Kü thuËt vµ c¸ch ®äc phim

Chôp xq ® êng niÖu tiªm thuèc c¶n quang tÜnh m¹ch

Gi¶i phÉu h×nh thÓ

Gi¶i phÉu chøc n¨ng

ChÊt c¶n quang vµ sinh lý thËn • CÊu tróc hãa häc. H×nh ¶nh X quang = sù hÊp thô

c¸c tia X theo c¸c m«: H 1, O 8, C 6, N 7. Iode 53.- CÊu tróc ph©n tö cña tÊt c¶ c¸c chÊt c¶n quang iode + 3 n.t iode g¾n vµo vßng benzen, cã t¸c dông c¶n

quang.+ VÞ trÝ sè 1 g¾n: COOH, ph©n ly thµnh COO- vµ H+. §ã

lµ chÊt c.q ion. HoÆc lµ chøc amit, nã kh«ng ph©n ly. §ã lµ chÊt cq kh«ng ion.

• Hµm l îng iode. tøc kh¶ n¨ng c¶n quang:- §èi HOCM, tÝnh theo g/100 ml dung dÞch.

ThÝ dô: TÐlÐbrix 35: 35 g iode/100 ml.- §èi LOCM, tÝnh theo mg/ml dung dÞch (ch÷ sè g¾n vµo

tªn).ThÝ dô: Ultravist 300: 300 mg/ml, tøc 30g iode/100 ml.

ChÊt c¶n quang vµ sinh lý thËn

• Nång ®é thÈm thÊu. tÊt c¶ c¸c phÇn tö cã mµng b¸n thÊm trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch. §¬n vÞ: mOsm/kg H2O.C¸c lo¹i chÊt c¶n quang:

- Nång ®é thÈm thÊu cao (HOCM: 1500 - 2000). Hßa tan 1 pt chÊt cq mang 3 nt Iode t¹o ra 2 phÇn tö cã ho¹t tÝnh thÈm thÊu.

- Nång ®é thÈm thÊu thÊp (LOCM: 500 - 700)(huyÕt t ¬ng 300). 1 pt chÊt cq = 3 nt Iode + 1 phÇn tö (p.p kh«ng ion) hoÆc 1 pt chÊt cq = 6 nt Iode + 2 phÇn tö (p.p nhÞ trïng hîp).

- Nång ®é thÈm thÊu thÊp gÇn b»ng ®é thÈm thÊu cña huyÕt t ¬ng. 1pt cq = 6 nt Iode + 1 phÇn tö (kÕt hîp p.p kh«ng ion vµ nhÞ trïng hîp)

• Sù dung n¹p thuèc c¶n quang cña thËn. Läc cÇu thËn = chÊt c¶n quang + n íc. HOCM g©y bµi niÖu thÈm thÊu, co m¹ch.

• LiÒu: tèi thiÓu 0,8-1g iode/kg. Cã thÓ tiªm lµm 2 lÇn

Kü thuËt UIV• C¸c b íc1: Phim HTNKCB : tr êng phim bao gåm th-nq-bq. Lý t ëng

thªm c¸c phim chÕch2: Tiªm thuèc c¶n quang3: Phim thËn (1’-3’ sau tiªm thuèc cq) : c¸c phim khu tró

víi c¸c thËn. Lý t ëng : c¸c phim thËn chÕch4: Phim th-nq-bq (5’ sau tiªm thuèc cq)5: Ðp bông (ngay sau khi xem l¹i phim 5’)6: Phim khu tró bÓ thËn (5’ sau Ðp, 10’ sau tiªm thuèc

cq). Lý t ëng : c¸c phim chÕch, c¸c ¶nh ®Çy bµng quang sím

7: Phim nq-bq (15’ sau tiªm thuèc cq vµ ngay sau khi th¸o Ðp): phim th-nq-bq, c¸c phim chiÕu dßng ch¶y cña niÖu qu¶n. Lý t ëng: phim th-nq-bq chÕch, c¸c phim n»m sÊp, c¸c phim ®øng, phim th-nq-bq muén

8: Phim bµng quang (bµng quang cã thÓ thÊy ®Çy ®ñ trªn c¸c phim niÖu qu¶n). Lý t ëng: phim muén, chÕch, n»m sÊp, sau ®¸i

• Phim HTNKCB lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu cña chôp UIV

- Phim chôp: tõ trªn thËn tíi bê d íi khíp mu (h 1)

- Sái: nªn t×m tr íc khi tiªm thuèc c¶n quang

- Phim chÕch: quan träng, ®Æc biÖt sái tr íc x ¬ng cïng (h 2)

- Phim HTNKCB: ®¸nh gi¸ bÖnh ® êng tiÕt niÖu vµ c¸c bÖnh kh¸c æ bông (h 3)

1

2

3

- Ph©n biÖt sái tiÕt niÖu víi c¸c v«i hãa trong æ bông

• C¸c phim c¶n quang nhu m« thËn râ nhÊt 1’-3’ sau tiªm bolus

- §¸nh gi¸ nhu m«, khuyÕt thuèc nhu m«. C¸c phim chÕch nÕu khuyÕt thuèc ë mÆt tr íc hoÆc sau

- ThËn l¹c chç.• Chôp th-nq-bq 5’ sau tiªm thuèc

cq: ®¸nh gi¸ sù ®èi xøng vÒ thêi gian vµ cq gi÷a hai thËn

• Ðp, mét phÇn chñ yÕu cña kü thuËt chôp UIV (®b khi dïng LOCM), trõ khi cã chèng chØ ®Þnh ®Æc biÖt: dÊu hiÖu t¾c trªn phim 5’, ph×nh t¸ch §MCB hoÆc khèi u bông, míi phÉu thuËt bông hoÆc ®au bông nÆng, nghi chÊn th ¬ng ® êng niÖu, ® êng niÖu ch¹y bÊt th êng hoÆc ghÐp thËn

5’ kh«ng Ðp

5’ Ðp

• Mét phim khu tró víi 2 thËn ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c ®µi thËn vµ hÖ thèng gãp ® îc chôp sau tiªm thuèc cq 5’-10’, cã Ðp. Phim chÕch cã thÓ cã lîi.

• Th¶ Ðp: chÊt cq ch¶y nhanh vµ nhiÒu vµo c¸c nq. Chôp 1 phim th-nq-bq ngay sau th¸o Ðp (15’ sau tiªm thuèc cq) vµ bæ sung phim nµy b»ng c¸c phim chiÕu dßng ch¶y nq ®Ó ®¶m b¶o toµn bé bÒ mÆt c¸c nq ®· ® îc ghi h×nh. NÕu kh«ng cã mµn chiÕu, cã thÓ chôp c¸c phim th-nq-bq chÕch ®èi víi môc ®Ých nµy.

• Lµm c¸c biÖn ph¸p träng lùc khi cã t¾c: ®øng, ®Çu dèc hoÆc chôp muén

10’ Ðp, th¼ng 10’ Ðp, chÕch

• NÕu bq ®· cq vµ gi·n c¨ng ®ñ, nã cã thÓ ® îc ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ trªn c¸c phim ®· chôp tr íc. Tuy nhiªn, nÕu cã bÖnh liªn quan ®Õn bq, cã thÓ chôp c¸c phim muén ®Ó bq c¨ng h¬n, vµ chôp thªm c¸c phim chÕch, n»m sÊp hoÆc sau ®¸i ®Ó ®¸nh gi¸ khuyÕt thuèc.

§äc phim xq ® êng niÖu • Nhu m« thËn ® îc ®¸nh gi¸ tèt

nhÊt trong th× thËn cña chôp UIV.

- §¸nh gi¸ bê thËn. Bê thËn b×nh th êng nh½n, vµ mét phÇn nµo ®ã cña bê thËn kh«ng nh×n râ yªu cÇu ph¶i cã sù gi¶i thÝch.

- Cã sù c©n xøng vÒ thêi gian hiÖn h×nh nhu m« thËn. HiÖn h×nh nhu m« thËn ®ßi hái dßng m¸u ®Õn thËn ®Çy ®ñ, chøc n¨ng bµi xuÊt nhu m« thËn b×nh th êng mµ kh«ng cã sù t¾c nghÏn, vµ dßng ch¶y tm b×nh th êng

- ThËn b×nh th êng dµi 9 - 13cm, thËn tr¸i > thËn ph¶i 0,5cm. Sù chªnh lÖch lín (thËn ph¶i > thËn tr¸i 1,5cm, thËn tr¸i > thËn ph¶i 2cm) yªu cÇu ph¶i gi¶i thÝch .

tomography, 2 thËn vµ bÓ thËn b×nh th êng

10’, kh«ng thÊy cq bÓ thËn, cßn cq nhu m«. Tôt HA!

phim 1’, cq nhu m« thËn P < T phim 80’, nhu m« thËn ph¶i vÉn rÊt ®Ëm -> T¾c nghÏn nq P.

tomography, thËn P nhá, c¶n quang hÖ thèng gãp P < T

phim 15’, kt thËn kh«ng c©n xøng. Thuèc cq trong hÖ thèng gãp ph¶i. HÑp §M thËn P

- BÊt th êng ® êng viÒn bê thËn +/- thay ®æi ®é dµy nhu m«, liªn quan tíi h×nh th¸i cña hÖ thèng gãp cña thËn ë d íi. VÏ ra “® êng liªn nhó” lu«n cã Ých trong ®¸nh gi¸ ®é dµy nhu m«.

- C¸c khuyÕt hoÆc ®é dµy nhu m« t¨ng cã thÓ lµ mét biÕn ®æi gi¶i phÉu bÈm sinh. Nh÷ng bÊt th êng nµy cã xu h íng x¶y ra ë c¸c vÞ trÝ cã thÓ dù b¸o tr íc (Chç nèi gi÷a c¸c cùc vµ nhu m« gi÷a hai cùc).

- §é dµy nhu m« gi¶m + bÊt th êng ®µi thËn ®èi diÖn -> di chøng viªm (H×nh) hoÆc sÑo liªn quan ®Õn sái, trong khi gi¶m ®é dµy nhu m« thËn x¶y ra gi÷a c¸c ®µi thËn mµ kh«ng cã biÕn d¹ng ®µi thËn ë d íi -> nhåi m¸u thËn côc bé.

- §é dµy nhu m« t¨ng + biÕn d¹ng ®µi thËn ë d íi -> khèi. Kh«ng ngÊm thuèc trong tæn th ¬ng gîi ý mét nang ®¬n thuÇn (H×nh).

máng nhu m« cùc + “tµy” ®µi thËn. BÖnh thËn trµo ng îc

t¨ng chiÒu dµy nhu m« + biÕn d¹ng ®µi thËn + kh«ng ngÊm thuèc cq

- Mét h×nh “má chim”, h×nh “cµng”, tr íc ®©y ® îc coi lµ mét dÊu hiÖu cña nang ®¬n thuÇn, chØ ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn chËm cña tæn th ¬ng trong nhu m« vµ cã thÓ thÊy ë c¸c khèi u thËn lµnh tÝnh vµ ¸c tÝnh (H×nh).

- C¸c khèi còng cã thÓ t¹o ra mét “® êng viÒn kÐp” trªn c¾t líp th êng, vµ lµ mét dÊu hiÖu th êng bÞ bá sãt (H×nh)

H×nh “cµng”. Nang ®¬n thuÇn

“§ êng viÒn kÐp”. K biÓu m« thËn

• Trªn phim 5’, h×nh xq nhu m« thËn (b×nh th êng) gi¶m xuèng trong khi hÖ thèng gãp trë nªn ®Ëm ®Æc. Trªn phim 10’, h×nh xq bÓ thËn râ nhÊt. Sù thay ®æi trong tr×nh tù thêi gian yªu cÇu ph¶i gi¶i thÝch.

- UIV lµ pp h×nh ¶nh chÝnh x¸c nhÊt ®¸nh gi¸ ® êng bµi xuÊt.

- T¾c nhÑ vµ sím = l în trßn c¸c bê tói cïng (H×nh), t¾c nÆng vµ kÐo dµi = mÊt dÇn Ên cña nhó vµ c¸c ®µi thËn tµy (h×nh chïy).

tói cïng ®µi thËn tr¸i trßn l¹i, hÖ thèng gãp gi·n nhÑ. T¾c ®Çu xa nq tr¸i

- Nh×n thÊy chÊt cq bªn trong c¸c nhó:

+ c¸c vÕt thuèc cña nhó,

+ gi·n èng lµnh tÝnh, + thËn xèp tuû-medullar

sponge kidney

Phim 10’, Ðp. §Ëm ®é c¸c nhó gi¶m -> vÕt thuèc cña nhó

Phim sím. C¸c nhó ®Ëm, èng kh«ng gi·n

Gi·n èng, ®¸i m¸u vi thÓ. Phim Ðp: c¸c ® êng kÎ v»n ë tÊt c¶ c¸c nhó

Tô thuèc cq ë ®Ønh nhó thËn. C¸c sái to ra do

c¸c èng gi·n chøa thuèc

- Sù tËp trung cña thuèc cq trong nhu m« lín h¬n cã thÓ ph¶n ¸nh mét tiÕn triÓn nh :

+ tuberculosis, thay ®æi cña ho¹i tö nhó (H×nh), + hoÆc chç lâm do u liªn quan tíi ung th biÓu m« tÕ bµo

chuyÓn tiÕp. C¸c tói nhá ®Çy thuèc c¶n quang nh« ra tõ hÖ thèng gãp cã thÓ t ¬ng øng víi c¸c ®µi thËn yÕu hoÆc c¸c tói thõa cña hÖ thèng gãp (H×nh)

Ho¹i tö nhó do thiÕu m¸u hc h×nh liÒm. KÐo dµi thuèc cq tõ tói cïng vµo nhu m«

Ho¹i tö nhó do l¹m dông thuèc gi¶m

®au. C¸c hang trung t©m nhó thËn

Tói thõa ®µi thËn. §Çy thuèc chËm cña mét

khoang nhu m« th«ng víi ®µi thËn

- KhuyÕt thuèc trong c¸c ®µi bÓ thËn còng lµ mét dÊu hiÖu quan träng (H×nh). C¸c nhó l¹c chç còng t¹o ra c¸c dÊu hiÖu lµm bèi rèi vµ cã thÓ nhÇm víi ung th biÓu m« tÕ bµo chuyÓn tiÕp (H×nh).

§Çy thuèc kh«ng ®Òu ë cùc trªn

®µi thËn. U ®µi thËn (TCC)

KhuyÕt thuèc ®µi d íi, bÓ thËn vµ

niÖu qu¶n ®o¹n gÇn. TCC

KhuyÕt thuèc thuèc ë phÔu gi÷a. L u ý viÒn cq ®Ëm. Cã thÓ chôp chÕch

- C¸c cÊu tróc nhu m« hoÆc xoang thËn vµ c¸c tiÕn triÓn bÖnh lý cã thÓ biÓu hiÖn b»ng c¸c dÊu Ên ®èi víi c¸c thµnh phÇn cña hÖ thèng gãp (H×nh).

Siªu ©m thËn tr¸i: ø n íc thËn? ThËn ph¶i còng cã h×nh ¶nh t

¬ng tù.

Chôp CL thËn cã Ðp. §µi bÓ thËn hai bªn hÑp vµ bÞ ®Èy, kh«ng ø n íc. Sù kh«ng

phï hîp gi÷a siªu ©m vµ xq nµy lµ ®iÓn h×nh cña nang xoang thËn.

- § êng liªn nhó cßn ®Ó ®¸nh gi¸ sù hiÖn diÖn cña c¸c ®µi thËn ë tÊt c¶ c¸c phÇn ®èi diÖn víi nhu m«. Kh«ng ®Çy thuèc cña mét phÇn hÖ thèng gãp (“®µi thËn ma”-“phantom calix”) cã thÓ do bÖnh lµnh tÝnh hoÆc ¸c tÝnh (H×nh).

- Trôc cña thËn ® îc ph¶n ¸nh trong trôc cña hÖ thèng gãp (H×nh).

- Lu«n cã sù c©n xøng vÒ mËt ®é vµ thêi gian c¶n quang ë hai hÖ thèng gãp b×nh th êng.

Tomography. §Ëm ®é nhu m« cùc d íi thËn T gi¶m. Kh«ng ®Çy

thuèc c¸c ®µi d íi

Chôp bÓ thËn ng îc dßng. §µi vµ phÔu cùc d íi

kh«ng ®Òu, h×nh nhËy c¾n. CÊy n íc tiÓu TB

§¶o chiÒu trôc thËn: cùc d íi song song víi bê ngoµi c¬ TL + biÕn d¹ng ®µi trªn. K biÓu m« thËn

• Khi th¸o Ðp, n íc tiÓu chøa thuèc cq ch¶y nhanh vµ nhiÒu vµo c¸c nq khiÕn cho toµn bé chiÒu dµi niÖu qu¶n ® îc thÊy râ.

- Tån t¹i mét cét chÊt cq trªn mét vµi phim cã thÓ biÓu thÞ sù t¾c (H×nh) hoÆc nghÏn niÖu qu¶n (gi·n kh«ng t¾c liªn quan ®Õn viªm). DÊu hiÖu nµy nªn ® îc diÔn gi¶i trong t×nh huèng cña c¸c dÊu hiÖu xq ® êng niÖu kh¸c

Phim 15’. Sái kÑt chç nèi nq-bq

- § êng ®i cña niÖu qu¶n b×nh th êng (song song bê CS, bê trong khung chËu) vµ trÖch niÖu qu¶n

<- b¾t chÐo §M chËu

Ph× ®¹i c¬ th¾t l ng

L¸ch to, h¹ch to Thay ®æi ®ét ngét. Ph×nh §M chËu

- § êng kÝnh nq v ît qu¸ 8mm lµ tiªu chuÈn cña gi·n! Nãi chung, sù kh«ng c©n xøng cña ® êng kÝnh nq lµ mét dÊu hiÖu cã ý nghÜa h¬n. Trong tiÕn triÓn sím cña nã, t¾c nq møc cao cã thÓ chØ phèi hîp víi gi·n nq tèi thiÓu. C¸c d¹ng t¾c m¹n tÝnh vµ c¸c bÖnh nq m¹n tÝnh phèi hîp ®iÓn h×nh víi gi·n nq møc ®é lín h¬n (H×nh). Gi·n kh«ng t¾c cã thÓ x¶y ra do kÕt qu¶ cña dßng n íc tiÓu l u l îng cao (t¨ng bµi niÖu, ®¸i th¸o nh¹t), trµo ng îc, hoÆc c¸c bÖnh viªm.

Ureterocele

primary megaureter.

DÊu hiÖu râ, nh ng nªn soi bq ®Ó lo¹i trõ

- HiÓu biÕt râ vÒ c¸c h×nh th¸i cña nhu ®éng, c¸c vïng hÑp gi¶i phÉu bao gåm chç nèi bÓ thËn-nq vµ chç nèi nq-bq, vµ chç b¾t chÐo m¹ch chËu lµ then chèt ®Ó chÈn ®o¸n chÝnh x¸c bÖnh nq.

- C¸c vÕt Ên cña tÜnh m¹ch tuyÕn sinh dôc cã thÓ trë nªn kh¸ râ ë phô n÷. C¸c nguyªn nh©n kh¸c cña hÑp nq th êng ® îc ph©n lo¹i bªn ngoµi hoÆc thuéc thµnh nq (H×nh)

C¸c vÕt lâm mÆt ngoµi nq. Gi·n tm buång trøng ë bÖnh

nh©n míi ®ÎHÑp kh«ng ®Òu ®Çu xa nq + c¸c tói låi trªn phim chÕch. Gi¶

tói thõa nq

- KhuyÕt thuèc ë nq cã thÓ cã mét hoÆc nhiÒu vµ th êng cã thÓ quy cho lµ c¸c nguyªn nh©n bªn ngoµi, thuéc thµnh hoÆc trong lßng (H×nh). Nªn chó ý toµn bé bÒ mÆt lßng nq, ®Æc biÖt ë c¸c bÖnh nh©n ®¸i m¸u (H×nh).

NhiÒu æ khuyÕt thuèc cq ë bÓ thËn vµ nq. L u ý h×nh

“ly”-goblet ë chç thÊp nhÊt, ®iÓn h×nh cña c¸c tæn th ¬ng ph¸t triÓn chËm. TCC KhuyÕt thuèc, kh«ng t¾c

nghÏn phÝa trªn. TCC

• Vµo kho¶ng 15’-30’ sau tiªm thuèc cq, bq th êng ®Çy thuèc, vµ mét phim s¬ bé 15’ cã thÓ ®ñ ®Ó ®¸nh gi¸. NÕu bq ch a ®ñ c¨ng, c¸c phim chôp bq muén cã thÓ cÇn thiÕt.

- Khi bq c¨ng, khèi thuèc cq trong lßng cã bê trßn, nh½n vµ thµnh bq trë nªn kÐm râ (H×nh)

Bê kh«ng ®Òu, chia mói. Viªm BQ ch¶y m¸u

NhiÒu tói thõa bq. Mòi tªn chØ ®Çu sonde. BQ thÇn

kinh

- Bëi v× bq chØ bÞ cét ë mÆt thÊp nhÊt cña khung chËu, nªn vÞ trÝ vµ h×nh d¹ng cña nã cã thÓ bÞ biÕn d¹ng bëi c¸c khèi vµ c¸c tiÕn triÓn bÖnh lý tiÓu khung kh¸c (H×nh)

Nq trÖch vµo trong, bq biÕn d¹ng phèi hîp víi qu¸ s¸ng ë tiÓu khung -> chøng tÝch

mì tiÓu khung

• Dµy thµnh bq vµ khèi chÊt cq kh«ng ®Òu phèi hîp víi khuyÕt thuèc ë ®¸y bq lµ c¸c thay ®æi ®iÓn h×nh cña t¾c nghÏn dßng ch¶y bq do bÖnh lý tiÒn liÖt tuyÕn (H×nh). C¸c biÕn d¹ng bê do h×nh thµnh tói thõa hoÆc hèc còng cã thÓ thÊy

BÖnh lý TLTKhèi thµnh tr íc ©m ®¹o

(mòi tªn). Tö cung t¹o thµnh Ên ë mÆt trªn

- Phim bq ®Çy thuèc kÐm soi bq trong ®¸nh gi¸ c¸c khèi u bq, c¸c kh¶o s¸t ph¸t hiÖn khuyÕt thuèc còng nªn ® îc tiÕn hµnh th êng xuyªn (H×nh).

- C¸c phim ®Çy thuèc sím sau ®¸i cã thÓ lµ chuçi phim nh¹y nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ khuyÕt thuèc (H×nh). C¸c phim chÕch còng h÷u Ých ®Ó ®¶m b¶o c¸c h×nh khuyÕt thuèc kh«ng do ruét ch íng khÝ. C¸c phim sau ®¸i còng h÷u Ých trong ®¸nh gi¸ gi·n ® êng niÖu cao: sù tån t¹i cña gi·n trªn phim sau ®¸i gîi ý t¾c nghÏn cè ®Þnh, trong khi sù gi¶m søc Ðp cña ® êng niÖu trªn biÓu thÞ c¨ng sinh lý

KhuyÕt thuèc: dÊu hiÖu chÊm. TCC bµng

quang

Bq ®Çy: khuyÕt thuèc hoÆc ruét ch íng khÝ ë

mÆt tr¸i?

Bq sau ®¸i: khuyÕt thuèc ë mÆt tr¸i. TCC bµng quang