yenİlİk ve gİrİŞİmcİlİk - e-ucebnici.mon.gov.mk i pretpriemnistvo_i, ii,...

Zoran Zlatkovski Mr. Slavitsa Kovaçevska Velkova

YENİLİK VE

GİRİŞİMCİLİK

I. II. ve III. SINIF LİSE EĞİTİMİ İÇİN

PROJE ETKİNLİKLERİ

yılı2014

I. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik

Yazarlar:Zoran ZlatkovskiMr. Slavitsa Kovaçevska Velkova

Değerlendiriciler:Dr. Violeta Naumovska Mr. Blagoyçe GorçevskiLidiya Koseva

Redaksiyonu:Prof. Dr. Arif Ago

Düzelti:Doç. Dr. Aktan Ago

Çeviri:Nilifer Ramadan

Yayıncı:Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı

25.09.2012 tarihli ve 22-2041/1 numaralı kararıyla, ders kitapları ulusal komisyon tarafından, birinci, ikinci ve üçüncü sınıf lise öğrencileri için ’’Yeniliki ve Girişimcilik’’ kitabın kullanılmasına izin verilmiştir.

CIP - „ . ”,

334.722 (075.3)001.895 (075.3)

, : I, II III / , .-

: , 2012.- 175 . : . ; 26 ISBN 978-608-226-358-81. , [ ]COBISS.MK-ID 92261386

Basimevi: Grafi cki centar dooel, Üsküp


ÖNSÖZ

Ortaeğitim için Yenilikçi ve Girişimcilik ders kitabının içerdiği öğretim malzeme-sinin amacı, girişimcilik, iş ve kariyer geliştirme alanında bilgi ve becerilerin kazanılması yoluyla, öğrencilerin girişimcilik ruhunu, girişimci davranışını, yenilikçi düşünme ve giri-şimlerin geliştirmelerini sağlar.

Ders kitabın kapsamındaki çoğu konular, öğrenciler için; kendini tanıma, yaratıcı-lık, girişimcilik, fikirler üretme, kendine güven, ekip çalışması, ayrıca yönetim, pazarlama ve finans alanından temel iş becerilerini geliştirme ve kendi araştırması için açıklık, yenilik, kendi fikirlerini gerçekleştirmek için yaratıcılık, fırsatları kullanmak, risk almak vb. gibi genel yeterliliklerini geliştirmek mümkündür.

Ders kitabı içinde farklı karakterde alıştırmalar geliştirildi, bunlar; bireysel alıştır-malar, takım alıştırmaları ve takım çalışması, proje ödevleri, grup çalışmaları ve rol oyun-ları için alıştırmalardır. Tüm bunlar, öğrencilere öngörülen malzeme aracılığıyla gerçek zaman ve kavramlar ile kategorileri hissetmelerini sağlamak, iş yerinde uygulama ve öğ-renme yoluyla bilgi ve becerilerin kazanılmasını amaçlamaktadır.

Özellikle bu dersi veren öğretmenler için önemli olan, öngörülen alıştırmaları ger-çekleştirmeleri ve geliştirmeleridir, ayrıca işlenen öğretim birimleri doğrultusunda yeni alıştırmalar geliştirmeye hazırlıklı olmasıdır. Böylece içeriğin geliştirilmesine katkıda bu-lunacak ve ders saatleri sırasında ile ders dışında gerçekleştirilen etkinliklerin çeşitliliği sağlanacaktır.

Yenilik ve girişimcilik ders kitabı, ders saatleri dışında uygulanabilecek etkinliklerin gerçekleştirilmesini, öğretmen ve öğrencilere ise informatik teknolojisini kullanarak araş-tırmacı olarak davranmalarını, bilgilerinin geliştirilmesi ve genişletilmesini sağlamaktadır. Bu yaklaşım ders öğretimi için önemli bir halkadır, çünkü bölece öğretmen ve öğrenci öğ-renme sürecini okul dışında da genişletebilme ve ilerletmesi mümkün olacaktır.

Ders malzemesinin öğrenilmesi ile işin doğası hakkında daha fazla farkında olup, fır-satları kullanma yeteneğine sahip olacaklar, iş (çalışma) etkinliklerine katkıda bulunabilecek bilgi ve beceriler kazanılcakatır. Öğrencilerin girişimci davranışları sadece evde hergünlük ha-yatlarında ve toplumda değil, aynı zamanda çalışma sürecinde gelecekteki işletme sahipleri veya başka kişinin şirketinde bir birey olarak edindiği bilgi ve becerilerini sunarak ve gerçek-leştirerek yararlı olacaktır.

İçeriğin etkili sunumu için gözlemleri ve önerileri ile katkıda bulunan değerlendiri-cilerimize şükranlarımızı sunuyoruz.

Yazarlar

5


İÇİNDEKİLER sayfa

BİRİNCİ BÖLÜM- I. YIL YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK ............................................ 9

KONU 1 - GİRİŞİMCİLİK İLKELERİ .......................................................................... 111. Girişimcilik Kavramı ve Önemi ........................................................................................... 132. Girişimcilik Sürecin Esasları ................................................................................................. 14 Uygulamalı Kısım- Girişimcilik Sürecin Sunumu ...................................................... 163. Girişimcilik Kavramı ve Özelliklerini Tanımlamak .......................................................... 17 Uygulamalı Kısım- Başarılı Girişimcinin Özelliklerini Belirlemek ......................... 184. Yenilik ve Risk ......................................................................................................................... 20 Uygulamalı Kısım- Yenilik Uygulamasından Örnekleri Araştırma ve Sunumu ....................................................................................................................... 21

KONU 2- İŞLETME KAVRAMI .................................................................................... 231. İşletmenin Toplumdaki Rolü ................................................................................................ 252. Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıfl andırılması ......................................................... 26 Uygulamalı Kısım-Büyüklüğe Göre İşletmelerin Sınıfl andırılması ......................... 273. Küçük İşletmelerin Eylem Alanları ...................................................................................... 28 Uygulamalı Kısım- İşletme Uygulamasının Farklı Uygulama Alanlarını Araştırma ve Örnekler Gösterme ................................................................................. 294. Kârlı İşletme Organizasyonların Temel Şekilleri ............................................................... 30 Uygulamalı Kısım- İşletmelerin Farklı Organizasyon Uygulama Şekillerinin Araştırılması ve Örneklerin Gösterilmesi .............................................. 32

KONU 3- İLETİŞİM BECERİLERİ ............................................................................... 351. Etkili İletişim ........................................................................................................................... 372. Dinleme Becerileri ................................................................................................................. 393. Yazılı İletişim .......................................................................................................................... 40 Uygulamalı Kısım- Basit Bir Metnin Hazırlanması- Rapor ...................................... 424. İletişimde Etik ......................................................................................................................... 445. Bilgi Teknolojisi Üzerinden İletişim .................................................................................... 45

KONU 4- İKTİSADIN TEMEL KAVRAMI .................................................................. 491. İhtiyaçlar .................................................................................................................................. 512. Mal ve Hizmetler- Ürünler ................................................................................................... 51 Uygulamalı Kısım- Ürün Geliştirme ............................................................................ 513. Üretim Faktörleri .................................................................................................................... 53 Uygulamalı Kısım- Basit Bir Ürün Yapmak ve Ürünler Fuarı Organize Etmek ...... 544. Arz ve Talep ............................................................................................................................ 555. Fiyat .......................................................................................................................................... 57KONU 5- MESLEKİ GELİŞİM ...................................................................................... 611. Mesleki Gelişim ...................................................................................................................... 632. Kariyer ve Kariyer Fırsatları .................................................................................................. 64

6


Uygulamalı Kısım- Yeni İş Yerlerin Sunduğu İmkanlar için Araştırma Etkinliklerin Sunumu ..................................................................................................... 67

İKİNCİ BÖLÜM- İKİNCİ SINIF İÇİN YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK ....................... 69

KONU 1- GİRİŞİMCİ BECERİLERİ ............................................................................ 711. Becerileri Özdeğerlendirme ve Kişisel Yönetim ................................................................. 73 Uygulamalı Kısım- Kişisel GZFT (SWOT) Analizi .................................................... 74 Uygulamalı Kısım- Kişisel Gelişim için Alıştırma ..................................................... 752. Takım ve Takım Çalışmasının Kavramı ve Özü ................................................................. 76 Uygulamalı Kısım - Takım Çalışması........................................................................... 79

KONU 2 - İŞ İLETİŞİMİ ................................................................................................ 811. İş İletişimi ................................................................................................................................ 832. İş Mektubu ............................................................................................................................. 83 2.1. İş Mektubunun Kavramı ve Önemi ....................................................................... 83 2.2. İş Mektubun bölümleri .......................................................................................... 84 2.3. İş Mektubu Kompozisyonu..................................................................................... 843. Mektup Türleri ........................................................................................................................ 87 3.1. Avrupa Türü İş Mektubu ........................................................................................ 87 3.2. Amerikan Türü İş Mektubu .................................................................................... 89 3.3. Karma İş Mektubu ................................................................................................... 914. Sipariş ve Arz .......................................................................................................................... 915. Satıcı Tarafından Sağlanan Teslimatın Alımı ve Kontrolü ................................................ 92 Uygulamalı Kısım - Arz Talebi, Arz, Reklamasyon ve Reklamasyon Cevabı ......... 92

KONU 3 - İŞLETME İKTİSADI .................................................................................... 951. İş Ortamı ................................................................................................................................. 972. Varlıklar ve Kaynaklar ........................................................................................................... 973. Harcamalar (Maliyetler ......................................................................................................... 100 Uygulamalı Kısım - Maliyetler Tablosunun Hesaplanması ve Doldurulması- Sabit, Değişken ve Toplam Harcamalar ....................................................................... 1034. İktisadi İlkeler ......................................................................................................................... 105

KONU 4 - PAZARLAMA .............................................................................................. 1091. Kavram ve Konsept Olarak Pazarlamanın Tanımı............................................................. 1112. Pazarlamanın Araçları ........................................................................................................... 111 2.1. Pazarlama Karması .................................................................................................. 111 2.2. Ürün .......................................................................................................................... 112 2.3. Fiyat ........................................................................................................................... 113 2.4. Dağıtım ..................................................................................................................... 113 2.5. Tanıtım ...................................................................................................................... 114 2.6. İnsanlar...................................................................................................................... 115 Uygulamalı Kısım – Reklam Kartının Hazırlanması ve Ürünün Elektronik Türde Tanıtımı ............................................................................................. 116

7


ÜÇÜNCÜ BÖLÜM - ÜÇÜNCÜ SINIFLAR İÇİN YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK ....... 119

KONU 1 - GİRİŞİMCİLİK SÜRECİN TEMELİ OLARAK YENİLİK .......................... 1211. Yenilik ve Yenilikçilik ............................................................................................................. 1232. Fikir Üretme ve Seçme Yöntemleri ...................................................................................... 1243. İşletme Fikrinin Hayata Geçirilebilirliği ............................................................................. 125 Uygulamalı Kısım - İş Fikrinin Oluşumu, Seçimi ve Gerekçesi ............................... 128 Uygulamalı Kısım- Kişisel Bilanço Yapımı .................................................................. 129

KONU 2 - FİNANSAL OKURYAZARLIK .................................................................... 1351. Finansman ............................................................................................................................... 1372. Öz ve Yabancı Finansal Kaynaklar ....................................................................................... 1383. Finansman İlkeleri ................................................................................................................. 139 Uygulamalı Kısım- Bankaların İşletmeler için Sunduğu Kredi Koşullarını Araştırmak ........................................................................................ 141

KONU 3- YÖNETİM ..................................................................................................... 1431. Yönetim Kavramı ve Tanımı ................................................................................................. 1452. Yönetici Görevleri .................................................................................................................. 1453. Yönetici Düzeyleri .................................................................................................................. 1464. Yönetim Tarzları (Biçimleri) ................................................................................................. 148 Uygulamalı Kısım- Bireysel Öğrenci Çalışması - (SMART) Tedbirli (Akıllıca) Hedef Belirleme .............................................................................. 149 Uygulamalı Kısım - Grup Öğrenci Çalışması - Organizasyon Yapı Araştırması ...................................................................................................................... 156

KONU 4 - MESLEKİ GELİŞİM ..................................................................................... 1591. İnsan Kaynakları Yönetimi.................................................................................................... 1612. İstihdam için Başvuru ............................................................................................................ 162 Uygulamalı Kısım - Kısa Özgeçmiş (CV) ve Motivasyon Mektubun Yazılması..... 1663. İstihdam Başvuru Yöntemleri ............................................................................................... 1674. İstihdam Seçim Sürecinde Mülakat .................................................................................... 167 Uygulamalı Kısım- İstihdam için Mülakat .................................................................. 172EK- PROJE ÖDEVİNİN İÇERİĞİ VE YAPISI ............................................................. 174

Kaynakça ....................................................................................................................... 175

BÖLÜM I

YENİLİK VE GİRİŞİMCİLİK

I. YIL

LİSE EĞİTİMİ

KONU 1

Girişimcilik İlkeleri

İÇİNDEKİLER1. Girişimciliğin Kavramı ve Önemi2. Girişimcilik Sürecinin Esasları Uygulamalı Kısım - Girişimcilik Sürecin Sunumu3. Girişimci Kavramı ve Özelliklerini Tanımlamak Uygulamalı Kısım - Başarılı Girişimcinin Özelliklerini Belirlemek4. Yenilik ve Risk Uygulamalı Kısım - Yenilik Uygulamasından Örneklerin Araştırılması ve Görüntülenmesi HEDEFLERÖğrencinin:- girişimcilik kavramını kavraması;- girişimciliğin esasını kavraması;- girişimcilik sürecini anlayabilmesi;- girişimcilik kavramını tanımlaması;- girişimci özellikleri ve davranışları tanımlaması;- yenilik ve riskin esasını anlayabilmesi.

ANAHTAR KAVRAMLARGİRİŞİMCİLİKGİRİŞİMCİGİRİŞİMCİLİK SÜRECİYENİLİKRİSK

13


1. GİRİŞİMCİLİK KAVRAMI VE ÖNEMİ

Herhangi bir ülke ekonomisinin geliştirilmesi, “liderlerin” yenilikçi ruhu olmadan hayal edilemez, bunlar ticarette girişimciler ve toplam süreçte ise girişimcilik olarak adlan-dırılmaktadır. Bunlar birbirleriyle rekabet ederek değişen piyasa koşullarına gerçek zaman ve mekânda tepki göstermektedirler.

Girişimcilik bireylerin, grupların veya iş örgütlerinin özgür girişimi ile yeni ürün için, fikir gerçekleştirmeleri, piyasada yeni fırsatlar keşfetmeleri, yeni üretim şekli getirt-meleri, yeni çalışma organizasyonu geliştirmeleri, böylece başarısızlık riski alarak tanım-lanabilir.

Girişimcilik, piyasaya yeni ürünlerin getirilmesi veya mevcut olanları geliş-tirmek amacıyla, fırsatları görmek ve gerçek zamanda tepki vermek anlamına gel-mektedir.

Girişimcilik, piyasanın sunduğu fırsatları tanıma ve değerlendirme anlamına gel-mektedir, aslında ekonomik yarar veya rakipler önünde öncülük ve ticari fikir gerçekleştir-me amacıyla, yeni araç çeşitliliği bulma sürecidir.

Girişimciler, kaynakları rakiplerinden daha etkin kullanma ümidiyle, yönetim ve organizasyon için yeni yöntemler denemektedirler.

Girişimci sadece işletmedeki çalışmayı düzenleme, yöneltme ve organize etmekle kalmayıp, aynı zamanda başarısızlık tehlikesiyle karşısına alarak, kazanç1 elde etme ama-cıyla para ve mal varlığıyla yatırımda bulnmaktadır.

Yeni işletmelerin oluşturulması, modern ekonomilerin gelişmesinde önemli bir un-surdur. Yeni işletmeler hızlı gelişmeye yarayan “yeni kaynaklar” çekmektedir. Yeni işletme-lerin gelişmesi, ekonomide çok sayıda yeni istihdamın açılmasında fırsat yaratır. Ayrıca, girşimcilerin özelliği olan yenilik, özellikle yüksek teknoloji işletmelerinde, ekonomide re-kabeti teşvik eder. Ekonomide artan rekabet, yeni ürünler ve üretim süreçlerinin kaynağı-dır. Yeni ürünler, ekonomideki üretimin artmasına katkıda bulunmaktadırlar. Nihayet, her ülke ekonomisinin toplam üretim büyümesi daha yüksek ekonomik gelişmeye yol açar ki bu sonuçta yaşam koşullarına, aslında nüfusun yaşam standartlarına etki yapar.

Girişimcinin sosyal önemi büyüktür. O yeni işletmeler, yeni iş yerleri ve üretim sü-reçlerinin doğrudan yaratıcısıdır. Girişimci mevcut olan kaynakları2 çeşitli yollarda kul-lanma, ayrıca diğer işletmecilerin göremedikleri fırsatları keşfederek, sunulan fırsatı ger-çekleştirmek için yeni iş organizasyonu düzenleme yeteneğine sahiptir. Fırstları keşif etme yeteneği ile girişimci, toplumun itici gücü olan değişiklikleri yaratır. O, sürekli değişimi takip etmektedir. Onun yaratma, fikir (buluş) ve yenilik yeteneği, ülkenin ekonomik gelişi-mi için büyük önem taşımaktadır.

1 Kâr, toplam gelir (satılan mal ve hizmetlerden toplam para, gelir) ve bunların üretimi için kullanılan toplam giderler-harcamalar arasındaki farktır.2 Kaynak-kaynakça. İktisadi açıdan bakıldığında, bu terim hammadde, doğal kaynaklar, emek vb. anlamına gelir.

14


GİRİŞİMCİ ÖRNEĞİ

1995 yılında Daniel Popovski eğitimini hemen tamamladıktan sonra “POING” DOO-EL Üsküp, adında kendi şirketini kurmaktadır. Başlangıç döneminde iş kurmak zor ve karma-şıktı. Başata gelen ilk olarak şirketin kayıt işlemindeki kapsamlı prosedür engeli vardı, ayrıca şirketin normal etkinliği için yeterli fon (finansal kaynaklar) sağlama durumunda engeller de vardı. Şirket, elektrik aydınlatma montajı ve ticareti ile faaliyet göstermektedir. Malzeme ve ham maddeleri, yurt dışından ünlü İtalyan firmaları ile işirliği yaparak temin etmektedir.

Bu tür hizmet piyasası, işin spesifik olması, büyük rekabet ve hizmetin nispeten yüksek maliyeti nedeniyle kısıtlı ve belirsizdir. Büyük istek, hayatta kalma ve sadece iş dünyasında başa-rılı olmakla kalmayıp, ayrıca genişleme arzusu da vardır. Bugün, çalışmalarından yüksek kazanç (kâr) elde ederek, ülkedeki birçok şehirde gelişmiş satış mağazaları ağı haline gelerek gelişti.Tartışma soruları:

1. Sahipleri, kendi işletmelerinde çalışmaları neye yöneltmektedir?2. Yatırılan emeğin olası sonuçları nelerdir?

Daha fazla bilgi edinin!

KÂRIN HESAPLANMASI

ARD Electronics LTD şirketi, yüksek kaliteli cep telefonları ile piyasada yer almak-taydı. Şirket piyasada telefon başına 12.000 denar fiyatı ile yaklaşık 15.000 adet cep telefonu satmayı başardı. Bugün, üretim ve satış, yıllık 8.000 adet olarak arttı. Fakat, maliyeti 9.000 denara düşürülmüştür. Ancak, işin uygun şekilde yürütülmesi ile harcamalar nispeten aynı seviyede tutuldu, elektrik harcamaların yükselmesini dahil etmeyerek ve telefon başına 4.800 den. olarak gerçekleşmiştir.Ödev ve tartışma soruları:

1. ARD Electronics LTD şirketin bulunduğu yeni durumun olası nedenleri nelerdir?2. Şirket satıştan ne kadar gelir elde etmektedir?3. Bugün ve geçmişte toplam harcamalar ne kadardır?4. Şimdi ve önceki cari kâr arasındaki fark ne kadardır?

2. GİRİŞİMCİLİK SÜRECİN ESASLARI

Girişimcilik bir süreci ifade eder, çünkü yapılması gereken birbirine bağlı bir takım işlem ve faaliyetlerden oluşmaktadır, tabi bunların gerçekleştirme zamanını göz önünde bulundurarak.

Girişimcilik süreci, birkaç birbirini izleyen ve tekrarlanan aşamalar aracılığıyla ger-çekleştirilir. Girişimcilik süreci aşamalarından geçerken, girişimci yeni iş kurma fırsatlarını değerlendirir ve geliştirmektedir.

15


Girişimcilik süreci dört birbirini izleyen aşamalardan oluşmaktadır3:1. iş fırsatın keşfedilmesi (iş fikri);2. iş planın hazırlanması;3. gerekli sermayenin belirlenmesi;4. iş fikrinin uygulanması.

İş fırsatın keşfedilmesi (iş fikri). Girişimci, iş fırsatın keşfedilmesini, tüketicilerin ihtiyaçlarını, yeni teknolojiler uygulayarak, yasalardaki değişiklikleri vb. tanıyarak gerçek-leştirmektedir. Örneğin, bir girişimci yerleşim yerindeki yeni konut inşaatı ve orada yaşa-yacak olan yeni evli genç ve çocuklu çift leri takip ederek, çocuk giyim dükkânı veya oyun alanı açmak için yeni iş açma fikrine (fırsatı) gelebilir.

İş planın hazırlanması. İş planı hazırlığı, iş planlaması ile ilgilidir ve temelde iş fik-rin başarısızlık riskin azaltılması ile bağlıdır.

İş planında girişimci, iş fikri ve hareketin yön tanımını yapmaktadır. İş planı, şirke-tin hedefl erini ve onları gerçekleştirme yolunu gösterir. İş planı, şirketin hedefl eri ve uygu-landıkları yolu olduğunu gösterir.

İş planı, büyüklüğü, faaliyeti ve mülkiyetine bağlı olmayarak, tüm işletmelere ge-reklidir. Her yeni iş girişimi başarısızlık riski taşır, iş planı ise riskin görülmesine ve azaltıl-masına yardımcı olur. İş planı sahibine, iş fikrinin gerçekleşme imkânını kontrol etmesini sağlar. Başka bir deyişle iş planı, şirketin sahibi için, iş fikrinin yazılı şeklidir.

İş planının içeriği açısından bakıldığı sırada, hangi unsurları içermelidir düşüncesi olmadığı söylenebilir. Ancak, temelde yeni işletme başlama planı yapan herhangi kimse-nin iş planı şunları içermelidir: şirket hakkında genel bilgiler, misyon ve vizyonu, ürün ve üretim analizi, pazarlama planı ve analizi, organizasyon ve yönetim, finansal plan ve analiz vb. Ancak, temelde herhangi bir iş planı yeni iş için planlanan aşağıdaki içeriğe sahip ol-malıdır: şirket misyon ve vizyonu, ürün analizi ve üretim, pazarlama planlaması ve analizi, organizasyon ve yönetim, finansal planlama ve analiz ve başkaları hakkında genel bilgiler.

Şirket hakkında genel bilgiler - iş planının bu bölümünde şirketin adı, etkinlik, tarihi, büyüklüğü, mülkiyeti ve şirket ile ilgili diğer veriler tanımlanır ve açıklanır.

Misyon ve vızyon - Bu bölümde yönetimin işletme için belirlemiş olduğu kurallar ve uzun vadeli hedefl er belirlenir.

Ürünler (mal ve hizmetler) - Bu bölümde, ürünün özellikleri (mal ve hizmetler) ve üretim süreci tanımlanmaktadır.

Pazarlama planı ve analizi - Bu bölümde yeni ürün fikrini ortaya koyan tüm piyasa analizi ve rakip analizi listelenmiş olmalıdır. Ayrıca, bu bölüm mevcut ve potansiel müşte-rileri, piyasa büyüklüğü ve yönünü ayrıca potansiyel rekabet analizini de içermelidir. Pa-zarlama planında, fiyat politikaları, rekabet ve tanıtımın düzeltilmesine yön verir. Ayrıca, bu bölümde ürünün dağıtım hizmetleri (kendi satış ağı, uzman dağıtımcılar, perakende satış, ihracat, doğrudan satış vb.) olası yöntemleri analiz edilmelidir.

3 Hisrich R., D. and Peters М., P. (2002): Entrepreneurship, fift h edition, McGraw-Hill, p. 42.

16


Organizasyon ve yönetim ekibi - Bu iş planın en öneml bölümlerinden biridir, çünkü ticari çalışma için sorumlu olan yönetim ekibi ve şirketin çalışma organizasyonu açıklan-maktadır.

Finansal planlama ve analiz - İş planın bu bölümü planlanan kâr ve olabilecek zarar-lar analizi, nakit gelirin hareket planı, gelir ve giderlerin(harcamalar) gözden geçirilmesi ve analizi vs. içermelidir.

Bu nedenle, sadece fırsat gelişimi için önemli değil, aynı zamanda şirketin başarılı yönetilmesi ve girişimcinin gerekli olan sermayeyi belirleme ve sağlaması için önemlidir.

Gerekli fonların belirlenmesi. Girişimci sürecinin üçüncü aşaması, girişimcinin belirli anda mevcut sermaye ve işletmeyi yürütebilmek için gerekli olan sermaye ile karşı-laştırılmasının değerlendirilmesi ile başlar.

Şirket yönetimi. Girişimci sürecinin dördüncü ve son aşaması şirketi yönetme ile ilgilidir.

İş planı yapıldıktan sonra girişimci yönetme türlerini ifade edebilecek olan faali-yetleri aslında hedefl ere ulaşma yolunda faaliyetleri ele almaktadır. Daha sonra, girişimci şirketin en iyi sonucu ve başarı elde etmesi için işçileri ve kaynakları organize ederek iş organizasyonu yapar. Ayrıca bu aşamada girişimci tüm mevcut ve potansiyel sorunların izlenmesini sağlar ve iş planında planlanan ve uygulamada (pratikte) gerçekleşenleri karşı-laştırarak kontrol yaklaşımları uygular.

İş planın hazırlanması

Fırsatların tanınması İş fikrini

uygulamak için gerekli faktörlerin

belirlenmesi

Ticari girişimin gerçekleştirilmesi

için işletmenin yönetilmesi

Şekil no. 1 Girişimci süreci

UYGULAMALI KISIM - ÖĞRETMENİN SUNUMU GİRİŞİMCİ SÜRECİN TANITILMASI

TalimatlarÖğretmen tablo veya diyagram kullanarak girişimcilik sürecini öğrencilere sunar.Aşağıda girişimci sürecin dört aşamalı,detaylı tablo gösterge örneği verilmektedir:

17


1 Etap, aşama 2 Etap, aşama 3 Etap, aşama 4 Etap, aşama

Olasılığın belirlenmesi (keşfetmek) ve değerlendirilmesi

İş planın hazırlanması

Gerekli kaynakların belirlenmesi

İşletme yönetimi

Olasılığın oluşturulması ve sürekliliği

Ana sayfa Girişimcinin mevcut kaynakları

Personel seçimi

Olasılığın gerçek ve algılanan (beklenen) değeri

İçerik Mevcut ve gerekli kaynaklar arasındaki fark

İşin organizasyonu

Olasılık riski ve geribildirim (sonuç)

Giriş Gerekli kaynaklara erişim

Mevcut sorunları ve meydana çıkabilecek sorunları belirlemek

Girişimcinin bireysel becerileri ve hedefl erine karşıt olasılığı

1. İş tanıtımı Karar verme

2. Sektör (sanayi) tanımı3. Pazarlama planı4. Mali plan5. Üretim planı6. Örgütsel (organizasyonel) plan7. İşletme planı8. Sonuç

Kontrolün uygulanması

Ekler

Kaynak: Hisrich R., D. and Peters М., P. (2002): Entrepreneurship, fift h edition, McGraw-Hill’e göre uygulanmıştır

Tablo no. 1 Girişimci süreci

3. GİRİŞİMCİ KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİNİN TANIMI

Girişimci terimi, Fransızca kelimesi “Entreprendre”dan geliyor ve üstlenme, yani (faaliyet veya proje) üstlenen bir kişi anlamına gelir. Girişimciler genel olarak genel işleyişi kontrol etmek için tüm “dizeleri” kendi ellerinde tutmak isteyen kişilerdir. Özerkliğe (auto-nomy) çok ihtiyaçları vardır, bireyselliğe ve özgürlüğe çok değer verip kurallara, prosedür-lere ve sosyal normlara kölelik yapmazlar.

Girişimciyi, fırsatları keşfetmeye odaklanmış ve onların geçekleştirilmesi için kaynakların rasyonel kullanımı ile eylemler (risk) alan bir kişi olarak tanımla-yabiliriz.

Girişimcinin özelliklerini belirlerken girişimcinin davranış ve özellikleri hakkında farklı düşünce ve görüşler vardır. Her nasılsa, bunlar çok sayıda ve çeşitlidir, ancak aşağı-daki birkaçı bu alana adanmış birçok çalışmalardan karşılaştıklarımızıdr:

18


1. Sorumluluk alma isteği. Girişimci almış olduğu işletmenin sorumluluğunu hisse-der. Hedefl ere ulaşmak için kendi kaynaklarını kullanmayı ve kontrol etmeyi ister.

2. Ölçülü risk alır. Girişimciler kontrolsüz iş faaliyetleri ile uğraşmazlar, fakat ölçülü ve hesaplanmış risk eylemi için her zaman hazırdırlar.

3. Başarı için kendi kabiliyetine güvenir. Girişimci başarı için kendi kabiliyet ve bece-riklerine sahiptir. O çalışmasına, iyimser ve pozitif olarak odaklanmaya çalışır.

4. Gerçek zamanda tepki verir. Girişimciler fırsatları tanırlar ve doğru zamanda ile doğru şekilde tepki verirler. Hızlı kararlar verirler ve çalışma koşullarına kolay uyum sağlarlar.

5. Yaratıcılık ve yenilik. Yaratıclık ve yenilik olmadan bir girişimci hayal edilemez. O iş potansiyel fırsatını geliştirmek için, sıradan şeyleri yeni ve alışılmadık bir şekilde görür. Farklı şekilde düşünme kabiliyeti dahil etmek, aslında yaratıcılığı teşvik etmek, yenilik için önemli ön koşul sürecidir ve inovasyon onun sonucu olarak yeni ürünler şekli, çalışma türü, organizasyon, piyasalar vb. ifade etmektedir.

6. Direnme. İşletme öngörülmeyen ve plansız engeller ve sınırlayıcı faktörler ile ilişkilidir. Sorunlar sadece direnme ile aşılır. Eğer girişimci kendi hedefinden emin olursa bunu sadece azim ve direnme ile başarabilir. Eğer başarısız olursa, o zaman direnme onu daha kalıcı ve yeni, kaliteli çözümler bulmasını sağlayacaktır.

7. Vizyon. Girişimci her zaman belirli bir süre sonra kendi çabalarının sonucunu görmeye çalışır, aslında kendi işletmesinin beş ya da on yıl sonra nasıl görüneceğini tahmin etmeye çalışır.Girişimci özelliği olarak vizyon, iyi iş fırsatları algılamak, piyasa koşullarını, bilim ve teknolojinin gelişimini, sosyal ve politik değişimleri vb. izlemek ve geleceği tah-min etmek olarak varsayılır.

Diğer taraft an, öğrenilemeyecek olan birkaç girişimci özellikleri de vardır, ancak bunlar doğal niteliklerin bir parçasıdır. Bunlar: iş için yüksek enerji ve duygusal istikrar; yaratıcılık ve yenilik; vizyon becerisi ve yüksek zeka seviyesi.

Girişimcinin kişiliği enerji, azim ve karar verme konusunda güven karakteri özel-likleri ile dolu olduğunu belirtmek gerekir. İşletmeyi yürütmesinde, başarısını tehdit eden tehlikeler ile yüzleşmesi onun cesaretli girişimci kişiliği ile itici güçtür.

UYGULAMALI KISIM - GRUP ÇALIŞMASI BAŞARILI GİRİŞİMCİNİN ÖZELLİKLERİ

TalimatlarÖğretmen tarafından hazırlanan bilinen girişimciyi tarif edebilecek analiz metnin-

de, bireysel ve grup çalışma ödevleri ve faaliyetler verilerek öğrencilerin organize ve koor-dine edilmeleri. Metin girişimcinin ana veya temel özelliklerini içermelidir, aslında onun yeteneklerini ve becerikliğini onaylayacak prosedürleri içermelidir.

Öğrencilerin görevi metni dikkatlice okuyup, başarılı girişimcinin özelliklerini be-lirleyip, uygun şekilde ve formda sunmalarıdır.

19


GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin, başarılı bir girişimcinin, girşimici özelliklerini

tanımaları.Süre 1 ders- 45 dakikaYer SınıfForm Öğrenciler 5-6 kişilik gruplar halinde gruplandırılırSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Başarılı girişimci hakkında hazır metinTeknik yardımlar Bilgisayar, İnternetÖğretmen ve öğrenciler için malzemeler

Keçeli kalemlerHer grup öğrenci için kağıt tahtası (fl ip chart)Yapışkan bant

ÇALIŞMA SÜRECİAdımlar Zaman Öğretmenin

faaliyetleriÖğrencinin faaliyetler

Giriş ve kurulması

5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması

DinlemeÖğrencilerin yerleşmesi ve gruplar oluşturması

Ödevin (görevin) ayırımı

5 dak. Başarılı girişimci için hazırlanmış metnin dağıtımı

Çalışma faaliyeti 5 dak. Talimatlar ve yönlendirmeler verilir

Metnin okunması ve analiz edilmesi


Özellikleri belirleme ve grup tartışması

Çalışma faaliyeti (etkinliği)

5 dak. Talimatlar ve yönlendirmeler verilir

Başarılı girişimcinin belirlenmiş özelliklerini fl ıp chart (kağıtlar) üzerine yazmak

Sunum 20 dak. Kavramları sentez etme ve genelleme

Tespit edilmiş olan girişimci özelliklerin sunumu ve açıklanması

20


4. YENİLİK VE RİSK

Girişimcilik iki temel bileşenden oluşmaktadır:1. Yenilik ve2. Riskİnovasyon. Esas olarak girişimcilikte yenilik bulunmaktadır. Yenilik, yeni bir ürü-

nün keşfi, yeni piyasa, yeni iş organizasyonu, yeni teknoloji, yeni ham madde ve malze-meler vb. olarak tanımlanır.

Yenilik yeni buluş ya da daha önce hiç var olmayan bir şeyle ilişkilidir. Yenilik insa-nın düşünce süreci ve yeni bir şey keşfetmek için uğraşın sonucudur. Yani icat bazı insan-ların özelliği olarak düşünce sürecini teşvik ederek yeniliğe ulaşma anlamına gelir. Yenilik, yaratıcı çabaların sonucudur, çünkü onun belirmesiyle somut şekli ve pratik uygulanma oluşur. Örneğin, elektronik üzerinde mühendislerin düşünce çabası ve yaratcılığı, cep tele-fonu içinde fotoğraf makinesinin olması ile yenilik olarak sonuçlandı.

SONY şirketi yenilik özelliği ile karakteristikitr. O piyasaya alıcıların hiçbir za-man talepte bulunmadıkları ve mümkün olacağını düşünmedikleri ürünleri tanıttı, bun-lar: Walkman, video kaydedici, video kamera, CD vb. Kurucusu ve başkanı Akio Morita, SONY’nin piyasaya hizmet etmediğini, ancak onu oluşturduğunu söylemiştir. Bunun en iyi örneği walkmen’dir. Yetmişli yılların sonunda şirket müzik dinleme devrimi yaratma-ya çalıştı, bunu piyasaya Walkman adında taşınabilir kaset çaları icat ederek başardı. Mü-hendisler ilk başta yeni ürünün başarısı hakkında tereddütte olmalarına rağmen, yine de walkman’in 20 yıllık varlığı ile SONY şirketi 100 modelden 250 milyon fazla adet sattı.

Yenilik, herhangi bir küçük veya büyük şirketin itici gücü ve yaşamı için şarttır. Büyük işletmeler diğer rakipleri karşısında piyasa avantajını koruması için, yenilikler geliştirme bilim araştırmasında yatırım yapmalarını sağlayan sermayeye sahiptirler. Di-ğer yandan, küçük işletmeler kendi rekabetini tüketicilerin ihtiyaçlarını basit yeniliklerle karşılayarak ya da üretim veya organizasyon süreci için daha pratik çözümler bularak sağlarlar.

Risk. Girişimcilik risk ile bağlıdır. Risk önceden planlanmayan veya görülmeyen olaydır, eğer oluşursa o zaman kayıp veya işletmede zarar oluşturur. İşletmenin başarı-sını etkileyebilecek çok sayıda riskler vardır. Bunlar, alıcıların ihtiyaçları ve değişik arzula-rından ortaya çıkan piyasa değişiklikleri, hammadde ve malzeme harcamaları, rakiplerin davranış değişikliklerinden kaynaklanan riskler olabilir. Bu nedenle, girişimciler risk ile başa çıkma yeteneğine sahip olmalıdırlar. Onlar tamamen riski ortadan kaldırma duru-munda değildirler, ancak bazı faktörlerin istenmeyen olaylar oluşturup işe zarar verebile-cek olasılığı değerlendirirler.

Alınan risk derecesi, girişimcinin almak niyetinde olduğu yenilik türüne ve onun yönetim becerilerinin düzeyine bağlıdır. Uygulama, girişimcilerin sadece “kör” risk alı-cıları değil, onların tarafından alınan riskin ılımlı ölçüde ve ön tahmine tabi olduğunu göstermektedir.

21


UYGULAMALI KISIM - ÖĞRENCİLERİN BİREYSEL ÇALISMASIYENİLİK UYGULAMA ÖRNEKLERİNİ ARAŞTIRMA VE SUNUM

TalimatlarÖğretmen her öğrenciye bireysel olarak çalışması için görev vermektedir, girişimci

veya işletme araştırmasını içerecek olan kısa proje ödevi örneğin, işletme, ürün, çalışma yöntemleri, ham madde ve malzemeler, satış ve dağıtım, organizasyon, buluş, piyasa vb. gerçek bir yenilik ile bağlı olmalıdır.

Araştıma ve analiz öğrenci tarafından farklı bilgi kaynakların kullanılmasına yöne-lik olmalıdır, bunlar İnternet, televizyon vb.’dır.

GENEL KOŞULLAR

Hedef Öğrencilerin, yenilikler keşfetmeyi öğrenmesi.Süre 3 ders- 45 dakikalıkYer Araştırma etkinliği, okul ve okul dışındaForm Bireysel çalışmaSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, videolar, ilgili veriler, sunumTeknik yardımlar BilgisayarÇalışmadan sonuç Öğretmen ve 3-5 sayfalık yazılmış proje ödevi, öğrenciler

için şeklinde (power point veya fl ip metin malzemeler veya sunum

ÇALIŞMA SÜRECİAdımlar Zaman Öğretmenin faaliyetleri Öğrencinin faaliyetlerGiriş 5 dak. Ödev sunumu ve

açılış konuşmasıDinleme

Ödevin(görevin) ayırımı

5 dak. Talimatların verilmesi Dinleme ve yazma


Araştırma çalışması, metinlerin analizi, videoların takip edilmesi, verilerin işlenilmesi, metnin hazırlanması vs.

Sunum 35 dak. Genelleme ve sonuçların çıkarılması

Metnin okunması ve analiz edilmesi, sunum hazırlığı

22


ÖZET

Girişimcilik, piyasaya yeni ürünler getirmek veya mevcut olanları geliştirmek amacıy-la, fırsatları görmek ve gerçek zamanda tepki vermek anlamına gelir.

Girişimcilik bir süreç olarak ifader edilir, çünkü gerçekleştirme zamanına dikkat ede-rek yapılması gereken bir takım birbirine bağlı işlem ve faaliyetlerden oluşmaktadır.

Girişimcilik süreci birbirini izleyen dört aşamadan oluşmaktadır: fırsatın tespit edil-mesi (keşfetme) ve değerlendirilmesi, iş planın hazırlanması, gerekli kaynakların belirlenmesi ve işletmenin yönetilmesi. En kısa sürede fırsatın tespit edilmesi ile onun değerlendirilmesi başlar. Daha sonra, girişimci fırsatın ortaya çıkma nedenini tespit etmeye çalışır, bunlar: tek-nolojik değişim, tüketicilerin tercihlerindeki değişiklikler, rekabet veya devlet yönetmelikler-deki değişiklikler olabilir. Fırsatın belirme nedenine bağlı olarak girişimci yeni ürünün kabul edilme sürecini belirleyen piyasanın büyüklüğünü ve süreyi tahmin etmeye çalışır. Ayrıca, girşimci piyasadaki rekabetçi konumunu, aynı öyle keşfedilen fırsat ile kendi yetenek, bece-ri ve hedefl erin uyuştuğunu değerlendirmelidir. Fırsatı değerlendirme sürecinde, gerekli olan kaynakların tanımlanması ve sağlanması gereklidir.

Girişimci, kaynakların rasyonel kullanımı ile firsatları keşfetmek ve onların gerçekleş-tirilmesi için faaliyetler (risk) alarak odaklanmış kişi olarak tanımlanabilir. Toplumun giri-şimciye ihtiyacı büyüktür. O yeni işletmeler, yeni iş yerleri ile yeni ürünler ve ürün süreçleri-nin yaratıcısıdır.

Girişimcilerin temel özellikleri: bağlılık ve kararlılık; liderlik; fırsatlara yönelik; risk ve belirsizlik kabullenmesi; yaratıcılık; iddialı ve uyum sağlama yeteneği; vurgulamak için motivasyon.

Girişimciliğin esası yeniliktir. Yenilik, yeni bir ürün keşfi, yeni piyasa, çalışma için yeni organizasyon, yeni teknoloji, yeni ham madde ile malzemeler vb. ifader eder.

Girişimcilik risk ile bağlıdır. Risk, planlanmamış veya önceden öngörülemeyen bir olaydır, eğer gerçekleşirse o zaman işletme kaybı veya zararı olur.

Tekrarlama soruları:

1. Girişimcilik kavramını tanımlayın?2. Girişimciliğin temel sürecini anlatınız?3. İş planın temel unsurları nelerdir?4. Girişimci nasıl tanımlanabilir?5. Girişimcinin temel özellikleri nelerdir?6. Girişimciliğin temel unsurları nelerdir?7. Yenilik nedir?8. Risk nedir?

KONU 2

İşletme Kavramı

İÇİNDEKİLER1. İşletmenin toplumdaki rolü2. İşletmelerin büyüklüğe göre sınıfl andırılması Uygulamalı kısım - Büyüklüğe göre işletmelerin (şirketlerin) sınıfl andırılması3. Küçük işletmelerin eylem alanları Uygulamalı kısım - farklı eylem alanlarındaki işletme uygulamaların araştırılması ve örneklerin gösterilmesi 4. Kâr işletme organizasyonlarının temel şekilleri Uygulamalı kısım – işletmelerin farklı organizasyon uygulama şekillerinin araştı-rılması ve örneklerin gösterilmesi

HEDEFLERÖğrenci- İşletme kavramını tanımlamalı- İşletmenin toplumdaki rolü ve önemini anlamalı- İşletmenin büyüklüğünü belirleyebilmeli- İşletmelerin sınıfl andırılması için kriterler kullanmalı- İşletmelerin faaliyet alanlarını açıklamalı- İşletme örgütlerinin temel şekillerini keşfedebilmeli

ANAHTAR KAVRAMLARİŞLETMEKÜÇÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMEORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMEBÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞLETME BİREYSEL GİRİŞİM İŞLETMEORTAKLIKTİCARİ ŞİRKET

25


1. İŞLETMENİN TOPLUMDAKİ ROLÜ

İşletme kavramı İngilizce business kelimesinden gelmektedir, ekonomik faydalanma elde etmek amacıyla çalışma faaliyeti anlamına gelir. Dolayısıyla, işletme kavramı bireyin veya bir grup kişilerin kâr elde etme amacıyla ürün veya hizmet üretmesi ve satması için organize edilmiş çabası olarak tanımlanır.

İşletmenin toplumdaki rolü şu alanlar üzerindeki etkisi ile görülebilir, bunlar: ikiti-satta4, tüketimde5, yaşama koşullarının iyileştirilmesinde vb.

İşletmenin iktisadi büyüme üzerinde etkisi vardır, böylece herhangi bir bireysel işlet-menin büyümesi ve gelişmesi ekonomik büyüme va kalkınmayı, yanı sıra bir bütün olarak toplumun gelişimini teşvik eder.

Bu etki, insanların refahını (yaşam standardı) geliştirerek, üretim maliyetlerini dü-şürerek, ihracatın artırılması, iktisadi rekabet yeteneğinin güçlendirilmesini yansıtır.

İşletmeler tüketimi teşvik ederken aynı zamanda- tüketim de - işletmeleri teşvik et-mektedir. İşletmeler pazarlama aracılığıyla, üretimin artırılmasını, ürünlerin kalitesini ar-tırmak ve onların çeşitliliğini genişletirmek ile tüketimi teşvik eder. Öte yandan, tüketiciler, işletmeler, haneler ve devlet tüketimlerinin artmasıyla, işletmelerden üretimin artırılması “talebinde” bulunup onların başarısı için güçlü katkıda bulunurlar.

İşletmeler karşılıklı rekabet6 ile yaşam koşullarını geliştirirler. İşletmeler böylece dü-şük fiyatlarda satış gerçekleştirirler, daha kaliteli ürünler üretirler, farklı satış koşulları su-narlar vb. gibi aralarında birbirleri ile yarışırlar. Sonuç olarak, alıcılar daha az ödeme ya-parlar, işletmeler daha fazla üretirler, işçiler iş bulurlar, işletme sahipleri ise daha fazla kâr elde ederler. Örneğin, cep telefonu dünya piyasasında çok sayıda üreticiler rekabet etmek-tedirler. Onlar rekabet mücadelesi içinde cep telefonu fiyatlarını indirmeye karşı durup tüm alıcılara ulaşmasını sağlarlar, şimdiye kadar bilinmeyen özelliklere sahip cep telefonu üretmeye çalışırlar, üretimde daha kaliteli malzemeler kullanmaya çalışırlar, alıcıların fark-lı isteklerine karşılık verebilmeleri için çeşitli modeller sunmakla uğraşırlar.

Ayrıca, işletmelerin aşağıdakilere olumlu etkileri vardır: yeni iş yerlerinin (istihdamın) oluşturulması; işletme ve vatandaşların serbest sermayesini görevlendirme; tüm mevcut kaynakların etkinleştirilmesi; ürünlerin kapsamı, yapısı ve kalitesinin artırılmasına katkıda bulunabilecek yeni

deneyim ve bilgilerin birikimi; sermaye tasarrufu sağlayan modern (çağdaş) tekonolojinin kullanılması; esneklik ve piyasa değişikliklerine hızlı yanıt(karşılık) verebilmesi;

4 İktisat, kaynakların sınırlılığını dikkate alarak, belirli piyasada ürün ve hizmetler üretimi ve değiş tokuşu yapan kişiler arasındaki ilişkilerin bir sistemi olarak anlaşılmaktadır.5 Tüketim, işletmelerin, hanelerin ve devletin farklı fiyatlarda, satın alabilecekleri ve tüketebilecekleri nihai ürün ve hizmetlerdir.6 Rekabet, aynı veya benzer mal ve hizmetleri üreten, aslında kendi ürünlerini aynı alıcılara sunan farklı şirketler arasındaki yarıştır.

26


Buradan şunu görebiliriz ki, işletmelerin toplumda önemli rolü vardır, çünkü daha fazla iş yerleri sağlarlar, bununla birlikte vatandaşlara daha elverişli bir sosyal ortamı yaratır.

2. BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI

Kuaför, pastane, kasap dükkânı ve buna benzerleri küçük işletmelerdir, fabrikalar, telekomunikasyon şirketleri, bankalar vb. büyük işletmelerdir.

Fakat, bazı işletmeleri büyük ve diğerlerini küçük kılan şey nedir? Büyük ve küçük işletme arasındaki sınır nerededir?

Eğer ölçüt kriterlerinden yola çıkılırsa, az çalışanı olan çeşitli laboratuar veya özel hidroelektrik santraller, fakat çok pahalı donanım bulunduranları büyük işletmeler ara-sında sayabiliriz. Buna kıyasen daha küçük tekstil fabrikalarında daha basit dikiş maki-nelerin olması ve daha fazla çalışanı olmasına rağmen bunları küçük işletmeler arasında sayabiliriz. Böyle bir sonuç tamamen yanlış olabilir ve eğer çalışan sayısı kriterinden yola çıkılırsa görüntü tam tersi olabilir. Benzer analiz diğer kriterlere göre de yapılabilir. Yani, satış hacmi büyüklüğü, donanım veya çalışanları açısından “küçük” olan işletme, kâr bü-yüklüğü, nesnenin değeri vb.7 açısından “büyük” olabilir. Dolayısıyla işletmenin büyüklü-ğünü belirleme ve tanımı hakkında hiçbir genel kabul görebilecek kriterin ve kesin sınırın var olmadığı sonucuna varılabilir.

İşletmenin büyüklüğü belirlenirken yanlış sonuçlara varılmaması için, genelde ula-şılması greken analizin amacına bağlı olarak sınırlama çeşitli kriterlerin uygulanması ile yapılmalıdır.

Ancak, uygulama işletmelerin büyüklüklerine göre ayırım yapılmasını ve sınıfl andırıl-ması gerektirmektedir. Buna göre, farklı kapsamlı işletme faaliyetleri olan işletmelerin hak ve yükümlülüklerini düzenlemek amacıyla, belirli kriterlerin kullanımı ile onların büyüklüğünü sı-nıfl andıracak yasalar düzenlenmektedir. Yani, muhasebe kanunu ve işletmeler için sosyal serma-ye dönüştürülme kanununa göre, küçük işletmeler için, işletme faaliyeti küçük olanlar şunlardır:- 50’ye kadar işçileri (çalışanı) olan;- yıllık gelir8 8.000 e kadar ortalama brüt maaşı ve- varlıkların9 muhasebe değeri 6.000’e kadar işçi başına ortalama maaş.Orta ölçekli işletmeler olarak şunlar tanımlanır:- 250’ye kadar çalışanları olan;- yıllık gelir 40.000’e kadar ortalama brüt maaşı ve- varlıkların muhasebe değeri 30.000’e kadar işçi başına ortalama maaşı olan.

Bu kriterleri aşanlar büyük işletme kategorisi ile bağlıdır ve büyük işletmeler olarak kabul edilir.

7 Б. Шуклев - “Менаџмент”, Економски факултет, Скопје 1998 г. (стр. 375)8 Годишен приход - Парични средства кои ги добива претпријатието од продажбата на производите по пазарни цени во текот на една година.9 Актива - Структура на средства изразена во пари со кои претпријатието ја обавува својата дејност.

27


UYGULAMALI KISIM - ÖĞRETMENİN SUNUMUİŞLETMELERİN (ŞİRKETLERİN) BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE AYRILMASI SUNUMU

TalimatlarÖğretmen işletmelerin sınıfl andırılmasını (tercihen elektronik şekilde) büyüklük-

lerine göre kriterleri tablo şeklinde hazırlar. Öğretmen hazırlanmış malzemeyi, öğrenciler önünde tartışma galiştirerek ve gerçek örnekler vererek sunar ve açıklar.

Aşağıdaki örnekte Avrupa birliği ve Makedonya Cumhuriyetinde işletmelerin dört grup kriterlere ayrımı verilmiştir bunlar, mikro, küçük, orta ve büyük ölçekli işletmedir:

İŞLETMELER İÇİN AB BİRLİĞİ DEFİNİSYONU

TİCARİ ŞİRKETLER KANUNU(2004)

ÇALIŞMANIN İLK YILINDA AŞAĞIDAKİ KRİTERLERDEN İKİSİNİN KARŞILANMASI

MİKRO

10 ÇALIŞANI 10 ÇALIŞANI

2 MİLYON EURO YA KADAR YILLIK CİRO

50.000 EURO YILLIK CİRO

2 MİLYON EURO YA KADAR BİLANÇO

BRÜT GELİRİN % 80’İNDEN FAZLASI TEK BİR MÜŞTERİDEN ELDE EDİLMİŞ OLMASI

KÜÇÜK


10 MİLYON EURO’YA KADAR YILLIK CİRO

YILLIK CİRO 2 MİLYON EURO

10 MİLYON EURO’YA KADAR BİLANÇO

VARLIK DEĞERİ 2 MİLYON EURO

ORTA


50 MİLYON EURO’YA KADAR YILLIK CİRO

YILLIK CİRO 10 MİLYON EURO

43 MİLYON EURO ‘YA KADAR BİLANÇO

VARLIK DEĞERİ 11 MİLYON EURO

BÜYÜKYUKARIDAKİ SINIFLANDIRMALARA DAHİL OLMAYANLAR

YUKARIDAKİ SINIFLANDIRMALARA DAHİL OLMAYANLAR

Таblo no 1. İşletmelerin boyutlarına göre sınıfl andırılması Kaynak: Т. Фити - Бизнис и претприемншптво, Просветно дело 2009 год. Скопје

28



ZAMAN AÇISINDAN İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ

İşletmenin büyüklüğü zaman açısından gözlenebilir. Geçmişte pek çok insan ticarete, küçük bireysel işletmeler olarak başlamıştırlar. Zamanla, iyi organizasyon ve sahiplerinin sarfettiği büyük çabalar karşılığında büyük işletmeler halinde büyüme-yi başarmıştırlar. Örneğin, Microsoft , McDonalds, Levis, Mercedes gibi günümüzdeki büyük şirketler, Bill Gates, Richard ve Maurice McDonald kardeşler, Levi Strauss, Da-imler Benz vb. kurucuları tarafından küçük işletmeler olarak başlamıştırlar.

3. KÜÇÜK İŞLETME FAALİYET ALANLARI

Küçük işletmeler piyasa ekonomilerinde her zaman önemli ekonomik kuruluşlar olarak benimsenmektedir. Piyasa ortamı, özel mülkiyet ve özel girişim özgürlüğü onların gelişimi için doğal çevredir.

Küçük işletmeye artan ilgi sürecin nedeni iki temel faktöre bağlıdır:1. Yeni teknolojilerin sürekli geliştirilmesi ve2. Küçük işletmelerin, piyasa değişikliklerine ve ekonomik krizlere karşı uyum sağ-

laması.Bu nedenle, küçük işletmeler, özellikle ticaret ve hizmetler, tarım, inşaat vb. gibi

belirli faaliyetler, genel ekonomide önemli yer almaya başladırlar. Küçük işletmeler vatandaş ve işletmelere kitlesel tüketim ve yatırım malları sağla-

yark, ticarette çok aktift irler. Bu büyük işletmelerin hızlı satış yeri değiştiremediklerinden ya da büyük üretim işletmelerin kendi ticaret ağı mağazaları kuramadıklarından oluşan doğal yetersizlik ve durgunluk nedenine bağlıdır.

Çok sayıda küçük işletmeler tahıl üreticileri, çift çiler, arıcılar vb. tescilli (kayıtlı) veya tescilsiz (kayıtsız) bireysel üreticiler olarak tarımla uğraşmaktadırlar.

Küçük işletmeler sanayide basit ürünler üretmektedirler. Bunlar plastik ürünleri, lastik, ahşap vb. üretmek için basit teknoloji ve donanım kullanmaktadırlar.

Küçük işletmelerin çoğu, yeni ve mevcut konut ve ticari binaların yapımı ile bakımı için inşaat şirketlerine yöneliktir. Bunlar inşaat işletmeleri, tesisatçı işletmeleri, badanacı, parkeci, fayans işletmeleri vb.

Hizmet sektörü küçük işletmelerin geniş eylem alanıdır. Onlar bakım hizmetleri, nakliye şirketleri, aerobik ve fitness kulüpleri, güzellik salonları, dil okulları vb. hizmetler gibi ortaya çıkar.

29


UYGULAMALI KISIM- ÖĞRENCİ GRUP ÇALIŞMASIÇEŞİTLİ EYLEM ALANLARINDAN İŞLETME UYGULAMALARINI ARAŞTIRMA VE GÖSTERİ ÖRNEKLERİ

TalimatlarÖğretmen sınıft a öğrencileri 4 ile 6 gruba ayırmaktadır. Ardından, yerel çevrenin

özellikle küçük işletmenin araştırmasını ve analizini yapmak için her gruba görev verir. Her grup farklı yerel alandan küçük işletmeyi ele almalıdır.

Öğrenciler verileri (bilgileri) işletmelerin temsilcileri ile görüşerek doğrudan ziyaret ile, internet verilerin analizi, istatistiksel veri toplama vb. ile toplamaktadırlar.

Uygulama çalışmasında şu küçük işletme alanlar analiz edilmelidir: ticaret ve hiz-metler, tarımcılık, el sanatları ve sanayi.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin, yenilikler keşfetmeyi öğrenmesiSüre 3 ders - 45 dakikalıkYer Araştırma faaliyeti, okul ve okul dışındaForm Grup çalışmasıSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, videolar, ilgili veriler, sunumTeknik yardımlar Bilgisayar, İnternetÇalışmadan netice Her grup öğrenci tarafından hazırlanan power point sunum


etkinlikleriÖğrencinin etkinlikleri

Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması yapar.

Dinleme

Ödevin ayırımı 5 dak. Öğrencilerin gruplara ayırımı, Talimatların verilmesi.

Dinleme ve yazma

Çalışma etkinliği 90 dak. Danışmanlık yaparTalimatlar ve yönergeler sağlarBilgilendirmeÖnerilerde bulunma

Araştırma çalışması, küçük işletmelerin ziyaret edilmesi, metinlerin analizi, görüşmeler gerçekleştirmek, verilerin işlenilmesi, metnin hazırlanması vb.

Sunum 20 dak. Takip etme, Teşvik etme, Tartışma

Metnin okunması ve analiz edilmesi

Kapanış (fi nal) bölümü

15 dak. Tartışma, Sonuca varılması,Bilgi sentezi

Genelleme ve sonuca varılması

30


4. KÂRLI İŞLETME ORGANİZASYONLARIN TEMEL FORMLARI

Kârlı işletme organizasyonları piyasa ekonomisinin temel özelliğidir. Bunlar her bir ülkenin ekonomik büyüme ve gelişmesine bağlı olan ekonomik faaliyetin ana taşıyı-cılarıdır. Kârlı işletme organizasyonları temel direği özel mülkiyet ve ana motif kâr elde etmek olan, özel girişimin sonucu olarak kurulmuş ve organize edilmektedir. Kârlı işlet-me organizasyonların üç temel şekilleri vardır: bireysel mülkiyet işletmesi, ortaklık ve kurumsal şirket.

Bireysel mülkiyetli işletmeler, iktisadi kuruluşlar olarak tüm piyasa ekonomileri için ortaklaşadır. Bu işletmelerin temel özelliği, şirketin kullandığı sermaye’nin10 tama-men sahibine ait olmasıdır. Bunlar ekonominin her yerinde bulunmaktadır. Böylece, el sanatları, ticaret ve küçük ölçekli üretim, sözde en yaygın bir kişi tarafından kurulmuş ve küçük sayıda istihdam eden küçük aile işletmeleridir. Onlar sınırlı sayıda kullanıcılara hizmet vermektedirler ve vatandaşların ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli olan ürünleri küçük miktarlarda üretmektedirler. Ayrıca, bakım, temizlik, kontrol vb. küçük işletme hiz-met şirketler rolünde ortaya çıkmaktadırlar.

Bireysel mülkiyet işletmeleri yeni iş yerlerinin açılmasına, özellikle serbest meslek prensibine (ilkesine) dayanarak önemli katkıda bulunmaktadır.

Ortaklık (partnership) iki veya daha fazla sahipleri (ortaklar veya hissedarlar) tarafından kurulmuş bir şirkettir. Ortaklık oluşumun nedenleri genellikle bireysel sahi-bin malı kaynaklarındaki sınırlı sermaye ve kaynakların; binalar, makineler, araçlar, tekno-loji vb. sağlanması için duyulan ihtiyaçtır. Bireysel sahibi sermayeyi artırmak için, serma-yesi olan ve işletmeye yatırım yapmak isteyen bir veya daha fazla ortaklar bulup ortaklığa dahil eder. Bu şekilde, işletme normal faaliyet gerçekleştirebilmesi için önemli ve gerekli olan finansal ve diğer sermaye kaynaklarını elde eder. Ortaklıkların kurulmasıyle elde edi-len fonların (sermaye) büyüklüğü ve yapısı, işletmenin büyümesi ve gelişimi için koşullar yaratır. Bu işletmeler için bankalar ve diğer finans kurumları tarafından elverişli koşullar altında kredilerin sağlanmasının temel yapısı ve garantisidir.

İşletmeye sermaye yatıran ortaklar, sermaye paylarına göre ortak şirketin hak ve yükümlülüklerini belirlerler. Buradan şu anlaşılmaktdır ki, ortakların yönetim katılımı, kâr dağıtımı ve kaybın karşılanması, işletmeye yatırılan sermaye miktarına bağlıdır.

Şirket, sermayenin belirlenmesi ve bölünmesi yazılı belgeler, hisse senetleri11 ile belirlenen, özel sektöre ait olan şirkettir. Hissedarlar mülkiyet yapısında bir veya daha fazla hisseler ile katılmaktadırlar. Kendi yükümlülükleri için, şirket tüm mülkiyeti ile so-rumluluk alır, hissedarlar ise şirkete veya diğer alacaklılara karşı yükümlülükleri yoktur. Eğer şirket başarısız olursa, hissedarlar sadece ilk yatırım sermayesini kaybedebilirler.

10 10 Sermaye temel üretim girdisidir (input). Sermaye, para, binalar, haklar, makineler ve şirketin faaliyet gös-terdiği diğer kaynaklardan oluşmaktadır. Sermayenin varlığı herhangi bir iş faaliyetinin başlatılması için ön ko-şuldur.11 11Hisse senedi şirketteki (anonim şirket) sermaye kısmındaki mülkiyet hakkının yazılı onayıdır.

31


Anonim şirket – şirket, başlangıç sermayesini hisse senedi ihracı12 ile elde eder.Hisse alıcıları olarak serbest nakit sermayesi olan ve sermayesini şirkete yatırmak

isteyen: vatandaşlar, özel işletmeler, devlet kurum ve kuruluşlar, kurumsal yatırımcılar (emeklilik fonları, yatırım fonları) vb. katılabilir.

Çalışma sırasında, şirket belirli projeleri finanse etmek için sermaye kaynağı sıkın-tısı ile karşı karşıya gelebilir (gerçekleşen kâr finansmanı kaşılamak için yeterli olmayabilir, banka kredilerine erişim ise sınırlı olabilir). Bu durumda, yeni hisse ihracı başlatılır.

Şirket başarıyla çalıştığı takdirde ve yüksek istikrarlı kâr elde ederse, hisselerin satın alınma ilgisi büyük olur. Hisseler çok sayıda kişiler tarafından satın alınabilir. Bu nedenle, mevcut ve özgür sermaye, şirketlerin gelişim işlevini harekete geçirilmesi açısından etkili bir yöntem olduğu düşünülmektedir.

Neden hisseler satın alınır, sorusu sorulmaktadır. Hisseler mülkiyet biçiminden madda, onu satın alan sahibi iki temel hakka sahip olur, bunlar: İlk olarak, kâr payı13 biçi-minde elde edeceği kazancın dağıtımında ve ikinci olarak, satın almış olduğu hisse mikta-rına bağlı olarak şirketin yönetiminde orantılı katılmasıdır.

Daha fazla öğren!

ANONİM ŞİRKETİN KURULMASI

Anonim şirket iki şekilde kurulabilir: eş zamanlı ve ardışık. Şirketin eş zamanlı kurulması, şirket ortaklarının tek başına veya başka kişiler ile

birlikte, şahsen veya temsilci aracılığıyla, bir veya fazla bildiri ile kamu duyurusu dahil olarak tüm hisseleri alıp şirket kurulması yönünde açıklama yaparlar.

Şirketin ardışık kurulması, tüm veya belirli sayıda hisselerin para miktarının ya-zılması ve ödenilmesi, kuruluş eyleminin hükümlerine uygun olarak hazırlanan ilana dayalı olarak gerçekleştirilir.

12 Hisse senedi ihracı - hisselerin verilmesi13 Kâr payı (hissedarlara) hisse sahiplerine dağıtılmak üzere tasarlanmış kazanç payıdır.

32


UYGULAMALI KISIM - BİREYSEL ÖĞRENCİ ÇALIŞMASIFARKLI İŞLETME ORGANİZASYON TÜRLERİ UYGULAMAYLA ÖRNEKLERİN ARAŞTIRILMASI VE SUNULMASI

TalimatlarÖğretmen her öğrenciye kendileri kısa proje ödevini seçip hazırlamaları için görev

verir, bu ödev gerçek örnek analizi içermelidir bunlar;- bireysel işletme (girişim);- ortaklık;- ticari şirket.

Öğretmen proje ödevlerini dağıtırken işletme organizasyonunun analiz türlerinin eşit şekilde tahsis edilmelerini dikkate almaları gerekiyor.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin, işletmelerin özelliklerini farklı organizasyon

şekillerinde tanıyabilmeleriSüre 3 ders - 45 dakikalıkYer Araştırma etkinliği, okul ve okul dışındaForm Bireysel çalışmaSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, videolar, ilgili veriler, sunumTeknik yardımlar BilgisayarÇalışmadan netice Metin analizi şeklinde 3 - 5 sayfalık hazırlanmış proje ödevi



Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması

Dinleme

Ödev 5 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlarAçıklamalarda bulunur

Dinleme ve yazma

Çalışma etkinlikleri 90 dak. Talimatlar verir,Yönlendirir,Tavsiyelerde bulunur,Gösterir,Hatırlatır

Araştırma çalışması, metinlerin analizi, verilerin işlenilmesi, metnin hazırlanması, videoların izlenilmesi vb.

Sunum 35 dak. Bilgi sentezi, sonuca varılması

Metnin okunması ve analiz edilmesi, belirli şirketin sunumu için hazırlık

33


ÖZET

İşletme kavramı İngilizce business kelimesinden gelir, ekonomik yarar elde etmek ama-cıyla iş etkinliği anlamına gelir.

İşletme kavramı kâr elde etme amacıyla, mal veya hizmetin üretilmesi ve satılması için bireysel kişi ve grupların örgütlenmiş çabası olarak tanımlanır.

İşletmenin toplumdaki yeri şu alanlar üzerinde ettiği etki ile görülebilir, bunlar: ekono-mi, tüketim, yaşam koşullarının geliştirilmesi vb.

İşletme boyutunu belirlemede yanlış sonuçlara varılmaması için, ayırım genelde ana-liz amacına bağlı olarak çeşitli kriterlerin uygulanması ile yapılmalıdır.

Küçük işletmeye ilginin artma süreci iki temel faktöre bağlıdır:1. Yeni teknolojilerin sürekli geliştirilmesi ve2. Küçük işletmelerin piyasa değişikliklerine ve ekonomik krizlere uyumu.Bu nedenle, küçük işletmeler, özellikle ticaret ve hizmetler, tarım, inşaat ve diğerleri

gibi belirli faaliyetler, genel ekonomide giderek daha önemli bir yer almaya başladı.Bireysel iktisadi teşebbüslerinin (işletmelerin) ana özelliği işletmenin mevcut sermaye-

si bir bütün olarak sahibine ait olmasıdır.Ortaklık (partnership) iki veya daha fazla sahipleri (ortaklar veya hissedarlar) tara-

fından kurulan bir şirkettir. Korporasyon sermayenin belirli ve eşit parçaya bölünmesini yazılı belge, hisse senetleri

ile belirlenen özel grup mülkiyetine ait şirket olarak tanımlanır.


1. İşletme kavramını tanımlayın.2. İşletmenin toplumdaki rolünü açıkla.3. Hangileri küçük işletmelerin faaliyet alanlarıdır?4. Hangileri işletme örgütlerinin şekilleridir?5. Özel (birysel) mülkiyet işletmelerin özelliklerini anlatınız.6. Ortaklık nedir ve gerçeklikten bir örnek ver?7. Şirket (korporasyon) özelliklerini anlatınız.8. Hisse senedi nedir?9. Kâr payı nedir?

KONU 3

İLETİŞİM BECERİLERİ

İÇİNDEKİLER1. Etkili iletişim2. Dinleme becerileri3. Yazılı iletişim Uygulamalı kısım - basit bir metnin hazırlanması-rapor4. İletişimde etik5. Bilgi teknolojileri üzerinden iletişim

HEDEFLERÖğrenci- etkili iletişim unsurlarını tanıması;- iletişim türlerini fark edebilmesi;- etkin dinleme tekniklerini uygulaması;- basit bir metin/raporu düzgün şekilde yazmasını bilmesi;- iletişimde etik ilkesini uygulaması;- BT/sistemlerini kullanması.

ANAHTAR KAVRAMLARİLETİŞİMSÖZLÜ İLETİŞİMSÖZSÜZ İLETİŞİMETKİN (AKTİF) DİNLEMEİLETİŞİMDE ETİK

37


1. ETKİLİ İLETİŞİM

İletişim Unsurlarıİşletmede iletişim birçok şekilde kurulmaktadır. Başarılı iletişim ve iletişim beceri-

leri sayesinde ticari işler gerçekleşmektedir. İş ortakları arasındaki bağlantılar eşit şekilde tartışma ve pazarlıklara girmelerini sağlayan iletişim kurallarına uyarak gerçekleşir. İletişi-min gerçekleşmesi için aşağıdaki iletişim unsurlar olmalıdır:

- bilgi veren, gönderici- haber, veya bilgi ve- bilgi alıcı.Gönderici, haberi gönderen kişidir. O mesajın içeriğini ve ne duyurulacağını seçer.

Örneğin, satıcı sürekli alıcıya gönderdiği bilgileri net ve açık şekilde yapmaya çalışmalıdır.Haber göndericinin gönderdiği mesaj veya bilgidir. Alıcı, haberi (bilgiyi) kabul eder. Mesajın kabulü alıcıya yakın yapılırsa daha etki-

lidir. Örneğin, müşteri dükkâna girdiğinde, iletişim süreci başlar ve müşteri ve satıcı bilgi verici ve alıcı rollerini dönüşümlü olarak değiştirirler. Mesajda konuşma dili ne kadar net olursa, iletişim o kadar başarılı olur. Burada sözsüz iletişim önemli rol almaktadır.

Sözlü ve Sözsüz İletişimHaber yani bilgi:- sözel iletişim ve- sözsüz iletişim ile iletilir.Sözel iletişim - aslında bunlar haberin iletildiği sözler ve cümlelerdir (kelime seçimi

ve cümle kuruluşları).Sözel olmayan (sözsüz) iletişim - metakomünikasyon, sözel iletişime eşlik eder ve

aşağıdakileri kapsar:- Ses tonu (vurgu)- Konuşma hızı- Duruş- Jestler- Yüz ifadesi- Göz teması- Uzaklık, iletişim mesafesi- GiyimYukarıdaki tüm sayılan öğeler aslında her insanın az ya da çok bilinçli olarak yö-

nettiği işaret sistemidir. Bu işaret sistemi kişisel meta-komünikasyon olarak bilinmektedir.Ses, iletişimde önemli bir rol almaktadır, çünkü ses kelime dışında, ses tonu ve ko-

nuşma hızlılığı mesajın nasıl anlaşılacağına katkıda bulunmaktadır. Satıcının ses rengi, hem de uygun diksiyonu müşterinin memnun veya kötü hissedilmesine katkıda bulunur.

38


Diksiyon ne kadar düzgün ise, konuşan kişi ne kadar emin hareket ederek konuştuğunda, alıcı ürün seçimi hakkında doğru bilgiyi aldığı güvenli izlenimini verir.

Duruş, meta-komünikasyonun başka bir unsurudur. Vücut duruşu sabit olmalıdır, sallantı kötü izlenim braktığı için ondan kaçınılmalıdır. Satıcı dik ve sabit pozisyonda ol-malıdır, müşteriye doğru yönelik, yaslanmaktan, gevşek ve ilgisiz hareketlerden kaçınmalı-dır. Tüm bunlar müşteriye, satıcının onun arzu ve ihtiyaçlarına karşı yeterince ilgisi olma-dığı izlenimini verir.

Jestler, insanin farkında olmadan yaptığı işaretlerdir. Jestler söylenen kelimelerin hareket unsurlarıdır ve aynı olanları açıklamakatdırlar. Her insanda doğası gereği zengin jest sistemi vardır. Açıklık vurgulama katkısında bulunan jestlerin kullanılmasına özen gösterilmelidir. Meta-komünikasyonun en önemli unsuru olarak jest, iletişim durumu izin veriyorsa o zaman uygulanmalıdır. Satıcının jestleri sözlü iletişime uygun ve dikkatle den-gelenir ise alıcının ilgi ve dikkatini zenginleştirir. Bunlar tartışılan ürünün formu ile fonk-siyonu hakkında ve daha net bir resim elde etmek için yardımcı olabilir. Örneğin, mobilya parçası seçerken satıcı sözel iletişime rağmen jestler de kullanıp, alıcıya evinin mekânında ürünün konumu hakkında göz önünde canladırması için yardımcı olabilir.

Yüz ifadesi ve dudak pozisyonu şaşırtıcı veya mutluluk izlenimini verebilir. Gözler eski bir deyime göre “Gözler ruhun aynası ve dış dünyanın kapısıdır”. Her satıcının tavsi-yesi: Müşteri ile konuşulduğunda, onun gözlerine bakmaktır. Bu müşteriyi ürünü alması için ikna etme unsurudur. Konuşan kişinin gözlerini izlemek samimiyeti güçlendirir ve karşılıklı güvene katkıda bulunur. Göz teması eksikliği ilgisizlik göstermektedir.

El sıkışma, insan özel meta-komünikasyon (sözsüz iletişim) açısından önemli bir önem taşımaktadır. El sıkışma uygun ve yeterli süre ve iyi bir ölçüde olmalıdır. Müşteri samimiyet rahatsızlığı yaşamaması için el sıkışması ılımlı olmalıdır.

İşletmede mesajların çoğu sözler ile gönderilir, ancak insanlar aralarındaki iletişim sadece konuşulan kelimelere dayalı olarak gerçekleşemez ve işletmede sadece kelimeler aracılığıyla insanlar arasındaki iletişimin önemli yol olduğu düşünülmesi yanlıştır. Mesaj-ların sadece söylenilmesi, bunların gerçekleştiği anlamına gelmez. Mesajın nasıl söylenil-diği (ifade edildiği) çok önemlidir. Her konuşulan kelime hem göndrici hem de alıcı tara-fından, sözel olmayan sinyaller içerir. Onlar konuşulan kelimeye anlam ve etki şiddeti verir.

İşletmedeki karşılıklı iletişimde sadece belirli içerikler iletilmiyor, ayrıca bununla birlikte çalışanlar arasındaki ilişkiler tanımlayıp belirlenmektedir. Ayrıca, sözel olmayan mesajlar konuşulanların içeriğini belirleyip tamamlamaktadır, bu ise defalarca mesaj içe-riğini güçlendirir ve iletişim sonucunu belirler. Hatta en iyi hazırlanmış ve en profesyonel şekilde işlenen mesaj, eğer sözel olmayan sinyal-sinyaller ile takipte değilse, o zaman dikkat çekmeyip hiçbir anlam ifade etmeyebilir.

39


Daha fazla öğren!

Tüm bahsedilen meta-komünikasyon işaretler mekânsal aralığı, aslında ileti-şimde katılan insanlar arasındaki mesafe düzenlenmesinde önem kazanmıştır. Birkaç iletişim bölge alanları ayırt edilir;

Özel alan en az 60 cm uzaklık aralığı içerir. Bu bölge yakından bağlantılı insan-lar için sık görülür.

Kişisel alan 60 ile 120 cm uzaklık aralığını içerir. Bu bölge elimizle dokunula-bilecek ve üst sınırı konuşan iki kişinin el sıkışması gerçekleşebilecek kadar mesafe olarak tanımlanır. Bu iş arkadaşların herhangi bir konuyu tartışırken veya hergünlük toplantılarda yaygındır.

Sosyal alan 120 ile 350 cm mekânsal sınırları içinde tanımlanır. Bu bölgede ko-nuşan kişinin el teması artık yoktur. Bu alan müşteri ile iletişim için kullanılır.

Kamu alanı 350 cm’den fazla mesafe içerir. Bu alan eğitmen ve dinleyicilerin yer aldığı alandır.

Bazı araştırmalara göre, bir kişinin izlenimi büyük ölçüde (%90) ilk 90 saniye içinde oluşur.

2. DİNLEME BECERİLERİ

İletişim etkinliklerin neredeyse yarısı (sözel, yani konuşma) sözlü mesajların kabul edilmesi, yani dinlenilmesini ifade eder. İyi dinleme, mesaj alıcısı söylenenleri dikkatli ve anlayışla takip etmesi anlamına gelir. İletişim sadece birileri dinlediği zaman mevcuttur, o mesajı anlayan, aynı zamanda bahsedileni takip eden sözel olmayan işaretlerini de görürür.

Dinlemenin dört temel bileşeni vardır: dikkat, işitme, anlama ve hatırlama.Dikkat için motivasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Dinleyen kişi aldığı mesaja odak-

lanmalıdır, bu haberi öğrenme arzusu, mesaj içeriğine bağlıdır. İşitme mesajdaki ses parça-larının fiziksel kabulüdür, önem verilmeli ve doğru anlaşılması gerekir. Hatırlama mesajın hafızada tutulmasıdır.

Aktif dinleme, iletişim sürecinin önemli unsurudur ve diğer karmaşık profesyonel becerilere dayalı temel iletişim becerisi olarak tanımlanır. Aktif dinleme aslında dinleyici-nin kendine yardımcı olma çabasıdır, bir yandan, konuşmacının mesaja açıklık getirmesin-de, diğer yandan, yeterince kesin iletilmediğinde yeterince açık değildir.

Dinleyici konuşmacıdan gelen (sağlanan) bilgileri deşifreleyerek doğrulamaktadır ve böylece duydum ve anladım mesajını gönderir. Aktif dinlemenin tamamlayıcı kısmı be-lirli iletişim ve profesyonel becerileridir, örneğin: açıklamak (izah etmek), sorular sormak ve özetleme.

40


Açıklama, söylenenleri netleştirmek için konuşma sırasında uygulanır, dinleyicinin duyduklarını kendi sözleriyle tekrarlamasıyla oluşur. Söz konusu “söylenenlerin söyleyene geri dönmesidir”. Açıklama (yorumlama) genelde şu belirtilen sözlerle başlar: “Yani, Siz diyorsunuz....ki” veya “Başka bir deyişle...” veya “Anladığım kadarıyla...” vb. Böylece ko-nuşmacıya, dinleyicinin duymuş olduğu ve anlamış olduklarını düzeltmesi ve doğrulama fırsatı verilir.

Alt soruların sorulması - aktif dinleme sırasında, söylenenleri açıklığa kavuştur-mak amacıyla sorulan alt sorular önemlidir. Konuşmacıya sorulan alt sorular söyleşi konu-suyla ilgili olmalıdır.

Özetleme, konuşmacının konuşması sonunda kullandığı ve söylediklerinin kısa bir tekrarı olarak ifade edilir. Özetlemenin amacı, sorunun aydınlatılması ve önemli noktala-rın vurgulanmasıdır.

3. YAZILI İLETİŞİM

Yazılı iletişim, her işletmenin bugünkü çalışma koşullarında en yaygın kullanılan iletişim şeklidir. Yazı diline ve yazı tarzına da büyük ilgi ve önem verilmelidir. Grafikler, tablolar, not kullanımı - iş mektupları, raporlar başarılı iletişimin sağlanması için temel araçlardır. Genellikle yazılı unsurların doğru bir şekilde anlaşılmış olduğundan emin ol-mak amacıyla, sözel iletişim yazılı iletişimden önce ve sonra kullanılmalıdır. Hatta toplan-tılarda yazılı malzemelerin sunulmasında bile, herkesin yazılanlara göre odaklanmış olup olmadığını belirlemek için sözlü görüş istenilmelidir.

Yazılı iletişimin avantajları söylenenlerin kanıtı olduğunu belirlemek, yazılanlar ise kağıtta duruyor, böylece alıcı mesajı birkaç kez14 okuması süresi açısından sınırsız durum içindedir.

Bilgisayar ve fotokopi makineleri sayesinde, yazılı kitle belge oluşturma olasılığı vardır. Yazılı iletişimin bazı avantajları vardır:- Yazılı mesaj sürekli sözlü söylenenleri tekrarlıyor.- Mesajın iz brakmasını sağlar.- Yazılı mesaj daima ciddiye alınır.Fakat, yazılı iletişimin üç önemli dezavantajı vardır, bunlar;- Yazılı iletişim gönderilen mesajın iyi kabul edilip edilmediğini kontrol etmeyi

sağlamaz.- Yazılı iletişim genelde kişisel değildir ve sözel iletişim gibi yanıt sağlamaz.- Yazılı iletişim esnekliği engeller. Gönderen mesajı yazarken, yazdıklarında kal-

malıdır.Yazılı iletişim, sadece iletişim sürecinin bir parçası olmalıdır. Sözlü iletişim, tüm

unsurların doğru anlaşılmış olduğunudan emin olmak için yazılı iletişim öncesi ve sonrası

14 Петковски. К и Јанкуловска. П 2002, „Професионално Деловно комуницирање“, Херакли комерц - Битола.

41


kullanılmalıdır. Hatta toplantılarda yazılı malzemelerin sunulmasında bile, herkesin yazı-lanlara göre odaklanmış olup olmadığını belirlemek için sözlü görüş istenilmelidir. Yazılı iletişimin avantajı söylenenlerin kanıtı olmasıdır.

BASİT YAZILI METİN ÖRNEĞİ - RAPOR

„ALKALOİD“ AD ÜSKÜP İÇİN RAPOR

Alkaloid AD (A.Ş Anonim Şirket) 1936 yılında 15 çalışanı ile morfini (afyon özü) afyondan ayırma işlemini gerçekleştiren, Balkan‘da tek fabrika olarak, „Yugoslav bitki alka-loidler, kimya ve eczacılık ürünler fabrikası“ olarak faaliyete geçer.

Kuruluşundan bu güne kadar organizasyon ve mülkiyet açısından önemli değişik-likler oluşmaktadır.

1945 yılında fabrika „Federal devlet bitki alkaloidleri“ adı altında faaliyete devam eder. 1946 yılında fabrika adını Alkaloid olarak değiştirir ve federal öneminden devlet mülkiyetine geçer. 1957 yılında‚ „Galen fabrikası“ faaliyete geçince hazır ilaçların üretimi başlayıp, fabrika kalkınma ve büyümeye başlar, çalışma koşulları gelişir, yeni üretim tesis-leri kurulur ve çalışanların sayısı artar. 1966 yılında Alkaloid‚ „Bilka Export-Import“ (İh-racat-İthalat) – Üsküp şirketi ile birleşir, bu şirketin esas faaliyeti şifalı otların (bitkilerin) ve afyonun (haşhaş) alımı ve ihracıydı. 1973 yılında sabun ve kozmetik üretim fabrikası „Tsvetan Dimov“ Üsküp ve daha sonra laboratuvar kimyasalları ve fotoğraf malzemeler üretim fabrikası „Lafoma“ ile birleştirilip Alkaloid, kimya, kozmetik ve sanayi adı altında birleştirilmesi yapıldı.

1990 yılında Alkaloid toplam 2.892 hissedarları, çalışanları ve Alkaloid eski çalışan-ları ile karma mülkiyet anonim şirketi olarak kayıtlandı.

1995 yılında işletmeleri sosyal sermayeye dönüştürme Kanununa göre, Alkaloid 5 yıl içinde yönetilmesi için hissedarlara satıldı.

Bugün özel sektöre ait anonim şirket olarak çalışmaktadır.Şirketin dört üretim alanları vardır: Eczacılık, Kimya ve kozmetik, Bitkisel ve Kapla-

malar, ayrıca dört organizasyon birimleri de mevcuttur: Bilgi teknolojisi, Pazarlama, Genel işler ve Finansman. Önde gelen üretim alanı Eczacılıktır (İlaçlar).

Toplam satışların yaklaşık %40’ı yurt dışı (Makedonya dışında) piyasalarında yapıl-maktadır. Alkaloid fabrikası ürünlerin garantisini garanti eden prestijli sertifikaları olan uluslararası standartlara göre çalışır.

Alkaloid AD ana faaliyeti eczacılık, kimya ve kozmetik ürünler ve bitkisel ürünle-rin üretimidir. Ana faaliyetinden başka Alkaloid AD gıda ve diğer ürünlerin toptan ve dış ticaretini de yapabilmektedir.

Alkaloid AD Makedonya, piyasasında lider konumunu sürdürmeyi amaçlamakta-dır. Şirketin temel uzun vadeli hedefi Güney Doğu Avrupa’nın önde gelen ilaç şirketlerin-den biri olmak ve Batı Avrupa’ya girmesi.

42


UYGULAMALI KISIM - BİREYSEL ÖĞRENCİ ÇALIŞMASIBASİT METNİN HAZIRLANMASI - RAPOR

TalimatlarÖğretmen öğrencilere ödev dağıtımını yapar, burada öğrenciler yazılı metin ça-

lışması için bilgi teknolojisini kullanarak olay veya vakayı ele alırlar. Olayı öğrenci kendi bulmalı ya da tanımalı ve kendi seçimleri ile bağımsız olarak analiz etmelidir. Hazırlanan analiz aşağıdaki teknik ve kurallara uyarak yazılı metin ile ifade edilmelidir. Son olarak, ha-zırlanan metinler öğretmene verilerek, diğer öğrenciler önünde kısa bir sunum düzenlenir.

İç iletişimde tekniksel raporların yapılması1. Raporun ayarlanma gereği (ihtiyacı), aslında metnin içeriğini, rapor kullanıcısının

bildiği ve anlayabileceği kelimelerin kullanımı ile ayarlanması (uyum sağlanması).2. Okunabilirlik analizi. Okunabilirlik, kullanıcının raporu anlayabilme kabiliyetine

uygun olduğu anlamına gelir ve iki esas faktöre bağlıdır: kelimelerin seçimi ve cümle uzun-luğu. Doğrudan ilişkili olmamasına rağmen, yine de cümle aralıkları okunulabilirliği etkiler.

a) Kelimelerin seçimi, yani mümkün olduğunca, temel fikri net olarak gösterebilecek kelimelerin seçilmesidir. Kelimelerin seçimi sırasında belirli kuralların bilinmesi gerekir15:

kullanıcının anladığı kelimelerin seçilmesi gerekir; etkileyici sözlerin kullanımı - tüm konuşma türlerin en etkileyici türü, rapor ha-

zırlama sırasında isim tarafından izlenen fiil kullanımıdır, makalelerde belirteç ve sıfatlar oldukça az kullanılmalıdır16;

yabancı (bilinmeyen) kelime yerine tanıdık kelime kullanmak; uzun kelime yerine kısa kullanmak; özel terimlerin dikkatli kullanılması; soyut kelimeler yerine somut kelimelerin kullanılması; pasif fiiller yerine etken (aktif) fiiler kullanılması; saklı fiiller, aslında cümle içinde soyut isim olarak görünen fiillerin kullanımın-

dan kaçınmak; açık ifadelerin (kelimelerin) kullanılması; ayırımcı kelimelerin elenmesi.b) cümle yapısı, raporun mantıksal ve temel faktörü açısında önemlidir. Cümle için-

de kelimelerin uygun şekilde düzenlenmiş olması, açık ve kolay iletişim sağlar. Her cümle açık ve tam bir şekilde fikri ifade etmelidir17.

kısa cümlelerin kullanımı; cümlelerin tasarrufl u (ekonomik) kullanımı; kafa karıştırıcı ifadeleri kullanmaktan kaçınmak; cümlelere anlam katmayan kelimelerin ortadan kaldırılması; gereksiz tekrarlamalardan kaçınmak;

15 Љубица Димовска „Маркетинг и менаџмент”, Авторизирани предавања - 2004 год. 16 Gerard Nirnererg “Вештини на преговарање”, 2000 год17 Петковски К. и Јанкуловска П. - 2002 год., “Професионално и делумно комуницирање”

43


gerçekleri vurgulamak; cümledeki kelimelerin gramer (dilbilgisi kurallarına göre) düzenlenmesi; paragraf tasarımına özen göstermek - paragraf, bir düşünceyi ileten cümleler grubu-

dur18; paragraft a eşsizlik (teklik); paragrafl ar kısa olmalıdır; anahtar cümlelerin verimli olarak kullanımı.Yazılı raporlar için tüm bu kurallar, önceden belirlenmiş iyi tahmin ile kullanılmalıdır.

Dikkatsizce kurallara uymamak, raporun mekanik görünmesi ya da içeriği yerine, tarzı dikkat çekecektir. Örneğin, kısa cümleler kuralına çok bağlı tutunma, raporun çok başlangıç olarak görünmesine neden olabilir. Aynısı basit kelimelerin kullanımı için de söyleneblir, çünkü bu yazı türü kullanımı sofistike (bilgiç, kültürlü) okuyucuları hakarete uğratır. Çözüm, genel ku-ralları takip etmek ama onların uygulamasını mantıksal düşünce eşliğinde yapılmasıdır.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrenciler, yazı tekniklerini kullanarak, basit metin yazmayı

öğrenmeleri Süre 1 ders- 45 dakikalıkYer Araştırma etkinliği, okul ve okul dışındaForm Bireysel çalışmaSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, videolar, ilgili veriler, sunumTeknik yardımlar BilgisayarÇalışmadan netice Hazırlanmış yazılı metin - 1, 2 sayfalık rapor

ÇALIŞMA SÜRECİAdımlar Zaman Öğretmenin tkinlikleri Öğrencinin etkinlikleri

Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması yapar, çalışma açısından öğrencileri yönlendirir.

Dinleme

Ödev 5 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlar. Açıklamalarda bulunur

Dinleme ve yazma

Çalışma etkinliği 25 dak. Talimatlar verir,Yönlendirir,Tavsiyelerde bulunur,Gösterir,Hatırlatır

Araştırma etkinliği, metinlerin analizi, verilerin işlenilmesi, metnin hazırlanması, videoların izlenilmesi vs.

Sunum 10 dak. Bilgi sentezi, sonuca varılması Metnin okunması ve analiz edilmesi

18 Gerard Nirnererg - „Вештини на преговарање”, 2000 год.

44


4. İLETİŞİMDE ETİK

İletişim, sadece bilgileri iletme değildir. Her mesaj transferi (iletimi) sahip olduğu-muz bilgi ile ilgili duyguların transferini de dahil etmektedir. Komple iletişim aynı zaman-da görme, dinleme, tepki verme, deneme, yorumlama vb. anlamına gelmektedir.

Her günlük, farklı yerlerde ve farklı durumlarda ispat etme sorunu ile karşı karşıya-yız. Haklı olduğunu birine kanıtlamak için, genellikle rakip üzerindeki kişisel zafer olarak kabul edilir ve sonra tartışmanın (çekişmenin) düşman kazanmak için en basit yollardan biri olduğu unutuluyor. Ayrıca, hemen hemen her zaman tartışmada kaybeden kırgın ve gururunu kaybeden kişi olarak kabul edilir.

1. Bu nedenle kişisel huzurun en iyi yolu tartışmalardan kaçınmak ve insanlar ile iletişimde büyük genişlik, bencil olmayıp ve tolerans göstermeliyiz. Tartışma durumuna gelmemeye çalışmalıyız, yani şu kurala uymalıyız: Tartışmada kazanan kişi olmak istersen, tartışmayı önlemek için elinden geleni yapmaya çalış.

2. Başkalarının görüşlerini (düşüncelerini) en iyi koşullarda bile değiştirmek zordur. Eğer bir şeyi kanıtlamak istersek, bunu muhatap olduğumuz kişi hissetmeden, son derece dikkatli bir şekilde yapmalıyız. Başkalarının görüşlerine saygı duyun ve hiçbir zaman doğru olmadıklarını söylemeyin.

3. Eğer haklıysanız ve bundan tamamen eminseniz, diğerlerini de dikkatli ve man-tıklı bir şekilde kendi düşüce tarzınıza çekmeyi deneyin. Fakat, eğer haksızsanız, ki bu sık sık başımıza gelir, o zaman tereddüt etmeden yüksek sesle itiraf edin.

4. Eğer konuşmacıyı kendi düşünce tarzımıza çekebilirsek (kazanbilirsek), kendi görüşlerimizi abartmadan kaba yöntemlerden kaçınmalıyız. Muhatap olduğumuz kişi sa-mimi arkadaş olduğumuzu hissetmeli, biz de bunun öyle olduğunu göstermeliyiz, aslında: İnsanlara, arkadaşlarınıza davrandığınız gibi davranın.

5. Tehlikede olduğumuzda muhatap olduğumuz kişiye haksız olduğunu söyleme-liyiz, cevabı olumlu olan kibarca sorular düşünmeye gayret etmeliyiz. Konuşmanın daha başından olumlu cevaplar (tepkiler) almayı deneyin.

6. İletişim sırasında tatsız (tehlikeli, kötü) duruma gelebilme ihitmali de vardır, böylece eğer sürekli konuşan kişinin sözünü kesersek o zaman planlanandan, ters etkilere uğrayabiliriz. Saygı göstermeyi, sabırla dinlemeyi, haksız olduğunda bile sözünü kesme-meyi öğrenmeliyiz. Eğer sözünü kesersek, o zaman daha başından beri bize karşı gelir ve kendi görüşünü söyleyene kadar bizi dinlemez. Bu yüzden, karşıdakine ana fikri söyeleme-sine izin verin.

7. Hiç kimse tavsiye dinlemeyi ve emir verilmesini istemez. Kendi düşüncemiz ile yaptığımız işi ve kararlarımız başkaları tarafından takdir edildiğini bildiğimizde ve hisseti-ğimizde, daha büyük motivasyon verir.

8. Konuştuğumuz kişiyi haksız olduğunu ikna etme yerine, anlayış gösterip görüş ve düşüncelerinin nedenlerini keşfetmemiz daha önemlidir. Olayları başkasının gözüyle gör-meye çalışın.

45


9. İnsana güvenle yaklaşmamız gerekir ve onu samimi, dürüst ve doğru insan olarak kabul ettiğimizi göstermemiz gerekir, o da aynı şekilde karşılık verecektir. İnsanları dürüst-lük ve anlayışa davet edin.

10. Konuştuğumuz kişi ile performansımız ikna edici, korkusuz ve hatta en kü-çük şüphe izlerini ortadan kaldırmalıyız, aslında önemli olan düşüncelerimizin açık ve net olması için çaba göstermeliyiz. Düşüncelerinizi açık ve etkileyici şekilde ifade ediniz.

11. Yeteneklerini diğerleri ile ölçmek, sergilemek, ilk olmak güçlü ruhlu insanlar için ortak isteklerdir. Bir şeyi elde etmek için, mücadele motivasyonu meydana getirir. İn-sanlara onların kabiliyetlerine güvendiğimizi, düşündükleri (belirledikleri) şeyi herkesten daha iyi ve daha başarılı bir şekilde gerçekleştirebileceklerini göstermemiz gerekir. İnsanla-rı gösteri, kanıtlama ve yarışma arzusu ile cesaretlendirin.

5. BİLGİ TEKNOLOJİSİ ÜZERİNDEN İLETİŞİM

Bugünün dünyasında piyasada artan küreselleşme ve ekonomik bölgeselleşme, mo-dern informatik (bilgi) teknolojinin kullanımı olmadan çalışmalar başarılı olamaz. İşlet-melerin ve kamu yönetiminin ağ yolu, aynı öyle internetin gelişimi, işletmelerin çalışma performansında önemli değişikliklere ve verimliliğe yol açmıştur.

Bilgi tekonolojisinin gelişmesi ile basit ve hızlı iletişim, doğrudan ve anında daha fazla belgelerin gönderilmesi, uzun mesafelerde büyük miktarda veri aktarımı, mal ve hiz-metlerin dijital dağıtımı, internet üzerinden doğrudan ödemeler vb. sağlanır. Tüm bunlar e-ticaretin (elektronik çalışma) yeni tür unsurlarıdır.

İşletmede bilgi teknolojisinin kullanımı, geçen yüzyılın yetmişli yıllarında, sözde bankalar arasında gerçekleşen elektronik para transferi kökenine dayalıdır. Geçen yüzyılın seksenli yıllarında iki yeni tür elektronik çalışma geliştirildi, bunlar:

- elektronik veri değişimi ve- elektronik posta (e-posta).Her iki teknoloji de kağıt kullanımının azalmasına ve çalışmalarda otomasyonun

artırılmasına katkısında bulundu. Elektronik veri değişimi, işletmelere standart elektronik formatında ve özel güvenli elektronik iletişim kanallarının kullanımı yoluyla çalışma bel-gelerini göndermek ve almak için katkıda bulunmaktaydı. Ancak, elektronik veri değişimi pahalı bir teknolojiydi ve genelde büyük işletmeler tarafında kullanılabiliyordu. KOBİ’ler (Küçük ve orta büyüklükte işletmeler) özel ağlar yerine on-line servis ağlarını kullanırlardı, bunlar elektronik veri değişim programlarına sahiptiler. Doksanlı yıllarda, World Wide Web’in ortaya çıkmasıyla, internet himayesinde ilk defa basit çalışma ağı, basit ve ucuz bilgi yayınlamak ve göndermek sağlanıldı.

Çeşitli şekillerde çalışma olasılığı vardır, işin kendisi ise ucuzladı, böylece küçük iş-letmeler de elektronik çalışma işlemini kullanma fırsatını buldu. Bununla bilgi teknolojisi küresel piyasayı küçük ve orta ölçekli işletmelere yakınlaştırdı.

46


Bilgisayar ve ağların kullanımı artık zengin ve büyük şirketlerin ayrıcalığı değil, aynı öyle küresel piyasa yarışına küçük işletmeler de dahil oldu.

Kendi tarafından, internet bilgi teknolojisinin en yaygın yolu olarak başlangıçta, bi-lim ve eğitim için büyük bir veri tabanı olarak tasarlanmıştır. Bu nedenle, baş rolü arşivle-me ve iletişimdi. İnternete bağlı bilgisayarların sayısı arttıkça, aynı zamanda on-line bilgiler sunan kuruluşlar ve WEB sayfa ziyaretçi sayısı da artmış.

Bugün, internet birçok hizmet sunar:1. Bilgi (haber): World Wibe Web (dünyaya yayılan örümcek – WWW), dijital kütüphane danış-

ması ile karşılaştırılabilir. Dergi (haber) grupları - farklı konuları içeren dergiler ile karşılaştırılabilir.2. İletişim: E-mektupları gönderme ve kabul etmek:

- Sohbet ve mektup gönderme programları, mesajlar, fotoğrafl ar, programlar vb. Facebook, Twitter, Skype, Messenger vb.- doğrudan bağlantı sayesinde telefon görüşmesine benzer, gerçek zamanlı sohbet sağlayan program;

- elektronik posta (e-mail) - postaya benzer, dolaylı yoldan; - tartışma grupları: bir grup içinde mesaj alışverişi yoluyla gerçekleşir; - konferanslar: birden fazla kullanıcı arasında doğrudan ve eşzamanlı bağlantı

aracılığıyla. Verilerin iletimi:

- e-posta kullanarak iletilen mesajlara dosyaların takılması;- WWW aracılığıyla internetten indirerek;- noktadan noktaya ağ (P2P), diğer bilgisayarlardan ücretsiz ya da uygun fiyata

dosya kopyalamayı sağlar.Dolayısıyla, internetin kamu görevlileri ve işletmelerde çalışanların işini kolaylaştı-

ran, bilgi yayma ve iletişim için bir araç olduğunu söyleyebiliriz.

47


ÖZET

İletişimin meydana gelmesi için şu unsurların olması gerekir: bilgi vericisi, haber, as-lında bilgi ve bilgi alıcısı.

Haber yani bilgi: sözlü ve sözsüz iletişim ile iletilir.Sözel iletişim, haberin iletildiği kelime ve cümlelerdir (kelime seçimi ve cümle kuruluşu).Sözsüz iletişim – meta-komünikasyon, aslında sözlü iletişime eşlik eder, bunlar: ses

tonu, konuşma hızı, duruş, jestler, yüz ifadesi, göz teması, uzaklık, iletişim mesafesi, giyim.İyi dinleme, mesaj alıcısının söylenenleri dikkatli ve anlayışla takip ettiği anlamına

gelmektedir.Aktif dinleme, mesaj yeterince açık olmadığında, dinleyicinin bir yandan kendine, di-

ğer yandan dinleyiciye mesaja açıklık getirmek için yardımcı olmaya çalışır, çünkü mesaj yeterli olarak net iletilmemiştir.

Her mesaj iletimi, sahip olduğumuz bilgiler ile ilgili duyguların iletimini (transferini) de dahil eder.

Komple iletişim, eşzamanlı görme, duyma, dinleme, tepki verme, deneme ve yorumla-ma anlamına gelir.

Bugünün dünyasında piyasada artan küreselleşme ve ekonomik bölgeselleşme, mo-dern informatik teknolojinin kullanımı olmadan çalışmalar başarılı olamaz. İşletmelerin ve kamu yönetiminin ağ yolu, aynı öyle internetin gelişimi, işletmelerin çalışma performansında önemli değişikliklere ve verimliliğe yol açmıştır.


1. İletişim unsurları hangileridir?2. Haber, veya bilgi nasıl yayılır?3. Sözsüz iletişim ne içerir?4. İletişimde etik nedir?5. Aktif (etkin) dinleme nasıl gerçekleşir?6. Yazılı metinler yoluyla iletişimin önemi nedir?7. Modern (çağdaş) iletişim dünyasında internetin önemi nedir?

KONU 4

İktisadın Temel Kavramı

İÇİNDEKİLER1. İhtiyaçlar2. Mal ve hizmetler- ürünler Uygulamalı kısım - ürün geliştirme3. Üretim faktörleri Uygulamalı kısım - basit bir ürünün yapılması ve fuar organizasyonu4. Arz ve talep5. Fiyat

HEDEFLERÖğrenci - ihtiyaçlar kavramını öğrenmeli;- ürün/hizmet kavramını açıklayabilmeli;- üretim faktörlerini ayırt edebilmeli;- arz ve talebi açıklayabilmeli;- ürün hazırlamalı;- fiyat kavramını algılayabilmeli;- fiyatlandırmanın farklı yollarını ayırt edebilmeli.

ANAHTAR KAVRAMLARİHTİYAÇMALHİZMETARZTALEPFİYAT

51


1. İHTİYAÇLAR

İnsan sürekli olarak çeşitli ihtiyaçlarını karşılaması gerekir, bunlar: gıda, giyim, ayak-kabı, mobilya ve ev donanımları, ısınma, aydınlatma, temizlik, eğitim, eğlence, seyahat vb.

İhtiyaç bir mal veya hizmetin eksiklik duygusudur ve bu memnuniyetsiz duygu-yu gidermeye (ortadan kaldımaya) çaba gösteririz.

İhtiyaçlar genelde doğal (somut) ve kültürel (soyut) ihtiyaçlar olarak gruplandırıl-maktadır.

Doğal ihtiyaçlar, doğa tarafından insana, uygar canlılar olarak, hayatta kalmasını sağlayan gerekli ihtiyaçların sunulmasıdır. Bu tür ihtiyaçlar şunlardır: gıda, giyim, ısınma, daire, ayakkabı vb.

Kültürel ihtiyaçlar, yaşadığı sosyal çevrenin sunduğu ihtiyaçlardır. İnsanın yaşam kalitesini geliştrimesi için bu tür ihtiyaçlar önemlidir. Bu tür ihtiyaçlar şunlardır: kitap ve dergilerin okunması, müzik dinleme, film ve tiyatro gösterileri ve sergilere katılmak, eği-tim, sağlık, spor, seyahat vb.

2. MAL VE HİZMETLER – ÜRÜNLER

İnsan ihitayaçlarını karşılayan araçlara mal (ürün) denir. Nasıl yaratıldıkları-na bağlı olarak, doğal somut mallar ve insan emeği sonucu ile elde edilen somut mallar olarak ayrılırlar. İnsanlar belirli somut malları doğadan olduğu gibi işlenmemiş ola-rak kullanır. Ancak, gereksinimlerin çeşitliliği ve çokluğu nedeniyle, doğal malzeme-leri kendi ihtiyaçlarına göre değiştirip uyarlaması için, üretim etkinliklerini üstlenmek gerekir. İnsanların kendi ihtiyaçlarını karşılamak için değiştirmeden ve işletilmeden kullandıkları mallara doğal (serbest, ekonomik olmayan) mallar denir. Bu tür mallara denizler, göller, nehirler, içtiğimiz kaynak suyu, soluk aldığımız hava vb. doğada hazır bulunan mallardır.

Ekonomik (üretilen) mallar, üretimi için emek harcanan mallardır, üretim sürecinde elde edilen ürünlerdir: giyim, ayakkabı, bilgisayar, pizza, benzin vb.

İnsanların çok sayıda ihtiyaçları, hizmetlerin kullanımı ile karşılanmaktadır. Hiz-metler, insanların dokunamadıkları (soyut) fakat hissedebildikleri ürünlerdir. Örne-ğin: tıbbi muayene, araba tamiri, taksi ile sürüş vb.

UYGULAMALI KISIM - ÖĞRENCİ GRUP ÇALIŞMASIÜRÜN YAPIMI

TalimatlarÜrün yapımı ödevinde öğretmen öğrencileri 4 gruba ayırır. Sonra, öğretim dersin

zaman çerçevesi içerisinde, gruplardaki öğrencileri, sadece sınıft a mevcut olan malzeme, araç, beceri ve yeteneklerini kullanarak mala veya hizmet (ürün) üretmelerini teşvik eder.

52


Ödevin icra edilmesi için, yaratıcılık çalışma zamanı ve satış için ayrılan zamanı göz önünde bulundurmak gerekir. Öğrencilerin kısa vadede ürün yaratmaları ve daha sonra onu satabilmeleri için, yaratıcılıklarını yönlendirmek gerekir. Üretim ve hazırlık bittikten sonra, satın alma için, aslında satış için verilen sürede, öğretmenin rolü (görevi) kalite ve kullanılabilirlik kriterlerine uygun olan mal veya hizmetin seçimini gerçekleştirmesidir. Ayrıca, öğretmen mal veya hizmeti değerlendirirken, ürünü satabilmeleri için öğrencilerin ikna kabiliyetini ve yaratıcılıklarını da değerlendirmelidir.

GENEL KOŞULLARHedef Ürünün yapımı için, öğrencilerin yaratıcılıkları gelişmesi ve

satış becerilerini göstermeleriSüre 1 ders- 45 dakikalıkYer SınıfForm Grup çalışmasıSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Sınıft a mevcut olan tüm araçlar, aynı öyle öğrencilerin beceri ve

deneyimleriTeknik yardımlar Belirli süre içinde ürün yapımı amacına ulaşmak için kullanıla-

bilecek tüm araçlar Çalışmadan sonuç Hazırlanmış basit ve fonksiyonel ürün



Giriş 5 dak. Talimatlar verir ve öğrencileri gruplara ayırır

Dinleme

Ödev 5 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlar,Ödevin yerine getirilmesi için yöntemler ve koşullar açıklar

Yönergeleri izler

Çalışma etkinliği-Üretim

15 dak. Danışmanlık yaparTalimatlar verir,Yönlendirir,Tavsiyelerde bulunur,Gösterir,Hatırlatır

Üretecekleri mal veya hizmetin seçimi.Ürünün oluşturulmasında gerekli olan malzeme ve araçların toplanılması.Sunacakları ürün yapımı veya hizmetin tamamlanması.

53


Aktiviteti punues - shitja

10 min. İnceler, değerlendirir, seçer.(Öğretmen, öğrenci gruplarını geçer ve en iyi ürünü seçmesi için sunulan ürünleri inceler).Öğretmen sadece bir gruptan tek ürün seçmelidir.

Farklı gruplardan öğrenciler öğretmenin dikkatini çekmek ve onların ürünü seçmesini ikna etmek için farklı yöntemler ve faaliyetler ararlar.

Prezantimi 5 min. Ürünün seçimi için nedenleri sunar ve açıklar.Ürünü satan gruba ödül verir.

Dinleme ve analiz etme

3. ÜRETİM FAKTÖRLERİ

Üretim faktörü (unsuru) olarak emekÜretimin ilk faktörü insan emeğidir, aslında insanın üretim tecrübesi ve çalışma

alışkanlıklarıdır. Emek (işgücü), insan ve doğa arasındaki süreçtir. O insanın hedef ve ma-kul faaliyetidir, onunla doğayı kendi ihtiyaçlarına göre değiştirir ve ayarlar. İşgücü fa-aliyet olarak, belirli ürünün üretilmesi amacıyla insan ve enerji gücün harcanmasını yani kabiliyet ve zihin yeteneklerinin kullanımını belirtir. Yani, insanlar ürünler üretebilmeleri için gerekli bilgi, beceri ve deneyime sahip olmalıdırlar. Buna ek olarak, çalışma becerileri, çalışma düzeni vb. içerir.

Üretim faktörü olarak sermayeÜretimin ikinci faktörü sermayedir. Sermaye olarak, işletme etkinliklerini yü-

rütme sürecinde, aslında insanın kendi gereksinimlerine göre işlettiği veya ayarladı-ğı doğal maddeler, yani insanın kendisi ile doğal kaynaklar arasında kullandıklarıdır. Bunlar her türlü aletler, makineler, cihazlar, binalar, araçlar, taşıma araçları, tesisler, sermaye vb.’dır.

Üretim faktörü olarak toprak (arazi)Üretimin üçüncü faktörü arazidir. Üretmek için insanın sermaye malları ile hare-

kete geçtiği doğal kaynaktır. Arazi tarımsal ürünleri elde etmek için, aynı öyle madenci-lik - maden ve minerallerin alınması için çalışma aracıdır. Ancak, insan emeğinin işlem gördüğü arazinin yalnızca doğal kaynak olmadığını fark etmek zor değildir, ayrıca insan emeğinin belirli sonuçları tekrar çalışma aracı oluyor.

Önceki üretim süreçlerinde insan çabası sonucunda elde edilen doğal kaynağa ham-madde denir. Örneğin, buğday (tahıl) elde etmek için, doğal kaynak olarak arazi (toprak) kullanılır. Buğday doğal değildir, fakat emeğin (çabanın) sonucudur, çünkü onun üreti-

54


minde insan emeği vardır. Buğdaydan un elde etmek için onu değirmene götürdüğümüz-de, o süreçte doğal kaynak yani hammadde rolüne sahiptir.

Üretim faktörü olarak girişimcilikÜretim faktörü olarak girişimcilik, insanın özel ve yaratıcı emeğini çalışmasında

kullanması demektir. Girişimcinin piyasa fırsatlarını tanıması, yeni şeyler yaratması, ger-çek zamanlı tepki vermesi vb. emek kabiliyetleri onu diğer çalışanların işgücü açısından farklı yapar. Bu sonuçta gerçekleşen kâr düzeyi, şirketin başarısı ve gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

Girişimci sadece girişimiyle, işletmenin çalışmalarını yönlendirme organize etmek-le kalmayıp, ayrıca kâr etme amacıyla kendi sermayesini yatırıp (yatırım yapan), işletmenin başarısızlık riskini de üstlenmektedir (kaybetme riskini göze alır).

UYGULAMALI KISIM - ÇİFT-İKİ KİŞİLİK ÖĞRENCİ ÇALIŞMASI BASİT ÜRÜN OLUŞTURMA VE ÜRÜN FUARLARIN ORGANİZASYONU

TalimatlarÖğretmen ev koşullarında basit ürün, örneğin un mamulleri - ekmek, üretmeleri

için öğrencileri teşvik eder. Bu amaçla ürün oluşturmaları için öğrencileri küçük gruplar, tandem veya bireysel olarak gruplandırır. Öğrenciler kendi başına gerekli içeriği, araç ve malzemeleri sağlayarak kişisel çabaları ile fonksiyonel ürün üretmeye, oluşturmaya çalışır-lar. Daha sonra, ürünü sınıft a sunmaya çalışıp, fuar organize edilir. Fuarda üreticiler kendi tezgahlarında ürünlerini temsil etmeye, tanıtmaya çalışırlar. Öğrencilerde yaratıcılık ve çe-şitliliğin olması için aynı türden, farklı ürünler üretmeye gayret göstermeliler, örneğin un mamülleri: ekmek, börek, çörek vb.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin basit ürün üretmesiSüre 4 ders- 45 dakikalıkYer Ev koşullarında üretim etkinliği ve okulda fuar organizasyonuForm Tandem ve bireysel çalışmaSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, görüntüler (video), tarifl er, sunumTeknik yardımlar İçindekiler, kablar, malzemeler vb. Çalışmadan sonuç Hazır ekmek

55




Giriş 5 dak. Üretim faktörlerini açıklar

Dinleme

Ödev 5 dak. Ürün üretimi için (Unlu mamüller) seçim ve koşulları belirleyen yönergeler ve talimatlar sağlar

Yönergeleri izler (takip eder)

Ev koşullarında çalışma etkinliği

15 dak.

/

- Ürünün yapımı için gerekli içeriğin belirlenmesi;

- Ürünün (unlu mamüller) oluşturulmasında gerekli olan malzeme, araçların ve tarifl erin sağlanması;

- Basit ürünün (unlu mamüller) hazırlanması;

Okul koşullarında çalışma etkinliği

5 dak. Talimatlar verir,Yönlendirir,Tavsiyelerde bulunur,Gösterir,HatırlatırOkul koşullarında –sınıft a öğrencilerin fuar alanı düzenlemeleri için teşvik edilmeleri.

Koşulların fuar ihtiyaçlarına göre ayarlanması ve alanı süsleyerek organize edilmesi.

Sunum 30 dak.Teşvik eder, yönlendirir, gösterir, yardımcı olur, önerilerde bulunur.

Sınıft a, düzgün alanda ürünlerin tanıtılması. Öğrenciler tarafından imal edilen ürünlerin özelliklerinin sunulması veya gösterilmesi.

56


4. ARZ VE TALEP

Arz, işletmelerin çeşitli miktarlarda üretmeleri mümkün oldukları mal ve hiz-metleri belirli zamanda farklı fiyata satma istekleridir.

Fiyatlar mal ve hizmetlerin arzını etkilemektedir. Fiyatlar yükseldiği zaman, iş-letmeler daha fazla mal ve hizmetler arz etmeye isteklidir. Yani, piyasada herhangi bir ürün fiyatın yükselmesi, üreticiyi üretimi artırmak için teşvik eder, aslında ürün arzı-nı arttırır. Böyle bir eğilim, yani belirli mal veya hizmetin fiyat artışı sonucunda arzın artması, iktisat teorisinde arz yasası olarak bilinir. O resim 1 ve bir numaralı tabelada gösterilmektedir.

Resim. 1 Belirli ürün için arz eğrisi

Tabela 1.

Sıra no.

Piyasa fiyatı

arz edilen miktar

Belirli ürün fiyatı

Arz edilen miktar

Fiyattan başka, arzın bağlı olduğu diğer faktörler de mevcuttur, örneğin, işletme-nin kârı, tekonolojik gelişmeler, üretim hacmi, üretim faktörleri fiyatlarının hareketi, kendi ürünümüzle ilgili olan ürünlerin fiyatları vb.

Piyasanın diğer tarafında19, arza karşı, talep denir. Talep, belli bir zamanda ve be-lirli bir fiyata, ihtiyaçları karşılamak için tüketiciler (işletmeler, devlet ve haneler) için gerekli olan mal ve hizmetlerin miktarıdır. Talep sabit büyüklükte değildir. Birçok fak-töre bağlı olarak zamanla değişir. Talebin büyüklüğünü ve yapısını belirleyen en önemli faktörler: mal ve hizmetlerin fiyat düzeyi ve tüketicilerin satın alma gücü, yani gelir mik-tarı. Şu çok açık ki, belirli bir ürünün fiyatı artınca, piyasada talep edilen o ürünün miktarı azalır ve tersi olacaktır (tablo no. 2 ve resim no. 2’ye bakın). Talep ve fiyatların bu tür ilişkisi Talep Yasası olarak bilinir.

19 Piyasa terimi, ekonomide iktisadi birimler arasında örgütlenmiş, mal alışverişi, hizmetler, para, sermaye, men-kul kıymetler (hisse senedi), işgücü, bilgiler vb’dir.

57


Sıra no.

Belirli ürün fiyatı

İstenilen miktar

Tabela no. 2

Ürün fiyatı

Arz edilen miktar

Resim no. 2 Belirli ürün için talep eğrisi

5. FİYAT

Piyasaya sunulan her mal ve hizmetin kendi fiyatı vardır. Fiyat sayısal, belirli para birimi (denar, euro, dolar vb.) olarak ifade edilir. Örneğin, bir kitabın maliyeti 250 denar-dır. Fiyat satıcının mal veya hizmet satışından, alıcıdan beklediği para miktarını temsil eder. Alıcı için fiyat, mal veya hizmet için ödemesi gereken para miktarıdır.

Fiyat ile mal veya hizmetlerin piyasa değeri ya da bir mal veya hizmetin üretimi için kullanılan üretim faktörlerinin piyasa değerini ifade eder. Bu nedenle, fiyat mal veya hiz-met değerinin parasal ifadesi olduğunu söyleyebiliriz.

Mal ve hizmetlerin üretimi için yapılan harcamalar, fiyatlar üzerinden ifade edilir. Fiyatlar üreticiler ve tüketicilere karar getirmeleri için bilgilerin sunumu ile yardımda bu-lunurlar.

Harcamalara (maliyete) dayalı fiyatlandırma. Herhangi bir ürünün üretimi için, ham madde ve malzemelerin kullanılması, işçilerin görevlendirilmesi, enerjinin harcan-ması gerekir. Tüm bunların sağlanması için, üreticinin masrafl arı karşılaması gerekir, ki bu onun için harcama ifade eder. Bu şekilde fiyatlandırma (fiyat belirleme) fiyat düzeyi ile işletmenin çalışma harcamalarının kapatılması (karşılanması) gerektiği varsayımından başlar. Bir ürünün üretimi için yapılan harcamalar ürün maliyetini oluşturmaktadır. Bu işletme sahibine, mal veya hizmetin maliyetinin, aslında mal veya hizmeti üretmek için ne kadar ödeme yaptığını ya da yapması gerektiğini gösterir.

Piyasa prensibine (ilkesine) göre fiyatlandırma. Piyasada rekabetçi bir ilişkinin varlığı durumunda fiyatların belirlenmesi, arz ve talebin arasındaki ilişkidir, böylece aşağı-daki durumlar ortaya çıkabilir:

1. Piyasada değişmeyen arz koşulları olduğunda, talebin azalması ile (arz aynı kalır), ürünün fiyatını da düşürür;2. Talep değişmeden arzın değişmesi aynı öyle fiyat değişikliğini etkiler. Arzın artışı ile fiyatlarda düşüş yaşanır ve tersi.

58


3. Arz ve talebin aynı anda değişmesiyle, değişikliklerin yoğunluğuna bağlı olarak farklı ilişkiler görülebilir. Böylece, genellikle dört temel ilişkiler alınabilir:

- üründeki arz ve talep eşit orantılı arttığında, ürün fiyatı değişmez (aynı kalır);- belirli ürün için, talep arzdan daha büyük ise, fiyat artışına yol açar (ürün fiyatı

yükselir);- arz, talebe kıyasen artınca fiyatın düşmesine neden olur (ürün fiyatı düşer);- üründeki arz ve talep eşit orantılı düşerse, ürün fiyatı değişmez (ürün fiyatını

etkilemez).

FİYAT DENGESİ İÇİN ÖRNEK

Yüksek fiyatlar üreticileri üretimi artırmak, tüketicileri ise satın almayı azaltamaya teşvik eder. Diğer taraft an, düşük fiyatlar ise ters etkiye sahiptir.

Piyasada üreticiler düşük fiyata daha az mal sunmayı, tüketiciler ise daha fazla ürünler satın almayı isterler. Bu açıdan bakıldığında, alıcı ve satıcılar, satın almak veya satmak istedikleri mal veya hizmetlerin miktarı üzerinde anlaşamayacakları görünüyor. Ancak uygulamada, üreticilerin satmak istedikleri ve alıcıların satın almak istedikleri aynı ürün miktarı için fiyat, yani arz ve talebin eşit olduğu sözde fiyat dengesi vardır.

Her başka fiyatta, piyasa dengesi bozulur, bu yüzden piyasada, belirli ürün için yok-luk (eksiklik) veya fazlalık sıkıntısı olduğu söylenir.

Satıcıların satmak istediklerinden daha fazla satın almak isteyen alıcılar olduğunda, ya da belirli ürün için talep arzdan daha fazla olunca piyasa eksikliği (kıtlık-talep fazlası) oluşur. Örneğin, satıcılar 1$ için belirli üründen 5 adet satmak isterken, müşteriler aynı fiyata 25 adet satın almak isterler (resim no. 3). Bu tür durumlarda, alıcılar arasında reka-bet olduğundan dolayı, satıcı fiyatı 2$’a artırır. Yüksek fiyatlar satıcıyı daha fazla miktarda, bizim durumumuzda 10 ürün, arz etmesini motive eder. Aynı zamanda, tüketiciler isteni-len ürün miktarıni 25’ten 20’ye azaltır. Çünkü piyasada hala eksiklik oldupundan dolayı, aslında talep arzdan daha fazladır ve böylece tüketiciler arasında rekabet devam eder. Bu nedenle, üretici tekrar fiyatı 3$’a yükseltir ve 15 ürün arz eder. Artan fiyat (maliyet) tüke-ticileri talep edilen miktarı 20’den 15’e düşürür. Bu noktada ne tüketiciler ne de üreticiler, arz ve talebin eşit olduğunu bilmez. Böylece üretici önceki dönemden talep hareketini ta-kip ederek ve daha fazla kâr elde etme arzusu ile fiyatı 4$ yapar ve piyasaya 20 ürün sunar. Yüksek fiyat, ürün talebi 15’ten 10’a düşürür. Şimdi, piyasada fazlalık ürünler mevcuttur.

Üreticiler, müşterilerin satın almak istediklerinden fazla ürün satmak istedikle-ri zaman, yani arz talepten daha fazla olduğunda piyasada fazlalık (artık-arz fazlası) ürünler oluşur. Bu nedenle, rekabet üreticilere hareket eder. Onlara arz edilen ürünlerin fiyat ve miktarını düşürmeleri için zorlar. Bu, arz ve talep eşit oluncaya kadar devam eder (resim no. 3).

Arz edilen ürün miktarı ve talep edilen ürün miktarının fiyatı birbirine eşit ol-duğunda, bu denge fiyatı olarak adlandırılır.

59


Ürün fiyatı/ Piyasa fiyatı

arz ve talep edilen miktar

fiyat dengesi

talep arz

Resim. 3 Fiyat dengesi

ÖZET

İnsan sürekli olarak çeşitli ihtiyaçlarını karşılaması gerekir, bunlar: gıda, giyim, ayak-kabı, mobilya ve ev donanımları, ısınma, aydınlatma, temizlik, eğitim, eğlence, seyahat vb.

İhtiyaç bir mal veya hizmetin eksiklik duygusudur ve bu memnuniyetsiz duyguyu gi-dermeye (ortadan kaldımaya) çaba gösteririz.

İhtiyaçlar genelde doğal (somut) ve kültürel (soyut) ihtiyaçlar olarak gruplandırılmak-tadır.

İnsanın ihitayaçlarını karşılayan araçlara mal (ürün) denir. Nasıl yaratıldıklarına bağlı olarak, doğal somut mallar ve insan emeği sonucu ile elde edilen somut mallar olarak ayrılırlar.

İnsanların çok sayıda ihtiyaçları, hizmetlerin kullanımı ile karşılanmaktadır. Hizmet-ler, insanların dokunamadıkları (soyut) fakat hissedebildikleri ürünlerdir. Örneğin: tıbbi mu-ayene, araba tamiri, taksi ile sürüş vb.

Üretim faktörleri şunlardır: emek, sermaye, toprak ve girişimcilik.Arz, işletmelerin çeşitli miktarlarda üretmeleri mümkün oldukları mal ve hizmetleri

belirli zamanda farklı fiyata satma istekleridir.Talep, belli bir zamanda ve belirli bir fiyata, ihtiyaçları karşılamak için tüketiciler (iş-

letmeler, devlet ve haneler) için gerekli olan mal ve hizmetlerin miktarıdır.Fiyat, mal veya hizmetlerin piyasa değeri, ya da bir mal veya hizmetin üretimi için

kullanılan üretim faktörlerinin piyasa değerini ifade eder.

60



1. İnsanın doğal ve kültürel ihtiyaçları hangileridir?2. İktisadi (ekonomik) mal nedir?3. Üretim faktörlerini say ve anlat.4. Arz nedir?5. Talep nedir?6. Ürün fiyatı nedir?

KONU 5

Mesleki Gelişim

İÇİNDEKİLER1. Mesleki gelişim2. Kariyer ve kariyer fırsatları Uygulamalı kısım - yeni iş yerlerini duyuran medya olanakları faaliyet araştırmasının tanıtımı

HEDEFLERÖğrenci- mesleki gelişim ihtiyacını tanır;- iş yerini nitelendirme önemini tanır;- iş ilanlarını analiz ve takip eder.

ANAHTAR KELİMELERMESLEKKARİYERİŞ İLANI

63


1. MESLEKİ GELİŞİM

Meslek, insanın temel özelliklerinden biridir. Herkes birşeyler çalışarak, görevlerini kaliteli ve başarılı olarak yapmak için bunları sağlayan bilgi ve becerileri kazanmaya çaba-lar. Meslek kavramı, belirli bir iş için beceri ve koşullara ve de mesleğe (zanat) sahip olmak anlamına gelir. Çünkü iş insana hayatta kalma araçlarını sağlar, bu yüzden meslek insanın hayatında en önemli konusudur.

Her insan (kendi yakınları ile birlikte), mesleki yönü için uzunca düşünür, eğitimini bütünlemesi için uğraşır, iş bulup, işe başlamak ve onu koruması için çabalar, iyi perfor-mans göstererek mesleğin “ustası” olmaya çalışır.

Profesyonel etik, çalışmanın ahlaki yönleri anlamına gelir. Örneğin, uygun etkinlik ile ilgili özel etik standardları vardır:

meslekte kaliteli işleyiş ihtiyacı; bilgilerin geliştirilme gerekliliği; çalışmalarda tehlikeleri önleme gerekliliği; görevlerin yürütülmesinde ciddiyet.Mesleki etikte, çalışma sırasında doğru ekonomik ilişkiler de içerir: aygıtların doğru kullanımı ve korunması; çalışma mekânlarında hijyen; çalışma mekânlarında kalabilmek için çalışma koşullarının geliştirilmesi; eylemin ekonomik yönlerini geliştirilmesi (tasarruf, kazanç, adaletli dağılımı vb.)Mesleki etik açısından özellikle önemli olan, mesleki ilerlemedir: mesleki planda kişisel ve profesyonel (mesleki) gelişim; fiziksel güç ve enerjinin korunması ve geliştirilmesi; kişinin zihinsel performansını korumak ve geliştirmek; meslektaşlar ile ilişkilerin iyileştirilmesi; yeni araçlar ile teknolojiler ve mesleğin gelişimi için iyi bilgi edinmek. Söz konusu olan uygun faaliyet alanında, profesyonellerin yapmaları gereken görev-

ler, değerler, sorumluluklar ve ödevler vardır.Profesyonel kişinin görevleri yerine getirmesinde ilgi, direnme ve dayanıklılığı de-

ğerlendirilir. Meslek çalışanından, mesleği ile uyum içinde hareket etmesi, karekteri ve onururunu tutması, mesleğini geliştirmesi ve onun için mücadele etmesi istenir.

Her meslekte önemli olarak, aynı veya benzer işi çalışan kişiler ile ahlaki boyuttur. Bu meslektaşlık olarak adlandırılır - meslektaşlar arasında iyi çalışma ve ahlaki ilişkiler (yani aynı şeyleri çalışanlar, aynı şeyleri bilen ve çalışmalarında aynı veya benzer konuma sahip olanlar). Bu profesyoneller arasında işbirliği, bilgi değişimi yani birbirlerine yardım etmeleri önemlidir.

64


2. KARİYER VE KARİYER FIRSATLARI

Esas Olarak KariyerKariyer kavramı, kişinin bilgi ve becerilerini sunma amacıyla hayatında geçtiği

(katettiği) yol, ya da yol kısımlarıdır. Kariyer kişinin değerleri ve işlemlerinin bir ifadesi-dir ve çalışmanın hayatı ve ahlaki emellerin gerçekleşmesi demektir.

Kariyer kişinin çalışmasındaki başarısını gösterir. Bu başarı yalnızca belirli sonuç-lar ile ölçülmez, ayrıca kişinin genel başarıları ile ölçülebilir. Bu açıdan kişinin çalışma hareketinin önemi şu açıdan: başarıda tutarlılık, hangi sonuçları ve başarısızlıkları yapmış olduğu ve gerçekleştirdiği çalışmalar vb.

Kişinin etik boyutu kariyer için çok önemlidir. Örneğin, çaba göstermek, azim ve dayanıklılık, kişinin kariyer ve kariyer gelişimini belirlemesi için, etik kişilik özellikleridir. Aynısı bilgi edinmek, becerileri geliştirmek, sürekli öğrenmek, profesyonel anlamda geliş-mek için çabalar doğrultusundadır. Bireyin iş ruhu da kariyerin etik açısından şu anlamda önemlidir: yenilikçilik, tasarruf, iyi ve tutarlı kazanç, yaşam ve insanlarla ilişkiler hakkında değerli bir sisteme sahip olmak.

Meslek geliştirme faaliyeti olarak öğrenmeÖğrenme, bilerek veya olasılıkla, insanı tüm hayatı boyunca takip eder ve tüm kül-

türler ve yaşlar için temel gerekliliktir. Öğrenme geçmişteki hataları önlemek, sonuçları yorumlayabilmek, deneyimleri düzenlemek, insanları yeni durumlara ve gereksinimlere ayarlamak için yardımcı olur.

Sürekli bilgi ve beceri edinme, aslında hayat boyu öğrenmenin gerekliliğini birçok unsur etkiler:

sosyal ihtiyaçlar, piyasanın işgücü ihtiyaçları, çalışma görevlerinin, başarılı, kaliteli ve ustaca tamamlanması, istek ve özgüven düzeyi, farklı öğrenme yöntemlerin tanınması ve kullanımı, mevcut kaynaklar.Çalışma hayatındaki değişiklikler, tüm mesleklerdeki çalışanları sürekli eğitilme-

lerine neden olur. Fakat mükemmelleştirilmek ve çalışma becerileri, her zaman organize edilmiş öğrenme şekilleri ile elde edilmez. Çalışan kişi için resmi olmayan yaşam boyu eği-tim (öğrenme) esastır. Bu nedenle, kendi kendine öğrenme (kendini geliştirme) becerisi, kariyer gelişimi için önemli nitelik kazandırmaktadır. “Eğer vadide (aşağıda) kalırsan, dağı asla fethedemezsin (kazanamazsın)”“Her insan senin bilmediğin bir şeyi bilir. Herkesten öğren!”

65


ARA

ŞTIR

MA

FA

ALİ

YET

SUN

UM

U İÇ

İN Ö

RNEK

- YAY

INLA

MA

SIR

ASI

ND

A

KU

LLA

NIL

ABİ

LECE

K M

EDYA

ÖZE

LLİK

LERİ

Med

ya tü

rleri

Avan

tajla

rD

ezav

anta

jlar

Kulla

nıld

ıkla

rı za

man

Gün

lük

basın

(g

azet

e)Ta

nıtım

da k

ısa sü

re;

Tanı

tım b

üyük

lüğü

nün

esne

kliğ

i;Be

lirli

coğr

afi b

ölge

lerd

e sın

ırlı

dağı

tım;

Tanı

tımı (

rekl

amı)

okuy

an

pota

nsiy

el ad

ayla

rı bu

lmak

ta

kola

ylık

;

Pota

nsiy

el ad

ayla

r tar

afın

dan

kola

yca g

öz ar

dı ed

ilebi

lir;

Hed

ef g

rup

tam

ola

rak

tanı

mla

nmam

ıştır-

çok

sayı

da

isten

mey

en ad

ayla

r;Ka

lites

iz g

ünlü

k ga

zete

ler.

Hed

ef g

rup

tam

ola

rak

tanı

mlı

deği

ldir

- iste

nmey

en b

irçok

aday

;Ka

lites

iz g

ünlü

k ga

zete

ler.

Duy

uru

ile g

erek

li sa

yıda

aday

lar

sağl

anıld

ığın

da;

Yete

rli sa

yıda

aday

lar g

ünlü

k ga

zete

oku

duğu

nda;

Belir

li iş

için

işçi

ler s

ağla

rken

;Ça

lışm

a sür

esi s

ınırl

ı olm

adığ

ında

;Sö

z kon

usu

süre

kli i

stihd

am sü

reci

ol

duğu

nda v

b.

Öze

lleşt

irilm

iş d

ergi

ler

Öze

l der

gile

r, po

tans

iyel

hed

ef ad

ay

grup

ların

a kol

ayca

ula

şılab

ilir;

Boyu

t ve t

asar

ım aç

ısınd

an es

nekl

ik;

Yüks

ek k

alite

bas

kısı;

Öze

l der

gile

r uzu

n sü

re

tutu

lduk

ların

dan

dola

yı, g

ecik

mel

i za

man

etki

sine s

ahip

tir;

Pres

tijli

çevr

e vs.

Dah

a gen

iş co

ğrafi

ala

nı k

apsa

r, bö

ylec

e yer

el çe

vred

en o

lmay

an

aday

ları

önle

mey

i baş

aram

az;

Öze

lleşti

rilm

iş de

rgile

r dah

a az

sıkl

ıkla

yay

ınla

nır,

böyl

ece

derg

ilerin

çıkm

ası i

çin

uzun

süre

be

klen

ilir.

Çalış

mal

ar u

zman

laştı

rılm

ış ol

duğu

nda;

Zam

an v

e mek

ân ö

nem

li ol

mad

ığın

da;

Dah

a kal

iteli

aday

ların

ba

şvur

duğu

ndan

emin

olm

ası

için

, rek

lam

ı dah

a uzu

n sü

re

yayı

nlad

ığın

da.

Post

aAd

ay k

işiye

kişi

sel a

dres

lem

e;H

edef

kitl

enin

doğ

ru ta

nım

lanm

ası;

Aday

ı çal

ışma y

eri h

akkı

nda

bilg

ilend

irmek

için

kap

sam

lı m

alze

me k

ulla

nım

ı;Be

lirle

nen

aday

ların

ön

seçi

mi v

e ad

resle

me;

Az s

ayıd

a ada

ylar

vb.

Belir

li ad

ayla

rın ad

resle

rini

bulm

akta

güç

lük

çekm

ek;

Yüks

ek m

aliy

etle

r.

Az s

ayıd

a ada

ylar

old

uğun

da;

Söz k

onus

u öz

el ça

lıçm

a ol

duğu

nda;

Belir

li iş

için

, işg

ücü

piya

sasın

da

güçlü

reka

bet o

lduğ

u za

man

.

66


Rady

o ve

tele

vizy

onD

inle

yici

ve i

zleyi

cile

re

ulaş

ılabi

lirlik

;Be

lirli

alan

lard

a sın

ırlam

a ol

asılı

ğı;

Aday

lara

ula

şabi

lme h

ızı;

Akt

if ol

arak

çalış

anla

ra, y

ani

görm

eyen

vey

a duy

may

anla

ra

habe

ri ile

tebi

lece

k iş

aram

ayan

ki

şiler

in d

ahil

edilm

esi.

Süre

kli t

ekra

rlam

a ger

eklil

iği;

Yüks

el ha

rcam

alar

;Za

man

ve i

çerik

açısı

ndan

sın

ırlı o

lmas

ı.Sü

rekl

i tek

rar i

htiy

acın

ız v

ar;

Yüks

ek m

aliy

etle

r; Ih

bar s

üres

i ve i

çeriğ

i sın

ırlı

olm

ası.

İlanı

n ça

buk

veril

me i

htiy

acı

oldu

ğund

a;Ba

sit ça

lışm

a gör

evle

ri iç

in

özel

leşti

rilm

emiş

işçile

r ar

andı

ğınd

a;

İnte

rnet

Rekl

amın

uzu

n öm

ürlü

lüğü

;İn

form

atik

kül

türü

nün

sahi

p ol

duğu

işgü

cünü

n ha

reke

t geç

me

olas

ılığı

;Ki

tleye

hita

p ed

er;

İş ta

nım

ı ile

ilgi

li da

ha fa

zla

içer

iğe s

ahip

;H

aber

içer

iğin

in sü

rekl

i çe

vrile

bilm

e im

kânı

;H

arca

mal

arın

olm

amas

ı vb.

İnte

rnet

bağ

lant

ısı g

erek

tirir;

Pota

nsiy

el ad

ayın

bilg

isaya

r ve

İnte

rnet

ile i

şlem

esin

i bilm

ek;

Rekl

amın

gün

celle

nmes

i ge

reki

yor.

Rekl

am iç

in ö

zel w

eb si

tele

ri ku

llanı

ldığ

ında

;Pr

ofes

yone

l işg

ücü

seçü

mü

yapı

ldığ

ında

;Ya

zılı

şeki

lde i

stihd

am

pros

edür

ünün

önl

emek

için

ça

lışırk

en.

67


UYGULAMALI KISIM - YENİ İŞ YERİ İLANLARINI VEREN MEDYA FIRSATLARININ FAALİYET ARAŞTIRMASI SUNUMU

Talimatlar Medyalarda iş yerlerin ilanlarını vermek, en sık uygulamada kullanılan ve yeni işçi-

yi resmen işe almak için standart bir yöntemdir. İlanların hedef kitlesi iş arayanlardır, ilanın amacı ise, belli bir şirkette iş teklifi için

çok sayıda potansiyel adayların ilgisini çekmektir. İlanlar daha ilk bakışta düşünceye iter ve daha geniş kitleye ulaşmayı sağlar.

Özellikle, insanların sadece %10’dan %20’ye kadarı potansiyel aday olanlar iş ilanla-rını okumaktadırlar, aslında iş arayan işsizler, ancak okuyucuların %75’i çalışanlardır (meslek sahibi olanlar), fakat yine de hangi iş yerlerinin mevcut olduğunu veya işgü-cü piyasasında ne tür iş yerlerinin aktüel olduğunu öğrenmek için ilanları okumak-tadırlar.

İlan hedefine ulaşabilmesi için, belirli iş için nitelikli olan adaylarda kaliteli tepki uyandırmalıdır. Bu nedenle, ilan belirli iş için yeterli bilgiler içermelidir, bunlar: iş görevlerinin tanımı, çalışma koşullarının açıklaması, eğitimin gerektirdiği nitelikler yani eğitim seviyesi, çalışma yerin iş konumu, maaş, gerekli beceri ve yetenekler vb. Aynı zamanda, ilanı veren şirket, adayları olumsuz etkileyebilecek ve yanlış izlenim brakıp kendi imajını bozabilecek, ilanların olmamasına özen göstermelidir. Bu neden-le, adaylarda yanlış beklentiler olmaması için, ilanın kaliteli ve doğru bilgiler içermesi önemlidir.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin yeni iş ilanlarının yapıldığı şartlar ve koşullar

hakkında araştırma yapması ve ilanlar için kullanılan medyaların özelliklerini tanımaları

Süre 2 ders (öğretim saati) - 90 dakikalıkYer Sınıf, ev koşullarındaForm Öğrenciler 5-6 kişilik gruplar halinde gruplandırılırSorumluluk Ders öğretmeniÖğretmen ve öğrencileri için malzemeler

Markerler, her öğrenci grubu için büyük boyutlu kağıt sayfalar

Teknik yardımlar Bilgisayar, İnternetÇalışmadan sonuç Araştırma faaliyetinden hazırlanan sunum

68




Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması

Dinleme

Ödev dağıtımı 5 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlar

Dinleme ve yazma

Çalışma etkinliği 45 dak. / Araştırma çalışması,İlanların analizi, ilan için medyalar; verilerin işlenilmesi,metnin hazırlanması vb.


Metnin okunması ve analiz edilmesi, sunum hazırlığı.

ÖZET

Meslek kavramı, belirli bir iş için beceri ile koşullara ve mesleğe (zanat) sahip olmak anlamına gelir.

Profesyonel etik, çalışmanın ahlaki yönleri anlamına gelir. Örneğin, uygun faaliyet ile ilgili özel etik standardları vardır:

meslekte kaliteli işleyiş ihtiyacı; bilgilerin geliştirilme gerekliliği; çalışmalarda tehlikeleri önleme gerekliliği; görevlerin yürütülmesinde ciddiyet.Kariyer kavramı, kişinin bilgi ve becerilerini sunma amacıyla hayatında geçtiği(katettiği)

yol ya da yol kısımlarıdır. Kariyer kişinin değerleri ve işlemlerinin bir ifadesidir ve çalışmanın hayatı ve ahlaki emellerin gerçekleşmesi demektir.


1. Meslek nedir açıklayın ve birkaç meslek sayın.2. Mesleki eğitim nedir ve onu teşkil eden nedir?3. Mesleki etikten bir örnek verin.4. Kariyer nedir ve gerçek hayattan örnek verin. 5. Hayat boyu öğrenmenin önemi ve rolü nedir?

BÖLÜM II


II. YIL

LİSE EĞİTİMİ

KONU 1

Girişimcilik Becerileri

İÇİNDEKİLER1. Becerileri özdeğerlendirme ve kişisel yönetim Uygulamalı kısım - Kişisel SWOT analiz Uygulamalı kısım - kişisel gelişim için ödev projesi2. Takım ve takım çalışmasının kavramı ve özü Uygulamalı kısım - takım ve takım çalışması

HEDEFLERÖğrenci:- kendi güçlü ve zayıf yönlerini belirlemeli- beceri ve yeteneklerini geliştirme gereğini anlamalı- olumlu davranışlar göstermeli- ilgi ve istek göstermeli- takım ve takım çalışmasının önemini kavrayabilmeli

ANAHTAR KAVRAMLARBECERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİTAKIMTAKIM ÇALIŞMASI

73

II. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik

1. BECERİLERİN ÖZDEĞERLENDİRİLMESİ VE KİŞİSEL YÖNETİM

Kendi işletmenize başlamak için sadece maddi ve mali kaynaklara sahip olmak ye-terli değildir, aynı öyle bazı beceri ve yeteneklere sahip olunmalıdır. Bu yüzden, ilk önce işletme için gereken kendi özel becerilerin tanınması gerekir, daha sonra, becerilerin yeterli olmadıkları tespit edilirse, o zaman onları geliştirmek veya edinmek gerekir. Gerekli olan becerilerin tespit edilmesi ve onlara erişilebilirliği değerlendirme sürecine öz- değer-lendirme süreci denir.

Becerileri özdeğerlendirme ile, dört aşamayı içeren kişisel gelişim tanımlanmakta-dır, bunlar:

1. Mevcut olan ve işletme için sağlanması gereken becerilerin belirlenmesi ve nes-nel (objektif) olarak analiz edilmesi;

2. Kendi hedefl erini belirleme, işletme çalışmalarında kullanılabilecek kendi beceri ve yeteneklerin analiz edilmesi ve değerlendirilmesi;

3. Kişisel gelişim için gerçek planı geliştirmek;4. Yönetici veya işletme sahibi olarak, işletmenin ilerletilmesi (geliştirilmesi) ile elde

edilecek gerekli becerilerin değerlendirilmesinin yaparak kendini geliştirmektir. Şunu bilmek gerekir ki, işletme ne kadar küçük ise, işletmenin yürütülmesi için işletme sahibinin gerekli olan becerileri daha fazla olmalıdır. Bu kural, özellikle çalışmanın başlangıç kısmında belirtilir.

Sahip olunan veya elde edilecek olan becerilerin tanımlanması ve değerlendirilmesi yapılırken, gerekli olan uzmanlık için ayırımın yapılması gerekir ki bunlar:

Üretilen veya satılan mal ve hizmet alanında, teknik bilgi veya, uzmanlığın değerlen-dirilmesi. Alıcının bakış açısından, üretici veya satıcı sunduğu ürünün özelliklerini bilmesi gereken bir uzmandır ve ondan alıcı tarafından sorulacak tüm soruları cevaplaması bek-lenmektedir.

Pazarlama becerileri piyasa araştırması, satış için pazarlama planı, mal ve hizmetle-rin tanıtım ve dağıtımını sağlar. Birçok işletme sahipleri tanıdıkları (bildikleri) faaliyet ala-nında kendi işletmelerini kurarlar, böylece kendi piyasası, müşterileri, koşulları, fiyatları, rakipleri vb. temel bilgilere sahiptirler.

Satış becerileri. Satış becerileri genellikle pazarlama becerileri ile tanımlanır. Ancak, işletme sahibinin kaliteli ürün ve düşük fiyatları olduğunda bile, ürününü satın almak için alıcıyı ikna edebilecek becerilere de sahip olması gerekir.

Örgütsel (organizasyon) beceriler. İşletmenin verimli çalışması için, işletme sahibi-nin kendi kendini ve kendi işletmesini, aynı öyle tüm çalışanları doğru yer ve zamanda görevlerini gerçekleştirmeleri için örgütleme (organize etmesi) becerisine sahip olması çok büyük önem taşımaktadır.

Karar verme. Sorunları analiz etmek, çözümleri belirlemek ve değerlendirmek, hızlı ve mantıksal kararlar getirme becerisi.

74


Finansal (mali) beceriler. İşletme sahibi finans ve muhasebe süreç ve prosedürleri-ni anlaması gerekir. İşletmeyi doğru yönde yönetebilmesi için, özellikle finansal analiz ve kontrol alanından bilgiye sahip olması önemlidir.

Müşteri bakım becerileri. Şirket sahibi müşterileri için yüksek standartları karşıla-yabilecek becerilere sahip olmalıdır. İhtiyaçlarını hemen karşılayarak, müşterilerde güven kazanıyor demektir.

Bilgisayar becerileri. Yazılımların ve veritabanın kullanımı, bilgilerin yayınlanması, web sayfası kullanımı, internet kullanımı, e-posta yoluyla iletişim vb. şirketinin başarıyla çalışmasını isteyen her işletme sahibi için önemli becerilerdir.

Kendi becerilerinin belirlenmesi ve öz - değerlendirilmesinin ardından, işletme sahibi çalışanları ve ortaklarının becerilerini değerlendirmeye geçer. Eğer beceri eksikliği olduğunu değerlendirirse, o zaman kalifiye işçi alır veya mevcut çalışanı eğitim ile geliştir-mesi için faaliyetler ele alır.

UYGULAMALI KISIM - BİREYSEL ÇALIŞMA KİŞİSEL SWOT (GZFT) ANALİZİ

Talimatlar GZFT (SWOT) analizi belirli bir olay, işletme veya kişinin güçlü ve zayıf yönlerini

aynı öyle fırsat ve tehditleri keşfetmek için evrensel bir araçtır. Bu analizin popülerliği, sadelik ve kullanılış sonucuna bağlıdır. Bizim durumumuzda asıl fikir, analizi yapacak olan kişi, işletme üzerinde etki yaratabilecek kişisel güçlü ve zayıf yönleri (Strength and Weaknesses), aslında kişisel becerileri, yetenekleri ve bilgileri tanımalı ve belirtmeli-dir. Daha sonra, kişisel beceri ve yetenekleri etkileyebilecek ve gelişmeyi engelleyebile-cek fırsatlar ve tehditler (Opportunities and Th reats) belirtilir. Örneğin: Kişinin güçlü yanları (avantajlar) satış becerileri, yabancı dil bilgisi, yükseköğrenim, azim, kendine güven ve benzeri olabilir. Bir kişinin zayıf yanları (dezavantajlar) yetersiz muhasebe bilgisi, zayıf bilgisayar becerileri, çalışmalarında deneyimsizlik, başarısızlık korkusu vb. olabilir. Kişi kişisel çaba ile kendi güçlüklerini geliştirebilir veya eksikliklerini gi-derebilir. Kişinin fırsatları olarak, muhasebe okullarında eğitim maliyetini azaltması, girişimcilik için eğitim merkezine katılma fırsatı, girişimcilere mali destek veren devlet proğramlarına katılım vb. olabilir. Tehditler olarak, iş için kişisel lisansların kaldırıl-ması, mesleki gelişim için kamu fonlarından mali kaynakların azaltılması vb. olabilir. Kişi kendi davranış ve kararları ile, fırsat ve tehditleri etkileyemez, ancak yanlızca yeni oluşan duruma ayak uydurmaya çalışır. Kişisel SWOT analizin şahsi yaklaşımı vardır, çünkü kullanımında genelde insanlar kendi beceri ve yeteneklerini abartabiliyor veya küçümseyebiliyorlar. Kişisel değerlendirme sürecinin daha objektif ve gerçekçi olması için, kendi analizi yanı sıra başka kişinin de anailiz yapıp, sonunda iki analizlerin kar-şılaştırılması önerilmektedir.

75


GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin kendi güçlü ve zayıf tarafl arını(yanlarını), ayrıca

kişisel fırsatları ve tehditleri belirtmeleri.Süre 1 ders (öğretim saati) - 45 dakikalıkYer SınıfForm BireyselSorumluluk Ders öğretmeniTeknik yardımlar /Öğretmen ve öğrenci-ler için malzemeler

SWOT analiz şeması (planı)

Çalışmadan sonuç Kişisel SWOT analizin plan yapımı



Giriş ve görev dağıtımı

5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması

Dinleme ve yazma

Çalışma etkinliği 35 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlar

Kişisel güçlü ve zayıf yanların analizi ve değerlendirilmesi.Kişisel gelişim için fırsat ve tehditlerin analizi ve değerlendirilmes.

Sonuç 5 dak. Bilgi sentezi, sonuca varılması

SWOT analizinden örneklerin okunması.

UYGULAMALI KISIM - BİREYSEL ÇALIŞMA KİŞİSEL GELİŞİM

Uygulamalı ödevin amacı, öğrencilerin yönetim becerilerini, onların önemi ve kul-

lanışlılığını anlamak ve başarılı girişimci olmaları için sahip olmaları gereken becerileri dü-şünmeyi teşvik etmeyi amaçlıyor. Tabela farklı alanlardan becerileri içerir, bunlar yönetici için gerekli olan teknik beceriler, organizasyon becerileri, iş becerileri vb.’dır.

Aşama FAALİYETAşama 1 Öğrenciler aşağıda listelenen becerileri gözetleyerek, üç gruba ayırırlar, bunlar:

Kendinizi yönetmek, diğerlerin yönetimi ve idari (yönetim) görevler.Aşama 2 Öğrenciler her üç gruptan en önemli olan 10 becerileri tanımlayarak önceliklerine

göre düzenler (sınıfl andırır).

76


Aşama 3 Öğrenciler seçilen her beceriye göre 1 ile 5 arasında, en yüksek not 5 olmak üzere kendilerini değerlendirirler. Kontrol ve objektifl ik açısından herhangi bir öğrenciden 30 becerilere karşı değerlendirilmeleri istenebilir.

Aşama 4 Öğrenciler potansiyel gelişim alanları olarak her gruptan en zayıf iki beceriği seçer. Sonra zayıf becerileri geliştirmek için belirli zaman süresinde alınması gereken tüm faaliyetler ortaya koyulup faaliyet planı yaparlar.

BECERİLER

1. İstek (heves) 2. Etkileme3. Kullanımlık4. Sorumluluk almak5. Esneklik6. Tarafsızlık (objektifl ik)7. Baskı altında çalışma8. Dirençlik9. Belirsizlikler ile başa çıkmak10. Farkındalık11. Öz değerlendirme12. Aktif öğrenme13. Sürekli gelişim14. Disiplin15. Yüksek kişisel standartlar16. Başkalarına duyarlılık17. Empati18. Performans ölçümü19. Dinlemek ve sorgulamak20. Yetki 21. Tartışmalar(çekişme) ile başa çıkmak22. Başkalarına değer verme23. Diğerlerini teşvik etmek24. Karşı çıkmak25. Destek vermek26. Grupta uysal (rahat) olmak27. Etik davranışı teşvik etmek

28. Diğerlerini motive etmek29. Takımda etkili çalışmak30. Ağ yapmak (iletişim, bağlantılar genişletmek)31. Vizyon32. Kendi eksikliklerini kabul etmek33. Arkadaş34. Diğerlerin görüşlerini al-mak35. Kalite ve mükemmelik teşviği36. Yeni fırsatların kabulü37. Güncel faaliyete odaklanmak38. Sürekli güncellemeyi değerlendirme39. Değişimleri yönetmek40. Gözetlemek41. Uyum sağlamak42. Etkinlik gösterme43. Uygulamak44. Karmaşık durumlarla başa çıkabilmek45. Bilgilerin toplanılması ve işlenmesi46. Düşünmek47. Mantıklı düşünmek48. Sorunlara odaklanmak49. Stratejik düşünmek

50. Yaratıcılık51. Yargılamak Kullanımlık 52. Akıllılık (mantıklılık)53. Zamanın verimli kullanımı54. Kararlılık55. Tutarlılık56. Adaletli davranış57. Diğerlerine saygı58. Hasarları azaltmak59. Saygı beklemek60. Net hedefl er ayarlamak61. Fırsat eşitliliğine inanmak 62. İtinalı ve dikatli olmak63. Başkalrıına sakin ve güven duygusunu sağlamak64. Kaynakların optimum kul-lanımı65. Sorumluluğu devretmek66. Çalışmanın verimli dağılımı67. Bütçeleri yönetmek68. Bilgi iletişimi69. Öncelik tanıma70. Kısmi uzaklığı korumak çıkmak71. Yenilik isteğik72. Girişim teşviği

2. TAKIM VE TAKIM ÇALIŞMASININ ASLI VE KAVRAMI Takım, uyumlu beceriler, ortak amaçlar, hedef ve ortak sorumlulukları olan kü-

çük bir grubun resmi örgütlenme biçimidir. Takım, farklı özellikler, ortak amaç ve çıkar-lara sahip olan üyelerin, özel örgütlenmiş grubu olarak anlaşılmalıdır.

77


Takım ve takım çalışması, bireylerin elde ettikleri sonuçlara kıyasen, ortak çaba ile daha iyi sonuçlar elde etmek için fırsat sağlar. Buna ek olarak, kendi başına çalışmış olan birey, takımda daha fazlasını elde eder.

Bireye (tek kişiye) veya gruba kıyasen takım, çalışmada beceri, deneyim ve disip-lini geliştirmek ve mükemmelleştirmek için fırsat vardır. Bu, takım potansiyeli ve sinreji-nin katkısı ile sağlanmaktadır. Takımın elde ettiği sonuçlar, her üyenin bireysel katkısına bağlıdır.

Takım ve takım çalışması için en önemlisi kişilerarası ilişkileri iyi şekilde sürdür-mektir. Karşılıklı saygı, ihtiyaçların tanınması, çalışma katkılarının kabulü vb., takım üye-lerini bir bütün halinde bağlayan önemli bağlantıları temsil eder.

Takım üyelerinin her biri, takım çalışmasını belirten bir role sahiptir. Genellikle, edinen rol günlük yaşamda da yansıtılır. Rol, toplum içinde belli bir konuma sahip olan herhangi birinin beklenen davranış türlerinin toplamıdır.

Takımda rollere sahip olan insanlar, dinamiktir ve değişen durumlara veya takım gelişmesinde çoğu kez değişirler.

Takımda, kendi kişisel özellikleri ile farklı rollerde tarif edilebilecek kişiler vardır, örneğin: vizyoner (hayal eden), pragmatist, araştırmacı, provokatör (tahrikçi), eğitmen, yargıç (hakem), koordinatör vb.

Vizyoncu organizasyon çalışmasında çeşitli sorunların çözümü için olumlu yaklaşı-ma sahip olan ebedi iyimser roldür;

Pragmatist (uygulamacı, şartlara göre davranan) vizyonere karşısında bulunur. Pragmatist belirlenen takım çalışmalarını gerçekleştirmek için gerçeklik etkisine çok sıkı bağlıdır;

Araştırmacı kuruluş içinde ve dışında bilgiler toplar ve bunların analizi temelinde sonuçlar getirir;

Provokatör (tahrikçi) sürekli çalışmaları kuşkulandırıp, belirlenen hedefl erin, gö-rüşlerin ve planların incelenmesini ister. Belirlenen gerçekleri kontrol etmek için çok za-man harcamaktadır;

Eğitmen kendi tavsiyeleri ile başkalarına yardımda bulunmak ister. Bazı durum-larda takım misyon ve vizyonunu kaybedebilir. Sonra eğitmenin tavsiyeleri ile, takımın çalışmalarını doğru yönde yönlendirmesinde katkıda bulunmaktadır;

Barışçı, takımın sürekli dengede olması için dikkat eder. Takımın barış içinde tutul-ması için çaba gösterir;

Yargıç, karar verme sürecinde yanı sıra, takımın ilerlemesi ve gelişmesi için tarafsız ve bağımsız bir yaklaşıma sahip olan kişidir. Fakat takım üyesi olarak tamamen bağımsız olamaz. Yargıç dış ortak, danışman, müşavir vb. olabilir.

Koordinatör takımı yöneten kişidir. Grup kararlarını getirmede etkili olan ve takım üyelerini motive etmek için beceri, iletişim, olgunluk ve özgüvene sahiptir.

Takım üyeleri aynı anda fazla rolleri gerçekleştirebilirler veya daha fazla üye aynı role sahiptir.

78


Takımlar çeşitli özellikleri ile ayırt edilebilir, bunlar: oluşum şekline göre, takımın oluşturulduğu amaç doğrultusunda, takım çalışması yöntemine göre vb. Son yıllarda, orga-nizasyonlarda (kuruluşlarda) aşağıdaki takım özellikli türler görülmektedir:

Sorunları çözen takımlar, tek amaç için oluşturulmuş ve işletme içinde belirli bir soruna çözüm öneren takımlardır. Genellikle bu tür takımı, sorunun oluştuğu belirli alan veya sektörden gelen profesyonel kişiler oluşturmaktadır.

Özyönetim takımlar, kendi hedefl erini belirleme, çalışma yöntemi ve şekillerini seç-mek, çalışma organizasyonunu ayarlamak ve sonuçların kontrolünü bağımsız olarak ger-çekleştiren, yetkiye sahip takımlardır.

Multifonksiyonel takımlar, farklı faaliyetler veya şirketin farklı sektörlerinde çalışan takımlardır.

Daha fazla öğren!

TAKIM VE GRUP ARASINDAKİ FARK

Takım özelliklerinin çoğu, çalışma grubu ile ilgili olabilir. Çalışma grubu, araların-daki iletişim, ortak amaç, ilgi vb ihtiyaç için bir araya gelen insan topluluğudur. Takım ve grup arasındaki yakınlık nedeniyle bazı yazarlar bu kavramları denk tutarlar. Diğerleri ise, takımın özel tür resmi takım olduğuna inanırlar ve geniş kavramı olan grubun içinde ta-kımın yer aldığını söylerler. Takım ve grup bazı benzerliklere sahiptir, ama aynı zamanda farklılıkları da vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

■ Çalışma grubuna kıyasen, takımların kendi üyeleri arasında daha yoğun işbirliği vardır.

■ Takımlar çalışma sırasında kendi özel bilgilerini oluştururlar, çalışma grubunda ise bireylerin bilgileri ile dahil olmasıyla kurulur.

■ Takımın gerçekleşen hedefl eri toplu başarı sonucudur, çalışma grubunun gerçek-leşen hedefl eri ise, bilgi paylaşımı ve grup kararların getirilmesi ise elde edilir. Takım, birey-sel kişinin aşabileceği sonucu elde etmek gerektiğinde oluşturulmaktadır.

■ Takım sonucu üyelerin arasındaki işbirliğinin meyvesidir, çalışma grubunun so-nucu ise her üyenin bireysel katkıda bulunma sonucudur.

■ Çalışma gruplarında yönetim güçlü ifade edilmiş ve biçimlendirilmiştir. Öte yan-dan, takımlarda yönetim farklı zaman veya farklı görevlerde lider rolünü istlenen farklı takım üyelerine ayrılmıştır.

■ Takım üyeleri tamamlayıcı beceri ve yeteneklere sahiptir, çalışma grubu üyelerin-de ise, resmi olmayan özelliklere göre seçilmiş oldukları için, her zaman gerekli tamamla-yıcılıkları yoktur.

■ Sonuç için takımın sorumluluğu ortaktır (kolektif). Çalışma grubunun üyelerin-de ise, hemen hemen herkes gruba katkıları veya elde edilen sonuç için, bireysel sorumlu-durlar.

79


UYGULAMALI KISIM- TAKIM ÇALIMASITAKIM VE TAKIM ÇALIŞMASI

TalimatlarÖğretmen sınıft a öğrencileri 5 gruba –takımlara ayırır, takımlar 20 sayfalık önce-

den belirlenmiş içeriği işlemek ve sunmak için her takımı görevlendirir.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin takım çalışması ve takımda röllerin ayırımı ile ilgili

uygulamalı bilgi edinmeleriSüre 1 ders (öğretim saati) - 45 dakikalıkYer SınıfForm Grup çalışması (takım)Sorumluluk Ders öğretmeniTeknik yardımlar /Öğretmen ve öğrenciler için malzemeler

Her takıma verilen 20 sayfalık hazırlanmış metin yazısı, kağıt sayfalar (fl ip chart) marker

Çalışmadan sonuç Takım ve takım çalışması hakkında tartışma



Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması, öğrencilerin gruplara ayırımı

Dinleme

Görev dağıtımı 5 dak. Görev sunumu. Her takım metni beş bölüme ayırması ve her üyenin kendi bölümünü yapması için 15 dakikası var. Sonra takım içerisinde her üye kendi bölümünü sunar, daha sonra ise takım temsilcileri diğer takımlar önünde tüm malzemeyi sunar.

Dinleme ve yazma

Çalışma etkinliği 15 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlar

Belirtilen kurallar ve zaman çerçevesi içerisinde görevin gerçekleştirilmesi.

Sonuç 25 dak. Bilgi sentezi, sonuca varılması.

Takımın yararları hakkında tartışma.

80


Soruların sorulması.Tek başına çalışırsanız metni daha iyi sunacağınızı düşünüyor musunuz?Takımda rollerin ayırımını nasıl yaptınız?Takımı yöneten kimse var mıydı?Sunum performansı için plan yapıldı mı?Zaman süresine dikkat ettiniz mi?

ÖZET

Gerekli olan becerilerin tespit edilmesi ve onlara erişilebilirliği değerlendirme sürecine öz-değerlendirme süreci denir.

Sahip olunan veya elde edilecek olan becerilerin tanımlanması ve değerlendirilmesi yapı-lırken, gerekli olan uzmanlık için ayırımın yapılması gerekir, bunlar:

Üretilen veya satılan mal ve hizmet alanında, teknik bilgi veya uzmanlığın değerlendirilmesiPazarlama becerileriSatış tecrübeleriÖrgütsel (organizasyon) becerileriKarar vermeMali (finansal)) becrilerMüşteri bakım becerileriBilgisayar beceriler.Takım, uyumlu beceriler, ortak amaçlar, hedef ve ortak sorumlulukları olan küçük bir

grubun resmi örgütlenme biçimidir. Takım, farklı özellikler, ortak amaç ve çıkarlara sahip olan üyelerin, özel örgütlenmiş grubu olarak algılanmalıdır.

Takımda, kendi kişisel özellikleri ile farklı röllerde tarif edilebilecek kişiler vardır, örne-ğin: vizyoner (hayal eden), pragmatist (uygulamacı), araştırmacı, provokatör (tahrikçi), eğitmen, yargıç (hakem), koordinatör vb.

Takımlar: sorunları çözen, öz-yönetim ve multifonksiyonel takımlar olabilir.


1. Takım nedir?2. Takım çalışması nasıl ortaya çıkar (oluşur)?3. Takım üyeleri hangi rollere sahip olabilir?4. Ne tür takım türleri vardır?5. Örgüt (organizasyon) içinde takımın rolünü tanımla.

KONU 2

İş Iletişimi

İÇİNDEKİLER1. İş iletişimi2. İş mektubu 2.1. İş mektubu kavramı ve ÖNEMİ 2.2. İş mektubu bölümleri(kısımları, unsurları) 2.3. İş mektubu kompozisyon3. Mektup türleri 3.1. Avrupa türü iş mektubu 3.2. Amerika türü iş mektubu 3.3. Karma iş mektubu4. Sipariş ve arz5. Satıcı tarafından teslimatın alımı ve kontrolü Uygulamalı kısım - arz talebi, arz, reklamasyon ve reklamasyon cevap uygulaması

HEDEFLERÖğrenci:- iş iletişimin önemini kavrayabilmesi;- çeşitli türde iş mektuplarını ayırt edebilmesi;- iş mektubun bölüm ve kompozisyonunu bilmesi;- düzgün bir iş mektubu yazabilmesi.

ANAHTAR KAVRAMLARİŞ İLETİŞİMİİŞ MEKTUBUARZ REKLAMASYON

83


1. İŞ İLETİŞİMİ

Çoğu iş bağlantıları ve iş varlıkları arasındaki ilişkiler yazılı iletişim yoluyla ya-pılmaktadır. Bu tür iletişim, sadece yeni bağlantılar oluşturmak için değil, aynı zamanda mevcut şirketler ile iş ilişkilerinin derinleşmesi ve genişletilmesi için olanak sağlar. Yazılı iletişim, iş mektubu olarak adlandırlır. O ekonomik varlıklara yazılı olarak iletişim kur-malarını sağlar. Ticari yazışmanın kapsamı, iş mektupları ve işletme kuruluşları arasın-daki genel yazışmadır. İş iletişimi, yazışma yoluyla işletme varlıklarının hergünlük çalış-malarında birçok faaliyetleri gerçekleştirmeleri için katkıda bulunur.

Yazışma mektupları (idari mektuplar) aracılığıya iş iletişimi, dahili (iç) ve harici (dış) olabilir. Eğer iş mektupları işletmenin dahilinde (içinde) gerçekleşirse, örneğin, satış tesisleri, üretim tesisi ve depo veya depo ve satış mağazası arasındaki iletişim dahili iş ileti-şimidir. Öte yandan, eğer işletme aynı veya farklı alanda diğer işletmeler ile iş bağlantıları veya bilgi alışverişi kurarsa, bu durumda söz konusu harici iş iletişimidir.

2. İŞ MEKTUBU

2.1. İŞ MEKTUBUN KAVRAMI VE ÖNEMİ

İş mektubu, iki ekonomik kuruluşların arasındaki çalışma kapsamında bilgi alışverişin temel yazılı iş iletişim türüdür.

İş mektubu yazarken tarz, biçim, içerik ve gönderenin kültür düzeyini gösterme amacıyla diline dikkat etmek gerekir. Tarzı kısa, net, anlaşılır, spontan ve düzgün olmalıdır, saldırgan kelimeler kullanmadan ve gereksiz uzatmaların yapılmamasına özen gösterilme-lidir.

İş mektubun temel özelliği, açık ve samimi olmasıdır. Şekli ve içeriği ile dikkat çeke-rek, iş ortağında ilgi ve güven uyandıracak şekilde oluşturulmalıdır. Dil bilgisi ve imla ku-rallarına dikkat edilmelidir. İş mektubunu yazarken yabancı sözcüklerden kaçınılmalıdır ya da teknik kavram ve özellikleri ifade etmek için gerekli olan, yabancı hergünlük iletişim-de kullanılan kelimeler kullanılabilir. İş mektubunda bölgesel dil (lehçe) kullanılmamalıdır. İş mektubu yazılırken kelime kısaltmaları en az olmasına önem verilmelidir ya da örneğin ölçüm birimlerinin ifade edildiği gibi, gerekli yerlerde kullanılmalıdır.

Yurtdışına gönderilen iş mektupları gönderen işletmenin kökenini yansıtan ülkeye özgü unsurlar içermelidir veya hafifçe alıcı işletmenin kökeni olduğu ülkenin özelliklerini taşıyan semboller ifade edilmelidir.

84


2.2. İŞ MEKTUBUN KISIMLARI

İş mektubun görünümü ve biçiminden başka uyulması gereken unsurları da var-dır. İş mektubunu yazarken, mektubun sıra düzenine de dikkat edilmelidir. İş mektubu en azından aşağıdaki unsurları içermelidir:

- başlık;- kabul edenin (alıcının) ismi ve adresi;- mektup konusu;- mektubun içeriği;- tarih ve yer;- imza ve mühür.

Bu unsurlardan yanı sıra mektupta, mektup işlevini gören, gerekli olan diğer içe-rikler de verilebilir. Bunlar, fotoğrafl ar, veriler vb. olabilir.

Başlık iş mektubunun yazıldığı kağıdın ön tarafında bulunur. Genelde gönderen şir-ketin bilgileri, kağıdın en üst orta kısmında yer almaktadır. Başlıkta şirketin ismi ve adresi yanı sıra telefon ve faks numaralı da yazılmaktadır.

Alıcının adı ve adresi iş mektubunda yazılır. Adres, özellikle iş ilişkisi içinde tarafl ar arasındaki anlaşmazlıklarda yargılanma belirlenmesi için yasal önemi vardır. Adres kağı-dın en üst kısmında, sol taraft a yazılır. Şu bilgileri içermelidir:

- şirketin adı (yetkili kişi) alıcı;- şirketin faaliyeti;- gönderilen yer (varış yeri);- doğru adresi vb.

Yer ve tarih, iş mektubunun gerekli unsurudur.

2.3. İŞ MEKTUBUN KOMPOZİSYONU (YAPISI)

İş mektubun kompozisyonu, onu yapılandırma ve şekillendirme sürecinde önemli bir unsurdur. Bu mantıksal gerçekler ve koşullar ile bağlı olan kısımların düz-gün ve uyumlu düzenlenmesi demektir. Mektubu yazarken aşağıdaki ilkelerden başla-mak gerekir:

- Metnin içeriği ile ilgili gerçekler ve detayların desteklenmesi gerekir, metin yazarı-nın ana fikri görüntülenip dikkat çekmelidir.

- Yazılı metin, kelime veya cümleler tekrarlanmadan, mektupta yazılan olayların dü-zenli ve sırasına göre dizilmiş (kronolojik) olması gereklidir.

- Mektup, ana düşünce ile ilgili bağlı olduğundan dolaylı olayların detaylarına giril-meden, kısa ve net olmalıdır.

- Mektubun içeriği ve şekli simetrik ve estetik öğeleri koruyarak ve uygulayarak, ahenkli ve düzen içinde olmalıdır. Her yazılı iş mektubun girişi, içeriği ve sonucu vardır.

85


İş mektubun giriş kısmı öyle başlamalıdır ki, mektubu sonuna kadar okumak için okuyucunun dikkatini çekmelidir. Mektubu yazarken metnin daha başından ana düşünce ile başlanmalıdır, böylece okuyucu mektupta ne yazılmış olduğunu öğrenir.

Mektup ilginç bir soru, deyim veya bazı durumlarda mektubun özeti ile başlanabilir. Sadece girişin olması için, mektupta giriş diye yazmak kaçınılmalıdır. Giriş kısa olmalıdır ve toplam metinden 1/10 kapsamalıdır.

Giriş cümle örnekleri:- Mayıs ayında yapılan piyasa araştırmalarına dayanarak, şu sonuca vardık ki...- Ürün çeşitlerimiz ile ilgili bilgi talebinde bulunmanız nedeniyle, memnuniyetle size

katalog gönderiyoruz...- Satış sözleşmesinin 4’cü Maddesine göre, teslimatın nasıl gerçekleşeceği hakkında

sizleri haberdar etmemiz görevimizdir, teslimat...- Lütfen için bizlere bildirin....- Gönderdiğiniz teklifin şirketimiz tarafından kebul edilmiş olduğunu, sizleri haber-

dar etmek bizim için onurdur .......İş mektubun içeriği ana fikri açıklayan bölümdür. İçeriğin yapısı, yazarın becerisi-

ne bağlıdır. Mektubun, kapsamlı ve dikkate alınmayacak gereksiz bilgiler içermemesine özen gösterilmelidir. İçeriğin derlenmesiyle yeni düşünceler yeni sıralarda devam etmeye başlar.

Metnin içeriği ile ilgili örnekler:- Size yeni ürün sunuyoruz - MEGA sütlü dondurma 50ml, 75ml ve 100ml ‘lik. Don-

durma vanilya, kakao ve fındık aromalıdır. - Sizlere MİS çikolatanın yeni fiyatı 45.00 den. olduğunu haberdar etmek istiyoruz,

fiyat KDV’sizdir. - VERSO meyve sularının sevkiyatı 12 l ‘lik paketler halinde olmasına rica ediyoruz. - Lütfen 21.04.2008 y. tarihli fatura 37 no. kalan borcunuzu ödemenizi rica ediyoruz.

Sonuç mektubun son kısmıdır. Kısa, anlaşılır belirli faaliyetlerin alınması için mah-keme veya haber getirebilecek içerik açısından özlü olmalıdır.

Mektubu bitirme örnekleri:- Gelecekte işbirliğimizin genişleyeceğini ve ilerleyeceğini umuyoruz.- Ürünümüzün tanıtımına katılmanız bizleri memnun edecektir. - Önceden teşekkürlerimizi iletip, sorularımıza olumlu cevap vereceğinizi umuyoruz.- Davetimizi kabul etmeniz bizleri onurlandıracaktır. - Ürünleriniz hakkında katalog göndereceğinizi umuyoruz.

İş mektubu, dikkat ve saygı ifadesi olarak genelde selamlama ile biter. Selamlama genelde çeşitli olabilir ve her zaman samimiyet ve kültürlüğü yansıtmalıdır. Selamlama ör-nekleri.

- Saygılarımla,- Samimi saygılarımla,- Saygılar,

86


- Saygılarımızla- Saygılarımla arz ederim.

İş mektubun yazılmasında genelde daha iyi bir yazılan içeriğin düzeni ve sıralanma-sı belirli aralıklarla uygulanmaktadır. Aralıkların (mesafe, uzaklık) uygulanmasında uyul-ması gereken bazı normlar vardır.

Küçük (kısa) mesafe, sayfanın sol tarafında 25 mm olarak uygulanmaktadır. Bura-da başlık, konu başlığı, metnin sıraları, ekleri vb. yazılmaktadır.

Büyük (uzun) mesafe, sayfanın sol tarafında 50 mm mesafede başlar. Burada met-nin içeriği ve yeni düşünceleri ile başlanır. Sayfanın sol tarafında 120 mm uzaklıkta imza çizgisi yer alır.

Son sırayı tamamlamak için sayfanın sol tarafında 185 mm mesafe yer alır. Bu son sıra boşluğu yazılı metnin estetik görünüm ve görünürlüğü açısından boş brakılır.

İŞ MEKTUBUNDA YAZILI BOŞLUKLARIN (MESAFE, UZAKLIK) TASLAK ÖRNEĞİ

“MAKSİM EKSPORT”DООЕL Üsküp

Gıda Ürünlerin Ticareti ve Nakliyatı için Şirket.

cad. Makedonya no 23, Üsküp, tel 2 4376 55, faksс - 24544 88 – Кomersiyalna Banka АD Üsküp, cari hesap 300004378720-677

kısa mesafe 25 mm

uzak mesafe 50 mm

İmza ve tarih için mesafe 120 mm

Son sırayı tamamlamak için mesafe 185 mm

Kaynak: Секретарско работењеза III г. - Весна Црнеска Симовска, Сузана Арсова; Графички центар, Скопје 2011г.

87


3. MEKTUP TÜRLERİ

İş mektubu yapımı teorisinde, üç mektup türü vardır, bunlar: Avrupa, Amerika ve karma türüdür.

3.1. AVRUPA TÜRÜ İŞ MEKTUBU

Avrupa türü iş mektubu, klasik türü olarak bilinen eski mektup türlerinden biridir. Avrupa türü iş mektubun temel özellikleri şunlardır:

- Mektubun üst orta kısmında büyük mesafe alanında mektubun başlığı yazılır.- KONU çizelgesinin altında 1-2 sıra aralıklı boşluk brakılır.- Alıcının adı ve faaliyeti uzun mesafe alanında yazılır.- Alıcının adresi, imza sıra boşluğunda yazılır.- Mektubun içeriği 50 mm uzaklık mesafesinde başlar.- Normal sıraya geçiş, 25 mm sayfanın sol tarafından başlar. - Yeni düşünceler, aslında içeriğin yeni dizeleri, 50 mm uzun mesafede uzatılarak baş-

lar.- İmza ve görevi, 120 mm mektup içeriğini altında bir ya da iki sıra boşluk bırakılarak

yazılır. - Mektuptaki dizeler 65 karakterden fazla olmamalıdır.

Uygulamada, Avrupa iş mektuplarının merdiven şekli olduğu gibi mesafe uzunluk-larına göre ayrılan diğer şekilleri de vardır. Alıcının adresi kısa mesafede yazılır. Adresin her yeni sırası adres merdiven şeklinde ve tek bir yerde yazılarak üç ila beş karakter satırın sağında başlar. Ayrıca, merdiven şeklinde imza ve görev 120 mm sağda üç ila beş karakter ile yazılır.

88


AVRUPA TÜRÜ İŞ MEKTUBU ÖRNEĞİ

„Maşinopromet“ ДОО Üsküp cad. ASNOM no 23 1/1, Üsküp

Konu: Davetiye

Ek: Katalog 2012/2013

Yer ve tarihÜsküp

12.06.2012

MüdürMilan Stoykovski

21.05.2010 y. tarihinde 2010/2011 y. programından yeni ürünümüz için, tanıtım düzenleyeceğiz.

“Palas” oteli Üsküp saat 21:00’den itibaren büyük salonda yapılacak olan tanıtım törenine katılmanız bizi onurlandıracaktır.

Tanıtıma katılmanız ümidiyle, ilginiz için önceden teşekkürlerimizi iletiyoruz.Saygılarımla.

MAKSİM EKSPORT”DООЕL Üsküp

Gıda Ürünlerin Ticareti ve Nakliyatı için Şirket.cad. Makedonya no 23, Üsküp, tel 2 4376 55, faksс - 24544 88 – Кomersiyalna Banka АD Üsküp, cari hesap 300004378720-677

Kaynak: Секретарско работењеза III г. - Весна Црнеска Симовска, Сузана Арсова; Графички центар, Скопје 2011г.

89


3.2. AMERİKA TÜRÜ İŞ MEKTUBU

Amerika türü iş mektubu yazılışının özelliği, mektubun birçok kısımları art arda aynı dikey çizgide sayfanın sol tarafında 25 mm mesafe yazılımı ile başlar. Kısa aralıklı mesafede şunlar yazılır:

- alıcının adresi;- konu;- mektubun içeriği;- ekler;- gönderme yöntemi ve- gerekirse, dipnot (p.s. Post Scriptum).

Büyük mesafede, mektup içeriğinin bir parçası olan sayısal veriler yazılmaktadrıAmerikan türü iş mektuplarında içerik kısa mesafe aralıklarla başlar, her yeni dü-

şünce (cümle) aynı çizgide ve her sırada yazmaya devam edilir. Genelde yeni düşünceler (cümleler) arasında tek sıra aralıkların bırakılması yaygındır. Mektubun sırasında 75 ka-rakterden fazlası olmamalıdır. İmza ve görevi 120 mm’de yazılır. Mektubun kısımları ara-sında bir veya iki boşluk sıra bırakılır. Mektubun sıralaması Avrupa türü iş mektupları ile aynıdır.

Amerikan türü iş mektupları, metnin yazılmasında büyük ve küçük boşlukların dü-zenlenmesi için zaman kaybı olmayan, daha açık ve hızlıdır. Diğer yandan, bu türde mek-tubun kısımları arasında ekonomik olmayan hale getirmesine neden olan, çok fazla boş yer bırakılmasıdır.

90


AMERİKA TÜRÜ İŞ MEKTUBU ÖRNEĞİ

MAKSİM EKSPORT”DООЕL Üsküp

Gıda Ürünlerin Ticareti ve Nakliyatı için Şirket.

cad. Makedonya no 23, Üsküp, tel 2 4376 55, faksс - 24544 88 – Кomersiyalna Banka АD Üsküp, cari hesap 300004378720-677

„Maşinopromet“ ДОО Üsküpcad. ASNOM no 23 1/1, ÜsküpTarih 15.04.2010z

Konu: Davetiye

21.05.2010 y. tarihinde 2010/2011 y. programından yeni ürünümüz için, tanıtım düzen-leyeceğiz.

“Palas” oteli Üsküp saat 21:00’den itibaren büyük salonda yapılacak olan tanıtım törenine katılmanız bizi onurlandıracaktır.

Tanıtıma katılmanız ümidiyle, ilginiz için önceden teşekkürlerimizi iletiyoruz.

Saygılarımla.

Ek: Katalog 2012/2013

Yer ve tarihÜsküp

12.06.2012

MüdürMilan Stoykovski

Kaynak: Секретарско работењеза III г. - Весна Црнеска Симовска, Сузана Арсова; Графички центар, Скопје2011г.

91


3.3. KARMA İŞ MEKTUBU TÜRÜ

Karma iş mektubu biçimi Avrupa ve Amerika türünün kombinasyonudur. Karma türünün iki biçimi vardır. Birincisine göre, alıcının adres ve merkezi Ameri-

kan şeklinde yazılır, mektubun içeriği ise Avrupa türünde yazılır. Mektubun tüm kısımları küçük mesafe aralıklarıyla başlar, sadece yer, tarih ve içerik büyük mesafede yazılır. Sıradan satırlar metnin sonuna kadar küçük mesafe aralıklarıyla yazılır.

Cümleler arasında boş mesafeler bırakılmaz, sadece mektubun kısımları arasında bırakılır.

Bu tür daha fazla uzun mektuplar yazmak için uygundur. Karma türünün ikinci biçimine göre, alıcının adres ve merkezi Avrupa şeklinde,

içerik ise Amerika şeklinde yazılır. Genellikle, mektuplar hangi türde yazılırsa, A4 format kağıdı kullanılır. Harfl erin formları, iş mektubuna içerik yani ağırlık ve iyi izlenim verme amaçlı ola-

rak, belirli içerik ve estetik kurallarına göre belirlenir.

4. SİPARİŞ VE TEKLİF

Belirli tedarik (temin etme) süreci, tedarik eden şirket, aslında alıcı ve donanım yapan şirket yani satıcı arasındaki ilişkiyi sağlamak için teşvik girişiminde bulunmasıyla başlar.

Teklif (arz), satıcı şirketin mal veya hizmetini, potansiyel şirket alıcısına, alım-satımın gerçekleşebileceği temel koşullarını belirten yazılı belgesidir.

En sık rastlanan durum, alıcının belirli tedarikçiye, aslında satıcıya arz talebinde (soru formu) veya siparişte bulunması yoluyla gerçekleşir.

Soru formuna cevap olarak, satıcı teklif gönderir (arz eder).Arz ticarette çok önemli bir belgedir, çünkü onunla alıcı ve satıcı işletmeler arasında

iş ve resmi-hukuki ilişkiler kurulmaktadır. Her arz/teklif, tedarik aracı olan mal ve hizmetler hakkında aşağıdaki bilgileri içerir:

- miktar;- kalite;- fiyat;- ödeme vadesi;- teslimat süresi vb.

Teklift e satışın aydınlatılması için gerekli özelliğe sahip olan ek koşullar ifade edile-bilir.

Teklif (arz) uzman kişi tarafından oluşturulmalıdır, açık, kesin, basit, anlaşılır, man-tıksal vb. olmalıdır.

92


5. SATICI TARAFINDAN SAĞLANAN TESLİMATIN ALIMI VE KONTROLÜ

Alıcı, mal ve hizmetlerin kararlaştırılmış miktar ve kalitesini, tedarikçinin deposun-dan, kendi deposuna veya daha önceden anlaşılmış olduğu yerden alabilir. Alıcının mal veya hizmetleri ne şekilde aldığı, ödenmiş veya ödenmemiş olsun, alım sırasında kabul edilen malın nitel ve nicel kontrolünü yapmakla yükümlüdür. Bunu saymakla, denetleme, deneme vb.ile yapılır.

Eğer belirlenen durumda, tedarikçi veya kabul sırasında kontrolü için sorumlu olan kişi tarafından tedarik edilen mal veya hizmetin alım satım sözleşmesi şartlarına uygun olamdığı tespit edilirse, alıcı satıcıya itiraz etme belge iddiası (reklamasyon) gönederebilir. Reklamasyon, mal veya hizmetin kabulu sırasında belirli eksiklik veya düzensizliklerin komisyon tutanağı ile belirlenmesi temeline dayanarak hazırlanmış yazılı bir belgedir.

UYGULAMALI KISIM - BİREYSEL YA DA GRUP ÇALIŞMASIARZ TALEBİ, ARZ, REKLAMASYON VE REKLAMASYON CEVABI HAZIRLAMA

TalimatlarÖğretmen tarafından önceden hazırlanmış metinde olaya veya belirli ürün ya da

hizmet için satış ile ilgili temel bilgileri kapsayarak, alıcı ile satıcı arasındaki tedarik işbirli-ği, aslında satın almak işlemin analizini yapmak amacıyla, öğrencilerin bireysel veya grup halinde örgütlenmesi ve koordine edilmesi.

Öğrencilerin görevi, metinde bilgileri tanımlayıp ve onlara dayanarak şu iş mektup-larını hazırlamaları gerekir: arz talebi, arz, reklamasyon ve reklamasyon cevabı.

ÖRNEK-OLAY İNCELEMESİ:

“Progres” A.Ş. Üsküp şirket temsilcileri, “Viva” şirketinin yeni katalogundan, satışa yeni ambalaj ve iyi kalite ile yeni meyve suların sunulduğu hakkında bilgi edinmektedirler. Dolayısıyla, “Progres” A.Ş. Üsküp “Viva” Üsküp şirketine, 500 l. elma meyve suyu, 500 l. portakal meyve suyu ve 600 l. böğürtlen meyve suyu tedariği için arz talebinde bulunur.

Talepte fiyat bilgileri, sipariş yöntemi ve ödeme zamanı hakkında bilgi edinmek ge-rektiği belirtilir. Arz talebi cevabı olarak “Viva” şirketi Üsküp, şu ürünlerin bilgileri hakkın-da arzını gönderiyor, arz ediyor:

- 1 litre elma meyve suyu, fiyatı – 34 den.- 1 litre portakal meyve suyu, fiyatı- 43 den.- 1 litre böğürtlen meyve suyu, fiyatı – 49 den.

Ambalaj her tür meyve sularından 1 litre ve 2 litrelik olarak vardır.Paketleme 12, aslında bir kutuda 24 parçalık bulunmaktadır.

93


Teslimat tarihi 7 gündür, ödeme türü ise 30 gün gecikmelidir. Her tür meyve suyu için 1000 l.’den fazla alımı için %5 iskonto (indirim) yapılır.

Arzın anlizinden sonra, “Progres” A.Ş. Üsküp şirketi 400 l. elma meyve suyu, 600 l. portakal meyve suyu ve 500 l. böğürtlen meyve suyu edinir.

İmzalanan alım satım sözleşmesinden sonra “Viva” Üsküp şirketi kendi aracı ile alı-cının deposuna teslimatı gerşekleştirir.

Kabul sırasında nicel ve nitel kontroller yapılmıştır ve 500 l. portakal meyve suyu yerine 500 l. şeft ali suyu gönderildiği belirlenmiştir. Ayrıca, kontrol sırasında ısmarlanmış 400 l. yerine 500 l. elma suyu olduğu belirtilir. Komisyon tutanağına ve kontrol sırasında görülen duruma göre, “Progres” A.Ş. Üsküp şirketinden “Viva” Üsküp şirketine alım satım sözleşmesinde kararlaştırılan şartlara göre teslimatın düzeltilmesi için reklamasyon gön-derilir.

Yapılan kontrolden sonra, “Viva” Üsküp şirketi hatayı belirleyip, teslimatın düzeltil-mesi için girişimde bulunur.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin arz talebi, arz, reklamasyon ve reklamasyon ce-

vabı yazmaları için hazırlıklı olması

Süre 2 ders (öğretim saati)Yer SınıfForm Bireysel veya grup çalışmasıSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Alıcı ve satıcı arasında belirli mal veya hizmet için hazırlanmış

tedarik metniTeknik yardımlar Bilgisayar, internetÖğretmen ve öğrenci-ler için malzemeler

Her grup öğrenci için fl ip chart beyaz sayfalarYapışkan bant



Öğrenci grupların oluşturulması

5 dak. Talimatlar verir. Öğrencilerin yerleşmesi ve grupları oluşturması.

Giriş ve görev dağıtımı

5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması.Analiz edilmesi gereken hazırlanmış metnin dağıtımı.

Dinlemek, okumak ve metnin analizi.

94


Çalışma etkinliği 65 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlarTavsiyelerde bulunur.

Bilgi ve verilerin belirlenmesi ve grupa arasında tartışma (konuşma)İş mektuplarının hazırlanması


İş mektuplarınının sunulması

ÖZET

Çoğu iş bağlantıları ve iş varlıkları arasındaki ilişkiler yazılı iletişim yoluyla yapılmak-tadır. Bu tür iletişim, sadece yeni bağlantılar oluşturmak için değil, aynı zamanda mevcut şirketler ile iş ilişkilerinin derinleşmesi ve genişletilmesi için olanak sağlar.

İş mektubu, iki ekonomik kuruluşların arasındaki çalışma kapsamında bilgi alışveri-şin temel yazılı iş iletişim türüdür.

İş mektubu yazarken tarz, biçim, içerik ve gönderenin kültür düzeyini gösterme ama-cıyla diline dikkat etmek gerekir.

İş mektubu kompozisyonu onun yapılandırma ve şekillendirme sürecinde önemli bir unsurdur. Bu mantıksal gerçekler ve koşullar ile bağlı olan kısımların düzgün ve uyumlu dü-zenlenmesi demektir.

İş mektubu yapımı teorisinde, üç mektup türü vardır, bunlar: Avrupa, Amerika ve karma türüdür.

Tekralama soruları:

1. İş iletişim ve yazışmaları nedir?2. İş iletişimin rolü nedir?3. İş mektubu nedir?4. Hangi tür iş mektupları vardır?5. Amerika, Avrupa ve karma türü iş mektuplarının özellikleri nelerdir?6. Arz talebi, arz, reklamasyon ve reklamasyon cevabı hangi durumlarda hazırlanır?

KONU 3

İşletme Ekonomisi

İÇİNDEKİLER1. İş ortamı2. Varlıklar ve kaynaklar3. Harcamalar Uygulamalı kısım - sabit, değişken ve toplam harcamalar ile tablonun hesaplanması ve doldurulması4. Ekonomik ilkeler

HEDEFLERÖğrenci:- iş ortamının önemini kavraması;- iç ve dış ortamı ayırt edebilmesi;- işletmeyi geliştirmek için kaynakları bulma ihtiyacını kavrayabilmesi;- varlıkları ve onların kaynaklarını ayırt edebilmesi;- harcama kavramını tanımlayabilmesi;- harcama türlerini ayırt edebilmesi;- ekonomik ilkeler çalışması hakkında bilgi edinmesi.

ANAHTAR KAVRAMLARÇEVREVARLIKLARSABİT VARLIKLARDÖNEN VARLIKLARMALİYETLER (HARCAMALAR)SABİT MALİYETLERDEĞİŞKEN HARCAMALARVERİMLİLİKTASARRUFKÂRLILIK

97


1. İŞ ORTAMI (ÇEVRESİ)

İş ortamı, işletmenin faaliyet gösterdiği ve hedefl erini gerçekleştirdiği alandır. Şirket sahibi tedarikçiler, tüketiciler, ekonomik, hukuk, siyasi koşullar ve rakip işletmeler hakkında bilgi toplayıp, çevrede olup bitenleri bilmelidir. Bunu uygun ve zamanlı önlemler ve faaliyetler alarak, işletmeyi değişikliklere göre ayarlamak veya değiştirme amaçlı yap-maktadır. İşletmenin iş ortamı (iş çevresi) söz konusu olduğunda, genelde iş ve dış çevresi düşünülmektedir.

Dış (harici) ortam genel ve özel olarak ayrılabilir.a) Genel harici ortam, işletmenin dışında bulunan tüm etkileri içerir, örneğin eko-

nomik, siyasi, sosyal, teknolojik, sosyo-kültürel koşullar ve hatta doğanın etkisi de mev-cuttur. Bu koşullar (faktörler) objektif olarak verilmiştir. İşletme onları etkileyemez, ancak bunlara göre ayarlanabilir.

b) Özel ortam ise işletmenin hedefl erine ulaşması üzerinde doğrudan etkisi vardır. Bunlar işletmenin başarısını olumlu veya olumsuz etkileyebilir. Özel çevre her işletmeden farklıdır. Genelde, tedarikçiler, tüketiciler ve rakipler içerir.

İç (dahili) ortam işletmede bulunan faktörlerin etkilerini içerir. Bu ortamı, örneğin, işletmeyi yönetme yöntemi, çalışanların beceri ve yeterlilikleri, teknolojinin üretimde uy-gulanması, satış tesislerin konumu vb. içerir. Yöneticiler rekabet açısından işletmenin avan-tajlarını ilerletmek ve dezavantajlarını azaltmak için dahili ortam faktörlerini etkileyebilir.

Ayrıca, iş ortamı şirket işçilerinin çalıştıkları koşulları açısından analiz edilebilir. Bu ortam, çalışma ortamı olarak adlandırılır. Bu fiziksel veya zihinsel olabilir.

a) Fiziksel ortamı fiziksel çalışma koşulları oluşturur, bunlar, çalışma ortamındaki sıcaklık, ses, ışık, havalandırma, çalışma yöntemleri vb.

b) Zihinsel ortamı aslında işin başarısı için çalışanlar ile birlikte yöneticilerin oluş-turdukları iklim ve atmosferdir.

2. ARAÇLAR VE KAYNAKLARI

KaynaklarKaynaklar işletmenin faaliyeti yürüttüğü haklar, nesneler ve sermayedir. Bunlar

işletmelerin kalması ve gelişme koşulu olarak çalışmaları için maddi temelini oluşturur. İşletmelerin farklı kaynakları vardır. Örneğin, işletmeler malzeme tedariği, alet, ekipman, çalışanların maaşları, elektrik maaliyetlerin ödenmesi, reklamlar vb. kaynaklar için kullan-dıkları para araçlarıdır.

98


Ayrıca, işletmeler çalışma hedefl erine ulaşmaları için, binalar, makineler, taşıt araçları vb. kullanır. Gerekli kaynakların büyüklüğü ve yapısı işletmenin türü ve doğası-na bağlıdır.

İşletmenin kullandığı mevcut kaynaklar, nicelik ve nitelik bakımından görevlerine uygun olmalıdır.

Sabit varlıklar – sabit sermaye Sabit varlıklar, satın alınmalarıyla işletmeye bir yıldan fazla hizmet veren, as-

lında işletmenin üretim sürecinde birden fazla kullanılan varlıklardır. Bu varlıklar ta-mamen ve çabuk harcanmaz, fakat kısmen, böylece, üretim sürecinde her yeni ürüne de-ğerlerinden azar, azar devrederler. Sabit varlıkların harcanmalarına amortisman denir. Bu şu demektir ki, sabit varlıklar belirli süre sonra, harcanmış (yıpranmış) anlamına gelir ve yenileri ile değiştirilmesi gerekir. Üretim şirketinde sabit varlıklar şunlar olabilir: üretüm tesisi, hammadde ve malzeme deposu, makine, alet, taşıma araçları vb.

Sabit varlıklar üç gruba ayrılır, bunlar:- maddi olmayan yatırımlar,- maddi yatırımlar ve- uzun vadeli finansal yatırımlar.

Maddi olmayan yatırımlar, uzun bir süre kullanılması için yatırılan varlıklar türü-dür. Burada kurumsal girişimciler, patent, lisanslama, imtiyazlar (ruhsat) vb. içerir.

Kurumsal girişimler (yatırımlar) maddi olmayan varlıklardır, kullanılmadan önce, sabit varlıkların ediniminde belgelerin hazırlanması için harcamalardır. Bunlar, örneğin, proje ve diğer belgelerin hazırlanması için hacamalar, çalışanların eğitimi ve geliştirilmesi için harcamalar vb. olabilir. Patentler, lisansiye, ruhsatlar hukuki haklar olarak temsil edilir.

Patent kayıtlı buluş belgesidir. Lisansiye başkasının buluşunu kullanmak veya üret-mek için satın alınan hukuksal haktır.

Ruhsat, kamu ve belediye mallarını kullanabilmesi, mineral zenginliklerinden ya-rarlanması, hava sahasını kullanabilmesi gibi kamuya ait varlıkların devlet tarafından işlet-meye verilen yetkidir.

Maddi yatırımlar, en büyük ve en önemli sabit varlıklar grubudur. Bunlar doğal kay-naklar (inşaat, veya tarımsal araziler, ormanlar, meralar vb.) veya inşaat binalar, makine, ekipman, taşıt araçları, uzun vadeli ekim bitkileri, vb. olarak ortaya çıkabilir.

Uzun vadeli yatırımlar, işletmelerin yaptığı yatırımlar, bankalara yatırdığı varlıklar, menkul kıymetler ve yurt içinde ve yurt dışında verilen krediler.

99


Daha fazla öğren!

AMORTİSMAN NASIL HESAPLANIR

Her üretim süreci tamamlandıktan sonra, aslında üretilen ürünlerin satışın-dan sonra, işletme sabit varlıklardan harcanan kısmın değiştirilmesi için fon tahsisi gerekir. Bu varlıkların özel hesaba tahsis edilmesine, amortisman varlıkları olarak adlandırılır. Yani, amortisman sabit varlıkların parasal harcama ifadesidir. Amortis-man yıllık veya aylık hesaplanabilir. Sabit varlığın kullanımı için belirtilen süre biti-minde, amortisman hesabında yeni sabit varlığın satın alınması için gerekli olduğu kadar sermaye kaynağın toplanması gerekir. Örneğin: eğer 850.000 den. maliyetli ve 10 yıl hizmet ömürlü bir makinenin amortimasnı şöyle hesaplanır:

A=850.000:10=85.000 den. 10 yıl sonra yeni makinenin alınması için yıllık 85.000 den. tahsis edilmesi gerekir.

Dönen varlıklar – döner sermaye (işletme sermayesi)Dönen varlıklar, bir yıl veya daha kısa süre içinde işletmede yer alan varlıklardır.

Bu varlıklar kısa süreli, malzeme ve değer açısından yeni ürüne dahil edilir. Her işletme faaliyetlerini sürdürebilmesi için, aynı zamanda sabit ve dönen var-

lıklara sahip olmalıdır. Uzun vadeli özelliklere sahip olan, sabit varlıkların aksine, dönen varlıklar kısa vadeli karaktere sahiptir, çünkü bir anda ya da kısa aralıklarla harcanmak-tadırlar. Örneğin, bir kez kullanılan kumaş, artık giysi olarak kullanılabilir, kumaş olarak değil. Yeni giysi için, yeni kumaşın alınması gerekecektir. Bu varlıkların döner özelliği var, yani en az yılda bir şeklini değiştirir. Örneğin, finansal sermaye, ham madde ve malzeme tedariği ve işçilerin ücretlerini ödemek için vb. kullanılabilir. Tedarik edilen ham madde ve malzemeler tamamen mal ve hizmetlerin üretimi için harcanır. Ayrıca, üretilen mal ve hizmetler, belirli bir sürede, satış anına kadar yani finansal varlığa dönüşünceye kadar, şirkette depo malları ve nihai mallar şeklinde mevcuttur. Yani, dönen varlıklar (döner ser-maye) parasal şeklindedir ve ham madde ile mazlemelerin satın alınması için kullanılır. Ham madde ve malzemelerin satın alınmasıyle, dönen varlıklar maddi şeklini alır. Onlar üretim sürecinde malzeme şeklini korur ve nihai ürünler haline geçip satışlarından sonra tekrar nakit şeklini alırlar.

Dönen varlıklar dört gruba ayrılır:- hazır değerler ve menkul kıymetler- kısa vadeli alacaklar- kısa vadeli finansal yatırımlar- stoklar.

100


Hazır değerler, banka hesaplarındaki değerler, kasalardaki değerler (nakit para), dö-viz hesaplarındaki değerler vb. içerir. Menkul kıymetler ise, çekler, poliçeler, hisse senetleri, tahvil ve diğer menkul kıymetlerden oluşur.

Kısa vadeli alacaklar, gerçekleştirilen taksitli satıştan dolayı veya satılan ürünlerin ertelenen ödeme sonucunda oluşan ticari alacaklardır.

Kısa vadeli finansal yatırımları, bankalara yatırım, kısa vadeli menkul kıymetlere yatırım, yurt içi ve yurt dışında kısa vadeli kredilerin verilmesi, bağlı şirketlere yapılan yatırımlar oluşturmaktadır.

Stoklar, ham madde ve malzeme, yedek parçalar, envanter, depoda yedek olarak bu-lunan hazır ürünler vb. oluşur.

3. HARCAMALAR (MALİYET, GİDERLER)

Maliyet kavramı ve esasıHer işletme, küçük, orta veya büyük ölçekli olduğu farketmez, veya üretim ve tica-

ret ile uğraşan işletme, faaliyetini sürdürebilmesi için, üretim faktörlerini (girdiler) sağlar; emek, sermaye, toprak ve girişimcilik. İşletmenin piyasaya yönelik nihai mal ve hizmetlerin üretimi için yapması gereken ödemeler, giderlerdir. Örneğin, ayakkabı fabrikası çalışanlara maaş, enerji kullanımı, ham madde ve malzeme tedariği (deri, kauçuk, tutkal, boya vb.) için yaptığı parasal harcamadır.

Harcamalar, makine, alet, ekipman, ham madde, enerji, diğer işletmelerden ge-len hizmetler, çalışanların emeği vb. fiyatının bir parçası olan giderlere yapılan para-sal harcamalar olarak ifade edilir. Bunlar belirli ürün veya hizmet için yapılan toplam maliyettir (harcamadır). Buna göre, mal veya hizmet üretimi için yapılan tüm harcamalar, taşıma harcamaları dahil olarak fiyatı oluşturmaktadır (maliyeti).

Sabit harcamalar, üretim hacmine (miktarı) bağlı olmayarak değişiklik göster-meyen harcamalardır. Sabit harcamaların temel özelliği üretim çalışmaları için yapılmış olmakla birlikte üretim düzeylerine bağlı olmaksızın, diğer bir deyişle, üretimden bağımsız olarak yapılan giderlerdir. İşletme çalışmadığında bile sabit harcamalar mevcuttur. Bu tür harcamalar, arazi ve bina kiraları için harcamalar, bakım harcamaları, amortisman, alınan uzun vadeli kredilerin faizi, varlıkların sigortası, satış harcamaları, planları hazırlama har-camaları vb. Örneğin, eğer işletme kendi işletme yeri yoksa, önceden kararlaştırılan kirayı sabit aylık veya yıllık ücret olarak ödeyeceği işletme binasını kiralayabilir. Aynısı makine veya taşıt aracı için de geçerlidir.

Toplam sabit harcamalar üretilen ürün miktarı ile bölündüğünde, ortalama sabit harcamalar, aslında ürün başına harcamalar hesaplanır. Ortalama sabit harcamalar şöyle hesaplanır:

101


OSH-ortalama sabit harcamalar TSH- toplam sabit harcamalar ÜM- üretim miktarı (hacmi)

Üretim miktarı arttıkça, sabit harcamalar üretilen ürünlerin büyük miktarda tah-sis edildiği anlamına gelir ve ürün başına sabit harcama tutarı azalır. Eğer üretim miktarı azalırsa, ürün başına sabit harcama tutarı artar. Sabit harcamaları tablo ve grafik olarak, aşağıdaki örnekte gösterilmektedir (Tablo no.1).

Toplam ve ortalama sabit harcamalarÜrün

MiktarıToplam sabitharcamalar

Ortalama sabit harcamalar

0 12 ---1 12 122 12 63 12 44 12 35 12 2,4

Tablo no.1

Resim no. 1 Toplam sabit harcamalar

Resim no. 2 Ortalama sabit harcamalar

harcamalar harcamalar

ürün miktarı ürün miktarı

Değişken harcamalar, tamamen üretim miktarın değişikliğine bağlı olan har-camalardır. Değişken harcamalar üretim miktarının büyümesiyle artar, küçülmesiyle azalır. Bu tür harcamalar ham madde ve malzemeler, yakıt ve enerji, çalışanların maaşları vb. harcamalardır. Örneğin, 1000 kg. çikolata üretimi için 600 kg. kakao gerekli ise, o za-man 500 kg. ilave çikolata üretimi için 300 kg. kakao daha gerekecektir. Değişken harcama-lar üretim ile doğrudan bağlıdır ve yeni ürünün genel değerinde yer alır.

OSH= TSHÜM

102


Değişken harcamalar üretim malları ve hizmetlerin miktarı ile bölündüğünde, orta-lama değişken harcamalar, aslında ürün başına değişken harcamalar elde edilir (tablo no.2).

TSH OSH – ortalama sabit harcamalarOSH = ------------------ TSH – toplam sabit harcamalar ÜM ÜM – üretim miktarı (hacmi)

Toplam ve ortalama değişken harcamalarÜrün Miktarı Toplam değişken

harcamalarOrtalama değişken

harcamalar0 0 ---1 150 1502 240 1203 300 1004 380 955 550 110

Tablo no. 2

Resim no 3. toplam değişken harcamalar

Resim no. 4 Ortalama sabit harcamalar

üretim miktarı üretim miktarı

ürün başına harcamalarharcamalar

Tablodan da görüldüğü gibi üretim miktarın büyümesiyle toplam değişken harca-malar artmaktadır, ilk ürün miktarı 150 üründen, 5 üretilen ürün miktarı için 550 ürüne kadar artar, ortalama değişken harcamaların ise başlangıçta düşme eğilimleri vardır, daha sonra ise artış eğilimi görülmektedir (bu verimlerin azalma Kanunu olarak adlandırılır).

Toplam harcamalar, sabit ve değişken harcamaların toplamını ifade eder (tablo no.3). Ortalama toplam harcamalar, toplam harcamaların üretilen mal ve hizmetlerin bö-lünmesi ile elde edilir. Böylece, ürün başına harcamlar, aslında bir ürüne toplam harcama-ların ne kadar olduğu belirlenir. THTH = TSH + TDH OH = ----------- ÜM

103


OH- ortalama harcamalar; TH- toplam harcamalar; ÜM- ürün miktarı;TSH- toplam sabit harcamalar; TDH- toplam değişken harcamalar.

HARCAMA KAYITLARI ÖRNEĞİ

Sabit, değişken ve toplam harcamaların hareketiürün

miktarıSabit

harcamalarDeğişken

harcamalarToplam

harcamalarToplam Ortalama Toplam Ortalama Toplam Ortalama

0 12 --- 0 --- 12 ---1 12 12 150 150 162 1622 12 6 240 120 252 1263 12 4 300 100 312 1044 12 3 380 95 392 985 12 2,4 550 110 262 112,4

Tablo no.3

UYGULAMALI KISIM - BİREYSEL ÇALIŞMASABİT, DEĞİŞKEN VE TOPLAM HARCAMALAR TABLOSUNUN HESAPLANMASI VE DOLDURULMASI

TalimatlarÖğretmen sabit ve değişken harcamaları ile birlikte, üretim miktarıyla ilgili veriler

içeren ödev veya olay analizi hazırlar. Her öğrencinin görevi toplam ve ortalama harcama-larını hesaplayıp tablodaki belirli boşluklara yazmasıdır.

ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ:Üretici ve satıcı olarak Boyan Nikolovski kendi işletmesi için, iş alanı sağlaması ge-

rekiyordu. Yeterli alana sahip olmadığından dolayı bu mekânı kiralamak zorunda kaldı ve bir ay için 5.000 denar olan kirayı 6 ay için peşinat vererek toplam 30.000 denar ödedi. Ayrıca, Boyan 12.000 denar bir yıllık sigorta primini sigorta şirketine peşinatlı ödedi.

Kira sözleşmesinin ardından Boyan Nikolovski sandviç dükkânını açarak çalışma-ya başladı.

İlk ayda 2000 adet sandviç sattı, bir sandviçin maliyeti 28 denardı. İkinci ayda ise 2500 adet sandviç sattı ve fiyatı 27 denara indirdi. Üçüncü ayda 7.000 denara bir ızgara daha aldı, böylece verimliliği artırarak, 3000 adet sandviç üreterek tanesini 25 denara sattı. Dördüncü ay Boyan 3250 adet sandviç üreterek fiyatı 24 denar yaptı. Beşinci ayda 3500 sandviç üretmeyi başararak fiyatı 23 denara indirdi. Altıncı ayda yeni işçi alarak, çalışma verimliliği arttı, çünkü üretilen sandviç sayısı 4500’e ulaştı, fakat şimdi işe yeni alınan ça-lışanın maaşı, harcamaların büyümesine neden olarak sandviç fiyatını 25 denara çıkardı.

104


ÖDEV: Yukarıda verilen olaydaki bilgilere göre maliyet tablosunu doldurun.

Ürün sayısı

Sabit harcamalar Değişken harcamalar Toplam harcamalarToplam Ortalama Toplam Ortalama Toplam Ortalama

0

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin harcama türlerini ayırt edebilmesi ve bunların

değerlendirilmesi için bilgiyi uyulamalarıSüre 1 ders (öğretim saati)Yer SınıfForm Bireysel çalışmaSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Hazırlanmış metinTeknik yardımlar BilgisayarÖğretmen ve öğrenciler için malzemeler

Deft erler ve sayfalar

Beklenen sonuç Doğru tamamlanmış harcama tablosu



Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve açılış konuşması.

Dinleme

Görev dağıtımı 5 dak. Harcamalar tablosunu doldurma şeklini açıklamak

Metnin okunması ve analizi

Çalışma etkinliği 25 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlarTavsiyelerde bulunur ve yardımcı olur

Verilen analiz durumdaki bilgilerin ve verilerin belirlenmesi.Harcamaların hesaplanması ve tablonun doğru verilerle doldurulması.

Sunum 10 dak. Bilgi sentezi, sonuca varılması.

Elde dilen sonuçların sunumu.

105


4. EKONOMİK İLKELER

VerimlilikSöz konusu verimlilik olunca, çoğu kez, belirli sürede belli miktarda ürünleri ürete-

bilecek herhangi bir makinenin gücü, düşünülmektedir. Ancak, verimlilik, ne kadar ham madde ve malzemelerin temiz ürün verdiği düşünüldüğü zaman da söz konusu olur, ör-neğin: kazılan maden ocağından, ne kadar temiz altın elde edilebilir? Yani, üretime dahil edilen çeşitli faktörler olduğu kadar, o kadar değişik türde verimlilik ayırımı yapılabilir. Buna göre, verimlilik, ürün miktarı ve üretime katılan herhangi faktörlerin (emek, ser-maye ve doğal kaynaklar) miktarı arasındaki ilişki olarak ifade edilebilir. Bu anlamda, makine verimliliği, ham madde verimliliği ve iş gücü verimliliği vb. ayırt edilebilir. Ancak, belirtilen her üretim faktörlerinin üretim için kendi katkısı vardır, sadece insan emeği ile geri kalan üretim faktörleri devreye girip, mal veya hizmetler ortaya çıkar. Bu nedenle, ge-nellikle emek verimliliği (üretkenliği) hakkında konuşulmaktadır, “verimlilik” kavramı ise, emek (işgücü) verimliliği ile eş anlamlı olarak kullanılır.

İnsan sermayesi, verimlilik düzeyine bağlı olan çok önemli bir faktördür. Örneğin, üretim tecrübesi, bilgi, beceri ve yeteneklerin gelişmesi sayesinde, yeni gelen işçiye kıyasen, ayakkabıcı (girişimci) bir çift ayakkabıyı daha kısa sürede üretebilmesi mümkündür. Diğer bir deyişle, insan sermayesinin artan düzeyi sayesinde, bu zanaatin ustası (ayakkabıcı usta-sı) yeni işçiye kıyasen aynı sürede daha fazla ayakkabılar üretilmesi mümkün olacaktır. Bu nedenle, ustanın emek verimliliği daha büyüktür diyebiliriz.


İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ DEĞERİ ETKİLER

İşgücü verimliliği üretim değerini etkiler. Artan verimlilik ile, ürün başına değer azalır. Verimlilik her zaman ürün biriminin değerini azaltır, ancak bu üretim değerinin de azaldığı anlamına gelmez. Örneğin, 10 çift ayakkabının üretimi için 100 saat işgücü gereklidir. Eğer bir saat bir dolar değerinde ise, o zaman toplam üretim 100 dolar eder ve bir çift ayakkabı 10 dolar değerinde olacak. Eğer verimlilik %50 artarsa, o zaman üretim 10 ayakkabıdan 15’e artacaktır ve sonra şu değere sahip ola-caktır: toplam üretimden 100 dolar ve ürün başına 7 dolar (çünkü 100 dolar = 15 çift ayakkabı). Dolayısıyla buradan şu görülmektedir ki, artan verimlilik, toplam üreti-min değerini değiştirmedi, ancak üretilen ürün miktarın artması ile, ürün başına değerini azaltır.

106


Ayrıca, verimliliği yenilik (inovasyon) da etkileyebilir. Örnek olarak otomobil üreti-mini ele alalım. Geçmişte, otomobil üretim süreci haft alarca sürerdi. Ancak, bilimin geliş-mesiyle birlikte, çeşitli yeniliklerin, elektronik makine ve robotbilimin uygulanması, aynı sürecin daha kısa sürmesini sağlar. Günümüzde, bir otomobil birkaç saat içinde üretilmek-tedir. Yani, bilimsel araştırma bulgularının uygulanması sayesinde, daha kısa sürede bir otomobilin üretilmesi sağlanır, böylece verimlilik artar, çünkü aynı veya kısa süre içinde büyük miktarda araba elde edilmektedir.

Tutarlılık (Tasarruf)Düşük maliyetli üretim faktörleriyle oluşturulan ürünler için, çalışmaların tutarlı

(ekonomik) olduğu söylenir, tam tersi olunca, yani yüksek maliyetli üretim fakörleri ile üretilen ürünler için, tutarlı çalışılmadığı söylenir. “Tutarlılık” kelimesi ile insanların üre-tim faktörlerini harcamaları açısından ilişkilerini ifade eder. Eğer aynı işletmenin iki farklı yıllardaki üretimi kıyaslanırsa ve aynı üretim miktarı varsa, cari yıldaki hesaplamalar (için-de bulunulan sene) diğer yıla kıyasen düşük ise, o zaman daha fazla gelir ve tasarrıf elde edildiği anlamına gelmektedir. Analiz ile daha devam edilir ise ve işgücünün ödenmesinde tasarruf amaçlı, çalışanların maaşları aynı yılda daha düşük olduğu tespit edilirse, bu ön-ceki yıl ile karşılaştırıldığında, o zaman burada da tutarlılık aslında tasarruf elde edilmiştir. Harcamaların büyüklüğü, çalışanların maaş (ücret) miktarı vb. işletme tutarlılığını belirle-yebilecek göstergelerdir, bunlar- para ve doğal birimler olarak: m3, kg, KW vb.

Aslında, tutarlı çalışma iki şekilde elde edilebilir:1. Mevcut üretim faktörlerinin kullanımı ile, yüksek etkiye ulaşılır (üretim miktarı,

toplam gelir vb.) ve2. Belirlenen hedef daha düşük harcamalar ile elde edilir, yani üretim faktörlerinin

kullanımı mümkün olduğunca az kullanıldığında.Maliyet tasarrufu, çalışanların işgücünü de dahil ederek ve üretime katkıda bulunan

tüm faktörlerin tasarrufu demektir. Fakat, söz konusu mecburi tasarrufu değildir, çünkü ürünlerin kalitesi ve yararları için de dikkat edilmelidir.

Böylece, sonuç olarak, tutarlılık (tasarruf) ilkesi, ürünlerin kalitesi için özen göstererek, insanın çabası ile üretim fakörlerini daha az harcamasıyla daha fazla ürün miktarı elde etmeyi ifade etmektedir.

KârlılıkKârlılık kavramı, varlıkları (sabit ve dönen varlıklar) daha az görevlendirerek

daha fazla kâr elde etmeyi ifade eder. Bu ifade kâr kavramı ile bağlıdır ve çalışmada kul-lanılan varlıklar açısından elde edilen kârın belirli yüzdesini belirtir. Eğer işletmenin nihai hedefi kârı maksimize etme olduğu göz ününde bulundurulursa, o zaman kârlılık seviyesi aslında işletmenin başarı seviyesini, yani ana hedefe ulaşma seviyesini gösterir.

Çalışma sırasında belirli kârlılık oranın sağlanması, işletmenin varlığı için şarttır. Kârlı çalışma ile, kazancın bir kısmını işletmenin sermayesini artırmak ve bununla birlik-te gelişimini de sağlamak için koşullar elde edilir. Kârsız (kazançsız) işleyen işletme, yani uzun süre içinde zararına çalışan işletme, sürekli olarak çalışması için koşullar sağlamaz

107


ve işi (çalışmayı) durdurmak zorunda kalacaktır. Bu nedenle, kârlılık ilkesi, tüm işletme kararlarını getirmede temel kriter olmalıdır.

YararlılıkYararlılık kavramı ile hedefl ere ulaşmanın becerisini ifade edilir. Yararlılık, şir-

ketin “doğru ürünleri” yani piyasada aranan ürünleri (doing the right things) üretip üret-mediğini gösterir.

Verimlilik Verimlilik piyasada istenilen ürünlerin, işletme tarafından doğru şekilde (doing

things right) üretilip üretilmediklerinin ölçüsüdür. Yani, örgütsel hedefl ere ulaşılmasın-da kaynakların mantıklı bir şekilde kullanılmasını gösteren işletmenin iç yeteneğini gös-termesi söz konusudur.

Başarı, yani dış özelliği olarak yararlılık ve iç özellik olarak verimlilikle birlikte, yö-neticilerin çalışmalarını gösteren göstergelerdir. Bunlar çalışmanın örgütsel ilkelerini tem-sil eder.

Eğer bir işletmenin ürettiği ürün piyasada aranmaz ise, o zaman işletme verimli (et-kili) olamaz. Ya da, bir işletme “gerçek” ürünü varsa, fakat verimsiz bir biçimde üretir ise, yani kalitesiz, yüksek maliyetleri olduğu müddetçe tamamen başarılı olamaz.

ÖZET

Sabit varlıklar, satın alınmalarıyla işletmeye bir yıldan fazla hizmet veren, aslında işletmenin üretim sürecinde birden fazla kez kullanılan varlıklardır.

Sabit varlıklar üç gruba ayrılır, bunlar:- maddi olmayan yatırımlar,- maddi yatırımlar ve- uzun vadeli finansal yatırımlar. Dönen varlıklar, bir yıl veya daha kısa süre içinde işletmede yer alan varlıklardır. Bu

varlıklar kısa süreli, malzeme ve değer açısından yeni ürüne dahil edilir.Dönen varlıklar dört gruba ayrılır:- hazır değerler ve menkul kıymetler- kısa vadeli alacaklar- kısa vadeli finansal yatırımlar- stoklar.Harcamalar, makine, alet, ekipman, hammadde, enerji, diğer işletmelerden gelen hiz-

metler, çalışanların emeği vb. fiyatının bir parçası olan giderlere yapılan parasal harcamalar olarak ifade edilir.

Sabit harcamalar, üretim hacmine (miktarına) bağlı olmayarak değişiklik gösterme-yen harcamalardır.

Değişken harcamalar, tamamen üretim miktarın değişikliğine bağlı olan harcamalardır.Toplam harcamalar, sabit ve değişken harcamaların toplamını ifade eder.

108


Verimlilik, ürün miktarı ve üretime katılan herhangi faktörlerin (emek, sermaye ve doğal kaynaklar) miktarı arasındaki ilişki olarak ifade edilebilir.

Tutarlılık (tasarruf) ilkesi, ürünlerin kalitesi için özen göstererek, insanın çabası ile üretim fakörlerini daha az harcamasıyla daha fazla ürün miktarı elde etmeyi ifade etmektedir.

Kârlılık kavramı, varlıkları daha az görevlendirerek daha fazla kâr elde etmeyi ifade eder.


1. Sabit varlıklar nedir?2. Sabit varlıkları say?3. Sabit varlıklar nasıl ayrılır?4. Dönen varlıklar nedir?5. Dönen varlıkları say?6. Dönen varlıklar nasıl ayrılır?7. Harcamalar nedir?8. Sabit harcamalar nedir?9. Değişken harcamalar nedir?10. İşletme çalışmasının ekonomik ilkeleri nelerdir?

KONU 4

Pazarlama

İÇİNDEKİLER1. Kavram olarak pazarlama ve pazarlama tanımı2. Pazarlama araçları 2.1. Pazarlama karması 2.2. Ürün 2.3. Fiyat 2.4. Dağıtım 2.5. Tanıtım 2.6. İnsanlarUygulamalı kısım- elektronik formda ürün sunumu ve reklam kartı yapımı

HEDEFLERÖğrenci:- pazarlama kavramı ve tanımı hakkında bilgi edinmesi;- pazarlama araçlarını tanımlaması;- pazarlama karmasının önemini bilmek;- pazarlama karmasının araçlarını açıklayabilmesi;- yaratıcı düşünce geliştirebilmesi;- tanıtım malzemesi hazırlayabilmesi.

ANAHTAR KAVRAMLARPAZARLAMAPAZARLAMA KARMASIÜRÜNFİYATDAĞITIMTANITIM

111


1. PAZARLAMA VE PAZARLAMA KAVRAMININ TANIMI

Pazarlama kelimesi Fransızca “piyasa”-pazar ve –“ing” ekinden gelmektedir ve ey-lem, süreç veya ürün belirtmektedir, yani bazı eylem veya sürecin sonudur.

Birçok kişi için “pazarlama” kavramı reklam spotu veya reklam mesajı anlamına ge-lir. Ancak, pazarlama bundan daha fazlasını kapsar. Pazarlama daha fazla faaliyetler kapsa-maktadır, piyasa ihtiyaçlarını araştırma ve analiz etme, mevcut ürünün geliştirilmesi veya yenisi için fikir üretmek, üretim sürecini iyileştirmek, satış ve ürün satışı için üstlenilen fa-aliyetleri geliştirmek vb. içerir. Buna göre, pazarlama kavramı, uygun ürünler ile mevcut veya potansiyel tüketicilerin ihtiyaçlarını belirlemek ve karşılama amaçlı, işletmenin planladığı ve üstlendiği faaliyetlerin toplamı olarak tanımlanabilir.

Pazarlama, işletmelerde oldukça yeni bir kavramdır. Pazarlama kavramının dikkat merkezi tüketicidir. İlk olarak ortaya çıkışında eski pazarlama konsepti olarak bilinen pa-zarlama, hedefi karşılaması için iyi hazırlanmış satış ağına yöneliktir - yoğun ve artan üre-tim sayesinde daha yüksek kâr elde edilir.

Fakat, son zamanlarda, pazarlama kavramının eski yaklaşımı değişip yeni piyasa trendleri ve tüketici ihtiyaçlarına göre uyum sağladı. Böylece, yeni pazarlama kavramı dik-kat merkezine tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını koyarak, üretimi piyasa ihtiyaçlarına yö-nelterek, daha fazla kâr gerçeklekleştirir.

2. PAZARLAMA ARAÇLARI

2.1. PAZARLAMA KARMASI

Pazarlama karması tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılama amacıyla kullandı-ğı: Ürün (Product), Fiyat (Price), Tanıtım (Promotion) ve Dağtım (Place) araçla-rının bileşimi anlamına gelmektedir. Pazarlama karması 4 P (4 P’s) olarak bilinir. Fakat son zamanlarda, bazı teorisyenler pazarlama karmasına bir unsur - insan (pe-ople) daha eklenmesi gerektiğini düşünmektedirler, böylece, pazarlama kavramı 5 P (5 P’s)1 olur.1

Pazarlama araçlarının kullanımı ve kombinasyonu, onların uygulanmasından azami (maksimum) ve daha sonra belirli piyasada2 beklenen satış düzeyini elde etmek için yapılır.2

Pazarlama karmasının tüm 5 unsuru ve aralarındaki kombinasyon eşit derecede önemlidir. Sadece düşük fiyat, veya sadece kaliteli ürün ya da etkilieyen reklam yeterli mik-tarda satışın gerçekleşmesi yeterli olmayacaktır, bunu ancak hepsinin kombinasyonu ile elde edebilir.

1 Ј. Bums ve Ј. Bitner’e göre daha üç eleman eklenmelidir: insanlar, süreçler ve fiziksel parametreler (people, pro-cess, physical enviroment).2 W. Pride, R. Hughes and J. Kapoor - “Business”, U.S.A., 1996;

112


Söz konusu pazarlama karmasının aracı ürün olduğunda, alıcının istediği gibi ürü-nün geliştirilmesi anlamına gelmektedir.

Pazarlama karmasının bir aracı olarak fiyat, iki açıdan görülebilir. İlki rekabetçi fiyat olduğu, ikincisi ise tüketicinin satıcıya ödeme hazırlığı ile ilgilidir.

Dağıtımın, belirli yer ve zamanda ürünü tüketiciye ulaştırma görevi vardır. İşletmede istihdam edilen çalışanların becerileri, satışa dayanan insan potansi-

yelidir.

FİYAT ÜRÜN

DAĞITIMTANITIM

ALICILARIN İHTİYAÇLARI

Şema no. 1 Pazarlama karması

2.2. ÜRÜN (PRODUCT)

Ürün, bir işletmede üretim sürecinde oluşturulan yeni malzeme malıdır. İşletme, rakiplerine kıyasen tüketicilerin ihtiyaçlarını doğru ve etkili ürün ile karşılamak için çaba gösterir. Ürün piyasa gereksinimlerine3 yanıt vermesi için çalışanların çabaları sonucu ola-rak ortaya çıkar.3

Her ürünün diğerlerinden ayırt eden kendi özellikleri ve içeriği vardır. Her ürünün en önemli özellikleri (fiyat dışında) şunlardır: tasarım (dizayn), marka, kalite, paket-leme, işleveslik ve garanti vb.

Ürünün işareti olarak tasarım, ürünün şekli de yorumlanabilir, tasarlamak ise ürü-nün estetik ve fonksiyonel süreci olarak görülmektedir. Tasarım ürünün dış unsurlarını içermektedir: estetik görünümü, şekil, renk vb.

Ürünün markası ürünü işarteleyen ve bunun dışında ürünün diğer ürünlerden ayırt edilmesidir. Ürün markası kelime, işaret, sembol, tasarım veya tüm bu unsurların kombi-nasyonu olabilir. Ürünün ayırt edici niteliği olarak markanın, tüketici ve üretici için aynı önemi vardır. Tüketici için marka belirtici, kolay seçim, tekrar satın alma alışkanlığı, belirli kalite için garanti ve duygusal ihtiyaçları memnun etmek anlamına gelir. Üretici için marka piyasada daha fazla kontrol, bağımsız fiyat politikası, piyasa promosyonu, müşteri sadakati ve daha fazlası anlamna gelmektedir.

Ürün kalitesi, belirli ihtiyacı karşılamak için, ürünün sahip olması gereken özel-liktir. Yani ürün kalitesi, tüm üretilen ürünlerin sahip olması gereken ürün özelliklerini ifade eder.

3 М. Милисавлјевиќ - “Маркетинг” Белград 2006 г.

113


Ürün paketlemesi veya ambalajın birden fazla anlamı vardır: ambalaj ürünü korur, alıcıları etkiler, satış artışını etkiler vb.

Ürünün işlevselliği (fonskiyonelliği), bir ürünün diğerinden ayırt edilmesi için ürü-nün yapısı ve amacını gösterir.

Ürünün işlevselliği pazarlamanın önemli bir unsurudur, çünkü onun büyük bir kıs-mı tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılar.

Garanti ve servis ürünün kullanımını geliştiren özelliklerinden biridir. Bu özellik kapsamında, kullanım talimatları, ürünün kurulumu aynı öyle bakımı ve onarımı için ta-limatlar içerir.

2.3. FİYAT (PRİCE)

Ürünler (mal ve hizmetler) diğerlerinden başka, tüketicilerin karşısına fiyatı ile temsil edilir. Fiyat ile, üreticilerin ürün üretimi için yaptıkları harcama (giderler) ve ça-baları ifade edilir. Aynı zamanda, tüketiciler tarafından bakıldığında, fiyat ürünün kalitesi üzerinden yansıması anlamına gelir.

Fiyatı oluşturma çeşitli faktörler tarafından etkilenen bir süreçtir: harcamalar, talep, rakip ürünlerin arzı ve devlet ekonomik politikasının önlemleridir.

Fiyat pazarlaması, kâr boyutu açısından ticari olarak önemli rol belirler, ancak, aynı zamanda, talep açısından yani tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılama imkânıdır. Aslında, iş-letmenin fiyatları kâr elde etme fırsatıdır, müşteriler için ise satın almak ve kendi ihtiyaç-larını karşılama imkânı. Böylece, fiyat işletmenin beklentilerini, aynı zamanda ve birincil olarak müşterilerin ihtiyaçlarını da karşılaması gerekir.

2.4. DAĞITIM (PLACE)

Dağıtım ürünleri en hızlı, en verimli şekilde ve düşük harcamalarla, üreticiden nihai tüketiciye ulaştırması için tüm gerekli faaliyetleri içeren pazarlama faaliyetidir. Pazarlamada dağıtım ile, üreticiden tüketiciye ürünün yolu belirlenir.

Dağıtım ile gerçekleşmesi gereken hızın, tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamak ve işletmelerin gelir elde etmeleri açısından, tüketiciler ve işletmeler için olumlu etkileri vardır.

Dağıtım kanalları, ürünlerin hareket, aslında tüketicilerin tedarik süreci yollarını temsil eder. Dağıtım kanalları sadece mekânsal mesafeleri değil, aynı zamanda ürünleri üreticiden tüketiciye zamansal transferini (ulaşımı) de kapsamaktadır.

Üç temel dağıtım kanalları ayırt edilebilir: doğrudan satış; perakende aracılar ile satış; toptan aracılar ile satış;

114


Doğrudan satış, en basit dağıtım türü olarak kabul edilir, çünkü üretici ürünü nihai tüketiciye aracısız gönderir (ulaştırır). Doğrudan satış, üreticinin satış departmanı, posta veya sipariş yoluyla, ticari gezginler veya üreticinin perakende ağı aracılığıyla gerçekleşti-rilebilir.

Perakende aracılar ile satış, özel perakende ticari ağların kullanımı yoluyla ger-çekleşmektedir, bunlar: mağazalar, perakende ticari işletmeler, perakende satış koope-ratifl eri vb.

Toptan aracılar ile satış, dağıtımın büyük ticari işletmelere bırakılmasından oluşur, böylece daha sonra perakendecileri faaliyete geçirirler.

ÜRETİCİ ÜRETİCİ ÜRETİCİ

PERAKENDECİLER

TOPTANCILAR

TÜKETİCİTÜKETİCİTÜKETİCİ

TOPTANCILAR

Şekil no. 2 Temel dağıtım kanalları

2.5. TANITIM (PROMOTION)

Tanıtım (promosyon), sunulan ürünler hakkında tüketicilerde olumlu bir tu-tum oluşturma amaçlı faaliyetleri kapsayan, pazarlama karmasının aracıdır. Tanıtım, kitle iletişim yoludur, çünkü dikkat çekme amaçıyla geniş tüketici yelpazesine yöneliktir ve onları düşünmeye ve ürün alıcısı olmak için ilgi uyandırmaya çalışır.

Her iletişim süreci üç unsurdan oluşmaktadır: gönderici, mesaj ve alıcı. Mesajı gönderen (işletme), potansiyel tüketiciler ile iletişim kurarak, aynı zamanda mesaj içe-riğine ilgi ve dikkat çekecek uygun mesaj içeriği ve medya seçmelidir.

Gönderici AlıcıMesaj

Şekil no. 3 Bilgi iletme hattı (kanalı)

115


Pazarlama şu tanıtım şekillerini kapsamaktadır: ekonomik propaganda, satış tanıtı-mı (promosyonu), tanıtım ve halkla ilişkiler ve kişisel satış.

Ekonomik propaganda, belirli bir ürünü satın almak için tüketiciyi doğrudan teşvik etmeye yöneliktir. Alıcıları elde ederek satın alma alışkanlıkları ve satış miktarı artışında katkıda bulunarak büyük etkisi vardır.

Satış tanıtımı, diğer şekillerde yer almayan (kişisel satış, propaganda ve tanıtım), ancak tüketiciler tarafından satın almayı teşvik eden faaliyetleri kapsayana tanıtım şeklidir. Satış tanıtımı faaliyetleri: primler, kuponlar, ücretsiz örnekler, ödüllü katılımlar ve yarış-malar, tindirim kuponları, gösteriler, sergiler, fuarlar vb.

Halkla ilişkiler, işletmenin imaj ve satışı artırma amacıyla, birey ve işletme ile potan-siyel alıcılar arasında meydana gelen iletişim oluştuğu özel tanıtım türüdür. Bu tür tanıtı-mın amacı, işletme için bir öngörüş hazırlamasıdır. Çeşitli bilgi, yorum, veri vb. ile işletme hakkında kamuoyunu etkiler.

Kişisel satış, ürünü satın almak ve ihtiyaçlarını karşılamak için, müşteri ile satıcının kişisel teması ile iletişim yoluyla gerçekleşen tanıtım şeklidir.

Uygulamada, genellikle, satın almak için karar verme sürecinde tüketicilerin üzerin-de etki ve verimli iletişim sistemi gerçekleştirmeyi sağlamak için, farklı tanıtım şekillerin kombine edilmesi gereklidir. Tanıtım şekillerinin bu tür kombinasyonu, tanıtım karması olarak bilinir.

2.6. İNSANLAR (PEOPLE)

Pazarlama karmasının bir aracı olara insanlar iki yön kapsamaktadır: çalışma süre-cine doğrudan dahil olan çalışan (işçi) rolünde olan insanlar ve tüketici yani ürün kullanı-cısı rolünde olan insanlar.

Satış başarısı sadece yüksek kalite, çekici tasarım veya ürünün düşük fiyatına bağlı değildir, ayrıca ürünü satın almak için, satıcının tüketiciyi ikna etme yeteneği ve becerile-rine bağlıdır. Örneğin, garsonun gülümsemesi ve nazikliği olmadan lüks bir restorantta en lezzetli bir yiyecek bile çekici görünmez.

İnsan kaynaklarına sürekli yatırımda bulunmak, aslında satış tekniklerini sürekli geliştirmek bir bütün olarak işletmenin başarısı için çok önemlidir.

Pazarlama aracı olarak insanların ikinci yönü, işletmedeki çalışanların tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını tanımlayabilme becerisini ifade eder. Bu, piyasanın bölümlenmesiyle (segmentlere ayırarak), aslında ürünün sunulması gereken, hedef tüketici grubun belir-lenmesiyle gerçekleştirilir. Piyasa bölümlendirmesi davranış ve özelliklerine göre, belirli tüketici yapısını ayırma ve gruplandırma anlamına gelir.

İnsanların ihtiyaçlarını anlamak, yüksek düzeyde satış elde etmek ve müşterileri memnun etmek için kaliteli ürünler tasarlamak, üretmek ve satmak için olanak sağlar.

116


UYGULAMALI KISIM - ÖĞRENCİ GRUP ÇALIŞMASIREKLAM KARTI (EL İLANI) HAZIRLAMAK VE ÜRÜNÜN ELEKTRONİK FORMATINDA SUNUMU

TalimatlarÖğretmen, öğrencileri grup çalışması ile sınıft a ve ev koşullarında ürünün elektro-

nik şeklinde sunum ve el ilanı hazırlamaları için teşvik eder. Öğrenciler el ilanı ve ürünün elektronik sunumu için, gerekli bilgileri, tasarım, içerik, şekil vb. kendileri sağlar.

Daha sonra, hazırlanan malzemeyi okulda diğer öğrenciler önünde sunup, tüketici-lerin daha başarılı teşviki ve sunumların kalitesini yükseltmeye ilişkin tartışma geliştirme-lidirler.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin bilgi teknolojisi uygulaması ile tanıtım

malzemesini hazırlaması ve sunmasıSüre 6 ders (öğretim saati) -45 dakikalıkYer Ev ve sınıf koşullarında, okulda sunum organizasyonuForm Tandem (iki kişilik) veya grup çalışmasıSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, videolar, veriler vb.Teknik yardımlar Bilgisayar, internetÇalışmadan sonuç El ilanı yapımı ve ürünün elektronik sunum



Giriş 5 dak. Öğrencileri el ilanı ve ürünün elektronik formatında (power point) sunumunu teşvik etmek

Dinleme

Görev dağıtımı 5 dak. Talimatlarda bulunur ve rehberlik sağlar,Açıklar.

Talimatları takip eder.

Çalışma etkinliği 225 dak. Talimatlar verir,Yönlendirir,Bildirir, Gösterir, Hatırlatır.

Sunulacak ürünün seçimi;Üretici ve ürün hakkında gerekli bilgilerin toplanması,El ilanın tasarımını, içeriğini ve şeklini hazırlamak ve ürünün elektronik sunumunu hazırlamak.

117


Sonuç 35 dak. Teşvik eder,Yönlendirir,Gösterir,Yardımcı olur,Önerilerde bulunur vb.

Öğrenciler önünde el ilanı tanıtmak ve ürünün elektronik sumunu yapmakTartışmanın geliştirilmesi

ÖZET

Pazarlama kavramı, uygun ürünler ile mevcut veya potansiyel tüketicilerin ihtiyaçla-rını belirlemek ve karşılama amaçlı, işletmenin planladığı ve üstlendiği faaliyetlerin toplamı olarak tanımlanabilir.

Pazarlama kavramı, dikkat merkezine tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını koyarak, üre-timi piyasa ihtiyaçlarına yönelterek, daha fazla kâr gerçeklekleştirir.

Pazarlama karması tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılama amacıyla kullandığı: Ürün, Fiyat, Tanıtım ve Dağtım araçlarının birleşimi anlamına gelmektedir.

Ürün, tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamak için, bir işletmede üretim sürecinde oluş-turulan yeni malzeme malıdır. Her ürünün diğerlerinden ayırt eden kendi özellikleri ve içe-riği vardır.

Her ürünün en önemli özellikleri (fiyat dışında) şunlardır: tasarım (dizayn), marka, kalite, paketleme, işleveslik ve garanti vb.

Fiyat ile, üreticilerin ürün üretimi için yaptıkları harcama (giderler) ve çabaları ifade edilir.

Pazarlamada dağıtım ile, üreticiden tüketiciye ürünün yolu belirlenir.Tanıtım, kitle iletişim yoludur, çünkü dikkat çekme amaçıyla geniş tüketici yelpazesine

yöneliktir ve onları düşünmeye ve ürün alıcısı olmak için ilgi uyandırmaya çalışır. Pazarlama teorisinde şu tanıtım şekilleri sayılmaktadır: ekonomik propaganda, satış

tanıtımı (promosyonu), tanıtım ve halkla ilişkiler ve kişisel satış.Pazarlama karmasının bir aracı olarak insanlar iki yön kapsamaktadır: çalışma süre-

cine doğrudan dahil olan çalışan (işçi) rolünde olan insanlar ve tüketici yani ürün kullanıcısı rolünde olan insanlar.


1. Pazarlama kavramı nedir?2. Pazarlama karmasının unsurları hangileridir?3. Pazarlama açısından ürün nedir?4. Pazarlama kavramı açısından fiyat nedir?5. Dağıtım nedir ve dağıtım kanalları hangileridir?6. Tanıtım nedir ve tanıtım şekilleri hangileridir?

BÖLÜM III


ÜÇÜNCÜ YIL

LİSE EĞİTİMİ

KONU 1Girişimcilik Sürecin Esası (Temeli) Olarak Yenilik

İÇİNDEKİLER1. Yenilik ve yenilikçilik2. Fikir yaratmak ve seçme yolları3. İşletme fikrinin hayata geçirilebilirliği Uygulamalı kısım - işletme fikri yaratmak, seçmek ve hayata geçirmek Uygulamalı kısım – kişisel bilanço yapımı

HEDEFLERÖğrenci:- Yenilik kavramını kavrayabilmak;- Yenilikçilik kavramını kavrayabilmak;- Fikir üretme kaynakları, yöntem ve teknikleri belirlemek;- İşletme fikrinin seçimi için yöntemler uygulamak;

ANAHTAR KAVRAMLARYENİLİKYENİLİKÇİLİKFİKİRLER YARATMAK – BEYİN FIRTINASIİŞLETME FİKRİSWOT ANALİZİ

123

III. Sınıf Lise Eğitimi için Yenilik ve Girişimcilik

1. YENİLİK VE YENİLİKÇİLİK

İnsan uygarlığının başından beri, insanlar hergünlük sorunlara çözüm bulma ama-cıyla, yaşam şeklini geliştirmek için yenilikler peşindedir. Kendi ihtiyaçlarına göre uyum sağlayan yeni araçlar ve yöntemler bulmak becerisini geliştirerek, gezegende insanı en ya-ratıcı varlığa dönüştürmesinde katkıda bulundu. Bugün, onun varlığı ve yaşamı sürdürme-si, sahip olduğu yeniliğe bağlıdır.

Yenilik girişimcinin temel özelliklerinden biridir ve ekonomik etki elde edebi-lecek yeni bir buluşu bulmak için yetenek olarak ifade edilir. İşinde yaratıcı ve dinamik olması, onu insanlar arasından ayırt etmektedir. Girişimci tarafından fikir oluşturma ve uygulama süreci, işletmenin başarıya giden yolunu ifade eder.

Yenilik (inovasyon) girişimcinin yenilikçi sonucudur. Örneğin, kişisel bilgisayar, küçük bir bilgisayarda büyük veri miktarın elektronik işlemleri yapılması için bir yöntem bulmak, insanların ihtiyacı sonucudur. Yaratıcılık ve yenilik tarafından etkilenerek, giri-şimciler bilgileri işletebilecek ve koruyabilecek durumda olan ve bir kişi tarafından kulla-nabilecek küçük boyutta bilgisayar tasarlamayı başardı. İşletmenin ihtiyaçları için verileri işleme uygulaması sayesinde, kişisel bilgisayar yenilik oldu. Böylece, inovasyon fikrin ürün haline dönüşmesi, aslında fikrin uygulamaya dönüşme sürecidir.

İşletme, üretim alanında ve genelde yeni mal ve hizmetlerin oluşturulma yenilikle-ri için doğal bir ortam olarak ifade edilir. Ancak, yeniliklerin uygulanması daha geniştir, çünkü yeni yönetim türü, yeni üretim organizasyonu, yeni dağıtım türü uygulaması olarak da görülmektedir. Bu nedenle, inovasyon (yenilik) mal ve hizmetlerin kapasamını iler-letme, yeni üretim yöntemleri uygulamak, tedarik ve dağıtım, yönetime, organizasyo-na ve çalışanların çalışma koşullarına değişiklikler getirilmesi olarak tanımlanabilir1.

İnovasyonların, yeni teknoloji veya yeni ürün oldukları farketmeden, süreç olarak oluşturmak ve uygulamaya getirtmek yatırımı çekmektedir.

Temelde iki tür inovasyon vardır, bunlar, ürün inovasyonu ve ürün süreci. Birinci tür tüketicilerin henüz karşılaşmadıkları yeni ürünü piyasaya sürmek, ikinci tür ise, uygu-lamada henüz kullanılmayan yeni üretim sürecini tanıtmaktır.

İşletme açısından yenilik (inovasyon) ürünü, piyasaya sunulabilecek yeni veya ge-liştirilmiş üründür, yenilik süreci ise üretim tekniklerindeki değişiklikler olarak ifade edil-mektedir. Ancak, makro açısından değişmektedir, bir işletmede ürün olarak olan yenilik, diğer işletmede yenilik süreci de olabilir. Örneğin, robot, makine sektöründe yenilik ürün-dür, otomotiv endüstrisinde ise yenilik sürecidir.

Yani yenilik süreci, çalışma yöntemlerinin değişiklikleri yardımıyla, alınan yeni ürün sonucu anlamına gelir ve kendi açısından yeni yenilik sürecin oluşturulması için ön koşuldur. Yenilikler rekabetin itici gücüdür. Onlar daha fazla ürün kalitesi ve onun işleve-selliğini, özelliklerini, tasarımını, şeklini, boyutlarını vb. geliştirmeyi teşvik eder.

1 Стошиќ, Б., Менаџмент иновација - експертни системи, модели и методи, ФОН, Београд, 2007. Avrupa Komisyonu’na göre.

124


Yeniliğin ortaya çıkmasıyla, belirli topluluk üyelerine erişimi ve uygulanması başlar. Yeniliğin nihai (son) kullanıcılara yayılması sürecine yenilik difüzyonu (yayıl-ma) denir.

Yenilik difüzyonu, diğer piyasa katılımcılar tarfından yeniliğin kullanıması anlamı-na gelir ve başlangıç yenilikçinin tekel (monopol) olma varlığı sona erer. Örneğin, astro-notların uzayda yazma ihtiyacından dolayı “NASA” (Amerikan Havacılık ve Uzay Araştır-ma Programı) tarafından keçe kalemi icat edilmiştir. Daha sonra bu ürün günlük yaşamda büyük uygulama gördü.

Difüzyon yeniliğin geniş uygulmanması olarak tanımlanır, ancak yenilik düzeyinin artmasına, yani yeni geliştirme ve ilerletmelere kapalıdır. Bu süreç sırasında yatırılan fon-ların geri getirilmesi çok önemlidir. Difüzyon sürecinde çoğu kez, taklit ürünler belirir, rakiplerin sayısı artar, arz artar ve gelir ile kâr düşüşü yaşanır. Difüzyon yeni teknoloji ve bilgilerin yayılmasına dayanmaktadır.

2. FİKİR ÜRETME VE SEÇME YÖNTEMLERİ

Yeni işletme fikirleri birçok kaynaktan gelebilir, örneğin; tesadüfen, istatistik bilgile-rin analizi, işletme ve insanların ihtiyaçlarını tanıyabilmek, edinilen becerilerin kullanarak, yetenekler, bilgi ve tecrübe, kanun ve düzen getirebilmek vb.

Günümüzde ürünlerin çoğu tesadüfen (rastgele) olay sonucudur ve bir işletme fik-rinin ortaya çıkması ve gelişmesine katkıda bulunmuştur. Örneğin, Kellog kardeşler 1906 y. besin (gıda) üretiyorlardı, böylece hamur elde etmeleri için mısır kaynatıp, daha sonra yufk alar halinde açıp yufk aları pişiriyorlardı ve sonra bunları büyük parçalar halinde öğüt-mekteydiler. Bir gün üretim süreci beklenmedik bir şekilde durakladı ve kaynayan tahıl iki gün işlenmemiş olarak kaldı. Açılan yufk alar pişirildiğinde yufk alar düz yufk alar değil de mısır gevreği haline gelmişler. Kellog kardeşler burada yeni ürün geliştirmeleri için fırsat görerek, ürüne Corn fl akes adlandırdılar.

Bazı işletmeler istatistik verilerin analizi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Örneğin, istihdam ajansının istatistik analizine göre, çok sayıda işsizler daha çabuk iş bulabilmeleri için, muhasebe alanında beceri kazanmak istediklerini göstermektedir. Eğitim hizmetleri sağlayan işletmeler, muhasebe eğitimi organize edebilirler.

İşletme fikri, işletme ve insanların ihtiyaçlarını tanıyarak gelebilir. Örneğin, devlet kurumlarında belgeleri teslim etme sırasında insanların belgeleri fotokopi etme ihtiyacı vardır ve orada yakınlıkta fotokopi dükkânın açılması fırsat olarak ifade edilir.

Kendi işletmesini kurmak isteyen kimse, kendi beceri, yetenek, deneyim, bilgi ve tecrübesiyle gerçekleştirebilir.

Örneğin, özel besin üretimi, basketbol dersleri veya belirli hizmet vererek işletmeye başalayabiliriz.

İş fikri yetkili kurumlar tarafından yeni kabul edilen mevzuat fırsatlarını kullanarak elde edilebilir. Örneğin, hükûmet otomobil ithalatı üzerindeki gümrük vergisini azaltmak

125


için yasa getirtirse, yerli işletmeler ithal ederek daha fazla otomobil satmak için bunu fırsat olarak kullanabilirler.

Fikir üretme ve fikir tabanının oluşturulması, yaratıcı düşünme ve fikirlerin serbest-liği için özel bir yaklaşım kullanılır, „Kaliteden önce miktar“ ilkesine göre, beyin fırtınası (Brainstorming) yöntemi olarak bilinir. Oluşumu hızlı ve kelimelerin ifade edilmesiyle ve belirli araçları anımsatan ve ilişkili olan düşünceler, davranışlar, belirmeler vb. ile başlar. Beyin fırtınası yoluyla üretim süreci kısıtlama olmadan, kendiliğinden ve özgürce gerçek-lemelidir.

İş fikri üretimi ve seçimin doğru zamanda, doğru yerde, doğru fikri bir fikir edin-mek için nihai hedefi vardır. Bu işleme (sürece) başlamadan, herkes şunları sormalıdır:

- Yeni bir işletme için temel olabilecek herhangi bir özel beceriler var mıdır?- İşletme haline dönüştürülebilecek hobi var mıdır?- Kimsenin sunmadığı ürün veya hizmet için ihtiyacı olma durumu var mıydı?

Eğer öyleyse, muhtemelen diğer insanların da aynı ihtiyacı vardır. Beyin fırtınasından sonra, aşağıdaki öneriler yardımıyla fikirler sayısının daraltıl-

ması yapılır:- Neden şu ana kadar gerçekleştirilmemiş ve söz konusu imkânsız bir misyon mu?- Öngörülen fikir için piyasa ne kadar büyük?- Fikir kısa vadeli, gelip geçici heves temsil ediyor mu?Darlatılmış seçim, çeşitli yöntem ve teknikler kullanarak analiz edilmesi gereken

kabul edilebilir fikirlerin seçimine yol açar. Üretim ve seçim sonunda daha ayrıntılı olarak analiz edilebilir bir ila üç işletme fikri ayırt edilir.

3. İŞ FİKRİ GEREKÇESİ

Seçilen fikri gerekçesinin analizi aşağıdaki sorulara yanıt alınması gereken araştır-ma ile başlar:

- Ürünü kim satın alacak?- Yeni ürün nasıl üretilir?- Yeni ürün üretmek için gerekli kaynaklar nelerdir?- Ham madde tedarikçisi kimdir ve onun sürekliliği nedir?- Ham madde ve malzeme erişebilirliği ne kadardır?- Yeni ürün için tüketicilerin alım gücü nedir?- Yeni ürün için gelenek ve sosyal unsuru nasıldır?- Yeni ürün için ne tür dağıtım ağı gereklidir?Ayrıca, seçilen fikrin gerekçe analizi konusunda diğer bilgi kaynakları da kullanıl-

maktadır, örneğin:- İnternet arama (şirket verileri, dergiler, kitaplar);- Yazılı basında arama (dergiler, kitaplar, kataloglar vb.);- Uzmanlar, alıcılar, satıcılar, akraba ve arkadaşlarla görüşmeler;

126


- Fuarlar, şirketler, bilimsel - mesleki toplantılara katılmalar;- Doğayı gözetleme ve çalışma vb. Bu şekilde seçilen fikrin analizi yapıldıkatn sonra, değerlemesine geçilir. Fikrin ilk

incelemesi aşağıdaki sorulara yanıt alarak yapılır:- Girişimcinin yeni fikire kattığı beceri, yetenek, tecrübe ve bilgi değeri ne ka-

dardır? - Piyasa var mı, yani bunun için ödeyebilecek alıcılar var mı?- Yeni işletme fikrinin uygulanması için ne kadar sermaye gereklidir?- Yeni işletme fikrin yapısı nasıldır ve gerçekleşmesi için varlıkların değeri nedir?- Ek fonlar için finansal kurumlara ulaşabilirlik nasıldır?Bir iş fikri gerekçesinin belirlenmesi için en sık kullanılan teknik SWOT analizidir.

Ortamda koşulları ve değişiklikleri izlemek (takip etmek) için en etkili yöntemlerden biri-dir. SWOT analizi herhangi bir iş fikrinin başarısı üzerindeki iç ve dış faktörlerin etkilerini değerlendiren bir araçtır. SWOT analizi kelimelerin ilk baş harfl erinden türetilmiş bir kı-saltmadır: Güçlü yönler (Strengths), Zayıf yönler (Weaknesses), Fırsatlar (Opportunities) ve Tehditler (Th reats).

Bu analize dayanarak girişimci, iş fikrinin gerçekleşecek ortamını daha iyi anlaması gerekir. Analiz tekniği, iş fikrinin güçlü ve zayıf yönlerinin tanıması ve öne koymasından oluşmaktadır. Aynı zamanda, SWOT analizi ile işletmeye olumlu etkisi olan fırsatlar ve olumsuz etkiye sahip olan tehditler belirlenir.

Güçlü yönleri (avantajlar) – iş fikrinin geliştirilmesi için temel kullanılabilecek, işletmenin iç faktörlerine bağlıdır. Bu faktörler üzerinde, girişimci geliştirmek veya ek ola-rak elde etmek için etkileyebilir. Bunlar yetenek, teknoloji, satış tesisi için elverişli konum, işgücü uzmanlığı vb sahip olabilir.

Zayıf yönleri (dezavantajlar) – iş fikri açısından eksiklik olarak değerlendirilebile-cek işletmenin iç faktörlerine bağlıdır. Girişimci veya işletme bu zayıf yanları iş fikri üze-rindeki etkilerini ortadan kaldırmak veya azaltmak için ek çaba ve eylem ile gerçekleştire-bilir. Bunlar, yetersiz fonlar, eski tesisler, pazarlama planı eksikliği, gerekli belge eksikliği vb. olabilir.

Fırsatlar – işletmenin dış çevre faktörlerinin analizi ile ilgilidir. Bu faktörler iş-letmede büyüme ve gelir elde etmek için yeni fırsatları gösterir. Bunlar, çok sayıda ham madde tedarikçileri, küçük işletmeler için düşük faizli krediler, düşük maliyetli malze-meler, yeni yerleşim alan inşaatı vb. olabilir. Girişimci fırsatları tanıyabilmeli ve yarar-lanmalıdır.

Tehditler – işletme ve iş fikrinin gelişmesi ve büyümesi için yani piyasada kala-bilmesi için, tehdit oluşturabilecek dış ortamdaki değişiklikler ile ilgilidir. Bunlar, yüksek yakıt fiyatları, yüksek vergiler, belirsiz politik koşullar, doğal afetler ve benzeri olabilir.

Girişimci iş fikri üzerinde tehditlerin etkisini azaltma veya ortadan kaldırmak için herhangi bir geçmesi mümkün değildir. O sadece durumu ve çevredeki değişikliklere uyum sağlayabilir.

127


SWOT analizin kullanımı ile birlikte varılacak sonuç, girişimcinin işletme hedefl eri-ni ve iş fikrini gerçekleştirebilecek stratejik kararlar vermesi için yardımcı olmalıdır.

Güçlü yanları sayarken, örneğin, abartılı olmaması için dikkat edilmelidir, aynı sıra-da küçümseyecek kadar tutumlu olmaması önemlidir. SWOT analizinin tamamlanmasın-dan sonra, organizasyonun hedefl erine ulaşması için olumlu katkıda bulunacak faktörler (güçlü yanlar ve fırsatlar) ve gerçekleştirmede engel olarak duran (zayıf yanlar ve tehditler) gösterilmelidir.

SWOT ANALİZ ÖRNEĞİ

Aşağıdaki SWOT analizinde sağlanan veriler yeni ürün spor forması “Diva”, “SPORT MEGA” DOO Üsküp şirketinin gerçek üretim ve satış durumunu yansıtmaktadır. Güçlü yönleri

Rekabetçi fiyat; Spor formasının modern tasarımı; Satış yerlerine hızlı dağıtım; Formaların üretiminde kullanılan kaliteli malzemeler; Uygun şekilde ertelenmiş ödeme; Pazarlama faaliyetleri.

Zayıf yönleri Şehirden uzaklık mesafesi; Çalışanların elverişsiz yaş yapısı; Yetersiz depolama alan eksikliği; Kişisel satış alan eksikliği.

Fırsatlar Eğlence ve profesyonel sporcuların sayısını artırma trendi; Spor ekipmanları üretimi için sürekli teknoloji gelişimi; Formaların kaliteli malzeme üretimi için hızlı teknoloji gelişimi; İş kurmak için banka ve devlet kurumlarından finansal destek; Şehirlerde spor malzeme mağazaları ile dallanmış ağ; İnternet üzerinden satış; Komşu ülkelerdeki piyasalara ihracat.

Tehditler Spor ve rekreasyon için tasarlanmış ürünlere yüksek vergiler; Güçlü rakipler; Yeni ürün tescili için uzun prosdür; Ülkenin diğer bölgelerindeki piyasada zayıf heves gücü; Düşük vergiler ile yabancı markaların ithalat olasılığı; Yüksek banka faizleri; Haksız rekabet.

128


UYGULAMALI KISIM - GRUP ÇALIŞMASIİŞ FİKRİNİN ÜRETİMİ, SEÇİMİ VE GEREKÇESİ

TalimatlarBeyin fırtınası tekniğini kullanarak öğretmen öğrencileri iş fikri yaratmaları için

teşvik ve motive eder.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin SWOT analizini uygulayarak iş fikri üretimi,

seçimi ve uygulanabilirliği hakkında değerlendime yapmala-rını teşvik etmek

Süre 3 ders (öğretim saati) - 135 dakikalıkYer SınıfForm Öğrenciler 5 ile 6 kişilik gruplar halinde oluşturulurSorumluluk Ders öğretmeniÖğretmen ve öğrenci için gerekli malzemeler

Boya kalemler, yapışkan bant, beyaz sayfalar

Teknik yardımlar Bilgisayar, internetBeklenen sonuç İş fikririn seçimi ve analizi



Giriş 10 dak. Fikir üretme tekniğin sunumu. Ödevi yapmak ve içerik hakkında yönergeler verir. Öğrenci grupların oluşturulması.

DinlemeÖğrenciler yerlerini alarak grupları oluşturur.

Çalışma faaliyeti – ilk adım

10 dak. Öğretmen sırasıyla her öğrenciye, araç, olay, gelişme, özellik veya fi kir andıran üç kelimeye kadar bir terim ifade temelerine izin verir.Söylenen kelimelerin her biri tahta veya beyaz sayfalara yazılır. Fikirlerin fırtınası her öğrencinin birer kelime veya ifade üzerine görüşleri üç turda gerçekleşir.

Üç kelime veya ifadenin söylenmesi.

129


Çalışma faaliyeti- ikinci adım

25 dak. Talimatlar verir, tavsiyelerde bulunur ve yönergeler sağlar.

Her öğrenci grubu ilk önceki adımda söylenen üçer iş fi kri için kelime ve ifadeleri ayırır. Her grup üç işletme fi kri için tartışma ve analiz geliştirir. Her grup sonunda üç işletme fi krinden birini seçmelidir.

Okul dışında çalışma faaliyeti – üçüncü adım

45 dak. / Seçilen iş fi kri ile ilgili araştırma faaliyeti.Yazılı belgeler, bilgiler, verilerin toplanması ve analizi vb.

Çalışma faaliyeti - dördüncü adım

20 dak. Talimatlar verir, önerilerde bulunur ve yönergeler sağlar.

İş fi krinin SWOT (GZFT) analizini yapmak.İş fi kri ile ilgili Avantajları (güçlü yönleri),Dezavantajları (zayıf yönleri),Fırsatları veTehditleri tanımlama.

Sunum 25 dak. Bilgi sentezi ve sonuç.Sorular sorar ve gruplar arasında konu hakkında tartışma geliştirir.

Sunum ve iş fi kri tanımı.

UYGULAMALI KISIM – BİREYSEL ÖĞRENCİ ÇALIŞMASIKİŞİSEL GELİR HAZIRLAMA – SİMÜLASYON (BENZETME)

Talimatlar Her öğrenci bir saatlik süre içinde kendi mali ve malzeme durumunun düşünülmüş

analizini yapması için bireysel olarak aşağıdaki tabloyu doldurmalıdır. Öz analizinden elde edilen veriler kişisel malzeme ve düşünce potansiyeline dayalı iş fikri fırsatlarının değer-lendirilmesini yapması için yardımcı olmalıdır (bunu bir önceki ödev ile bağlamayı dene-mek tavsiye edilir. İş fikrinin başarılı bir şekilde uygulanması için kişisel varlıkları, beceri, yetenek, tecrübe vb. ne kadar katkıda bulunabilecekleri araştırılır).

130


(BÖLÜM 1) MÜLKİYET VE BORÇLARIN STOK DEĞERİ

A. PRONA KİŞİSEL AİLEToprak Bina (yapı) Ev Nakit para Menkul mallar Ekim alanı Tasarrufl ar Menkul değerler (senetler) Altın Gümüş Değerli taşlar Sanat resimleri ve fi gürler İşletme kârı Faiz geliri Maaş Ortak girişimlerden gelirler Telif hakkı Patentler ve ruhsatlar Diğerleri Toplam varlıklar

B. BORÇLARÖdünç alınanlar Krediler Ödünç verenler (alacaklılar) Alacaklılara yükümlülük Faizler Diğer borçlar Toplam borçlar

C. C. Net değer (A – B)

(BÖLÜM 2) KİŞİSEL AYLIK MALİYETLER TABLOSU

Düzenli aylık ödemeler Sütun 1

Kişisel harcamalar Sütun 2

Kira/ipotek Giyim/AyakkabıEmlâk vergisi Temizleme/YıkamaSigorta Eğitim/öğretimSağlık EdebiyatUlaşım aracı Sağlık/Diş BakımıDiğer İlaçlarKredi kartları Boş zaman etkinlikleri

(Restoranlar, barlar)Bakkalden alınangıda maddeler Seyahatler

131


Çocuk bakımı Eğlence(Ulaşım) Araç maliyetleri (yakıt)

Hediyeler /Bağış

(Ulaşım) Aracı ödeme DiğerDiğer krediler ve avanslarDiğer ödemeler Tasarruf/Yatırımlar

Ev idaresi masrafl arı 2. Sütun - ToplamTelefonIsıtma Toplam aylık maaliyetler

(A):(1+2 sütunun toplamı)Elektrik Toplam aylık dış gelirler (B)Su ve KanalizasyonOnarım/Bakım A-B= İşletmenin minimum

gerekli geliriEv idaresi alımlarıDiğer

1. Sütun - Toplam

(1. BÖLÜM) PİYASADA DEĞERLENDİRİLEBİLECEK BECERİ ENVANTERİ

Sıra no.

YETKİNLİK VE YETERLİLİKLERİ

PİYASA DEĞERİ2

TİCARİ DEĞERİ3

Yetkinlik, özel sorunları ve problem durumlarını çözmek için, eğitim sürecinde elde edilen eğitim, deneyim ve beceri bilgisidir. Örneğin, sigorta acentası hayat sigorta sözleş-melerini yapması için yetkiye sahiptir. Yetkinlik eğitim hayat sigortası bölümünde çalışma yoluyla edinilmiştir.

Yeterlilik, belirli standartlara göre meslekler içinde farklı çalışmaları veya meslek edinimi ile ilgili eğitim alan, geniş bilgi içeren ve eğitim süreci boyunca edinilen bilgi, be-ceri ve yetenektir. Örneğin, yeterlilik - ekonomi lisansı resmi, standartlaştırılmış, üniversite eğitim sürecinde edinilir.

2 Piyasa değer, kişinin emek piyasasında yetkinlik ve yeterlilikleri hakkında elde edilecek bara birikimine bağlıdır.3 Ticari değer, açılacak iş faaliyetinin yayınlanmasında yetkinlik ve yeterlilik ne kadar önemli olduğuna yöneliktir.

132


(4. BÖLÜM) KÜÇÜK İŞLETME AÇMA SIRASINDA KULLANILABİLECEK KİŞİSEL NİTELİKLER, BECERİLER VE ÖZELLİKLER

Sıra no. KİŞİSEL ÖZELLİKLER VE NİTELİKLER

NERDE, NE ZAMAN VE NASIL ELDE EDİLKİKLERİ

TANIMI

1.

2.

3.

4.

ÖZET

Yenilik girişimcinin temel özelliklerinden biridir ve ekonomik etki elde edebilecek yeni bir buluşu bulmak için yetenek olarak ifade edilir.

İnovasyon (yenilik) mal ve hizmetlerin kapasamını ilerletme, yeni üretim yöntemleri uygulamak, tedarik ve dağıtım, yönetime, organizasyona ve çalışanların çalışma koşullarına değişiklikler getirilmesi olarak tanımlanabilir.

Yeni işletme fikirleri birçok kaynaktan gelebilir, örneğin; tesadüfen, istatistik bilgilerin analizi, işletme ve insanların ihtiyaçlarını tanıyabilmek, edinilen becerilerin kullanarak, ye-tenekler, bilgi ve tecrübe, kanun ve düzen getirebilmek vb.

Temelde iki tür inovasyon vardır, bunlar, ürün inovasyonu ve ürün süreci. Birinci tür tüketicilerin henüz karşılaşmadıkları yeni ürünü piyasaya sürmek, ikinci tür ise, uygulamada henüz kullanılmayan yeni üretim sürecini tanıtmaktır.

Yenilik difüzyonu, yeniliklerin (inovasyonun) yayma hatları ile belirli sosyal topluluk üyelerine dağılım süreci olarak tanımlanır.

Fikir üretme ve fikir tabanının oluşturulması, yaratıcı düşünme ve fikirlerin serbestliği için özel bir yaklaşım kullanılır, “Kaliteden önce miktar” ilkesine göre, beyin fırtınası (Brains-torming) yöntemi olarak bilinir.

Bir iş fikri gerekçesinin belirlenmesi için en sık kullanılan teknik SWOT analizidir. Ortamda koşulları ve değişiklikleri izlemek (takip etmek) için en etkili yöntemlerden biridir. SWOT analizi herhangi bir iş fikrinin başarısı üzerindeki iç ve dış faktörlerin etkilerini değer-lendiren bir araçtır. SWOT analizi kelimelerin ilk baş harfl erinden türetilmiş bir kısaltmadır: Güçlü yönler (Strengths), Zayıf yönler (Weaknesses), Fırsatlar (Opportunities) ve Tehditler (Th reats).

133



1. Yenilik (inovasyon) nedir?2. Yenilikçilik nedir?3. Yenilik örneği açıklayın.4. Yenilik difüzyonun rolü nedir?5. Yenilik difüzyonu (yayılması) ile ilgili örnek anlatınız.6. Yenilik türleri nelerdir?7. Hangileri yenilik kaynaklarıdır?8. İş kurma fırsatlarını (imkânlarını) açıklayınız.9. Bir iş fikri seçin ve güçlü ile zayıf yönlerini değerlendirin.

KONU 2Finansal Okuryazarlık

İÇİNDEKİLER1. Finansman2. Öz ve yabancı finansman kaynakları3. Finansman ilkeleri Uygulamalı kısım – bankaların işletmeler için sunduğu kredi koşullarını araştırmak

HEDEFLERÖğrenci:- finansman kavramını tanımlayabilmeli;- öz finansman kaynaklarını ayırt edebilmeli;- yabancı finansman kaynaklarını ayırt edebilmeli;- kredinin ne olduğunu öğrenmeli;- faiz kavramı hakkında bilgi edinmeli;- finansman ilkelerini ayırt edebilmesi ve açıklayabilmesi.

ANAHTAR KAVRAMLARFİNANSMANÖZ FİNANSMAN KAYNAKLARIYABANCI FİNANSMAN KAYNAKLARIKREDİFAİZLİKİDİTE

137


1. FİNANSMAN

Her işletme faaliyeti ve hedefl erini gerçekleştirme sırasında, mevcut sermaye kulla-nımın değişen koşullarına bağlı olarak, devamlı finansman süreci gerçekleştirir.

Finansman, işletmenin gelişmesi ve çalışmanın normal olarak sürdürülmesi için gerekli olan, yeterli mali kaynakların sağlanma çabası olarak tanımlanır. İşletmelerin ça-lışmaları için sermaye varlıkların sağlanması amacı olan prosedüre finansman denilebilir. Finansman işletmenin teşvik edilmesi için en önemli alanlardan biridir.

Finansman kavramı, hedefl ere ulaşmak için gerekli olan, öz ve yabancı kaynakla-rın işletme sahibi tarafından sağlanması ve doğru kullanılma çabası olarak tanımlanır.

Finansman tanımında şu temel bileşenleri içermektedir: İlk olarak, iş kurmak için işletme sahibi başlangıçta finansman kaynakları bulması için birkaç faaliyet alır. İkinci seg-ment ise, ekonomik fayda elde etmek için finansal varlıkların doğru kullanılması söz konu-sudur ve üçüncü segment, eğer işletme öz varlıklardan madda yabancı varlıklar da kullanır-sa, o zaman bu segment finansal varlıkların çevirilme yolu ve hızını gösterir.

İşletmenin çalışma sırasında finansal varlıkların kullanımı aşağıdakilere bağlıdır: Faaliyetlerin yapısı, kapsamı ve hızı (dinamikliği); İşletmenin faaliyet türü; Mevcut sermaye; Çalışmadan gerçekleşen kâr (gelir) miktarı; Yabancı varlıkları kullanma fırsatı ve koşulları.İşletmenin finansmanı öz ve yabancı kaynaklardan olabilir. Finansaman varlıkların öz kaynakları, işletme sahiplerine dayalıdır ve çevirme du-

rumu söz konusu değildir. Bunlar genelde işletmenin çalışmasını sağlamak için birincil kaynaklar olarak temsil edilir. İşletme kurucuları, bir veya daha fazla şahıs veya tüzel kişi söz konusu ise, kendi yatırımları aracılığıyla işletmeye başlamak için gerekli varlıkların miktarını saplarlar. Öz kaynakların avantajlı olmasına rağmen, genellikle işletmenin geliş-tirilmesi veya başlangıcı için yeterli olmayabilir. Uygulamada yabancı kaynakların kullanı-mı neredeyse kaçınılmaz olduğunu göstermektedir.

Daha fazla öğren!

TAHVİL İHRACI İLE İŞLETMELERİN FİNANSMANI

İşletmeler çalışmalarını şirket tahvillerin ihracı yoluyla finans edebilir. Tahvilleri, tasarufl arı ile kişiler satın almaktadır. Bunlar sahiplerine faiz şeklinde yeterli ücret getirir. Tahvil veren şirketler, belirli sürenin geçmesinden sonra tahvilin tutarını (ücretini) yazılı olan kişiye faizi ile birlikte iade etmek zorundadır. Tahviller, menkul kıymet veya şirketin tahvil sahiplerine borçlu olduğunu gösteren kanıtlı belgelerdir.

138


2. ÖZ VE YABANCI FİNANSMAN (SERMAYE) KAYNAKLARI

Öz finansman kaynakları Öz kaynaklar finansmanı işletmenin sermayesine dayalıdır ve çevirme veya gö-

revlendirme için zaman kısıtlamaları olmaksızın sahiplerin yatırımlarını kapsamak-tadır.

Kalıcı öz kaynak finansmanı olarak sermaye, atanmış veya atanmamış olabilir:Atanmış sermaye bireysel sahibin veya grubun öz sermayesini (öz kaynak), kalıcı

mevduat ve diğer sermayeleri içermektedir. Öz sermaye, hisse senetlerin birincil ihracı ile oluşturulur. İhraç, yani hisselerin satı-

şı, şirketin faaliyetleri gerçekleştirmesi için gerekli mali kaynaklara ulaşmasını sağlar. Hisse ihracı yoluyla finansal varlıkların toplanması, anonim şirket olarak faaliyet gösteren büyük işletmeler için karakteristiktir.

Sahiplerin kalıcı ortak mevduatı (ortak uzun vadeli yatırım), bireysel sahibine dayalı olarak ya da işletme kurucuları, yatırımcılar arasında anlaşma ile oluşturulan sermaye ile ilgilidir. Anlaşma ile kurucular geri çevirmeme yükümlülüğü olmayarak yatırım yaparlar ve yatırım miktarı belirlenir. Bu finansman kaynağı küçük ve orta ölçekli işletmeler için tipiktir.

Diğer sermayeler, işletmenin çalışma sırasında oluşturulur ve diğer bağışlardan, süb-vansiyonlardan4 (primler5, regresyolar6, tazminatlar7 vb.) elde edilen, herhangi bir geri çe-virme yükümlülüğü olmayan diğer şirketlerden aktarılan varlıklardır.

Atanmamış sermayeyi işletmenin yedekleri ve dağıtılmamış geliri oluşturmaktadır. Bu varlıkları işletme çalışma sırasında özel hesaba ayırır (yatırır).

Yedekleri, işletme elde etmiş oldugu kâr veya başka varlıklardan oluşturmaktadır. Yedek varlıkları, çalışma sırasında oluşabilecek zararları gidermek için kullanılır.

Kullanım amacı ile ilgili karar verilinceye önceki yıllarda dağıtılmamış kâr atanma-mış sermaye kaynağı olarak tanımlanır. Bu fonlar yeni işletmelere yatırımda bulunmak, kâr payı veya hisseleri yani sermayeyi artırmak için sahibine bonus olarak dağıtılabilir.

Yabancı finansman kaynaklarıİşletmenin en yaygın yabancı finansman kaynakları, bankalar ve diğer finansal ku-

rumlardır bunlar, fonlar, sigorta şirketleri veya tasarruf bankalarıdır. Bankalar, işletme ve vatandaşlardan serbest para sermayeleri toplayan ve kendi çalışmasına yatırımda bulun-mak isteyen ve ilave sermaye ihtiyacı olan ekonomik birimlere bunları kredi şeklinde su-nan finansal kurumlardır.

4 Sübvansiyonu çevirme zorunda kalmadan devlet tarafından işletmelere verilen mali (finansal) yardımdır.5 Prim üretilen ürün fiyatının satışı (alım) üzerinden, devlet tarafından şirkete verilen belirli para miktarıdır.6 Regresyon (yardım edilme, rücu) alıcı şirketin satın alınan ürünler için fiyat (ücret) olarak ödemiş olduğu para miktarının bir bölümünü geri çevirme anlamına gelir.7 Tazminat devlet tarafından verilir, şirketleri ürünlerini piyasadan daha düşük fiyata satmalarını yükümler (mec-bur eder). Aslında, tazminat değeri kabul edilebilir satışın belirlenen fiyat seviyesi üzerinden ek olarak oluşur.

139


Kredi bir kişinin (kredi veren) başka bir kişiye (kredi isteyen) belirli koşullar altında, belirli süre içinde kullanması için, belirli miktarda para (satın alma gücünü) devrederek, krediyi alan kişinin sonunda bu meblağı iade etme ve ona ilave olarak ay-rıca bir bedel ödemesi faiziyle geri çevirmesi gerekir. Burada şunu söyleyebiliriz ki, faiz ödünç alınmış olan sermayenin fiyatıdır ve bunu kredi kullanıcısı kredi vericisine öder. Diğer bir deyişle, faiz ödünç alınan sermayenin fiyatıdır.

Ödünç verilen (faizle verilen) para miktarı ana para (başlıca para) olarak adlandırı-lır, ana paraya ödenilen faiz yüzdesine ise faiz oranı denir

Faiz oranı, finansal piyasada sermaye değerinin önemli bir göstergesidir. Bankalar şirketlere kısa ve uzun vadeli krediler kullanma seçeneği sunar. Kısa vadeli krediler, geri çevirme süresi bir yıla kadar olan kredilerdir. İşletmenin

mevcut ihtiyaçlarını finanse etmek için tasarlanmıştır, bunlar: ham madde ve malzeme donanımı, yakıt donanımı, makine bakımı ve teçhizatı vb. olabilir.

Uzun vadeli krediler geri ödeme süresi beş yıldan fazla olan kredilerdir. İşletmenin mevcut kapasitesini genişletmek veya geliştirmek için yatırım bankaların onayladığı kre-dilerdir. Bunlar sabit varlıkları sağlamaya yöneliktir: makine, ekipman, taşıt araçları, bina inşaatı veya satın alınması, yapıların inşaat ve tesisatı vb. olabilir.

Devlet hükûmetleri işletmelerin ekonomik faaliyetlerini teşvik etmeyi amaçlayan politikalar ve programlar geliştirmeye çabalar. Onlar, iş hedefl erine ulaşmaları için işlet-melere yardımcı ve destek olan danışma, eğitim ve finansal özellikli kurum ve kuruluş-ları kurar.

Devlet kurumları işletme sektörün gelişmesi için hızlandırıcı rolü vardır. İşletmele-rin gelişimi için yabancı finansal kurumlardan veya özel bütçe fonlarından finansal varlık-lar sağlar. İşletmeler büyüme ve gelişme sağlayabilecek faaliyetleri geliştirmeleri için devlet kurumların tavsiye ve mali fonlarından yararlanırlar.

3. FİNANSMAN İLKELERİ

Güvenilirlik ilkesi Güvenilirlik ilkesi işletmenin yatıracağı sermayeyi kesinlikle geri döneceği, aslında

parayı risk derecesi düşük olan girişimlere yatırma çabası anlamına gelir. İşletme sermayeyi kendi iş faaliyetlerine yatırdığında, düşük satış, artan harcamalar

veya azalan üretim sonucunda zarara uğrayabilmek riski ile karşılaşır. Bu nedenle, kendi çalışmalarını normal finansman sürdürebilmesi mümkün olmayacaktır.

Diğer yandan, işletme yabancı iş yatırımı yaptığında kendi fonları üzerinde tam kontorlü sağlayamayıp, yani tekrar normal faaliyet gösterme ve hedefl ere ulaşamama riski ile karşı karşıya kalır.

140


İstikrar ilkesiİstikrar (stabilite) prensibi işletmenin düzenli varlıklar sağlayarak, devamlı ve kesin-

tisiz üretim ve diğer faaliyetleri sağlayabilme yeteneği anlamına gelir. Varlıkların (fonların) bir kısmının ödünç olduğunu göz önünde bulundurarak, o zaman işletmenin fon yetersiz-liği nedeniyle faaliyeti sonlandırma durumuna gelmemesi için, finansman istikrarı ödünç alınan varlıkların belirlenen süre içinde çevrilmeleri anlamına gelmektedir.

Likidite ilkesi Likidite ilkesi işletmenin mevcut durumda gereken yükümlülüklerin (görevlerin)

ödeme becerisini gösterir, bunlar: çalışanların maaşları, kira, faiz, tedarikçilere karşı yü-kümlülükler vb. olabilir.

Çalışma sırasında işletme faaliyeti finanse etmek için kullandıkları varlıklardan, ge-lir varlıkları oluşturur. Likidite ilkesi belirtilen süre içinde yükümlülükleri ödeyebilmesi için, bu varlıkların yeterli olmasını gerektirir. Bunun aksine, yükümlülüklerin finanse edi-lememesi işletmenin ifl ası anlamına gelir.

Ekonomik ilkesi Ekonomik finansman ilkesi, belirli çalışmanın elde edilmesi için finansal kaynakla-

rın sağlanmasından kaynaklanan harcamaların elde edilen gelirlerden az olan finansman demektir. Ödünç alınan varlıkların en önemli harcaması faizdir.

Kârlılık ilkesi Kârlı finansman ilkesi daha yüksek kâr elde etmek için çalışmalara belirli miktarda

varlıklar yatırma çabasını temsil eder. Elde edilen kâr ve faaliyet alan varlıklar arasında bağlı olan, kârlılık düzeyini gösterir.

Ödeyebilirlik ilkesi Ödeyebilirlik ilkesi, işletmenin faaliyetini gerçekleştirdiği, yükümlülüklerin düzeyi

ve varlıkların değeri arasındaki ilişki için geçerlidir. İşletme, çalıştığı varlıkların değerini piyasa düzeyine göre üstlenmesi için özen göstermelidir. Bu, şu anlama gelmektedir ki, mevcut çalışma, maddi ve maddi olmayan varlıkların yükümlülükleri geri ödeme gücü, aynı öyle, uzun vadeli finansal yatırımlar da tedarikçiler için işletmenin borçlarını geri ödeyebilme garantisi olarak sayılır.

141


UYGULAMALI KISIM – ÖĞRENCİ GRUP ÇALIŞMASI BANKALAR TARAFINDAN İŞLETMELERE SUNULAN KREDİ KOŞULLARININ ARAŞTIRILMASI

TalimatlarÖğretmen, öğrencileri 4 ile 6 gruba böler. Daha sonra, işletmelere verilen kredi ko-

şullarını araştırmak ve analiz etmek için her gruba görev dağıtır. Her grup, bankaların krediyi onaylamak için işletmelerden aradıkları gerekli şartları

ve kriterleri analiz emeleri ve veriler toplayıp araştırması gerekir. Araştırmada, işletmelerin kredi başvurusunda vermeleri gereken belgeleri de içermelidir. Ayrıca, gruplar farklı kredi türlerin özelliklerini araştırmalıdır (işletmeler için tasarlanmış banka kredi ürünleri).

Öğrenciler doğrudan ziyaret ile bankaları ve diğer finansal kurumların (fonlar, ta-sarruf bankaları vb.) temsilcileri ile görüşerek, internet üzerinden verileri toplamaktadır.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrenciler, işletmelerin çalışmalarını finanse etmek için,

bankaların verdikleri kredi koşullarını tanımlamalarıSüre 4 ders (öğretim saati) – 45 dakikalıkYer Okul içinde ve dışında araştırma faaliyetiForm Grup çalışmasıSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, başvuru belgeleri, istatistik ile ilgili veriler, sunum vb.Teknik yardımlar Bilgisayar, internetÇalışma dan sonuç Her grup öğrencinin hazır proje ödevi ve sunumu.




Dinleme

Görev dağıtımı 5 dak. Öğrencileri gruplara ayırmakTalimatlar vermek

Dinlemek ve yazmak

Okulda çalışma etkinliği

135 dak. Bankaları kredi onayı koşulları ile ilgili araştırma çalışmaları.


20 dak. Talimatlar ve yönergeler sağlarBilgilendirirÖnerilerde bulunur

Yapılan araştırma ile ilgili grup arasında tartışma.Yapılan proje ödevi için sunum hazırlığı.

142


Sunum 10 dak. Bilgi sentezi ve sonuç. Hazırlanan malzemenin sunumu ve analizi.

Final bölüm 5 dak. Takip etmekTeşvik etmekTartışmak

TartışmaSonuca varmakBilgi sentezi.

ÖZET

Finansman, işletmenin gelişmesi ve çalışmanın normal olarak sürdürülmesi için ge-rekli olan, yeterli mali kaynakların sağlanma çabası olarak tanımlanır ya da başka deyişle, finansman kavramı, hedefl ere ulaşmak için gerekli olan, öz ve yabancı kaynakların işletme sahibi tarafından sağlanması ve doğru kullanılma çabası olarak tanımlanır.

Öz sermaye kaynakları genelde, işletmenin çalışmasını sağlaması için birincil kaynak olarak temsil edilmektedir.

İşletmenin en yaygın yabancı finansman kaynakları, bankalar ve diğer finansal ku-rumlardır, bunlar fonlar, sigorta şirketleri veya tasarruf bankalarıdır. Bunlar işletmelere uzun ve kısa vadeli krediler onaylayabilir.

Öz kaynaklar finansmanı işletmenin sermayesine dayalıdır ve çevirme veya görevlen-dirme için zaman kısıtlamaları olmaksızın sahiplerin yatırımlarını kapsamaktadır.

Kredi bir kişinin (kredi veren) başka bir kişiye (kredi isteyen) belirli koşullar altında, belirli süre içinde kullanması için, belirli miktarda para (satın alma gücünü) devrederek, kre-diyi alan kişinin sonunda bu meblağı iade etme ve ona ilave olarak ayrıca bir bedel ödemesi faiziyle geri çevirmesi gerekir.

Faiz ödünç alınmış olan sermayenin fiyatıdır ve bunu kredi kullanıcısı kredi vericisine öder.


1. Finansman nedir?2. Finansman kaynakları hangileridir?3. Öz sermaye kaynaklarını açıklayınız.4. Hangileri yabancı finansman (sermaye) kaynaklarıdır?5. Yabancı sermaye kaynaklarını açıklayınız. 6. Kredi kavramı nasıl tanımlanır?7. Faiz nedir?8. Ekonomide bankaların rolü nedir?9. Likidite nedir?10. Ödeyebilirlik nedir?

KONU 3Yönetim

İÇİNDEKİLER1. Yönetim kavramı ve tanımı2. Yönetici görevleri3. Yönetici düzeyleri4. Yönetim biçimleri Uygulamalı kısım - bireysel öğrenci çalışması – tedbirli (SMART) hedef belirleme Uygulamalı kısım - grup öğrenci çalışması – Örgütsel yapı araştırması

HEDEFLERÖğrenci:- yönetim kavramı hakkında bilgi edinmesi;- yönetimin temel fonskiyonlarını tanıması;- yönetim düzeylerini belirlemesi;- yönetimin farklı tarzlarını (türlerini) ayırt edebilmesi.

ANAHTAR KAVRAMLARYÖNETİMÜST DÜZEY YÖNETİCİPLANLAMAORGANİZSYONLİDERLİKDENETLEMEMOTİVASYON

145


1. YÖNETİM KAVRAMI VE TANIMI

İşletme amaçlarına ulaşabilmesi ve faaliyet gösterebilmesi için yönetilmelidir. Bir işletmenin nasıl yönetileceği, düzgün faliyet göstermesine bağlıdır, bu düzenlilik ölçüsü elde edilen hedefl erin sayısı, aslında elde edilen kâr miktarıdır. İşletmeler, devlet kurumları vb. organizasyon sistemi için, hayatta kalma ve varlığını koruyabilmesi yönetimin sorum-luluğudur. Eğer yönetim iyi değilse, eğer amaç doğrultusunda değil ise o zaman bu sistemin varlığı anlamsız olur. Bir organizasyonda, hedefl eri belirleyen ve bu amaçlar doğrul-tusunda onları gerçekleştirmeye yönelik sorumlu olan, aslında yöneten, faaliyetlerin toplamı yönetimi temsil eder.

Çağdaş işletmede, yönetim kadar önemli olan unsur yoktur. Yönetim tüm ticari şirketlerde, okullarda, üniversitelerde, hastanelerde, kiliselerde,

devlet kurumlarında gerçekleşen evrensel bir süreçtir. Günümüzde yönetim ile ilgili birçok basit (genel) ve karmaşık tanım vardır. Örne-

ğin aşağıdaki genel tanımlar:- Yönetim, kendisi için doğru olduğunu düşündüğü şeyi yapmaya teşvik etmek;- Yönetim, başkalarının elleri ile bir şey yapmak anlamına gelir;- Yönetim, insanların yardımı ile, yapılabilir isteği gerçekleştirmek demektir. Çağdaş işletmede, yönetim kadar önemli olan unsur yoktur. Yönetim her işletme-

deki çalışmada hakim olan bir faaliyettir. Yönetim işletmeleri okullar, üniversiteler, has-taneler, kiliseler, hükümetler ve diğer kuruluş tür ve şekillerinde gerçekleşen evrensel bir faaliyettir.

2. YÖNETİCİ GÖREVLERİ

İşletme ve ötesinde yönetimin rolü çalışmayı yönetmesidir. Yönetim her karar ver-mede verimli çalışmayı, aslında faaliyetlerin verimli olarak yapılmasını göz önünde bu-lundurmalıdır. Diğer bir deyişle, yönetimin görevi çalışmayı, yöneticileri ve çalışanları hedefl ere ulaşma yönünde yönetmesidir. Bu, aşağıdaki işlevler (fonksiyonlar) ile gerçek-leştirilir:

- Planlama- Organizasyon- Yönetim- Kontrol- MotivasyonYönetici işlevleri tüm yönetici düzeyleri için aynı “ağırlıkta” değildir. Üst düzey yö-

netici için planlama daha belirgindir. Düşük düzeyde ise yönetim fonksiyonu daha yaygın-dır. Planlama işlevi piramit – hiyerarşik yapısı olarak üst düzey yöneticiden hat yöneticile-rine (denetçiler) kadar “iner” azalır.

146


Bunun aksine, yönetim üst düzey yöneticilerden denetçilere (denetleyici) doğru “gittiğinde” büyür. Kontrol, üst ve orta düzey yöneticiler için eşit (küçük) anlam taşır, de-netçilerde ise daha büyük önem taşımaktadır. Organizasyon fonksiyonu, yönetimin her düzeyinde eşit olarak daha az mevcuttur.

Planlama başarılı uygulma için ilk faaliyettir. Planlar kısa, orta veya uzun dö-nem için, farklı zaman aralıkları için yapılır. Burada, hedefl er belirlenir ve yazılır, ayrıca bunların elde edilmesi gereken yollar da gösterilir. Aslında, plan eylem aracı ve hedefl ere ulaşmak için bir yoldur. Eğer planlama etkili ise, onun gerçekleşmesi de mümkündür.

Organizasyon (düzenleme) ve personel - ortak eylem sırasında, her kişi kendi ro-lünü bilmek zorundadır. Bunu yönetici fonksion organizasyonu sağlar. Yani, bu işlev or-ganizasyon yapısı içinde bireyin yer ve rolünü düzenler. Organizasyon işlevi ile, kişilerin beceri ve motivasyonuna göre yapılacak görevlerin belirlenmesi gerekir.

Yönetim – yönetim organizasyon yapısındaki insanların katkısını etkileme amacı vardır. Her yönetici büyük sorunların, insanların – istek, ihtiyaç ve bireyler ya da grupların davranışlarından geldiğini (ortaya çıktığını) kabul eder. Yönetim işletmede çalışma ortamı yaratmak için kurallara uygun olarak kullanılan etkili bir araçtır.

Kontrol - kontrol gerçekleşen ile planlanan performansı, karşılaştıran yönetim işle-vidir. Bu işlev planın gerçekleşmesinin sağlayacak tedbirleri oluşturur. Kontrol ile bazı sap-maların nerede meydana geldiği algılanır ve bunların giderilmesi sağlanır. Bu işlev planlara ulaşma başarısını değerlendirmek için bir temel araçtır.

Motivasyon – yöneticilerin çalışanlarını iş yerinde performansını ve memnu-niyetlerini artırmak için, teşvik ettikleri yönetici işlevidir. İnsanların daha iyi sonuçlar elde etme isteği, motivasyon olarak adlandırılır. Motivasyon sonucu olarak, çalışanlar daha fazla çalışarak, işletmenin hedefl erine ulaşması için daha büyük ilgi göstererek, işi zamanında gerçekleştirerek daha iyi sonuçlar elde eder. İnsanları çalışmalarında motive eden birçok faktör vardır. Bunlar: övmek (övgü), takımın bir parçası olmak, kişisel gelişim, para, takdir etmek, iş güvenliği, sorumluluk, çalışma ortamı, teşvik et-mek, özerklik vb.

Tüm bu işlevlerin karşılıklı koordinasyonu olmadan, tek başına herhangi bir etkisi olmazdı. Bu her bireyin bir işletmenin hedefl erine ulaşması için maksimum katkı verme-sini sağlar.

3. YÖNETİCİ DÜZEYLERİ

Piyasa ekonomisinde işletmeler küçük bireysel işletmelerden büyük şirketlere veya anonim şirketler gibi çeşitli biçimlerde düzenlenir. Ancak, hangi kategoride olursa olsun, işletmenin faaliyet gösterebilmesi için yönetilmesi gerekir. Bu nedenle, işletmenin yöneti-cilere ihtiyacı vardır. Küçük işletmelerde yönetimi sahibi üstlenir.

147


İşletme sahibi genellikle onun müdürü yani üst yönetici olması, karar verme süre-ci hızlı ve basit gerçekleşir. Küçük sayıda çalışanları ve çalışmaların basitliği, yönetim ve kontrolün kolay olmasını sağlar. Ancak, işletmenin büyümesi ve genişlemesi ile sözde de-partmanlar ve bölümler oluşturulmasıyla, hiyerarşik yönetim, yani üst düzey yöneticiden başka orta ve birinci düzey yöneticilerin de katılmasını gerektirir. Buna göre, orta ve büyük işletmeleri üç tür yönetici yönetir:

- Üst düzey yönetici (top manager);- Orta düzey yöneticiler (middle level managers);- İlk düzey yöneticiler (first line managers).Diğer çalışanlar yönetime katılmadıkları için, yönetici olmayan kişilerdir. Üst düzey yönetimde üst düzey yönetici yer alır. Bu iş yeri farklı isimler altında fakat

aynı anlam ile rastlanır: üst düzey yönetici, gene müdür, yönetici vb. Üst düzey yönetici tüm örgütün amaçları için özen gösterir, zaman dilimi açısından ise bunlar uzun vadeli hedefl erdir.

Orta düzey yönetimde idari ve sektör yöneticileri yer almaktadır. Orta düzeyde-ki yöneticiler, orta vadeli hedefl eri olan ayrı sektörlerin (işlevlerin) hedefl eri için ilgi-nelirler. İlk düzey yöneticilerde ise şunlar yer alır: gözetleyici (danışman), denetleyici, dükkân şefi vb.

Bunlar, zaman açısından kısa vadeli, çalışma odaklı hedefl ere sahiptir. Bu yöneticiler çalışanların çalışma prosedürlerini denetler ve kontrol eder.

Çağdaş şirketler, genellikle sahipleri tarafından görevlendirilen (kiralanan) yöneti-ciler tarafından yönetilir. Yöneticiler, onlar için en iyisi neyse şirket için de bir bütün olarak iyisini yapıp yönetmeleri için ödenmektedirler.

Büyük işletmelerin sahipliği büyük grup hissedarlara yaygındır. Bunların çoğu şir-ket ile az ilgisi vardır. Şirketi kendilerinmiş gibi hissetmeyip şirketin dolaylı yönetimi ve çalışmasına az ilgi gösterirler.

İŞLETMENIN HEDEFLERI

BİREYSEL İŞLEV VE SEKTÖRLERİN HEDEFLERİ

ÇALIŞMA ODAKLI HEDEFLER

U Z U N V A D E L İ

O R T A V A D E L İ

K I S A V A D E L İ

ÜST DÜZEY YÖNETİCİ

ORTA DÜZEY YÖNETİCİ

İLK DÜZEY YÖNETİCİ

Yönetim hedefl eri Zaman Düzey

Resim no. 1 (İşletme) Organizasyon hedefl eri ve yönetim düzeyleri8

8 Б. Шуклев: Менаџмент; Економски факултет, Скопје; 2006г.

148


Daha falza öğren!

ÜST DÜZEY YÖNETİCİNİN SORUMLULUĞU

Üst düzey yöneticinin çalışması oldukça karmaşık ve zordur. Üst düzey yöneticinin sorumlulukları altı kategoride oluşturulabilir. 1. Üst düzey yönetici şirketin uzun vadeli hedefl erini belirlemekten sorumludur. O vizyona sahip olup diğerlerine ilham vermelidir;2. Üst düzey yönetici hedefl ere ulaşmak için planları belirlemekten sorumludur.3. Üst düzey yönetici örgütün faaliyetlerinden doğabilecek uyuşmazlıkların çö-zümü için sorumludur.4. Üst düzey yönetici örgütün lideri olarak çalışanların seçimi, ilerletilmesi ve motivasyonu için sorumludur.5. Üst düzey yönetici işletmenin faaliyetleri için tamamen sorumludur.6. Üst düzey yönetici yönetim kurulu kararlarını uygular ve işletmenin yasal ça-lışması için ilgilenir.

4. YÖNETİM BİÇİMLERİ

Yönetim biçimleri belirlenen amaçları gerçekleştirmede yöneticiler arasındaki fark-ları göstermektedir. En tanınmış yönetici tarz sınıfl andırması şunlardır:

1. Otoriter tarz;2. Demokratik tarz;3. Esnek tarz.1. Otoriter yönetim tarzı, yöneticinin emir verdiği ve yönetilenlerin tam uyum

(emri yerine getirme) gösterdiği bir durumdur. Yöneticinin bilgisi dışında hiçbir şey olamaz. Yönetici karar alma ve çözüm getirme konusunda tam yetkiye sahiptir. Yönetici doğrudan gözetler ve kontrol eder. O yönetilenlerin planlamada ve karar almada aktif yer almasını engeller. Bu tarzda çalışanların davranışlarını kesin olarak sınırlayan çok sayıda kural vardır.

2. Demokratik yönetim tarzı, otoriter tarza kıyasen yönetici çalışanları ile iyi ilişkiler kurma, olumlu bir hava oluşturmaya yönelmiştir, karşılığında ise onlardan destek bekle-mektedir. O yönetilenlere karar verme ve çözümlerde rol almaya izin veriyor. Burada kendi isteğini onlara kabul ettirmeye çalışmıyor. Bu tür yönetim ile yönetici işletmenin genel amaçlarını gerçekleştirmeye çalışır ve çalışanlarına bağımsız olarak hedefl eri belirlemeleri-ni sağlayarak, çıkar tartışma riskini azaltmayı çabalar. Demokratik yönetim tarzı çalışanla-rın işbirliği ve uyum düzeyini sağlar.

149


3. Esnek yönetim tarzı, önceki tarzların birleşimidir. Yönetici duruma göre hareket eder. Yani bazı durumlarda otoritesini göstermesi gerekir, bazı durumlarda ise demokratik davranması gerekir. Örneğin, işletmede bir grupta birileri doğru şekilde çalışıyor, diğerleri ise desteğe ihtiyaç duyuyor, üçüncü grup ise disiplinsiz davranıyor.

UYGULAMALI KISIM – BİREYSEL ÖĞRENCİ ÇALIŞMASI TEDBİRLİ HEDEF BELİRLEME

TalimatlarHer bireyin hedef belirleme ihtiyacı vardır. Hedefl erin belirlenmesi ile yaşam ritmi

yönlendirliri ve kişinin davranışı düşünülür. hedefl er planlamanın temelidir ve insanın et-kin faaliyeti olmadan düşünülemez. Aslında, günlük yaşamda her birimizin farkında olma-dan yarattığımız hedefl er, insanın varlığın anlam kazandırır.

Hedefl er birkaç şekilde oluşturulabilir veya ayarlayan ya da kişinin çıkarları ve yön-lerine bağlı olarak farklı alanlarda ifade edilebilir.

Hedefl erin oluşturulmasının birkaç yolu vardır:1. Hedef- yapmak. Hedefin bu şekilde oluşturulması gereken veya yapmak istenilen

bir şey ile ilgili faaliyetleri takip etmek anlamına gelir. Örneğin, bir buket çiçek yapmak istiyorum ya da güzellik salonunda iş bulma hedefim var vb.

2. Hedef - sahip olmak. Hedefin bu tür oluşumu, maddi veya maddi olmayan bir malı edinmek veya sahip olma isteklerini ifade eder. Örneğin, güzel bir araba satın almak istiyorum ya da çalıştığım şirkette yönetim pozisyonuna sahip olmak istiyorum.

3. Hedef – kişisel değişim. Bu tür hedef oluşum yeni bilgi, beceri veya çalışmada kendi iş standartlarını belirlemek gibi değişiklik veya onlara ulaşma ihtiyacı ya da arzusu anlamına gelir. Örneğin, gitar çalmayı öğrenmek istiyorum veya basketbol oynamayı öğ-renmek istiyorum.

Hedef belirleme sırasında anlam ve varsayımı karşılayabilecek belirli koşulları göz önünde bulundurulmalıdır. Hedefl er belirlenir ancak elde edilemez ise, o zaman hayal kırıklığı ve ilerisi için başarısızlık korkusu uyandırır, böylece kendi açısından belirsizlik ve istikrarsızlığa neden olur. Bu nedenle, hedefi belirlerken ne ulaşılması istenildiği analiz edilmeli, süre, kaynaklar, kişi ve sorumuluklar adlandırılarak, nasıl gerçekleşeceği hakkında eylem planı yapılır. Ayrıca, hedef belirlerken performans ölçü-lebilirlik için kriter ve standartlar tanımlanır. Bu yönde, hedef belirleme sırasında TED-BİRLİ (akıllıca) hedef belirleme tekniği kullanılır. Belirlenen hedef aşağıdaki kriterleri sağlamalıdır:

Ö - Hedef Ölçülebilir olmalıdır. Bunu anliz edebilmek, karşılaştırmak ve kontrol edebilmek için herhangi bir miktar, standart ve benzeri ile ifade edilmelidir. Örneğin, 1000 litre kırmızı şarap üretmeyi hedefl iyorum.

150


Z - Hedef, gerçekleştirme Zaman sınırı ile olmalıdır. Hedefi belirlerken ne kadar süre içinde gerçekleşebileceği, yani uygulama için zaman çerçevesi yapılması gereklidir. Gerçekleşme süresi bir gün, bir ay, bir yıl veya beş yıl için olabilecek mi diye bakılır. Örne-ğin, benim hedefim 4 yıl içinde iktisadi üniversiteden mezun olabilmek.

T – hedef iyi Tanımlanmış (belirlenmiş) olmalıdır. Hedefl er, tanımlanmış faaliyetler ile ayarlanır, bunlar, çalışma prosedürlerine uymak, belirlenen organizasyon şekli, koordi-nasyon vb. gibi. Örneğin, hedefim 100 adet bilgisayar satmak. Bunu gerçekleştirmem için bilgisayarları bilinen tedarikçiden daha düşük fiyata satın alarak, depoya yerleştirebilirim ve daha sonra alıcılara dağıtımı (teslimatı) kendim yaparak daha yüksek fiyata satabilirir.

G - Hedef Gerçekçi olmalıdır. Hedef belirlerken onun gerçeklik ve süreklilik yanın-dan hareket edilmelidir. Gerçekçi koşullar olmadan, herhangi bir hedefin gerçekleşmesi beklenilemez. Örneğin, uzay gemisi ile güneşe yolculuk yapmak istiyorum dersek, o zaman bu gerçekçi olmayan bir hedeft ir, çünkü oraya varabilme yolu yoktur. Fakat – güzel giysiler satın alabilmem için yeterli para kazanma hedefim var diyorsak, o zaman gerçek bir olasılık söz konusudur, çünkü bu hedefin gerçekleşmesi için (para kazanabilme yolları) çok sayıda koşullar ve imkânlar vardır.

G - Hedef Gercekleştirilebilir (yapılabilir) olmalıdır. Hedefin belirlenmesinde ve onların gerşekleştirilebilmesi için gerekli koşullar, gereksinimler ve kriterler dikkate alın-malıdır. Örneğin, kış aylarında sokak satışı ile 100 kilo külahta (kornet) dondurma satma hedefim var. Bu hedef gerçekleşemez, çünkü kış aylarında düşük sıcaklık ve özel (zor) hava koşulları vardır.

Buradan şu sonuca varabiliriz ki, tedbirli belirlenen hedefl erin, gerçekleşmeleri için gerçek olasılığı vardır.

ÖDEV

Belirlenen kısımda gerçekleştirmek istediğiniz hedefi yazın:

1. Bir ay (kısa vadeli hedef)

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Bu hedef, hayatta elde etmek (başarmak) istediğinize nasıl katkıda bulunacaktır?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

151


- Kısa vadeli hedefinizi nasıl gerçekleştireceksiniz?Etkinlikler Gerekli araçlar (fonlar) Zaman süreci

- İlerlemenizi veya değişikliği nasıl ölçecek veya kontrol edeceksiniz? Ölçülebilirlik stan-dart veya kriterlerin belirlenmesi.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Kısa vadeli hedefi gerçekleştirme sırasında hangi sorun ve sınırlamaları beklemektesiniz?

Kişisel (özel) Çevre


2. Bir yıl (orta vadeli hedef)_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Bu hedef, hayatta elde etmek (başarmak) istediğinize nasıl katkıda bulunacaktır?_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Orta vadeli hedefinizi nasıl gerçekleştireceksiniz? Etkinlikler Gerekli araçlar (fonlar) Zaman süreci

152



_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Orta vadeli hedefi gerçekleştirme sırasında hangi sorun ve sınırlamaları beklemektesiniz?



3. Beş yıl (uzun vadeli hedef)

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Bu hedef, hayatta elde etmek (başarmak) istediğinize nasıl katkıda bulunacaktır?_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________- Uzun vadeli hedefinizi nasıl gerçekleştireceksiniz?

Etkinlikler Gerekli araçlar (fonlar) Zaman süreci


_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

153


- Uzun vadeli hedefi gerçekleştirme sırasında hangi sorun ve sınırlamaları beklemektesiniz?


ORGANİZASYON YAPISI ÖRNEKLERİ

Fonksiyonlara göre organizasyonBu tür organizasyon çok sık görünendir. İşletme bir bütün olarak ana işlevlere göre,

örgütsel birimler şeklinde organize edilmiştir: üretim, satış, finansman vb.

İşletme

Satış Üretim Finansman

Şekil no. 1 Fonksiyonel organizasyon

Fonksiyonel organizasyon, organizasyonun temel şeklidir. Çoğunlukla kaynakların daha verimli kurulmasını yapan sınırlı ürün çeşitleri sunan küçük işletmlerde kullanılır.

Ürün/piyasa organizasyonuBüyük işletmeler, üretim/piyasa organizasyon yapısına göre organize edilir. İşletme

büyüdüğünde, o zaman fonskiyonel organizasyon avantajlarını kaybetmeye başlar. Ürün veya piyasa organizasyonu üç temel modellerden biri ile ayarlanabilir:

İşletme

Araştırma ve geliştirme Pazarlama Üretim Finansman

Deterjanlar sektörü

Kişisel bakım sektörüEczacılık ürünler sektörü

Şekil no 2. Üretim şirketi için üretim – piyasa organizasyon şekli: ürünlere göre bölünme (dağılımı)

154


İşletme

Pazarlama Finansman Üretim Gelişim

Afrika ve Avrupa sektörü

Güney Amerika ve Uzak Doğu sektörü

Kuzey Amerika sektörü

Şekil no 3. Üretim şirketi için üretim – piyasa organizasyon şekli: bölgesel dağılımı

Banka

Nüfus sektörü İşletme sektörü Tarım sektörü

Şekil no 4. “tüketici”, yani müşteriye göre dağılım

Daha büyük derece dağılımı ile organizasyon mümkündür. Bu tür organizasyon şeklinde fonksiyonlar (işlevler) da sektörlere ayrılmıştır:

İşletme

1. Sektör 2. Sektör 3. Sektör

SatışPazarlamaFinansmanGelişme

Şekil no 5. Ademi merkeziyet sektörlü organizasyon

Fonskiyonel üretim/ piyasa organizasyonun başka olasılık kombinasyonları vardır:

155


İşletme

Pazarlama Satış Gelişim Finansman

AsyaAvrupa

İlaçlar

Kuzey Amerika

Kozmetik ürünler Gıda ürünleri

Şekil no 6. Karma organizasyon

Matris organizasyonuÜrün/piyasa organizasyonunda işlevler, sektörler olarak merkezi veya mekezi dışı

olabilir.Bu örnekte işletme üç proje üzerinde çalışıyor: A, B ve C. Proje üzerinde çalışmaları

organize eden her projenin kendi proje yöneticisi vardır. O, mevcut kuruluş birimlerinden gerekli personeli sağlar: pazarlama, üretim, finansman vb.

İşletme

Proje yöneticisi

Araştırma ve geliştirme Pazarlama Üretim Finansman

Proje yöneticisi A

Proje yöneticisi B

Proje yöneticisi C

Araştırma ve geliştirme

grubu


grubu


grubu

Pazarlama grubu

Pazarlama grubu

Pazarlama grubu

Üretim grubu

Üretim grubu

Üretim grubu

Finansman grubu

Finansman grubu

Finansman grubu

Şekil no 7. Matris organizasyonu

156


UYGULAMALI KISIM - ÖĞRENCİ GRUP ÇALIŞMASIORGANİZASYON YAPISININ ARAŞTIRILMASI

TalimatlarÖğretmen sınıft a öğrencileri 4 ile 6 gruplara ayırır. Daha sonra, yaptıkları faaliyet-

lere göre farklı işletme organizasyon yapılarını araştırma ve analiz etmeleri için her grubu görevlendirir. Üretim, ticari, hizmet işletmeleri ve finansal hizmet şirketleri - bankalar içe-rilmelidir.

Her grup analiz edeceği, büyük bir işletme için seçim yapmalıdır. Ardından, işlet-menin organizasyon yapısı hakkında veri ve bilgileri araştırıp, toplamalı ve işletmelidir.

Analiz işleminde, işletmenin organizasyonu ile ilgili belge ve kararları da içermeli-dir. Ayrıca, araştırılan işletme organizasyonun özelliklerini, aslında avantaj ve dezavantaj-larını da analiz etmeleri gerekir.

Öğrenciler araştırma ve incelem konusu olan işlemenin temsilcileri ile konuşarak yani onları doğrudan ziyaret ederek, aynı öyle internet üzerinden de verileri (bilgileri) top-larlar.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrenciler, işletmelerin gerçekleştirdikleri çalışmaların farklı

organizasyon yapılarını ayırt edebilmekSüre 2 ders (öğretim saati) – 45 dakikalıkYer Okul içinde ve dışında araştırma faaliyetiForm Grup çalışmasıSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, başvuru belgeleri, istatistik ile ilgili veriler, sunum vb.Teknik yardımlar Bilgisayar, internet.Çalışmadan sonuçlar Her grup öğrencinin hazır proje ödevi



Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve proje ödevin amacı hakkında açılış konuşması.

Dinleme

Görev dağıtımı 5 dak. Öğrencileri gruplara ayırmakTalimatlar vermek

Dinlemek ve yazmak

Okulda dışında çalışma etkinliği

45 dak. / Analiz edilen işletmenin organizasyon yapısı ile ilgili araştırma.

157




Yapılan araştırma ile ilgili grup arasında tartışma.Yapılan proje ödevi için sunum hazırlığı.

Sunum 10 dak. Bilgi sentezi ve sonuç. Hazırlanan malzemenin sunumu ve analizi.


TartışmaSonuca varmakBilgi sentezi.

ÖZET

İşletme amaçlarına ulaşabilmesi ve faaliyet gösterebilmesi için yönetilmelidir.Yönetim, kendisi için doğru olduğunu düşündüğü şeyi yapmaya teşvik etmek;- Yönetim, başkalarının elleri ile bir şey yapmak anlamına gelir;- Yönetim, insanların yardımı ile, yapılabilir isteği gerçekleştirmek demektir. Yönetici düzeyleri:- Üst düzey yönetici (top manager);- Orta düzey yöneticiler (middle level managers);- İlk düzey yöneticiler (first line managers).Yönetimin görevi çalışmayı, yöneticileri ve çalışanları hedefl ere ulaşma yönünde yö-

netmesidir. Bu, aşağıdaki işlevler (fonksiyonlar) ile gerçekleştirilir:- Planlama- Organizasyon- Yönetim- Kontrol- MotivasyonYönetim biçimleri belirlenen amaçları gerçekleştirmede yöneticiler arasındaki farkları

göstermektedir. En tanınmış yönetici tarz sınıfl andırılması şunlardır:- Otoriter tarz;- Demokratik tarz;- Esnek tarz.

158



1. Yönetim kavramı nasıl tanımlanabilir?2. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde yönetim nasıl gerçekleşir?3. Yönetici düzeyleri hangileridir?4. Yönetim işlevlerini say.5. Yönetim fonksiyonu olarak planlama nedir?6. Yönetim fonksiyonu olarak organizasyon nedir?7. Yönetim fonksiyonu olarak liderlik nedir?8. Yönetim fonskiyonu olarak kontrol nedir?9. Yönetim tarzlarının özellikleri hangileridir?

KONU 4Mesleki Gelişim

İÇİNDEKİLER1. İnsan kaynakları yönetimi2. İş başvurusu Uygulamalı kısım – Özgeçmiş (CV) ve motivasyon mektubu/ön yazı yazmak3. İşe başvurma yöntemleri 4. İşe başvuru seçimi sürecinde mülakat/iş görüşmesi Uygulamalı kısım – iş görüşmesi (mülakat)

HEDEFLERÖğrenci :- insan kaynakları yönetiminin rolü hakkında bilgi edinmesi;- iş başvurusu için gerekli belgeleri (CV ve motivasyon mektubu) hazırlayabilmesi;- istihdam için farklı bilgi kaynaklarını kullanabilmesi;- iş görüşmesinde nasıl davranması gerektiğini bilmeli.

ANAHTAR KAVRAMLARİNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ,KISA ÖZGEÇMİŞ – CVMOTİVASYON MEKTUBU/ÖN YAZI İŞ GÖRÜŞMESİ (MÜLAKAT)

161


1. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

Son zamanlarda kaynak olarak insanın sadece üretim faktörlerinden biri değil, üre-timin en önemli faktörlerinden biri olduğu söylenmektedir. Bunun nedenleri çoktur: hızlı teknolojik gelişimi, ekonomik ve demografik değişimler, verimliliğin azalması ve çalışan-ların yabancılaşması vb. Bu nedenle, günümüzde birçok şirket, insan kaynaklarını uzun vadeli stratejik planlara yerleştirmektedir.

İnsan kaynakları yönetimi, insan kaynakları alanında yönetici görevlerin perfor-mans politikaları ve faaliyetlerini ifade eder. İnsan kaynakları yönetimi: işgücü piyasa-sında yetkin insanların bulunması, onları organizasyona getirmek, çalışanların eğitim ve gelişimi, çalışanları motivasyonu ve sonunda üretken çalışanların tutulması için alı-nan önlemlerden oluşmaktadır. Tüm bunlar işletmedeki çalışma sonuçlarının geliştiril-mesi için yapılır.

İnsan kaynakları yönetiminin önemi, hedefl eri gerçekleştirmek ve aynı zamanda iş-letme gelişimine katkıda bulunan mevcut çalışanları korumak amacıyla organizasyona en kaliteli çalışanların (personelin) alınması demektir. İnsan kaynakları yönetimi ile ilgili tüm faaliyetler için, işletmenin analiz ve değerlendirmesinin yapılmasında sorumlu profesyonel kişiler görevlendirilmelidir.

İnsan kaynakların yönetiminin rolü, mevcut çalışanların becerilerini geliştirme yo-luyla ve yeni çalışanlar sağlayarak mal ve hizmet üretimi için görevlendirerek çalışan kadro desteğini sağlamaktır.

İnsan kaynakları yönetiminin temel amacı, işletmenin asıl hedefl erini gerçekleştir-me yönünde organizasyom yapısının ortak kuvvet yoğunluğunu artırmak, geliştirmek ve koordine etmesidir. Bir işletmede ne tür insan kaynaklarının mevcut olduğu, yönetimin tutumuna ve kadroyu geliştirmesine bağlıdır. Bu yönetimin tutumuna bağlıdır, yani mev-cut olan kadrosuna yatırım yaparak sürekli geliştirebilir veya dışarıdan uzman kişileri işe alabilir.

İnsan kaynakları yönetiminin dört unsuru vardır:- insan kaynaklarının sağlanması;- insan kaynaklarının geliştirilmesi;- insan kaynaklarını etkinleştirme (aktivasyonu);- insan kaynaklarının bakımı.İnsan kaynakları sağlamanın temel işlevi, işletmenin çalışmadaki nitelik ve nicel

ihtiyaçlarını, adayların yeterlilik ve nitelikleri ile ayarlamaktır (uyum sağlamak).Bir işletmede insan kaynakları gelişimi, yeni teknoloji veya görevlerin taleplerini

karşılama amacıyla, çalışanlara sürekli eğitim verilmesine odaklanmasıdır. İnsan kaynaklarını etkinleştirme, her yöneticinin sürekli çalışma görevidir, özel-

likle düşük seviyede olan – gözetleyicinin, çalışma görevlerini kaliteli ve sorumlulukla ger-çekleştirmeleri için motive ederek teşvik eder.

162


Kadro sayısı, kalite ve yapısını tutmak, insan kaynakları yönetiminin sürekli (sa-bit) işlevidir. Hedefl erini gerçekleştirmeye yönelik olacak yeterli işgücünün yardımı ile iş-letmenin temel ihtiyaçlarını yerine getirilmesini sağlamalıdır.

2. İŞ BAŞVURUSU

Belirli iş yeri pozisyonuna başvuru için ilgilenen adaylar, şirketin kadro (presonel) departmanına şu belgeleri sunmaları gerekir:

- Dilekçe;- Özgeçmiş – Curriculum vitae;- Motivasyon mektubu – Cover letter;- Diploma ve belgelerin kopyaları;- Öneriler;- Onaylı belgeler (sağlık belgesi, sabıkasız olduğuna dair belge).Bu belgelerin içeriği sayesinde, aday kendini ve mesleki profilini sunmuş olacak,

aslında şunları sunacak:- Kim olduğu (güçlü ve zayıf yönlerini sunacak);- Nasıl olmak istediğini;- Eğitim, yeterlilik, beceri, deneyim ve uzmanlıkları. Aday mesleki özgeçmiş yazar – curriculum vitae, böylece:- kendi avantajlarını vurgular;- kısaca ve açıkça kendi deneyim ve becerilerini açıklar;- işveren kişiye, iş pozisyonuna uygun olduğunu gösterir;- işverenin ilgisini çeker. Aday motivasyon mektubu yazar – cover letter, böylece:- güçlü yönlerini vurgular;- beceri ve deneyimini açıklar;- işletmenin başarılı olması için nasıl katkıda bulunabileceğini belirtir;- işletmede çalışma arzusu ve motivasyonunu açıklar;- diğer adaylar önünde kendini belirler;- iş verenin ilgisini uyandırır. İş başvuru belgelerini tamamlarken, özellikle şunlara dikkat edilmelidir: görünür-

lük, içerik, okuryazarlık, gerçekçiliği ve açık (kısa) olmasına özen gösterilmelidir. Bu belge-lerden, işveren aşağıdaki bilgileri edinmek ister:

- belirlenen iç yeri için adayın ne kadar yeterli olduğu;- ay kişinin önceden edinilmiş iş deneyimi, işi gerçekleştirmesi için ne kadar ya-

rarlı olduğu;- aday, şirketi tanıyor mu;- belirlenen pozisyon için, şirkete başvuru motivasyonu nedir;- adayın mesleki hedefl eri ve gelişim beklentileri nedir;- şirketin gelişimine katkısı nasıl ve ne ile olacak.

163


ÖZGEÇMİŞ YAZMA ÖRNEĞİ – CV

AVRUPA KOMİSYONU TARAFINDAN KABUL EDİLEN CV FORMLARI

164


165


MOTİVASYON MEKTUBU/ÖN YAZI HAZIRLAMA ÖRNEĞİ

Şirket adıAdres - _________________Yer ve tarih

Sayın Yetkililer,

Gazetede (bilgi kaynağı adı yazılır) tarihinde, yapmış olduğunuz iş ilanı (iş pozisyo-nu yazılır) pozisyonuna istihdam edilmek üzere başvuruyorum.

Ad ve soyadı _________________ mesleğim (meslek yazılır). Eğitimimi (şehir ve ülke yazılır) _____________ yılında bütünledim. Bu alana yönelmem için başlangıç arzu-suydu. Zamanla çeşitli uzmanlık ve eğitim alarak kendimi yetiştirdim. Bununla ilgili daha detaylı bilgi için ekte özgeçmiş ve belgeler görülebilir.

Birçok proje katılımlarında bulundum ve en büyük başarım daha önce çalıştığım şirkette, ihracat ürünleri için İnglizce ve İtalyanca dilinde yapmış olduğum internet say-fasıdır. Bu başarıya kısa zaman içerisinde ulaştım, fakat şirket satış hacminin artırılması açısından %23 ile mükemmel sonuçlar gösterildi.

İngilizce ve İtalyanca dillerine çok iyi hakimim, bu her şeyden önce işim sırasında sürekli bu ülkelerden olan ortaklarımla temasta olmama ve yaz tatillerimde bu ülkelerde almış olduğum dil eğitimi sayesindedir. Ms Off ice’ten, Word, Excel, Power Point vb. kulla-nıyorum.

Doğası gereği güler yüzlü ve konuşkan biriyim. İşe karşı olumlu tutumum var ve kolayca takım çalışmasına uyarlanabilirim.

Sahip olduğum bu nitelikler sayesinde başvurduğum iş pozisyonu ile uyduğunu ina-nıyorum.

Gençlere yetenek ve potansiyellerini göstermeleri için bir fırsat verdiğinize inanıyo-rum ve bu nedenle mülakata davet edileceğimi umuyorum.

Bu mektuba ek olarak faaliyetler ve önceki mesleki gelişim deneyimimile ilgili açık-lama içeren özgeçmişim bulunmaktadır. Olumlu kabul edileceğini umuyorum ve önceden teşekkürlerimi iletiyorum.

Saygılarımla,

Adı ve soyadıİmzaEklerÖzgeçmiş (CV)Öneriler

166


UYGULAMALI KISIM – BİREYSEL ÖĞRENCİ ÇALIŞMASIÖZGEÇMİŞ (CV) VE MOTİVASYON MEKTUBU YAZMAK

TalimatlarÖğretmen öğrencileri kendi özgeçmiş ve motivasyon mektubu yazmaları için motive

teşvik eder. Özgeçmişin içeriği öğrenci ile ilgili gerçek bilgileri, ayrıca gelecekte elde edilebilecek örneğin, iş tecrübesi, edinilen eğitim, beceriler vb. gibi veri ve bilgileri içermelidir. Bu amaçla, öğrenciler daha önceden özgeçmiş ve motivasyon mektubu ile ilgili farklı şekil ve türleri hakkın-da internet, dergiler, kılavuzlar vb. yerlerden bilgi edinme, ilgilenmeleri ve araştırmaları gerekir.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrenciler, kendileri hakkında özgeçmiş (CV) ve motivasyon

mektubu yazmayı öğrenmeleriSüre 2 ders (öğretim saati) – 45 dakikalıkYer Okul içinde ve dışında araştırma etkinliğiForm Bireysel çalışmaSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Metinler, başvuru belgeleri, internet, kılavuzlar vb.Teknik yardımlar Bilgisayar, internet.Çalışmadan sonuç Kısa özgeçmiş (CV) ve motivasyon mektubu.



Giriş 5 dak. Ödev sunumu ve proje ödevin amacı hakkında açılış konuşması.

Dinleme

Görev dağıtımı 5 dak. Talimatlar verir,Yönlendirir,Koşul ve kuralları temsil eder,Sunum ve gösterme

Dinlemek ve yazmak

Çalışma etkinliği


Kısa özgeçmiş ve motivasyon metubu yapımı

Sunum 20 dak. Bilgi sentezi ve sonuç. Hazırlanan malzemenin okunması ve analizi.


Sonuca varmakBilgi sentezi.

167


3. İSTİHDAM YÖNTEMLERİ

En çok kullanılan dışardan işçi alma yöntemi iş pozisyonu ilanlarıdır. İlanlar ge-nelde günlük veya mesleki basımlarda yayınlanır, daha nadiren kullanılan medyalar ise radyo, televizyon ve duyuru panolarıdır. Birçok işveren uygun adaylar bulmak için iş bulma (istihdam) ajanslarını görevlendirir. Üst düzey uzmanlar bulmak için işverenlerin görev-lendirdikleri ise özel iş bulma ajansları vardır. Üniversitelerden potansiyel adayların işe alın-ması için en iyi öğrencileri almak için şirketler tarafından kullanılan yöntemdir. Çok sayıda öğrenci, üniversite tarafından düzenlenen staj yoluyla iş bulmaktadır. Sıradaki dışardan işçi alım yöntemi, şirketlerin çalışanlarda kendi personeli hakkında tavsiyelerde bulunması için olan tavsiye yöntemidir.

Dışardan adayları seçme internetten şirketin WEB sitesi aracılığıyla da yapıl-maktadır. İnternette başarılı ilanlar, kolay erişim ve kolay kullanımı olanlarıdır. On-line uygulamalar otomatik alım süreci ve adaylar için test soruları içermektedir, böylece bu yöntem işverenler için ucuz ve hızlı olduğu için avantaj sağlamaktadır. Bu yöntemin dezavantajı, işverenler çoğunlukla niteliksiz adaylardan anlamsız yanıtlar ve tepkiler almasıdır.

4. İSTİHDAM SÜRECİNDE MÜLAKAT

Profesyonel seçimi sürecinde mülakat, önceden toplanan verilerin geçerliliğini de-neteleyen bir vasıta olarak gelecekteki iş becerilerini tahmin etmek için ek bilgi toplama aracı olarak kullanılır. Mülakatın dezavantajı ise, mülakatı gerçekleştiren kişinin deneyim ve becerilerine ve mülakat edilen kişini sonuç motivasyonuna bağlıdır.

Mülakatın başarısı aşağıdaki faktörlere bağlıdır:mülakatı yürüten kişi - mülakatı yapan kişinim görünümü, davranışı, soru sorma

şekli, mülakat için eğitimi, bazı özellikleri: dürüstlük, doğruluk, ilgi, zeka vb önemlidir;mülakatta sorulan kişi – kendi yetenek ve özelliklerini gerçekçi bir şekilde değer-

lendirme yeteneği, kendini değerlendirme sırasında öz eleştiri yapması, mülakat sırasında duygu sabitliği, mülakatı yürüten kişi ile karşılaşmada rahatsızlık hissi, özellikle büyük eği-tim farklılıkları durumlarda vb.

mülakatı yürütme prosedürü – mülakattan başarı elde etmek için, önce özellikle-rin, bilgi ve becerilerin yanı sıra bunların değerlendirilmesi için kullanılan derece ve kade-melerin belirtilip değerlendirilmesidir.

Mülakatın amaçları: adayın iş tecrübesi ve niteliklerin uzunluğu ile içeriği hakkın-da gerekli verilerin elde edilmesi, adayın kabul edilebilir olgusu niyetiyle çalışma ile ilgili haber verme, seçim sonucuna bakmadan, şirket ile aday arasında ilerideki mesleki gelişim fırsatlarını sunan iyi ilişkiler kurması.

168


Farklı mülakat türleri vardır. İçerik ve mülakat sırasına göre: bağımsız, sistematik ve standardize mülakatlar; veri toplanan insanların sayısına göre bireysel ve toplu görüşmeler vardır; belirli meslekler için profesyonel seçimi için özel görüşmeler vb. vardır. Modern (çağdaş) teknoloji telefon ve bilgisayar mülakatların gerçekleştirilmesini sağlar.

Etkin mülakat adayın niteliklerini tahmin eden (öngören) mülakattır. İş için başvu-ran tüm adaylara sorulan iyi düşünülmüş soruların sonucudur. Mülakata katılan adayın temel nitelikleri şunlardır:

- eğitim ve iş tecrübesi;- iş isteği ve kariyer planları;- psikolojik özellikler: davranış, zeka, motivasyon vb,- önceki görüşmelerden deneyim,- mülakatı gerçekleştiren iş, şirket için algıları,- sözel ve sözel olmayan davranış.Adayların değerlendirilmesi için temel kavramlar:- görünüm ve nezaket;- selamlaşma ve tanışma;- konuşma – kelime (diksiyon, ifade edilme);- davranış (sakinlik, huzur, dürüstlük, mizaç);- ikna etme becerisi, etkileme (özgüven, inandırıcılık);- bilgi ve becerilerin sunumu;- güvenilirlik (dürüstlük, tutarlılık, doğruluk);- kariyer hedefi.

İŞ POZİSYONU İÇİN MÜLAKAT ÖRNEĞİ9

1. (İşveren) – Buyurun ve kendinizi kısaca tanıtın.(Aday) – Ben Boyan Ristovski. 24 yaşındayım. Bekarım ve ailemden ayrı yaşıyorum.

Üsküp’te üniversitemi bütünledim ve şimdi iş arıyorum. Şu anda mülakatta bulunduğum iş poziyonuna layık ve doğru kişi olduğumu düşünüyorum. Ayrıca, ekip (takım) içinde çalışmayı seven sadık ve anlaşan biri olduğumu düşünüyorum. Otoriteye saygım var ve tartışmalara girmem. Şimdiye kadar büyük iş deneyimine (tecrübe) sahip değilim, fakat gıda dağıtım şirketinde çalıştım. 2. (İşveren) – Neden önceki işinizden ayrıldınız?

(Aday) – Daha önce çalışmış olduğum şirket benim için çok teşvik ediciydi. Ancak, belirli bir anda daha yeni ve farklı bir şey aradığımı hissettim. Önceki yönetim ekibi veya yerel çalışanlar ile hiçbir sorunum yoktu. Hala önceki meslektaşlarım ile iyi iletişimim var-dır. Bu şirketin çalışmalarına büyük katkıda bulunmayı isterim.

9 www. pretpriemac. com sitesinden uygulanmıştır.

169


3. (İşveren) – İş tecrübeniz(deneyiminiz) nedir? (Aday) – Şimdiye kadar bilgi teknolojisi ve yazılım dağıtımı şirketinde çalışmadım.

Ancak, önceki iş yerimde gıda ürünleri donatımı ve kalite kontrol bölümünde çalıştım. Bu nedenle, kazanılan önceki deneyimim yeni ortama daha hızlı uymam için yardımcı olaca-ğını düşünüyorum. 4. (İşveren) - Kendinizi başarılı buluyor musunuz?

(Aday) – Evet, başarılı biri olduğumu düşünüyorum, çünkü üniversitemi zamanın-da bütünledim ve işe çabuk girdim. Önceki çalışma yerimde yüksek sonuçlar elde ettim ve şirketin dağıttığı belirli ürünlerin ortalama satışını arttırdım. Şimdi farklı alanda çalışmak ve bilgimi geliştirmek istiyorum. Eğer mümkünse, yeni bir araba satın almak için yeterli para kazanmak istiyorum. 5. (İşveren) – önerileriniz nelerdir?

(Aday) – Çalışma arkadaşlarım, özellikle küçük dükkân sahipleri ile çok iyi çalışma ilişkim vardı. Çoğu onlarla işbirliği yapan kişilerden en değerli kişi olduğumu söylerlerdi. Tabii ki, ben inanmıyordum ve daha fazla çalışabileceğimi düşünüyordum. 6. (İşveren) – Şirketimiz hakkında ne biliyorsunuz?

(Aday) – Görüşmeye gelmeden önce şirket hakkında bilgi topladım. En büyük bilgi teknoloji dağıtımcısı olduğunu ve piyasada önemli yer aldığını fark ettim. Çoğu kez ürün-lerinizden satın alma fırsatım oldu ve kaliteli olduklarını gördüm. Şirketin küçük işletme olarak yazılım üretimi ile çalışmaya başladığını biliyorum, bugün ise çalışmalarını ülke sınırları dışında geliştirmeye çalışan başarılı bir iş haline gelmiştir. 7. (İşveren) – Başka iş ilanları başvurusunda bulundunuz mu?

(Aday) – Hayır, şu anda diğer iş ilanlarına başvurmadım. Çünkü benim uzmanlık ve çalışma istediğim için, burada bu çalışma yerini elde etmem için daha fazla şansım ol-duğunu düşünüyorum. 8. (İşveren) – Bu iş pozisyonuna aday olarak katılmanızın nedeni nedir?

(Aday) - Bu iş ilgimi çekiyor, özellikle söz konusu bilgi teknolojisi olduğu için ilgi alanıma girmektedir. İnanıyorum ki toplumun geleceği teknoloji ve teknolojik gelişmede-dir. Bu başarı hikâyesinin bir parçası olmak istiyorum. Yeni şeyler öğrenmek ve şirketin hedefl erini gereçekleştirerek, kendi kariyerimi de geliştirmek istiyorum. 9. (İşveren) – Şirketimizde çalışan tanıdığınız biri var mı?

(Aday) – Hayır, yok. Daha önce burada çalışan bir arkadaşım vardı hatırlıyorum, fakat yurtdışına seyahat ettiği için işi bıraktı. 10. (İşveren) – Takımda çalışmak ister misiniz?

(Aday) – Evet, takım işçisi olduğumu düşünüyorum, çünkü takımın diğer üye-leri ile anlaşabileceğimi düşünüyorum. Organizasyonda takım çalışmasının ne kadar önemli olduğunu biliyorum. Başarı için fazla fırsatlar verir ve bu açıdan geliştirilmesi için çaba göstermek gerekir. Aslında, ben önceki şirkette takımın (ekibin) bir parçası olarak çalıştım.

170


11. (İşveren) – Eğer yeterli geçim sermayeniz varsa, gerektiğinden önce emekli olmak ister misiniz?

(Aday) – Hayır, yasal gerekleri karşılamadan önce, emekli olmak istemem. Geçi-mim için yeterli varlıklara sahip olsam bile, yapmazdım. Çalışmak insanı tamamladığını ve onu daha mutlu hale getirdiğini düşünüyorum. Genç yaşta evde oturmak yerine, çalışmayı tercih ederim. 12. (İşveren) – İşvereniniz çalışma pozisyonunuzu değiştirdi mi?

(Aday) – Evet, önceki şirkette. Başarılı çalışmam sonucunda tedarik ve kalite denet-leyicisi olarak yüksek pozisyon verdier.13. (İşveren) – Şirketimizin çalışmalarına ne gibi katkıda bulunacaksınız?

(Aday) – Şirketinize katkım satışı geliştirmek ve artırmak için toplam uzmanlık ve yeterliliğimi kullanılabilir hale getirip çalışmaktır. Ayrıca, iş ile ilgili sahip olduğum dene-yim, pazarlama bölümünde organizasyonu geliştirmek için yararlı olacağını düşünüyorum. 14. (İşveren) – Sizi işe almamız için neden(sebep) söyleyin, neden sizi seçelim?

(Aday) – Sadık ve çalışkan bir işçi olduğum için. Aslında, öneriler bunu ispatlamak-tadır. Ayrıca, çalışmak istiyorum ve zorluklardan korkmuyorum. Şirketin bir parçası olmak istiyorum ve sizi hayal kırıklığına uğratmayacağımı biliyorum. 15. (İşveren) - En iyi kalitenizi açıklayın.

(Aday) – En iyi kalitem, müşteriler ile iletişimim çok iyidir. Onlara karşı açık sözlü olmam, onlara ürünü satabilmem için şans ve güven vermektedir. Ayrıca, zaman baskısı altında çalışmak güçlü yanım olduğunu düşünüyorum. Zamanla çok iyi çalışıp, hızlı kalite-li kararlar getiriyorum. Yüksek ve mesleki eğitimim bana kendi alanımda uzman olmamı, hatta potansiyel müşterileri ikna etmek için daha yardımcı olmaktadır. 16. (İşveren) – Neden bu çalışma pozisyonunda başarılı olacağınızı düşünüyorsunuz?

(Aday) – Zor olduğunu biliyorum, ancak gerçekleşemeyebilecek değil. Çalışma gö-revi ve sorumluluklara yaklaşımım benim maksimumu verebilmeme sağlayacaktır. Çalış-maya hazırım ve başarılar elde etmek istiyorum. Kendimi çalışmada görüyorum, özellikle yüksek sonuçlar elde etmek için. 17. (İşveren) – Hangi özellik veya kalitenizi önceki işvereniniz vurgulardı?

(Aday) – Önceki işverenim özellikle benim hız ve dürüstlüğümü överdi. Çoğu kez bu özelliğim beni başarılı yapacağını söylerdi. Ayrıca, şef benim enerjik yanımı, yaratıcı-lığımı ve yönetim anlayışımı vurgulardı. İşten ayrılmak istediğimi ve yeni iş arayacağımı duyduklarında üzüldüler. 18. (İşveren) – Yöneticiler ile herhangi bir tartışma (çatışma) yaşadınız mı?

(Aday) – Yönetim ile hiçbir zaman sorunum olmadı. Aksine, her zaman iyi ilişki ve anlayışım vardı, hem benim onlara, hem onların bana.19. (İşveren) – Becerileriniz bu iş pozisyonu için uygun mu?

(Aday) – Evet. İlanda okumuş olduğum görevler, eğitimim ve önceki tecrübem ile oldukça yakın. Bu nedenle, bu iş pozisyonu için oldukça arzum var. 20. (İşveren) – Çalışmalarınızda en büyük motivasyon nedir?

171


(Aday) – Her zaman daha iyi sonuçlar elde etmek için kişisel teşvik edici yanım vardır ve iş yerinde çalışacağım koşulların da en iyisini (maksimum) vermek için katkıda bulunacağını düşünüyorum. Esas motive eden ise iyi başarılmış bir çalışma sonucunda verilen ödüldür. 21. (İşveren) – Fazla mesai çalışmaya hazır mısınız?

(Aday) – Gerektiği takdirde, evet. Çalışmalar tamamlanmalıdır. 22. (İşveren) – Başarılı olduğunuzu nasıl değerlendiriyorsunuz?

(Aday) – Başarının ölçüsü çalışmaların sonucudur. Eğer sonuçlar bunu gösterirse, o zaman verilen emeğin (çabanın) etkili olduğu anlamına gelmektedir. Bu satışın artış sevi-yesi, artan çalışmalar düzeyi, artan müşteri sayısı vb. ile görülebilir. 23. (İşveren) – Şirketin daha başarılı olabilmesi için, sizce ne yapılması gereklidir?

(Aday) – Benim düşünceme göre iyi iletişim ve iyi çalışma ortamını korumak çok önemlidir. Çalışanlar arasındaki saygı verimli çalışmak için ön koşuldur. Özellikle çalışma ortamı ve kişilerarası ilişkilerin bozulmamasına özen gösteriri. 24. (İşveren) – Yönetici hangi niteliklere sahip olmalıdır?

(Aday) – Yönetici katı ve dürüst olmalıdır. İşi iyi bilmeli ve şirket ile ilişkilerini yük-sek düzeyde tutmalıdır. Çalışma görevlerin planlanması ve organizasyonu en büyük öncü-lüktür. Çalışanlara karşı davranış, çalışma kuralları ile uyumlu ve güçlü olmalıdır. Sadece böyle bir liderin kendi departmanında başarılı sonuçlar elde edeceğini düşünüyorum.25. (İşveren) – Çalışma sırasında en büyük memnuniyetiniz nedir?

(Aday) - En büyük memnuniyet çalıştığım zor işin katkısı ile büyük sonuçlar elde etmektir. Satışa daha fazla emek verildiğinde daha yüksek kâr elde etmeyi görmek isti-yorum. O zaman sadece ben değil, işverenim ve tüm meslektaşlarım da memnun oluruz, çünkü bu demektir ki istikrarlı gelişmesi ve perspektifi olan başarılı bir şirkette çalışıyo-ruz anlamına gelir. 26. (İşveren) – Mülakat sonunda sormak istediğiniz bir şey var mı?

(Aday) – Belli bir sorum yok, ancak işe alındığım takdirde, çalışma görevlerimi yerine getirmeye nezaman başlayabilirim? Ve birşey daha, çalışmalarda projeler sağla-nılacak mı?

172


UYGULAMALI KISIM – ROL OYNAMAKİŞ GÖRÜŞMESİ (MÜLAKAT)

TalimatlarÖğretmen yayınlanan iş ilanı ile ilgili ödev hazırlayarak, biri işveren diğeri ise aday

rolünde oynayacak iki öğrenci seçer. Her katılımcı diğer sınıf arkadaşları önünde metni yorumlar ve yapılan mülakat hakkında izlenimleri neler olduğunu tartışılar.

GENEL KOŞULLARHedef Öğrencilerin çalışma pozisyonu ile ilgili mülakattaki

performansı için beceri kazanmasıSüre 1 ders (öğretim saati) – 45 dakikalıkYer SınıfForm Rol oynamakSorumluluk Ders öğretmeniDidaktik malzemeler Ödev için artistlerin metni.Teknik yardımlar Masa, sandalye, ofis ekipmanları vb.Çalışmadan sonuç Mülakat sunumu.




Dinleme

Görev dağıtımı 5 dak. Talimatlar verir,Yönlendirir,Koşul ve kuralları temsil eder,Sunum ve gösterme

Öğrencilerin ödevde rolleri oynamak için hazırlanması

Çalışma etkinliği

25 dak. BilgilendirirÖnerilerde bulunur

Mülakatın gerçekleşmesi

Sunum 5 dak. Bilgi sentezi ve sonuç. Mülakatta içerilen soruların okunması ve analizi

Final bölüm (sonuç)

5 dak. Teşvik etmekTartışmak

Sonuca varmakBilgi sentezi.Tartışma

173


ÖZET

İnsan kaynakları yönetimi, insan kaynakları alanında yönetici görevlerin performans politikaları ve faaliyetlerini ifade eder. İnsan kaynakları yönetimi: işgücü piyasasında yetkin insanların bulunması, onları organizasyona getirmek, çalışanların eğitim ve gelişimi, çalı-şanların motivasyonu ve sonunda üretken çalışanların tutulması için alınan önlemlerden, oluşmaktadır. Tüm bunlar işletmedeki çalışma sonuçlarının geliştirilmesi için yapılır.

Belirli iş yeri pozisyonuna başvuru için ilgilenen adaylar, şirketin kadro (presonel) de-partmanına şu belgeleri sunmaları gerekir:

- Dilekçe;- Özgeçmiş – Curriculum vitae;- Motivasyon mektubu – Cover letter;- Diploma ve belgelerin kopyaları;- Öneriler;- Onaylı belgeler (sağlık belgesi, sabıkasız olduğuna dair belge).Profesyonel seçimi sürecinde mülakat, önceden toplanan verilerin geçerliliğini denetle-

yen bir vasıta olarak gelecekteki iş becerilerini tahmin etmek için ek bilgi toplama aracı olarak kullanılır.


1. İnsan kaynakları yönetiminin rolü nedir?2. İş başvuru sırasında aday hangi belgeleri göndermelidir?3. Kısa özgeçmişin unsurları nelerdir?4. Motivasyon mektubu/ön yazı nasıl yazılır, açıklayın.5. İş arama sürecinde mülakatın rolü nedir?

174


EK

PROJE ÖDEVİ İÇİN GEREKLİ OLAN İÇERİK VE YAPISI:

PROJE ÖDEVİN GENEL AMACI

Proje ödevi öğrenci için:özel bir durumu bağımsız araştıması;araştırma ve analiz sırasında bilgi kaynakları ve bilgi teknolojiyi düzgün

kullanması;proje ödevinin bağımsız olarak yapabilmeyi;bağımsız (kendi) sonuçlar getirebilmesi;araştırma becerilerini edinmesi ve araştırma çalışma metodolojisini

uygulayabilmesi;keşfetmek, araştırmak ve projeler sunabildiğini, kontrol etme amcı vardır.

PROJE ÖDEVİN İÇERİĞİ VE YAPISI

Proje ödevi aşağıdaki kısımları (bölümleri) içermelidir:1. Giriş;2. Araştırmada kullanılan yöntem ve teknikler;3. Sonuçlar;4. Yorumlar;5. Sonuç;

Giriş. Öğrenci araştırma için seçilen konuyu sunar. Girişte analiz beklentileri ve gerçekleştirme nedeni belirtilir.

Yöntem ve teknikler. Öğrenci araştırmanın nasıl yapıldığını anlatır. Veri toplama yöntem ve tekniklerini açıklar.

Araştırma sonuçları. Öğenci araştırılan verilerin sonuçlarını sunar ve özetler. So-nuçların sunumu sırasında çizelgeler, grafikler, resimler vb. kullanabilir.

Yorumlar. Öğrenci özellikleri, verileri, olayları ve sonuçları yorumlar. Organizasyo-nun başarılı veya başarısız olma nedenlerini belirtir. Tercihen, öğrenci araştırma sonuçları ile proje ödevi içeriği çalışması sırasında karşılaştığı gerçek örnekler ile bağlama veya kar-şılaştırma yapmalıdır.

Sonuç. Öğrenci kısaca araştırma sırasında elde edilen sorunu ve sonucu kısaca özetler.

175


KAYNAKÇA:

176


yenİlİk ve gİrİŞİmcİlİk - e-ucebnici.mon.gov.mk i pretpriemnistvo_i, ii,...

Documents