieFinale begroting Werklike

uitgawes AfwykingAfwyking as ’n % van finale begro-

tingR’000 R’000 R’000 %

Lopende uitgawesVergoeding van werknemers 258,173 258,173 - -Goedere en dienste 133,893 127,437 6,456 4,8%

Oordragte en subsidiesProvinsies en munisipaliteite 135 135 - -Departementele agentskappe en rekeninge 2,284 2,284 - -Instellings vir hoër onderwys 132 132 - -Staatskorporasies en private ondernemings 147,995 147,995 - -Instellings sonder winsbejag 38,977 38,977 - -Huishoudings 4,100 4,100 - -Geskenke en donasies 2,066 2,066 - -

Betalings vir kapitale batesGeboue en ander vaste strukture 371 371 - -Masjinerie en toerusting 26,888 26,888 - -Betalings vir finansiële bates 304 304 - -

AANTEKENINGE TOT DIE BEGROTINGSTAAT vir die jaar geëindig 31 Maart 2014


Begrotingspos 1


AANTEKENINGE TOT DIE BEGROTINGSTAAT vir die jaar geëindig 31 Maart 2014

’n Onderbesteding van R6,456 miljoen kan hoofsaaklik toegeskryf word aan R3,618 miljoen vir die Jeugvaardigheidsontwikkelingsprojek, waarvan R2,089 miljoen verband hou met hulpbronne wat toegewys is vir bates-en-laste-rekeninge en R0,75 miljoen wat geoormerk is vir die Wes-Kaapse Landbousektor-klimaatsveranderingraamwerk. Al die bogenoemde is aangevra om oor te rol in 2014/15.

4.3 Per voorwaardelike toelaeFinale begroting Werklike

uitgawes AfwykingAfwyking as ’n % van finale begro-

tingR’000 R’000 R’000 %

Landbou, bosbou en visseryeIlima/Letsema-projekteLandCareOmvattende Landbouondersteuningsprogram(OLOP)Openbare WerkeProgram vir Uitgebreide Openbare Werke (PUOW)

51,7377,233

106,376

550

51,7377,233

106,376

550

--

---

--

---



Nota 2013/14 2012/13R'000 R'000

INKOMSTEJaarlikse begroting 1 615,318 560,374Departementele inkomste 2 823 1,840

TOTALE INKOMSTE 616,141 562,214

UITGAWESLopende uitgawesVergoeding van werknemers 3 258,173 243,081Goedere en dienste 4 127,437 135,181Rente en huur op grond 5 - 6Totale lopende uitgawes 385,610 378,268

Oordragte en subsidiesOordragte en subsidies 7 195,689 159,736Totale oordragte en subsidies 195,689 159,736

Uitgawes vir kapitale batesTasbare bates 8 27,259 17,238Ontasbare bates 8 - 162Totale uitgawes vir kapitale bates 27,259 17,400

Betalings vir finansiële bates 6 304 229

TOTALE UITGAWES 608,862 555,633

OORSKOT VIR DIE JAAR 7,279 6,581

Rekonsiliasie van netto oorskot vir die jaarBegrote geld 6,456 4,741Jaarlikse begroting 6,456 4,655Voorwaardelike toelaes - 86Departementele inkomste 14 823 1,840OORSKOT VIR DIE JAAR 7,279 6,581

STAAT VAN FINANSIËLE PRESTASIE vir die jaar geëindig 31 Maart 2014


Begrotingspos 1


Nota 2013/14 2012/13R'000 R'000

BATESLopende bates 10,956 11,528Kontant en kontantekwivalente 9 8,559 8,825Vooruitbetalings en voorskotte 10 247 278Ontvangbare rekeninge 11 2,150 2,425 Nielopende bates 25,000 25,000Beleggings 12 25,000 25,000 TOTALE BATES 35,956 36,528

LASTELopende laste 7,988 10,907Begrote geld wat in die Inkomstefonds teruggestort moet word 13 6,456 4,741Departementele inkomste wat in die Inkomstefonds teruggestort moet word 14 377 991Betaalbare rekeninge 15 1,155 5,175 Nielopende lasteBetaalbare rekeninge 16 2,163 -

TOTALE LASTE 10,151 10,907

NETTO BATES 25,805 25,621

Netto batesKapitalisasiereserwe 25,000 25,000Verhaalbare inkomste 805 621

TOTAAL 25,805 25,621

STAAT VAN FINANSIËLE POSISIEsoos op 31 Maart 2014



Nota 2013/14 2012/13R'000 R'000

NETTO BATESKapitalisasiereserwesBeginsaldo 25,000 25,000Eindsaldo 25,000 25,000

Verhaalbare inkomsteBeginsaldo 621 416Oordragte: 184 205Onverhaalbare bedrae afgeskryf - (24)Skuld hersien (14) (56)Skuld verhaal (ingesluit by departementele ontvangste) (236) (293)Skuld aangegaan 434 578Eindsaldo 805 621

TOTAAL 25,805 25,621

STAAT VAN VERANDERING IN NETTO BATES vir die jaar geëindig 31 Maart 2014


Begrotingspos 1


Nota 2013/14 2012/13R'000 R'000

KONTANTVLOEI UIT BEDRYFSAKTIWITEITEOntvangste 644,183 588,481Jaarliks begrote geld ontvang 1.1 615,318 560,374Departementele inkomste ontvangRente ontvang

22.3

28,434431

27,0201,087

Netto toename (afname) in bedryfskapitaal (3,714) 1,002Teruggestort in Inkomstefonds (34,269) (30,423)Lopende betalingsRente betaal 5

(385,610)-

(378,262)6

Betalings vir finansiële bates (304) (229)Oordragte en subsidies betaal (195,689) (159,736)Netto kontantvloei beskikbaar uit bedryfsaktiwiteite 17 24,597 20,827

KONTANTVLOEI UIT BELEGGINGSAKTIWITEITEBetalings vir kapitale bates 8 (27,259) (17,400)Opbrengs uit verkoop van kapitale bates 2.4 33 70Netto kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite (27,226) (17,330)

KONTANTVLOEI UIT FINANSIERINGSAKTIWITEITEDividend ontvang 2.3 16 7Toename in netto bates 184 205Toename in nielopende betaalbare rekeninge 2,163 -Netto kontantvloei uit finansieringsaktiwiteite 2,363 212

Netto toename/(afname) in kontant en kontantekwivalente (266) 3,709

Netto toename/(afname) in kontant en kontantekwivalente 8,825 5,116

Kontant en kontantekwivalente aan einde van tydperk 18 8,559 8,825

KONTANTVLOEISTAATvir die jaar geëindig 31 Maart 2014



Opsomming van belangrike rekeningkundige beleide

Die finansiële state is opgestel ooreenkomstig die volgende beleide, wat konsekwent in alle wesenlike aspekte toegepas is, tensy anders aangedui.

Die historiese kostekonvensie is gebruik, behalwe waar anders aangedui. Die bestuur het waarderings en ramings gebruik in die opstelling van die Jaarlikse Finansiële State. Dit is gegrond op die beste inligting wat beskikbaar was ten tyde van die opstelling.

Waar toepaslik en betekenisvol is wesenlike bykomende inligting openbaar gemaak om die bruikbaarheid van die finansiële state te verbeter en om te voldoen aan die statutêre vereistes van die Wet op die Bestuur van Staatsfinansies (WBSF), Wet 1 van 1999 (soos gewysig deur Wet 29 van 1999), en die Tesourie-regulasies wat uitgereik is ingevolge die WBSF en die jaarlikse Wet op die Verdeling van Inkomste.

1. GRONDSLAG VAN VOORBEREIDING

Die finansiële state is ooreenkomstig die aangepaste kontantbasis opgestel.

2. LOPENDE SAAK

Die finansiële state is op die basis van ’n lopende saak opgestel.

3. GELDEENHEID IN AANBIEDING

Alle bedrae word in die geldeenheid van die Suid-Afrikaanse rand (R) aangebied, wat ook die departement se funksionele geldeenheid is.

4. AFRONDING

Tensy anders vermeld, is alle finansiële syfers tot die naaste eenduisend rand (R’000) afgerond.

5. OMSKAKELING VAN BUITELANDSE GELDEENHEDE

Kontantvloei wat voortvloei uit transaksies in buitelandse geldeenhede word omgeskakel in Suid-Afrikaanse rand met gebruik van die heersende wisselkoerse teen die datum van betaling/ontvangs.

6. VERGELYKING VAN LOPENDE JAAR MET BEGROTING

’n Vergelyking tussen die goedgekeurde, finale begroting en werklike bedrae vir elke program en ekonomiese klassifikasie word ingesluit in die begrotingstaat.

REKENINGKUNDIGE BELEIDE vir die jaar geëindig 31 Maart 2014


Begrotingspos 1


7. INKOMSTE

7.1 BEGROTE GELD

Begrote geld bestaan uit departementele toewysings en ook direkte vordering teen die inkomstefonds.

Begrote geld word erken in die staat van finansiële prestasie op die datum wat die begroting effektief word. Aansuiwerings wat ooreenkomstig die aansuiweringsbegrotingsproses gemaak word, word in die finansiële rekords erken op die datum waarop die aansuiwerings in werking tree.

Die netto bedrag van enige begrote geld verskuldig aan/van die relevante inkomstefonds op die verslagdoeningsdatum word erken as betaalbaar/invorderbaar in die staat van die finansiële posisie.

7.2 DEPARTEMENTELE INKOMSTE

Departementele inkomste word by ontvangs in die staat van finansiële prestasie erken en word daarna in die relevante inkomstefonds inbetaal, tensy anders vermeld.

Enige bedrag wat op die verslagdoeningsdatum aan die relevante inkomstefonds verskuldig is, word in die staat van finansiële posisie as ’n ontvangste erken.

7.3 OPGELOOPTE DEPARTEMENTELE INKOMSTE

Oplopings ten opsigte van departementele inkomste (wat belastinginkomste uitsluit) word in die aantekeninge tot die finansiële state erken wanneer:

• dit waarskynlik is dat die ekonomiese voordele of dienspotensiaal wat vereenselwig word met die transaksie na die departement sal vloei

• die bedrag van inkomste betroubaar gemeet kan word.

Die opgeloopte inkomste word bepaal volgens die billike waarde van die storting wat verskuldig is.

8. UITGAWES

8.1 VERGOEDING VAN WERKNEMERS

8.1.1 Salarisse en lone

Salarisse en lone word in die finansiële state erken op die datum van betaling.

8.1.2 Maatskaplike bydraes

Maatskaplike bydraes wat die departement gelewer het ten opsigte van huidige werknemers word in die finansiële state erken op die datum van betaling.

Maatskaplike bydraes wat die departement gelewer het ten opsigte van gewese werknemers word geklassifiseer as oordragte aan huishoudings in die staat van finansiële prestasie op die datum van betaling.




8.2 ANDER UITGAWES

Ander uitgawes (soos goedere en dienste, oordragte en subsidies en betalings vir kapitale bates) word in die finansiële state erken op die datum van betaling. Die uitgawe word geklassifiseer as ’n kapitale uitgawe as die totale storting wat betaal is, meer is as die kapitalisasiedrempel.

8.3 OPGELOOPTE UITGAWES VERSKULDIG

Opgeloopte uitgawes verskuldig word aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state wanneer die goedere ontvang word of, in die geval van dienste, wanneer dit aan die departement gelewer word.

Opgeloopte uitgawes verskuldig word teen kosprys bepaal.

8.4 VERHURINGS

8.4.1 Bedryfsbruikhuur

Bedryfsbruikhuurbetalings wat in die verslagdoeningstydperk gemaak word, word erken as lopende uitgawes in die finansiële state op die datum van betaling.

Die bedryfsbruikhuurverpligtinge word aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state.

8.4.2 Finansiële bruikhuur

Betalings vir finansiële bruikhuur wat in die verslagdoeningtydperk gemaak word, word erken as kapitale uitgawes in finansiële state op die datum van betaling.

Die verpligtinge vir bruikhuur word aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state en word nie verdeel tussen die kapitale en rente-gedeeltes nie.

Bates van finansiële bruikhuur wat aan die einde van die verhuringstermyn verkry word, word aangeteken en bepaal teen die laagste van:

• koste, wat die billike waarde van die bate is

• die som van die minimumverhuringsbetalings wat gemaak is, waaronder enige betalings wat gemaak is om eienaarskap aan die einde van die verhuringstermyn te verkry, wat rente uitsluit.

9. KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTE

Kontant en kontantekwivalente word teen kosprys in die staat van finansiële posisie gedra.

Bankoortrekkings word afsonderlik in die staat van finansiële posisie aangedui.

Vir die doeleindes van die kontantvloeistaat, sluit kontant en kontantekwivalente kontant voorhande, deposito’s wat gehou word, ander korttermyn- hoogs likiede beleggings en bankoortrekkings in.

10. VOORUITBETALINGS EN VOORSKOTTE

Bedrae wat vooruit betaal of voorgeskiet word, word in die staat van finansiële posisie erken wanneer die departement die kontant ontvang of uitbetaal.

Vooruitbetalings en voorskotte word aanvanklik en daarna teen kosprys bereken.

REKENINGKUNDIGE BELEIDE vir die jaar geëindig 31 Maart2014


Begrotingspos 1


11. ONTVANGBARE REKENINGE

Ontvangbare rekeninge word in die staat van finansiële posisie erken teen kosprys plus opgeloopte rente, waar rente gehef word, minus bedrae wat reeds betaal is of afgeskryf is.

12. BELEGGINGS

Beleggings word in die staat van finansiële posisie teen kosprys erken.

13. WAARDEVERMINDERING VAN FINANSIËLE BATES

Wanneer daar ’n aanduiding is van waardevermindering van ’n finansiële bate word ’n skatting van die afname in die aangetekende drawaarde aangeteken in die finansiële state om die beste skatting van die bedrag van die toekomstige ekonomiese voordele wat waarskynlik van daardie bate ontvang sal word te weerspieël.

14. LASTE

Lone en laste word in die staat van finansiële posisie teen koste erken.

15. KAPITALE BATES

15.1 ONROERENDE KAPITALE BATES

Onroerende kapitale bates word aanvanklik teen koste aangeteken in die finansiële state. Onroerende kapitale bates wat verkry is deur ’n nieruilingstransaksie word gemeet teen billike waarde soos op die datum van verkryging.

Waar die koste van onroerende kapitale bates nie akkuraat vasgestel kan word nie, word die onroerende kapitale bates as R1 vermeld, tensy die billike waarde van die bate reeds betroubaar geskat is, in welke geval die billike waarde gebruik word.

Alle bates wat voor 1 April 2002 verkry is (of ’n later datum soos goedgekeur deur die kantoor van die Ouditeur-Generaal (KOG)) word teen R1 aangeteken.

Onroerende kapitale bates word daaropvolgend teen koste gedra en is nie onderhewig aan waardevermindering of waardevermindering nie.

Daaropvolgende uitgawes van ’n kapitale aard word bygetel by die koste van die bate teen die einde van die kapitale projek, tensy die onroerende bate aangeteken word deur ’n ander departement, in welke geval die voltooide projekkostes aan daardie departement oorgedra word.

15.2 ROERENDE KAPITALE BATES

Roerende kapitale bates word aanvanklik teen koste in die finansiële state erken. Roerende kapitale bates wat deur ’n nieruilingstransaksie verkry word, word bereken teen billike waarde soos op die datum van verkryging.

Waar die koste van roerende kapitale bates nie akkuraat bepaal kan word nie, word die roerende kapitale bates bereken teen billike waarde, en waar billike waarde nie vasgestel kan word nie, word die roerende bates as R1 aangeteken.

REKENINGKUNDIGE BELEIDEvir die jaar geëindig 31 Maart 2014



Alle bates wat voor 1 April 2002 verkry is (of ’n later datum soos goedgekeur deur die KOG) word as R1 aangeteken.

Roerende kapitale bates word daaropvolgend teen kosprys gedra en is nie onderhewig aan waardevermindering of inkorting nie.

Biologiese bates word daaropvolgend teen billike waarde gedra.

Daaropvolgende uitgawes wat nie van ’n kapitale aard is nie, word bygevoeg by die koste van die bate teen die einde van die kapitale projek, tensy die roerende bate aangeteken word deur ’n ander departement/entiteit, in welke geval die voltooide projekkostes aan daardie departement oorgedra word.

Daaropvolgende uitgawes vir biologiese bates word tot die beleid toegevoeg.

15.3 ONTASBARE BATES

Ontasbare bates word aanvanklik teen kosprys in die finansiële state erken. Ontasbare bates wat verkry is deur ’n nieruilingstransaksie word bereken teen billike waarde soos op die datum van verkryging.

Intern gegenereerde ontasbare bates word in die finansiële state erken wanneer die departement begin met die ontwikkelingsfase van die projek.

Waar die koste van ontasbare bates nie akkuraat bepaal kan word nie, word die ontasbare kapitale bates teen billike waarde bereken, en waar billike waarde nie bereken kan word nie, word die ontasbare bates as R1 aangeteken.

Alle bates wat voor 1 April 2002 verkry is (of ’n later datum soos goedgekeur deur die KOG) word as R1 aangeteken.

Ontasbare bates word daaropvolgend teen kosprys gedra en is nie onderhewig aan waardevermindering of inkorting nie.

Daaropvolgende uitgawes van ’n kapitale aard word bygetel by die koste van die bate aan die einde van die kapitale projek, tensy die ontasbare bate aangeteken word deur ’n ander departement/entiteit, in welke geval die voltooide projekkostes aan daardie departement oorgedra word.

16. BEPALINGS EN KONTINGENTE

16.1 BEPALINGS

Bepalings word in die aantekeninge tot die finansiële state aangeteken wanneer daar ’n huide wetlike of konstruktiewe verpligting is om ekonomiese voordele te verbeur as ’n gevolg van gebeure in die verlede en as dit waarskynlik is dat ’n uitloop van hulpbronne wat ekonomiese voordele of dienspotensiaal beliggaam, vereis sal word om die verpligting te vereffen en ’n betroubare skatting van die verpligting gemaak kan word. Die bepaling word bereken as die beste skatting van die geld wat nodig sal wees om die teenwoordige verpligting teen die verslagdoeningdatum te vereffen.

16.2 GEBEURLIKE VERPLIGTINGE

Gebeurlike verpligtinge word aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state wanneer daar ’n moontlike verpligting is wat uit gebeure ontstaan wat verby is, en wie se bestaan net bevestig sal word deur die voorkoms of nievoorkoms van een of meer onsekere toekomstige gebeure wat nie onder die beheer van die departement is nie, of wanneer daar ’n teenswoordige verpligting is wat nie ingesien word nie omdat dit nie waarskynlik is dat ’n uitvloei van hulpbronne nodig sal wees om die verpligting te vereffen of die som van die verpligting nie betroubaar bereken kan word nie.



Begrotingspos 1


16.3 KONTINGENTE BATES

Kontingente bates word aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state wanneer ’n moontlike bate voortvloei uit gebeure van die verlede, en waarvan die bestaan bevestig sal word deur die voorkoms of nievoorkoms van een of meer onsekere toekomstige gebeure wat nie binne die beheer van die departement is nie.

16.4 VERPLIGTINGE

Verpligtinge word teen kosprys aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state wanneer daar ’n kontraktuele ooreenkoms of ’n goedkeuring deur die bestuur is op ’n manier wat ’n geldige verwagting laat ontstaan dat die departement sy verantwoordelikhede sal nakom en daardeur toekomstige uitgawes sal opdoen wat tot ’n uitvloeiing van kontant sal lei.

17. VRUGTELOSE EN VERKWISTE UITGAWES

Vrugtelose en verkwiste uitgawes word aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state wanneer dit bevestig is. Die bedrag wat aangeteken word, is gelyk aan die totale waarde van die vrugtelose of verkwistende uitgawes wat opgedoen is.

Vrugtelose en verkwistende uitgawes word verwyder uit die finansiële state wanneer dit opgelos is of oorgedra is aan ontvangbare rekeninge vir terugkryging.

Die ontvangbare rekeninge van vrugtelose en verkwistende uitgawes word bereken volgens die bedrag wat verwag word terugkrybaar sal wees, en word nie meer erken wanneer dit betaal is of daaropvolgend as onverkrygbaar afgeskryf word nie.

18. ONREËLMATIGE UITGAWES

Onreëlmatige uitgawes word aangeteken in die aantekeninge tot die finansiële state as dit bevestig word. Die bedrag wat aangeteken word, is gelyk aan die waarde van die onreëlmatige uitgawes wat aangegaan is, tensy dit nie prakties vasgestel kan word nie, in welke geval redes daarvoor in die aantekening voorsien word.

Onreëlmatige uitgawes word uit die state verwyder wanneer dit óf gekondoneer word deur die relevante owerheid, oorgedra is na ontvangbare rekeninge vir terugkryging óf nie gekondoneer en nie verhaalbaar is nie.

Ontvangbare rekeninge van onreëlmatige uitgawes word bereken teen die bedrag wat verwag word verhaalbaar sal wees en word geskrap wanneer dit betaal is of daarna as nieverhaalbaar afgeskryf word.

19. VERANDERINGS IN REKENKUNDIGE RAMINGS

Ramings vir moontlik onverhaalbare skulde is voorheen gebaseer op die departement se Standaard-bedryfsmetode (SBM) vir voorsienings. In 2013/14 het die departement ’n nuwe SBM ontwikkel vir waardeverminderings wat die metode insluit vir die identifisering van moontlik onverhaalbare skulde en ’n verandering in die metode waarop die departement sy ramings gebaseer het wat in 2013/14 en toekomstige tydperke sal voorkom.

20. VOORAFGAANDE TYDPERKFOUTE

Die bedryfsbruikhuur-bekendmaking vir 2012/13 het met R143 000 gestyg om voorsiening te maak vir een staatsvoertuig wat nou deur die staatsmotorvervoer as ’n bedryfsbruikhuur geklassifiseer is en wat nie tevore bekendgemaak is nie.




Die toevoegings vir ander vaste strukture is verminder met R355 000 omdat die transaksie verband hou met kapitale werk aan die gang in 2012/13 wat afgetrek moes gewees het van die toevoegings en nie bekendgemaak moes gewees het as ’n vervreemding nie.

Dié besonderhede word bekendgemaak in aantekening 34.

21. AGENT-PRINSIPAAL-REËLINGS

In die 2013/14-boekjaar het vier entiteite opgetree as agente vir die departement soos wat bekendgemaak is in aantekening 33. Besonderhede wat betrekking het op die entiteite is soos volg:

Casidra (Edms.) Bpk.: Ondersteun die departement met die inwerkingstelling van projekte en bestuur van staatsplase ingevolge ’n getekende aandeelhouersooreenkoms en ander memorandums van ooreenkoms tussen die twee partye.

Universiteit Stellenbosch: Bestuur die Agrifutura-projek vir die departement om beurse vir studente te verseker wat navorsing doen wat met die Agrifutura-projek verband hou ingevolge memorandums van ooreenkoms.

Sagtevrugte-produsentetrust: Lê vrugteboorde aan vir die vrugtebedryf en ander nuwe boere ingevolge memorandums van ooreenkoms.

Agri Mega: Vestig ’n samewerkende verhouding tussen die skaap-en-wol-, suiwel- en graanbedrywe en die departement, en ook die verbetering van huishoudelike voedselsekerheid in die Wes-Kaap ingevolge memorandums van ooreenkoms.

22. NETTO BATES

22.1 SURPLUSKAPITAAL

Die surpluskapitaal bestaan uit finansiële bates wat voortkom uit ’n voorafgaande verslagdoeningstydperk, maar wat die eerste keer in die finansiële state erken word in die lopende verslagdoeningstydperk. Bedrae word erken as surpluskapitaal wanneer dit in die lopende tydperk geïdentifiseer word en word oorgedra aan die Provinsiale Inkomstefonds wanneer die onderliggende bate verkoop word en die verwante geld ontvang word.

22.2 VERHAALBARE INKOMSTE

Bedrae word as verhaalbare inkomste erken as ’n betaling wat in ’n vorige boekjaar gemaak is verhaalbaar word van ’n skuldenaar in die lopende boekjaar. Bedrae word óf oorgedra aan die Provinsiale Inkomstefonds wanneer dit verhaal is, of word oorgedra aan die finansiële state wanneer dit afgeskryf word.



Begrotingspos 1


1. JAARLIKSE BEGROTING

1.1 JAARLIKSE BEGROTING

Ingeslote is geld wat kragtens die Begrotingswet (en die Wet op Aansuiweringsbegroting) vir nasionale departemente (begrote geld) en provinsiale departemente bewillig word:

Programme

2013/14 2012/13

Finale begroting Werklike geld ontvang

Geld nie ver-soek/ ontvang

nie

Begroting ont-vang

R’000 R’000 R’000 R’000Administrasie 97,172 97,172 - 82,088Volhoubare Hulpbronbestuur 47,071 47,071 - 50,249Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers 233,791 233,791 - 206,794Veeartsenykundige Dienste 60,978 60,978 - 54,502Navorsing en Tegnologie-ontwikkelingsdienste 96,280 96,280 - 88,867Landbou- Ekonomiese Dienste 16,947 16,947 - 15,035Gestruktureerde Landbou-onderwys en -Opleiding 43,873 43,873 - 46,725Landelike Ontwikkelingskoördinasie 19,206 19,206 - 16,114Totaal 615,318 615,318 560,374

Nota 2013/14R’000

2012/13 R’000

1.2 VOORWAARDELIKE TOELAES

TOTALE TOELAES ONTVANG 35 165,896 154,003

Daar moet op gelet word dat die voorwaardelike toelaes by die bedrag in die finale begroting in Aantekening 1.1 ingesluit word.

2. DEPARTEMENTELE INKOMSTE

Departementele inkomste 2.1 28,276 26,230Boetes, strawwe en verbeuringsRente, dividende en huur op grond

2.22.3

2467

-1,150

Verkope van kapitale bates 2.4 33 70Transaksies in finansiële bates en laste 2.5 116 458Oordragte ontvang 2.6 20 276Totale inkomste ingevorder 28,914 28,184Minus: Eie inkomste ingesluit in begroting 14 28,091 26,344Departementele inkomste ingevorder 823 1,840

AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIËLE STATE vir die jaar geëindig 31 Maart 2014



2.1 AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIËLE STATE VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014 2

Verkoop van goedere en dienste wat deur die departement geproduseer is 28,226 26,162Verkope deur markonderneming 1,915 2,038Administratiewe gelde 19 18Ander verkope* 26,292 24,106Verkope van skroot, afval en ander gebruikte lopende goedere 50 68Totaal 28,276 26,230

*Ander verkope sluit in losies- en klasgelde, laboratoriumdienste, veeartsenykundige dienste en verkoop van plaasprodukte.

2.2 BOETES, STRAWWE EN VERBEURINGS 2

Verbeurings 2 -Totaal 2 -

2.3 RENTE, DIVIDENDE EN HUUR OP GROND 2

Rente 431 1,087Dividende 16 7Huur op grond 20 56Totaal 467 1,150

2.4 VERKOPE VAN KAPITALE BATES 2

Tasbare bates 33 70Masjinerie en toerusting 29.2 33 41Biologiese bates 29.2 - 29Totaal 33 70

2.5 TRANSAKSIES IN FINANSIËLE BATES EN LASTE 2

Ontvangbare rekeninge 212 284Ander ontvangste, insluitende verhaalbare inkomste (96) 174Totaal 116 458

2.6 OORDRAGTE ONTVANG 2

Staatskorporasies en private ondernemings 20 276Totaal 20 276

Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000



Begrotingspos 1


3. VERGOEDING VAN WERKNEMERS

3.1 SALARISSE EN LONE

Basiese salaris 179,349 167,246Prestasiebelonings 3,789 3,300Diensgebaseerd 307 435Besoldiging/toevallig 4,905 4,427Periodieke betalings 548 1,124Ander niepensioendraende toelaes (kapitale vergoeding, behuisingtoelae en diensbonusse) 35,834 35,709Totaal 224,732 212,241

3.2 MAATSKAPLIKE BYDRAES

Werkgewerbydraes Pensioen 21,195 19,039Medies 12,185 11,748Bedingingsraad 58 53Versekering 3 -Totaal 33,441 30,840

Totale vergoeding van werknemers 258,173 243,081

Gemiddelde getal werknemers 947 944

4. GOEDERE EN DIENSTE

Administratiewe gelde 672 921Advertering 1,346 1,233Kleiner bates 4.1 2,590 1,776Beurse (werknemers) 475 504Spyseniering 765 940Kommunikasie 11,688 8,577Rekenaardienste 4.2 2,974 2,896Konsultante, kontrakteurs en agentskap-/uitbestede dienste 4.3 18,351 18,877Vermaak 72 79Ouditkoste – ekstern 4.4 3,287 3,525Vlootdienste 1 -Voorraad 4.5 23,336 27,997Bedryfsbruikhuur 2,975 2,897Eiendomsbetalings 4.6 21,661 22,863Huur en verhuring 150 307Vervoer as deel van departementele aktiwiteite voorsien 61 90Reis en verblyf 4.7 29,561 28,051Lokale en geriewe 2,387 2,379Opleiding en personeelontwikkeling 1,943 1,998Ander bedryfsuitgawes 4.8 3,131 9,271Totaal 127,437 135,181

Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000




4.1 KLEINER BATES 4

Tasbare bates 2,590 1,774Biologiese bates 18 11Masjinerie en toerustingVervoerbates

2,5675

1,763-

Ontasbare bates - 2Totaal 2,590 1,776

4.2 REKENAARDIENSTE 4

SITA-rekenaardienste 900 815Eksterne rekenaardiensverskaffers 2,074 2,081Totaal 2,974 2,896

4.3 KONSULTANTE, KONTRAKTEURS EN UITBESTEDE DIENSTE 4

Sake- en adviesdienste 424 2,007Infrastruktuur en beplanning 579 2,549Laboratoriumdienste 680 1,053Regskoste 1 2Kontrakteurs 11,878 9,361Agentskap- en steun-/uitbestede dienste 4,789 3,905Totaal 18,351 18,877

4.4 OUDITKOSTE – EKSTERN 4

Regulerende oudits 3,287 3,525Totaal 3,287 3,525

4.5 VOORRAAD 4

Leer-en-onderrig-ondersteuningsmateriaal - 43Voedsel en voedselvoorraad 2,510 2,206Brandstof, olie en gas 2,312 2,275Ander verbruiksmateriaal* 12,583 17,804Materiaal en voorraad 2,082 1,946Skryfbehoeftes en drukwerk 2,426 2,727Mediese voorraad 22 39Medisyne 1,401 957Totaal 23,336 27,997

* Die vermindering van “Ander verbruiksmateriaal” van R17,804 miljoen in 2012/13 tot R12,583 miljoen in 2013/14 is te danke aan die aankoop van minder omheiningsmateriale en skanskorfmateriale in 2013/14 vanweë die verminderde PUOW-begroting.


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000


Begrotingspos 1


4.6 EIENDOMSBETALINGS 4

Munisipale dienste* 14,061 15,895Onderhoud en herstelwerk aan eiendomme 4,615 3,955Ander** 2,985 3,013Totaal 21,661 22,863

* Die vermindering van munisipale dienste van R15,895 miljoen in 2012/13 tot R14,061 miljoen in 2013/14 is te danke aan ’n terugbetaling ten bedrae van R1,7 miljoen ontvang van die Stellenbosch-munisipaliteit vir foutiewe meterlesingkostes.

**Ander sluit in wasgoeddienste, plaagbeheer en sekuriteitsdienste.

4.7 REIS EN VERBLYF 4

Binnelands 25,290 25,306Buitelands 4,271 2,745Totaal 29,561 28,051

4.8 ANDER BEDRYFSUITGAWES 4

Lidmaatskap- en inskrywingsgeld 57 60Hervestigingkoste 292 154Geskenke 7 28Ander* 2,775 9,029Totaal 3,131 9,271

* Die vermindering van “Ander” van R9,029 miljoen in 2012/13 tot R2,775 miljoen in 2013/14 is te danke aan vergoeding betaal vir arbeid vir die verwydering van indringerplante in die 2012/13-boekjaar. In die 2013/14-boekjaar is ’n oordragbetaling gemaak aan Casidra om die Indringerplantverwyderingsprojek vir die departement uit te voer.

* Ingesluit in “Ander” is druk- en publikasiedienste asook koerier- en afleweringsdienste.

5. RENTE EN HUUR VIR GROND

Rente betaal - 6Totaal - 6

6. BETALING VIR FINANSIËLE BATES

Ander wesenlike verliese afgeskryf 6.1 67 91Skuld afgeskryf 6.2 162 41Diefstal 6.3 75 97Totaal 304 229

Alle bedrae wat afgeskryf is, is ingevolge die departementele Finansiële Opdrag 8/2008.

Nota 2013/14 R’000

2012/13R’000




6.1 ANDER WESENLIKE VERLIESE AFGESKRYF 6

Skade aan motorvoertuie van staatsmotorvervoer (20 gevalle) 66 31Skade aan private voertuie (twee gevalle) 1 53Skade aan strukture (twee gevalle) - 7Totaal 67 91

6.2 SKULD AFGESKRYF 6

Verhaalbare inkomste afgeskryf - 6Personeel- en beursskuld afgeskryf (42 gevalle) 162 35Totale skuld afgeskryf 162 41

6.3 BESONDERHEDE VAN DIEFSTAL 6

Diefstal van toerusting (vier gevalle) 75 94Kleinkasdiefstal - 3Totaal 75 97

7. OORDRAGTE EN SUBSIDIES

Provinsies en munisipaliteite Bylae 1A 135 53Departementele agentskappe en rekeninge Bylae 1B 2,284 4,415Instellings vir hoër onderwys Bylae 1C 132 130Staatskorporasies en private ondernemings* Bylae 1D 147,995 119,282Instellings sonder winsbejag Bylae 1E 38,977 31,459Huishoudings Bylae 1F 4,100 2,969Geskenke, donasies en borgskappe Bylae 1H 2,069 1,428Totaal 195,689 159,736

* Die vergelykende syfer vir Staatskorporasies en private ondernemings (voorheen R149,354 miljoen) het afgeneem en instellings sonder winsbejag (voorheen R1,387 miljoen) het met respektiewelik R30,072 miljoen toegeneem vanweë die foutiewe bekendmaking van Agri Mega as ’n private onderneming.

8. UITGAWES VIR KAPITALE BATES – BEGROTE GELD

Tasbare bates 27,259 17,238Geboue en ander vaste strukture 31.1 371 387Masjinerie en toerusting 29.1 26,888 16,827Biologiese bates 29.1 - 24

Ontasbare bates - 162Rekenaarprogrammatuur 30.1 - 162

Totaal 27,259 17,400


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000


Begrotingspos 1


8.1 BRUIKHUUR-UITGAWES INGESLUIT IN UITGAWES VIR KAPITALE BATES

Tasbare bates

Masjinerie en toerusting 11,312 8,898Totaal 11,312 8,898

9. KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTE

Gekonsolideerde Betaalmeester Rekening Beleggings 5,274 3,692(plaaslik) 3,285 5,133Totaal 8,559 8,825

10. VOORUITBETALINGS EN VOORSKOTTE

Reis en verblyf 247 278Totaal 247 278

11. ONTVANGBARE REKENINGE

2013/14 2012/13

Nota

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

Minder as een jaar

Een tot drie jaar

Ouer as drie jaar Totaal Totaal

Eise verhaalbaar 11.1 34 - - 34 482Verhaalbare uitgawes 11.2 122 732 - 854 901Personeelskuld 11.3 375 656 231 1,262 1,042Totaal 531 1,388 231 2,150 2,425

11.1 EISE VERHAALBAAR 11

Nasionale departemente 34 350Openbare entiteite - 132Totaal 34 482


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000



11.2 VERHAALBARE UITGAWES (ONTOELAATBARE REKENINGE) 11

Verskafferskuld 740 763Salarisaftrekkings teen instellings ingestelDiefstal en verliese in afwagting van goedkeuring (ses gevalle)

11103

2136

Totaal 854 901

11.3 PERSONEELSKULD 11

Beursskuld 454 471Ander personeelskuld 808 571Totaal 1,262 1,042

11.4 VRUGTELOSE EN VERKWISTENDE UITGAWES 11

Minus bedrae teruggekryOordragte van nota 26 vrugtelose en verkwistende uitgawes

--

(1)1

Totaal - -

11.5 WAARDEVERMINDERING VAN ONTVANGBARE REKENINGE

Skatting van waardevermindering van ontvangbare rekeninge 367 476Totaal 367 476

12. BELEGGINGS (NIE-LOPENDE)

Aandele en ander ekwiteite teen kosprysCasidra (Edms.) Bpk. 25,000 25,000Totaal 25,000 25,000

13. BEGROTE GELD WAT IN DIE INKOMSTEFONDS TERUGGESTORT MOET WORD

Beginsaldo 4,741 2,633Oordrag vanaf staat van finansiële prestasie 6,456 4,741In die jaar betaal (4,741) (2,633)Eindsaldo 6,456 4,741


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000


Begrotingspos 1


14. DEPARTEMENTELE INKOMSTE EN NRF-ONTVANGSTE WAT TERUGGESTORT MOET WORD IN DIE INKOMSTEFONDS

Beginsaldo 991 597Oordrag van staat van finansiële prestasie 823 1,840Eie inkomste ingesluit in begroting 28,091 26,344In die jaar betaal (29,528) (27,790)Eindsaldo 377 991

15. BETAALBARE REKENINGE – LOPEND

Voorskotte ontvang 15.1 - 950Verrekeningsrekeninge 15.2 33 42

Ander betaalbare rekeninge 15.3 1,122 4,183

Totaal 1,155 5,175

15.1 VOORSKOTTE ONTVANG 15

Openbare entiteite - 950Totaal - 950

15.2 VERREKENINGSREKENINGE 15

Kredietbedrae betaalbaar aan debiteurs 33 42Totaal 33 42

15.3 ANDER BETAALBARE REKENINGE 15

Watersake - 750Provide-projek 300 1,895BELG TECH 122 1Sanbi - 257Combud 700 1,280Totaal 1,122 4,183

16. BETAALBARE REKENINGE – NIELOPEND

2013/14 2012/13

Een tot twee jaar Twee tot drie jaar

Meer as drie jaar Totaal Totaal

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000Ander betaalbare rekeninge* - 2,163 - 2,163 -Totaal - 2,163 - 2,163 -

*Aanvanklik sou die geld binne een jaar bestee word, maar die projek se bepalings word nou in meer as een jaar gerealiseer.


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000



16.1 ANDER BETAALBARE REKENINGE

Provide-projek 1,583 -Combud 580 -Totaal 2,163 -

17. NETTO KONTANTVLOEI BESKIKBAAR UIT BEDRYFSAKTIWITEITE

Netto oorskot soos per Staat van Finansiële Prestasie 7,279 6,581Tel niekontant/kontantbeweging terug wat nie as bedryfsaktiwiteite beskou word nie 17,318 14,246Afname in ontvangbare rekeninge – lopend 275 497(Toename)/afname in voorafbetalings en voorskotte 31 (95)Toename/(afname) in betaalbare rekeninge – lopend (4,020) 600Opbrengs uit verkoop van kapitale bates (33) (70)Opbrengs uit dividende ontvang (16) (7)Uitgawes aan kapitale bates 27,259 17,400Teruggawe aan Inkomstefonds (34,269) (30,423)Eie inkomste ingesluit in begroting 28,091 26,344Netto kontantvloei voortgebring uit bedryfsaktiwiteite 24,597 20,827

18. REKONSILIASIE VAN KONTANT EN KONTANTEK- WIVALENTE VIR KONTANTVLOEI-DOELEINDES

Gekonsolideerde Betaalmeester-Generaal-rekening 5,274 3,692Kontant by kommersiële banke (plaaslik) 3,285 5,133Totaal 8,559 8,825

19. VOORWAARDELIKE LASTE EN VOORWAARDELIKE BATES

19.1 VOORWAARDELIKE LASTE

Tussenregering- betaalbare rekeninge (onbevestigde balanse) Bylae 4 1 -Totaal 1 -

19.2 VOORWAARDELIKE BATES

Oorbetaling aan ’n werknemer* - 134Totaal - 134

*Bedrag oorgedra na ontvangbare rekenings vir verhaling in 2013/14.


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000


Begrotingspos 1


20. VERPLIGTINGE Verpligtinge goedgekeur en gekontrakteerLopende uitgawes* 13,087 19,191

Kapitale uitgawes 280 384

Totaal 13,367 19,575

*Ingesluit in bogenoemde is ’n bedrag van R884 199,70 vir twee kontrakte vir skoonmaakdienste wat ’n tydperk van meer as een jaar oorskry. Ook ingesluit in die totale lopende bedrag is ’n kontrak wat R2 168 456,04 beloop wat op 22 Mei 2014 gekanselleer is.

21. OPGELOPE BEDRAE

Gelys per ekonomiese klassifikasie 30 dae 30+ dae

Goedere en dienste 2,1 58 1,124 3,282 2,457Oordragte en subsidies 1 16 17 42Kapitale bates - - - 408Totaal 2,159 1,140 3,299 2,907

Gelys per programvlakProgram 1: Administrasie 1,800 1,051Program 2: Volhoubare Hulpbronbestuur 98 118Program 3: Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers 297 353Program 4: Veeartsenykundige Dienste 196 426Program 5: Navorsing en Tegnologie-ontwikkelingsdienste 390 343Program 6: Landbou- Ekonomiese Dienste 256 104Program 7: Gestruktureerde Landbou-onderwys en -Opleiding 236 437Program 8: Landelike Ontwikkelingskoördinasie 26 75Totaal 3,299 2,907

Bevestigde saldo’s by ander departemente Bylae 4 1,775 1,521Totaal 1,775 1,521

22. WERKNEMERVOORDELE

Verlofgeregtigheid* 8,200 7,013Diensbonus (dertiende tjek) 6,849 6,004Prestasiebelonings* 4,613 4,366Beperkte verlofverpligtinge 11,532 11,221Ander*** 951 306Totaal 32,145 28,910

*Ingesluit by die 2013/14-openbaarmaking vir “verlofgeregtigheid” is ’n negatiewe bedrag van R617 342,89 vir verlof verskuldig aan die departement omdat verlof vooruit geneem is.**Prestasiebelonings word bereken teen 1,5% van die 2014/15-begroting vir “totale vergoeding van werknemers”.***”Ander” verwys na werknemersvoordele betaal ná Maart 2014 met betrekking tot die 2013/14-boekjaar.


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000



23. BRUIKHUURVERPLIGTINGE

23.1 UITGAWES OP BEDRYFSBRUIKHUUR: MASJINERIE EN TOERUSTING

Nie later as een jaar nie 1,176 1,834Later as een jaar en nie later as vyf jaar nie 676 1,083Totale bruikhuurverpligtinge* 1,852 2,917

Hierdie bruikhuur hou verband met al 78 fotokopieerders in die departement asook die voertuie soos hieronder vermeld.

*Die vergelykende syfer is aangepas van R2,774 miljoen tot R2,917 miljoen om een staatsvervoervoertuig in te sluit as ’n bedryfshuur deur die staatsvervoerdiens wat nie tevore openbaar gemaak is nie.

23.2 UITGAWES AAN FINANSIËLE BRUIKHUUR

SelfoneNie later as een jaar nie 24 8Later as een jaar en nie later as vyf jaar nie 6 -Bruikhuurverpligtinge vir selfone 30 8

Dié bruikhuur hou verband met die agt aktiewe amptelike selfone in die departement se naam..

StaatsvoertuieNie later as een jaar nie 13,667 10,365Later as een jaar en nie later as vyf jaar nie 53,582 42,080Later as vyf jaar 8,766 15,888Bruikhuurverpligtinge vir staatsvoertuie 76,015 68,333

Die departement het 244 voertuie van Staatsmotorvervoer gehuur soos op 31 Maart 2014 (31 Maart 2013: 238). Daaglikse tariewe is betaalbaar op ’n maandelikse grondslag wat die bedryfskoste, kapitale koste van die vervanging van voertuie en die implisiete finansieringskoste vir dié soort reëling dek.

24. OPGELOOPTE DEPARTEMENTELE INKOMSTE

Verkope van goedere en dienste behalwe kapitale bates 10,468 8,069Rente, dividende en huur op grond 25 42Totaal 10,493 8,111

24.1 ANALISE VAN OPGELOOPTE DEPARTEMENTELE INKOMSTE

Beginsaldo 8,111 6,924Minus: bedrae ontvang 15,405 16,047Plus: bedrae erken 17,879 17,705Minus: bedrae afgeskryf/omgekeer as onverhaalbaar 92 471Eindsaldo 10,493 8,111


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000


Begrotingspos 1


24.2 OPGELOOPTE DEPARTEMENTELE INKOMSTE AFGESKRYF

Ontvangbare rekeninge vir dienste gelewer wat afgeskryf is (745 gevalle) 92 120Totaal 92 120

24.3 WAARDEVERMINDERING VAN OPGELOOPTE DEPARTEMENTELE INKOMSTE

Raming van waardevermindering van opgeloopte departementele inkomste*

4,296 2,647

Totaal 4,296 2,647

*Ramings vir moontlik onverhaalbare skulde is voorheen gebaseer op die departement se standaard-bedryfsprosedures (SBP) vir voorsienings. In 2013/14 het die departement ’n nuwe SBP ontwikkel vir waardeverminderings wat insluit die metode vir die identifikasie van moontlik onverhaalbare skulde en ’n verandering in die metode waarop die departement sy ramings wat voorgekom het vir 2013/14 en toekomstige tydperke gebaseer het.

25. ONREËLMATIGE UITGAWES

25.1 REKONSILIASIE VAN ONREËLMATIGE UITGAWES

BeginsaldoPlus: Onreëlmatige uitgawes – met betrekking tot vorige jaar

1,120411

25(381)

(25)(496)

27,581 4

Plus: Onreëlmatige uitgawes – met betrekking tot huidige jaar 1,573Minus: Bedrae gekondoneer vir voorafgaande jaarMinus: Bedrae gekondoneer vir huidige jaarMinus: Bedrae nie verhaalbaar (nie gekondoneer)

(26,944)(1,094)

-Onreëlmatige uitgawes wat wag om gekondoneer te word 654 1,120

Ontleding van afwagtende kondonering per ouderdom-klassifikasie

Huidige jaar - 240Huidige jaar 654 880Totaal 654 1,120

25.2 BESONDERHEDE VAN ONREËLMATIGE UITGAWES – HUIDIGE JAAR

Finansiële bruikhuur vir selfoonkontrakte (19 gevalle) 25Totaal 25

25.3 BESONDERHEDE VAN ONREËLMATIGE UITGAWES GEKONDONEER

Geen belastingklaringsertifikaat verkry nie (ses gevalle) 381Bruikhuurbetaling vir amptelike selfoonkontrakte (19 gevalle) 25Totaal 406


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000



25.4 BESONDERHEDE VAN ONREËLMATIGE UITGAWES NIE VERHAALBAAR (NIE GEKONDONEER NIE)

Geen belastingklaringsertifikaat verkry nie (ses gevalle) 488Verklaring van belang nie ingedien nie (een geval) 8Totaal 496

25.5 BESONDERHEDE VAN ONREËLMATIGE UITGAWES WAT ONDERSOEK WORD

Geen belastingklaringsertifikaat verkry nie (een geval) 600Nie volgens BGSEB-voorskrifte nie, maar foutief volgens HDI-voorskrifte (sewe gevalle) 54Totaal 654

26. VRUGTELOSE EN VERKWISTENDE UITGAWES

26.1 REKONSILIASIE VAN VRUGTELOSE EN VERKWISTENDE UITGAWES

BeginsaldoVrugtelose en verkwistende uitgawes – met betrekking tot vorige jaar

-3

-19

Vrugtelose en verkwistende uitgawes – met betrekking tot huidige jaar 153 59Minus: Bedrae gekondoneer (146) (77)Minus: Bedrae oorgedra na ontvangbare rekeninge vir invordering (vier gevalle) 11.4

- (1)

Vrugtelose en verkwistende uitgawes wat op besluit wag 10 -

26.2 ANALISE VAN AFWAGTENDE BESLUIT VOLGENS EKONOMIESE KLASSIFIKASIE

Lopende 10 -Totaal 10 -

26.3 ONTLEDING VAN VRUGTELOSE EN VERKWISTENDE UITGAWES VIR DIE HUIDIGE JAAR

Kansellasiegelde en verwante koste (23 gevalle) 27Koste verwant aan niebywoning (61 gevalle) waarvan vier gevalle oorgedra is na ont-vangbare rekeninge 38Rente en boetes betaal (vyf gevalle) waarvan een geval oorgedra is aan ontvangbare rekeninge 88Totaal 153


Nota 2013/14 R’000

2012/13 R’000


Begrotingspos 1


27. VERWANTE-PARTY-TRANSAKSIES

Die totale aandeelhouding in Casidra (Edms.) Bpk. is in die besit van die Wes-Kaapse regering en dit geskied onder die toesig van die provinsiale Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling.

Die Wes-Kaapse Departement van Landbou gebruik verskeie geboue en proefplase in die provinsie wat gratis deur die Departement van Vervoer en Openbare Werke voorsien word. Parkeerruimte word ook voorsien vir regeringsamptenare teen ’n goedgekeurde tarief wat nie markverwant is nie.

Die departement het korporatiewe dienste ontvang van die KDS van die Departement van die Premier in die Wes-Kaap-provinsie wat op 1 November 2010 in werking getree het ten opsigte van die volgende diensterreine:

• Inligting- en Kommunikasietegnologie

• Organisasie-ontwikkeling

• Provinsiale Opleiding (transversaal)

• Menslike Hulpbronbestuur

• Ondernemingsrisikobestuur

• Interne Oudit

• Forensiese Ondersoek

• Ouditkomitee wat oorsigtake verrig

• Regsdienste

• Korporatiewe Kommunikasie

’n Verwante-party-verhouding bestaan tussen die departement en Staatsmotorvervoer (SMV) ten opsigte van die bestuur van staatsmotorvoertuie van die departement. Dié verhouding is gegrond op ’n armlengte-ooreenkoms in terme van goedgekeurde tariewe.

Die departement het sekuriteitsadviesdienste en sekuriteitsoperasies van die Departement van Gemeenskapsveiligheid in die Wes-Kaap ontvang.

Die Wes-Kaapse Departement van Landbou (WKDL) het ’n bedrag van R334 000 in die jaar betaal aan ’n verskaffer vir diere-entstowwe. Die is terugbetaal deur die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye (DLBV) in die 2013/14-boekjaar.

’n Verwante-party-verhouding bestaan tussen die departement en die Wes-Kaapse Landbou-navorsingtrust omdat die trust kantoorruimte (twee kantore) gratis gebruik by die departement. Die enigste finansiële transaksies tussen die departement en die trust in die boekjaar is betalings wat die trust gemaak het wat R25,425.60 bedra vir ander dienste wat die departement gelewer het. Die departement akkommodeer tans 2 837 diere gratis by verskillende proefplase van die departement wat aan die trust behoort vir navorsingsdoeleindes soos wat voorgeskryf word deur ’n gesamentlike ooreenkoms tussen die twee partye. Die trust is tot stand gebring met die doel om diere-, plante- en verwante navorsing in die provinsie moontlik te maak, te ondersteun en te finansier volgens die behoeftes van die verskillende diere-, plante- en verwante bedrywe in die Wes-Kaap.




28. SLEUTELBESTUURSPERSONEEL

Getal Individue 2013/14 R’000

2012/13 R’000

Politieke ampsdraer (Minister) 1 1,661 1,652Amptenare:Vlak 15 tot 16 2 2,999 1,695Vlak 14* 10 10,059 10,106Totaal 14,719 13,453

*Programbestuurders op vlak 13 word ook by dié bedrag ingesluit omdat hulle beskou word as sleutelbestuurspersoneel van die departement.

29. ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES

BEWEGING IN ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014

Beginsaldo

Lopende jaar aansuiwerings tot vorige jaar

saldo’s

Toevoegings Vervreem-dings Eindsaldo

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000MASJINERIE EN TOERUSTING 156,583 (79) 28,568 49,844 135,228Vervoerbates 39,285 27 15,279 9,485 45,106Rekenaartoerusting 15,762 1,343 3,899 1,086 19,918Meubels en kantoortoerusting 6,213 (1,442) 503 16 5,258Ander masjinerie en toerusting 95,323 (7) 8,887 39,257 64,946BIOLOGIESE BATES 7,847 - 95 395 7,547Biologiese bates 7,847 - 95 395 7,547TOTALE ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES 164,430 (79) 28,663 50,239 142,775

Aantekening: Ingesluit in die totale waarde vir roerende kapitale bates is bates wat R119 292 bedra wat nie gevind kon word tydens die laaste bateverifikasie-oefening van die departement nie en dié sake word nog ondersoek.

29.1 TOEVOEGINGS

TOEVOEGINGS TOT ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014

Kontant Nie-kontant

Kapitale werk onderweg,

lopende koste en bruikhuur-

betalings

Betaal in huidige jaar, ontvang in vorige jaar

Totaal

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

MASJINERIE EN TOERUSTING 26,888 13,207 (11,311) (216) 28,568Vervoerbates 11,619 14,946 (11,286) - 15,279Rekenaartoerusting 3,528 543 - (172) 3,899Meubels en kantoortoerusting 546 (43) - - 503Ander masjinerie en toerusting 11,195 (2,239) (25) (44) 8,887BIOLOGIESE BATES - 95 - - 95Biologiese bates - 95 - - 95TOTALE TOEVOEGINGS TOT ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES 26,888 13,302 (11,311) (216) 28,663



Begrotingspos 1


29.2 VERVREEMDING

VERVREEMDING VAN ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014

Vir kontant verkoop

Oordrag uit, vernietig of

geskrapTotale

vervreemdingWerklike kont-ant ontvang

R’000 R’000 R’000 R’000

MASJINERIE EN TOERUSTING 1,720 48,124 49,844 32Vervoerbates - 9,485 9,485 -Rekenaartoerusting 981 105 1,086 16Meubels en kantoortoerusting 8 8 16 -Ander masjinerie en toerusting 731 38,526 39,257 16

BIOLOGIESE BATES - 395 395 -Biologiese bates - 395 395 -

TOTALE VERVREEMDING VAN ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES1,720 48,519 50,239 32

29.3 BEWEGING VIR 2012/13

BEWEGING IN ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2013

Beginsaldo

Lopende jaar aansuiwerings tot vorige jaar

saldo’s

Toevoegings Vervreem-dings Eindsaldo

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000MASJINERIE EN TOERUSTING 117,105 (551) 58,913 18,884 156,583Vervoerbates 30,456 481 13,128 4,780 39,285Rekenaartoerusting 22,216 34 1,398 7,886 15,762Meubels en kantoortoerusting 6,942 (69) 668 1,328 6,213Ander masjinerie en toerusting 57,491 (997) 43,719 4,890 95,323

BIOLOGIESE BATES 7,771 - 145 69 7,847Biologiese bates 7,771 - 145 69 7,847

TOTALE ROERENDE TASBARE BATES 124,876 (551) 59,058 18,953 164,430

29.4 KLEINER BATES

BEWEGING IN KLEINER BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014Masjinerie en

toerustingBiologiese

bates Totaal

R’000 R’000 R’000Beginsaldo 25,751 4,316 30,067Lopende jaar aansuiwerings tot vorige jaar se saldo’s (20) - (20)Toevoegings 2,046 2,140 4,186Vervreemdings 878 2,434 3,312TOTALE KLEINER BATES 26,899 4,022 30,921




Ontasbare-bates

Masjinerie en toerusting

Biologiese bates Totaal

Getal kleiner R1-bates 22 - - 22Getal kleiner bates teen kosprys - 29,781 111 29,892TOTALE GETAL KLEINER BATES 22 29,781 111 29,914

Aantekening: Ingesluit in die totale waarde vir kleiner bates is bates ten bedrae van R6 756,50 wat nie gekry kon word in die laaste bateverifikasie-oefening van die departement nie en dié gevalle word steeds ondersoek.

BEWEGING IN KLEINER BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2013

Ontasbare-bates



R’000 R’000 R’000 R’000

Beginsaldo - 27,349 4,361 31,710Lopende jaar aansuiwerings tot vorige jaar saldo’s - 146 - 146Toevoegings 2 1,992 2,411 4,405Vervreemdings 2 3,736 2,456 6,194TOTALE KLEINER BATES - 25,751 4,316 30,067



Getal kleiner R1-bates 9 - 9Getal kleiner bates teen kosprys 29,191 2,802 31,993TOTALE GETAL KLEINER BATES 29,200 2,802 32,002

29.5 ROERENDE BATES AFGESKRYF

ROERENDE BATES AFGESKRYF VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014Masjinerie en


bates Totaal

R’000 R’000 R’000Bates afgeskryf 122 3 125TOTALE ROERENDE BATES AFGESKRYF 122 3 125

ROERENDE BATES AFGESKRYF VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2013Masjinerie en


bates Totaal

R’000 R’000 R’000Bates afgeskryf 885 4 889TOTALE ROERENDE BATES AFGESKRYF 885 4 889

30. ONTASBARE KAPITALE BATES

BEWEGING IN ONTASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014

BeginsaldoLopende jaar aansuiwerings tot vorige jaar

saldo’sToevoegings Vervreemding Eindsaldo

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000Rekenaarprogrammatuur 500 - - - 500Dienste en bedryfsregte 912 - - - 912TOTALE ONTASBARE KAPITALE BATES 1,412 - - - 1,412



Begrotingspos 1



BEWEGING IN ONTASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2013Beginsaldo Toevoegings Vervreemding Vervreemding

R’000 R’000 R’000 R’000Rekenaarprogrammatuur 500 162 162 500Dienste en bedryfsregte 912 - - 912TOTALE ONTASBARE KAPITALE BATES 1,412 162 162 1,412

31. ONROERENDE TASBARE KAPITALE BATES

BEWEGING IN ONROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014

BeginsaldoLopende jaar aansuiwerings tot vorige jaar

saldo’sToevoegings Vervreemding Eindsaldo

R’000 R’000 R’000 R’000 R’000GEBOUE EN ANDER VASTE STRUKTURENie-residensiële geboue 22 - 38 - 60TOTALE ONROERENDE TASBARE KAPITALE BATES 22 - 38 - 60

31.1 TOEVOEGINGS

TOEVOEGINGS TOT ONROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014

Kontant Nie-kontant Kapitale werk onderweg Totaal

R’000 R’000 R’000 R’000GEBOUE EN ANDER VASTE STRUKTURENie-residensiële geboue 371 38 (371) 38TOTALE TOEVOEGINGS TOT ONROERENDE KAPITALE BATES 371 38 (371) 38


BEWEGING IN ONROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATEREGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2013Beginsaldo Toevoegings Vervreemding Vervreemding

R’000 R’000 R’000 R’000GEBOUE EN ANDER VASTE STRUKTURENie-residensiële geboue 25 32 35 22TOTALE ONROERENDE TASBARE KAPITALE BATES 25 32 35 22

Aantekening: Die vergelykende syfers vir Toevoegings en Vervreemding is met respektiewelik R0,355 miljoen verminder vanweë die foutiewe openbaarmaking van kapitale werk onderweg ten bedrae van R0,355 miljoen as ’n vervreemding. Dit moes afgetrek gewees het van Toevoegings.

31.3 S42 ONROERENDE BATES

Bates onderhewig aan oordrag ingevolge S42 van die WBSF – 2013/14 Getal bates Waarde van batesGEBOUE EN ANDER VASTE STRUKTURE R’000

Nie-residensiële geboue 3 371

TOTAAL 3 371




Bates onderhewig aan oordrag ingevolge S42 van die WBSF – 2012/13 Getal bates Waarde van batesGEBOUE EN ANDER VASTE STRUKTURE R’000

Geboue en ander vaste strukture 1 355

TOTAAL 1 355

32. AGENT-PRINSIPAAL-REËLINGS

Departement tree op as die prinsipaal 2013/14

R’000Casidra (Edms.) Bpk. 127,608

Universiteit Stellenbosch 132

Sagtevrugte-produsentetrust 20,387

Agri Mega 31,556

Totaal 179,683

Casidra (Edms.) Bpk.: Ondersteun die departement met projek-inwerkingstelling en bestuur van staatsplase ingevolge ’n ondertekende aandeelhouersooreenkoms en ander memorandums van ooreenkoms tussen die twee partye.

Universiteit Stellenbosch: Bestuur die Agrifutura-projek vir die departement om beurse vir studente te verseker wat navorsing doen wat verband hou met die Agrifutura-projek ingevolge ’n memorandum van ooreenkoms.

Sagtevrugte-produsentetrust: Lê vrugteboorde aan vir die vrugtebedryf en ander nuwe boere ingevolge memorandums van ooreenkoms.

Agri Mega: Vestig ’n samewerkende verhouding tussen die skaap-en-wol-, suiwel- en graanbedrywe en die departement, asook die verbetering van huishoudelike voedselsekerheid in die Wes-Kaap ingevolge memorandums van ooreenkoms.

33. VERANDERING IN REKENKUNDIGE RAMING

Ramings vir moontlik onverhaalbare skulde is tevore gebaseer op die departement se SBP vir voorsienings. In 2013/14 het die departement ’n nuwe SBP vir waardeverminderings ontwikkel wat ’n metode vir die identifikasie van moontlik onverhaalbare skulde insluit, asook ’n verandering in die metode waarop die departement sy ramings vir onverhaalbare skulde gebaseer het wat voorgekom het in 2013/14 en toekomstige tydperke. Ontvangbare rekeninge, nota 11, en Opgeloopte inkomste, nota 24, word gedraak deur die nuwe departementele beleid vir waardeverminderings.



Begrotingspos 1


34. VORIGE-TYDPERK-FOUTE

Korreksie van vorige-tydperk-fout vir sekondêre inligtingR’000

Die vergelykende bedrae in nota 23.1, bedryfsbruikhuur, is soos volg herhaal:Nie later as een jaar nie 48Later as een jaar en nie later as vyf jaar nie 95Netto uitwerking op die nota 143

Die vergelykende syfer is aangepas om voorsiening te maak vir een staatsvoertuig wat as ’n bedryfsbruikhuur geklassifiseer is deur staatsmotorvervoer wat nie tevore openbaar gemaak is nie.

Die vergelykende bedrae nota 31.2, toevoegings vir kapitale bates, is soos volg herhaal:Ander vaste strukture: Toevoegings (355)Ander vaste strukture: Vervreemding 355Netto uitwerking op die nota -

Die vergelykende syfers vir Toevoegings en Vervreemding is verminder met respektiewelik R0,355 miljoen weens die foutiewe open-baarmaking van kapitale werk onderweg as ’n vervreemding ten bedrae van R0,355 miljoen. Dit moes afgetrek gewees het van Toevoegings.

35. STAAT VAN VOORWAARDELIKE TOELAES ONTVANG

NAAM VAN DEPARTEMENT

GRANT ALLOCATION SPENT 2012/13

Wet op die Ver-

deling vanInkomste

Aansui-werings

Totaalbeskik-

baar

Bedrag ontvang

deur departe-

ment

Bedrag bestee deur

departe-ment

% van beskik-

bare geld bestee deur

departe-ment

Wet op die Ver-

deling van Inkomste

Bedrag bestee deur

departe-ment

R’000 R'000 R’000 R'000 R'000 % R’000 R’000LandCare 7,233 - 7,233 7,233 7,233 100% 7,740 7,740Omvattende Landbou-onderste-uningsprogram (OLOP) 104,859 1,517 106,376 106,376 106,376 100% 91,863 91,777Illima/Letsema-projekte 51,737 - 51,737 51,737 51,737 100% 50,400 50,400Program vir Uitgebreide Open-bare Werke (PUOW) 550 - 550 550 550 100% 4,000 4,000

164,379 1,517 165,896 165,896 165,896 100% 154,003 153,917

Aantekening: Alle geld ontvang ingevolge die WVI is inbetaal in die provinsie se primêre bankrekening.




36. STAAT VAN ONVOORWAARDELIKE TOELAES BETAAL AAN DIE PROVINSIES

NAAM VAN PROVINSIE/TOELAE

TOELAE-TOEWYSING OORDRAG BESTEE 2012/13

BedragAnder

aansui-werings

Totaalbeskik-

baar

Werklike oordrag

% van beskik-

bare geld oorgedra

Bedrag ontvang

deur departe-

ment

Bedrag bestee deur

departe-ment

% van beskik-

bare geld bestee deur

departe-ment

Wet op die Verde-ling van

Inkomste

R’000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000 % R’000Wes-Kaapse Departe-ment van Omgewing-sake* 77 1 78 78 100% 78 78 100% -

77 1 78 78 78 78 -

*Boetes betaal vir hulpbronbewaringsprojekte uitgevoer deur die departement.



Begrotingspos 1


BYLAE 1ASTAAT VAN ONVOORWAARDELIKE TOELAES EN OORDRAGTE AAN PROVINSIES EN MUNISIPALITEITE

NAAM VAN MUNISIPAL-ITEIT

TOELAE-TOEWYSING OORDRAG BESTEE 2012/13

Bedrag Aansui-werings

Totaal beskik-

baar

Werklike oordrag

% van beskik-

bare geld oorgedra

Bedrag ontvang deur mu-nisipaliteit

Bedrag bestee

deur mu-nisipaliteit

% van beskik-

bare geld bestee

deur mu-nisipaliteit

Totaal-beskik-

baar

R’000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000 % R’000Munisipaliteit van Stellen-bosch: Voertuiglisensies 25 32 57 57 100% 57 57 100% 53Totaal 25 32 57 57 57 57 53

BYLAE 1BSTAAT VAN OORDRAGTE AAN DEPARTEMENTELE AGENTSKAPPE EN REKENINGE

DEPARTEMENT/ AGENTSKAP/ REKENING

OORDRAGTOEWYSING OORDRAG 2012/13


Hernu-wings

Totaal beskik-

baar

Werklike oordrag

% van beskik-

bare geld oorgedra

Begro-tingswet

R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000Staatsmotorvervoer (SMV) 38 197 235 235 100% 24Departement van die Premier: TV-lisensies 4 5 9 9 100% 10Die Nasionale Landbou-bemarkingsraad - 500 500 500 100% 326Eise teen die StaatWesgro

-690

-690

-1,380

-1,380

-100%

1,8352,220

SAID: Aksynsregte 117 43 160 160 100% -Totaal 849 1,435 2,284 2,284 4,415

BYLAE 1CSTAAT VAN OORDRAGTE AAN INSTELLINGS VIR HOËR ONDERWYS

UNIVERSITY/TECHNIKON

OORDRAGTOEWYSING OORDRAG 2012/13


Hernu-wings

Totaalbeskik-

baar

Werklike oordrag

Bedrag nie oorge-

dra

% van beskik-

bare geld oorgedra

Begro-tingswet

R'000 R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000Universiteit Stellenbosch 380 (248) 132 132 - 100% 130Universiteit van Pretoria 200 (200) - - - - -Totaal 580 (448) 132 132 - 130

BYLAES TOT DIE JAARLIKSE FINANSIËLE STATE vir die jaar geëindig 31 Maart 2014



BYLAE 1DSTAAT VAN OORDRAGTE AAN STAATSKORPORASIES EN PRIVATE ONDERNEMINGS

NAAM VAN STAATSKORPORASIE/PRI-VATE ONDERNEMING

OORDRAGTOEWYSING UITGAWES 2012/13Wet op aansui-werings-

begroting

Hernu-wings

Totaalbeskik-

baar

Werklike oordrag

% van beskik-

bare geld oorgedra

Kapitaal Kapitaal Begro-tingswet

R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000 R'000 R'000StaatskorporasiesCasidra (Edms.) Bpk. 132,084 (4,476) 127,608 127,608 100% - 127,608 103,722Totaal 132,084 (4,476) 127,608 127,608 - 127,608 103,722

Private ondernemingsSagtevrugteprodusentetrust 21,186 (799) 20,387 20,387 100% - 20,387 15,560Totaal 21,186 (799) 20,387 20,387 - 20,387 15,560

TOTAAL 153,270 (5,275) 147,995 147,995 - 147,995 119,282

BYLAE 1ESTAAT VAN OORDRAGTE AAN INSTELLINGS SONDER WINSBEJAG

INSTELLINGS SONDER WINSBEJAG

OORDRAGTOEKENNING UITGAWES 2012/13Wet op aansui-werings-

begroting

Hernu-wings

Totaalbeskik-

baar

Werklike oordrag

% van beskik-

bare geld oorgedra

Begro-tingswet

R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000Agri Mega 24,288 8,928 33,216 33,216 100% 30,072AgriReap (KOUP) - - - - - 135Vereniging vir Verantwoordelike Alkoholgebruik (VVA) - - - - - 135Kaap de Goede Hoop Landbouvereniging - - - - - 170Kleure-akademie - - - - - 147Goedgedacht-trust - - - - - 100Sing vir Afrika - - - - - 200DBV - - - - - 500Vinpro 1,000 - 1,000 1,000 100% -Vennootskap vir Wes-Kaapse Ekonomiese Ontwikkeling 4,500 - 4,500 4,500 100% -Wyne van Suid-Afrika - 261 261 261 100% -TOTAAL 29,788 9,189 38,977 38,977 31,459



Begrotingspos 1


BYLAE 1FSTAAT VAN OORDRAGTE AAN HUISHOUDINGS

HUISHOUDINGS

OORDRAGTOEWYSING UITGAWES 2012/13Wet op aansui-werings-

begroting

Hernu-wings

Totaalbeskik-

baar

Werklike oordrag

% van beskik-

bare geld oorgedra

Begro-tingswet

R'000 R'000 R'000 R'000 % R'000Oordragte

Beurse aan nie-werknemers 1,581 848 2,429 2,429 100% 2,259Verlofuitkering aan werknemersSkeidingspakkette vir werknemers

974-

573121

1,547121

1,547121

100%100%

643-

Totaal 2,555 1,542 4,097 4,097 2,902

Subsidies

Boere-ondersteuning - - - - 67

Totaal - - - - 67

TOTAAL 2,555 1,542 4,097 4,097 2,969

BYLAE 1G STAAT VAN GESKENKE, DONASIES EN BORGSKAPPE ONTVANG

NAAM VAN ORGANISASIE AARD VAN GESKENK, DONASIE OF BORGSKAP 2013/14R’000

2012/13R’000

Gemeenskapsonderwys deur Nasionale Samewerking en BemagtigingAgriSETA

Gemeenskapsonderwys deur Nasionale Samewerking en Be-magtigingHet die AgriSETA 2013-uitnemendheidstoekenning ontvang

-20

276-

Subtotaal 20 276

In goedere ontvangDepartement van Landbou, Bosbou en VisseryeFELCO

Programmatuur, rekenaarbates, plaas-/landboutoerusting en sekuriteitstoerusting ontvang kragtens artikel 42(3) van die WBSFTrofees geskenk vir die jaarlikse snoeikompetisie vir wynboustu-dente

1,811

-

-

1Group Editors Co (Pty) Ltd Skenkings in die vorm van mediadekking vir die jaarlikse

Outeniekwa-inligtingsdag 116 99MCT Distributors Pette geskenk vir verspreiding aan werkers wat indringerplante

verwyder - 5Shoprite Checkers Borgskappe vir die jaarlikse Plaaswerker van die Jaar-kompetisie 770 -Verskillende organisasies Borgskappe vir reis- en verblyfkoste van amptenare om kursusse,

vergaderings en simposiums oorsee by te woon en daaraan deel te neem in die boekjaar 584 318

Verskillende organisasies Gis, ensieme en ander toevoegings tot wyn geskenk vir eks-perimentele wynmakery deur keldertegnologiestudente by Elsenburg

8 78

Verskillende organisasies Kruideniersware en drinkgoed geskenk vir die jaarlikse Outeniek-wa-inligtingsdag - 7

Verskillende organisasies Biblioteekmateriaal geskenk aan die Elsenburg-biblioteek 45 23Subtotaal 3,334 531

TOTAAL 3,354 807




BYLAE 1HSTAAT VAN GESKENKE, DONASIES EN BORGSKAPPE GEMAAK EN KWYTSKELDINGS, TERUGBETALINGS EN BETALINGS AS BESONDERE VERGUNNING GEMAAK

AARD VAN GESKENK, DONASIE OF BORGSKAP 2013/14R’000

2012/13R’000

In kontant betaalAgri Expo: Suid-Afrikaanse Kaasfees 95 -Agri Wes-Kaap: Skenking vir hul Jaarlikse Kongres 25 25American Association of Wine Economics (AAWE): Borgskap vir die sewende Jaarlikse konferensie - 100Bethaniese Landelike Familielewensvaardighede-ontwikkelingsprojek: Toerusting vir ’n crèche vir plaaswerkers se kinders 11 -Bolandse Landbou-hoërskool: Borgskappe vir benadeelde kinders 69 63Caleb-ontwikkeling- en -Opleidingsvereniging: Vrouedag-feesvierings en bewustheidsprogramme vir drankmisbruik - 20Calitzdorpse Port- en Wynfees - 40Kaap Agri se Werkgewersorganisasie: Opname oor plaaswerkers se lone - 5Cederberg-bewaargebied: Druk van T-hemde vir plaaswerkers wat die ope dag by Matjiesfon-tein bygewoon het - 11Centeq Events: Bydrae vir die konferensie van die Afrika-plaasbestuurvereniging 100 -Christelike Lektuurfonds: Skenking vir die ontwikkeling van lektuur oor morele waardes en maatskap-like kwessies van plaaswerkers - 45Sagtevrugteprodusentetrust: Skenking vir hul internasionale simposium oor boordstelsels - 35Sagtevrugteprodusentetrust: Borgskap van ’n gholfdag vir die vrugtebedryf - 5Diakonale Dienste Nuwerus: Vir die aanbieding van ’n slypskool vir plaaswerkers om hulle te be-magtig met kennis om hul geldsake te bestuur en ’n begrip te ontwikkel van die maatskaplike impak van middelmisbruik 50 -Plaaswerkers: Prysgeld vir die jaarlikse plaaswerkerkompetisie 412 408Fellowship Bible Church SA: Bou van ’n klimraam om al die spiere van kinders te ontwikkel 20 -Varsprodukte-uitvoerforum (VPUF): Skenking vir die bemarkingsmateriaal vir Fruit Logistical Asia 2012 100 60Groenie Die Drakie Crèche: Skenking vir vroeëkind-ontwikkelingsopleiding vir 75 voorskoolse leerders - 10Groenie Die Drakie Crèche: Skenking vir vroeëkind-ontwikkelingsopleiding vir 75 voorskoolse leerders 10 -JF Hillebrand SA: Vir die vervoer van wyn wat uitgestal gaan word by die Dijonse Internasionale en Gastronomiese Skou 86 -Karoosentrum vir Menseregte, Onderwys, Navorsing en Ontwikkeling: Die uitrol van verskillende lewensvaardighede-slypskole vir plaaswerkers en hul families wat in die Beaufort-Wes-streek woon 50 -Kibbuz El-shammah: Die uitrol van slypskole vir bewustheid en voorkoming van Fetale Alkoholsind-room 35 -Koue Bokkeveld-opleidingsentrum: Slypskool gebied aan plaaswerkers om deur die verskillende aspekte wat met die plaaswerkerstakings verband hou te werk 20 -Primêre Skool Layton: Om hulle te help met die ontwikkeling van die skool se opvoedkundige toerust-ing - 10Hoërskool Lutzville: Vir skooluitgawes vir plaaskinders van die Doringbaai-, Ebenezer- en Lutz-ville-gebiede 50 -Merino 2014 Foundation Trust: To host the Cape Wool 9th World Merino Conference. 100 -Mickey Mouse Crèche: Skenking vir vroeëkind-ontwikkelingsopleiding vir voorskoolse leerders - 10Nasionale Landboubemarkingsraad: Vroue-in-bestuur-entrepreneurskap-program 17 -Nasionale Landbou-jeugskou: Skenking vir hul kampioenskappe - 30Nasionale Plaaswerkersforum: Vir die borg van hul plaaswerkersportdag in die Drakenstein-streek 50 -Nematologiese Vereniging van Suid-Afrika: Vir die aanbieding van die sesde Internasionale Kongres van Nematologie in Kaapstad 100 70Oakdale-landbou-hoërskool: Borgskap vir die ontwikkeling van benadeelde leerders 62 56Amptelik: borgskap om deel te neem aan die Wêreld- Buitemuurse Kampioenskap in Switserland - 12Pentecost Protestant Church: Bydrae tot die Jeugdagviering by Riviersonderend 10 -Pentecost Protestant Church: Bydrae tot die Jeugdagviering by Riviersonderend 40 -Samaritaan help die armes en die behoeftiges: plaaswerkers en gemeenskappe wat in volslae armoede leef 20 -Simondium Landelike Ontwikkelingsforum: Vir die uitrol van slypskole vir ’n volwassenesteungroep asook swanger tieners of tienermoeders 20 -



Begrotingspos 1


AARD VAN GESKENK, DONASIE OF BORGSKAP 2013/14R’000

2012/13R’000

Suid-Afrikaanse Vereniging vir Landbouvoorligting: Landbouvoorligting se jaarlikse konferensie 98 -Suid-Afrikaanse Vereniging vir Dierewetenskap (SAVDW): Geborgde etes vir vrywillige werkers tydens ’n troeteldiersterilisasieveldtog - 5Vereniging vir Suid-Afrikaanse Veeartsenykundige Openbare Gesondheid: Borgskap vir hul jaarlikse kongres. - 80Suid-Afrikaanse Toutrekfederasie: Wêreld- Buitemuurse Toutrek-kampioenskap in Nederland 20 -Suider- en Oos-Afrikaanse Vereniging vir Boerderystelsels-navorsingvoorligting: Skenking vir die jaar-likse konferensie - 50Vereniging vir Suid-Afrikaanse Veeartsenykundige Openbare Gesondheid: Borgskap vir hul jaarlikse kongres. - 2Suid-Afrikaanse Toutrekfederasie: Wêreld- Buitemuurse Toutrek-kampioenskap in Nederland - 70Suider- en Oos-Afrikaanse Vereniging vir Boerderystelsels-navorsingvoorligting: Skenking vir die jaar-likse konferensie - 10Verskeie individue: prysgeld vir die Vroulike Entrepreneur-kompetisie 324 98Vinpro: skenking vir die ontwikkeling van opleidingsmateriaal vir wingerdwerkers - 97Water-instituut van Suider-Afrika: Bydrae vir die Jong Water-beroepsmense-konferensie 60 -Waterval Bedieningstrust: Bydrae tot hul jaarlikse Gospel-feesprojek vir plaaswerkers - 44Primêre Skool Willem Buchholz: vir die aankoop van ’n betonblad vir die skool 12 -Subtotaal 2,066 1,401

In goedere geskenkDepartement van Onderwys: Hoërskool Mount View, Hanover Park: olyfbome - 8Elim-plaas: oortollige kalwerhokke 1 -Boere: Elim-voedseltuinprojek: besproeiingsmateriaal - 16Boere: skenking van lusernsaad aan kleinboere - 9Boere: skenking van volstruise - 145Boere: skenking van koeie en verse om die produksie en volhoubaarheid van Amalienstein te ver-beter

- 450

Boere: skenking van vyf watertenks aan die Matjiesrivier-plaas - 39Boere: Rietfonteinprojek: bemesting - 29Boere: Outeniekwa-projek: dierevoer - 26Boere: Eden-distriksboere: Boerbokramme - 24Boere: kleinboere George/Uniondale: tuinboutoerusting - 4Vrugteboomprojek: skenking van vrugtebome - 7Jukanie: skenking van pasgebore bulkalwers aan die jagluiperdplaas 1 1Khayamandi-inwoners: skenking van goedere aan inwoners wat hul besittings in ’n brandramp ver-loor het

- 1

Khayamandi-loodsprojek: beskermende dragAmptenare: Fotografiese kompetisieAmptenare: gradueringsplegtigheidSixtyonethree: skenking van drie Percheron-perde

-43

30

8---

Primêre Skool Spruitdrift in Vredendal: waterdigte voering vir dam - 561Tulbagh-plaaswerkerstigting: skenking van ou en verouderde kantoormeubelsUniversiteit Stellenbosch: 60 kg Tilapia

-1

1-

Verskeie individue: geskenke vir oorsese besoekers 2 3Subtotaal 42 1,332

Kwytskeldings, terugbetalings en betalings as besondere vergunning gemaakKwytskeldings, terugbetalings en betalings as besondere vergunning gemaak - 11Amptenare: terugbetaling van onderhoudskoste van motorvoertuig 1 16Huishoudings: Mnr. en Me. Nteyi (vervoer en akkommodasie om begrotingstoespraak van die Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling by te woon) 2 -Subtotaal 3 27

TOTAAL 2,111 2,760


BYLAE 1H VOORTGESIT



BYLAE 2ASTAAT VAN BELEGGINGS IN EN BEDRAE VERSKULDIG DEUR/AAN PROVINSIALE OPENBARE ENTITEITE

NAAM VAN OPENBARE

ENTITEIT

Getal aandele gehou Koste van beleg-ging R’000

Netto batewaarde van belegging

R’000

Wins/verlies vir die jaar R’000

Verliese gewaar-

borg%ge-hou

13/14

%ge-hou

12/132013/14 2012/13 2013/14 2012/13 2013/14 2012/13 2013/14 2012/13 Ja/Nee

Casidra (Edms.) Bpk. 100% 100% 25,000,000 25,000,000 - - 25,000 25,000 - Nee TOTAAL 25,000,000 25,000,000 - - 25,000 25,000 -

BYLAE 2BSTAAT VAN BELEGGINGS IN EN BEDRAE VERSKULDIG DEUR/AAN ANDER NIE-BEHEERDE ENTITEITE

NAAM VAN OPENBARE ENTITEIT Aard van besigheid

Koste van beleg-ging

Netto batewaarde van belegging

Bedrae verskuldig aan entiteite

Bedrae verskuldig deur entiteite

R’000 R’000 R'000 R'000

2013/14 2012/13 2013/14 2012/13 2013/14 2012/13 2013/14 2012/13KWV Groep - - 627 495 - - - -Koelenhof-wynkelder - - 44 36 - - - -Samelko - - 7 7 - - - -Klein Karoo Internasionaal - - 28 28 - - - -TOTAAL - - 706 566 - - - -

BYLAE 3VERHAALBARE EISE

REGERINGSENTITEIT

Bevestigde uitstaande bedrag

Onbevestigde uitstaande bedrag Totaal

31/03/2014 31/03/2013 31/03/2014 31/03/2013 31/03/2014 31/03/2013R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

DepartementeNasionale Departement van Landbou, Bos-bou en Visserye - 350 34 - 34 350TOTAAL - 350 34 - 34 350

BYLAE 4TUSSENREGERING- VERHAALBARE REKENINGE – LOPEND

REGERINGSENTITEIT

Bevestigde uitstaande bedrag

Onbevestigde uitstaande bedrag Totaal

31/03/2014 31/03/2013 31/03/2014 31/03/2013 31/03/2014 31/03/2013R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

DepartementeDepartement van Vervoer en Openbare Werke (RMV) 1,770 1,521 - - 1,770 1,521Departement van Justisie 4 - - - 4 -Staatsdrukker 1 - 1 - 2 -TOTAAL 1, 775 1,521 1 - 1,776 1,521



Begrotingspos 1



BYLAE 5VOORRAAD

VOORRAAD2013/14 2012/13

Hoeveelheid Waarde Hoeveelheid WaardeR’000 R’000

Beginsaldo 462,271 4,791 390,549 4,226Plus/(Minus) Aansuiwerings tot vorige jaar saldo - - (42,167) -Plus: toevoegings/aankope – kontant 69,918,813 24,495 251,707,853 28,224Plus: toevoegings – nie-kontant (1,255) 3 65 -(Minus): vervreemding (72,696) (383) (190,187) (1,006)(Minus): kwessies (70,018,649) (23,786) (251,527,929) (27,137)Plus/(Minus): Aansuiwerings (5,135) 30 81,920 484Eindsaldo 283,349 5,150 462,271 4,791

BYLAE 6BEWEGING IN KAPITALE WERK ONDERWEGBEWEGING IN KAPITALE WERK ONDERWEG VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2014

BeginsaldoLopende jaar kapitale werk

onderwegVoltooide bates Eindsaldo

R’000 R’000 R’000 R’000GEBOUE EN ANDER VASTE STRUKTURENie-residensiële geboue 355 371 726 -TOTAAL 355 371 726 -

BYLAE 7INTER-ENTITEIT VOORSKOTTE ONTVANG

OPENBARE ENTITEITEBevestigde saldo Onbevestigde saldo TOTAAL

31/03/2014 31/03/2013 31/03/2014 31/03/2013 31/03/2014 31/03/2013R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000

AgriSETA - - - 950 - 950TOTAAL - - - 950 - 950

wes-kaap departement van landbou begrotingspos 1

Documents