WYKŁAD IV

PRZYWÓDZTWO I WŁADZA

CZYM JEST WŁADZA?• Władza jednostki – jej zdolność do wywierania wpływu na innych minus

zdolność innych członków grupy do wywierania wpływu na jednostkę; zakłada się jako cechę definicyjną – asymetrię wpływu (Wojciszke 2006).

• Władza społeczna (nad innymi, nie nad sobą) - zdolność ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Tam, gdzie przeważa zgodność interesów i woli współzależnych osobników, zbędne są stosunki oparte na władzy.

• Władza w organizacji –umiejętność wpływania na zachowania jednostek lub grupy w dążeniu do określonych celów, założonych przez organizację lub osoby sprawujące w niej władzę.

• Władza opiera się na zależności jako podstawowej relacji pomiędzy sprawującym władzę a podwładnymi. Im większa zależność, tym większa władza.

SKĄD SIĘ BIERZE WŁADZA?

• W miarę rozwoju grupy, jej rozrostu liczebnego, liczby zadań, stopnia ich skomplikowania i specyfikacji ról pełnionych przez poszczególnych członków, a także wewnętrznego różnicowania statusu – konstytuuje się hierarchia władzy i wyłaniają się przywódcy (liderzy) (Wojciszke 2006).

HISTORIA MAKIAWLIZMUWładza może być utożsamiana z dominacją i kontrolą, a pierwszym umysłem to dostrzegającym i opisującym z brutalną szczerością był Nicolo Machiavelli.

„…wszak sposób, w jaki się żyje jest tak różny od tego, w jaki się żyć powinno, że ten, kto chce postępować tak, jak się powinno postępować, a nie tak, jak się postępuje, gotuje raczej swoją klęskę, niż zapewnia panowanie…” Książę (1513, wyd. 1532)

KSIĄŻĘ

Jedną z inspirujących dla Machiavellego postaci był współczesny mu Cezar Borgia, syn kardynała Rodrigo Borgii (późniejszego papieża Aleksandra VI), biskup Pampeluny, Walencji, kardynał, później włoski polityk i książę Romanii.

MAKIAWELIZM• Machiavelli jest uważany za pioniera empirycznej nauki o

państwie i sztuce rządzenia. Uważał, że odkrył prawa społeczne, które książę (władca) może i powinien wykorzystać.

• Choć cele władcy są bez wątpienia szczytne – zakończenie bratobójczych wojen, przywrócenie pokoju, wygnanie barbarzyńców – to do ich realizacji musi przecież używać środków, które już szczytne nie są.

• Książę nie może wahać się przed ich użyciem, gdyż zostanie pokonany przez tych, którzy okazali się bardziej od niego bezwzględni. Obawiając się zła, ulegnie jedynie większemu złu.

• W kluczowym fragmencie Machiavelli pisze o wymarzonym władcy: „Nie powinien porzucać dobrego, gdy można, lecz umieć czynić zło, gdy trzeba”

RODZAJE WŁADZY • Wg klasyka myśli społecznej, Maxa Webera, który władzę

definiuje jako „szansę przeprowadzenia swej woli”, a więc pewną potencjalność, władzę można podzielić na:– władzę charyzmatyczną - opartą na przekonaniu ulegających jej osób o

szczególnych, nadzwyczajnych cechach przywódcy i prawomocności ustanowionych przez nią norm;

– władzę tradycyjną - opierającą się na wierze w trwałość pewnego porządku i jego prawomocność (mogła mieć postać patriarchatu, matriarchatu lub gerontokracji);

– władzę legalną (racjonalną) - pochodzącą z mianowania lub wyboru dokonanego na podstawie prawnie usankcjonowanych procedur, opierającą się na przekonaniu o legalności norm prawnych i o uprawnieniu osób sprawujących władzę do wydawania poleceń na mocy tych norm

PODSTAWY WŁADZY• W kontekście organizacji i działania profesjonalnego definiuje

się 5 podstaw władzy (French i Raven):– przymus - zdolność do wywoływania wśród podwładnych

niepożądanych stanów oraz pozbawiania ich stanów pożądanych,– nagradzanie - zdolność do wywoływania wśród podwładnych

pożądanych stanów oraz pozbawiania ich stanów niepożądanych,– prawomocność - zdolność do wywoływania wśród podwładnych

poczucia zobligowania i odpowiedzialności, oparta na normach wyznawanych przez podwładnych,

– eksperckość - zdolność do wywoływania wśród podwładnych przekonania, że przełożony ma wiedzę i doświadczenie im niedostępne,

– akceptowanie - zdolność do wywoływania wśród podwładnych poczucia, że są akceptowani i doceniani przez przełożonego.

PODSTAWY WŁADZY

• Późniejsze badania potwierdziły założenia twórców koncepcji o dominacji jednej z podstaw władzy - jej prawomocności: spostrzeganie przełożonego jako prawomocnego sprzyja przypisywaniu mu pozostałych atrybutów/podstaw władzy.

• Polskie i amerykańskie badania pokazują, że najsilniej powiązane podstawy władzy, to eksperckość (fachowość) i akceptacja (tym lepiej cenimy akceptację ze strony szefa, im bardziej uważamy go za eksperta i odwrotnie).

WYŁANIANIE SIĘ PRZYWÓDZTWA

• Teorie cech - pozycję przywódcy osiągają osoby o szczególnych cechach; m.in. The Great Man Theory (teoria wielkiego człowieka) autorstwa XIX-wiecznego pisarza Thomasa Carlyle’a, uzupełniona przez Herberta Spencera.

• Teorie behawioralne – przywódcami zostają osoby zachowujące się w grupie w odpowiedni w danej sytuacji sposób.

TEORIE CECH PRZYWÓDCY• Pierwsze badania (Manna i Stodgilla) nie przyniosły spodziewanych

efektów (siły związków korelacyjnych). Na długo w teoriach przywództwa zapanował zatem pogląd o słabym związku cech osobowościowych z siłą przywództwa.

• W latach 80-tych XX wieku, powtórne analizy kazały zweryfikować ten pogląd. Wskazano (Lord, De Vader) na stosunkowo silną korelację takich cech, jak:– inteligencja, r=0,5– cechy związane ze stereotypem męskości (aktywność, sprawczość, r=0,34– ekstrawersja, towarzyskość, empatia, r=0,26– przystosowanie (brak objawów zaburzeń zachowania), zrównoważenie

emocjonalne, r=0,24– Dominacja, r=0,13

WŁADCY I PRZYWÓDCY

WŁADCY I PRZYWÓDCY