zarządzanie ryzykiem
DESCRIPTION
Zarządzanie ryzykiem. Dorota Kuchta. Literatura. Krzysztof Jajuga (red.), Zarządzanie ryzykiem, PWN, 2007 Joanna Sokołowska, Psychologia decyzji ryzykownych, Academica , 2005 Iwona Staniec , Janusz Zawiła – Niedźwiedzki, Zarządzanie ryzykiem operacyjnym, Wydawnictow C.H. Beck, 2008. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
1
Zarządzanie ryzykiem
Dorota Kuchta
2
Literatura
• Krzysztof Jajuga (red.), Zarządzanie ryzykiem, PWN, 2007
• Joanna Sokołowska, Psychologia decyzji ryzykownych, Academica, 2005
• Iwona Staniec, Janusz Zawiła – Niedźwiedzki, Zarządzanie ryzykiem operacyjnym, Wydawnictow C.H. Beck, 2008.
3
Pojęcie ryzyka
• Możliwość, że coś się nie uda• Przedsięwzięcie, którego wynik nie jest znany
• Negatywna koncepcja: możliwość nieosiągnięcia oczekiwanego efektu
• Neutralna koncepcja: możliwość uzyskania efektu różniącego się od oczekiwanego
4
Neutralna koncepcja (może być lepiej lub gorzej)
• Nie zawsze możliwa– Zdrowie, życie– Ekologia
• Odpowiada wyrażeniu potocznemu „zaryzykuję”
5
Postawy wobec ryzyka
• Awersja: oczekiwanie rekompensaty w postaci premii za ryzyko
• Neutralność: wielkość ryzyka nie ma znaczenia• Skłonność do: gotowość do poniesienia
wyższych nakładów w celu podjęcia decyzji o wyższym ryzyku
• W działalności gospodarczej raczej awersja – im większe ryzyko, tym większy powinien być efekt (rekompensata za ryzyko).
6
Zarządzanie ryzykiem
• Pomiar poziomu ryzyka• Podejmowanie działań dostosowujących
wielkość ponoszonego ryzyka do poziomu akceptowalnego przez podmiot
• Etapy:– Identyfikacja ryzyka– Pomiar ryzyka– Sterowanie ryzykiem– Monitorowanie i kontrola ryzyka
7
Standardy zarządzania ryzykiem
• Coraz powszechniejsze• Publikowane w postaci zaleceń lub norm dla
różnych sektorów gospodarczych i publicznych.
8
Ryzyko rynkowe
• Ryzyko walutowe• Ryzyko stopy procentowej• Ryzyko cen akcji• Ryzyko cen towarów• Ryzyko cen nieruchomości
9
Ryzyko kursu walutowego
• Występuje wtedy, gdy podmiot ma aktywa bądź pasywa w obcej walucie
• Neutralna koncepcja ryzyka
10
Przykład 1
• Należności: 500 000 Euro (Aktywa), kurs Euro 3,8, zatem 1 900 000 zł.
• 3 scenariusze kursu Euro za rok:1. 3,8 – należności 1 900 000 zł2. 3,6 – należności 1 800 000 zł (negatywny
efekt)3. 4,0 – należności 2 000 000 zł (pozytywny
efekt)
11
Przykład 2
• Zobowiązania: 300 000 Euro (Pasywa, zobowiązania), kurs Euro 3,8, zatem 1 140 000 zł.
• 3 scenariusze kursu Euro za rok:1. 3,8 – zobowiązania 1 140 000 zł2. 3,6 – zobowiązania 1 080 000 zł (pozytywny
efekt)3. 4,0 – zobowiązania 1 200 000 zł (negatywy
efekt)
12
Zmiana kwoty podstawowej
• W Przykładzie 1 i 2 założenie, że kwota podstawowa nie zmieni się
• Jeśli się zmieni:R=RA+REX+RA*REX
• R: procentowa zmiana wartości w walucie krajowej
• RA: procentowa zmiana wartości w walucie obcej
• REX: procentowa zmiana kursu walutowego
13
Przykład 3
• Należności: 500 000 Euro (Aktywa), kurs Euro 3,8, zatem 1 900 000 zł. W ciągu roku wartość aktywów wyrażona w Euro może wzrosnąć o 10%.
• 3 scenariusze kursu Euro za rok:1. 3,8 – należności 2 090 000 zł2. 3,6 – należności 1 980 000 zł (negatywny efekt)3. 4,0 – należności 2 200 000 zł (pozytywny efekt)
14
Przykład 3a
• Należności: 500 000 Euro (Aktywa), kurs Euro 3,8, zatem 1 900 000 zł. W ciągu roku wartość aktywów wyrażona w Euro może zmniejszyć się o 10%.
• 3 scenariusze kursu Euro za rok:1. 3,8 – należności ???? zł2. 3,6 – należności ?? zł (negatywny efekt)3. 4,0 – należności ?? zł (pozytywny efekt)
15
Przykład 4
• Zobowiązania: 300 000 Euro (Pasywa, zobowiązania), kurs Euro 3,8, zatem 1 140 000 zł. W ciągu roku wartość zobowiązań w Euro wzrośnie o 5%.
• 3 scenariusze kursu Euro za rok:1. 3,8 – zobowiązania 1 197 000 zł2. 3,6 – zobowiązania 1 134 000 zł (pozytywny
efekt)3. 4,0 – zobowiązania 1 260 000 zł (negatywy efekt)
16
Ryzyko stopy procentowej
• Występuje, gdy podmiot ma aktywa lub pasywa zależne od przyszłych stóp procentowych
• Często oprocentowanie kredytów określone jest jako stopa referencyjna (stopa międzybankowa, WIBOR) plus pewna stopa dodatkowa.
17
Przykład 5
• Za 3 miesiące płatność z tytułu kredytu o wys. 500 000 zł
• Płatność określona w skali roku jako WIBOR roczny + 2%
• Przewiduje się, że WIBOR roczny 4%
18
Przykład 5 c.d.
• 3 scenariusze:1. Stopa WIBOR zgodna z oczekiwaniami: 7 500 zł2. Stopa WIBOR 4,5%: 21 250 zł – efekt
negatywny3. Stopa WIBOR 3,5%: 18 750 zł – efekt
pozytywny
19
Przykład 6
• Za 3 miesiące płatność z tytułu inwestycji w depozyt bankowy o wys. 400 000 zł
• Płatność określona jako WIBOR• Przewiduje się, że WIBOR roczny 4%
20
Przykład 6 c.d.
• 3 scenariusze:1. Stopa WIBOR zgodna z oczekiwaniami: 4000
zł2. Stopa WIBOR 4,5%: 4500 zł – efekt
pozytywny3. Stopa WIBOR 3,5%: 3500 zł – efekt
negatywny
21
Pomiar ryzyka
• Zmienna ryzyka – zmienna losowa, odzwierciedla ryzyko
• Czynniki ryzyka – zmienne wpływające na ryzyko
22
Zmienna ryzyka
• Zmienna losowa (skokowa – dyskretna najczęściej przyjmuje skończoną liczbę wartości, ciągła – nieprzeliczalna ilość wartości)
• Ma pewien rozkład
23
Przykład 7
• Akcja spółki, w którą inwestujemy• Zmienna ryzyka: stopa zwrotu (roczny wzrost
wartości, wyrażony w %), która będzie osiągnięta z inwestycji w tę akcję w ciągu roku
• Eksperci określili rozkład:Możliwa stopa zwrotu (%) prawdopodobieństwo20 0,1
15 0,2
10 0,3
0 0,2
-20 0,2
24
Rozkład graficznie oś rzędnych – prawdopodobieństwo jako procent
-20% 0% 10% 15% 20%0
5
10
15
20
25
30
35
25
Przykład 8
• Bank udzielił kredytu przedsiębiorstwu, 500 000 zł;
• Po roku przedsiębiorstwo ma oddać tę kwotę, ale nie wiadomo, czy odda.
• Eksperci określili rozkład straty:Możliwa strata Możliwa stopa
straty (%)Prawdopodo-bieństwo
400 000 80 0,05
100 000 20 0,15
0 0 0,8
26
Ciągły rozkład wartości stopy zwrotu
0% 2% 4% 6% 8%10%
12%14%
16%18%
20%22%
24%26%
28%30%
32%34%
36%38%
40%42%
44%46%
48%50%
52%54%
56%58%
60%0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Series1Series2Series3
27
Miary zmienności
• Odchylenie standardowe
• σ – odchylenie standardowe, Ri – poszczególne wartości, pi – ich prawdopodobieństwa, E(R) – wartość oczekiwana
28
Przykład 9• Rozkłady stopy zwrotu z dwóch rozpatrywanych inwestycji A i B:
Stopa zwrotu A (%)
Prawdopodo-bieństwo A
Stopa zwrotu B (%)
Prawdopodo-bieństwo B
20 0,1 40 0,1
15 0,1 30 0,1
10 0,2 10 0,2
5 0,2 5 0,2
0 0,2 0 0,2
-5 0,1 10 0,1
-10 0,1 30 0,1
29
Miary zmienności c.d.
• Odchylenie przeciętne
• σ – odchylenie przeciętne, Ri – poszczególne wartości, pi – ich prawdopodobieństwa, E(R) – wartość oczekiwana
30
Miary zmienności c.d.
• Odchylenie przeciętne od mediany
• σ – odchylenie przeciętne, Ri – poszczególne wartości, pi – ich prawdopodobieństwa, μ – mediana (taka wartość, że prawdopodobieństwo bycia mniejszym lub równym od niej =0,5 (bądź >=0,5, ale prawd. bycia mniejszym <0,5)
31
Miary zmienności c.d.
• Połowa rozstępu
• σ =0,5(RMAX-RMIN)
• σ – połowa rozstępu, RMAX, RMIN – odpowiednio największa i najmniejsza obserwacja
32
Miary zmienności c.d.
• Semidchylenie standardowe
• σ – semiodchylenie standardowe, Ri – poszczególne wartości, pi – ich prawdopodobieństwa, E(R) – wartość oczekiwana
33
Kwantyle jako miary ryzyka negatywnego
• Kwantyl rzędu α, oznaczany jako R(α): taka liczba R(α), że P(R<=R(α))= α (lub >= α, ale wtedy P(R<R(α))< α) – dane jest α, poziom bezpieczeństwa
0% 2% 4% 6% 8%10%
12%14%
16%18%
20%22%
24%26%
28%30%
32%34%
36%38%
40%0
2
4
6
8
10
12
Series1Series2
34
Kwantyle jako miary ryzyka negatywnego c.d. (α=0,05)
Prawdopodobieństwo Stopa zwrotu A Stopa zwrotu B
0,1 25 12
0,3 10 11
0,3 5 10
0,25 0 -1,6
0,05 -3 -5
Prawdopodobieństwo Stopa zwrotu C Stopa zwrotu D
0,1 25 12
0,3 10 11
0,3 5 10
0,25 0 -1,6
0,03 -3 -5
35
Dystrybuanta rozkładu jako miara ryzyka
• taka liczba α, że P(R<=Z)= α, dane jest Z – graniczna stopa zwrotu
0% 2% 4% 6% 8%10%
12%14%
16%18%
20%22%
24%26%
28%30%
32%34%
36%38%
40%0
2
4
6
8
10
12
Series1Series2
36
Dystrybuanta rozkładu jako miara ryzyka c.d.
• Z=8%
Prawdopodobieństwo Stopa zwrotu A Stopa zwrotu B
0,1 25 21
0,3 10 11
0,3 9 7
0,25 0 -1,6
0,05 -27 -5
37
Wielowymiarowe zmienne ryzyka
• Kilka zmiennych ryzyka• R1,R2,R3,…,Rn (wektor losowy)• Ciągłe lub skokowe
38
Przykład 12Możliwa stopa zwrotu akcji A (%)
Możliwa stopa zwrotu akcji B (%)
Prawdopodobieństwo
20 15 0,1
15 8 0,2
10 6 0,3
0 2 0,2
-20 -10 0,2
Np. niemożliwe, by stopa zwrotu obu akcji naraz wynosiła 15%
39
Przykład 13
Straty B – strata w przypadku niedotrzymania umowy: -200
B – strata w przypadku dotrzymania umowy:0
A – strata w przypadku niedotrzymania umowy:-100
0,05 0,1
A – strata w przypadku dotrzymania umowy:0
0,15 0,7
Bank rozważa kredyty udzielone dwóm podmiotom A i B. Analizowane są zmienne określające stratę w przypadku niedotrzymania warunków przez podmioty.
40
Przykład 13 c.d.
• Policzyć rozkład straty A• Policzyć rozkład straty B