6

Zaboravljena istorija (1)

SKITI, PRVI NAROD NA ZEMLJI

Pie Miodrag Milanovi

Susret Grka sa Sarmatima i Skitima, doneo je obostrane traume. Skite i Sarmate delile su sitne razlike; teritorija na kojoj su iveli prvobitno je zvana Skitijom, potom Sarmatijom. U priu o njima umeu se, nekako i Srbi jer, Sarmati su bili srpski narod, kako veli Vacerad: Sarmatae, populi Serbi. Na jednom mestu, govorei o Kvadima, etnolog iz Jene Adolf Bestijan, pie da su Germani jedne prilike traili pomo sarmatskih Srba u stiavanju pobune kmetova. Re je o Srbima koji behu njihove dobre komije; pritekoe im u pomo i pobunjenici brzo poloie svoje oruje, ionako nevini borbi. O bliskim vezama Srba i Sarmata rei emo neto vie kasnije, sad se vratimo Helenima, onoliko racionalnim koliko okrenutim mitu. Upoznavanje sa Skitima je bilo prilika za kreiranje niza fantastinih pria o neznancima, obojenim udima. Kralj, prispeo sa neba Tu svakako spada legenda o postanku Sarmata, iz odnosa Skita i Amazonki, ljudoderima, pernatim oblacima Skita, njihovom estom pretvaranju u divlje ivotinje (itd), slino Jordanesovoj prii o postanku Huna pod dominantno vetiijim uticajem ili, Prokopijevoj skaski o Justinijanovom roenju, nakon none posete zlog demona njegovoj majci kod reke Beglenice, kako pie Prokopije u Tajnoj istoriji. Herodot, u svoj Istoriji, navodi ak etiri verzije o poreklu Skita ili Saka. Konstantin Porfirogenit, kralj bez ijeg opisanija se istorija Srba zamisliti ne da, Srbe sa Balkana, smatra Skitima: Pored toga, neki od onih Skita, koji ive u Panoniji, Dalmaciji i susednim oblastima, mislim Srbi, Hrvati, Zahumljani, Travunjani i Konavljani, Dukljani i Neretljani, zbacie sa sebe davnanju vlast Romeja i postadoe samoupravni i samostalni, pokoravajui se iskljuivo svojim arhontima. Pokazujui potpuno odvajanje, veina njih odstupi i od svetog krtenja, da ne bi zadrali nikakav zalog prijateljstva i pokornosti prema Romejima. Eh ti Srbi, uvek u protiv- stavu spram drave Romeja, verni Svetovidu i Triglavu! No, da ne skreemo s teme evo koje legende mudri Heleni zabeleie i pokoljenjima predadoe. Prva je pria o Targitaju, mitskom skitskom kralju, prispelom s neba roen je od strane nebeskog boga i keri reke Dnjepar. Po ovoj lepoj priici, Skiti bejahu prvi nebeski narod. iveo je tako Targitaj, milenijum pre persijske invazije na Skitiju, oko 1500.g. pre n.e. Imao je tri sina. Jednog dana, s neba (a, odakle bi drugo) su pala etiri boanska dara: plug, jaram, vr i ratna sekira, svi napravljeni od eenog zlata. Targitaj je ovo shvatio kao znamenje i naloio potomcima da prihvate darove s neba. Jedino je najmlai sin uspeo da dodirne ove predmete a da ne bude, plamenom njihovim, spaljen. Nazvan kraljevskim Skitom, otpoe svoju vladavinu. Druga legenda, nastala u grkoj kuhinji, veli kako je Targitaj bio sin Herkula i Ehidre. Naredna helenska legenda pripoveda o dolasku Skita, iz vie junih delova Centralne Azije, posle boja sa Masagetima: Kad zamuknu oruje, oni su napustili svoje domove, preli reku Araksas i uli u zemlju Kimera,napominje otac istorije pridajui etvrtoj pripovesti, puno poverenje. Po njoj su Sake, iliti Skiti, iveli na jugu Rimpejskih planina odakle su, posle rata sa Isidonjanima, odluili da emigriraju na zapad. Grci ih angaovae, zbog njihovog preteeg izgleda, kao uvare mira u njihovim polisima; behu neka vrsta narodne milicije to trenira strogou. Skiti su bili, kako im samo ime sugerie, nomadski (skitaki) indoevropski narod Pontsko- kaspijske stepe, sa stanitima u Istonoj Evropi i Centralnoj Aziji, najverovatnije vekovima doseljavan iz vrletnog i umovitog regiona Altaja. Ime Skita dolazi od poimenenog persijskog glagola sak- ii, hodati, skitati se. Persijanci su ih, posledino, zvali Sake. U evropskoj Skitiji, pie Renata Role, ukljuujui i region Kavkaza, Skiti su bili evropeidi bez ijednog mongolskog obeleja. Ova, mongolska obeleja nepravedno im pripisae pristalice Beko- berlinske istorijske kole. Gospoa Role veli: Grci opisuju Skite kao narod, po pravilu, bradatih mukaraca, duge, bujne kose, sklonjene sa ela, sa vie slovenskim licem, karakteristinim po debelim obrvama, duboko usaenim oima i izraenom nosu, po likovima to ih zatiemo u srpskom fresko- slikarstvu. Skorija iskopavanja skitskih grobova nude zanimljiva fiziko- antropoloka obeleja. Skiti su bili relativno visoki. Visina je naroito primetna pri sahranjivanju ratnika i ljudi vieg drutvenog sloja. esto su visine preko 6 stopa, katkad preko 6,3; u pojedinim sluajevima, dostizali bi i 6,6 stopa (oko 2m). Ovaj fenomen se u potpunosti moe sagledati na istonim krajevima skitskog sveta. Al Masudi pie, polovinom IX veka, u Zlatnim lugovima da su Skiti bili Sloveni te da je njihovo ime bilo svuda raireno po Centralnoj Aziji. Srednjevekovni germanski izvori, ponekad, pominju Srbe kao Skite (Scythae, Scytharus gentes).Skiti, Geti ili Srbi Jedna hronika (Salc- Bornen) belei kako su Srbi doli u Germaniju iz Skitije: Rudnike soli kod Halea naseljavali su Vendi zvani Srbi koji su u Germaniju migrilali iz Skitije. Srbi ko Srbi, nikako da se skrase na jednom mestu. Potom, Masudi, arapski putopisac i globtroter, navodei Herodota, kae da je drugo ime Skita bilo Goti ili Gizi odnosno, kako se kae na tatarskom Geti. Za uenog Saracena Goti, Gizi ili Geti, bejahu tri imena za jedan narod. Ono to su drevni istoriari nesporno utvrdili jeste da dva plemena Skita borave na jugozapadu Irana i severozapadu Indije, oko 2500. do 2000. godine pre n.e. Kasnije, ova teritorija, pripada severnoj provinciji Persijskog carstva u Centralnoj Aziji. Strabon u Geografiji, ne zaobilazei ovaj slavni narod, pie: Vei deo plemena Skita nalazi se oko Kaspijskog jezera. Nazivaju ih Dahima. Dahi su bili drevno iransko pleme sa stanitima istono od Kaspijskog jezera. Neke od njih nazivaju Aparnama, naseljenim u dolini reke Panj (Oksos) jugoistono od Kaspija Aparne su bile jedno od tri plemena Dake konfederacije; sad su neki, od ovih Aparna, blie Hirkaniji, zauzimajui deo morske obale u blizini zemlje nazvane Arija. Oni, istonije naseljeni, nazivaju se Masagetima i Sakama; ovo je opte ime za Skite, ma gde se oni nalazili. Ovo pleme,nazivano u izvorima Kohotan Saka, govorilo je prakritskim jezikom. Sauvan je jedan obredni natpis (Kharishti script) ovako protumaen od slavnog ekog lingviste Harmate (1989): Posue treba da sadri vino od groa kome je dodana kuvana hrana za mrtvog i sve maslac, povrh svega. Strabon nastavlja: Veina njih su nomadi, mislim Azijati. Napustili su Baktrijanu pritisnuti Grcima. Plemena Pasijana, Tohara i Sakarala, su poreklom sa reke Jaksarte, gde su se pridruili Sakama i Sogdijanima. Grk ne kae nita podrobnije o Pasijanima i Sakaralima preputajui ih istorijskom zaboravu. Evo ta pie Pavel Tulajev u predgovoru za Retru A.G. Maa. Njegovim zapisom uvodimo na nau, ionako prenapuenu scenu, vrlo vaan narod Kimera. Retra je bila, podsetimo se, najvee srpsko i slovensko svetilite na obali Baltika. Kada je antiki svet, uzdrman Trojanskim ratom, pie ruski istoriar, poeo da dobija nove konture, u Evropu i Malu Aziju su prodrla ratoborna nomadska plemena sa Istoka. Prvi veliki upad bio je rezultat narasle moi Kimera, naroda iransko- arijevskog porekla koji je, u VII- VIII veku pre nae ere, proirio svoj uticaj na stepe oko Crnog mora, Povolja i Srednje Azije. Mogue je da su Kimerijci proterali sa ovih prostora stare zemljoradnike, potomke legendarnog Targitaja koji su, u umsko- stepskom pojasu severnog Podnjeprovlja, razvili Tripoljsku kulturu. U VII veku pre n.e. stepski nomadi su, poput vatrene stihije, konjicom protutnjali junom obalom Ponta (Crnog mora), kroz itavu Malu Aziju. Svojoj vlasti potinili su dravu Urartu (drevna Jermenija), opustoili Frigiju i Lidiju, proli kroz Palestinu i zaustavili se tek pred monom vojskom Psametiha. U klasinom periodu grke kolonizacije, Kimerijci su bili gospodari istonog dela crnomorskog pojasa, oblasti oko Meotskog jezera (Azovskog mora) i reke Tanais (Don). Ovuda se prostirala granica izmeu Evrope i Azije. Zaliv izmeu Ponta i Meotide nazvan je Kimerijski Bospor. Heleni su imali krajnje udaljene predstave o Kimerijcima. Meali su ih sa Taurijcima i Istonim Skitima (Masagetima). Jo u Homerovo doba, do njih su stizale legende o nekakvim divljim plemenima: ivela su u zemunicama ili po peinama gde su izvodili svoje magijske obrede prizivajui raznovrsne none demone. Zapravo, Kimeri su bili visoko razvijen narod, stariji od Grka. Njihovi rodovski koreni seu do sumerskog doba tj. u vreme pre IV milenijuma pre n.e. Sve se to odigrava kada je ve bila formirana indoevropska (arijevska) zajednica naroda i sumersko- akadska civilizacija i, kada kulturni centri, poznati u arheologiji kao Arat, Vina, Pelazgija, doivljavaju procvat. Nije loe napomenuti da ovaj procvat poinje 5,5 milenijuma posle formiranja kulture Lepenskog Vira tek da se ima na umu gde je roena evropska civilizacija.Savez sa Asirijom U Istonoj Evropi, Kimerijcima su se suprostavili Skiti. Skiti su, veli Tulajev, kolektivno ime za razliita plemena naseljena od Volge do Dunava. U Skite spadaju: Taurijci, Neuri, Alazoni, Roksolani, Gelonci, Amazonke i drugi narodi severnog pojasa crnomorskog priobalja. Njihove arheoloke figure svedoe o tome da Skiti nisu bili Azijati. Svojom spoljanjou ne podseaju ni na mongoloidne ni na june Arijevce. Tipini su predstavnici evropeidne, bele rase. Bili su, prvenstveno, ratnici- nomadi, iskusni lovci i stoari, delimino iranskog porekla, delimino arijevskog i helenskog. Po starosti su se mogli meriti sa Egipanima; oni su sebe smatrali prvim narodom na zemlji. Skiti su, kao Etrurci, izvodili svoj rodoslov od Herakla. Legendarnog kralja Ahila, glavnog junaka Homerove Ilijade, smatrali su jednim od svojih slavnih predaka. Ovo povezivanje mnogo starijih Skita sa mlaanim Grcima aranirao je, specijalno za svoje prve itaoce, otac istorije dakako, potpuno neutemeljeno. Nakon to je moni savez Skita, naseljen zapadno od Tanaisa i Boristena, potisnuo Kimerijce iz pojasa crnomorskog priobalja, ovi su u Evropi postali poznati pod imenom Kimbra. Bili su to potomci istih onih nomada kojima se suprostavio skitski voa Prototije (Partatua) u savezu sa Asirijom, u vreme njihovog pohoda na Malu Aziju. Ljubiteljima antike, Kimbri su dobro poznati po knjizi P. Orozija Istorija protiv pagana. Oni su, u savezu sa Teutoncima i Galima, do nogu potukli Rimljane 113.g. pre n.e. u Noriku, kod Noreje; 105. godine pre Hrista, izvojtili su pobedu u junoj Galiji, kod dananjeg Orana. Agresori su zaustavljeni tek u paniji i severnoj Italiji gde je, redovna rimska vojska, uspela da im se osveti. Rezultat ove dve krvave bitke, koje su se zavrile potpunim porazom varvara (102. g. pre n.e.), bio je: ubijeno je 340 hiljada Kimbra a jo 140 hiljada poraenih bilo je zarobljeno. S obe strane, ispoljena je velika okrutnost. Prema svedoanstvu Orozija, ... posle pobede nad carskom vojskom, Kimbri, ne samo da su pobili na desetine hiljada neprijatelja, nego su, po nekakvom drevnom obredu, prezirui bogatstvo, unitili i svo zlato i srebro. A, kad su i sami pali u zarobljenitvo, izabrali su samoubistvo, radije nego ponienje. Kimbrijski vladari, Bojoriks i Lugije, ritualno su posekli jedan drugog maevima, a vestalke su se, odbijajui sluenje tuim bogovima, veale ili, zajedno sa drugim galskim devojkama, bacale sa litica. Teak poraz Kimbra u severnoj Italiji (Varcelo, kraj Milana), okonan je pogibijom itave vojske i dela civila (ene, deca, starci). Vojna katastrofa znatno je oslabila ovo ratniko nomadsko pleme. Meutim, uspeli su sauvati nezavisnost i jo stotinak godina opstali izvan granica Rimske imperije. No, gubitak u ljudstvu je bio izuzetno veliki i Kimbri su, posledino, nestali sa istorijske scene. U znak primirja, varvari su cezaru Avgustu poslali sveti kotao, potivan kao relikvija. Na njemu su, sa izuzetnim umetnikim darom i majstorskim umeem bakroreza, prikazane ratnike i obredne scene jedna je detaljno opisana u Strabonovoj Geografiji. Fragmenti ovog ritualnog kotla, ukraenog bakrorezom, esto se prikazuju u albumima, enciklopedijama i hrestomatijama posveenim antikoj kulturi, gde se njihovi uveni siei, ukljuujui prikaze bogova i reca, nazivaju as keltskim as germanskim, to ne odgovara istinitom stanju stvari odnosno, potpuno je pogreno.