Оценување на можностите за водење бизнис во Република Македонија со посебен осврт на Дуинг бизнис-извештаитеМилчо Дули 75/11 БАМП

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈАУниверзитет „Св. Климент

Охридски“ БитолаЕкономски факултет - Прилеп

Прилеп 2014октомври

2

Вовед дел▪ Научна и стручна оправданост

▪ Цел на истражувањето

▪ Презентација на материјата

▪ Условите и значењето за водење бизнис во една национална економија

▪ Дуинг бизнис, индикатор за бизнис- можностите на една земја

▪ Започнување и водење бизнис во Република Македонија со осврт на Дуинг бизнис-извештаите

▪ Перспективите за подобрување на бизнис-климата за водење бизнис во Република Македонија

Условите и значењето за водење бизнис во една национална економија

3

ГЛАВА I

Економски услови и фактори▪ Фактори кои влијаат врз бизнисот

▪ Побарувачка и понуда

▪ Пари и банкарски систем

▪ Економски раст и развој

▪ Општо ценовно ниво

▪ Бизнис-циклуси и рецесија

▪ Инфлација

▪ Каматна стапка

▪ Владина регулатива

Графикон бр. 1 - Кривата на економските циклуси на една држава

5

Значењето на бизнисите за перформансите на една национална економија▪ Вработување и самовработување на работна сила во државата

▪ Многу се флексибилни и полесно се приспособуваат на промените на побарувачката

▪ Ги задоволуваат потребите, пред сè, локалните и нудат производи за кои големите компании немаат финансиски интерес за да се занимаваат со нив

▪ Малите бизниси креираат менаџери и лица што знаат како да се справат во секоја ситуација

Дуинг бизнис, индикатор за бизнис-можностите на една земја

6

ГЛАВА II

Што е и која е целта на Дуинг бизнис-извештајот?▪ Фокус – МСП

▪ Што покрива извештајот

▪ Што не покрива извештајот

▪ Аспекти на бизнис-опкружување

▪ Моќта на финасискиот систем

▪ Моќта на пазарот

▪ Регулативи

8

Методологијата и механизмот што ги користи Дуинг бизнис▪ Дуинг бизнис-соработници

▪ Закони и регулативи

▪ Владини информации

▪ Информации добиени од Светска банка

9

Кои индикатори и елементи ги обработува Дуинг бизнис- извештајот? ▪ Започнување бизнис

▪ Добивање градежни дозволи

▪ Приклучување на електрична мрежа

▪ Регистрирање имот

▪ Добивање кредит

▪ Даночна политика (плаќање даноци и такси)

▪ Заштита на инвеститорите

▪ Меѓугранична трговија

▪ Судски спорови - затворање на договори

▪ Ликвидирање на компанија - стечај

10

Како владите го користат Дуинг бизнис-извештајот?▪ Упростување на регулативите и нивно спроеведување

▪ Влијанието на извештајот врз правната регулатива при започнување бизнис

▪ Позитивни▪ Плус работа на владата

▪ Негативни ▪ Притисок врз владата

▪ Степен на имплементација

▪ Традиционалните наспроти модерните правни регулативи

▪ Интересот на една држава од Дуинг бизнис-извештаите – СДИ

11

Користењето на Дуинг бизнис-извештајот во комбинација со другите извештаи за бизнис-напредокИзвештајот за конкурентност од Светскиот економски форум (СЕФ)

▪ Институции▪ Инфраструктура▪ Макроекономија▪ Здравство и основно образование▪ Високо образование и обука▪ Ефикасност на пазар на добра▪ Ефикасност на пазар на работна

сила▪ Ефикасност на финансиски пазар▪ Технолошка подготвеност▪ Големина на пазар▪ Деловна софистицираност▪ Иновации

Извештаи од Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД)▪ стимулирање на економскиот

напредок и светската трговија

▪ Индекс на подобар живот

▪ Економски шанси

▪ Економски преглед

Започнување и водење бизнис во Република Македонија со осврт на Дуинг бизнис-извештајот

12

ГЛАВА III

Општ економски амбиент при започнување мал и среден бизнис во РМ▪ Критериуми за отцена на бизнис идеа

▪ Побарувачка

▪ Достапност на работна сила

▪ Достапност на опрема и технологија

▪ Достапност на суровини и материјали

▪ Конкуренција

Година 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

БДП (мил. ден) 4,55 4.53 0,85 2,82 4,63 4,35 5,03 6,15 4,95 0,92 2,89 2,84 0,27 3,38

Стапка на

сиромаштија (%)22,3 22.7 30,2 20,2 29,6 30,0 29,8 29,4 28,7 31,1 30,9 30,4 30,2 27,3

Стапка на

невработеност

(%)

40,3 42,6 40,4 38,5 36,8 37,9 39,6 40,7 41,9 43,3 43,5 31,4 31,6 28,6

Инфлација (%) 6,1 3,7 1.1 2,6 -1,9 1,2 2,9 6,1 4,1 -1,6 3,0 2,8 4,7 1,4

Табела бр. 1 – Разлика во години по стапки. Извор: Државен завод за статистика на РМ

14

Прогресот на Македонија во рамките на правната регулатива при започнување бизнис во РМ▪ 2008

▪ Минимален капитал

▪ Имотен лист

▪ Данок на добивка

▪ 2009▪ Едношалтерски систем

▪ Закон за катастер

▪ Закон за заштита на личните податоци

▪ Данок на добивка 10%

▪ Електронски ситем во судовите

▪ 2010▪ Договор на определено време

▪ Имотен лист за 8 дена

▪ Заштита на инвеститорите

▪ 2011▪ Данок на добивка на распледелена

▪ 2012▪ Нотарска такса

▪ Приватно кредитно биро

▪ Транспарентност на стечајна постапка

▪ 2013▪ Започнување бизнис

▪ 2014▪ Дигитален катастар

▪ Систем за трансакции

▪ Ревизор

▪ Е-даноци

▪ Добивање електрична енергијаГодин

а

200

6

200

7

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ДБ-

ранг

81 75 79 71 36 38 22 23 25Табела бр. 2 – ДБ-ранг по години

15

Економскиот амбиент во РМ од аспект на Дуинг бизнис-извештаите

▪ Започнување бизнис

▪ Добивање градежна дозвола ▪ 12 дела или 90 дена

▪ Добивање електрична енергија▪ 5 дела или 107 дена

▪ Регистрирање имот ▪ 31 ден

▪ Добивање кредит ▪ Рангирање на 3то место

▪ Заштита на инвеститорите ▪ Ревизор

▪ Плаќање даноци и давачки▪ 29 давачки или 119 часа

▪ Меѓугранична трговија▪ 12 дена

▪ Извршување договори и судски спорови ▪ 40 чекори или 573 дена

▪ Ликвидација на компанија (стечај) ▪ 1.8 години

16

Рангирање и движење на Република Македонија во Дуинг бизнис-извештаите

Индикатор ДБ 2014 ДБ 2013Промен

а

Започнување бизнис 7 5 -2

Добивање градежна дозвола 63 70 7

Добивање електрична

енергија76 109 33

Регистрирање имот 84 91 7

Добивање кредит 3 24 21

Заштита на инвеститорите 16 32 16

Плаќање такси 26 24 -2

Меѓугранична трговија 89 88 -1

Судски спорови затворање на

договори95 108 13

Ликвидирање компанија 52 59 7

Табела бр. 3 - Споредба на ДБ-извештајот во 2013 и во 2014 година

Графикон бр. 2 - Напредокот на Македонија од 2005 до 2013 година во проценти

17

Каде и зошто сме најслабо рангирани?▪ Добивање електрична енергија

▪ Регистрирање имот

▪ Меѓугранична трговија

▪ Судски спорови, затворање

на договори

Графикон бр. 3 - Движењето на Македонија и на регионот – индикатор регистрирање имот

18

Каде и зошто сме најдобро рангирани?▪ Започнување бизнис

▪ Добивање кредит

▪ Заштита на инвеститорите

Графикон бр. 4 - Движењето на Македонија и на регионот – индикатор добивање кредит

19

Директна споредба на карактеристиките меѓу регионот и РМ при започнување бизнис

Држави/Рангирање

РангЗапочну

вање бизнис

Градежна

дозвола

Електрична

енергија

Регистрирање имот

Добивање

кредит

Заштита на инвеститор

ите

Плаќање

даноци

Меѓугранична

трговија

Судски

спорови

Стечај

Македонија 25 25 7 63 76 84 3 16 26 89 95

Косово 86 100 136 121 58 28 98 43 121 138 83

Србија 93 45 182 85 44 42 80 161 98 116 103

Црна Гора 44 69 106 69 98 3 34 86 53 136 45

Босна и Херцеговина

131 174 175 164 96 73 115 135 107 115 77

Албанија 90 76 189 158 119 13 14 146 85 124 62

Хрватска 89 80 152 60 106 42 157 34 99 49 98

Табела бр. 4 - Споредба на ДБ-рангирањето на државите од Западен Балкан

20

Кои се следните предизвици со кои Македонија ќе се соочува за подобрување на бизнис-амбиентот

▪ Економскиот раст и поволната бизнис-клима

▪ Финансиска поддршка

▪ Нефинансиската помош

▪ Човечките ресурси

▪ Сивата економија

▪ Странски директни инвестиции, предизвик во РМ

 

Година2005 2007 2008 2009 2010 2013

микро и мали бизниси 50.541 51.642 62.624 60.746 63.327 69.790

средни бизниси 463 424 496 516 1.211 1.291

Табела бр. 5 - Број на започнати мали и средни бизниси во текот на годините во Македонија

Перспективите за подобрување на бизнис-климата за водење бизнис во Република Македонија

21

ГЛАВА IV

Кои се перспективите за подобрување на бизнис-климата▪ Поголема посветеност на Владата на РМ

▪ Евроатлантска перспектива и можност за подобар економски развој

▪ Јакнење на банкарскиот систем

▪ Развој на берзата и финансиските пазари

▪ Вложување во капитални инфраструктури проекти

▪ Реформи во високо образование, универзитетите

▪ Подобрување на либерализацијата на пазарот на електрична енергија

▪ Рамниот данок ѝ отвори нови перспективи на РМ

23

Препораки за подобрување на регулативите за започнување бизнис во РМ ▪ Формирање локални канцеларии од Агенцијата за развој на претприемаштвото

▪ Формирање сектор за изработка, издавање и дистрибуција на публикации

▪ Менторството од страна на идните центри или моменталните бизнис-советници

▪ Владата да ги насочи парите предвидени за бизниси во развој

▪ Сите универзитети да се вклучат во развојот на нови бизниси

▪ Формирање повеќе бизнис-инкубатори

▪ Регистрирањето на трговец- поединец да се поедностав

▪ Целосното дигитализирање на Катастарот

▪ Подобрување на правниот систем и на судската власт

▪ Да се изработи стратегија за поттикнување и за зголемување на извозот на МСП

▪ Преку стратегијата за поттикнување на иновативноста на МСП

24

Препораки за привлекување странски директни инвестиции ▪ Подобрување на инфраструктурата

▪ Правење стратегија со која би се легализирала сивата економија

▪ Создавање квалитетни кадри како основа за привлекување инвестиции

▪ Поголема стабилност во честото менување на законските регулативи

▪ Да се мотивираат домашните инвеститори да прават партнерства со странски инвеститори

25

Предности и слабости во привлекување СДИ

ПРЕДНОСТИ

▪ Макроекономска стабилност

▪ Поволен даночен амбиент

▪ Реформи во областа на добивање кредити

▪ Олеснета процедура и кратко време за започнување бизнис

▪ Долгогодишна фиксирана стратегија за развој на пазарот и привлекување СДИ

▪ Изградба и можност за користење на голем број економски зони

▪ Национален третман на сите странски инвеститори (плус разни ослободувања, како што се ослободувања од даноци и др.)

▪ Стабилен и развиен банкарски сектор

▪ Ниски царини и олеснувања за одредени производи

▪ Погодности од страна на локалните самоуправи

СЛАБОСТИ

▪ Лоша патна и железничка поврзаност со соседите

▪ Лошо развиена инфраструктура

▪ Корумпиран и бавен судски систем

▪ Мал пазар

▪ Немаме излез на море

▪ Недостаток од кадри за специфични работни позиции

▪ Административни бариери речиси во сите институции

▪ Недоволен број менаџери со вештини за менаџирање на транснационални бизниси

▪ Неусогласеност и недореченост во законите во РМ

26

БЛАГОДАРАМ ЗА ВНИМАНИЕТО !!!