ژمارە 22 ی گۆڤاری سایە

سەرووتار

مێژووی ه��ەر گ��ەل و نەتەوەیەك كۆمەڵێ��ك ڕووداوی خ��ۆش و ناخۆش و هەوراز و نشێوی تێدایە، كە تۆماركردنی لە الپەڕەكانی مێژووداو یادكردنەوەی لەالیەن نەوەكانی داهاتووە وە كاریگەری واتاو مانای خ��ۆی هەیە، كە بێگومان كار دەكاتە س��ەر داڕش��تنی نەخشەی

داهاتووی ئەو گەلە.گەلی كورد لە باشوری كوردستان كۆمەڵێ��ك ئ��ازاردا، مانگ��ی ل��ە یادەوەری و كارەس��اتی توش��بووە كە دەبێ��ت كاتێ��ك ی��ادی دەكرێت��ەوە تەنها س��ازكردنی مەراسیم و ئاهەنگ گێ��ڕان ب��ۆ خۆش��ییەكانی و مات��ەم گێ��ڕان ب��ۆ ناخۆش��ییەكانی نەبێتە مۆدێلێكی دووبارە و هاونش��تیمانییان بێ��زارو ماندوو ب��كات، بەڵكو دەبێت كاربكرێ��ت ب��ۆ هێش��تنەوەی ئ��ەو یادان��ە ب��ە زیندووی��ی ب��ە بی��رو لێكۆڵینەوە و تاك��ی كوردی��دا هزری توێژینەوەی وردی لە بارەوە بكرێت، بۆ ئاش��ناكردنی ن��ەوەی داهاتوو بە

وردەكاری ئەو ڕووداوانە.......

» 1991« بەه��اری ڕاپەڕین��ی وەرچەرخانێك��ی گ��ەورەی مێژوویی بوو ل��ە خەب��ات و هەوڵدانی خەڵكی كوردس��تان، كە چەندین دەستكەوتی گرنگی بۆ كۆمەاڵنی خەڵك تێدا بوو، لە مێژووی نوێی گەلی كوردا، لەهەر چوار پارچەی كوردستان، كە پێویستە دەس��ەاڵتی سیاس��ی لەم هەرێمەدا لە هەوڵ��ی ئەوەدا بێ��ت وەك بنكەیەك، یا ناوەندێك بێ��ت بۆ كوردانی تر تا گەیش��تن بە ئاواتی دەوڵەتی كوردی

سەربەخۆ.بەاڵم بەداخەوە دوای تێپەڕبوونی نزیك��ەی چارەك��ە س��ەدەیەك ل��ەم مێ��ژووە تا ئێس��تا كۆمەاڵنی خەڵك كارەس��اتە تراژیدیاییەكان��ی گەل��ی كورد، لەم بەشە لەسەر دەستی ڕژێمە ی��ەك ل��ە دوا یەك��ەكان گەیش��تۆتە لوتك��ە، قێزەونترینیان )كیمیاباران و بەن��او ئەنفال كردن(ە، كە تا ئێس��تا ڕەشترین پەڵەو ناشیرینترین لەكەیە بەنێ��و چاوانی ئەنجامدەرانییەوە كە ئەم تاوانانە بە جینۆس��اید ناسێنرا،

لەسەر ئاستی پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەن��ی نوێن��ەران، ئێس��تا كار دەكرێت بۆ ناس��اندنی بە جینۆساید ل��ە ناوەن��دە نێ��و دەوڵەتیی��ەكان و

پەرلەمانەكانی واڵتانی ئەوروپادا.بەاڵم تەنها بڕیاری بە جینۆساید ناس��اندن زام��ی قوربانی��ان س��اڕێژ ن��اكات، بەڵك��و پێویس��تە بڕی��اری ك��ەس وكاری قەرەبووكردن��ەوەی م��اددی و ڕووی ل��ە قوربانیی��ان دەس��ەاڵتی بدرێتەوە، مەعنەوییەوە ك��وردی ل��ە خەمی پێشكەش��كردنی ب��ە بێ��ت زیات��ر خزمەتگ��وزاری پێویس��تە هەوڵبدرێت ناوچەكانیان، ئ��ەو ڕووداوە ناخۆش��انە كاریگەری لەسەر دەروونی تاكی كورد بەتایبەت )ژن��ان و من��ااڵن( ك��ەم بكرێت��ەوە، ئەولەوی��ەت )یەكەمینەكان��ی( كاری ڕێكخ��راوە تایبەتمەندەكان لە ڕووی الیەن��ە حكوم��ەت و دەروونیی��ەوە، ڕێكخراوەكان��ی پەیوەندی��دارەكان و

منااڵن و ژنان...

مانگی خۆشی و ئازارەكان

مانگی ئازار

سه‌رگوڵ‌قه‌ره‌داغی

Www.sayakurd.comسایە 22

1ساڵی چوارەم زستانی 2014ز - 1435ك

گرنگیدان بە كێشەكانی ئافرەتان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لە چارەكی تەشەنەی بیستەم س��ەدەی كۆتایی یەكەمی كۆنگرەی كاتەی لەو ك��رد، جیهانی بەسترا، كە كۆمەڵەی گشتی ئەمەریكا لە یەكگرتووەكان نەتەوە لەو یەكێك كە ك��رد. بۆ بانگەشەی تەرخانكردنی دا. ئەنجامی كارانەی ساڵێك هەموو مارس(ی )8 ی ڕۆژی گێڕانی ئاهەنگ بە بێت تایبەت كە ئافرەتانی جیهان. كە ئەم ڕۆژە گرنگی و تایبەتمەندی خۆی هەبوو بەوەی كە ئافرەتان، مافەكانی بە بنرێت دان توشیبوون قەیرانەی ئەو چیتر تا ئێستادا لە بتوانن بەدرێژایی مێژوو بە دەستی بێنن. هەر چەندە هێشتا لە نابینێتەوە و خ��ۆی ئاستەدا ل��ەو تموحی ئافرەتاندا نابینرێت. ئەمەش كە قوربانیانەی ئ��ەو ئەنجامی لە دابینكردنی پێناو لە دایان ئافرەتان ئەرك و مافەكانیان و دابینكردنی كاتی هەموو بەاڵم یەكسانی. بە کاركردن بوو مارس ی 8 پێشێلكران و ئەمانە بە مێژوو بۆ ئافرەتانی جیهان. كە لە

ساڵی 1856 ز بە سەدەها ئافرەت ڕژانە سەر شەقامەكانی نیویۆرك كە داوای مافی یەكسانیان دەكرد لە كاتی ئیشدا. بەاڵم لەالیەن پۆلیسەوە بە خراپترین بۆیە كرا، لەگەڵدا مامەڵەیان شێوە بۆ 1908 ساڵی مارسی 8ی ڕۆژی لە سەر ڕژان��ە ئ��اف��رەت��ان ت��ر جارێكی شەقامەكان و بە دروشمی نان و ئازادی خۆپیشاندانیان ئەنجام دا. كە زۆر بە توندی دژی هەموو ئەو پێشێلكارییانە بوون كە بەرامبەریان كرا. كە داوایان كرد كاتی کاركردنیان دیاری بكرێت و یەكسان هەبێت و دەنگدانیان مافی سیستمی پیاوان.گۆڕینی لەگەڵ بن ژنان و بزوتنەوەی بۆ ن��ادادپ��ەروەری هەنگاوی مافەكانیان بەدیهێنانی مێژووە ئەو توانیان كە بوو یەكەم بۆ خۆیان تۆمار بكەن و 8 ی مارسی جیهانی یادی بكەنە ساڵێك هەموو ئافرەتان. بۆیە ئافرەتان هەر بەوەوە ناوەستن و ڕۆژ بەڕۆژ زیاتر سور دەبن ئەو هەوڵدەدەن مافەكانیان و لەسەر بەدرێژایی كە نەهێڵن جیاكارییە مێژوو پێوەی دەناڵێنن. بەاڵم ئەگەر

باس لە مێژووی ئیسالم بكەین هەموو بونەتە ب��اس��ك��راون و ك��ە ئ��ەم��ان��ەی بە نەبووەو بوونی ئافرەتان كێشەی ئەركی پ��ێ��دراوەو مافیان ت��ەواوەت��ی بەڵگەش كردووە. خۆشیان جێبەجێ بۆ سەلماندنی ئەم ڕاستییە لە حەجی ماڵئاواییدا پێغەمبەر )سەالمی خوای بوو ئ��ەوە قسەی كۆتا بێت( لەسەر خیرا( بالنسا ء )استوصوا فەرمووی: كە لەگەڵ ئافرەتاندا بەباشترین شێوە دەفەرموێت: هەروەها بكەن. مامەڵە خیركم الهلە، وانا خیركم )خیركم كە ئافرەتاندا لەگەڵ باشبن الهلە( گرنگە بۆیان.ئەوەی باشترینم من نییە ئیسالمدا شتێك لە ئەوەیە كە بە ناوی زوڵم و ستەم و كێشە بەرامبەر بە ئافرەتان. ئەوەی هەیە ڕێزو ماف و خۆشەویستییە بۆ تەواوی مرۆڤایەتی.ئێمەش دەبێت شانازی بەو ئایینەوە بكەین و هەمیشە ئەوەمان لە یاد بێت دەبینین. تێدا بەردەوام خۆمانی كە تایبەتە ڕۆژیك هەموو ئیسالمدا لە ب��ە ئ��اف��رەت، ن��ەك ڕۆژێ��ك تەرخان

بكرێت بۆ ئافرەت.

ژنــــان لە »8«ی

مارسدا شنۆ عبداللە پێنجوێنی

Www.sayakurd.com 22سایە

ساڵی چوارەم زستانی 2014ز - 1435ك 2

بە گش��تی كاتێ��ك پەیوەن��دی بە كەسێكەوە بە كۆتایی دەگات، ئینجا تازە ب��ەدوای هۆكارەكان��دا دەگەڕێین، ئایا دیاردەو نیشانە گەلێك هەن نیشان بدەن كەسی لەدەس��تچوو پەیوەندی دەربارەی ئێمە كۆتایی پێهێن��اوە؟ بەڵێ .. هەندێ پەیوەندیی��ەكان، ل��ە بەجۆرێ��ك كات ی��ان چەند ش��تێكی ت��ر ڕۆدەچین كە هەتا ئاگاش��ت لەو نیش��انانە نامێنێت، ل��ەم بەش��ەدا 8 زەنگی مەترس��یدار كە نیشاندەری كەمبوونەوەی پەیوەندی ئەو بە ئێوەوەیە ڕادەگەیەنین، لەوانەیە ئەم حاڵەت و دیاردانە بە هۆكاری ڕەفتارەكانی ئێ��وەوە هاتبن��ە ب��وون، ب��ە هەرحاڵ ه��ۆكاری س��ەرهەڵدانی ئەوانە هەرچی بێت، لەوانەیە كات��ی پیاچوونەوەیەكی وردتر ب��ە پەیوەندییەكانت��دا بكەیت و بڕی��اری خۆت بۆ ب��ەردەوام بوون، یان

پچڕاندنی ئەو پەیوەندییانە بدەیت:-1- چەند ڕۆژێك پەیوەندیتان لەگەڵ

ناگرێت:هەڵبەت ئەم نیشانەیە واتای پچڕانی تەواوەت��ی نییە، ئەگەر پێش��تر عادەتی هەبووبێ��ت ك��ە لەگەڵ ئێوە هەمیش��ە پەیوەن��دی هەبێت، بەاڵم بزانن كە لە شوێنێكی كارەكەتان هەڵەیەك ڕوویداوە،

یان خراپ تێگەیشتنێك هەیە.2- بۆڵەو شەڕەقسە كردن:

ئای��ا ئ��ەو ت��ازە وای لێهات��ووە كە ل��ە دەس��ت لەڕادەب��ەدەر كۆنت��رۆڵ دەدات؟ ئای��ا بە هۆی ش��تی س��ادەو بێ مان��اوە شەڕەقس��ەو بۆڵە بۆڵ دروس��ت

ڕوو كاتێ��ك نیش��انەیە ئ��ەم دەكات؟ دەدات كە كەس��ی بەرامب��ەر دەیەوێت و مەیل��ی هەیە كە پەیوەن��دی بە ئێوەوە بپچڕێت. بەاڵم لە هەمان كاتدا نایەوێت الی ئ��ەوەوە بپچڕێت، باش��ترە خۆتان ك��ۆڵ نەدەن ئەگەر هەس��ت دەكەن ئەو بە درێژەپێدان��ی پەیوەندیتان باپەند نییە، ئەوە زۆر بە ئاس��انی و ڕاش��كاوی

لێی بپرسن.3- ئەو بە ڕەمزو ئاماژە ئەدوێت:

ئەو بە ئێوە ناڵێت لە كوێ بووە، یان لەگەڵ چ كەس��ێك خەریك��ی پەیوەندی تەلەفۆنی بووە، ئێوە ئیتر ناتوانن بچنە ناو بازن��ەی تایبەتمەندی كەس��ایەتی ئەوەوە، دەكرێت چەندین كاتژمێر دیار نەمێنێت و بەبێئەوەی هیچ بەڵگەیەكی بڕوا پێكراو بۆ ئەو كارەی بەئێوە بڵێت.4- وش��ەی م��ن دەچێت��ە ش��وێنی

وشەی ئێمە:ئێوە پێشوو تر پێكەوە دادەنیشتن و لەگەڵ یەكتر دەربارەی بەیەكەوەبوونتان قس��ەتان دەكرد، ئێمە ئەم كارە دەكەین یان ئێمە ئەو كارە دەكەین، بەاڵم ئێستا ئەو بە ئێوە دەڵێت من ئەو كارە دەكەم ئیت��ر ئێوە بە بەش��ێك ل��ە ژیانی ئەو

ناژمێررێت.5- ئ��ەو زیات��ری كاتەكان��ی خ��ۆی

لەگەڵ هاوڕێكانی بەسەر دەبات:ئایا دەتەوێ لەگەڵ هاوڕێكانی ش��ەڕ بكەیت، یان ئەو ئاڕاستەیەی كە لەگەڵ ئێ��وە نیی��ە؟ ئێوە پێش��تر گرنگترین و بەنرخترین هەبووی دەستی ئەو بوون،

ب��ەاڵم ئێس��تا دۆس��تەكانی گرنگتر لە ئێوەن.

6-لەگەڵ یەكتر تێكەڵیتان نەماوە:لەوانەیە پێش��تر پێكەوە دانیشتبن و دەربارەی هەر ش��تێك لە ئ��اوو هەواوە تاوەكو دوورترین بابەتی داهاتوو، قسەتان كردبێت، بەاڵم ئیت��ر هیچ هەواڵێك لە

باس و گفتوگۆی درێژخایەنتان نەماوە.7- خەڵكانی دەوروبەر سەبارەت بە

پەیوەندیتان گوماناوی دەبن:دۆس��تان و دەوروب��ەر هەس��ت ب��ە ت��رازان و كێش��ەی خۆشەویس��تی ئێوە دەكەن و چەندین پرس��یار لەم بارەیەوە لە ئێ��وە دەكەن، ئایا هەموو ش��تەكان ت��ەواون، ی��ان ئایا ژیانت��ان ڕێك و پێك

دەڕوات؟8-زیات��ر لە ه��ەر كاتێ��ك ڕەخنەو

قسەی لەسەر ئێوە هەیە:دەڵێ��ت: )ئەم��ە چ جل وبەرگێك��ی ناشیرینە(، هەڵبەت ئەمە لە كاتێكدایە چەن��د هەفتەیەك پێش��تر ه��ەر خۆی پێش��نیاری كڕین��ی ئەم ج��ل و بەرگەی بۆ كردبیت، ئاگات��ان لەوە بێت كە ئەم نیشانانە تەنها بە واتای زەنگێكی ترسناك ئەژمار دەكرێت، ئەگەر بشتوانی دووبارە نرخ و بەها لەدەس��تچووەكان بێنیتەوە، پەیوەن��دی ئێوە هەروەك ج��اران لە شوێنی خۆیدا دەمێنێتەوە، پێش ئەوەی دەس��ت بدەیتە هەر هەنگاوێك پێكەوە دانیش��ن و گفتوگ��ۆ بكەن ت��ا دواتر لە

كرداری خۆتان پەشیمان نەبن...سەرچاوە/ سایتی /رینسانس

8 زەنگی مەترسیدار دەربارەی پەیوەندی پیاوان بە ئافرەتانەوە

و. لە فارسیەوە: هەستی عەلی

شنۆ عبداللە پێنجوێنی



وەك دەزانین هاوسەرگیری بەردی بناغەی ژیانی مرۆڤایەتی و داینەمۆی بەردەوام بوونیەتی، هەربۆیە یەكێكە لە قۆناغە هەرە گرنگەكانی ژیانی تاك. واتا هەر لەسەرەتای دروستبوونییەوە ڕۆژو ه��ەر لە ژیانی كۆتایی تاكو ژی��ری و دەروون و بەشێكی ساڵێكدا باشتركردنی ئاڕاستەی بە جەستەی ژیانی هاوسەرگیری ئەم تاكە ئامادە هەمووی ئەمانە وابزانم دەكرێت، نەویستە، بەڵگە زان��راو ئاشكراو و باسە قسەو جێگەی ئ��ەوەی ب��ەاڵم

جۆری ئەم هاوسەرگیرییەیە......

وەاڵمی دكتۆر خالید محمد صاڵح تایبەتمەند یاریدەدەرو پرۆفیسۆری لە یاساكانی باری كەسێتی و مامۆستای

پرسیارێكی چەند لە یاسا، كولێجی گۆڤاری سایەدا.

مسیار؟ زه واج��ی پ��ێ��ن��اس��ه ی -زه واجه له م باس چۆن شه رعدا له

كراوه ؟دەقەوە ل��ەڕووی شەرعداو لە +پێناسەیەكمان نییە بۆ هاوسەرگیری شێوازە ئ��ەم ل��ەب��ەرئ��ەوەی مسیار، ل��ەه��اوس��ەرگ��ی��ری ب��وون��ی ن��ەب��ووە هەرچەندە پێشوودا، لەسەردەمانی لە هەبووە هاوسەرگیری هەندێك هاوسەرگیریە لەم ڕووەوە هەندێك )لیلیات(، هاوسەرگیری چوون، وەكو هەندێك لە بەاڵم )نهاریات(، یاخود ڕووەوە جیاوازن، هاوسەرگیری مسیار هاوشێوەی ئەم جۆرە هاوسەرگیریەیە ل��ەڕووی ئ��ەوەی ك��ە ه��اوس��ەرەك��ان ب��ەخ��واس��ت��ی خ��ۆی��ان دەس��ت لە هەڵدەگرن، خۆیان مافی كۆمەڵێك مافی لە دەست ئافرەت نموونە بۆ مێردەكەی ك��ە هەڵدەگرێت ئ��ەوە

شەوانە الی بمێنێتەوە، یان نەفەقەی لە بكات دادپ��ەروەری یان بكێشێت، ت��ری��دا، خێزانەكانی ئ��ەم و ن��ێ��وان پیاوەكەیش لە بەرامبەردا دەست لە هەڵدەگرێت و خۆی مافی كۆمەڵێك ب��ەم ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ی��ە دەگ��وت��رێ��ت

هاوسەرگیری مسیار.- به ڕای جه نابتان زه واجی مسیار

بۆ كۆمه ڵگه ی كوردی گونجاوه ؟شێوەیەك هیچ ب��ە نەخێر +مسیار ه��اوس��ەرگ��ی��ری چ��ون��ك��ە ش��وێ��ن��ەواری ل��ێ��ك��ەوت��ەو كۆمەڵیك خ��راپ��ی ل��ێ��دەك��ەوێ��ت��ەوە ك��ە چ��ارەس��ەرەك��ان��ی��ان ئ��اس��ت��ەم��ە، بە ت��ای��ب��ەت��ی ل��ەو ك��ۆم��ەڵ��گ��ای��ان��ەی كە بنەما لەسەر سیاسیان سیستەمی شەرعییەكان دانەمەزرابێت، دەسەاڵت زۆر بەخەمی ئاین و ڕەوشتی خەڵك و كەس نەبێت، كۆمەڵگاوە شیرازەی بۆی نەبێت لێپێچینەوە لەگەڵ كەس ڕەوشتییەكان بابەتە لەسەر بكات

تێركردنی حەزەكانە، یان پێویستییەكی سەردەمە؟

فیرده وس عبداالمطلب

هاوسەرگیری )مسیار(



نە قوتابخانە نە دایك نە باوك نە كۆمەڵگا نە ئاین، هاوسەرگیری مسیار بۆ كۆمەڵگایەكی ئاوها و لە ژێر ئەو كارەساتی خراپی دەسەاڵتەدا فۆرمی خراپ دەروازەی��ەك��ی لێدەكەوێتەوە، كەسانێكی ب��ۆ پشت س��ەر دەخ��ات��ە ن��ەف��س ن��زم ك��ە دەی��ان��ەوێ��ت بە جۆرە لەم س��وود خ��راپ شێوەیەكی پرۆسەو حوكمە شەرعیانە وەربگرن.

پێداویستییەكی ئێمە دواتریش ج��ۆرە ب��ەم پێویستیمان واق��ی��ع��ی ئێمە ئەوەتا نییە، هاوسەرگیرییە ژنی فرە لە ڕێگەمان بەیاسا وەك گرتوە، ئیتر خێرە قسە لەسەر مسیار یەكێكە مسیار كاتێكدا لە دەكەین؟ لە دیاردەكانی )تعدد زوجات(، بەاڵم مافی سەرەكی كۆمەڵیك لە مسیاردا بۆیە دەك��رێ��ت، پێشێل ئ��اف��رەت یاسایی بە باسكردن و بۆ پاساوێك ك��ردن��ی ه��اوس��ەرگ��ی��ری م��س��ی��ار لە

كوردستاندا بوونی نییە. ج��ۆره ئ��ه م جه نابتان ب��ه ڕای -زه واجه ده توانێت خێزانێكی نۆرماڵ، به خته وه ر سروشتی خێزانێكی یان

بێنێته كایه وه ؟+ م��ەح��اڵ��ە، چ��ون��ك��ە ب��ن��ەم��ای تێركردنی لەسەر هاوسەرگیرییەكە غەریزە و دامركاندنی حەزی جەستەیە، خۆشەویستی و ژی��ان و پێكەوە ن��ەك ب��ەخ��ت��ەوەری و ئ��اس��ودەی��ی خ��ێ��زان و تەندروست، نەوەیەكی گەشەكردنی بۆ نموونە پیاوەكە وا لەگەڵ ژنەكە لە دووج��ار و هەفتەی ڕێ��دەك��ەوێ��ت لێبدات، س��ەری دیاریكراودا كاتێكی لەم هەیە ب��ەخ��ت��ەوەری ژیانی ك��ام زەواجەدا؟ ئەگەر منداڵێكیش هەبێت لەم پرۆسەیەدا ئایا لە هەفتەیەكدا منداڵێك دوو سەعات باوكی ببینێت؟ ئایا چ مافێكی باوكایەتی، یان كوڕایەتی لە نێوان ئەم دوانەیا دروست دەبێت، بۆیە هیچ كام لە مەبەست و ئامانجە

بااڵكانی خێزان ناهێنێتە دی.- ئایا له م زه واجه دا ئه رك و مافی

هه ردووال پارێزراوه ؟+ نەخێر، چونكە ڕاستە الیەنەكانی

خۆیان ڕەزامەندی بە گرێبەستەكە ب��ڕی��اری ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ئ��ەم ج��ۆرە هاوسەرگیرییە دەدەن، بەاڵم هەمیشە ناچاریان ن��اه��ەم��وار ب��ارودۆخ��ێ��ك��ی نا ئەگەر ئەنجامدانی، بە دەك��ات ئاسایی هاوسەرگیرییەكی بۆچی ئافرەتێك ئ��ەگ��ەر ن��ادەن، ئەنجام بۆ ئاسایی هاوسەرگیرییەكی هەلی بۆ مافەكانی هەموو كە بڕەخسێت، پەنابەرێتە مەحاڵە بكات، دەستبەر لە دەست مسیارو هاوسەرگیری بەر كە هەڵبگرێت مافانەی لەو زۆرێك

شەرع پێی دەدات.له یه كێك ده زانی، - وه ك جه نابت مه رجه كانی زه واج ئاشكرا كردنێتی، ئایا لەم زەواجەدا ئەم بنەمایە بوونی هەیە؟ لە م��س��ی��ار ه��اوس��ەرگ��ی��ری +مەرجەكانییەوە بنەماكان و ڕووی چونكە نییە، ت��ێ��دا گرفتی هیج هاوسەرەكەو هەردوو بەئامادەبوونی دووش��ای��ەت و س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اری ئ��اف��رەت��ەك��ەو ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی هەر ئ��ەن��ج��ام��دەدرێ��ت، هەمیشەیی شاهید دوو ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ەك��ی��ش ئ��ام��ادەی ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ب��ووب��ن ، وات��ا ئ��اش��ك��را ك��راوە، چ��ون��ك��ە لە بەمەرج دووشایەت بوونی شەرعدا نییە، مەرج لەمە زیاد وەرگیراوەو بەاڵم وەكو پێشتریش باسم كرد ئەم شوێنەوارو ڕووی لە هاوسەرگیریە

لێكەوتەكانەوە كێشەی هەیە. م��س��ی��ار ه��ی��چ ك��ات و ل��ە هیچ شیعەكان سیغەی وەك��و ڕوی��ەك��ەوە كاتێكی بۆ شایەت و بەبێ كە نییە چونكە دەدرێ��ت، ئەنجام دیاریكراو تێدا كاتی هەمیشەییە و بۆ مسیار تریشدا وردەك��اری زۆر ل��ە نییە،

لەگەڵ سیغە جیاوازن.زه واج��ی سلبیاتی ئیجابیات و -

مسیار چییه ؟تێدایە باشی خاڵی هەندێك +ب��ۆ ن��م��وون��ە ك��ەس��ێ��ك ن��ات��وان��ێ��ت بدات، ئەنجام ئاسایی هاوسەرگیری ئەو كات و لەبری ئەوەی كاری خراپە دەك��ات، مسیار هاوسەرگیری بكات

هەل و كەسە ئەم ئەگەر ئایا ب��ەاڵم مەرجی هاوسەرگیرییەكی ئاسایی بۆ بڕەخسێت پەنا دەباتە بەر مسیار؟!

بەدڵنیاییەوە نەخێر. نەریتی داب و پێویستە ب��ۆی��ە ك��ۆم��ەڵ��گ��ان، ی��ان ی��اس��ا خ��وار و تاكی ك��ات هیچ ن��ادادپ��ەروەرەك��ان بەرنە پەنا نەكەن ناچار كۆمەڵگا، هەل ومەرجی ئێمە با مسیار، ب��ەر هاوسەرگیری پرۆسەی ئەنجامدانی ف��ەراه��ەم بكەین و ئ��اس��ان الوان ب��ۆ بكەین، با بەپێی مەرجە شەرعییەكان ڕێگە بە چەند ژنی بدەین، ئەوجا ئەم بەر دەباتە پەنا كەس بزانین ج��ۆرە ك��ارو دی��اردان��ە، ك��ەوات��ە لە ن��اچ��اری��داو ب��ۆ پ��اراس��ت��ن��ی ت��اك لە هەڵەی گەورەتر دەڵێین مسیار خاڵی بەشێوەیەكی ئەگەرنا تێدایە، باشی گشتی پرۆسەكە باش نییەو سلبیات و زۆرت��رە زۆر خراپەكانی لێكەوتە كە دەروازەی��ەك��ی خ��راپ بۆ خەڵكی دەكاتەوەو لەوانەیە كۆمەڵێك كەسی ه��ەل��پ��ەرس��ت و ن��ەف��س ن��زم مسیار ئارەزوەكانیان حەز و تێركردنی بۆ مسیاردا ن��اوی ژێر لە بەكاربهێنن، بەدڕەوشتی ك��اری س��ەدەه��ا ڕۆژان��ە ئەنجام بدرێت، ئەمە جگە لەوەی كە زیانلێكەوتەی یەكەم لەم پرۆسەیەدا ئافرەتەو بەناچاری دەست لە كۆمەڵێك ماف و پێداویستی خۆی هەڵدەگرێت، نێوان لە دادپ��ەروەری مافی لەوانە پیاوەكەیدا، تری خێزانەكانی ئەم و مافی خەرجی، مارەیی، زۆر شتی تر، كە ئەم جۆرە ڕێكەوتنانە بۆ دواڕۆژ دروس��ت یاسایی ش��ەرع��ی و گرفتی بەوە ئافرەتەكە نموونە بۆ دەكەن، ڕازی بووە كە هاوسەرەكەی هەفتەی تەنها دووسەعات الی ئەم بمێنێتەوە، باشە ئەگەر ئافرەتەكە دواتر منداڵی ڕێكەوتنە ئ��ەم چەند تا ئایا ب��وو، چونكە دەگ��رێ��ت��ەوە، م��ن��داڵ��ەك��ە دەس��ت خۆیەتی مافی ئافرەتەكە هەڵبگرێت، مێردایەتی ژن و لەمافی بەاڵم خۆ بۆی نییە دەست لە مافی

باوكایەتی منداڵەكە هەڵبگرێت و



ببەخشێت مافە ئ��ەم ناتوانێت باوكەكەی ئایا منداڵەكەی، بری لە ب��ەو ڕێ��ك��ەوت��ن��ەی لەگەڵ پ��اب��ەن��دە ئێستا دەبێت یان ژنەكە كردویەتی، مافی باوكایەتی بۆ منداڵەكەی بەداد

پەروەرانە دابین بكات؟!لەوانەیە كە ل��ەوەی جگە ئەمە كۆمەاڵیەتی گ��ەورەی گرفتی مسیار كوشتن، وەك��و لێبكەوێتەوە، ت��ری بە تۆمەتباركردن یان دوژمنایەتی، دەبینی تۆ چونكە ئابڕوبەر، كاری كابرایەك زۆر كات خۆی دەكات بەماڵی ئافرەتێكدا بەبێئەوەی خەڵك بزانێت كەسوكاری ئەگەر ئەمە مێردێتی. پیاوە ئەم بیبیستنەوە ئافرەتە ئەم ه��ات��وو چ��ۆی دەك��ات، ل��ەوان��ەی��ە بێ ئەویش و لێكۆڵینەوە بەدواداچوون و ئافرەتەكەش بكوژن و كێشەی گەورەی چەندین ئەمانەو بكەوێتەوە، لێ لێكەوتەی تری خراپ كە هەموویان

لە مسیار دەكەونەوە. - پێتان باشه ئه م زه واجه به یاسا

بكرێت؟ڕێگە یاسا ئ��ەگ��ەر م��ەح��اڵ��ە، +كە بگرێت شەرعی لەفرەژنییەكی خوای گەورە دایناوە، هەموو مافێكی ئ��اف��رەت��ی ت��ێ��دا ڕەچ��او دەك��رێ��ت و پەنا بۆچی ئیتر دەبێت، دەستبەر پرسیارەكە م��س��ی��ار؟ ب��ەر ببرێتە لێرەدا ئەگەر دەسەاڵت بیر لە دانانی یاسایەكی ئاوها دەكاتەوە ئەی بۆچی

چەند ژنی قەدەغە دەكات؟!

خاتوو ) شوكرییە صاڵح ( توێژەری دەروونی بەمشێوەیە تیشك دەخاتە سەرالیەنی دەروونی ئەو كەسانەی كە هاوسەرگیری لە دیاریكراو جۆرێكی

دەكەن كە ناوی )مسیار(ە..ل��ە )م��س��ی��ار( وەك دی��ارە نییەو جێگیر هاتووە ناوەكەیەوە هاتۆچۆدایە، لە بەڕێوەیەو هەمیشە

)بەڕێوەیە( و وشەی خۆی ئالێرەوە ن��اج��ێ��گ��ی��ری ب��ەش��ێ��ك ل��ە ئ��ارام��ی م��رۆڤ دەب��ات بە تایبەتی ژن��ان كە جێگیرییە لە ئ��ارەزووی��ان هەمیشە ئەگەر هاوسەرگیریدا، پرۆسەی لە ب��ۆ؟ م��ارەی��ی��ی زۆری نییە وەه��ا ئاڵتوونی زۆر بۆ؟ مەرجی پڕوكێنەر لە یەكێكە جێگیری ك��ەوات��ە ب��ۆ؟ سەركەوتوو هاوسەرگیری بنەماكانی بە بۆچوونی ئێمە. واتە: ژنانێك كە هاوسەرگیری مسیار دەكەن هەمیشە چەند نمرەیەك بااڵنسی دڵە ڕاوكێیان

لە ئاسایی بەرزترە. واب��ووە سروشتی هەمیشە ژن ح��ەز دەك��ات داواك��راو ب��ێ��ت، نەك مەرجەكانی دەك��ات ح��ەز داواك��ار، قبووڵ بكرێت، بەاڵم لێرەدا مەرجی ڕێكەوتنەوە. بەناوی دادەنرێت بۆ لە بەشێك م��ەش��دا ل��ە گ��ۆڕان��ك��اری

ئارامی دەبات...لە خ��ۆش��ە پ��ێ��ی ژن ئ��ەوەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری��دا ئ��ەوەی��ە ك��ە ك��ورد وتەنی: )نانی پیاو بێ منەتە(، یانی ژیانی ئاسایی لە ڕووی كۆمەاڵیەتی و ئابوورییەوە وەك ئافرەتێك كە شوو دەكات دابین كراوە، بەاڵم لە مسیاردا جێگەی خ��ەرج��ی و ك��ە دوان��ی��ان ئافرەتە مانەوەیە، بوونی نییە. ئەم لە ڕاوكێی دڵە چۆن ئیدی ه��ەژارە نەماڵی كە نابێتەوە بەرزتر ئاسایی

هەیە نە خەرجی.ژن كاتێك لەگەڵ پیاوەكەی تێك دەچێت و دەگاتە شەڕی قایم، هەردوو ال لەبەر منداڵ زۆر شت قبووڵ دەكەن، لەبەر تێك نەچونی شیرازەی خێزان ك��اردان��ەوە هەندێك ل��ە چاوپۆشی هاوسەرگیرییەدا لەم بەاڵم دەك��ەن، كەمتر منداڵ هەیە كەواتە لە یەكەم ح��ازرە!! جیابوونەوەكە تێكچوندا ئەمەش حاڵەتێكی دی بۆ دڵەڕاوكێی

زیاتر.ل��ە پ��ڕۆس��ەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری��دا )ئ��اش��ك��را(ك��ردن��ی گرنگی بەشێكی جۆرەیان ئەم بەاڵم گواستنەوەكەیە، واڵتی لە بەتایبەت شاراوەیە. زیاتر

كەواتە ش��اراوەی��ە، زۆر ه��ەر ئێمە من و الی تەنها هەبێت هاوسەرێك كەسانی الی خواسی باس و نەتوانم تر بكەم. ئەمە واتە وجودی نییە بە كردار و دەبێتە مەتەڵ )هەمە و نیمە(

ئەمەش جێگەی دڵەڕاوكێیە. ن��اوی هاوسەرگیرییەكە خ��ۆی )مسیارە(، واتا ئەگەر زۆر بەدڵی پیاو، یان ژن نەبوو، زۆر بەئاسایی دەتوانن خۆش ڕێ��گ��ە ئ��ەم��ەش جیاببنەوە، دەك��ات ه��ەر وەك چ��ۆن ب��ە ئاسانی جیاببنەوە هەر واش بەئاسانی جارێكی هاوسەرگیری تر یەكێكی لەگەڵ تر بە دەبێت ئەوسا ب��دەن��ەوە، ئەنجام بازاڕێك بۆ گۆڕانكاری ژنان لە دەستی ئەم پیاو بۆ ئەو پیاو، پیاوانیش لەم ژن بۆ ئەو ژن، ئایا ئەمەش جێگەی

دڵەڕاوكێو بێزاری نییە؟كە ت��ر ش��ت��ی زۆر ئ��ەم��ان��ەو ل��ە ه��اوس��ەرگ��ی��ری م��س��ی��اردای��ەو لە تازەیە، تاڕادەیەك ئێمە كۆمەڵگەی زیاتر تەنگەژە كێشەو لە ڕەنگە كە شتێکی دیکە بەدوای خۆیدا نەهێنێت، بۆیە هاوسەرگیری مسیار بۆ ئێستای

كۆمەڵگەی ئێمە سەر ئێشەیە.

زی��رەك ئ��ەح��م��ەد ڕەح��م��ان / جۆرە ب��ەم كۆمەاڵیەتی، ت��وێ��ژەری ل��ە ڕوان��گ��ەی ل��ەس��ەر م��س��ی��ار دوا

كۆمەاڵیەتییە وە:شتێك هەموو لە ئ��ەوەی سەرەتا پێویستترە سەبارەت بەو باسە بیڵێین: ئەوەیە کەوا هاوسەرگیریی تەندروست مانای چییە؟ لەو کۆمەڵگە ئیسالمی و دەڕوان��ن.. لێ چۆنی ڕۆژهەاڵتییانە ئەوەی کە باوە بە شێوەیەکی گشتی، کۆمەڵگایانەدا.. ل��ەو هاوسەرگیری ژیانی و پەیوەندییەکی لە بریتییە دینی یاسایی و کۆمەاڵیەتی و ئاشکرای ڕێكخستن و خێزان و دامەزراندنی بۆ سێکسیەکان و ح��ەزە ت��ێ��رک��ردن��ی



لە ئ��ەوەی هەڵبەت وەچەخستنەوە.. ئەمەیە ئا ب��اوە، کۆمەڵگەدا ت��ەواوی هەرچی ل��ەوە جیا ه��اوس��ەرگ��ی��ری، هاوسەرگیریی گوماناوی هەیە، بە هەر دەچێتە بێت، پاساوێك هەر ناوێك و دەرەوەی ئەو چوارچێوەیە، جا )مسیار، متعە.. ی��ا مسفار، ی��ا مصطاف، ی��ا کوردیە کۆمەڵگەی هەرچی هتد...( ئەم سەرجەم ساتەوەختەش ئەو تا جۆرانە بە دیاردەی نامۆ و نەخوازراو و لەوانیش دەڕوان��ێ، لێی نەویستراو کە ب��اوە مسیار. وەك هاوسەرگیری دانپێدانانی بە مسیار هاوسەرگیریی بانگەشەکارانی، هاوسەرگیریەکە تەنها سەرپێیانەی سێکسی تێرکردنی بۆ ئ��اف��رەت��ێ��ك ل��ەالی��ەن پ��ی��اوێ��ک��ی بێ ئەو بەرامبەر لە بەرپرسیارییەوە.. لە ئافرەتەکە سێکسیە تێرکردنە

تەواوی مافەکانی خۆش بێت.م��ەب��ەس��ت��ە ک��ە ڕاش��ک��اوە زۆر سێکس تەنها تەنها و سەرەکییەکە تەمەنێكی گەیشتنە کە دەی بێت. چ��ی؟؟ ئ��ەوس��اک��ە سێكس ن��ەم��ان��ی ئەمە خ��ۆ دەی دێ��ت..؟!! ک��ۆت��ای��ی )متعە( چێژ ه��اوس��ەرگ��ی��ری ه��ەر دیار کۆتاهاتنەکەی کاتی تەنها ی ل��ە کۆڵەكە ن��ی��ی��ە.. ه��ەڵ��ب��ەت ی��ەك هاوسەرگیری ژیانی سەرەکییەکانی ئەستۆگرتنی لە ماڵ و بەڕێوەبردنی ئ��ەرک��ە ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ەک��ان��ە.. لە ڕووی لە گەر مسیار هاوسەرگیری بکەین. س��ەی��ری کۆمەاڵیەتییەوە پیاوان کەم تا زۆر هیچ بەرپرسیارێتی خێزان ب��ەرام��ب��ەر ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ان ن��ی��ی��ە..؟ ت��ا ئ��ەرك��ی پ��ی��او ئ��ام��ڕازی تێرکردنی سێکسی ئافرەتە.. ئەمەش جۆرە بەرەڵاڵكردنێکی کۆمەاڵیەتییە.. ئ��ەو م��اڵ��ە چ��ۆن دەژی��ن و چ��ۆن جیا ئەمە هەڵبەت بەڕێوەدەچن..؟؟ لەوەی تا ئێستا ئەمە نەبۆتە حاڵەت لە کوردستان نەوەك دیاردە.. ئەگینا ئ��ەزم��وون واڵت��ان��ی ک��ەن��داوی وەك عەرەبی بە نموونە وەربگرین؛ ئەوا دەیان هاوسەرگیرییە ئەو دەبینین کێشە و قەیرانی سەیر و سەمەرەی بە

دوای خۆیدا هێناوە، ئەمە گوایە خۆی کێشەیەکە، چ��ارەس��ەری خۆیدا لە خۆی.. بۆ قەیرانێکە خۆی کەچی مسیار زادەی دی��اردەی سەیرترین چەندان لە کەنداو وەك واڵتانی لە کەوا باسیدەکەن خۆیان سەرچاوەی هەن، تۆمارکراو حاڵەتی چەندین لەوانەی کەوا زیاتر لە چەند مێردێکی مسیاریان کردووە، هیچ یەکیش لەو مێردانە ئاگاداری یەکتر نیین.. ئەمە دەرگایەکی کردنەوەی کورتییەکەی لە ل��ەوەی جیا ئەمە لەشفرۆشیە. ڕووی کۆمەاڵیەتییەوە ئەم کۆمەڵگەی ئێمە هیچ لەبارنییە... بۆیە بێگومان مسیار بانگەشەی ئەوەندە ئەوانەی دەکەن.. دوای ئەوانەی گوتمان، ئەوا ئەزمەی ل��ە ئ��ەوان��ە هەستدەکەین ع��ەق��ڵ��ی و ت��ەن��گ��ژەی ب��ی��رک��ردن��ەوە و ئەوان کێشانەی ئەو مەعریفەدان. بە دەزان��ن ب��ە چ��ارەس��ەری مسیار ه��ۆک��اری ت��ر چ��ارەس��ەر دەک��رێ��ن.. دەیان ناونیشانی ح��ازر حاڵی ک��ەوا پڕۆژەم الیە بۆ چارەسەری گەنجان و ق��ەی��رە و...ه��ت��د.. چ��ارەس��ەرک��ردن��ی س��ەخ��ت��ی ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ک��ردن بە ک��ردن��ەوەی دەرگ��ای��ەک��ی پ��ڕاوپ��ڕ بەڵكو ن��اک��رێ.. هەرگیز کێشە ل��ە تر ڕێ��گ��ەچ��ارەی چ��ەن��دان بە ئەمە دەک��رێ��ن؛ ه��ەر ل��ە ب��ەرزک��ردن��ەوەی بژێوی گەنجان، زیادکردنی پێشینەی ئەو ئەندازەیەك بە هاوسەرگیری کەم الیەنی بێ ئەوە پێشینەیە هی بێ.. پرۆسەیە ئەو تێچووی نیوەی کەمدەرامەتەکان خێزانە بەخشینی لە وەرگرتنەوەی ئەم پێشینەیە، گەر بە داشکانێکی کەمیشەوە بێت.. یانی بەخشینیان لە وەرگرتنەوەی بەشێکی ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ی��ە.. پێشینەی ئ��ەم ئەنجامدانی زیاتر جارێك و سااڵنە بۆنەکاندا لە بەکۆمەڵ زەماوەندیی الیەنی هاندانی پاڵپشتییەك و وەك هەمبەر لە خەمخۆری لە بەرپرس ئەو باسە.. هەروەها پاڵپشتی زیاتری دوو هێندە و زیاتری پێشینە بۆ ئەو کچانەی تەمەنێکیان هەیە )قەیرە( و

دەچ��ن��ە ژی��ان��ی ه��اوس��ەرگ��ی��ری و زۆری دارایی پاڵپشتی خێزانییەوە.. بێوەپیاو، ب��ێ��وەژن و هاوسەرگیری ئەنجامدانەوەی بۆ هاندانێك وەك تری الیەکی هتد. هاوسەرگیری... پرسی مسیار.. ئەو هێرشەی هەندێ ژنان و ئافرەتان و ڕێکخراوەکانی لە دژایەتی ئەوەندە فیمینستیەکانە؛ ئ��ەو ب��اس��ەی��ان ک��ردووە و دەی��ک��ەن، ه��ێ��ن��دەی ب��ەدوای��دا چ��ووم، ب��ۆم دەرک��ەوت��ووە ئ��ەم��ەی ئ��ەوان تەنها م��ەس��ەل��ەی چەند دژای��ەت��ی��ک��ردن��ی ژنیەکەیە.. ئەگینا خەمی ئەوان لەوە نییە ئافرەت وەك کااڵ سەیر دەکرێ، ڕووت��گ��ەرای��ی دۆڵ��ی ب��ەرەو یانیش ئ��ەوەت��ا نییە گ��ەر وا دەن��ێ.. م��ل لەشفرۆشی و هۆکاری سەدان دەیان و کۆمەڵگەکەمان خەریکە لەشكڕی ئابووری و کێشەی س��ەدان دووچ��اری دەک��ات، تەندرووستی کۆمەاڵیەتی و نەهاتنە دانەیەکیان ڕۆژێ��ك کەچی پێموایە بۆیە دۆخ��ە.. ب��ەم دژ گۆ دژەمسیار مسیارچییەکان و هەردووال ل��ەم ب��ارودۆخ��ەی ک��وردس��ت��ان��دا، ڕاستەوخۆ، یان ناڕاستەوخۆ، بەشێكن کۆمەاڵنی گەوجاندنی پڕۆسەی لە تەنگژە ئ��اژاوە هەموو ل��ەو خەڵك قەیرانە دارای��ی و سیاسی و ئیداری و کۆمەڵگەمان بە تەنگیان ئانیانەی هەڵچنیووە.. بۆیە بوونەتە کارەکتەری کۆمەڵگە و گێژکردنی سیناریۆکانی تاکەکانی... گەر وا نییە کوا ئامادەیی هەمبەر لە فیمینستی ڕێكخراوانی لەشفرۆشیە خ��ان��ەی ه��ەم��وو ئ��ەو ب��ەزم و س��ەف��ا و سەماگە و ن��اوی ب��ە ئاهەنگی شەوانە و مەساژخانە و لەژێر ڕۆژێك ت��ر.. ناونیشانی ن��او و دەی��ان نەمانبینی بەیاننامەیەك، کەمپینێك، خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ێ��ك،ب��ەرزک��ردن��ەوەی دەیان لەوبەریش یاسایی.. داوایەکی هەیە وەك کۆمەاڵیەتیی پ��ڕۆژەی ل��ەس��ەرەوە ب��اس��م��ان��ک��ردن.. ڕۆژێ��ك ن��ووزەی ن��ەب��وو، ت��ێ��دا پیاوێكیان ڕێگەچارە بەم سەبارەت بێت لێوە

چاكسازییانە...



وه اڵمێك بۆ دكتۆر حوسێن محمد عزیز ك��ه بابه تێكی باڵوكردووه ته وه به ناونیشانی كێش��ه ی له چككردن له

ئایینی ئیسالمدا.له س��ه ر یه كده نگ��ن زانای��ان ئه وه ی بااڵپۆش��ی پێویس��ته له س��ه ر هه م��وو ئافره تێكی باڵغ��ی عاقڵ کە ته كلیف��ی دینی له س��ه ر واجب بوبێ. ئافره ت��ی باڵ��غ كاتی كه وته س��وڕی مانگانه ، نيش��انه ی پێویس��ت بوونی بااڵ پۆش��یییه . ئ��ه م حوكمه جێگیر ده بێ به ده قی قورئ��ان و فه رمووده و تێك��ڕای زانای��ان وه ك ده بینی��ن: له ئایه تی 59ی س��وره تی االحزاب خوای ه��ا النبي قل گ��ه وره ده فه رموێت: ]يا أيزواج��ك وبناتك ونس��اء المؤمن��ني يدنني لأعليهن م��ن جلبيبهن ذل��ك أدن أن يعرفن فل يؤذي��ن وكان الله غفورا رحيام [ وە لە ئایەتی 30 سورەتی النور خوای گەورە وا من لمؤمنني يغض دەفەرموێت: ) }ق��ل للأأبصارهم ويحفظ��وا فروجهم ذلك أزك لهم إن الل��ه خبري با يصنع��ون ( فەرموودەی پێغەمب��ەر )درودی خوای لێبێت( كە

دەفەرمووێ )قال النبي لسامء ياأسام ء إن امل��رأة إذا بلغت املحي��ض مل يصلح أن يري منها إل هذا و هذا و أشار إيل وجهه و كفيه ( رواه أبو داود ئه مه بۆچونی زانایانی پێش��ین و پاشینه ، به دڵنیاییه وه ئه مه دی��ن به پێویس��تی زانی��وه . له پێش ئیس��المه تیدا بااڵپۆشی به شێك بووه له دین. ئه گه ر سه یری خێزانی قه شه و پاپاكان بكه ین هه ر له فلیمه كانیاندا كه نمونه ی دینی مەسیحیه ت نمایش ده كه ن ده بینین، بااڵپۆشی به شێك بووه له دینی ئه وانیشدا. پاشان كۆمه ڵگه ی موس��وڵمان پاش بنه ماكانی عەقیده كه ئیمان، ئیس��المه ، چاودێریكردنی ڕه وشته بۆئه وه ی نه كه ونه ناو گوناه� و ت��اوان، ئه رك��ی سه رش��انی هه موو كه س��ێكی خ��اوه ن ب��اوه ڕه ، چونك��ه داوێن پاك و ڕه وش��تجوانی قه ڵغانێكه ب��ۆ مان��ه وه ی په یوه ن��دی و پێكه وه ژیان��ی ڕەگ��ه زی نێرو مێی س��نوور دانانێك بۆ هه ردوو ال تانه كه ونه ناو قه ده غه كراوه كانه وه . شه ریعه تی كاره )قورئ��ان و ل��ه ڕێگ��ه ی ئیس��المی

ڕێگ��ری توانیویه ت��ی س��ونه ته وه ( ل��ه فه س��ادی و به دڕه وش��تی بگرێت ت��ا كۆمه ڵ��گا پارێ��زراو بێ��ت، ئه و دەرگای��ه دابخ��ات كه ڕه ش��ه بای به د ڕه وش��تی لێوه ی دێت��ه ژوره وه . وه ك )هه واو ئاره زوو، شوێن كه وتنی كاری فاحیشه له ڕێگه ی خۆ ڕوتكردنه وه ی ئافره ت��ان و تێكه اڵوی نه ش��یاو.......(. فه رمان��ی بڕی��ارو به دڵنیاییی��ه وه خوای گه وره ب��ێ حیكمه ت نییە كه وا من ده فه رمموێ��ت: قل للمؤمن��ني يغضأبصارهم ويحفظوا فروجهم ذلك أزك لهم إن الله خبري ب��ا يصنعون )30( وقل للمؤمنات يغضضن من أبصاره��ن ويحفظن فروجهن بن ول يبدين زينتهن إل ما ظهر منها وليضبخمره��ن عىل جيوبه��ن ول يبدين زينتهن إل لبعولته��ن أو آبائه��ن أو آباء بعولتهن أو أبنائهن أو أبناء بعولتهن أو إخوانهن أو بني إخوانهن أو بني أخواتهن أو نس��ائهن أو ما أويل الربة ملك��ت أيانهن أو التابعني غ��ريفل الذين لم يظهروا عىل م��ن الرأجال أو الطأب��ن بأرجلهن ليعلم عورات النأس��اء ول يضم��ا يخفني من زينتهن وتوبوا إل الله جميعا

پەروین غەفور

ئایا بااڵپۆشی پێویسته )واجب(ه

یان نا؟

په روین غه فور



ه��ا المؤمنون لعلكم تفلحون )31( كه به أيپیاوان و ژنان ده فه رمووێت چاوتان دا بخه ن له ئاس��تی ی��ه ك دا مه گه ر بۆ كارێكی زۆر پێویس��ت نه بێت. كه واته چاو داخستن و خۆ ڕووت نه كردنه وه ی ئاف��ره ت له به ر ئه وه ی��ه كه نه كه ونه ناو كاری فاحیش��ه و داوێنپیس��ی، وه مان��ه وه ی كۆمه ڵ��گا به پارێ��زراوی. خ��ۆ ئه گه ر هه م��وو ڕه گه زێكی نێرو م��ێ ته نها ئه م ئایه ته ی��ان جێبه جێ بكردای��ه، ئه وا كه س توش��ی خراپه ك��ه نه ده ب��وو. داوێنپیس��ی كاری و ده بینی��ن خوای گه وره له پێش دا به پیاوان ده فه رمووێ: بۆ داخستنی چاو پاشان له ئافره تان، چونكه غه ریزه ی جنسی و ئاره زوو له پیاواندا به هێز تره كه سه یری ئافره تێكی ڕووت ده كات و ئ��ه و جێگایانه ی كه سه رنجڕاكێش��ه كاریگه ری له س��ه ر نه فس و ئاره زووی دروس��تده كات. ئه وه ی داوای داماڵینی به رگ��ی ئافره تان ده ك��ه ن پیاوانن بۆ مه رام��ی گاڵوی خۆی��ان- بۆچون��ی ئیبن عەب��اس بۆ ئایه ت��ی )ول يبدين زينته��ن إل ما ظه��ر منها( واته : زینه ت و خش��ڵ و جوان��ی خۆی��ان ده رنه خه ن ب��ۆ نا مه ح��ره م جگ��ه ل��ه وه ی كه ده رده كه وێ��ت. ده فه رمووێ��ت: )ده م و چاو و هه ردوو ده س��ت و مس��تیله كه له ده ست دایه ، ابن عمر ده فه رمووێت: ته نه��ا ده م و چ��اوو ده س��ته ، ئه نه س ده فه رمووێ��ت: ته نه��ا ده س��ته كانه (. كه واته كۆی زانای��ان بۆچونیان وایه كه ده م و چاو و ده ست عه وره ت نییه جگ��ه له ئمام ئەحم��ەد كه بۆچونی وای��ه ده م و چ��او عه وره ت��ه ده ب��ێ بن بخمرهن داپۆشرێ. وه ئایه تی]وليض[واته : )دروسته ده م و چاو عىل جيوبهنده ربخرێ، وه به گۆشه ی له چكه كانیان س��نگیان داپۆش��ن تا گه ردن و سنگ و به رۆكی��ان ده رنه كه وێت...( كه واته ن��ه و ت��راوه به س��ه ر پۆش��ه كانتان ده م و چاوتان دا بپۆش��ن، ئه مه خۆی به ڵگه یه كه ئافره تانی پێش ئیس��الم به سه رپۆشه كانیان سه ریان داپۆشیوه ، ئه وه ی داواكراوه داپۆش��ینی س��نگه .

وه ه��ه ر ل��ه فه رموده یه كی ت��ردا كه بوخ��اری و موس��لیم ده گێڕێته وه كه ل��ه حه ج��ی ماڵئاوایی��دا ئافره تێكی )خثعم(ی هات پرسیار له پێغه مبه ر ب��كات كاتێ��ك پێغه مب��ه ر به س��ه ر واڵخه كه یه وه ب��وو وه فضل��ی ك��وڕی عب��اس له س��ه ر پش��تی واڵخه ك��ه ی پێغه مب��ه ر بوو له دواوه له پاش كۆی پێغه مب��ه ردا )د.خ( كاتێ زانی فضلی ك��وڕی عب��اس س��ه یری ئافره ته ك��ه ده كات ڕووی فضلی وه رگێڕا بۆ ئه وه ی سه یری نه كات، عباسی مامی وتی: بۆ وات كرد ئه ی پێغه مبه ری خوا )د.خ(؟ ئ��ه م پێغه مب��ه ر )د.خ( فه رم��ووی: دووانه هه ردوكیان گه نجن ئه مین نین شه یتان تووش��ی گوناهیان نه كا، )فلم أمن الشيطان منهام( لە ڕیوایەتێكی تردا )مل أمن عليه��ام الفتنة( ئه م ڕوداوه دوای دابه زینی ئایه تی حجاب بووه چونكه ئ��ه م ڕووداوه ل��ه س��اڵی )10( هه می كۆچی دا بوو له حه جی ماڵئاوایی دا، كه واته ده بینین پێغه مبه ر نه یفەرموو به ئافره ته كه ده م و چاوت دابپۆش��ه . ئه گ��ه ر ده م و چاوی داپۆش��راو بوایه فضل نه ی ئه زانی ده م و چاوی جوانه، یان ناش��رینه . ئه گه ر عباس��ی مامی نه یزانیایه كه س��ه یركردن دروس��ته ئه و پرس��یاره ی نه ده كرد كه بۆ وا له فضل��ی كوڕی عب��اس ئه كه ی. كه واته پێویس��ته پی��اوان چاوی��ان دابخه ن ل��ه ئاس��ت س��ه یركردنی ئافره تی نا مه ح��ره م له م به ڵگانه وه گه یش��تینه ئه وه ی كه ده بێت پۆش��اكی ش��ه رعی

چۆن بێت.1- پۆشاكی شه رعی ده بێ بااڵپۆش بێ��ت و هه موو گیان دابپۆش��ێ جگه له ]إل ما ضهر منها[ كه ده س��ت و ده م و

چاو وه ك باسمان كرد. وه صف��ی نه بێ��ت، ته ن��ك -2ژێ��ره وه ی جله كان��ی ب��كات. وه ك له فه رمووده یه ك��دا پێغه مب��ه ر )درودى خواى لێبێت( ده فه ر موێ: }إن من أهل النار نسا ء كاسیات عاریات مائلت مملت ل یدخلن الجنه ول یجدن ریحها{ } كاس��یات عاری��ات{ واته : ئه و پۆشاكه ی كه كاری

خۆی نه كردووه بۆ پاراس��تن، به ڵكوو )ته نك و ته س��كه ( وه صف��ی ژێره وه ی خۆی ئ��ه كات. ئافره تان��ی بنی تمیم هاتنه الی عائیش��ه جله كانیان ته نك بوو پێی وتن: ئه گه ر ئێوه ئیمان دار

بن ئه مه پۆشاكی ئیماندار نییه .3- نابێت هه ندێك له شوێنه كانی الش��ه ی تیا ده ركه وێت وه ك: )سنگ و الش��ه (. الوازی قه ڵ��ه وی و مه م��ك، چونكه ئه و جێگایانه شوێنی فیتنه و سه رنجه بۆ پیاوان، ئه وه ی كه ئه مڕۆ ل��ه جلوبه رگ��دا ئه یبینین یه كه مجار نه خشه سازێكی جوله كه بوو )مصمم الیهودی( ك��ه ئافره تی وه ك بووكه ڵه ته ماش��ا ئه كردو به ئ��اره زووی خۆی

به رگی ئه كرد به به ریدا. 4- نابێ��ت پۆش��اكی ئافره ت وه ك ه��ی پیاو بێ��ت ئه ب��ێ هه ریه كه یان ده س��ت ل��ه خ��ۆی تایبه تمه ن��دی ن��ه دات هه ربۆی��ه پێغه مب��ه ری خوا )د.خ( نه فرینی ل��ه هه ریه كێ له ژن و پی��او ده كات كات��ێ جل��ی یه كت��ر له به رده ك��ه ن و ه��ه ر یه كه یان خۆی ده چوێنێ ب��ه وی تر}لع��ن النبی )صىل الله عليه وس��لمم( املتش��بهن م��ن الرجال بالنسا ء، و املتشبهات من النسا ء و بالرجال{ نابێ كه س��یان خۆیان بچوێنن به وی ت��ر، چونكه ئه م��ه دژایه ت��ی هه یه له گ��ه ڵ فطره ت��ی مرۆڤه كان��دا، كه خوای گه وره ده فه رمووێ : ]يا بني آدم طان كام أخرج أبويكم من ��ي ل يفتننكم الشالجنة ينزع عنهام لباسهام لرييهام سوآتهام * إن��ه يراكم هو وقبيله من حيث ل ترونهم * ياطني أولياء للذين ل يؤمنون[ إنا جعلنا الشكه واته پۆشاك یه كێكه بۆ جیاكردنی هه ردوو ڕه گه ز. چونكه هه ر یه كه یان بۆ كارێكی گرنگ خوڵقێندراون. كاتێ پیاو خۆی ئه چوێنێ به ئافره تێك به وه نابێ به ئافره ت، به اڵم پیاوه تی خۆی له ده س��ت ده دات، وه به هه مان ش��ێوه كاتێ��ك ئافره تێك خ��ۆی ده چوێنێ به پیاوێ��ك به وه نابێ ب��ه پیاو. وه شێوه ی مێینه ی خۆی له ده ست ده دات. ئه و پۆش��اكانه ی كه ئه مڕۆ ده بینرێ پێ��ی ناوت��رێ پۆش��اكی ش��ه رعی و



دانیشی پێدا نانرێ كه شه رعییه )غیر معترف(ه، به اڵم به داخه وه ئافره تانی ئه مڕۆ پۆش��اكه كانیان له به ردایه كه شانازیش��ی پێوه ده كه ن و خۆشیان به داپۆشراو ده زانن، زۆر به داخه وه م بۆ هه ندێ باوك و براو مێردی موسوڵمان ك��ه قبوڵ��ی ده كه ن م��اڵ و خێزانیان ئه و به رگه نه ش��یاوانه بپۆشن، جگه له وه به پل��ه ی یه كه م بكه ری كاره كه به ر پرسیاره كه ئافره ته كه خۆیه تی، چونك��ه هه م��وو كاره كان��ی )تقلید( چ��او لێ كه ری یه و بیرله بێفه رمانی خواناكات��ه وه تاوای ل��ێ هاتووه پیاو ناتوان��ێ ب��ه خێزانی ی��ان كچی بڵێ به سه ئیتر بووه سته ! كه ئه مه خۆی بۆ خۆی ش��ه ڕ و فیتنه ی س��ه رده مه . ئه مانه هه مووی به هۆی الوازی بیر و باوه ڕو دین و )یقین(ه الوازی پیاوه تی پیاوانن. له پاڵ ئه مانه ش��دا ئافره تان و پیاوان��ی دام��ه زراوو ئیمانداری��ش ه��ه ن كه پارێزگاری دی��ن و ئاداب و دروش��مه دینیه كانن و لێ��ی ال ناده ن. له گه ڵ ئه وه شدا تێكه ڵن به هۆی ئیش و كاریانه وه له له دام و ده زگا حوكمی و ن��ا حوكمییه كان و خوێندنگاكان و مزگ��ه وت و ته راوی��ح.... و چه ندین

شتی تر.حیكمه تی بااڵپۆشی چییه ؟

1- پاراس��تنی ناموس: بااڵپۆش��ی زۆر وش��ه یه ئ��ه م )ڕاس��ته قینه ( دوباره ده كه م��ه وه، چونك��ه هه ن��دێ كه س بۆ ناش��یرین كردنی بااڵپۆشان و ده ستكه وتنی مه رامی گاڵوی خۆیان بااڵ پۆش��ی ده كاته وه س��یله )هۆكار(، بااڵپۆش��ی خوای گ��ه وره دایناوه بۆ پاراس��تنی نام��وس، وه ه��ۆكاره بۆ

ڕه تكردنه وه ی فیتنه و فه ساد. 2- بۆ پاكڕاگرتنی دڵی به رامبه ر: له پیاوان و ژنان وه ئاوه دانكردنه وه ی دڵ به خوا په رستی و خۆ پاراستن له

.) تاوان )ذلكم أطهر لقلوبكم وقلوبهن3- بااڵپۆشی ڕاسته قینه نیشانه ی له ن��او هه م��وو به رزیی��ه ڕه وش��ت بااڵپۆش��ی چونك��ه كۆمه ڵگایه ك��دا، ڕاس��ته قینه هاوار ده كات بۆ ڕه وشت

ب��ه رزی پۆش��ه ره كه ی ك��ه خاوه ن��ی حیشمه ت و شه رم و ئابڕو و ڕێزه .

4- بااڵ پۆشی ڕاسته قینه نیشانه ی عیف��ه ت و پاك داوێنییە: نیش��انه ی ئ��ازادی ئافره تان��ه ل��ه به ندایه ت��ی به ن��ده و مۆدێ��ل و الس��اییكردنه وه ی كوێرانه ، هۆكاره بۆ پاراستنی شه ره ف و ب��ۆ ئه وه ی كه س��انی ڕه وش��ت نزم چاوی��ان تێنه بڕێ��ت، وه ب��ۆ ئه وه ی ش��ك و گومان ل��ه دڵ��ی به رامبه ردا دروس��ت نه بێ ]ذل��ك أدن أن يعرفن فل يؤذين[ بااڵپۆشی ڕاسته قینه چاكسازی پۆش��ه ره كه یه تی ن��اوه وه ی ده ره وه و وه تاجێك��ی زێڕینه تاجی كه رامه ته له س��ه ری خاوه نه كه ی��دا، ئ��ه و تاجه

بۆسه ری هه موو كه س ناشێت. 5- بنه بڕكردن��ی هی��واو ئاوه ت��ه ش��ه یتانیه كانە: بااڵپۆشی ڕاسته قینه ئ��ازارو ل��ه ده پارێ��زێ كۆمه ڵ��گا نه خۆش��ییه ده رونییه كان��ی ژن��ان و پیاوان، وه بنه بڕكردن و نه مانی له ش فرۆش��ی و چاوی خائن و نه فس نزم. ت��ا نه توانن چ��او ببڕن��ه ناموس و

شه ره فی هاوسه ره كان.6- بااڵپۆشی ڕاسته قینه پاراستنی شه رم و حه یایه: )الحیاء( كه له )حیاة ( وات��ه : ژیانه وه وه ر گی��راوه . كه ژیان به بێ )حیاء ( نه بووه و نابێ، وه شه رم دیارییه كی خوای��ه بۆئه وه ی به كاری دێنێت. یه كێكه له تایبه تمه ندییه كانی سروشتی مرۆڤ، ش��ه رم به ندێكه له به نده كان��ی ئیم��ان }الحيا ء ش��عبة من الي��ان{ نه مان��ی بااڵپۆش��ی نه مانی

شه رم و حه یایه .ب��ۆ ه��ۆكاره بااڵپۆش��ی -7به رگریك��ردن ل��ه تێك��ه اڵوی و خ��ۆ نه م��ان و چونك��ه ڕووتكردن��ه وه، داماڵین��ی بااڵپۆش��ی وات��ه داماڵینی شه رم و حیشمه ته له به ری ئافره تان.

8- بااڵپۆشی ڕاسته قینه نیشانه ی خ��ۆ پاراس��تن و پله ب��ه رزی ته قوایه نزیك��ی به ندەیه له خواوه ]يا بني ا دم قد أنزلنا عليكم لباسا يواري سوي تكم وريشا ولباس التقؤي ذل��ك خري ذلك من ا يات الله رون[ سوره االعراف االية/ 26. ك لعلهم يذ

9- پاراس��تنی غی��ره ت و پیاوه تی پی��اوه ، ئه گ��ه ر ئافره تێك بااڵپۆش��ی ڕاسته قینه بێ، ئه و ئافره ته مێرده كه ی ش��انازی پێوه ده كات، چونكه پیاوانی نامه ح��ره م ناتوانن چ��اوی تێ ببڕن له ب��ه ر غیره ت و جوامێری پیاوه كه ی، چونك��ه ڕێ��ك و پێك و داپۆش��راوی ئافره ت به ش��ێكه له شان و شه وكه تی

پیاو له ناو براده ره كانیدا.10- بااڵ پۆشی ڕاسته قینه ده ربڕینی گوێڕایه ڵ��ی ئافره تان��ه ب��ۆ خ��وداو خ��وای )س��ەالمی پێغه مبه ره ك��ه ی لێبێت(: وه ك له م ئایه ت و فه رمودانه دا

ده رده كه وێت له : 1- ئایه تی 36: س��وره ت االحزاب )وم��ا كان لمؤمن ول مؤمن��ة إذا قض الله ورسوله أمرا أن يكون لهم الخرية من أمرهم ومن يع��ص الله ورس��وله فق��د ضل ضلل

بينا(. م2- ئایه تی 31: س��وره ت النور )وقل أبصارهن ويحفظن من يغضضن للمؤمنات فروجه��ن ول يبدي��ن زينته��ن إل م��ا ظهر بن بخمرهن ع��ىل جيوبهن ول منه��ا وليضيبدين زينتهن إل لبعولتهن أو ا بائهن أو ا با ء

] ........ بعولتهن أو أبنائهن3- ئایه تی 33: س��وره ت االحزاب: ]وقرن ف بيوتك��ن ول تبجن تبج الجاهلية كاة وأطعن لة وا تني ال��ز الول وأقم��ن الصا يريد الل��ه ليذهب عنكم الله ورس��وله إن

ركم تطهريا[. الرأجس أهل البيت ويطهأ4- ئایه تی 53: سوره ت االحزاب: ]ا ها الذين ا منوا ل تدخلوا بيوت النبيأ إل أن أييؤذن لك��م إيل طعام غري ناظرين إناه ولكن وا إذا دعيت��م فادخلوا ف��إذا طعمتم فانتشول مستأنس��ني لحديث إن ذلكم كان يؤذي النبي فيستحيي منكم والله ل يستحيي من الحقأ وإذا س��ألتموهن متاعا فاسألوهن من ورا ء حجاب ذلك��م أطهر لقلوبكم وقلوبهن وم��ا كان لك��م أن تؤذوا رس��ول الله ول أن تنكح��وا أزواجه من بعدہ أبدا إن ذلكم كان

عند الله عظيام[ 5- ئایه تی 59: س��وره ت االحزاب: زواجك وبناتك ونس��ا ء ]ياأيه��ا النبي ق��ل لأالمؤمن��ني يدنني عليهن م��ن جلبيبهن ذلك أدن أن يعرف��ن فل يؤذي��ن وكان الله غفورا



رحيام[. ئه مان��ه و چه ندی��ن فه رموده كه ئ��ه و فه رمویه ت��ی پێغه مب��ه ر)د.خ( كه س��انه ی كه گومانیان هه یه له وه ی ك��ه ئافره ت��ان ب��ه زۆر، یا له ترس��ا، ی��ا له ب��ه ر ه��ه ر هۆكارێك��ی تربێت با س��ه ر ژمێریی��ه ك بكرێ��ت ته نها له زانك��ۆو په یمانگاكاندا به س��ه بۆ به درۆخس��تنه وه ی ئه و كه س��انه كه ده یان��ه وێ ژه ه��ری خۆی��ان بڕێژن. هه ندێ��ك ده ڵێ��ن پۆش��اكی عه ره به به كلت��وری ئێم��ه ی ك��ورد ناخوات، منیش ده ڵێم ڕاس��ته ئه ی بۆ هه موو ج��ۆره كااڵیه ك��ی بێگان��ه به كلتوری ئێمه ده خوات و كه س هیچ ناڵێ، ئه ی كوا كلت��وری خۆمان، كوا جلو به رگی كوردی ئێمه ی كورد، كام جله كوردییه له س��ه ر ش��ێوه ڕه س��ه نه كه ی خ��ۆی ماوه ته وه ؟ بۆ دڵسۆزانی كورد زمانیان به س��راوه و هی��چ ناڵێ��ن .... پاش��ان بااڵپۆش��ی ڕاس��ته قینه ئیتر به رگی ه��ه ر واڵتێك بێت، هیچ كات نه بوه ته ڕێگر له به رده م ئازادی و پێش��كه وتن و ڕاده ربڕینی ئافره تان��دا، ئه و قه وانه كۆنه ك��ه ده ڵێن ڕێگری ئازادییه كانی ئافره تانه ، به ڵكو گورگه برسیه كان بۆ مه رام��ی گاڵوی خۆیان واده ڵێن و به چاوی سوك س��ه یری ئافره ت ده كه ن و وه ك بوكه ڵ��ه ی��اری پێده ك��ه ن و كه پی��ر بوو كه س حس��ابی بۆ ناكات و هه ر باسیش��ی ناك��ه ن، کەواتە ئه ی خوش��كی موس��ڵمانم له ڕاستییه كان تێبگ��ه و گوێ به چه واش��ه كاران مه ده بانه كه وێت��ه به ر هه ڕه ش��ه ی خواو لێبێت(، پێغه مبه ر)س��ەالمی خ��وای )كه ده فه رموێت: هه موو ئومه تی من ده چنه به هه شت جگه له كه سێك كه پشت هه ڵده كات، وتیان كێن ئه وانه ی فه رم��وی هه ڵده ك��ه ن: پش��ت ك��ه فه رمان��ی س��ه رپێچی هه ركه س��ێك )س��ەالمی پێغه مبه ره ك��ه ی خ��واو خوای لێبێت( بکات، ئه و كه سه جگه له خۆی زیان به خواو پێغه مبه ره كه ی

ناگه یه نێت. ب��ۆ نیی��ه ب��ه س ئه م��ه ئای��ا

ژماره نوس��راوه كه ی وه اڵمدان��ه وه ی ب��ۆ )23-24( گۆڤ��اری چه رم��ۆ، وه ئه و كه س��ه ی كه به ناوی )مس��تةفا محمد ڕاش��د( كه به شهاده ی تزویرو پیس��كردنی ناوی زانکۆ ی ئه زهه ره وه باڵوی ده كاته وه، كه س��ێك ش��اره زای

قورئان و یاسا بێت شتی واده ڵێت؟! خراپی خۆڕوتكردنه وه و سفوری

ئافره ت:چه ن��د خاڵێك ده خه ین��ه ڕووبۆ ئه و خوش��كانه ی كه هێش��تا خۆیان دانه پۆشیوه ، ئه گه ر پرسیاری لێبكه ی خراپی س��فوری خۆی باش ده زانێت و ڕاستییه كان ده ڵێت: ئه گه ر به ئینصاف

بێت: 1- خۆ ڕووتكردنه وه كارێكه ته نیا ش��ه یتان پێی خۆشه ، سه رپێچیكردنه له فه رمان��ی خ��واو پێغه مبه ره كه ی

وه ك باسمان كرد. ب��ۆ ه��ۆكاره خۆده رخس��تن -2دوركه وتنه وه له ڕه حمی خوا كه وتنه به ر نه فرینی خوا پێغه مبه ر )سەالمی خوای لێبێت( ده فه رموێت: ) س��يكون ف ا خ��ر امتي نس��ا ء كاس��يات عاريات علی رؤس��هن كأس��نمة بخت، العن ه��ن فإنهن ملعونات( وف رواية التبج من اهل النار.

3- خۆده رخس��تن تاریكایی ڕۆژی دواییه و ڕەوشتی ئافره ته دووڕوه كانه و وه ك ده كات، خاوه نه ك��ه ی هه تك��ی پێغه مبه ر )س��ەالمی خ��وای لێبێت( ده فه رموێ��ت: )أيا إم��ر وة وضعت ثيابها ف غري بيت زوجها فقد هتكت س��ر مابينها

وبني الله عزجل (. 4- تبرج و خۆده رخس��تن كارێكی خ��راپ و نه ش��یاوه ، ده كه ون��ه داوی ش��ەیتان و ب��ه ره و خراپ��ه كاری ڕای ده كێشێت وه ك له ئایه ته كانی170-168: ه��ا الناس كلوا م��ام ف الرض البق��ره :]ا أيطان إنه ��ي حلل طيأبا ول تتبعوا خطوات الش��و ء ا يأمركم بالس لكم ع��دو مبني )168( إنوالفحشا ء وأن تقولوا عىل الله ما ل تعلمون )169( وإذا قيل لهم اتبعوا ما أنزل الله قالوا بل نتبع ما ألفينا عليه ا با ءنا أولو كان ا باءهم ل يعقلون شيئا ول يهتدون )170[ ئاماژه ی

پێده كرێت.

5- ئایه ت��ی 27 س��وره تی االعراف طان كام أخرج ��ي )يا بني ا دم ل يفتننكم الش��ن الجنة ين��زع عنهام لباس��هام أبويك��م مأا تهام إنه يراكم ه��ؤ ؤقبيله من لرييهام س��و��ياطني أوليا ء حي��ث ل ترونهم إنا جعلنا الش

للذين ل يؤمنون(. ده مكوتكردن��ی ب��ۆ به س��ه -6ناحه زانی ئیس��الم كه ب��اس له ئاده م و ح��ه وا ده كات كات��ێ ش��ەیتان هه ڵی خه ڵه تاندن چۆن به رگ و پۆش��اكیان له به رداماڵی��ن ك��ه ئه م��ه به ڵگه ی��ه ئێمه ی موس��ڵمان ش��وێن ئایه ته كانی قورئان كه وتوین كه هه ر له سه رده می ب��اوه گه وره مان ئاده مه وه تائێس��ته و داهاتوش��ی له گه ڵ بێت نه ك ش��وێن عه ره ب��ه كان كه وتبین و ن��اوی بنێین

ئیسالمی سیاسی. 7- خۆده رخس��تن ڕێگایه ك��ه ل��ه ڕێگاكان��ی جوله ك��ه ك��ه پاره یه ك��ی ده دات ه��ه ده ر ب��ه خه یاڵ��ی زۆرو ل��ه پێن��او تێكش��كاندنی كۆمه ڵ��گاو هه ڵوه ش��اندنی خێ��زان ل��ه ڕێگ��ه ی ئافره ت��ی به دڕه وش��ته وه ك��ه ئه وانه ش��اره زایی زۆریان هه ی��ه له و بواره دا هه روه ك پێغه مبه ر )س��ەالمی خوای لێبێت( هه واڵمان ده داتێ: فاتقوا الدنيا واتقوا النس��ا ء ف��إن أول الفتنة بني إرسائيل

كانت ف النسا ء.8- خۆده رخس��تن ڕێگایه ك��ه ل��ه ڕێ��گا بۆگه نه كانی نه فامی، پێغه مبه ر )سەالمی خوای لێبێت( ده فه رموێت: )دع��وة الجاهلي��ة فإنها منتن��ة أي الخبيثة

فدعوة الجاهلیة شقيقة التبج (. دواكه وت��وی و خۆده رخس��تن -9دابڕانه ، هیچ كه سێكی خاوه ن هه ست حه ز ناكات خۆی نزمكاته وه بۆ پله ی ئاژه ڵ، مه گه ر كه سێ مرۆڤبونی خۆی له ده ست دابێ، وه ك ئه و ژیانی ته نها خ��واردن و خواردن��ه وه و ڕابواردن��ی دونیا بێت، ]أيحس��ب النس��ان أن يرك

سدي....[سەرچاوەكان:

منتديات عالم امراةسايتى/ سيدتي.

الدليل من الكتاب والسنة.



هەڕەشەكردن لە ژنــــــــان

داڵ��دەدان��ی شەڵتەری ب��ەرێ��وەب��ەری سلێمانی، ل��ە لێكراو ه��ەڕەش��ە ژن��ان��ی ئاماژە بەوە دەكات ژمارەی هەڕەشەكردن لە ژنان لە زیادبووندایە و شوێنەكەشیان دەڵێت: پارێزەرێكیش نییە، گونجاو “دەبێت بارودۆخی ناو شێڵتەرەكان چاك

بكرێت، چونكە وەك بەندینخانە وایە.ساڵی لە ژنان داڵدەدانی شێڵتەری بوو 2000 ساڵی ل��ە دام��ەزراوە، 1999چۆتە ح��ك��وم��ی، فەرمانگەیەكی ب��ە سەر وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەاڵیەتی.ل��ە س��ااڵن��ی ڕاب��ردودا چ��ەن��دی��ن ت��ون��دوت��ی��ژی ب��ەرام��ب��ەر ب��ە ژن��ان ئ��ەن��ج��ام��دراوە، ژن��ان پ��ەن��ای��ان بۆ پەناگەیەك، بردووە وەك شەڵتەرەكان ب��ەاڵم ب��ەڕێ��ك��ەوت��ن ل��ەالی��ەن ژن��ی ه��ەڕەش��ەل��ێ��ك��راوو خ��ێ��زان��ەك��ەی كە توندوتیژی بەرامبەر كراوە، دواتر ئەو ناوخێزانەكەی، گەڕێندراوەتەوە ژنە

دواجار كوشتویانە.سەرۆكی ف��ەره��ادی، عەبدولباست دادگای تاوانی هەولێر ئاماژەی بەوەكرد: لە كاتی گەڕانەوەیان بۆ ناوخێزانەكەی

سەرەڕای لێوەردەگیرێت “بەڵێننامەی ئ��ەوەش س��ەی��رەك��ەی��ت ك��ات��ێ��ك كە ڕووبەڕوی ناو خێزانەكەی دەگەڕێتەوە

توندوتیژی و كوشتن دەبێتەوە«.وتیشی ف��ەره��ادی ع��ەب��ودل��ب��اس��ت شێڵتەرەكان ن��او ب��ارودۆخ��ی “دەب��ێ��ت خێزانەكان و هەروەها بكرێت”، چاك مامۆستایانی كۆمەاڵیەتی و ت��وێ��ژەری ئەو كە تێبگەیەنن، خێزانەكان ئاینی ئافرەتە قوربانییە نەك لە خۆشیدا وای بكرێت الدروست قەناعەتیان كردبێت، دابونەریتی قوربانی ئافرەتە ئەو كە

كۆمەاڵیەتییە.ئەو بەڵێننامەی پێیان پڕدەكرێتەوە ل��ەڕووی دەك��ات سەربەست ئافرەتەكە یاساییەوە لەو شوێنەی هەڵی دەبژێرێت، ل��ەوە ك��ردەوە “دەب��ێ��ت بە جەختی پلەی یەك بارودۆخی شێڵتەرەكان باش

بكرێت«.عەبدواڵ ك��ەژاڵ مەبەستە ئ��ەم بۆ ژنانی داڵدەدانی شەڵتەری بەڕێوەبەری سلێمانی، وت��ی: ل��ە لێكراو ه��ەڕەش��ە ساڵی ل��ە ژن��ان داڵ��دەدان��ی شێڵتەری

بوو 2000 ساڵی ل��ە دام��ەزراوە، 1999چۆتە ح��ك��وم��ی، فەرمانگەیەكی ب��ە سەر وەزارەتی كارو كاروباری كۆمەاڵیەتی، کارەكانی بەاڵم هەیە، كارمەندییان 17ناو شێڵتەر بە هەموویان ناكرێت، تەنها كەسانی یاسایی و توێژەرەكان دەیانكەین، “چونكە كێشەكانی ئەوان نهێنییە نابێت

باڵوبكرێنەوە«.فەرمانی “بە دەكات: بەوە ئاماژە دادوەر وەریدەگرین بۆئەوەی دوای ئێمە بێزاربن چەندێك نەبین، پ��رس ب��ەر ئێمە نایان نێرینەوە، بە فەرمانی حاكم

نەبێت.ژنانی ناو شەڵتەری داڵدەدانی ژنانی چونكە دەبن، بێتاقەت هەڕەشەلێكراو ژنانە هەموو ئەو جێگەی خانوییەكە

نابێتەوە بێزاردەبن و »شەڕدەكەن«.) 16 ( ژن لە یەك خانوی بچوكی دوو ژوریدان”، ژن هەیە دەڵێت: خۆم دە كوژم بێزارم، شەوان پەیوەندیم پێوە دەكەن »ئێستا زۆربوون شێڵتەریان تێكداوە«، ئاماژەی بەوەشكرد لە ئێستادا خەریكی دروستكردنی شێڵتەریكی تازەین، دەچینە

دانێر قەرەداغی

بەردەوام لەزیادبوندایە، دەبێت بارودۆخی ناو شێڵتەرەكان چاكسازییان تیادا بكرێت



دابنێن بۆ باشیان ستافێكی ئەگەر ئەوێ زۆرباشە، خۆمان بەڕێوەیان دەبەین.

چاودێر بەبێ ئێمە ك��ەژاڵ وتیشی ناتوانین یەك كاتژمێر بەجێیان بێڵین. كە الم��ان هاتۆتەوە جار سێ هەبووە ڕۆی��ش��ت��ۆت��ەوە ت��ون��دوت��ی��ژی ب��ەرام��ب��ەر ك��راوەت��ەوە، لە م��اوەی سااڵنی ڕاب��ردوو سەنتەری ل��ە ژن ه��ەب��ووە نمونەمان خێزانەكەی ب��ووە، ژن��ان داڵ��دەدان��ی ب��ردوی��ان��ەت��ەوە، ب��ەاڵم دوات��ر كە

بردویانەتەوە كوشتویانە. ئ��ام��اژەی ب��ەوەك��رد ئ��ەوان كەسانی ت��وێ��ژەرەك��ان وەك ه��ەی��ە ، تایبەتیان دەك��ەن ژن��ان��ەدا ئ��ەو ل��ەگ��ەڵ گفتوگۆ ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی ك��ێ��ش��ەك��ان��ی بۆ كێشەكانیان، ل��ە تێگەیشتن زی��ات��ر گفتوگۆ كەسانە ئەو لەگەڵ هەروەها لەگەڵی ت��ون��دوت��ی��ژی��ی��ان ك��ە دەك��ەن بەڕێوەبەرایەتی هاوكاری بە ك��ردووە توندوتیژی دژی ژنان، بۆئەوەی هەوڵی ب��دەن، گرفتەكانیان چ��ارەس��ەرك��ردن��ی س��ەب��ارەت ب��ەو ژن��ان��ەش ك��ە م��اوەی��ەك كەسانەی ئەو دەمێننەوە، شێڵتەر لە نەخوێندەوارن لەوێ فێری خوێندەواری هەماهەنگیەكیان هیچ چونكە ناكرێن، لەگەڵ وەزارەتی پەروەردەدا نییە، مەگەر خۆم هاوكارییان بكەم، كتێبی سەرەتاییان بۆدێنم كچمان البووە نەخوێندەواربووە

خۆم فێری خوێندەواریم كردووە.تیایدا ه��ەی��ە شوێنێكمان ئێمە فێری دەس��ت و ک��اری فێری ژنانە ئ��ەو

دروومانیان دەكەین.شۆخان پارێزەر مەبەست هەمان بۆ ڕێكخراوی ب��ەڕێ��وەب��ەری ڕەش��ی��د، حەمە یاسای ژنان، هێمای بۆ ئەوەكرد هاریكاری ئێمە وەك پارێزەران تا ئەو كاتە دەتوانین الی كە بكەین داواكانیان لە لێكۆڵینەوە تەواو داواك��ەی كە ئەوەی دوای بن، ئێمە خێزانەكەی. ن��او گ��ەڕای��ەوە ژنەكە ب��وو، بەدواداچونی نییە ئێمە ك��اری كاتە ئەو ب��ۆب��ك��ەی��ن، ئ��ەوە ك��اری ب��ەڕێ��وەب��ەری بەدواداچون و توێژەرەكانێتی شێڵەتەرەكەو چەندە هەر بكەن، لەگەڵدا لێپرسینەوەی بۆ بكەین، كارانەشیان ئەو ئامادەین ئێمە چونكە نییە، خ��ۆش پێیان ئ��ەوان ب��ەاڵم

فشارێك دەترسن كەسوكاریانەوە لەالیەن لەسەریان دروست ببێت، ئێمە كاتێك ژنێك دواتر دێتە شەڵتەرەكان دەبێت و داوایەكی دەگەڕێتەوە ناو خێزانەكەی، هاوكات ئێمە بەڵێنی ئەوەی پێدەدەین كە توشی كێشەی کاری بەدڵفراوانییەوە بووەوە توندوتیژی بۆ دەكەینەوەو لە شێڵتەرەكانیش بە هەمان بۆچارەسەر كێشەكانیان هەوڵدەدەن شێوە

بكەن. ب��ەڕێ��وەب��ەری ئ��ەو ڕێ��ك��خ��راوە لە دەكات: بەوە ئاماژە قسەكانیدا درێژەی یاسای هاریكاری ڕێكخراوی ئەوان وەك چاودێری لەسەر هەیە ڕاپۆرتمان ژنان دەخەینە ك��ەم��وك��ورت��ی شێڵتەرەكان، دادوەرەك��ان پارێزەرو بەاڵم وەكو ڕوو، لێپرسینەوە نییە ئ��ەوەم��ان م��اف��ی لەگەڵ ئەوان بكەین، بەاڵم لەبەرئەوەی یاسایەكی دیاریكراو نییە بۆشێڵتەرەكان ئ��ەو ل��ەس��ەر بڵێت ت��ا دی��اری��ك��راب��ێ��ت

ڕێنماییانە بڕۆن.لە ژنانەی ئ��ەو بۆئەوەشكرد: هێمای شێڵتەرەكان داڵدە دراون، كاتێك دەیانەوێت هۆكار دوو كەس وكاریان، ناو بگەڕێنەوە هەیە: یەكێكیان لەبەرئەوەیە ژنەكان بێزار دەبن، چونكە شێڵتەرەكان وەك بەندینخانە وایە بۆ ئەو ژنانە ناچار دەبن و داوادەكەن ئەگەرچی خێزانەكانیان، ناو بگەڕێنەوە الیەنی ببن، تریش كێشەیەكی هەر توشی دووەمیشیان ئەوەیە خێزانەكەیان بەڵێننامە لەگەڵ توندوتیژییان دەڵێن دەكەنەوەو پڕ ناكەین، ئەو بەڵێننامە ڕاستە لە دادنووسە بەاڵم “هیچ گرنگییەكی نییە”، بەڕێوەبەری شێڵتەرەكەش پێویستە بەدواداچونی تەواوی تاكو مانگانە هەفتانەو ڕۆژان��ە و بكات بۆ شەش مانگ چاودێرییان بكەن بە تەلەفۆن و نییە بەس ئەوە بەاڵم كردنیان، سەردانی بێت و لەناو خێزانەكەی كاتەدا لەو ڕەنگە ماڵەوەو بچێتە دەبێت بۆیە نەوێرێت، ئیشی وامانكردووە ئێمە بكات سەردانیان كەیسەكەی بووە ڕازی خێزانەكە “زۆرجار هەڵخەڵەتاندووە”، لەالیەن خێزانەكەیانەوە م��اڵ��ەوە دەس��ت��داوە ل��ە كچێنی ه��ەب��ووە بەرامبەر توندوتیژیان دوای بردویانەتەوە ئەو ڕێنمایی ئێمە ب��ۆی��ە دەك��رێ��ت��ەوە، شێڵتەرەكاندا لە دەكەین كەیسانە خاوەن

تەحەممولی ئەو بارودۆخە بكەن.وەك ئێمە وتیشی پ��ارێ��زەرە »ئ��ەو ك��ەس��ان��ی ی��اس��ای��ی پ��ێ��م��ان ب��اش نییە بەشێوەی عەشایەری كێشەكان چارەسەر بكرێت”، بەداخەوە ئێستا شێڵتەرەكانیش ڕێكدەكەون، كەسوكاریانەوە ڕێگەی لە بێت، یاساییەوە ڕێگای لە باشە پێیان دادوەرەوە ل��ەالی��ەن ڕێ��ك��ەوت��ن��ە ئ��ەو

بەڵێننامە بنوسێت.عومەر، س��ەرك��ەوت بەپێی وتەكانی توندوتیژی بەڕێوەبەرایەتی بەڕێوەبەری دژی ژنان لە سلێمانی، شێڵتەر شوێنێكە هەیە، خ��ۆی تایبەتمەندی “سیستەم و نییە”، تێدا ئ��ازادی لە جۆرێك هەموو ئەوەبێت گلەییەكانیان لە جۆرێك ڕەنگە ب��ی��ان��ەوێ��ت ب��چ��ن��ەدەرەوە، ه��ەرچ��ەن��دە ك��ەم��وك��وڕی ه��ەن��دێ��ك “شێڵتەرەكانیش كوردستان لە شێڵەتەرێك ئێستا تێدایە”، لە دروستكردندایە لە شاری سلێمانی، ئەوە پارێزگاکانی هەموو بەشی دەت��وان��ێ��ت چونكە بكات، دهۆك هەولێرو سلێمانی و گرفتەكان گیرو دەتوانێت گەورەیە و زۆر

چارەسەر بكات.س��ەب��ارەت ب��ەب��ردن��ەوەی ئ��ەو “ب��ردن��ەوەی وت��ی: داڵ��دەدراون ژنانەی ئ��ەوە دوای كوشتنی ئافرەتانە و ئ��ەو نییە، ش��ێ��ڵ��ت��ەرەوە ب��ە پ��ەی��وەن��دی كە هەیە میكانیزمەوە بەو پەیوەندی پێشتر گ��رت��ۆت��ەوە”، وەری خێزانەكە توندوتیژی بەرەنگاربوونەوەی یاسای پێبكرێت، ك��اری ت��ا ن��ەب��ووە خێزانی هەر یاساكەدا، ڕۆشنایی بەر لە ئێستا لەسەرەتادا ب��راوات��ەوە، بیەوێت ژنێك لێكۆڵینەوە دادوەری ب��ڕی��اری ب��ە بە دواج��اری��ش شێڵتەرەوە، دەخرێتە ڕادەستی لێكۆڵینەوە دادوەری فەرمانی ك��ەس��وك��ارەك��ەی دەك��رێ��ت��ەوە، ل��ە دوای لە ژیانی كە ئەوەكرا گرەنتی ئ��ەوەی

مەترسیدا نامێنێت.ب��ەدواداچ��ون��م��ان سیستمێكی ئێمە هەیە ل��ە م��اوەی س��ێ ت��ا ش��ەش مانگ هەندێجار دەكەین، بۆ چونیان بەدوادا دەكەنەوە ئاگادارمان خۆیان كەیسەكان كە نایانەوێت تەلەفۆنیان بۆ بكەینەوە،

نایانەوێ بەدواداچونیان بۆ بكەین.



زی��ات��ر ل��ە پ��ازدە س��اڵ دەب��وو بڵێی ت��ا ك��ردب��وو، ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ان یەكدیان خۆشدەویست، خۆشەویستییەك ڕەگی لە ژیانیاندا ڕۆچوبوو، بەاڵم وەك هەمیشە ئافرەتەكە دڵسوزتر وەزیاتر لە خۆشەویستییە ئەم ئ��ەوەداب��وو هەوڵی ژیانیاندا بەناخی زیاتر پێبدات، برەو پیاوێكی تابڵێی پیاوەكە بچەسپێ وەلێ سەنگین و مەرد بوو، مەرد مەبەستمان بوو، ئافرەتەكە دڵخۆشی جێی لەوەیە ئەو سیفەتە جوانانەی ئافرەت دەیەوێت لە پیاودا لەم بەدی دەكرا، هەر ئەمیش ب��وو ب��ووە ه��ۆی دروس��ت��ك��ردن��ی ئ��ەم خۆشەویستیەی نێوانیان لە زۆر ڕووەوە ئ��ەوەی ی��ەك��ەوە، وەل��ێ ل��ە نزیكبوون ئافرەتەكە ئەوەی بكەین و باسی گرنگە دەك��رد و پێ هەستی ب��وو دەمێك زۆر شاردبویەوە و بێدەنگ ببوو، بۆشاییەكی هەمیشە دڵیدا لە دروستكردبوو زۆری دەیویست ئەم بۆشاییە پڕ بكاتەوە بۆی، بۆیە زۆر لە هەوڵی ئەوەدابوو چون ئەم ئافرەتەكەی ئاواتی هەموو كە سیفەتە لە خۆ گرتبوو بەدەستبێنی و ئەم پیاوەی خۆشەویستی خاڵێكی ب��ت��وان��ێ وەك ژیانێكی ب��ە ب��رەو نێوانیان زی��ات��ری

كامەرانتر بدات.

ئەم بۆ شاییەی لە دڵی ئافرەتەكەدا خۆشەویستی دەرنەبڕینی دەكرد بەدی ئافرەتەكە پیاوەكەیەوە، زمانی لە بوو دەیگوت: خۆیدا دڵ��ی لە ج��ار هەموو نییە كەمی هیچ لە من پ��ی��اوەی ئ��ەم خۆ هەرچی پێ دەڵێم بۆم دەك��ات، من دەوێ��ت، خۆشتر خۆی لە منی دەزان��م دەرنابڕی، بۆمی ئێستا تاكو بۆ بەاڵم وشەی خۆشەویستی و هەمو ئەو وشانەی من بۆی دەر دەب��رم و بە دەوری��دا دێم و پیایە هەڵئەدەم دڵی خۆش دەكەم، كاری ئەویش بتوانێ تاكو س��ەری نەكردۆتە ویستی ڕۆژێ��ك ب��ۆی��ە ب��ێ��ت، م��ن وەك بڵێت. دڵی خۆی پێ نهێنیەی ڕازە ئەم بەیانیەكی زوو وەك پیشەی هەمیشەیی پیاوەكە ویستی بچێ بۆ دەوام، سەیارەكەی هەڵكردو جانتاكەی هەڵگرت و كەوتە ڕێ، لەم كاتەدا ئافرەتەكە بانگی كردو وتی: كاسێتێكی خۆشم بۆ كڕیوی لە ڕێگا گوێی لێبگرە، پیاوەكە بە خۆشحاڵییەوە وەری دەگرێ و هەر لە ڕێگا دەیكاتە تەسجیلی سەیارەكەیەوە، بەاڵم: ماوەیەكی كەمتر لە چارەكی كاسێت هەر ئیشی نەدەكردو پیاوەكە نەكرابوو، تۆمار تێدا هیچی تەلەفۆنێك دەكات بۆ خێزانی و دەڵێ خۆ ئەم كاسێتە هیچی تێدا نییە، ئەویش لە

لێ گوێی تر كەمێكی تۆ دەڵێ وەاڵم��دا بگرە، كاسێتەكە خەریكبوو كۆتایی پێبێت هیچی نەوت، بۆیە پیاوەكە كەمێك توڕە بوو دووبارە تەلەفۆنی كردەوە بۆ خێزانی وتی: ئەم كاسێتە بەتاڵە بۆ بەم بەیانییە بە زۆر ئافرەتەكە چییەكەی، گاڵتەی ئارامیەوە وتی دیارە لە دیوەكەی تردایە هاتیتەوە كە س��ەرەوە ل��ەو قەینا دەی دی��وەك��ەی ت��ری ل��ێ��ب��دە ج��ارێ خ��وات لەگەڵ، لە گەڕانەوەیدا پیاوەكە دووبارە كاسێتەكەی خستەوە سەر موسەجەلەكە چارەکێك تێپەڕی هەر هیچی تێدا نەبوو هەڵگرتوو تەلەفۆنەكەی بوو تۆڕە زور كاسێتە ئەم بەخێزانی وت بەتوڕەیی لە ژن��ەك��ە داوم؟ پێت چییە بەتاڵە تا بێت بالەسەری ئارامتر وتی: جاران ماڵ تاگەیشتەەوە پەلەمەكە دێیتەوە كاسێتەكە هەر ئیشی دەكرد، بەاڵم هیچی زۆر زۆر پیاوەك نەكرابوو تۆمار تێدا بەتوڕەییەوە خۆی كرد بە ماڵداو ڕوو لە خێزانی ڕۆیشت ویستی توڕە بێت، بەاڵم بینی خێزانی هەر پێ ئەكەنێ، پیاوەكە هەر توڕە بوو كەمێك خۆی گرت و وتی: چی مەبەستت لێكردم ب��ۆ وات ئەمڕۆ تۆ پیاوەكە باشە ئافرەتەكە وتی: بوو؟ وەرە ئەم كاسێتە لە جێی من دانێ تۆ

ئەوەی تۆ لەبیرت كردووە، دەمێكە

هاوسەرت هه ستی پێكردوه

و. حەمزە شوانی



نەتوانی یەك سەعات لە ئاست بێدەنگی من ئارامی خۆت بگری و ئاوا هەڵئەچی، دەی خۆ من پانزە ساڵە لەگەڵ تۆم تۆ لەم كاسێتە خاڵیتر بوی ڕۆژێك ڕازێكی خ��ۆش��ت ب��ۆ دەر ن��ەب��ڕی��م، خ��ۆت باش من خۆشە چەندە مان نێوان ئەزانی هیچ گلەییەكم لێت نییە، بەاڵم ئەوەی من بێدەنگی ژیانماندا م��اوەی لە تۆ تامەزرۆم ڕۆژێك لە ڕۆژان گوێم لێبێت، دەربڕی، بۆ خۆتم نهێنی خۆشەویستی حەز ئەكەم من چۆنم لەدڵتا بۆمی باس بكەیت، حەزم لێیە لە زاری تۆوە باسی

خۆم ببیستم.*ژن و ن��ێ��وان ڕۆژ دوای ل��ە ڕۆژ دەك��ەوێ��ت��ەوە دوور یەكتر ل��ە م��ێ��رد ڕۆژانێك بیردەچێت، زیكرەیاتەكانیان پیاهەڵدانیان بەیەكدیدا دەكرد كە ژیان بیردەچێتەوە، ئەوەیان دەبێت تێپەڕ پیاو لەم حاڵەتەدا دەبێت پێشەوا بێت، وەك سەرکردە، وەك سەركردە هەمیشە حەبلی نەهێڵێ لەدەستابێت جڵەوی

ژیانیان بپچڕێ. - سەركەوتوترین پەیوەندی نێوان هەڵبەت خۆشەیستییە م��ێ��رد ژن و كەسێك ه��ەر بەرامبەر خۆشەویستی هاوڕێ بێت، یاخود دۆستێكی نزیكت، یان دایك و باوكت، یان هەر كەسێك كەلێت نزیكبوون ه��ۆی دەبێتە بێت، نزیك پێكەوە، هۆگربون زیاتر یەكدی و لە بەاڵم خۆشەویستی لە نێوان ژن و مێرد ئەم بەبێ پێشترە و لە هەموویان لە خۆشەویستیە دەكرێ بڵێین ژیان ئەمانی نابێت و خۆی ناڕازێنێتەوە بۆیان، بەاڵم هەر كە ئەوەیە بزانین گرنگە ئەوەی خۆشەویستی بەس نییە بۆ نێوان ژن و مێرد، كێشەكان بەدەر لە خۆشەویستی بەژیرانە زۆر پێویستە دەبن. دروست پتەو هاوسەرگیری بینای هەوڵبدرێت ژن و دوال بەهەر دەبێت ئەمیشە بێت، مێرد هەوڵەكە خەمی لێ بخورێ، هەموو هەوڵێك لەالیەنی پیاوەكە بدرێت وەك كاری ئیش و لە خێزان یارمەتیدانی ماڵ و بەردەستی خێزان وەك دەربڕینی ڕۆمانسیانەی خٶشەویستی و وشەیەكی نابێت ك��اری��گ��ەری م��ێ��رد ژن و ن��ێ��وان

سەرەتای دەڵێین: لێرەوە خێزان، الی ب��ی��ن��ای خ��ێ��زان دەب��ێ��ت ب��ەم خشتە پیاو بڵێین ئەویش بكرێت، پێ دەست كاتێك هاوسەرەكەی پێی خۆشە چەند بەدڵێكی پڕخۆشەویستییە وە بەرامبەری دەبێت خزمەتێدایە ل��ە ڕادەوس��ت��ی و بێت و بیر هەڵوێستەی ئ��ەم پیاویش هەمیشە لەو زیاتر بێت نەك خۆی لی دوور بگری، ئەو وشانەی كە ناكرێ پیاو لە هیچ شوێنێك دەری ببڕێ دەكرێ الی پەردە بێ بكەیت لێوە باسی هاوسەر بێت تێدا شەرمێكی هیچ ب��ێ��ئ��ەوەی بەتایبەت لە كات و شوێنی خۆیدا ئەو كات كاریگەر تر دەبێت، زانایانی دەروونناس تایبەتمەندترین هۆكارو باشترین بە دادەنێن مێردی ژن و نێوان ش��ێ��وازی لە یەكێك نێوانیان و پتەوكردنی بۆ ت��ای��ب��ەت پ��ەن��دی��ی��ەك��ان��ە، پ��ی��او چەند گوفتارە ڕەفتارەو شێوازە بەو هەست ت��ام��ەزرۆی دەبێت، دەك��ات ژن زۆرت��ر لەبیر الیەنە ئ��ەم پیاو نابێت بۆیە دەربڕینێك بەچی ه��ەوڵ��ب��دات ب��ك��ات، هاوسەرەكەت دڵخۆش دەبێت ئەوەی بۆ بكات، باس لە جلوبەرگی بكە، باس لە پرچی بكە، شێوازەكانی بەكاریان دێنی لێدەكات، حەزی هاوسەر شتانەی ئەو بیبیستیت، پیاوەوە زاری لە پێویستە بیرە لە ئەوت تۆ بكات هەست بەڵكو هەمیشە لە ئەندێشەو خەیاڵی ئەودای. )ان نازدارمان دەفەرموێت: پێغەمبەری دەربڕین شێوازی لسحرا( البیان من بۆ خۆشەویستی باشی هەیە كاریگەری وەك لە فەرمودەكەدا هاتووە سیحر لە دوور سحرێكی بەاڵم دەكات، بەرامبەر

لە ناڕاستی و فروفێڵ.ڕێنماییەك چ��ەن��د ن��م��ون��ە وەك پتەوكردنی زیاتر بۆ ڕوو دەخەینە

نێوان هاوسەران:1� هەمیشە ئەوەت بیربێت جارجار پێی بڵێی زۆر دلخۆشم هاوسەرێكی وەك

تۆم هەیە.2� بیكە بە پیشەی نێوانتان جارجار شتێكی ئەگەر بكە، پێشكەش دی��اری گ��وڵ.. چەپكێك وەك: بێت كەمیش پ��ارە.. جزدانێكی ج��وان.. قەڵەمێكی

بەگوێرەی توانات.ئ��اگ��اداری ب��ێ��ئ��ەوەی 3� ج��ارج��ار ب��ك��ەی��ت��ەوە وێ��ن��ەی��ەك��ی ب��ۆ گ��ەورە ب��ك��ەو ب��ی��ڕازێ��ن��ەوە ب��ەش��ێ��وەی��ەك كە

سەرنجڕاكێش بێت. ه��اوس��ەرگ��ی��ری��دا ڕۆژی ل��ە �4بێنەوە و بیری بكەو دەستپێشخەری

یادگیارییە خۆشەكانی بۆ باسبكە.كۆمپیوتەرەكە، شاشەی لەسەر �5یاخود موبایلەكانتان وێنەو وتەی جوان جوان بۆ یەكدی بنوسن و بیخەنە سەر هاوسەر پیاو وێنەی نمونە بۆ شاشە، پیاوەكەی هاوسەریش وێنەی دابین لە پڕبێت ی��اخ��ود وت��ەی��ەك داب��ێ��ت،

خۆشەویستی بۆ یەكدی.هەمیشە دوورن ل��ێ��ك ك��ات��ێ��ك �6پەیوەندیتان هەبێت، ئەمیش هۆكارێكی باشە بۆئەوەی خۆشەویستیتان زیاد بێت.چی ئەگەر پێكەوە ك��ارك��ردن �7خوێندنی ب��ێ��ت، وەك ع��ی��ب��ادەت��ی��ش سورەتێك لە قورئان بەتایبەت سورەتی كردنی ه��ەی��ن��ی��دا، ڕۆژان��ی ل��ە كهف ن��وێ��ژەك��ان ب��ەج��ەم��اع��ەت، ئ��ەگ��ەر بە

مزگەوتدا نەگەیشتن.بە ئەگەر پێكەوە پیاسەكردن �8پێ بڕۆن كەمێك باشترە بۆ قسەكردن

بواری باشتر دەبێت.9� لە كاتی خۆشوریندا مەهێڵە هیچ لە بدە یارمەتی بێت و تەنها بە كات

پێداویستییەكانی.هەبێت فەراغێكت با هەمیشە �10ب��ۆ ق��س��ەك��ردن و دان��ی��ش��ت��ن پ��ێ��ك��ەوە

وەگاڵتەكردنێكی ئارامی.11� بەناردنی نامەی مۆبایل و نامەی كاغ��ەزی ناخی خۆتی بۆ دەربڕە و بیری بێنەوە كە تۆ مایەی دڵخوشی منی خوا لەمنت نەسێنێت، چونكە ژیانم بەتۆوە

بەندە.بە یاخود دانیشتون، كاتێك �12ڕێگادا ئەڕۆن، با دەستتان لە نێو دەستی

یەكدا بێت.13� دایم بەڕوویدا پێ بكەنە.

بە یەكتری نەهێڵن هەرگیز �14جلوبەرگی ناشیرین و ناڕێكەوە ببینن.



چۆن خێزانێكی به خته وه ر دروستده كه یت؟

له پێناو به خته وه ریتدا هه وڵبده له هاوسه ره كه ت تێبگه یت.

ل��ێ��ك��ت��ێ��گ��ه ی��ش��ت��ن ل��ه ن��ێ��وان ه��اوس��ه ره ك��ان��دا ل��ه پ��ڕۆس��ه ی

هاوسه رگیریدا له وانه یه تاكه هۆكاری به خته وه ر خێزانێكی دروستكردنی یه كێكه ب��ێ��گ��وم��ان ب��ه اڵم ن��ه ب��ێ��ت، سه قفی كه سه ره كیانه ی پایه ل��ه و

خۆشبه ختی خێزانی له سه ر وه ستاوه ، پ��ێ��چ��ه وان��ه ك��ه ش��ی ئ��ه و ڕێ��گ��ای��ه ی��ه به داخه وه زۆرێك له هاوسه ره كان بۆ به گه یشتن ڕێگای كورتكردنه وه ی

و. له ئینگلیزیه وه : ئاهه نگ حسین زنجیره ی یه كه م



پێیدا گیرییه كه یان هاوسه ر مه رگی له پێكه وه ب��ا ك��ه وات��ه ت��ێ��ده پ��ه ڕن، خێزانێكی )چۆن یه كه می زنجیره ی ئه و ده كه یت(دا، دروست به خته وه ر گرنگانه زۆر ب��ه اڵم ئاسان، نهێنیه هاوسه ره كان، له زۆرێك كه فێربین له بێئاگا ی��اخ��ود ن��ای��زان��ن، ی��ان

گرنگییه كهی فه رامۆشیان كردووه :ه��ێ��م��ن��ی و ب��ه زۆر ی��ه ك��ه م: میهره بانییه وه گوێ له هاوسه ره كه ت قسه ت ده ی��ه وێ��ت كه كاتێك بگره، له گه ڵدا بكات، بێ گوێدانه ئه وه ی ئه و تۆ لێوه ئه كات باسی بابه ته ی ئه و حه زت لێیه تی، یان نا، چونكه ئه مه به زۆر ده كات لێ له وه ی وات جگه تێبگه یت و هاوسه ره كه ت له ئاسانی حه زو خواست و ئاره زووه كانی بزانیت، ئه وه ش پیشانی ئه و ئه دات كه تۆ ڕێز ده گریت، ده ربڕینه كانی هه ست و له هه میشه م��ه ك��ه ل��ه ب��ی��ر ئ��ه وه ش هاوسه ره كه ت به رامبه ر به خه نده وه ل��ێ��ب��گ��ره، چونكه گ��وێ��ی دان��ی��ش��ه و نیشانه ی گه وره ترین تۆ خه نده كانی

خۆشه ویستییه بۆ ئه و.

خ��وه ئ��ه و درۆك��ردن دووه م: به خته وه ری پایه كانی كه خراپه یه خێزان له ق ده كات و لێكتێگه یشتنیش هاوسه ره كاندا، نێوان له ناهێڵێت ڕاستیه یه ی ئ��ه و به زانینی ئ��ه م��ه مرۆڤه كان ئێمه ی له ك��ام هیچ كه كه سێكی بێ هه ڵه نین و به دوور نین ل��ه م ك��رده وه خ��راپ��ه ، ك��ه وات��ه دوور به اڵم خ��ووه خراپه ، له م ك��ه وه ره وە كرداره ت ئه م به جاریش جار ئه گه ر به ئاسایی بینی هاوسه ره كه تدا له وه ریبگره و زۆر له سه ری مه ڕۆ، چونكه به پێی تێپه ڕبوونی کات له و ڕاستییه ئه م وتنی ه��ۆك��اری كه تێده گه یت تۆبووه نه دانی ئازار بۆ یان درۆیه،

به ڕاستیه كه م یان پێویست نه كردنی زانینی ئه و شته یه له الیه ن تۆوه .

سێیه م: هه روه ك چۆن خانمه كان نایه ت پیاوانه ج��ۆره له و خۆشیان ك��ه ده ی��ان��ه وێ��ت ه��اوس��ه ره ك��ان��ی��ان پیاوان ئاواش بكه ن، بۆ دایكایه تیان ناتوانن له گه ڵ خانمێكدا هه ڵبكه ن كه ته نها بێت و ژیانی هه موو كاره كه ی ژیان ده ره وه ی ڕووكه شی به گرنگی بدات، كه واته ڕاگرتنی هاوسه نگی له زۆر كارێكی شته دا دوو ئه م نێوان الدانی بچوكترین چونكه پێویسته، له وانه یه به ها خێزانییه كانت له تۆ نێوانی الربكات و ت��ه رازووه ئه م تای كه سی دوو ل��ه ه��اوس��ه ره ك��ه ت ت��ۆو تێگه یشتووەوە لێك خۆشبه خت و پێنه ده ر و گ��وێ مرۆڤی دوو بكاته تا زەوی به ئه ندازه ی له یه ك دوور

ئاسمان.جلو پۆشینی شێوازی چ��واره م: ئه و هاوسه ره كانه وه الیه ن له به رگ شته یه كه زۆرترین لێكتێنه گه یشتن و لێ په یدا ده بێت، كه واته ده مه قاڵێی ب��ه دوور كێشه یه له م تۆ ئ��ه وه ی بۆ ئ��ه و خ��اڵ��ه له بیر م��ه ك��ه كه ب��ی��ت، هاوسه ره كه ت شێوازی تایبه تی خۆی هه یه له پۆشینی جلوبه رگه كانیدا، تۆ تاكه كه س نیت كه ئه و به و جالنه وه ئ��ه ب��ی��ن��ی��ت، ب��ه ڵ��ك��و ه��اوس��ه ره ك��ه ت ده چ��ێ��ت��ه ن��او ك��ۆم��ه ڵ��گ��اوه و توشی ده بێت ج��ی��اواز قسه ی ك��اردان��ه وه و ئه م ل��ه ب��ه ر پۆشینه كانی، س��ه ر ل��ه هۆكارانه هه وڵبده یارمه تیده ری بیت له هه ڵبژاردنی جله كانی زیاتر له وه ی بكه یت و ل��ه گ��ه ڵ��دا ده م��ه ق��اڵ��ێ��ی ك��ه

ئازاری بده یت.

ق��س��ه ك��ردن و ش��ێ��وازی پێنجه م: ده رب��ڕی��ن��ه ك��ان��ت، ج��ۆری ئ��ه و

ده كه یت، دروستی كه خواردنانه ی به كاره كه ت و كه داوته كاتانه ی ئه و تیایدا دووریت له هاوسه ره كه ت، ئه و په یوه ندییه خێزانیانه ی كه دروستی هاوڕێكانتدا خ��زم و له گه ڵ ده كه یت به جێ زۆر شوێنه وارێكی هه موویان ده هێڵن له سه ر په یوه ندییه كانی نێوان زۆر لەبەرئەوە هاوسه ره كه ت، تۆو به وریاییه وه مامه ڵه یان له گه ڵدا بكه و په یوه ندیه كانی مه ده ڕێگه هه رگیز ده ره وه ت ببنه ئه و مۆته كه یه ی كه تۆ له هه ڵبژارده ی ژیانت جیا ده كه نه وه .

هه ڵبژێره گونجاو كاتی شه شه م: بابه تانه ی ئه و له سه ر قسه كردن بۆ هاوسه ره كه ت له گه ڵ پێویسته كه چونكه ب��ك��ه ن، ل��ه س��ه ر گفتوگۆیان به داخه وه زۆرێك له خانمان و پیاوان ده روون��ی حاڵه تی گ��وێ��دان��ه ب��ه ب��ێ ده ست ڕاسته وخۆ به رامبه ره كه یان به قسه كردن ده كه ن، كه ئه مه جگه تێنه گه یشتن لێك ئه نجامی و له بێ لێ ده م��ه ق��اڵ��ێ��ی ج��اری��ش زۆر ئه و له وانه یه چونكه ده كه وێته وه ، كاته هاوسه ره كه ت ماندووی كار بێت، بێت، هیالك مێشكی نه خۆشبێت، برسیبێت و ه��ه زاران شتی تریش كه كردونیه ته ژیان ئه مڕۆی سه رقاڵی

به شێكی دانه بڕاوی مرۆڤه كان.ل��ه ك��ۆت��ای��ی��دا ئ��ه گ��ه ر پ��ڕۆس��ه ی ه��اوس��ه رگ��ی��ری ئ��ه وه ن��ده پیرۆزبێت گ��ه وره و پ��ڕۆس��ه ی��ه ك��ی بچوكی ده سته واژه ی یه ك ته نیا كه وه ك)لێكتێگه یشتن( له سه ری ئه وه نده ق��س��ه ه��ه ڵ��ب��گ��رێ��ت، ك��ه وات��ه ت��ۆی ئه و ئاست له هه وڵبده هاوسه ریش بیت و گ��ه وره ی��ه دا به رپرسیاریه تیه ئه و پیرۆزییه تاڕۆژێك كه له ده ستی

تۆدایه به ئه مانه ته وه ڕای بگریت.

سه رچاوه : زه تایمز ئۆف ئیندیا



پێداویستییەكان:* یەک پەرداخ شیری گیراوە.

* یەک پیاڵە زەیت.* یەک هێلكە )زەردێنەكەی بۆ بۆ سپێنەكەی دەرەوە، جوانكاری

ناوەوە(.چێشت ك��ەوچ��ك��ی ی��ەک *

خومرەی وشك.* دوو كەوچكی زەاڵتە خوێ.

* دوو كەوچكی چا شەكر.* ئارد بەپێی پێویست.

ڕۆنە گ��م( 75( ن��اوەك��ەی بۆ *

ك��ەرەو )100گ��م( پ��ەن��ی��ری سپی، )دەتوانیت مەعدەنوسی تێبكەیت(.

چۆنیەتی ئامادەكردنی:ئاوی پیاڵە نیو لە خومرەكە ش��ل��ەت��ێ��ن دەت��وێ��ن��ی��ن��ەوە، پ��اش��ان خوێ و هێلكەكە و سپێنەی شیرو دەكەین، تێكەڵ زەیتەكە شەكرو ن��اوی و دەكەینە ئ��ارد وردە وردە دەیشێلین، تا وەك هەویری لێدێت، دوات��ر ه��ەوی��رەك��ە دەك��ەی��ن ب��ە 8 بەشەوە، هەر بەشێكی بە ئەندازەی پاشان دەكەینەوە، پان دەورییەك

دادەنێین، یەك لەسەر هەویرەكان بە مەرجێك نێوانیان بە ڕۆنەكەرە یەكەوە بە بۆئەوەی بكەین، چەور هەویرە تیرۆك بە پاشان نەنوسێ، ل��ەس��ەری��ەك دان��راوەك��ان گ��ەورە دەكەین، بۆ )60 - 70سم(، پاشان وەك پیتزا لەتی دەكەین، بۆ 12 چارچە، بەشەگەورەكە لە پەنیرەكە دوات��ر ماوەی بۆ دەیپێچینەوە و دادەنێین و بۆئەوەی دایدەنێین، سەعات نیو ه��ەڵ��ب��ێ��ت، پ��اش��ان دەی��ك��ەی��ن��ە ن��او سینییەكی چەور كراو و لە فڕنی 180

پلەی گەرمیدا دەیبرژێنین.

شیرینی كاتمیر

و. لە توركیەوە: ئاواز ڕەشید



كەرەستەكان* یەك كیلۆ قیمە.

* دوو هێلكە.* 2/1 كوپ وردە ئارد.

* 3 پارچە سیری ڕەندەكراو.* 1 كەوچكی گەورە زیرە.

* خوێ و بیبەری ڕەش.* 1 كەوچكی بچوك بیبەری شیرین.

* 2/1 كەوچكی بچوك بیبەری سوری تیژ.

* زەیت بۆ سوركردنەوە.

ئامادەكردنیهەمووی س��ەرەوە كەرەستەكانی *پێكەوە تیكەڵ دەكرێت و هەڵ دەشێلرێت و خڕ دەكرێتەوە، یەك یەك سور دەكرێتەوە وەك تۆپ دەردەچێت، لەگەڵ مەعكەرۆنەدا

پێشكەش دەكرێت.

)تۆپی گۆشت(ە

خاتونی ئازیز دەتوانیت بە كات و تێچونێكی كەم جوانترین توحفیات بۆ ماڵەكەت دروست بكەیت و

بیڕازێنیتەوە بەدەستەكانی خۆت.

فستەق یەكێكە لە چەرەساتە سود بەخشەكان سودی دەتوانی توێکڵەكەشی تەنانەت مرۆڤ، بۆ جوانی زۆر گوڵێكی شێوەیە بەم لێوەربگرێت و

لێدروست بكەن.

ئا: فیردەوس قەیوانی

شیرینی كاتمیر

و. لە توركیەوە: ئاواز ڕەشید



ك��ورد وەك م��ێ��ژووی پێشەكی: كەسایەتی تر هەرگەلێكی مێژووی زۆری مەزنی بەهێز و هەڵكەوتوو ئێمە كەمبەختی لە لەخۆگرتووە، هێندە سەرقاڵی ژیاننامەی كەسایەتی گەالنی تربووین، ئەوەندە بەخۆمانەوە لەناو بەتایبەت خەریكنەبووین، ئافرەتاندا، وەك بڵێی ئەم گەلە مەزنە

لەخستنەوەی كچاندا وەجاخ كوێرە!ئەم زنجیرە نووسینە هەوڵێكە بۆ پڕكردنەوەی كەلێنێك لەو بۆ شاییە لەمێژووی هەوڵمداوە گ��ەورەی��ەدا، یەكێك هەڵوێستی كوردستاندا نوێی لەو شێرە ژنانەی كورد بخەمە ڕوو.

ژنان ئێمەشدا لەناو تادڵنیابین هەڵكەوتوون و پ��ی��اوان شانبەشانی پێشبردنی ل��ەب��ەرەو ب��ەش��دارب��وون ئەگەرچی ك��وردەواری��دا، كۆمەڵگەی

ئێمە لێیان بێ ئاگاش بین.خاتوو مەالژن ئەڵقەی )3(

خ��ات��وو م��ەالژن )ڕوخ��س��ارخ��ان(مامۆستاعەلی یەكەمی ه��اوس��ەری هێندە بێت بەڕەحمەت باپیربوو، بەهەڵوێست سەنگین وخۆشەویست و كۆچی لەپاش مامۆستا، لەگەڵ بوو

ی��ادی م��ام��ۆس��ت��ا تائێستا دوای��ی، دەكاتەوە و كتێبێكی تایبەتیشی لەسەر باڵوكردەوە بەناوی )خاتوو مەال ژن( هاوكارێكی هەڵكەوتوو ئافرەتێكی ناوازە كە باس لە چەندین ڕەفتاری بەرز و هەڵوێستی جوانی ڕوخسارخان ئەو هەڵوێستانە لەو یەكێك دەكات،

ڕوداوەی خوارەوەیە.لە ئ��اوارە، ماڵێكی »هێنانەدەری

كەالوەیەك و خانوو بۆ گرتنیان«..پ��اش ك��ۆچ��ی دوای��ی ه��اوس��ەرم، كە سپی، ڕی��ش پیاوێكی ڕۆژێكیان ئەو كە ماڵمان، هاتە نەمدەناسی، كاتە لە شاری )مەریوان( بووین، هات بە بە گریانێكی دانیشت و دەستیكرد چاك و سەرەخۆشیكردنی و پاش كوڵ ، نەبێ زەحمەت پرسی: لێم چۆنیی، ئەویش ناتناسم! بناسێنە پێ خۆتم گ��وت��ی: م��ن ح��اج��ی ف��اڵن ك��ەس��م و پرسی: لێم چەمچەماڵم، خەڵكی ئەدی چۆنە وا بە كوڵ دەگری؟! ئیدی ئاوا دەستی بە گێڕانەوەی بەسەرهاتی ن��اس��ی��ن��ی خ��ێ��زان��م��ی ك��ردو گ��وت��ی: ئێوارەیەكی ساردی زستان بوو، خۆم و كەالوەیەكی لە منداڵەكان خێزانم و

قەراغ شاردا لەسەرمان هەڵدەلەرزین، بۆ خانوومان نەداریی لەبەر چونكە نایلۆنێكمان تەنها نەگیرابوو، بەكرێ بەسەر كەالوەكەدا دابوو، كە بە باران تەڕ نەبین، ئێمە لەو حاڵەتەدا بووین خێزانت بەالی، كەالوەكەماندا ڕابردو، ئەیەڕۆ گوتی: بینی ئاوا ئێمەی كە ئەوە لێرە چی دەكەن! لێرە لەسەرمان ئەمشەو نابێ بەخوا ڕەق��دەب��ن��ەوە، لێرەبن و دەبێ بێنە الی ئێمە، ئێمەش بەاڵم دەك��رد، شەرممان هەرچەندە چووین، لەگەڵی هەتا نەهێنا، وازی پێناساندین و خۆی چووین، كە ئنجا گوتی: من خێزانی فاڵن كەسم و ئەمە ش��ەوە ب��ەو ه��ەر ئیدی ئ��ەوە، ماڵی هەموومان داخستین و بۆ گەرماوی بەیانیش بۆ پاشان ش��ۆرد و، خۆمان حاڵی بانگكردن)1(و پیاوی دوو یەك لێكردن، داوای باسكردن و بۆ ئێمەی كە خانوومان بۆ بگرن، خانوویان بۆ گرتیین و لەو كەالوەیە دەرباز بووین، جا ئایا ناهەقمە بە كوڵ بۆی بگریم؟!

)1( لە دۆست و برایانی خۆمان، كە ئەو کاتە ماڵیان لە مەریوان بوو.

شێرەژنتۆفیق كەریم



پ��ەروەردەی من��اڵ کارێک��ی پڕ ماندوب��ون و س��ەختە، وردەکاری و لێبڕانی دەوێ لە پێن��او بەدیهێنانی پەروەردەکردنی ڕەزامەن��دی خ��واو ل��ە ک��ە نازداران��ە ئ��ەو نەمام��ە باخچەی دڵدا چێنراون. تا س��بەینێ ڕوون و ئاین��دە گەش��بن ب��ۆ دونیاو ئاخیرەتیش گەر هیچمان نەبردبێت جێهێش��تنی نەوەیەکی ساڵح لە دوای خۆمان ڕووس��ورو سەرفرازی بەردەم الی پەروەردگارم��ان دەکات، ئیس��الم پ��ەروەردەی مرۆڤەکان��ی بەبونیادی کۆمەڵگ��ە داناوە بەبێ جی��اوازی لە نێوان ڕەگەزەکاندا، چونکە لە خودی بوونیاندا ڕێزی مرۆڤ بوونی پێداون، ب��ەاڵم پەروەردەی کچانی بە تایبەتی تایبەتەکان دان��اوە، چونکە دیارە کە کچ ئ��ەو ئامێزەی��ە کە س��اوا تێیدا دەگ��ری و پێدەکەن��ێ، گەش��ە دەکاو چاودێری دەکرێت، پەروەردە دەکرێ و فێ��ر دەب��ێ. بەڵێ کچ ئ��ەو دایکەیە کە س��بەینێ قوتابخانەی پەروەردەو

خەمخ��ۆری خێزان و ڕێزگری میوان و خۆشەویس��تی داچێن��ەری ژیانە. کچ ئەو ڕاویژکارە زانایەیە کە هاوسۆزی دایکەو پش��ت و پەنای باوکە،خوشکەو دەستباری برایەو هاوژین و هاوخەمی هاوس��ەرەکەیەتی ک��ە لەی��ەک کاتدا دەتوانێ��ت داناییەکان��ی بەژی��ری و خێرو خۆش��ی بڕژێنێتە ناوچەندین خێزان��ەوە. هەر ل��ەم ڕوانگەیەوەیە کە پێغەمبەری خ��ودا درودی خوای لەس��ەر بێت پەروەردەکردنی کچانی داوای خ��ودا ک��ە بەوش��ێوەیەی لێک��ردون بە بەربەس��ت ل��ە نێوان ئاگ��رو خاوەنەکەیدا ب��اس کردووە، کچ��ان فەرموویان��ە پیاوچ��اکان خێ��رو چاک��ەن، ک��وڕان نیعم��ەت و بەخش��ش، هەروەک دیاریشە لەسەر چاکەکان پاداش��ت وەردەگریت، بەاڵم لەس��ەر بەخشش��ەکان لێپرسینەوەت لێدەکرێت. پەروەردەی ئیسالمی داوا لە ب��اوان دەکات بۆ خۆشەویس��تن و ڕێزگرتن��ی کچان تا دەرونیان پڕبێت

ل��ە ئارام��ی و خۆشەویس��تی و ب��ڕوا بەخۆبوون تا گەش��ە بکەن لە سایەی پەروەردەیەک��ی ج��وان و خاوێندا بۆ ژیانێکی کۆمەاڵیەتی ئامادەو دامەزراو بن دوور لە نەخۆشی و گرێی دەرونی تاببێت��ە ئ��ەو دایک��ە س��اڵحەی کە نەوەیەکی خاوەن ڕەوشت و دامەزراوو چ��او کراوە پێش��کەش ب��ە ئوممەت بکات، ت��ا ئەوانیش ببن��ە گەوهەری ئەو گەنجینە پەروەردەیەی دایکیانی لێ��وە هات��ووە. کەواتە ئ��ەوە تاجی شکۆمەندی ئیس��المە لەسەر کچاندا ک��ە دەبێت ب��اوان بیبینن و ش��انازی بکەن ک��ە خودا کچی پێبەخش��یون. کچانی��ش خۆی��ان ببین��ن ت��ا ئ��ەو ش��کۆمەندیە دانەگرن لە پێناو هەر ش��تێکی بێ بەهادا، چونکە هەر ئەو ڕێزەیە کە دەتگەیەنێتە ئەو بەڵێنەی کە پێشەوا درودی خوای لەسەر بێت پێت��ی داوە کە ڕەزامەن��دی خودا بۆ س��ەرجەم مرۆڤەکان ب��ە ڕەزامەندی

دایکانەوە بەستراوە.

گەنجینە نوسینی/ گواڵڵە حەمە عەلی



زۆربه ی دایك و باوكان واده زانن ئه و كاته ی كه دیاریكراوه بۆ له دایكبوونی كۆرپه كه یان، كاتێكی نه گۆڕه و ده قاوده ق سه عاته دا ڕۆژ و له و كۆرپه كه ده بێت ته نها له ڕاستیدا به اڵم بێت. دایك له ل��ه و ل��ه س��ه دا)5%(ی وا ڕێ��ده ك��ه وێ��ت ڕێكه وته له دایكبێت كه پزیشك بۆ دایكی دوایین ڕێكه وتی به پێی دیاریده كات، سوڕی مانگانه ی.. هاوكات ڕێژه ی ئه وانه ی كه مه وعیدی له دایكبوونی كۆرپه كانیان درێ��ژه ده ك��ێ��ش��ێ��ت و ده ك��ه وێ��ت��ه دوای 42هه فته یی ، واته له ڕێكه وتی دیاریكراو ڕێ��ژه ك��ه ی��ان دووه��ه ف��ت��ه ب��ه الده دات ده گ��ات��ه ل��ه 7%. ئ��ه م��ه ش ئ��ه وه م��ان بۆ ده رده خ��ات كه ڕێ��ژه ی ه��ه ره زۆری له 38 نێوان ده كه وێته )%80( دایكبوون American )به پێی هه فته ب��ۆ42 College of Obstetricians

)and Gynecologists )ACOG2004( واته درێژكردنه وه ی مه وعیدی له نۆرمه ڵه . هه فته 42 بۆ له 40 دایكبوون ب��ه م��ه رج��ێ��ك دای��ك و ك��ۆرپ��ه ل��ه ژێ��ر

كۆنترۆڵدابن.زانست ئێستا تاكو بڵێین ده توانین ژانی ده ستپێكردنی هۆكاری نه یتوانیوه بۆچی؟ وه بۆچی بگێڕێته وه مناڵبوون كاته دا له و ده ستپێده كات و كاته دا له م ده ستپێناكات. كه واتە بابزانین بۆچی به هه ندێك له كۆرپه ده وترێت دواكه وتووه، یان له مه وعیدی خۆی الیداوه . كه چی پێشده كه وێت و دیكه یان هه ندێكی له له نه به كامه كۆرپه كه ی ده وترێت پێی كاتێكدا باری ته ندروستی كۆرپه و دایك زۆرباشه و بێ كێشه یه . لێره پێویستمان درێژه كێشانی هۆكاره كانی زانینی به

ڕێكه وتی له دایكبوونه .

ئه و هۆكارانه ی كه ئه گه ری ئه وه یان مه وعیدی دواكه وتنی هۆی ببنه هه یه

له دایكبوونی كۆرپه بریتییه له :مناڵبوونی دای��ك��ه ئ��ه و ئ��ه گ��ه ر -

پێشتری دواكه وتووبێت.له به رزبێت دایك كێشی ئه گه ر - body mass( س��روش��ت��ی ڕێ��ژه ی

index( كێش به پێی بااڵ.سك و یه كه م كه دایكانه ی ئ��ه و -

یه كه م مناڵیانه . - ب��چ��ووك��ی ت��ه م��ه ن��ی دای��ك، ی��ان

گه وره یی ته مه نی دایك.- شێوازی هاتنی كۆرپه كه )به سه ردا دانیشتنی ب��اری وات��ه ن��ه ه��ات��ب��ێ��ت(،

كۆرپه كه له ناو منااڵندا.- ئه گه ری دواكه وتن له كۆرپه ی كوڕ

زیاتره تا كۆرپه ی كچ.هه بوونی ه��ۆی ب��ه هه ندێجار -

دواكه وتنی له دایكبوونی كۆرپه )بێ گه رد عوسمان محمد(

ماسته ر له بواری په رستاری و نه خۆشی یه كانی ژنان و منداڵبوون



یان ڕووده دات، كۆرپه كه وه ن��ات��ه واوی ناته واوی واڵش.

دای��ك هۆكارێكی ب��اری ده روون��ی -دیكه ی به هێزه بۆ دواخستنی كۆرپه كه ی. تاچه ند ئاماده بوون هه یه له دایكه كه بۆ دایك ئه گه ر كۆرپه كه ی. هاتنه ده ره وه ی له ڕووی سایكۆلۆژییه وه گرژو بێزاربێت. ئ��ه وا م��ێ��ش��ك ت��ون��دب��وون��ی دای��ك��ه ك��ه ڕێگه له شیو ه��ه م��وو س��ه ر ك��ارده ك��ات��ه مناڵبوون دابه زێت و كۆرپه كه ی ن��ادات

ده ستپێبكات.ل��ه ڕاس��ت��ی��دا زان��ی��ن��ی م��ه وع��ی��دی به پشتده به ستێت كاتێك مناڵبوون م��ه وع��ی��دی س��وڕی م��ان��گ��ان��ه، ئ��ه گ��ه ر ناڕێك ئه گه ر ب��ه اڵم ڕێكبوو. سوڕێكی بكرێت. بۆ خوێندنه وه ی ناكرێت بێت كاتێك سۆنه ریش ڕێپۆرتی ه��اوك��ات پشتی پێده به سترێت، ئه گه ر له سه ره تای سنوری له گیرابێت، واته دووگیانبوون به ته واوی ئه گه رنا یه كه م، مانگی سێ ناكات ب��ۆدی��اری كۆرپه كه مان ته مه نی ئامڕازێكه به هۆیه وه ده كرێت به به ڵكو نزیكی ته مه نی كۆرپه كه بزانین. واته به ده ق��اوده ق ناتوانرێت شێوه یه ك هه موو به ته واوی ته مه نه كه مان بۆ دیاری بكات.

پێویسته ئه مانه ش هه موو له گه ڵ دایك له وه تێبگات كه دواكه وتنی كۆرپه به بێ هه بوونی نیشانه ی ترسناك بارێكی هه رچۆن مه ترسییه . ب��ێ س��روش��ت��ی و ئاساییه و قبوڵمانه كۆرپه یه ك به حه وت كۆرپه یه كی ده كرێت له دایكبێت، مانگی گرنگ بێت. له دایك ده مانگی به دی دایك و له شی سۆنه ر و ڕاپۆرتی ئه وه یه كۆرپه كه هیچ نیشانه ی خراپی نه بێت.

له وانه وه ك:كۆرپه ج��وڵ��ه ی ك��ه م��ب��وون��ه وه ی -له نه مانی ب��ێ��ت ن��زی��ك ب��ه ش��ێ��وه ی��ه ك جوڵه و ماوه ی ئه و نه جواڵنه ش 12كاژێر

بخایه نێت.داوێ��ن��ه وه . ل��ه ه��ه ب��وون��ی خوێن -كه له وه ده رچێت ڕێژه كه ی به مه رجێك ته نها جارێك و پیسبوونێكی كه می جلی

ژێره وه بێت، واته زۆربێت.- سه رئاوته قین، واته كونبوون، یان ته قینی په رده ی ده وری كۆرپه كه ، چونكه

له م باره دا هیچ بواری چاكبونه وه ی نییه و ئه گه ری ل��ه ب��ه رده م دووگیانبوونه ئه و

كۆتایی هاتنه و ناتوانرێت بمێنێته وه .زیادبوونی یان كه مبوونه وه، زۆر -

ئاوی ده وری كۆرپه كه .خوێن، فشاری ب��ه رزی هه بوونی -

یان نه خۆشی شه كره. ك��ه م��وك��وڕی كێشه ی ه��ه ب��وون��ی -

زگماكی له كۆرپه كه دا.له گه ڵ كۆرپه كێشی نه گونجاوی -

توانای له دایكبوونی به سروشتی.ب��ه اڵم ئ��ه گ��ه ر دواك��ه وت��ن��ه ك��ه زۆر دای��ك و ده ب��ێ��ت ئ��ه وا كێشا درێ��ژه ی دواكه وتنه ئه و له وه بێت ئاگایان باوك كۆرپه كه دای��ك و بۆ ته ندروستی كێشه

دروستده كات، له وانه: خراپی بۆ كۆرپه كه

- كێش و قه باره ی كۆرپه كه گه وره تره. - واڵش باش ئیشناكات.

- ئه گه ری مردنی كۆرپه كه زۆرتره .خراپی بۆ دایك.

- ئ��ه گ��ه ری ب��ری��ن��دارب��وون��ی داوێ��ن زیاتره .

مناڵبوون م��اوه ی درێژه كێشانی -)به گران له دایكبوونی كۆرپه كه (.

به مناڵبوون ڕوودان��ی ئ��ه گ��ه ری -نه شته رگه ری.

دواكه وتن چاره سه ركردنی ڕێگاكانی له ڕێكه وتی مناڵبوون:

ده كرێت ژانی ده ستكرد به كاربهێنرێت به پێی پێویستی و بۆ گونجان بێت له گه ڵ باری ته ندروستی دایك و كۆرپه . چونكه ناكرێت وه ك ڕۆتین به كاربهێنرێت به بێ ت��ه واو. پزیشكی پشكنینی ورده ك��اری ئه گه رنا كاریگه ری خراپی ده بێت بۆسه ر

.)2004 ,ACOG( كۆرپه و دایكب��ۆ ك��ه م��ك��ردن��ه وەی ڕوودان��ی دواكه وتن له مه وعید، باشتروایه دایكان كات به زووترین دووگیانن هه ركه زانیان چاودێری له به شی تۆماربكه ن خۆیان دایكی دووگیان و زووتر سۆنه ر بگرن بۆ كۆرپه كه ته مه نی دیاریكردنی زانین و مه به ست دروست. ڕاست و به شێوه یه كی باشتره س��ۆن��ه ر، گ��رت��ن��ی ل��ه زووت��ر به الیه نی كه مه وه دوومانگی تێپه ڕاندبێ .

- ئ��ه و ڕێ��گ��ای��ان��ه ی ك��ه ده ب��ن��ه ه��ۆی سروشتی به شێوه یه كی ژان بزواندنی بۆئه وه ی ده رم��ان له به كارهێنانی دوور كۆتایی به دووگیانبوون بهێنێت بریتییه

له :یه كێكه پیاو ئاوی - سه رجێكردن و ژانی دروستكردنی بزوێنه ره كانی له

مناڵبوون. - ده ستلێدانی سنگی دایك.

- خ��واردن��ی ئ��ه و خ��ۆراك��ان��ه ی كه واته ئاسانده كات. ته والێت دانیشتنی ئاسان خاڵی ده بێته وه ، وه ك ڕیخۆڵه كان

سه وزه و میوه و ئاوخواردنه وه ی زۆر.- به كارهێنانی گه رماو، به شێوه یه كی كێشه ی له دروستكردنی دوور گونجاو ته نگه نه فسی.، خوێن و فشاری دابه زینی

واته زۆر گه رم نه بێت. - وه رزشكردن به تایبه ت زۆر ڕۆیشتن

به پێی توانای دایك خۆی.هێشتا ئه مانه شدا ه��ه م��وو ل��ه گ��ه ڵ پرۆسه یه كی مناڵبوون بڵێین ده كرێت لێبكرێت په له ی ناكرێت سروشتییه و نۆرمه ڵبوو. شته كان ه��ه م��وو ئ��ه گ��ه ر ده كرێت دایك و خێزان چاوه ڕێی زەنگی خۆی. كۆرپه كه له بكه ن هاتنه ده ره وه دیكه ش ئه گه ر كه مێكی ڕوون��ادات هیچ به شێوه ی پرۆسه كه تاكو چاوه ڕوانبن سروشتی خۆی ده ستپێده كات. هیچ ترسی ته ندروستی باری ئه گه ر نییه پێویست سۆنه ریش ڕاپ��ۆرت��ی بێت و ب��اش دای��ك چونكه پیشانبدات. كۆرپه كه مان باشی مناڵبوونی پرۆسه ی كه ئه وه یه ڕاستی س��روش��ت��ی پ��رۆس��ه ی��ه ك��ه خ��ۆرس��ك��ان��ه پاڵنه رێكی هیچ به بێ ده ستپێبكات، ده رمانی وه ك هه رپاڵنه رێكی ده ره ك��ی، تێكدانی ئ��ه گ��ه ری بۆبه كاربهێنرێت،

پرۆسه كه ی ده بێت.ده كرێت نه شته رگه ری دوای ئایا

مناڵبوونی سروشتی ڕووبدات؟ئه و بۆ به داوێن مناڵبوون ئه گه ری مناڵی به نه شته رگه ری ك��ه دای��ك��ان��ه ی »80%«یه . واته له له دایكبووه پێشویان نابێته نه شته رگه ری یه كجار ب��وون��ی مناڵبوونه كانی هه موو بۆئه وه ی پاساو

دیكه ی بكرێت به نه شته ر. چونكه



مه رج نییه هه مووكاتێك ئه و بڕیاری پێویست سه دله سه د به نه شته ركردنه

بووبێت.چ��ی وا ل��ه ت��ۆ ده كات گونجاوبیت كۆرپه ك��ه ت به سروش��تی بۆئ��ه وه ی American College( له دایك بێت of Obstetricians and

Gynecologists-2004(؟منااڵن دی��واری بڕینی ئ��ه گ��ه ر -له باری پانی به شی خواره وه ی سك بێت.

- شێوازی ئێسكی ناوچه ی حه وز له گونجاوبێت توێكارییه وه قه باره و ڕووی كۆرپه كه ت. تێپه ڕبوونی پرۆسه ی بۆ تایبه تی پشكنینی مه به سته ش بۆئه م ی��ان پ��زی��ش��ك، ك��ه ل��ه الی��ه ن پێویسته

په رستاری به ئه زموونه وه ده كرێت.دیكه نه شته رگه ری جۆره هیچ -منااڵن به تایبه تی ح��ه وز ناوچه ی بۆ

نه كرابێت.توشی م��ن��ااڵن دی��واری پێشتر -

كێشه ی هه ڵته قین نه بووبێت.- واڵشی پێشنه كه وتبێت، یان گرێی گه وره )فایبرۆیدی( له دیواری منااڵندا

نه بێت.مناڵبوونه كه له شوێنێك باشتره -ڕووبدات، ئه گه ر پێویستی به نه شته ركرد

تیمی تایبه ت ئاماده بێت.ئ��ه و ه��ۆك��اران��ه ی ك��ه ده ب��ن��ه ڕێگر له دایكبوونی ب��ه سروشتی ل��ه ب��ه رده م كۆرپه كه ت بۆ ئه و دایكانه ی كه پێشتر له مانه ی بریتین بوویانه ، نه شته ر به

الی خواره وه :- كه می ماوه ی نێوان دووگیانبوونه كه

)18مانگ، یان كه متر( بێت. - گه وره یی ته مه نی دایك.

- زیادده ی كێشی له شی دایك.كۆرپه كه له شی كێشی زی��ادده ی -

له دایكنه بووه كه. دیاریكراوی م��اوه ی تێپه ڕاندنی -دووگیانبوون به زیاده وه ، به بێ وروژاندنی

ژانی سروشتی خۆی.خ��ۆئ��ه گ��ه ر ب��ه خ��ت ی��اوه رت ب��وو

به دڵنییایه وه سروشتی باشتره . سوده كانی به سروشتی له دایكبوون:

- ڕێگه ده گرێت له ڕووبه ڕووبونه وه ت

له گه ڵ ڕوودانی نه شته رگه ری گه وره بۆ جارێكی دیكه .

له به ر له خوێن ڕێگرتن هاوكات -ڕۆیشتنی زۆر.

ب��ری��ن��دارب��وون��ی ئ��ه گ��ه ری -سك، بۆشایی ناو دیكه ی ئه ندامه كانی یان ده رهێنانی منااڵن به نه شته ر زیاتره .

- ڕوودانی هه وكردن كه متره .- ڕێژه ی ئازار كه متره .

ج��ارل��ه دوای ج��ار ك��ردن��ی ئاڵۆزترو قورسترو نه شته رگه رییه كه ترسناكتره بۆ ئه و پزیشكه ی كه ده یكات بۆ ئه و دایك و كۆرپه یه ش كه بۆیان ده كرێت. دوابه دوای ئه وه ش چاكبونه وه هێواشترو پێشكه وتنی چانسی پڕكێشه ده بێت. پێشمناڵبوون خوێنبه ربوونی واڵش و زیاتره بۆ دووگیانبوونه وه كانی داهاتووی. دای��ك ك��ه ی نه شته رگه ری دوای -

پێویسته هه ستێت؟ئامۆژگارییانهی كه دایكان كۆی ئه و پێویسته بیزانن بۆ دوای نه شته رگه ری:

زۆرب��ه ی زان��س��ت��ی الی��ه ن��ی وه ك -ن��ه ش��ت��ه رگ��ه ری��ی��ه گ��ه وره ك��ان به شه ش دوای ڕاسته وخۆ مناڵبوونیشه وه نه شته رگەرییەكه له ته واوبوونی كاژێر ده توانێت له جێگاكه ی خۆی هه ستێت و بجوڵێت. به اڵم ده كرێت ئه و دایكه پێش ئه م شه ش كاژێره قاچه كانی بجوڵێنێت و كه سانی ب��ه یارمه تی بكات ته پاوتل جوڵه كان توانی چه ندی ده وروب��ه ری. پێویسته هاوكات باشتره . بیكات خۆی پ��ه رس��ت��اری ل��ه ك��ه س��ی ش��اره زا وه ك ن��ه خ��ۆش��خ��ان��ه ك��ه، ی��ان پ��زی��ش��ك��ه ك��ه ی ئه وه ی بۆ وه ربگرێت ته واو ئامۆژگاری چونكه باشه . بجوڵێت چ��ۆن بزانێت گرنگه جموجۆڵكردنه كه ش ش��ێ��وازی نه بێت، ب��ه ئ��ازار زۆر ت��اك��و ب��زان��رێ��ت شوێنی ب��ۆ كێشه ه��ۆی نه بێته ی��ان

نه شته ره كه ی. گرنگ به جوڵه كردن ده س��ت بۆ -نییه ڕێگای به نج چ جۆرێك به كارهاتوه

)به نجی گشتییه . یان نیوه (. له سه ر دایك كه كاتانه ی ئه و بۆ -گۆشه هیچ ده كرێت پاڵكه وتوه . پشت گۆشه یه ك هاوكات سه ری و ژێر نه خاته

به كاربهێنرێت بۆ ژێر هه ردوو ئه ژنۆكانی. - هه ر له ماوه ی ئه و شه ش كاژێره ته ڕبكات، لێوه كانی جارجار ده كرێت یان پڕبه ده می خۆی ئاوبخواته وه ئه گه ر ئاره زوویكرد.. چونكه نه شته ری مناڵبوون هاوكات گ��ه ده ی. نه ك برینداره منااڵن له ڕه زام��ه ن��دی ده كرێت دڵنیابوون بۆ

پزیشكی پسپۆر وه ربگرێت.- هه ر له ماوه ی ئه و شه ش كاژێره ته نیشت و س��ه ر ب��ك��ه وێ��ت ده ك��رێ��ت قاچه كانی و نێوه ندی بخاته گۆشه یه ك شیرپێدانی ب��ۆ ب��ك��ات ئ��ام��اده سنگی سروشتی. هیچ پاساوێك نییه بۆ دایكان شیرنه دا به كۆرپه كه ی له به رئه وه ی كه ئازاری ڕاسته ك��راوه . بۆ نه شته رگه ری هێنده ئازاره كه ی هێشتا به اڵم ده بێت زۆر نییه بۆئه وه ی بكرێته ڕێگر بۆ ئه و

ئه ركه پیرۆزه ی دایكایه تی.- ه��ه ن��دێ��ك ل��ه دای��ك��ان ل��ه وان��ه ی��ه ب��ت��وان��ن زووت��ر ه��ه س��ت��ن وات��ه دوای تێپه ڕاندنی چوار بۆ پێنج كاژێر، ئه گه ر ناوێت. ڕێگری باشبێت شتێك هه موو توانای فه سله ژه و نییه م��ه رج چونكه

هه مووكه سێك وه ك یه ك بێت.م��اوه ی ت��ه واوك��ردن��ی دوای -به ته نیشت ب��اری ل��ه س��ه ر دی��اری��ك��راو ده ستبكات هه ستێت و ده كرێت هاوكاری زووتر چه ند چونكه به هاتوچۆكردن. برینه كه ی زووت��ر گ��ه ڕان ب��ك��ه وێ��ت��ه كه ئه وانه ی به تایبه ت چاكده بێته وه .

كێشی له شیان زۆره . - له وانه یه له كاتی هه ستان كه مێك گێژبوون ڕوو بدات، به اڵم زۆر ترسناك نییه . ده كرێت كه مێك سه ری نزمبكاته وه و

دووهه ناسه ی قوڵ هه ڵمژێت.قۆناغه دا ل��ه م وه رزش باشترین -

ته نها ڕۆیشتن و هه ڵسوكه وتی ڕۆژانه یه .دوای بۆ نانخواردن ژه می یه كه م -زیاتر شله مه نی باشتره نه شته رگه ری بێت.. یان ئه و خۆراكانه بێت كه دانیشتنی ته والێت ئاسان ده كات. به شێوه یه كی گشتی بخورێن خۆراكانه ئه و زیاتر ده كرێ�ت كه خوێن دروستده كه ن و ڤیتامینی زۆره

بۆ باشتركردنی شیری دایك.زۆر قۆناغه دا ل��ه م پاكوخاوێنی -



سانتی كاژێرێك چ��وار هه موو گرنگه بگۆڕێت، شۆرینی به شی خواره وه ی له ش هه مووله ش ده كرێت ی��ان ت��ه واوی، به شوێنی ب��ه م��ه رج��ێ ب��ه اڵم ب��ش��ۆرێ��ت

نه شته ره كه ته ڕنه كرێت. - زۆربه ی دایكان توشی هه ڵئاوسانی ڕیخۆڵه كان ده بن. هه ربۆیه چه ند زووتر ئه وباره ش زووت��ر به جوڵه ده ستبكه ن چاره سه ر ده بێت.. تاكو زیاتر له جێگادا بمێننه وه ئازارو ناڕه حه تیه كانیان زیاتر

ده بێت.به دای��ك له شی مانگ سێ دوای -ته واوی چاكده بێته وه . هه ربۆیه تاكو ئه و ماوه یه ته واو ده كه یت باشتره كه لوپه لی قورس هه ڵنه گریت، پاڵنه نرێت به شتی كۆرپه كێشی ڕاكێشان. یان قورسه وه،

ئاساییه و كاریگه ری نابێت.- به نجی گشتی، یان نیوه ؟

زۆربه ی له الی ئاشكرایه هه رچه نده ب��ه سروشتی خ��ان��م��ان ك��ه م��ن��اڵ��ب��وون به اڵم به نه شته رگه ری، تاكو باشتره به مناڵبوون ڕێ��ژه ی ئ��ه وه ش��دا له گه ڵ له به رزبونه وه دایه . هه ر نه شته رگه ری به رزبوونه وه یه ئه م نازانرێت لێره دا یان خ��ۆی��ان��ه، خ��ان��م��ان داوای ل��ه س��ه ر هه ڵده بژێرێت؟ ب��ۆی پسپۆر پزیشكی پرۆسه ی جێبه جێكردنی بۆ به هه رحاڵ ده كه وێته دایك دیسانه وه نه شته رگه ری ئایا به نجی به رده م پرسیارێكی دیكه .... كامیان گشتی؟......... به نجی یان نیوه ،

باشتره .؟له یه كێك له ڕاپۆرتەكانی ڕێكخراوی باس )who( نێوده وڵه تی ته ندروستی باشتره، نیوه به نجی كه ده ك��ات ل��ه وه به كارهاتوو ده رم��ان��ی )ڕێ��ژه ی چونكه لێ ڕۆیشتن خوێن كه متره ، سڕكردن بۆ به یه ك كۆرپه كه دایك و زووتر كه متره ، جوڵه ، ده كه وێته وه زووتر دایك ده گه ن، مناڵبوون دوای ئازاری كۆنتڕۆڵی باشتر

ده كرێت(.به اڵم هه موو كاتێك پێویسته ئه وه مان جێبه جێكردنی كاتی له له به رچاوبێت ته ندروستی ب��واری ه��ه رپ��رۆس��ه ی��ه ك��ی له ناكرێت نه شته رگه ری، هاوشێوه ی ببینرێن. به چونیه ك كه سێكدا هه موو

كه سێك ب��ۆ ئ��ه وه ی��ه مه رجنییه وات��ه كه سێكی ب��ۆ بكرێت ڕاس��ت ودروس��ت��ه دی��ك��ه ش ت��ه واوب��ێ��ت، ی��ان ه��ه ره��ه م��ان

ئه نجاممان بداتێ .به گشتی هه ڵبژاردنی جۆری ڕێگای

سڕكردن وه ستاوه له سه ر:- چی باشه بۆ سه المه تی دایك؟

- چی باشه بۆ سه المه تی كۆرپه كه ؟- دایك چی پێخۆشه بۆی بكرێت؟

چۆنه دای��ك ته ندروستی ب��اری -به شێوه یه كی گشتی؟

ج��ێ��ب��ه ج��ێ��ك��ردن��ی ت��وان��ای -نه شته رگه رییه كه به كامیان بێت باشتره

به پێی توانای پزیشكی پسپۆر.هه مووان ئه وه ش ده زانن كه ڕێگاكانی

سڕكردن دووجۆره : )بنج به گشتی بێهۆشكردن یه كه م/

العام(.له ش به شێكی سڕكردنی دووه��ه م/

)بنج موضعی(. شێوازی جێبه جێكردنی هه ریه كه یان كاتی ل��ه چاكتره هه ربۆیه ج��ی��اوازه . ئه گه ر س��ڕك��ردن، پزیشكی س��ه ردان��ی نه خۆش بێ�ت، یان خانمی دووگیان هه ر بۆئه وه ی بیكات. هه بێت پرسیارێكی زان��ی��اری ت��ه واو ل��ه س��ه ر ن��ه زان��راوه ك��ان زانینه ئه و بنه مای له سه ر وه ربگرێت و كه ب��دات ڕێگایه ئ��ه و ل��ه س��ه ر ب��ڕی��ار سه المه تی خۆیی و كۆرپه كه ی ده پارێزێت.

دوایی كێشه ی هه ریه كه یان ڕاسته خۆیان هه یه . به اڵم مه رج نییه كێشه كان

هه مووكاتێك ترسناك بێت. ب��ه ن��ج��ی ن��ی��وه ڕاس��ت��ه س��ه ر ئێشه دروستده كات، به اڵم پشت ئێشه دروست ناكات. ئه گه ر پێشتر پشتئێشه ی هه بێت له وانه یه مناڵبوونه كه ی دوای ئ��ه وا زی��ادب��ك��ات، ب��ه ه��ۆی دووگ��ی��ان��ب��وون و زیادبوونی زۆر و پاڵكه وتنی مناڵبوون و به نه ك دانیشتنی خراپ له ش و كێشی

هۆی نه شته رگه رییه كه وه .نیوه ب��ه ن��ج��ی دوای س��ه رئ��ێ��ش��ه ی له ئه ویش كۆنترۆڵبكرێت، ده ك��رێ��ت

ڕێگای:ج��ێ��گ��اك��ه ی ل��ه زوو ب��اش��ت��ره -

هه ڵنه سێت تاكو ئه و شه ش كاژێره .

وه ك ژێ��رس��ه ری نه خرێته هیچ -گۆشه و پشتی، به اڵم ده كرێت بخرێته ژێر بگه ڕێینه وه باشتره لێره دا ئه ژنۆكانی. بۆ دای��ك خ��ۆی. وات��ه چۆن له شی پێی

خۆشه .به تایبه ت خ��واردن��ه وه شله مه نی -زیاتر شله مه نی چه ند ق��اوه . چا، ئ��او، ده رمانی كاریگه ری زووت��ر بخواتەوه

سڕكردنه كه كه مده كاته وه .له نییه پ��ه ی��وه ن��دی هیچ ه��اوك��ات كه مه رو ن��اوچ��ه ی گ��ه وره ب��وون��ی نێوان سك له گه ڵ نه شته رگەری. چونكه دایكان ناوچه ی كشانی گه وره بوون و زۆربه یان سكیان ده به ستن به كردنی نه شته ره كه وه . به اڵم له ڕاستیدا ئه مه په یوه ندی هه یه ب��اش و خ��واردن��ی زۆر و دانیشتنی ب��ه كشانی كه مه ر، به هۆی دووگیانبوونه وه

نه ك به هۆی نه شته ره كه وه .

سه رچاوه كان:h t t p : / / a pps .who . i n t / r h l /

pregnancy_childbirth/childbirth/caesarean/wkcom/ehttp://www.anesthesiologyinfo.com/articles/cbe/blcs.php 28 Jan 2014

)بێ گه رد عوسمان( خاوه نی كلینیكی

)ئاریا( بۆ ڕاهێنانی سروشتی

ناونیشان: سلێمانی، شه قامی بازنه یی مه لیك مه حمود

گه ڕه كی كازیوه نه خۆشخانه ی هه رێم

نهۆمی دووه م

ژماره ی ته لەفۆن 0770199303607480140058



ب��ه ش��ێ��وه ی��ەك��ی گ��ش��ت��ی نه خۆشییه كانی مه مك زۆر به كه می ده ست پێگه یشتن پێش قۆناغی له پێ دەكات. زۆربه ی له ته مه نی نێوان

)12 تا 50( ساڵ ده بێت.له نێوان هه یه جیاوازی لێره دا وه كو مه مك دروستبوونی شێوازی گه وره و وه كو )قەبارە( له جیاوازی ب��چ��ووك و زی��ادب��وون ل��ه ژم��اره ی له ته نها مه مك نه خۆشی )گۆكان(. به ڕێژه یه كی به ڵكو نییه ژن��ان نێو هه یه ، پیاوانیش ل��ه ن��او ك��ه م زۆر

ئه گه ر پاك بێت، یان پیس.وه ك��و م��ه م��ك نه خۆشییه كانی ئاوو كیسی گۆ و مه مك و هەوکردنی كیسی گ��ۆڕان��ی گ��رێ و ڕۆن و كیسی

)لیمفی(. ن��ی��ش��ان��ه ك��ان��ی ت��وش��ب��وو ب��ه م

)مه مك(، سنگ ئ��ازاری نه خۆشیانه ، ده رچوونی شله مه نی له گۆی مه مك و هه روه ها هه ستكردن به بوونی گرێ.

ئازار یه كێكه له نیشانه باڵوه كان له وانه یه له شوێنێكی دیاریكراو بێت له مه مك، یان له هه موو مه مك هۆی زۆر مه مكه كه كه ئه وه یه ئازاره كه به و هۆرمۆنانه ی حه ساسیه تی هه یه هێلكه دانه وه ل��ه الی��ه ن ده ردێ��ت كه )ئیسترۆجین و ه��ۆرم��ۆن��ی وه ك��و ئازاره ئه م هه میشه پرۆجیسترۆن(، پێش )عاده (ده ستپێدە كات، ئه م ئازاره له الی ژنی شیرده ر هۆی كۆبوونه وه ی شیره كه ده بێته هۆی ئاوسانی مه مك.

ب��ه اڵم ئ��ازاری گ��ۆی مه مك هۆی وه كو شیردان ، له هه ڵه یه شێوازی گۆی مه مك به باشی ناخرێته ده می كه می به شێكی مناڵه كه ش مناڵه وه ،

هۆی ده بێته ئه مه ش ده گرێت گۆكه درزبردنی گۆی مه مك. بۆئه وه ی ئه مه مه مك گ��ۆی پێویسته ن��ه دات، ڕوو مناڵه كه وه ، ده می بخرێته باشی به له نزیكی مه مكه كه به شێكی له گه ڵ شیردان به رده اومبوونی گ��ۆك��ه وه وه به مشێوه یه ڕاس��ت ب��ه ش��ێ��وه ی��ه ك��ی

ئازاره كه ده ڕوات.هۆی ده بێته مه مك هەوکردنی گ��ه رم��ی و ئ��اوس��ان و س��وورب��وون��ه وه بێ هه روه ها مه مك و گه رمی له گه ڵ

هێزی.ده رهاویشته كان:

بوونی ده رهاویشته كانی )افرازات( ی م��ه م��ك، ل��ه م��ه م��ك��ی ئ��اف��ره ت��ێ��ك دووگيان نه بێت، یان شیرده ر نه بێت پێویسته نائاساییه وه، دیارده یه كی سه یری ڕه نگی ئاوه كه بكه یت، ئه گه ر

گرنگیدان به

مه مك

و: لە عەرەبیەوە/ بێخاڵ عومەر



ڕه نگی ئاوه كه سه وز بوو مانای بوونی هەوکردن هه یه له قه تاته كانی شیر، خوێن ده رهاویشته كه ئه گه ر ب��ه اڵم نه خۆشییه كی ب��وون��ی م��ان��ای ب��وو هاتنه یان شیر، بوونی به اڵم پیسه ، به رده وام ماوه یه ك بۆ ده ره وه ی شیر شیر له مناڵ بڕینه وه ی دوای بوو م��ان��ای ب��ه رزب��ون��ه وه ی ه��ۆرم��ۆن��ی موراجه عه ی پێویسته )پروالكتین( ه،

پزيشك بكه یت و پشتگوێ نه خرێت.گرێكانی مه مك:

گرێی سنگ گرێكانی 80%ی لە پشتگوێ پێویسته ب��ه اڵم پ��اك��ن، بوونی به هه ستت ئه گه ر نه خرێت، ك��ردو ده ب��ێ م��وراج��ه ع��ه ی پزيشك

بكه یت.ئ��ازاری ه��ۆی ده بێته پ��اك گرێی مه مك قه باره ی زیادبوونی مه مك و خۆ، له سه ر هێواش و به شێوه یه كی ڕۆن و كیسی )لیمفی(و گرێی وه ك��و

كیسی ئاو.له تووشی مه مك شێرپه نجه ی تێبینی ئه وه ش ده بێت. ژنان 20% ی ك��راوه ك��ه ئ��ه م ڕێ��ژه ی��ه زی��اد ب��ووه ڕۆشنبیری ب��ه ه��ۆی دوای��ی��ه دا ل��ه م سااڵنه و پشكنينى بۆ چونیان ژنان و بۆته ئه مه ش )شعاعی(، پشكنينى

هۆی زۆربوونی ڕێژه كه .نیشانه كانی شێرپه نجه :

بوونی گرێ هاتنه ده ره وه ی خوێن قه باره ی له گ��ۆڕان مه مك، گۆی له ژێر ئاوسانی پێست، گۆڕانی مه مك، كه مبوونه وه ی شه هییه و نه مانی باڵ

كێش.هۆی شێر په نجه دیاری نه كراوه و

نه زانراوه : بۆ ماوه : ڤایرۆس، جۆری خواردن، تر هۆی هه ندێ هۆرمۆنات االشعاع، زیادبوونی ه��ۆی ده بێته كه هه یه

شێرپه نجه :

1- گه وره بوونی ته مه ن.ته مه نی دوای بوون دووگیان -2

.)30(مانگانه سوڕی ده ستپێكردنی -3

پێش ته مه نی )12( ساڵی.مانگانه سوڕی به رده وامبونی -4

هه تا دوای ته مه نی )50( ساڵ.5- قه ڵه وی.

شێرپه نجه نه خۆشی بوونی -6له ناو خزم و كه س وكار.

ده رك��ه وت��ووه ك��ه پ��ه ی��وه ن��دی له نێوان شێرپه نجه ی مه مك و هه یه شێرپه نجه كانی تر ، وه كو شێرپه نجه ی توشبوو %75 ڕاستیدا له هێلكه دان، هۆكه ی ناتوانرێت، نه خۆشییه به م

دیاری بكرێت.چاره سه ركردنی ب��ۆ ڕێگه تاكه له كه ئه وه یه مه مك شێرپه نجه ی پێ هه ستی سه ره تاییدا قۆناغه كانی بكرێت، ئه گه ر زوو هه ستی پێكرا، ئه و له 95% چاك ده كرێته وه . زوو هه ست ئه نجامدانی ڕێگای له پێكردنیش

میمۆگرافی، یان سۆنه ره وه ده بێت.ئامۆژگارییه كان:

خ��واردن��ی ك��ه م��ك��ردن��ه وه ی -1چه وری.

2- قه ڵه و نه بوون.خ��ۆراك��ه خ��واردن��ی زۆر -3

ڕیشاڵییه كان.4- زۆر خواردنی سه وزه و میوه .

)الفحص ده وری. پشكنینی -5الدوری(.

6- س��ه ردان��ی ك��ردن��ی دك��ت��ۆر له كاتی هه ستكردن به هه ر نیشانه یه كی

نه خۆشییه كه .* پشكنینی ده وری:

پشكنینێكی پ��ش��ك��ن��ی��ن��ه ئ��ه م سه ره كییه بۆ دۆزینه وه ی نه خۆشییه كه له قۆناغه سه ره تاییه كان، ئه مانه

ده گرێته وه :

ئ��ه م��ه ش خ��ۆی��ی: پشكنینی *ئ��اف��ره ت خ��ۆی ه��ه ڵ��ده س��ت��ێ��ت به پشكنینی خۆیی مانگانه دوای سوڕی ئاوسان و هیچ له به رئه وه ی مانگانه

ئازارێك نامێنێت له مه مكدا.پشكنینی خۆت بۆ خۆت مانگانه هه روه ها ده به خشێت، پێ دڵنیایی سه ردانی كردنت بۆالی دكتۆر دڵنیات ده كاته وه له نه بوونی هیچ شتێك له

مه مكدا.* پشكنینی سه ر جێگا:

ئه مه ش له الیه ن دكتۆره وه ئه نجام پشكنینی كاتی له ئه مه ش ده درێ��ت، سااڵنه پێویسته كه ده كرێت گشتی

بكرێت.)فحصی میمۆگرافی پشکنینی *

الشعاعی(:شێرپه نجه ی هه ستپێكردنی زوو

مه مك، ده بێته زوو چاره سه ركردنی.)میمۆگرافی( الشعاعی فحصی -گرنگترین پشكنینه بۆ ئاشكراكردنی قۆناغه ل��ه م��ه م��ك ش��ێ��رپ��ه ن��ج��ه ی سۆنه ر پشكنینی س��ه ره ت��ای��ی��ه ك��ان و گرنگه و بوونی گرێ له مه مكدا مانای

بوونی نه خۆشی شێرپه نجه نییه .پشكنینی میمۆگرافی پێویسته له یان ڕۆژانی سوڕی مانگانه دا بكرێت، دوای ته واوبوونی و ڕه چاوی ئه مانه ش

بكه :كۆال ق��اوه و چ��او نه خواردنی -1له پشكنینه كه وه له ڕۆژ دوو پێش

ڕۆژی پشكنینه كه ش.2- به كارنه هێنانی بۆن و موعه ته ر

له ڕۆژی پشكنینه كه .ده كه ینه وه دووباره ی كۆتاییدا له مانای مه مكدا له گ��رێ بوونی كه

نه خۆشی شێرپه نجه نییه .پشكنینی ده وری و سه ردانی پزیشك

سااڵنه گرنگه . سه رچاوه / موقع البیان



چارەسەركردن بە هەنگوین

تیامركردن بە هەنگوین

شیفای هەنگوین لە ڕادەبەدەرە



و. لە عەرەبیەوە : چرۆ حسن

مرۆڤ لە كۆنەوە دركی بەوە كردوەو بەكاری هێناوە بۆ خواردن و چارەسەركردن بۆ وێنە هەندێ لەو بەڵگە كۆنانەی لەسەر ئاشورییەكان كە هەنگوینیان بەكارهێناوە

بۆ چارەسەر.ه��ەروەه��ا ف��ی��رع��ون��ەك��ان ب��ۆه��ەم��ان لە زیاتر پێش بەكاریانهێناوە مەبەست 3000 ساڵ وەلە هەندێك لە كتێبەكانیاندا وەس��ف��ی ت��ەواوی ه��ەن��گ��وی��ن ك��راوە لە لە لەوانە هەنگوین، بە چارەسەركردن بە چارەسەركردن تایبەتمەندییەكانی هەنگوین داهاتووە كە )هەنگوین یارمەتی شیفایە ئ��ەدات و برین چاكبونەوەی زوو بۆ مەعیدە و ڕیخۆڵەو گورچیلە، هەروەها نەخۆشی چارەسەركردنی لە بەكاردێت چ��او ب��ەش��ێ��وەی��ەك ك��ە ب��ەك��اردێ��ت وەك لە ش��ۆری��ن ئامێری وەك ی��ان مەڵهەم،

ڕێگەی دەمەوە بەكاردێت.وە لە صین بە هەمان شێوە دكتۆرەكان چارەسەری توشبوان بە نەخۆشی ئاوڵەی وەلە دەكەن پێ چەور پێستی پێدەكەن، ئەبنەوە چ��اك زوو بینیان كە كاتێكدا

چارە سەرە بۆ زیبكەی پێست.بەاڵم هیندییەكان:

هەنگوین بەكارئەهێنن بۆ چارەسەری چ��او وەك )س��ادە( ی نەخۆشی ه��ەن��دێ زمان و قورسی بۆ ڕەش، ئاوی نەخۆشی قوڕگ و ئیلتیهابی چارەسەری برینداری و گەرو شتی تر وە بۆ وەستانی ئسهالی وهێواش كردنەوەی وەبۆخاوكردنەوە ونەهێشتنی

تەڕی سەروچاو بەكاریانهێناوە.ئ��ەوەی دوای هاتون موسڵمانان وە برەویان بەشێوازی بەكارهێنانی هەنگوین ئایەتەی ئەو تەصدیقكردنی بۆ داوە وە خوای پەروەردگار لە باسكردنی هەنگویندا ان النحل الی دەف��ەرم��وێ: )واوح��ی ربك اتخذی من الجبال بیوتا ومن الشجر ومما یعرشون ثم كلی من كل الثمرات فاسلكی شراب بطونها من یخرج ذلال ربك سبل مختلف الوانه فیە شفا ء للناس ان في ذلك

آلیە لقوم یتفكرون( سورەالنحل 69-68.واتە:

ئادەمیزاد( )ئ��ەی تۆ پ��ەروەردگ��اری ب��ۆ ه��ەن��گ كە نیگاو س��روش��ی ك��ردووە جێگە بۆ خۆی ساز بكات لە كون و كەلێنی كەلەبەری كون و لە هەروەها چیاكاندا، درەختەكان و لەو شوێنانەش كە ئادەمیزاد بۆی ساز دەكات، لەوەودوا فێرمان كردووە كە لە هەموو بەروبوم و شیلەی گواڵن و شتی ڕاگەیاندووە پێمان بخوات و بەسود تری بۆی پ��ەروەردگ��ارت ك��ە نەخشانە ئ��ەو بدە ئەنجامی بەمل كەچییەوە كێشاویت شیلە و مژینی شانەو دروستكردنی )لە بە پ��ورەدان هەنگوین و دروس��ت��ك��ردن��ی گەراكان و بەخێوكردنی شاژنداو دەوری هتد..........(، جا لەناو سكی ئەو هەنگانەوە كە دەرەوە دێتە جیاواز ڕەنگ شلەیەكی خەڵكی نەخۆشی زۆر بۆ تێدایە شیفای سەرەڕای تامی شیرین و خۆشی، بەڕاستی ئالەمەشدا بەڵگەو نیشانەی بەهێز هەیە بۆ كەسانێك بیر بكەنەوە، )سەرنج بدەن لە هەنگ و شانەكانی لە فڕین و هاتوچۆی لە هەنگوین و تام وبۆن و ڕەنگی هتد........(

وقول رسول الله صلی الله علیه وسلم كما ورد عن ابن عباس رضی الله عنهما: “ الشفا ء فی ثالثة: شرطە محجم أو شربە الكی“ عن أمتی نار وأنهی كیە أو عسل

رواه البخاری.واتە: شیفا لە سێ شتدایە لەو شاخەی لەشەربەتی یان دەگ��ری، پێ كەڵەشاخی نەهی بەئاگر ، داخكردن لە هەنگویندا، ك��راوە ل��ە ئ��وم��ەت��ەك��ەم ك��ە داخ��ك��ردن

بەكاربهێنن.عنە( الله )رض��ی مسعود اب��ن وع��ن اللەعلیە وسلم( الله )صلی قال قال رسول

)علیكم بالشفاءین العسل والقرآن(.وات��ە: ل��ە ئ��ی��ب��ن م��ەس��ع��ودەوە لێبێت(دەڵێت: خ��وای دەگ��ێ��ڕن��ەوە)ڕەزای وسلم( علیە اللە )صلی خوا پێغەمبەری فەرمویەتی: شیفاهەیە بۆ ئێوە لە دوشتدا

لە هەنگوین و قورئاندا.ل��ە زان��س��ت��ی ف��ەرم��ودەش��دا ه��ات��ووە چارەسەر بە هەنگوین بە ڕاست دائەنێت، هەنگەوە بە چارەسەر سودەكانی وەل��ە

لە هەنگوین كاریگەری كە دەرئ��ەك��ەوێ نەخۆشییەكانی ب��ری��ن��داری و س��وت��اوی و شوێنەوار بەبێئەوەی بەكاردێت پێست لەسەر پێست بەجێبهێڵێت، بەهەمانشێوە توانای البردنی پیسی و بەكتریای هەیە، وە هەنگوین دەتوانێت ببێتە بەرهەمهێنەری م��ادەی )ك��والج��ی��ن( ك��ە ب��ەك��اردێ��ت بۆ ساڕێژبوون بەبێ بەجێهێشتنی شوێنەوار.

ه��ەروەه��ا ل��ەو ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوان��ەدا بۆ هەنگوین گرنگی ك��ە دەرك��ەوت��ووە بۆ ددان و دەم��و ك��ێ��ش��ەی چ��ارەس��ەری البردنی بۆنی ناودەم، كاریگەری هەنگوین قرحة )قرینە+ نەخۆشی چارەسەری لە اسهالی(بەكاردێت وەتائێستاش الهضمیة+ چارەسەر لەسەر بەردەوامە لێكۆڵینەوە بەناوبانگترین تاببێتە هەنگوین ب��ە لە موعجیزەی ئەستێرەی چارەسەری پڕ

شیفا بەخش.ڕێ��گ��ەی ب��ە ك��اره��ێ��ن��ان��ی خ��واردن��ی ه��ەن��گ��وی��ن ب��ەش��ێ��وازی س��ودب��ەخ��ش��ی

چارەسەری:بەئاو تێكەڵ هەنگوین باشترە -1

بكرێت و بتوێنرێتەوە پاشان بخورێتەوە.ڕۆژان��ە پێویستە باڵغ كەسی بۆ -2نان، پێش سەعاتێك بە بخوات 100گ��رام یان نیو سەعات پێش نان، یان 2 سەعات پێش نان، یان 3 سەعات دوای نان بخورێت.

30گرام ڕۆژان��ە منداڵ بۆ باشترە -3بەكاربهێنرێ .

بەكارهێنانی كاتی لە 4- واباشترە بە بەكاربهێنرێ ڕۆژ 60 بۆ چارەسەر دا

بەردەوامی.بەچەند هەنگویندا ل��ە فێڵكردن

ڕێگایەك دەردەكەوێتیان السكروز(، )سكر تێكەڵكردنی بە التجاری(، جلوكوز )سكر بەتێكەڵكردنی بەو ڕەش. هەنگوینی ی��ان شەكر، ی��ان تێكەڵكردنە ئەزانرێ فێڵی تیایە، یان نا، یان لە ڕێگەی تەجربەوە، یان لە ڕێگەی

تاقیگەوە.

tbeeb.net /سەرچاوە



له به ر خۆشه ویست- خوێنه ری كه مێكی مناڵ یاریكردنی گرنگی پێنجه م بنه مای ب��ه س��ه ب��اره ت ت��ر س��ۆزی و پ��ه روه رده ی بنه ماكانی له له زۆرێك ده نوسین: مناڵ ده روونی كاتێك ده ب��ن قه ڵس ت��وڕه و دای��ك��ان یاری ده جوڵێت و زۆر مناڵه كه یان الدا به مال و په له كانی كه ل و ده كات و یاخود ه��اوڕێ، كاتێك ده دات، فڕێ مناڵێكی تر ده بینێت ئیدی ناتوانێت جوڵه ی یاری و ئاره زووی دابنیشێت و هه وڵی زۆر ب��ه م��ه ش ده ك��ات، زی��اد ده ده ن، مناڵه كه س��ن��وردارك��ردن��ی چه ندین شێوازی هه ڵه به كار ده هێنن له مناڵه كه یان به شكردنی بێ بۆ

لێدانیش جنێو و هه تا ی��اری��ك��ردن به كارده هێنن. ئایا به ڕاستی یاریكردن ته نها بزێوییه كه بۆ كات كوشتنه الی مناڵ و به س؟ دوور خستنه وه ی مناڵ له یاریكردن هیچ گرفتێكی جه سته یی و ع��ه ق��ڵ��ی و ده روون��ی و پ��ه روه رده ی��ی دروس��ت��ده ك��ات؟ ب��ه دڵ��ن��ی��ای��ی��ه وه گرنگترین ل��ه یه كێكه ی��اری��ك��ردن مناڵ و دروستی گه شه ی هۆكاره كانی هه تا به نیسبه ت ئه وه وه له خواردن و له یاریكردن گرنگتره ، خه وتنیش به پێویست م��ن��اڵ��دای��ه و س��روش��ت��ی یارمه تی یاریكردن ناكات، فێركردن گ��ه ش��ه ی ج��ه س��ت��ه ی��ی و ع��ه ق��ڵ��ی و ده دات و مناڵ په روه رده یی ده رون��ی و

زه مینه سازی باوك دای��ك و پێویسته یاری كه شی بكه ن و مناڵه كانیان بۆ هه وڵبده ن بڕه خسێنن و بۆ كردنیان بن ب��ه ش��دار له گه ڵیان هه ندێجار ل��ه ی��اری ك��ردن��دا، دڵ��خ��ۆش ب��ن كه مناڵه ی ئ��ه و چ��االك��ه ، مناڵه كه یان ناجوڵێت و یاری ناكات نیشانه ی عاقڵی نییه به ڵكو نا ته ندروسته ، مناڵ كه یاری ده كات چه ندین ئامانجی هه یه ، ڕاسته ناوی لێ نانێت ئامانج، به اڵم یاری به زۆر هۆكار له به ر چه ندین

كردنه وه خه ریك ده بێت، له وانه : 1- ژیانی مناڵ پڕیه تی له خه یاڵ و ئاره زووی جۆراو جۆر كه له واقیعدا بۆی به رجه سته نابێت، بۆیه به یاری

منداڵ و سۆزی و ده رونیسوهه یله حمه ڕه شید

به شی دووه م



كردن ئه و خولیا و ئاره زووانه ی به دی دێنێت.

2- ئه و چاالكی و وزه زۆره ی كه هه یه تی به یاریكردن خاڵی ده كاته وه .خۆی یاریكردنه وه به هۆی -3 ئه مر و هه مووه له و ده ك��ات ده رب��از

نه هیانه ی به سه ریدا ده كرێت. 4- گه ڕان به دوای ئاشكراكردنی

نادیاره كان.هه ندێك له سوده كانی یاری كردن 1- به یاریكردن به هره و توانای مناڵ

ده رده كه وێت.السایی مناڵ یاریكردندا له -2كاری گه وره كان ده كاته وه ، وه ك ماڵه باجێنه ی كچان و دز و پۆلیسی كوڕان و... ب��ه م��ه ش ئ��ه زم��ون وه رده گ��رێ��ت و

ته جروبه ی كاری داهاتوی ده كات.3- ب��ه ه��ۆی ی��اری و ج��وڵ��ه وه ده كات و گه شه ته ندروست جه سته ی ده بێت. ده ربازی قه ڵه وی كێشه ی له ده كات، تێر مناڵی ئاره زووه كانی -4ب��ه م��ه ش ل��ه گ��ه وره ی��ی��دا ب��ه دوای نمونه : ب��ۆ ده چ��ێ��ت، گ��ه وره ی��ی��دا ئاره زووه كانی مناڵیدا له ئ��ه وان��ه ی گ��ه وره ش كه نه بووه تێر مناڵییان ده كه ن، منااڵنه كاری له ده بن حه ز سه یری فیلم كارتۆن ده كه ن و هه ندێك جار له كۆاڵندا تێكه ڵ به منااڵن ده بن

بۆ یاریكردن.مناڵ ك��ۆم��ه اڵی��ه ت��ی الی��ه ن��ی -5گونجاندنی ت��وان��ای ده ك��ات و گه شه

ده بێت له گه ڵ ده ور وبه ردا.به شێوه ی یاریكردن كاتی له -6ڕێكخستن و ف��ێ��ری گ��روپ ت��ی��م و

سه ركردایه تی ده بێت.7- ده ت��وان��ێ��ت ل��ه ی��اری��ك��ردن��دا داهێنان بكات به مه ش عه قڵ و بیری

فراوان ده بێت.8- ل��ه گۆش��ه گیری و خه مۆكی و ب��ه دوور ده رونی��ه كان نه خۆش��یه

ده بێت. 9- فێری ڕێزگرتنی به رامبه ر ده بێ��ت ب��ه وه ی له كات��ی یاریكردن له گه ڵ هاوڕێكه ی بواری یاریكردن به هاوڕێك��ه ی ده دات، ئه ویش وه ك ئه م

یاری بكات.10- فێری ڕێزگرتن له یاسا ده بێت، هه موو یارییه ك ك��ه منااڵن ده یكه ن كۆمه ڵێك یاسا و ڕێسای تایبه تی هه یه و ده بێ��ت هه موو ئ��ه و منااڵنه پێوه ی پابه ن��د ب��ن، ئه گه رچی حه زیش��یان لێی نه بێت، به مه ش فێر ده بن ڕێزی یاس��ا بگ��رن و جێبه جێی بك��ه ن. له پ��ه روه رده ی ئیس��المیدا پانتاییه كی فراوان هه یه بۆ یاری كردن و بایه خی پێش��ه وا پێغه مب��ه ری یاریك��ردن، )درودی خوای له سه ر بێت( سه ره ڕای ئ��ه و هه م��وو س��ه رقاڵییه ی، ب��ه اڵم فه رامۆش��ی نه كردووه خ��ودی خۆی له گ��ه ڵ مناڵدا یاری ب��كات، چه ندین جار پێش��بڕكێی بۆ منااڵن سازداوه و حه س��ه ن و حوسه ینی له س��ه ر پشتی داناوه ، داواشی كردووه كه مناڵه كانتان فێ��ری س��وارچاكی و مه له وان��ی و ڕم هاویشتن و نیشانه شكاندن بكه ن، كه چه ند یارییه كی خۆش و به س��ودن بۆ مناڵ. مناڵی كورد وه ك هه موو چین و توێژه كان زۆر ماف خوراون، تا ئێستا یاری گونجاو و به سود نییه كه منااڵن پێیه وه خه ری��ك بن تا ئاره زووه كانی مناڵییان بێته دی و گه ش��ه به الیه نی عه قڵ��ی و نه فس��یان ب��دات، ئه رك��ی دای��كان و باوكانه ڕێگ��ه ی ئه و كه مه یارییه كالسیكیه ش له مناڵ نه گرن و به ئ��ارام بن له گه ڵیاندا، مه به س��تم ئ��ه وه نییه وازیان لێبێنن و به ره اڵیان بك��ه ن، نه خێ��ر به ڵكو ناڕاس��ته وخۆ چاودێریان بكه ن و ڕێنمایی پێویستیان بك��ه ن له كات��ی خۆیدا، ت��ا ده توانن به دانایی��ه وه دووری��ان بخه ن��ه وه له دانیشتنی كۆمپیوته رییه كان و یارییه

زۆر له به رده م شاش��ه ی ته له فزیۆن، ك��ه ئه مانه وه ك ماده ی هۆش��به رن و زی��ان ب��ه عه ق��ڵ و جه س��تەی مناڵ ده گه یه نن، سه ره ڕای ئه و زیانه زۆره ی پ��ه روه رده ، من��اڵ به وان��ه موعت��اد ده بێ��ت و وزه و توانای��ان ده كوژێ��ت و گه ش��ه ی جه س��ته ییان په ك ده خات و بیروهۆش��یان الواز ده كات و بیرۆكه ی ڕووی ل��ه ناهێڵێ��ت و داهێنانی��ان موعتاده كانی��ان وه ك ده رونیی��ه وه ل��ێ دێت، چه ندین ش��تی نه ش��یاوی تێدایه كه ڕه وش��ت تێكده ده ن و هه تا داڕێژه رانی ئه و به رنامه و پڕۆگرامانه ئام��اده نی��ن مناڵه كانی��ان بیبینن، كه چ��ی به ن��اوی پێش��كه وتنه وه به ئێم��ه ی ده فرۆش��نه وه، مناڵه كانمانی پ��ێ ده ك��وژن ب��ه ده س��تی خۆمان و ده س��ت خۆشیش��یان ل��ێ ده كه ی��ن. خوێنه ری به ڕێز_ ڕه نگه پێت وابێت ك��ه خه ریكم زۆر زیاده ڕه ویی ده كه م، چونك��ه زۆرێ��ك له دای��كان و باوكان الیه نگری ئه م جۆره س��ه رقاڵییه ن بۆ مناڵه كانی��ان، چونكه ه��ات و هاوارو جوڵه یان بۆ ماوه یه كی درێژ ناهێڵێت، نه خێر به دڵنیاییه وه هێشتا زۆریش خات��رم گرت��ون زۆر ل��ه وه ش زیاتر س��ه لمێنراوه ل��ه الی��ه ن پس��پۆڕان و لێكۆڵه ره وانه وه . هه ر به نمونه باسی مناڵێكت��ان ب��ۆ ده گێڕم��ه وه ك��ه بۆ ماوه یه ك خ��وی به پله سته یش��نه وه گرتبوو، تابزانن چی لێ به س��ه رهات، ئه گه ر هه وڵ��ی خێزانه كه ی نه بووایه ده فه وت��ا: مناڵێك بۆ ماوه یه كی درێژ ی��اری ده كرد و له م قۆناغه وه ده چووه قۆناغێكی تر به شێوه یه ك ڕۆده چوو له یاریكردن ب��ه و دوگمانه وه، ئه گه ر ب��ه كاتژمێری��ش س��ێ بۆم��اوه ی به رده وامی یاری بكردایه وای ده زانی ته نه��ا چه ن��د خوله كێك��ه ، كه پێی ده وترا ئیدی به سه ده مێكه خه ریكی



یاریكردنی ده یگوت: خۆ پێنج خولەکە خه ریك��ی ی��اری كردنم، ئای��ا ئه مه عه قڵ كوش��تن و كات كوش��تن نییه ؟! نه وه س��تا، هه ربه وه ن��ده وه كاره ك��ه به ڵكو له ڕووی جه سته یشه وه خراپی به س��ه ر ه��ات، ته نان��ه ت توانای خۆ گۆڕین و هه ڵگرتن��ی چه ند كیلۆیه ك شتی نه بوو، قس��ه یان له گه ڵ ده كرد، وه ك موعت��اده كان تاقه ت��ی نه ب��وو وه اڵم بدات��ه وه . ئایا ئه مه كاره س��ات نییه خۆمان به س��ه ر مناڵه كانمانیدا ده هێنی��ن؟ تا ئه وه ب��وو خێزانه كه ی وتیان تۆ موعتادبویت پێیه وه ئه بێت الی ببه ی��ت ئ��ه و ڕه دی ك��رده وه كه هی��چ كاریگه ریه ك��ی س��لبی هه بێت، بۆی��ه پێی��ان وت: ئه گه ر وانی��ه ب��ۆ ماوه ی هه فته یه ك یاری پله سته یش��ن زۆره زۆر هه فته ی��ه ك مه كه . وت��ی: ناتوان��م، به ه��ه ر ح��اڵ ب��اش ب��وو گه ش��تن. به فریای خانه وه ده كه ی��ان ده با وری��ا بین و ئارام گربین له س��ه ر نه وه كانم��ان و بیریان ل��ێ بكه ینه وه ب��ا كاتێ��ك گه وره ب��ون گله ییمان لێ نه كه ن و پاش��انیش په شیمانی سودی نیی��ه . به ڕێ��زان تێبینیه ك��ی بچوك هه ی��ه ئه وه ی��ه من��اڵ له س��ه ره تای ته مه نیدا پێی خۆش��ه به ته نها یاری ب��كات، له گ��ه ڵ گه وره بونی��دا ح��ه ز هاوته مه نه كان��ی به به ش��داریكردنی ده كات، ج��ۆر و ش��ێوازی یاریك��ردن له ته م��ه ن و قۆناغێك��ه وه ده گۆڕێت ب��ۆ ته م��ه ن و قۆناغێكی ت��ر، ڕه نگه ئ��ه و یاری��ه ی مناڵێ��ك ده ی��كات بۆ ناخ��ۆش و زۆر گه وره ت��ر له خ��ۆی بێ مان��ا بێت، پێویس��ته ڕێگری لێ نه كرێ��ت، چونكه بۆ ئ��ه و قۆناغه ی ئ��ه و گونجاوه ، كاردان��ه وه ی مناڵیش ب��ۆ یاریك��ردن ده گۆڕێ��ت: هه ندێك هه میشه پێی خۆش��ه به ته نها یاری بكات، یان ب��ه پێچه وانه وه ، هه ندێك

چاودێری ئه وانه ده كات یاری ده كات و پێش��نیاریان ب��ۆ ده كات، هه ندێ پێی خۆش��ه س��ه ركردایه تی تیم بكات له

یاری كردندا، یان به پێچه وانه وه .بنەم��ای شەش��ەم: یه كێكی تر له بنه ماكانی ته ندروستی ده روونی مناڵ دیاری به خشینه به مناڵ_ زۆرێكمان ئه م فه رم��وده پیرۆزه مان له به ره كه ده فه رموێ :- )ته��ادوا تحابوا(. دیاری ببه خش��ن ب��ه یه كت��ری ب��ۆ ئه وه ی خۆشه ویس��تیتان ب��ۆ یه كت��ر زی��اد بێت، مناڵی��ش ئه ندامێ��ك و تاكێكی كۆمه ڵگه ی��ه، بگره ئ��ه وان زۆرتر له گ��ه وره كان دڵیان به دیاری خۆش��ه ، پێویس��ته له بۆنه تایبه ته كان دیاری پێ ببه خش��رێت، یاخود كارێكی باش ئه نج��ام ده دا كه كه م من��اڵ ده توانێ ل��ه ته مه نی ئه ودا ئ��ه و كاره ئه نجام بدات. كاتێك به روبووم پێده گه ش��ت و یه كه م به ری به روبومی��ان ده هێنایه خزمه ت پێغه مب��ه ر )صلی الله علیه وسلم(پاش ئه وه ی دوعاو نزای خێرو به ره كه ت��ی ده كرد، ئینج��ا ئه یدا به بچوكترین مناڵ له نێو ئاماده بواندا. هه ر له به خش��ینی پێغه مبه ر )صلی الله علیه وس��لم( بۆ من��ااڵن جابری ك��وڕی عبدالل��ه )خوایان ل��ێ ڕازی بێ��ت( ده یگێڕێته وه ك��ه مناڵ بووه و له كۆڕێكی هاوه اڵندا پێغه مبه ر )صلی الله علیه وس��لم( به په نجه ی پیرۆزی حه ڵ��وای یاوه به هاوه اڵنی ئاماده بوو، كاتێ��ك دێت��ه ن��ۆره ی جاب��ر وه ك هه موو ه��اوه اڵن په نجه ده كات به ناو ده فه رموێ :- ده یدات��ێ و حه ڵواكه داو هی ت��ر ده خ��ۆی؟ ئه وی��ش ده ڵێ :- به ڵ��ێ ، په نجه یه ك��ی ت��ری ئه یاتێ و ئه فه رموێ : ئه خۆی؟ ئه ویش ئه ڵێ :- به ڵێ . پێغه مبه ر)صلی الله علیه وسلم(

یش جارێكی تر حه ڵوای ئه یاتێ، هه ر له به ر ئه وه ی كه جابر ئه و كاته مناڵ

بووه .بنەم��ای حەوت��ەم: ده س��تهێنان مناڵ��دا: خۆشه ویس��تانم، به س��ه ری ده س��تهێنان ب��ه س��ه رو ڕوومه ت��ی مناڵدا هێمای س��ۆز و خۆشه ویس��تی و چاودێ��ری و ئارامیی��ه ب��ۆی، كاتێك ده ست به سه ر مناڵێكدا دێنی سه یری گه ش��ی ده م و چ��اوی بك��ه، ده بین��ی خۆش��یدا ش��ه وق و ل��ه چاوه كان��ی گه ش��اوه ڕووی ئه دره وش��ێنه وه و ده بێت، ئه مه ش نیشانه ی ئه و هه مووه خۆشیه یه كه له دڵیدایه و دڵنیا ئه بێ له وه ی كه ئه وكه س��ه خۆش��ی ئه وێ و له س��اته ناخۆشه كان و كێش��ه كانیدا پش��تیوان و یارمه ت��ی ده ریه ت��ی. له ده س��تهێنان به س��ه ری مناڵیشدا وه ك بنه مایه ك بۆ ته ندروس��تی ده روونی منااڵن له ژیانی پێغه مبه ر )صلی الله علیه وس��لم( و ه��اوه اڵن نمونه ی زۆر تۆم��ار كراوه وه ك ئه ن��ه س )خوالێی ڕازی بێت( ده گێڕێته وه كه پێغه مبه ر )صل��ی الل��ه علیه وس��لم( س��ه ردانی ئه نصاره كان��ی ده ك��رد و س��اڵوی له مناڵه كانیان ده كرد و ده ستی به سه ردا ده هێن��ان. جابری كوڕی س��ه موره ش )خوالێ��ی ڕازی بێت(كه یه كێك بووه له منااڵنی ه��اوه اڵن دەڵێت :_ له گه ڵ پێغه مب��ه ر )صلی الله علیه وس��لم( دا نوێ��ژی نیوه ڕۆم ك��رد، پاش ئه وه چ��ووه ده ره وه ب��ۆ الی خاوخێزان��ی منی��ش له گه ڵی��دا و چوم��ه ده ره وه ، من��ااڵن هاتن به پیرییه وه پێغه مبه ر )صلی الله علیه وس��لم(یش ده ستی به ڕوومه تیان��دا ده هێنا، جابر ئه ڵێ : كه ده س��تی هێنا به ڕوومه تمدا هه س��تم كرد كه ده ستی سارد و بۆنخۆشه وه ك ئه وه ی له هه گبه ی گواڵو فرۆش، یان ل��ه شوش��ه عه تردا ده ری هێن��ا بێت. بنەم��ای هەش��تەم: چاك پێش��وازی ك��ردن ل��ه مناڵ: ب��ه یه كگه یش��تن



له گه ڵ مناڵدا كارێكه هه ر ڕووده دات، گرنگترین ش��ت له به یه كگه یش��تندا س��اته كانی یه كه میه تی، خ��ۆ ئه گه ر ئیجاب��ی ب��اش و به یه كگه یش��تنه كه بوو، ئه وا من��اڵ ده توانێت درێژه به قس��ه بدات و ده رگای گفتوگۆ بكاته وه و بدات��ه وه به رامبه ره ك��ه ی وه اڵم��ی به وه ش دڵ��ی ده كاته وه له گه ڵ ئه وه ی گیروگرفته كان��ی دێ و به خه یاڵی��دا ده خات��ه ڕوو، ده رب��اره ی خۆزگه كانی ئ��ه دوێ ، هه م��وو ئه مان��ه ڕووده ده ن ئه گه ر به چاكی پێش��وازی مناڵ كرا، به ش��ادی و خۆشه ویس��تی و یارییه وه ، هه ر ئه مه ش بوو پێغه مبه ر )صلی الله علیه وس��لم( خه ڵكی ب��ۆ ئه نجامدانی ئاڕاس��ته ده ك��رد. عبدالل��ەی كوڕی جه عف��ه ر )خ��وا لێی��ان ڕازی بێت( گێڕاویه تیی��ه وه ك��ه پێغه مبه ر)صلی الله علیه وسلم( له سه فه ر ده گه ڕایه وه به منااڵنی خاووخێزانی ده گەیش��ت، جارێك له س��ه فه ر گه ڕایه وه منیان بۆ برده پێشه وه هه لی گرتم و خستمییه به رده م��ی خ��ۆی، پاش��ان یه كێك له مناڵه كان��ی فاتیمه یان هێنا له پش��ت خۆیه وه داینا كه چوینه مه دینه سێ

كه س بووین له سه ر یه ك واڵخ.بنه م��ای نۆی��ه م: ل��ه بنه ماكانی ته ندروس��تی ده روونی من��اڵ، هه واڵ پرس��ینی بارودۆخی مناڵ و پرس��یار لێكردنیه تی: مناڵیش وه ك گه وره كان هه ست به دڵته نگی ده كه ن و دووچاری كێشه و گرفت و نه خۆشی ده بن پێیان خۆش��ه ك��ه ده وروبه ر هه س��تی پێ بكه ن و هه واڵیان بپرسێت، هه ندێجار مناڵ دڵخۆش��ه به هه ر هۆكارێك بێت به هه مان ش��ێوه خۆشحاڵ ده بێت كه ده وروبه ره كه ی به شداری شادییه كه ی بكه ن و هه واڵی بپرسن و پرسیاری لێ بكه ن، مناڵ به حوكمی مناڵی زۆرجار ڕوو ده دات و ده بێ��ت و ڕێگه ی لێ بزر

ده بێت بۆیه زۆر پێویسته كه ئاگاداری من��اڵ بكرێ��ت و كاتێ��ك له به رچ��او نیی��ه و دیار نییه هه واڵی بپرس��رێت بۆ دڵنیابوون له س��ه المه تی، نه وه ك گوێی پ��ێ نه درێت و بوترێت كێش��ه نییه خ��ۆی دێته وه ، ئ��ه وه ش بزانن ده بێت هاوس��ۆزی مناڵ ب��ن، ئه گه ر دڵی ته نگ بوو له بری ئاڕاسته كردنی ئێوه ش دڵته نگی خۆتانیان بۆ پیشان ب��ه ن له به رئه وان، كاتێكیش ون ده بن كه ده یان دۆزنه وه لێیان توڕه مه بن و سه رزه نش��تیان مه ك��ه ن، چونكه كه من��اڵ ون ده بێت له بارێكی ده روونی زۆر ناخۆشدایه و ترسێكی زۆری هه یه، بۆی��ه پێویس��ته له ب��اوه ش بكرێن و ترسه كه یان بڕه وێنرێته وه ، بیسه رانی خۆشه ویست_ له سه ر ئه م بابه ته گوێ له م به س��ه رهاته بگ��رن: جارێك ئوم ئه یمه ن )خوالێی ڕازی بێت( به په له دێته خزم��ه ت پێغه مبه ر )صلی الله علیه وس��لم( و پێ��ی ڕاده گه یه نێت كه حه س��ه ن و حسین ونبوون و ماوه یه كه دی��ار نی��ن، پێغه مب��ه ر )صل��ی الله علیه وس��لم( داوای له وان��ه كرد كه له گه ڵی بوون كه هه موو بچن بگه ڕێن بۆیان و خۆیش��ی ده س��تی ب��ه گه ڕان ك��رد به دوایاندا، پاش ماوه یه ك بینی وا هه ردووكی��ان له بن��ی دارێكدان و مارێك به رامبه ریان وه س��تاوه و زمانه بڵێسه یه تی ئه وانیش له ترساندا توند باوه شیان به یه كدا كردووه ، پێغه مبه ر )صل��ی الله علیه وس��لم(یش كه بینی به په ل��ه به ره والیان چوو، باوه ش��ی پیا ك��ردن و ده س��تی به ڕوومه تیاندا هێن��ا، ماره كه س��ه یرێكی پێغه مبه ر )صلی الله علیه وسلم(ی كردوو چووه كونه ك��ه ی، پێغه مب��ه ر )صل��ی الل��ه علیه وس��لم(یش فه رم��ووی:_ دایك و باوك��م به قوربانت��ان بێ��ت، چه ن��د به ڕێزن الی خوا، پاش��ان یه كێكیانی

خسته سه رشانی ڕاستی و ئه ویتریانی خسته سه رش��انی چه پی، سه لمانیش فه رمووی: خۆش��ی له خۆتان سواری چاكترین شان بوون، پێغه مبه ر )صلی الل��ه علیه وس��لم( فه رم��ووی: ئه وان چاكتری��ن س��وارن و باوكیش��یان له

خۆیان چاكتره .- ب��ه ڵ��ێ خ��ۆش��ه وی��س��ت��ان��م ب��ه م ب��ن��ه م��ای��ه ك��ۆت��ا ب��ه ب��ن��ه م��اك��ان��ی دێنین، مناڵ ده روون��ی ته ندروستی به خۆبوونه باوه ڕ بنیاتنانی ئه ویش نۆ ئه و ئه گه ر مناڵدا، ده روون��ی له بكرێ، جێبه جێ به باشی بنه مایه بایه خی كه م به هه ست مناڵ ئ��ه وا بنیاتنانی ڕێگاكانی ن��اك��ات. خ��ۆی كه سێتی به پشتیوانی خوا له ژماره ی

داهاتوو بخوێننه وه .

سه رو به ده ستهێنان ڕوومه ت��ی مناڵدا هێمای س��ۆز و خۆشه ویس��تی و چاودێری و ئارامییه بۆی، به سه ر ده س��ت كاتێك مناڵێكدا دێنی س��ه یری چ��اوی ده م و گه ش��ی بكه، ده بین��ی چاوه كانی ل��ه ش��ه وق و خۆش��یدا ڕووی ئه دره وش��ێنه وه و گه شاوه ده بێت، ئه مه ش هه مووه ئه و نیش��انه ی خۆشیه یه كه له دڵیدایه و دڵنی��ا ئه بێ ل��ه وه ی كه ئه وكه سه خۆشی ئه وێ و ناخۆشه كان و س��اته له پشتیوان و كێش��ه كانیدا

یارمه تی ده ریه تی.



هەست بەنائومێدیەكی زۆر دەكەم، لە نیوەی سییەكاندام، لە خێزانێكی ب��اش و ڕۆش��ن��ب��ی��رم )زان��ك��ۆی��دام( و س��وپ��اس ب��ۆ خ��وا ك��اری��ش دەك��ەم، ن��ەك��ردووە، هاوسەرگیرم بێگومان زۆربەی نەكراوم، نیشانە پێشتریش ئەوانەی هاتوون بۆ داوام ڕۆیشتوون و نەگەڕاونەتەوە گەر بۆ جاری دووەم هاتبنەوە لە سێهەم جاردا هەاڵتوون، هێشتا قیسمەتە و شتێك ه��ەم��وو

قیسمەتی من نەهاتووە. ئەم بابەتە ناڕەحەتی بۆ دروست لە نەبێت، ساڵ ئەم تەنیا نەكردم ب��ووم، گ��ەورە ك��رد هەستم پڕێكدا خێزان و خزم و هاوڕێیانی دەوروبەری خۆمم دەبینی، كە هەریەكەیان ژیانی دەرەوەی لە منیش هەیە و خۆیان

س��ن��ووری ك��ۆم��ەڵ دەژی��م، ب��ڕوا و هەست لەدەستدا و خۆم بە متمانەم دەكەم جوان نیم و بەهیچ شێوەیەك سەرنج ڕاناكێشم و لە چاوی خەڵكاندا لە ناكەم، بەسەرنجڕاكێشان هەست كاتێكدا هەست بە سەرنجڕاكێشان بۆ دەكەم، كارەكەم هاوكارانی ه��اوڕێ و نیم و ڕێكپۆش ج��وان و هەستدەكەم نە نەهێناوە، بەدەست شتێكم هیچ هاوسەرگیری و نەسەركەوتن لە كاردا. هیچ ك��ارك��ردن س��اڵ( 10( دوای شتێكم بەدەستنەهێناوە، لەبەرئەوەی بگەم، پێی تا دان��ەن��اوە ئامانجێكم كرد هەستم پڕێكدا ل��ە ئ��ەم��ڕۆش سكرتێرەیەكم لە بەڕێوبەرایەتییەكدا )بەژداریم لە خولێكی ڕاهێناندا كرد مرۆییەكاندا و س��ەرچ��اوە ب��واری لە

شتێكی هیچ تائێستا ك��رد و ت��ەواوم بۆ زی��اد ن��ەك��ردوم(، ب��ۆم دەرك��ەوت ل��ە چ��اوی ك��ەس��ان��ی دەوروب��ەرم��دا هەمیشە خ��ەم��ۆك��م، كەسێتیەكی خەمبارم و سكااڵ لەكار و ژیانم دەكەم،

ڕووخساریشم هاوار دەكات.دەیگوت: زانكۆم »مامۆستایەكی هەمیشە تەماشای ڕووخسارت دەكەم تا بزانم بەباشی وانەكەم باسكردووە، یاخود نا؟ “هەمیشە تەماشای نیوەی كوپە بەتاڵەكەم دەكرد.. گەر یەكێك دەستخۆشی لە كارەكەم بكات، سەرم

سوڕ دەمێنێت. بە خۆكردنمدا متمانە كەمی لە پێش ئەوە نەمدەویست هاوسەرگیری نەمدەویست ل��ەب��ەرئ��ەوەی ب��ك��ەم، خۆم ه��اوش��ێ��وەی ت��ری كەسانێكی

تەاڵق و جیابوونەوەی پێشوەخت قەیرەبوونێكی شاراوەیە

نائومێدبوون لە هاوسەرگیری، فیتنەو بەدڕەوشتییەكی گەورەیە

و. لە عەرەبیەوە: شیروان عمر



بێنمە دونیاوە!! چونكە ئەو كەسەی شتێكی لێ ونبوو پێی نادرێت، لەبێ ب��ڕوای��ش ب��ێ بێگومان م��ت��م��ان��ەی و ك��ەوت��م��ە ت��اوان��ەوە ل��ەب��ەرئ��ەوەی موعجیبی م��ن وت��م: پێی یەكێك بەهیوای ڕۆچ��ووم لەگەڵیدا ت��ۆم و گەورە هیوادارم خوای هاوسەرگیری، بمبوورێت و لێم خۆشبێت، ئایا داوای یارمەتی بكەم و بچم بۆ الی پزیشكی دەروونی؟ یان دەرمانی دژە خەمۆكی

سوودیان دەبێت؟ئ��ەم��ە ن��ام��ەی )ل��م��ی��ا ء( ب��وو لە میصر كە بۆ الپەڕەی )اوتار القلوب( كچێك )لهن(، ماڵپەری لە ناردبوو كە ن��ەوەك��ەی كچانی ه��ەم��وو وەك تەنیایی بە هەستكردنن گوشراوی لە نێوان ئەو هاوڕێیانەی كە خێزان و م��ن��داڵ س��ەرق��اڵ��ی ك��ردوون و ل��ەوان دوورك��ەوت��وون��ەت��ەوە، ئ��ەوەش كاری لەسەر كەسێتی و متمانە بەخۆبوونی نییە تایبەت تەنیا ئەمەش كردووە، بە )لمیا ء( بەاڵم وێنەیەكە بۆ زۆرێك لەو كچانەی واڵتی میصر كە چاوەڕێی كە دەك��ەن خەونەكانیان ش��اس��واری

هێشتا نەهاتووە. زیادبوونی كێشەكە:

ت��وێ��ژی��ن��ەوەی��ەك ك��ە ل��ەس��اڵ��ی ڕابردوودا ئەنجامدراوە، ئەوەی دووپات كچانەی ئەو ژم��ارەی كە كردۆتەوە كە لە ساڵی )2012(دا هاوسەرگیریان نەكردووە گەیشتۆتە )13 ملێون كچ(، لە كاتێكدا ڕۆژانە ژمارەی حاڵەتەكانی گەیشتۆتە )ج��ی��اب��وون��ەوە( ت��ەاڵق ڕاپۆڕتەی ئەو بەپێی )410( حاڵەت ك��ە )دەزگ��ای ب��ەش��ەر( و ن��اوەن��دی توێژینەوەكانی )میسود اند سلیوشن( ب��ۆ ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوە و ت��وێ��ژی��ن��ەوەك��ان

ئامادەیان كردووە. لە ڕاپۆرتەكەدا هاتووە كە ڕێژەی نێر لە كۆمەڵگەی میصریدا گەیشتۆتە )49%( لە كاتێكدا مێ ڕێژەی لە )%51(

ئاماژەیە ئ��ەوەش پێكدەهێنێت،

ت��ەاڵق گەیشتۆتە ڕێ��ژەی ئ��ەوەی بۆ هاوسەرگیری و حاڵەتەكانی )40% ( ی گەیشتۆتە قەیرەبوونیش ڕێ��ژەی

)50%(ی كۆی ئافرەتان. ئ��ەم��ەو )دەزگ��ای ن��اوەن��دی بۆ ئاشكرای سەرژمێری( كۆكردنەوە و ه��ەزار كە 600 )8 ملیۆن و كرد كە ساڵیدان( 35- 18 نێوان لە تەمەنیان بەشوێن هاوسەری باشدا دەگەڕێن، كە تەمەنیان هەزاریان 500 ملێون و 3(لە نێوان 18 -25 ساڵیدان( و)2 ملێون و 600هەزاریان تەمەنیان لە نێوان 25 -30 ساڵیدان( و )2 ملێون و 500 هەزاریان تەمەنیان لە نێوان 30 -35 ساڵیدان(، ڕاپ��ۆرت��ەك��ە ئ��ام��اژەی ب��ەوە داوە كە لەگەڵ گەر باوەڕپێكراو ڕێژەیە ئەم ب��ەراوورد تردا عەرەبییەكانی واڵتە تێیدا كە )لوبناندا( وەك بكرێت ، ڕێژەی قەیرەبوون گەیشتۆتە )90%( و

لە عێراقدا گەیشتۆتە )%85(.لە واڵتی قەیرە نیوێك ملێون و

سعودیەدا هەیە.ئ��ەم ك��ێ��ش��ەی��ە ت��ەن��ی��ا ت��ای��ب��ەت یاخود نامەكەوە، خاوەنی بە نییە ب��وو بێت، گ��ی��رۆدەی دەوڵ��ەت��ێ��ك نێوان لە هاوبەشە خاڵێكی بەڵكو بەاڵم عەرەبییەكاندا، هەموو واڵتە ب��ەرەو لەخراپەوە حاڵەكە وادی��ارە تەنگەژە پاشخانی دەچێت و خراپتر لەسەر ك��اری��گ��ەری ئ��اب��ووری��ی��ەك��ان بەگشتی و عەرەبییەكان كۆمەڵگە خەلیجییەكانیش بەتایبەتی كردووە، لە ج��ی��اوازەوە ڕووی چەندین ل��ە بەردەوامیش داوە، ژیانی شادەماری زی��ادب��وون��دان و ل��ە ژم��ارە هەندێك كەمبوونەوەدان لە هەندێكیشیان كات بەتێپەڕبوونی كۆتاییدا و لە تا ئاماژە بە دۆخێك بدات لە خراپەوە

بۆ خراپتر. لە میانەی ئەو بابەتانەدا كە بەم سعودییە گۆڕەپانی لەسەر دواییانە توێژینەوەیە ئەو دەكرا، لێوە باسی

سعودی )البالد(ی ڕۆژنامەی كە بوو ئەنجامی دابوو سەبارەت بە زیادبوونی ڕێژەی قەیرەبوون لەو واڵتەدا، پشت پسپۆڕییەكان لێكۆڵینەوە بە بەست بوو لێكۆڵینەوەیە ئ��ەو یەكێكیان سعودییە پالندانانی كە وەزارەت��ی ئەنجامی )2010(دا ساڵی كۆتایی لە ژمارەی كە كردبوو ئاشكرای داب��وو، قەیرەكان لە شانشینەكەدا گەیشتۆتە

)ملێون و 500 هەزار قەیرە(.بەپێی ئەو گەشەیەی لەم ژمارەیەدا ه��ەی��ە ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوەك��ە ه��ەن��دێ��ك كە بەوەی كردووە ئاشكرا پێشبینی ڕەنگە لە ماوەی )5 ساڵی( داهاتوودا ژمارەی كچانی سعودییە ئەوانەی كە بەجێی هاوسەرگیری شەمەندەفەری

هێشتوون بگاتە )4 ملێون قەیرە(!خۆكوشتن!!

ڕەنگە كاریگەرییەكانی قەیرەبوون پ��اڵ ب��ە ه��ەن��دێ��ك ك��ەس��ەوە بنێت توێژینەوەیەكی كە خۆكوشتن، بۆ بۆ نیشتمانی )ن��اوەن��دی ترسناكی ماددە ژەهرینەكانی( سەر بە زانكۆی كەوا دیاریكردووە ئەوەی قاهیرەیە ساڵی ل��ە خۆكوشتنەكان ژم��ارەی كەس( 3,708( گەیشتۆتە )2007(دا لە میصر و لە نێوانیاندا )2,700( یان قاهیرەی لە گەنجاندایە توێژی لە

پایتەخت. ت��وێ��ژی��ن��ەوەك��ە ئ��ەوەش��ی خۆكوشتن ڕێژەی كە ئاشكراكردووە بووە وەك زیاتر مێینەكاندا نێو لە بۆ )%68( گەیشتۆتە نێرینەكان و لە مێینەكان و )32%( بۆ نێرینەكان.

توێژینەوەكە ئەوەی ئاشكراكردووە كەمدا تەمەنێكی لە مێینەكان كە بێبەش گلەیی و تا دەك��وژن، خۆیان كردنیان خۆیان لە شتێك بسەلمێنن، بەپێچەوانەی نێرەكانەوە كە هەمیشە دەك��وژن، خۆیان گرنگ هۆكاری بۆ لە بنچینەی جیاوازییەكی ه��ەروەك

چۆنیەتی خۆكوژیدا



هەیە، مێینەكان لە ڕێگەی خواردنی یاخود خواردنی هێمنكەرەوە، حەبی م��ادەی هەندێك كەمی ڕێ��ژەی��ەك��ی دەبێتە تەنیا دەبێت، ژەهراوییەوە ه��ۆی پ��ەی��داب��وون��ی دەرك��ەوت��ەك��ان��ی ژەهراویبوون، بەپێچەوانەی پیاوانەوە كۆتاییانەوە و ج��دی و ڕێگەی بە كە بەئامانجی مردن خۆیان دەكوژن.

توێژینەوەكە ئەوەی ئاشكراكرد كە گیرۆدەی هەندێك ئافرەتانی خۆكوژ ق��ەی��رەب��وون، وەك دەب��ن ، پەشێوی یاخود خێزانی، كەموكورتی یاخود

هاوڕێیەتیكردنی سۆزداری.گرانی و زیادەڕەویكردن:

س��ەب��ارەت ب��ەب��اڵوب��وون��ەوەی دی��اردەی ق��ەی��رەب��وون و چ��ارەس��ەر پسپۆڕی ع��زام( أحمد )د. ك��ردن��ی چ��ارەس��ەری دەروون��ی و ڕەف��ت��اری بۆ )ل��ه��ن( دەدوێ��ت و دەڵ��ێ��ت: دی��اردەی تەمەنی دواك��ەوت��ن��ی ق��ەی��رەب��وون، كێشەن گ��ەورەت��ری��ن ه��اوس��ەرگ��ی��ری میصری كۆمەڵگەی ڕووب��ەڕووی كە لەوە كێشەكە ئەگەرچی دەب��ن��ەوە، ڕێنماییەكانی شوێن گەر ئاسانترە علیه الله )صلی خ��وا پێغەمبەری وسلم( بكەوین )إذا جا ءكم من ترضون تفعلوه إال .. فزوجوه وخلقه دینه كبیر( األرض وفساد فی فتنة تكن ئەوەی ئەمڕۆ ئێمە تێیداین فیتنە و بەدڕەوشتیەكی گەورەیە، لەبەرئەوەی بە شتێك ه��ەم��وو لێهاتووە وام��ان پێوەری پارە وسامان دەپێوین، دەبێت مارەییەكی بێت، پ��ێ��داو خ��وا زاوا خۆی خانووی شوقە و ب��دات، و زۆر هەبێت و ئاڵتوونێكی حازری گرانبەها پ��ێ��ش��ك��ەش ب��ك��ات، ب��ەالی ه��ەم��وو گەنجێكیشەوە ئەمە كارێكی مەحاڵە و داواكارغیانە ئەو هەموو ناتوانێت بەدیبهێنێت، یاخود خودی گەنجەكە ئامادەنییە، دەروونییەوە ڕووی لە یاخود دەروون��ی، ئەركی لە یاخود تێنەگەیشتووە و هاوسەرگیری مادی

ب��ۆی��ە شكست ه��ەر ئ��ام��ادەن��ی��ی��ە، ت��ەواو دی��اری��ك��ردن��ەك��ە ڕوودەدات و ناكرێت، یاخود دوای هاوسەرگیریەكە تەاڵق جیابوونەوەی خێرا ڕوودەدات. وە )د . ع��زام( دەڵ��ێ��ت: ب��ەوەش بێ هۆكارێك و هیچ بەبێ كچەكە و تەمەنی لە بەرپرسیارێتیەك هیچ ئەمەو دوادەك��ەوێ��ت، هاوسەرگیری كە دەروونیانەی ئ��ازارە ئەو لەگەڵ لەسەر شكستی ئەزموونی نیشانەكردن و یاخود دەبن، كەڵەكە پەیوەندییەكە لە تەمەنێكی زۆر بچووكدا تەاڵقدراو دەبێت، ئەمەش بە ڕای من قەیرەییە چارەسەرەكە بۆیە شێوە، بەهەمان الی كەس و كار دەبێت، لەسەر هەموو باوكێكە كە زۆر بە وردی كچێك بۆ كوڕەكەی هەڵبژێرێت، دەبێت پێوەری بێت، ڕەوشت دین و هەڵبژاردنەكەش نەك پارە و سامان، تەنیا خوای گەورە و دروستكەر و بەخشندە دەتوانێت دوای هاوسەرگیری پیاو دەوڵەمەند بكات.

لمالها المرأة تنكح ( ه��ەروەك فاظفر ودینها.. وحسبها وجمالها بذات الدین تربت یداك(، )ئافرەت خانەدانی و سامان وجوانی و لەبەر دینەكەی مارە دەكرێت.. بۆیە ئەوە دینەكەیەتی....( لەبەر كە بێنە هەروەك ئەم پەیامە پێغەمبەرییە پێوەرەكانی ك��ە گەنجانە، ب��ۆ ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ئ��اف��رەت��ە ل��ە كاتی هاوسەرگیریدا، چەند هاوسەرگیری ئ��ەوەی ب��ەه��ۆی هێنا شكستیان تەنیا ئ��اف��رەت��ەك��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی یاخود جوانی، بنچینەی لەسەر هیچ ئ��ەوەی بێ ب��ووە، سامانەوە یاخود بیرمەندی، گونجاندنێكی الدا ه��ەردوو نێوان لە دەروون��ی جوان و ئافرەتی پێموایە هەبێت، پێش پ��ێ��وی��س��ت��ە دەوڵ��ەم��ەن��د لە خۆی ئاگای زۆر هاوسەرگیری بێت تا جوانی و سامانەكەی نەبنە بەخشین، لەبری كارەسات بەاڵو

چەند قەیرە لە میصردا هەیە بە ترەوە كەسانی تەماعكاری هۆی بە هۆی جوانی و سامانەكانییانەوە ش��ان��س و ه��ی��وای��ان ه��ەی��ە، ب��ەاڵم هیوایەكی هیچ هەژار كچی كوڕ و

هاوسەرگیرییان نییە؟ دەبێت و ب��ەردەوام ع��زام( . )د ئاسانە س��ووك و چ��ارەس��ەر دەڵێت: سووننەتی شوێنكەوتنی ئ��ەوی��ش پ��ێ��غ��ەم��ب��ەری خ��وای��ە، ئ��ەوەی لە پێغەمبەردا سوننەتی ق��ورئ��ان و هاتووە )یا معشر الشباب من استطاع ئەمە كەواتە فلیتزوج( البا ء منكم )تناكحوا پاشان چ��ارەس��ەرە كلیلی یوم األم��م بكم مباه فانی تناسلوا

القیامة(.ئامۆژگاریمان ع��زام( . )د وە دەك��ات و دەڵ��ێ��ت: ب��ە ه��ەم��وو ئەو نائومێد هاوسەرگیری لە كەسانەی ب��وون دەڵ��ێ��م: دڵ��ن��ی��اب��ە ل��ەوەی هاوسەرگیری دەكەیت لەگەڵ ئەوەی ك��ە ل��ە پ��ەراس��ووت دروس��ت��ك��راوە و ب��ۆ ئ��اف��رەت��ی��ش ش��وو دەك��ەی��ت ب��ەوەی كە لە پ��ەراس��ووی دروس��ت قیسمەتە، هاوسەرگیری ك��راوی��ت، بەاڵم ن��ووس��راوە، چارەنووسمان لە داواك��ارم ن��ەه��ات��ووە، كاتی هێشتا فشار كە دایك وباوكێك هەموو لە نەخەنە سەر كچ بۆ شووكردن و پەلە نێو نەكەونە كچەكانیان تا نەكەن لەو جیابوونەوەوە، تەاڵق و گێژاوی دەڵێت: كە بكەونەوە دوور پەندە دیوار، سێبەری نەك پیاو سێبەری بیركردنەوەیەكی ئەوە لەبەرئەوەی ئەمڕۆ كچی چونكە نەزۆكە، كۆن و هەستێنێتەوە، خ��ێ��زان دەت��وان��ێ��ت ه��اوك��اری ه��اوس��ەرەك��ەی ب��ك��ات لە ژی��ان، ناڕەحەتییەكانی ک��اروب��ار و ئەمە جگە لەوەی كەوا خوێندن وای كردووە ئافرەت بتوانێت هەڵبژاردنی

تەواو ئەنجام بدات.



ڕازەكانی مه عنه وییه ت

زنجیرەی 4

ئیمان شارەزووریگریان ئه شكی شادی، یان زوبانی زه الله ت؟كه ئه شكی دیده كانم له بۆ دیده نی ئه وینت ب��ه خ��وڕ ب��ه ت��او دائ��ه خ��زێ!پ��ڕووز پ��ڕووز ب��ه ش��ه رم��ه وه به بێ س��ەدا ه��ه ر ه��ه رس ه��ه ن��اس��ه ی��ه ك ئ��ه ڕێ��ژێ !هه ر ئه شكێكم شكۆفه ی ئه شقێ ده پشكوێنێ!

ه��ه رت��ن��ۆك��ێ ب��ه ڕووخ��س��ارم��ه وه ت��ه رزێ ل��ه ت��ه م��ه ن��ن��ا پ��ه ل ڕائ��ه خ��ا! ه��ه ر ئ��ه س��ری��ن��ى س��ۆس��ه ی س��ك��ااڵی��ه ك��م به په یژه ی خه وفا ڕووه و سه ما سه ر ده خا!

له ش��ه رح و شیكاری ئه م ش��یعره نوسه ر ده ڵێت:

گری��ان و فرمێس��ك ڕش��تن جۆرێكی ترن ل��ه پاڕان��ه وه ، هه رچ��ه ن گریان بۆ چه ندی��ن مه به س��ت و له ناخی��ا جۆره ها ته فسیر هه ڵئه گرێ، به اڵم ئه كرێ ئێمه له مه به سته كانی ناو ئه م چه ند دێڕه شیعره بكۆڵین��ه وه كه وێنه ی جوانی فرمێس��ك له س��ه ر ڕووخس��اری ئه گرێ، ئه وین ئه و كانییه ش��یرینه یه كه ل��ه ماڵی دڵی هه ر عارف عاشقێكا هه ڵقواڵوه و حزوری هه یه ، له و كانیاوه شه وه چه ندین جۆگه له جاری ئه ب��ن و هه ر جۆگه له یه كی��ش به جۆرێك له تینوێتی و به سه ر زه مینی جه سته یا ڕێ

ئه كه ن!كاتێك عاش��ق ل��ه ئان و س��اتی لیقاو دیداری مه عش��وقایه، هه ندێجار خۆشی و شادی ده ربڕینی به فرمێسك وێنا ئه كات، ه��ه روه ك بۆ فی��راق و دابڕانی��ش هه مان ماڵئاوای��ی وه داع و ده س��تی دڵۆپه كان��ی هه ڵئه بڕن! ئه كرێت ئه و عاش��قه مرۆڤێك

بێت و له ح��زه پیرۆزه كانی لیقای خودایی تاكه مه عش��وقدا ، وه ك تاوی باران داكه ن بۆ ئه وه ی ڕووخس��اری پاك پاك بشۆنه وه ، وه ك پاك��ی خۆی��ان ن��ه وه ك ب��ه گه ردو چڵك��ی گوناه��ه وه خ��ودا ببینێ��ت! یان وه ك م��رواری ڕووخس��اری له پێش��وازی ئه وا بدره وش��ێته وه ! ئه مه ئه شكی شادی و تاسه ی كه سێكه كه هه میشه له چاوه ڕوانی دۆستایه و له ئان و ساتی تاسه شكانا نه رم

نه رم گۆنای دڵبه ری بنه خشێنن! دواتر باس��ی جۆرێكی تری فرمێسك ده كات كه به شه رمه وه به بێده نگی ئه ڕژێ و ناوی ناوه )هه رسی هه نا(، یان زوبانی هانا بردن و داوكاری، ئه مه شیان حه قیقه تێكی ڕوون و ئاش��كرایه كاتێ��ك بچووكێ��ك له گه وره ك��ه ی یاخ��ی ئه ب��ێ، دوای ئ��ه وه ی ڕێ��گا چاره یه كی تر ش��ك ناب��ا بۆخۆی و ئه زانێ ه��ه ر ده بێ بگه ڕێته وه به رده رگای ئه و گه وره یه ی ك��ه لێی هه ڵهاتووه ! به اڵم ده بێت به جۆرێك خۆی نیش��ان بدات كه ببێته هۆی به زه ی��ی گه وره كه یی و قبوڵی

بكاته وه و بیبه خشێ!ئه و بچووك و هه ژاره هه ر یه ك له ئێمه ی به نده یه كه له هه ر ئان وس��اتێكا ئه گه ری یاخیبوون و سه رپێچی خودامان له ڕێدایه ! هه مووش��مان ته نیا چاره م��ان ڕووكردنه به ر ب��اره گای میهره بان��ی بزورگه كه مانه كه ته نی��ا گ��ه وره ی بزورگەكەمانە ! نه ك ئه وه ی ته نها ڕووخس��اری هه ژاریمان ئه وه ئه خوازێت! به ڵكو ناخی كۆڵه واریمان هه ر

زوو مایل��ی گه ڕانه وه یه ! یان جوانتر بڵێم ناڵه ی عاش��قیمان بێ س��ره وته تا وه صڵی مه عشوق و نه سیمێ ئه خوازین بۆ الله زاری سیسبوونی ناخمان كه له شنه بای به هاری دڵ مه حرووم بووه ! لێره وه به و هه رس��ی هه نایه ده ریای پڕ س��ۆزی ئه خرۆشێنین! ئه گ��ه ر به زاری س��ه ریش هی��چ نه ڵێین،

زارێكی تر داواكه ی به یان كردوه !پاش��ان ه��ه ر ئ��ه و ئه ش��كانه ب��ه هۆكاری پش��كووتنی ش��كۆفه ی عه شق و خۆشه ویستی خودا ئه شوبهێنێ كه به سه ر ڕووخساره وه سه وز ده بن و په ل ڕاده خه ن! تا به بینه زی بڵێن: ئێره خاكێكی پاراوه بۆیه ئه م ته رزه سه وزانه ی عه شقیان لێ ڕواوه ! ك��ه جۆرێكی ترن ل��ه ته مه نناو داوای دۆس��تایه تی! به جۆرێك��ی تریش

ده ڵێ:هێن��ده الوازو كۆڵه زاری قس��ه كردنم، ناتوانم ئه وه ی له ناخمایه به زمان ته نها ده ریبڕم! به ڵكو چه ندین جۆری ده ربڕین به كار ده هێنم هه ر له شڕی جل و به رگه وه هه تا بێ ڕه نگی ڕووخس��ار و ناڵه ناڵی ناو دڵ و بێ بڕس��تی هه نگاوم، دیسان به زاری گریانیش��ه وه زه لیلی و بچووكی موحتاجی خ��ۆم ب��ه س��ۆز و موحیبه ت��ت دووباره ئه كه مه وه ، ته نها دیداری تۆیه س��وكنایی

بەم دڵه تامه زرۆیه م ئه دا.......!!

تێبینی/ شیعره كه هی نوسه ر خۆیه تی



نەجاح ئەلموس��لیح لە بنەڕەتدا س��اڵی ل��ە فەلەس��تینە ، خەڵك��ی )1993( ەوە ل��ە بەریتانیا دەژی، خۆی قوتابخان��ەی گش��تی بەڕێوەب��ەری ش��یلفدی ش��اری ل��ە حیكمەی��ە بەریتانی و مامۆستا زمانی عەرەبییە لە قوتابخان��ەی )The Oak Tree( و هاوسەرەكەش��ی بڕوانامەی دكتۆرای هەیە لە ب��واری ئەندازی��اری، دوای ئ��ەو هەم��وو ژیانەی ل��ە بەریتانیا بەتایبەت��ی ل��ە لەن��دەن بەس��ەری

برد ووە، بە نموونەیەكی سەركەوتوو هەژمار دەكرێت لە بواری پەروەردە و ئێس��تا پێگەیاندن، مامۆس��تایەتی و هەم��وو الیەن��ە جیاوازەكانی ژیانی ناوی��ن و ڕۆژهەالت��ی ل��ە مرۆڤ��ی ڕۆژئ��اوای خوێندۆت��ەوە، زۆرێك لە خاڵ��ە بەهێز و الوازەكان��ی ژیانی بۆ

دەركەوتوونە.ئ��ەوەی ل��ە ژیانی ئ��ەم ئافرەتە س��ەرنجی ڕاكێش��ام، گرنگیدانی ئەم ئافرەتەی��ە بە بواری خێزان، چونكە

ل��ە دنی��ای ئەم��ڕۆدا ك��ە هەمووان كار دەكەی��ن تا ئاف��رەت بە تەواوی مافەكانی خۆی بگات ، پشتگوێخستن و نی د پێش��ێلكر ە و و نە ند سا و چەمافەكان��ی كۆتایی��ان پێبێ��ت، بەاڵم لە زۆرب��ەی ئ��ەم كاران��ەدا الیەنی خێزان��ی فەرام��ۆش دەكرێ��ت، واتە هەندێكیان پێش��كەوتنی ئافرەت لە دووركەوتنەوە لە خانەوادە و خێزان و ماڵەوە دەبینن��ەوە ، پێیان وایە هەتا ژن پابەن��دی ماڵ��ەوە بێت ناتوانێت

ئەزموونی سەركەوتنهاوارێك لە بەریتانیا:

شیری متمانە بەخۆبوون و چاودێری خوایی، بدەنە

منداڵەكانتان

جەعفەر گوانی[email protected]



پێش��كەوێت و مافەكان��ی بە دەس��ت بێنێت، هەندێكی دیكە ئەم دژیەیان لەگەڵ خێزان نییە، بەاڵم لە هەمان كاتدا كەمتر تیش��ك دەخەنە س��ەر ئەم الیەن��ە، لەوانەیە پاساویش��یان ئ��ەوە بێت ئافرەتی ئێمە بە حوكمی هەڵكەوت��ەی كۆمەڵگ��ە ئیس��المی و ڕۆژهەاڵتییەكەی لە پەیوەس��تبوونی خێزانی پشتیان قایمە، كەچی ئەگەر بە وردی و نەخشەسازییەوە كاری بۆ نەكەین دواج��ار ئەم قایمە ئەوەندە باری��ك دەبێ��ت، خۆی لەب��ەر هیچ

شتێك ناگرێت.كەچ��ی ئەم ژنە س��ەركەوتووەی لەم نووسینە باسی دەكرێت، خۆیی و هاوژینەكەی هەڵگری بڕوانامەن ، لە واڵتێك��ی ئەوروپی وەك��و بەریتانیا دەژی��ن ، لەوێ��ش ئافرەتێكی چاالك و ب��ە توانای��ە ، وەك��و نموونەیەك��ی س��ەركەوتووی ئافرەتی��ش دیمانەی لەگ��ەڵ كراوە، ئەم ئافرەتە لە ژیانی خۆی��دا هی��چ كاتێ��ك نەیهێش��تووە پێش��كەوتنی كارەكان��ی ببێتە ڕێگر بەڵك��و خێزان��داری، ب��واری ل��ە هەمیش��ە جوانترین هاوس��ەنگی لە نێ��وان كارەكان��ی و خێزاندارییەكەی ڕاگرت��ووە، بەم��ەش وەك��و خ��ۆی دەڵێت: )دەتوانی��ن یەكەمجار ببینە باڵیۆز و نوێنەری ئایینەكەمان، پاشان ببینە نوێنەری كۆمەڵگەكانمان(، بەو مانایەی بەختەوەری خێزان دەكەنە جوانتری��ن پیش��اندانی هەوێن��ی موس��ڵمان و ئافرەت��ی نموون��ەی ڕۆژهەاڵت��ی، كە لە ی��ەك كاتدا ماڵ خۆش��ترین پەناگ��ەی منداڵ��ەكان و خۆی و هاوسەرەكەی بێت ، لەو كاتەی ل��ە دەرگای ماڵ��ەوە دێن��ە ژوورەوە هەموو ئێ��ش و ئ��ازارەكان كۆتاییان پێ دێت ، ئ��ەو ئارامییەی لە ماڵەوە دەستەبەری دەكەن لە هیچ شوێنێكی

دیك��ە وە دەس��تی ناهێن��ن، بەمەش بە ناڕاس��تەوخۆ ب��ە دەوروبەرەكەی دەڵێت: خێ��زان ئەو هێالنە و پەناگە ئارامەیە هەم��وو ئەندامەكانی تێدا دەحەس��ێنەوە، ل��ە ب��ری پەنابردن ب��ۆ مەیخواردنەوە و نەخۆش��خانەی دەروونی و مەلها و شوێنەكانی دیكەی هەاڵتن لە بەرپرسیارێتی، ئێمە پەنا بۆ ماڵەكانمان دەبەین، چونكە هەموو ئەندامەكانمان چاكترین و تۆكەمترین پەیوەندیمان لەگەڵ یەكتریدا هەیە ، لە ئەگەری ڕوودانی هەر ناخۆشییەك دەبینە پش��تیوان و هاوكار و پەناگەی یەكت��ری، ئەم كارانەش��مان بێگومان س��ەرچاوەی ئایینەكەمان��ەوە ل��ە گرت��ووە، ئیدی ئ��ەم ژن��ە پێیوایە ب��ەو پابەندبوونەی��ان ب��ە ئایین��ی زۆری س��ەرنجی ئیس��المەوە بەریتانیەكانیان ڕاكێش��اوە ، لەوانەوە بەڕێزەوە مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت ، خەڵكەكەش حەز دەكەن پتر زانیاری دەرب��ارەی ئایینی پیرۆزی ئیس��الم و بنەماكان��ی بزانن، ب��ە پێچەوانەوە ئەوانەی كەس��ێتی خۆیان و پێناسەی خودیان لە بیر دەچێت، ئەو جێگە و

پێگە و كاریگەرییەیان نابێت.ئ��ەم دیك��ەی دیوێك��ی ب��ەاڵم پەروەردە خێزانییە لەوەدایە، ئەم ژنە پێیوایە پێویستە دایك هەر خەریكی ئەوە نەبێت ش��یری مەمك��ی بداتە منداڵەكەی، بەڵكو پێویس��تە لەگەڵ گەش��ەكردن و گەورەكردنی، خەریكی ئەوە بێ��ت فرچكی متمان��ە و هێز و بڕوابەخۆبوونی بداتێ ، بە مانایەكی دیكە تێگەیان��دن و فێركردنی منداڵ بە بەردی بناغە و یەكەمین كۆڵەکەی پێگەیاندن دادەنرێت بۆ دروستكردنی بەاڵم تەندروس��ت، پەروەردەیەك��ی ئەگەر فێركردن��ی ئایینداری بەردی یەكەمی��ن بێ��ت، ڕاهێن��ان لەس��ەر

بڕوا بەخۆب��وون دووەمی��ن بەردی بناغەی��ە، بۆی��ە پێویس��تە لەس��ەر ئ��ەوە ڕابهێندرێ��ت، ك��ە هەمیش��ە متمان��ەی بەخ��ۆی هەبێ��ت ، ئاگای لەوە هەبێت چاودێری خوایی هەیە، تا لەم س��ۆنگەیەوە لە هەموو كات و ش��وێنێكدا لە هەڵ��ە و چەوتییەكان دووركەوێت��ەوە ، بە هیچ ش��ێوەیەك پەنا بۆ یاسا ش��كێنی و كاری ناڕەوا و دژە فیت��رەت و مرۆڤب��وون نەب��ات، بۆیە كە منداڵ دروس��ت و نادروستی لێ��ك جوێ ك��ردەوە ، هەڵە و ڕاس��تی ناس��ی، پێویستە هەس��تی ئەوەی بۆ دروستبكرێت كە دایكەكەی متمانەی پێدەكات، تا كارەكانی لەم متمانەیەوە هەڵقوڵێن ، هەموو كات و س��اتێك بە متمانەوە جوانترین نموونە پیش��ان

بدات.پوختەی قسان، كاری خێزان تەنها گەورەكردن��ی من��داڵ نیی��ە، بەقەد دروس��تكردنی كەشێكی ئارام و لەبارە بۆ ئ��ەوەی منداڵەكە وێ��ڕای الیەنی جەس��تەیی، لەالیەن��ە عەقیدەی��ی و فیكری و پەروەردەی��ی و مرۆڤایەتی و دەروونیش��ەوە لەم ماڵە گەشە بكات، ه��ەروەك ئافرەت پێویس��تە هەموو ش��ان بێنێ��ت و ب��ەكار تواناكان��ی بە ش��انی پی��اوان خزمەت��ی واڵت و نیش��تیمانەكەی ب��كات، ب��ەاڵم هەر كاتێك ئەم كارانەی لەس��ەر حس��ابی خێ��زان و پەیوەندیی��ە خێزانییەكان بوون، ئ��ەوا نەك هەر س��ەركەوتوو نابێت، بەڵكو ئەو كاتی لە بری خۆی، هەم��وو كۆمەڵگە باجەك��ەی دەدات، چونك��ە ئافرەت كۆڵەکەی س��ەرەكی پ��ەروەردە و لێب��ووردن و ه��اوكاری و

بەخشندەییە.www.facebook.com/ *

jaafargwany



ماڵ ده ره وه ی له پیاو بێگومان ڕووبه ڕووی ده یان كێشه و گیروگرفت ده بێته وه ، له گه ڵ كه سانی جۆراو جۆر مامه ڵه ده كات، هه ندێك له و كه سانه ش ئه و سروشتی ئه مه ش بێزاركه رن، كار و پیشانه یه كه پیاوان له ده ره وه

پێی هه ڵده ستن.ل��ه م ه��ه ل وم��ه رج��ه دا پ��ی��او به پ��ه رت��ه وازه وه م��ان��دوو مێشكێكی

حاڵه ته دا له م ماڵه وه ، ده گه ڕێته وه ڕووب��ه ڕووی ئ��ه گ��ه ر پیاوێك وه ه��ا ببێته وه ڕووداو كێشه و بچووكترین به رگه ناگرێ و تووڕه ده بێت، ئه گه ر توڕه منداڵه كانی ژن و له هۆ به بێ

ببێ و بچێت به گژیاندا.ئافره تێك ئه گه ر ژیرو تێگه یشتوو له به ر ه��اوس��ه ری كێشه كانی بێت جێگه ی ده خاته خۆی ده گرێ و چاو

ئ��ه و ل��ه م ج��ێ��گ��ۆڕك��ێ ك��ردن��ه ش��دا له دێته وه و پیاوه كه یدا به به زه یی به دان هه ڵچوونه كانی ب��ه رام��ب��ه ر ده بێت، بێده نگ ده گ��رێ��ت و خۆیدا به ده هێڵێت و به جێ ژووره ك��ه یان

كارێكه وه خۆی سه رقاڵ ده كات.به م جۆره ش پیاو كاتێ كاردانه وه ن��ه ب��ی��ن��ێ��ت ل��ه ژن��ه ك��ه ی زووت��ر ه��ه ڵ��چ��وون��ه ك��ه ی داده ب��ه زێ��ت و له و

چی ده كه یت ئه گه ر پیاوه كه ت توڕه بوو؟!

و: له فارسییه وه : نه رمین مسته فا

مامه ڵه ی ژن و مێرد



ده بێته وه و پاشگه ز خۆی ڕه فتاره ی هه وڵی ئاشتكردنه وه ی به رامبه ره كه ی

ده دات.له گرژی و پاش چه ند سه عاتێك پیاوه كه ژن و ده روونی باری ئاڵۆزی ئ��اس��ای��ی ده ب��ێ��ت��ه وه و ب��ه ه��ه م��ان درێژه جاران میهری خۆشه ویستی و

به ژیان ده ده ن.به ده رك ئ��اف��ره ت ئه گه ر ب��ه اڵم بێزاری پیاوه كه ی نه كات و ئه ویش له به امبه ر هه ڵچوونه كانیدا كاردانه وه ی ه��اوار ب��دات��ه وه و هه بێت و وه اڵم��ی ب��ك��ات و ب��ێ��زاری ده رب��ب��ڕێ��ت، ئ��ه وا تاو بوونی ت��ووڕه گڕكانی پیاویش هه ڵچوونه كانی بااڵنسی ده ستێنێت و ده فڕێت. ورده ورده ژن و پیاوه كه وه ك دوو ده بنه وه و یه كتر ڕووب��ه ڕووی دڕنده

ده كه ونه گیانی یه كتر.ده ستدانی له هۆی به له وانه شه له سه ر ب��ه رده وام��ب��وون��ی��ان ئ��ارام��ی و ناشیرین و قسه ی لێدان و توڕه بوون ئ��اراوه ، بێته ت��ه اڵق��ی��ش ده ك��رێ��ت ئاشكرایه ته اڵق و تۆران هه ر له م كێشه

سه ره تاییانه وه سه رچاوه ده گرن.گولله ژن��ه ك��ه ی خ��ۆی و پیاوێك له یه كتر ئه نجامی له ده كات باران بۆ نه گرتن گ��وێ ن��ه ب��وون و ح��اڵ��ی

یه كتر.ڕێگه ژیان ئاڵۆزییه كانی گرژی و نادات ئه م دوو هاوسه ره به شێوازێكی ڕۆژێك ب��ه رن، به سه ر ژی��ان ئاسایی ئ��اژاوه و تر ڕۆژه ك��ان��ی هه موو وه ك ده مه قاڵه له نێوانیاندا دروستده بێت، ژن��ه ك��ه ه��ه وڵ��ده دات ل��ه م��اڵ��ه وه ڕابكات و له دادگا سكااڵ تۆمار بكات، لێده گرێت و ڕێگه ی پیاوه كه ب��ه اڵم ده كوژێت. خۆشی پاشان ده یكوژێت و زۆربه ی ژن و مێرده كان خوویان به م حاڵه ته وه گرتووه كه سیان ئاماده نین

ب��ێ��ده ن��گ ب��ن ب��ه رام��ب��ه ر ی��ه ك��ت��ر. ئ��ەو ڕه ف��ت��اره الی خۆیان ده ك��رێ��ت ئاسایی بووبێته وه و سیوایان هاتبێت، میوان و چاو له به ر له به رئه وه هه ر ناتوانن كۆنتڕۆڵی خۆیان خزمانیش ب��ك��ه ن و ه��ه م��ان ڕه ف��ت��ار ده ن��وێ��ن��ن، س��ه رئ��ه ن��ج��ام ك��ه س��ای��ه ت��ی ئ��ه و ژن و پرسیاره وه و ژێر ده كه وێته مێردانه هیچ كه س هه ڵسه نگاندنی باشیان بۆ

ناكات.له م ئافره ته كه نییه باشتر ئه ی توڕه یی ئاڵۆزه دا هه ستیار و حاڵه ته چه ند به هه ند وه ربگرێت و پیاوه كه بگرێت و به خۆیدا دان ده قیقه یه ك

كاردانه وه ی خراپ نه نوێنێت؟به م دان به خۆدا گرتنه ش په یمانی له كێشه و مێردایه تییه كه یان ژن و لێدان و هه ڵوه شاندنه وه و مه ترسی

تۆران و جیابوونه وه ده پارێزێت.ب��ۆ چه ند ب��ێ��ده ن��گ��ب��وون ئ��ای��ا یاخود گرانتره، ناڕه حه ت و ساتێك

ڕووبه ڕووبونه وه ی ئه و كێشانه ؟ل��ێ��ره دا ئ��ێ��م��ه ت��ێ��ن��ه گ��ه ن وا مه به ستمان به رگریكردنه له پیاوان و ئه وان به بێ تاوان بزانین، نه خێر ئه وه مه به ستمان نییه بێگومان پیاوانیش تاوان و هه ڵه یان هه یه پێویست ناكات داخ و بێزاری خه ڵكانی تر به سه ر ژن و ته نها بكاته وه . خاڵی منداڵه كانیدا پیاو كاته ی ئه و ئه وه یه مه به ستمان هه ڵچوونه كانی كۆنتڕۆڵی ناتوانێت بێت، مه به سته وه ب��ه ئیتر بكات توڕه خ��ۆی مه به ست به بێ یاخود

كرد.هاوسه ری پێویسته به سه لیقه یی و ژیری خۆی ده رك به ده ره نجامه كانی توڕه بوونی دووالیه ن بكات و قوربانی بدات له پێناو پاراستنی خێزانه كه یدا. زۆرج��ار ئ��اف��ره ت��ان ب��ه ج��ۆرێ��ك بیر

له به رامبه ر ئه گه ر كه ده ك��ه ن��ه وه پیاوه كانیان هه ڵچوونی توڕه بوون و ب��ێ��ده ن��گ ب��ن، ئ��ه وا ڕێ��ز و پێگه ی له ده س��ت��ده ده ن و س��وك و بێ خۆیان ڕێز ده بن. له كاتێكدا ئه م مه سه له یه زۆر پێچه وانه یه ، چونكه ئه گه ر پیاو هه ڵچوونیدا توڕه بوون و حاڵه تی له نه بینێت ه��اوس��ه ری ل��ه ك��اردان��ه وه به دڵنیاییه وه له و توڕه بوونه ی پاشگه ز به ئه و بێده نگییه ی ئه و ده بێته وه و له ڕێزگرتن فیداكاری و له جۆرێك له قه ڵه م مێردایه تی ژن و په یمانی خۆشی زیاتر هاوسه ره كه ی ده دات و ده وێ��ت و ل��ه پێش چ��اوی گ��ه وره ت��ر

ده بێت.ئاسایی حاڵه تی ك��ه كاتێكیش ناخیدا له بیرده كاته وه و ده بێته وه و ت��وڕه ب��ووم و ئ��ه وه ی له گه ڵ ده ڵ��ێ��ت: له ئ��ه وه ی ل��ه ب��ری به گژیدا چ��ووم ك��اردان��ه وه ی بوه ستێته وه و ڕووم��دا هه بێت بێده نگی هه ڵبژارد، به ڕاستی من و تێگه یشتووه و ژی��رو ژنێكی

خێزانه كه ی ال مه به سته .خۆی هه میشه پیاوه ئ��ه و ئیتر ب��ه ق��ه رزاری ژن��ه ك��ه ی ده زان��ێ��ت و ه��ه وڵ��ده دات ب��ه ن��وان��دن��ی ڕێ��زو بۆبكاته وه . قه ره بووی خۆشه ویستی ئه گه ر ئ��ارام��ب��وون��ه وه دوای وات��ه كردبێت و هه ڵه یه كی هاوسه ره كه ی ت��وڕه ب��وون��ه ك��ه ی ه��ۆك��اری بووبێته لێبووردن داوای ده بوورێ و لێی ئه وا ده كات له ئه نجامدا نه ك، وه ها ژنێك سوك و بێ ڕێز نابێت، به ڵكو له پێش چاوی مێردو خزمانی كه سایه تییه كی

گه وره ی بۆ دروست ده بێت.

سه رچاوه: )ایین همسرداری(



خ��وای گ��ه وره م��رۆڤ��ی ل��ه سێ ك��ردووه دروس��ت س��ه ره ك��ی توخمی ڕۆحه. الشه و عه قڵ و ئه وانیش: كه به ڕێزترین به ش له م سیانه ڕۆحه كه نادیاره ، له الیه ن خواوه كراوه به به ری الروح )ويسألونك عن ئه م جه سته دا أوتيتم وما ربي أمر من ال��روح قل بۆ االقليل(.. خوای گه وره العلم من بۆ ئه ركێكی به شانه له م هه ریه كێ

داناوه . دان��اوه بۆ 1- خوای گه وره دینی

ڕێكخستنی الشه . بۆ دان��اوه عەقیده ی ب��اوه ڕو -2

ڕێكخستنی )عقل(ژیری. داناوه 3- چاكه كاری )االحسان(ی بۆ ڕێكخستنی الیه نی ده روون )وه ك ده زانین له وه اڵمی پرسیاری جوبریل

علیه وسلم( الله )صلی پێغه مبه ر دا فه رموی: )االحسان ان تعبدالله كانك تراه وان لم یكن تراه فانه یراك( وه ئه بێت الیه نه دا سێ ئه م له نێوان هاوسه نگی )التوازن( هه بێت. بۆئه وه ی پێكین، ڕێ��ك و م��رۆڤ��ێ��ك��ی بڵێین گرنگی ی��ه ك وه ك ده ب��ێ��ت ك��ه وات��ه نابێت الیه نه كه هه رسێ به بده ین تر الیه نه كه ی دوو حسابی له سه ر گرنگی به الیه نێكیان بده ین. ئه وه ی الیه نی بكه ین باسی مه به ستمانه سێیه مه كه )االحسان(ه كه په یوه نده به ڕۆحمانه وه ، كه پشتگوێ خراوه له ناو موسڵماناندا، به شێوه یه كی به رچاو له ناو به تایبه تی پێده كرێ هه ستی چییه ؟ نفس تزكیه ی بانگخوازاندا. به یان تطهیر تزكیه وات��ه : وش��ه ی

واتای: »الزیادة « دێت. تزكیه النفس: له ده روون دڵ و واته پاككردنه وه ی چڵك و چه په ڵی گوناهو تاوان، خوای گه وره ده فه رموێت )قد افلح من زكاها وقد خاب من دساها( واته : به ڕاستی ڕزگاری بوو ئه و كه سه ی كه نه فسی ئه و بوو نائومێد پاككرده وه ، خۆی كه سه ی كه نه فسی خۆی گوم كرد به

هۆی گوناهو تاوانه وه . • ابن كثیر ده ڵێت: خۆشبه ختی خۆی كه ده رون��ی كه سه ی ئ��ه و بۆ خواو به گوێڕایه ڵی ده كاته وه ، پاك

پێغه مبه ره كه ی. پاككردنه وه ی ده ڵ��ێ��ت: قتاده •ده روون له ئاكاره نابوت و قێزه ونه كانه ، باسی جێگه دا له سێ گ��ه وره خ��وای نه فس ده كات هه ریه كه ی به شێوه یه ك.

ده رونه نورینه كان

دایكی ئەحمد



اللوامة، النفس المطمئنة، )النفس غ��ەزال��ی ئیمامی • االم��ارة( النفس ده ڵ��ێ��ت: زان��ای��ان ی��ه ك ده ن��گ��ن له سه ر پێغه مبه ر خ��واو خۆشه ویستنی ئكه علیه وسلم(، وه گوێڕایه ڵی و الله )صلی فه رمانداری كردنیان فه رزه ، بۆ ده بێت تر كه سانی تریان شتی خۆشه ویستی پێش بكه وێ, له كاتێكدا خوای گه وره ده فه رموێت: )قل ان كان ابائكم وابنائكم

واخوانكم وعشيرتكم......(24/تەوبه .وات��ه : ئ��ه ی م��ح��م��د )ص��ل��ی ال��ل��ه ع��ل��ی��ه وس��ل��م( ب��ڵ��ێ ئ��ه گ��ه ر براكانتان و كوڕه كانتان و باوكانتان و عەشره ت و خ��زم و هاوسه ره كانتان و ماڵ و داراییه ك )به زه حمه ت( په یداتان ده ترسن كه ك��ردوه، وه بازرگانییه ك بره وی نه مێنێ وه خانوبه ره یه ك كه پێی ڕازین خۆشه ویستتره له التان له خواو پێغه مبه ره كه ی )صلی الله علیه له پێناوی خوادا وه تێكۆشان وسلم( ، گه وره خ��وای تا چاوه ڕوانبن، ئ��ه وه فه رمان و تۆڵه ی خۆی ده نێرێ ، وه خوا له سنور تێپه ڕ كه سانی ڕێنمونی

ناكات. كه ئه وانه ن المطمئنة : نفس *فه رمانبه ری گ��وێ��ڕای��ه ڵ و ب��ه رده وام له خۆشی و پێغه مبه ره كه ین، خ��واو هه میشه ب��ه ئ��ارام��ن ن��اخ��ۆش��ی��دا. خ��ه ری��ك��ن ب��ه ی��ادی خ��واوه له له بیری هه میشه په رستشه كانیاندا به خ��ودان به ڕه زام��ه ن��دی گه یشتن ئارامن له سه ر هه موو قه زاو قه ده رێ

كه دێت به سه ریاندا. * نفس اللوامة: ابن عباس وقتاده هه میشه كه نه فسه یه ئ��ه و ده ڵێن: له سه ر ده ك��ات. خ��ۆی سه رزه نشتی ئه و هه ڵس و كه وتانه ی كه نه شیاون و په شیمانی دوای ئ��ه ب��و وان��ه ب��وای��ه ،

ده رده بڕێت. ئ��ه وه ی��ه س��ه رك��ه ش: نه فسی *

ده دات ن��ه ش��ی��او ك��ه ف��ه رم��ان��ی هه واو كه شوێن به سه رخاوه نه كه یدا ئاره زوصه كانی بكه وێت، كه هه مووی بێبنه ماو پڕوپوچه جا هه ر ئه وه نده به گوێی كرد، ئیتر ده بێته پێشڕه وی بۆ هه موو كارێكی خراپ كه خوا پێی بێفه رمانی كوێدا له بێت، ناخۆش خوابێت ئه و الی خۆشه ویست ده كات. كه سه كه تا نابێت سه ركه ش نفسی الظلم( )الجهل و تیانه بێت دووشتی نه فسی سه ركه ش واده كات كه كه سه كه تا زانیارییه كاندا ب��ه دوای نه گه ڕێت له حه اڵڵ و نه كات، په یدا شاره زایی ناكات حه ز لێدێت وای تا حرامدا، بێت ب��ه س��وده ك��ان له زانسته گوێی خ��وای گ��ەوره ده ف��ه رم��وێ��ت: ئه وانه دڵیاندا به ده ن��رێ بێبڕوای م��ۆری خۆیان ڕاستیه كاندا ئاستی له وه ك��ه ڕو كوێرو الڵ ده ك��ه ن، )صم بكم عمي فهم اليرجعون(. كه واته ئه گه ر به سه رمانه وه نه بێت خ��وا منه تی كه س له گوناه پاك نابێته وه، )مازكی منكم من احد( هه ركاتێ خوای گه وره هه بوو به كه سێك خێری ئ��ی��راده ی فێری زانیاری ده كات و ڕێنمایی ده كات

بۆ كاری خێروچاكه . حوكمی تزكیه ی نفس؟

* ئیمامی غەزالی ده ڵێت: تزكیه ی هه موو له سه ر عین( ه فرض نفس) نه ئااڵندبێت خۆی كه موسوڵمانێك به ڕه وشته زه مكراوه كانه وه ، وه ده بێت دڵ نه خۆشیه كانی ك��ه س ه��ه م��وو په یوه نده چونكه بیزانێ ، بخوێنێ و ب��ه الی��ه ن��ی ڕۆح��ه وه . وه ب��ه ڵ��گ��ه ك��ه ی

ئه وه یه كه :1- هه موو كه س ئه و نه خۆشیانه ی هه یه كه س پارێزراونییه له ده ستیان. 2- پێغه مبه ر )صلی الله علیه وسلم( پاك گ��ه وره سنگی دووج��ار خ��وای كه به شه ی شەیتان له و كردووه ته وه

دڵ. نه خۆشییه كانی ه��ۆی ده بێته فرض ده ڵێن: زانایان جمهوری -*عین نیه جگه له كه یسك كه ده زانی، كه نه خۆشییه ك هه یه گومانی یان له م هه یه . دڵی نه خۆشییه كانی له چاره سه ری به دوای بگه ڕێت كاته دا

نه خۆشییه كه یدا. به ڵگه كانی جمهور:گ��ه وره خ��وای ل��ه بنچینه دا -1مرۆڤی له و نه خۆشیانه پاراستوه وه ك فطر التي الله )فطرة ده فه رموێت:

الناس عليها(ال��ل��ه )ص��ل��ی پ��ێ��غ��ه م��ب��ه ر -2مولود )كل ده فه رموێت: علیه وسلم( كه واته بۆچونی الفطرة( علی يولد نفس تزكیه ی به هێزتره . جمهور له ن��اوه وه : پاككردنه وه ی دووبه شه : نه خۆشییه خراپ و تیابه ره كانی بیرو ناشكوری، ڕی��ا، )ش��رك، وه ك ب��اوه ڕ ل��ه خ��ۆڕازی��ب��ون، ك��ب��ر، زه م��ك��ردن، غ��ه ی��ب��ه ت، ح��ه س��ودی، غ��ی��ره ، ڕق

هه ڵگرتن، غه یبه تكردن.......(.پ��اك��ك��ردن��ه وه ی ده ره وه م��ان و -3س��ورب��ون ل��ه س��ه ر ك��اری ب��اش��ه و دوای. ڕۆژی ب��ۆ پاشه كه وتكردنی

نه شیاو نابه جێ و له كاری وازهێنان وه ك: )فضولی، جنیو،......هه وڵدان بۆ یه كتاپه رستی، له مانای تێگه یشتن له گرتن له كاره كانتدا،ئارام دڵسۆزی كاتی كاره ساتدا، پشت به ستن به خوا، ترسان س��وپ��اس��ك��ردن، ت��ه وب��ه ك��ردن، كردن له خوا،فرمان له خوا،داواكردن به چاكه و به رگریكردن له خراپه ..... بۆ خۆپاراستن له ڕه وشته نه شیاوه كان هۆكاره كاندا به دوای بگه ڕێین ده بێت چاره سه ركردنی، بۆ هه وڵدان پاشان س��ه رك��ه ش ئ��ه س��پ��ێ��ك��ی وه ك ن��ف��س كات بانگی خاوه نه كه ی ئه گه ر وایه ده بێت، یاخی ده ستی و له ڕاده ك��ات بێده نگ ده بێت، ئیهمالی كرد ئه گه ر

كه واته



نه فسه سه ركه شه ئه و بۆئه وه ی بگرین ده بێت لێزان بین له چۆنییه تی نه بات، له ناومان تا كۆنتڕۆڵكردنی له ناشیرینه كانمان ئاكاره هه ركاتێ كۆنتڕۆڵی ئ��ه وه دوورخ��س��ت��ه وه خۆ ده ك��ه ی��ن و ل��ه س��ه ر ك��ه ش��ی ڕزگ��اری ده بێت، چاودێری ده كه ین. بۆ نمونه لێده كات ده دات وات بانگ كاتێك ك��ه ن��وێ��ژه ك��ه ت ن��ه ك��ه ی، ب��ه اڵم كه نوێژه كه ت هه ستای نه كرد و به گوێت نفس ك��ردووه و ئه وه كۆنتڕۆڵت كرد، هۆكاره كانی تۆیه . فەرمانی ژێرباری تزكیه النفس: ئه گه ر ئه م هۆكارانه مان ئه وه له مانای به باشی جێبه جێكرد ده توانین گه شتوین نفس( )تزكیه ئه و نه فسه سه ر كه شه له ڕه زامه نی

خوادا به كاربهێنین: 1- كاركردن بۆ خۆپاكردنه وه له و ڕه وشته ناشرینه ده ره كی و ناوه كیانه ی

كه باسمان كرد. 2- سوربون له سه ر كاره باشه كان و

بەردەوامبوون له سه ریان.نوێژه ك��ردن��ی پ��ارێ��زگ��اری -3

فه رزه كان. 4- به رده وامبون له سه ر زكره كانی به یانیان و ئێواران .) ياأيها الذين أمنوا اذكروا الله ذكرا كثيرا وسبحوه بكرة واصيال(. ابن عباس له ته فسیری ئه م گه وره خوای ده فه رموێت: ئایه ته دا له سه ر ك��ردب��ێ ف��ه رز هه رشتێكی به اڵم داناوه، بۆ به نده كان سنورێكی یادكردنی خواو زكركردن سنوری بۆ

دانه ناوه ! كه واته به رهه می ئه و زكرو یادی كه به رهه مه كه یه تی ئه مه خوایه

خوای گه وره ده فه رموێت: )هو الذي يصلي عليكم ومالئكته

ليخرجكم من الظلمات الی النور(. 5- جێبه جێكردنی سوننه ته كانی حدیث فی تعالی الله قال ڕۆژان��ه ،

الیه یتقرب عبدي )الی��زال القدسی بالنوافل حتی أحبه(.

6- خ��وێ��ن��دن��ه وه ی ق��ورئ��ان به القرا ن هذا )ان چونكه ته ده بوره وه يهدي للتي هي االقوم وبشر المؤمنين(.7- توبه واالستغفار، قال الله تعالی أو يظلم نفسه ثم )ومن يعمل سؤ و رحيما( غفورا الله يجد يستغفرالله وفي اية )وباالسحار هم يستغفرون(.

چونكه ن��ف��س، م��خ��ال��ف��ه ی -8 له ب��ۆالدان ه��ه وڵ��ده دات هه میشه

فه رمانی خوا. كاتی نفس سه رزه نشتكردنی -9ده یه وێت كارێكی نه شیاوت پێبكات.

ل��ه ب��ه رده وام��ب��ون -10 ئ��ام��ۆژگ��اری��ك��ردن��ی ن��ەف��س ل��ه س��ه ر یادكردنی مردن و قه برو دواڕۆژ، قال )اغتنم علیه وسلم الله صلی النبی خ��م��س ق��ب��ل خ��م��س ص��ح��ت��ك قبل شغلك، والغناك قبل والفراغ سقمك ، هرمك، قبل والشبابك فقرك ، قبل وحیاتك قبل موتك( واستعد لالخره .

11- هه میشه گومانی خراپ به ره ب��ه ن��ه ف��س��ت، ئ��ه گ��ه ر گ��وم��ان��ی باشی

پێبه ریت مغرورت ده كات.ڕییا ، له نفس پاككردنه وه ی -12خودا بۆ تەنها په رستش عیبادات و ده بێت ) بلی من اسلم وجهه لله وهو محسن فله اجره عند ربه وال خوف

علیهم والهم یحزنون( 112/ البقره . 13- ڕۆژانه محاسه به ی نفس بكه الله ولتنظر اتقوا امنوا )يا ءيهاالذين بن وقال عمر لغد( .. ماقدمت نفس ان قبل انفسكم )حاسبوا الخطاب تحاسبوا وزنوا انفسكم قبل ان توزنوا الحساب غد ان فان اهون عليكم في اليوم(.. وقال حسن انفسكم تحاسبوا البصري: )ان العبد اليزال بخير ماكان له واعض في نفسه وكانت المحاسبة

من همتة.

ئ��ی��م��ام ئ��ەح��م��ەد ده ڵ��ێ��ت: له دا داود ئ��ال��ی ح��ی��ك��م��ه ت��ه ك��ان��ی ه��ات��ووه ده ڵ��ێ��ت: م��رۆڤ��ی ژی��ر له چ��وار س��ەع��ات دا غ��اف��ڵ ن��اب��ێ��ت: * كاتێ موناجات له گه ڵ خواده كات. * كاتێ محاسەبه ی نفسی خۆی ده كات.

دڵسۆزانی عه یبی كاتی هاوه ڵو *خۆی پێده ڵێن.

* ئه و كاته ی به ینی خۆی و نه فسی قسه و باس ده كه ن.

14- خۆگرتنه وه له قسه و خواردن،و خه وی زۆر.

ی��ه ق��ی��ن خ��ۆڕاگ��ری و -15 ل��ه ڕووداوه ك��ان ك��ه دێ��ت��ه ڕێ��گ��ه ی لما بأمرنا يهدون أئمة )وجعلناهم

صبروا وكانوا باتنا يوقنون(. العباد ....قلوب پاڕانه وه 16-ن��زاو بين اصبعين من أصابع الرحمان .....يامقلب القلوب ثبت قلوبنا علی دينك.

بۆئ��ه وه ی ئ��ه و نه فس��ه سه ركه ش��ه بگری��ن ده بێت لێ��زان بی��ن ل��ه چۆنییه تی كۆنتڕۆڵكردن��ی تا له ناومان نه ب��ات، هه ركات��ێ ئ��اكاره خ��ۆ ل��ه ناش��یرینه كانمان كۆنتڕۆڵی ئه وه دوورخسته وه كه ش��ی له س��ه ر ده كه ین و چاودێری ده بێ��ت، ڕزگاری ده كه ی��ن. بۆ نمون��ه كاتێك بان��گ ده دات وات لێده كات نه ك��ه ی، ك��ه نوێژه ك��ه ت ب��ه اڵم كه به گوێ��ت نه كرد و هه س��تای نوێژه ك��ه ت كرد، ئه وه كۆنتڕۆڵت كردووه و نفس

ژێرباری فەرمانی تۆیه .



ژمارە 22 ی گۆڤاری سایە

Documents