طبيعي بالياي و مترقبه غير حوادث در محيط بهداشت

جعفري وحيد مهندس

برنامه بهداشت محيط

آب و فاضالب حمام و توالت

زباله دفن اجساد

سالمت غذا بهداشت محيط

آلودگي هوا پناهگاه

طبق گزارش سازمان جهاني بهداشت يك سوم بار بيماريها ناشي از عوامل محيطي

است. و كنترل هر عامل محيطي كه بر سالمت انسان تأثير گذار باشد از قبيل آب ، هوا ، غذا ، جانوران موذي ، مواد زائد جامد(

فاضالب ، و ... در قالب خدمات بهداشت .محيط قرار مي گيرد

قتصادي، هرگونه توسعه در بخشهاي مختلف اجتماعي، كشاورزي و ... ، باعث پيچيدگي فرآيندهاي مخرب محيطي و نهايتاN خدمات

بهداشت محيـط را با چالش هاي جدي روبرو . مي كند

بـحران پدـيده ايـست ـكه ـبدنبال وـقوع ـيك اتـفاق و دگرگـوني شـرايط محيطي ، يـا تغيـير ناگهـاني ،

ــا ، منا ــدمي هـ ــوادث ، اپيـ ــي قحـ ــات سياسـ شـدرگيريـهاي ملي و بين المللي و ... ـحادث ميـگردد ــك ــراي ي ــوجهي ب ــل ت ــكالت قاب ــات و مش و تلفرات آن در ا اـث ه ـب ه مقابـل آورد ـك ود مـي ه بوـج جامـعحد توانايي هاي معمول آن جامعه نيست

عليرغم پيشرفتهاي علمي زياد متأسفانه بشر هنوز موفق به پيش بيني صحيح و

دقيق بروز باليا و حوادث عمده نشده است. باليا و حوادث عمده شامل : )سيل

- زلزله - طوفان - صاعقه - آتش سوزي - هجوم حيوانات و حشرات و حوادث

مي باشد. و ...( زائیشيميايي و پرتو

از مهمترين بالياي طبيعي كه از پتانسيل تخريب باالييبرخوردار است و بطور معمول در ايران بوقوع پيوسته

را مي توان نام برد.سيل و زلزله است، 1339آمار تلفات ناشي از زلزله در ايران از سال

تاكنونكشته 450 39الر فروردين و ارديبهشت

كشته 11000 41غرب تهران شهريور و مهر كشته 10000 47خراسان مرداد و شهريور

كشته 5044 51جنوب كشور فروردين و ارديبهشت كشته 900 56صفهان فروردين و ارديبهشت ا

خيز جهان بال دهمين كشور ايران .است

كشته 25000 57شرق كشور شهريور و مهر شته ک 600 شمال شرق كشور آبان و آذر

كشته 1028 60كرمان خرداد و تير کشته 1300 60كرمان مرداد

كشته 15000 69گيالن و زنجان تيرماه كشته 1100 75اردبيل اسفند

كشته 1613 75بيرجند ارديبهشت N 82بم ديماه شته ک 30000 حدودا

N 83 مازندران و قزوين و تهران خرداد کشته 40حدوداو .....زلزله اخير استانهاي شمالغرب كشور

تلفات جاني )انسان و دام( – آلودگي محيط مجروح شدن تعداد كثيري از مردم تخــريب سيســتم هــاي آبرســاني و دفــع بهداشــتي

فاضـــالب – بـــروز اختالل در تـــأمين و توزيـــع آب آشاميدني و جمع آوري دفع فاضالب

بروز اختالل در سيستم جمع آوري و دفع زبالهــوزيها ــيميايي – آتش س ــوادث حوادث ش ــروز ح – ب

هسته اي )اتمي – راديواكتيو(

تـخريب اـماكن مـسكوني و تـجاري – آموزـشي – ـخدماتيـ– اـفزايش نـياز ـبه ـخدماـت ـغـير محلـي ـكاهش ـتوان اراـئه

ـخدمت ـدر مناطقـ اعـزام كنندهـ بروز بيماريهــاي فصــلي – افــزايش بيمــاران – تلفــات

جاني بروز بيماريهـاي واگـيردار – بـروز اپيـدميها – افـزايش

بيماريهاي ثانويه – تلفات جاني ثانويه – بروز بيماريهـــاي رواني – افـــزايش نـــاتواني هـــا

افزايش نيازهاي مراقبتي واد غـذايي از أمين ـم ه ـت از ـب ابع غـذايي – نـي تخـريب مـن

ـخارج از مـنطـقه آـسيب دـيده ـ– ـبروـز اـشكاـل در نگـهداري وـ توزيع مواـد غذايي اهدـاييـ

بروز اختالالت امنيتي – افزايش ناتواني ها

ــع ــتم دف ــالم و سيس ــاميدني س ــه آب آش ــي ب دسترسبهداشتي فاضالب و زباله

ــام- ــوالت- حم ــتي )ت ــات بهداش ــه تأسيس ــي ب دسترسرختشويخانه و ....(

ــني و ــب )ايم ــرپناه مناس ــكن و س ــدي از مس ــره من بهبهداشت(

دسترسي به مواد غذائي سالم خدمات پيشگيري از بيماريها

آگاهيـهاي بهداـشتي )بهداـشت محـيط – بهداـشت ـفردي – بهداشت اجتماعي و رواني(

اساسي بهداشت محيطخدمات ترين اقدام براي رفع نيازهاي

اساسي آسيب ديدگان

برنامه ريزان برنامه هاي بهداشت محيط : مديران – كارشناسان با تجربه – كارشناسان اجرايي در

بهداشت محيط )سطوح كشوري و استاني( مجريان برنامه هاي بهداشت محيط : كارشناسان –

كاردانان – تكنسين ها – بهورزها )سطوح شهرستاني(

ناظرين برنامه هاي بهداشت محيط : كارشناسان با تجربه )سطوح كشوري و استاني(

ارگانهاي برون بخشي )شركت هاي آب و فاضالب ، شهرداري ، استانداري، فرمانداري ، جهاد كشاورزي ،

رسانه ها ، نيروهاي –w HO–ونيسف ی NGO غيردولتيی سازمانها

(خارجي

كليه آسيب ديدگان از حادثه )بازماندگان - مجروحين -

بيماران( نيروهاي امدادي و كمك رسان

كليه نيروهاي موجود در منطقه )ساكن در منطقه - استقرارهاي

)موقت

نيروي مـــورد نيـــاز بـــراي ارائـــه خـــدمت بـــه ازاء باكسهاي جمعيتي

ــيزيكي آب ــيميايي و فـ ــك - شـ كيفيت باكتريولوژيـآشاميدني

از ـمأمورين بهداـشت محـيط زار ـمورد نـي وـسايل و اـب در منطقه اربراي استقر

وـسايل و اـبزار ـمورد نـياز ـبراي عملـيات گـندزدايي و سمپاشي

ر ارت ـب ات نـظ راي عملـي از ـب ورد نـي زار ـم ايل و اـب وـسبهداشت آب و فاضالب

كنترل بهداشتي مواد غذايي وسايل و ابزار مورد نياز براي

عمليات مقابله با حوادث شيميايي و هسته اي

شرايط جمع آوري و حمل و دفع مواد زائد

ويژه گيهاي تأسيسات بهداشتي در شرايط اضطرار )حمام ، توالت ( خصوصات بهداشتي اسكان موقت

نيروي با تجربه و كار آمد و عالقمند به خدمت در بحرانها )نيروهاي فني و خدماتي

وسايل نقليه متناسب با نوع حادثه و وضعيت جغرافيايي محل آسيب ديده با تأمين سوخت و

مايحتاج وسايل نقليه وسايل ارتباطي )تلفن موبايل - بيسيم - كامپيوتر -

فاكس - راديو - تلويزيون ( وسايل معيشتي براي استقرا ردر محل حادثه

)چادر- كانکس - مواد غذايي و آب - وسايل خواب - وسايل غذاخوري و پخت و پز - وسايل

اداري(

اـبزار و وـسايل ـكار )دـستگاههاي ـسنجش - وـسايل 6(ــالب- ــذايي و فاض ــواد غ ــرداري آب و م ــه ب نمونتجـهيزات سمپاـشي و گـندزدايي - وـسايل حـفاظت فــردي - بلنــدگوهاي دســتي و وســايل ارتبــاط جمعي - وـسايل كـمك آموزـشي - وـسايل ـساخت و

ساز تأسيسات بهداشتي پشتيباني ارگانهاي سياسي و تصميم گير7(امكانات رفاهي و انگيزشي براي پرسنل 8(دسترســي بــه سيســتم ثبت اطالعــات و گــزارش 9(

دهي منابع مالي معتبر 10(

بـا توجـه بـه نـوع حادثـه و حجم ــاي ــنل ـرده ه ــتردـگي آن پرس گسمختـلـف از ـسطـح روـستـا ـتا ـباالترين ــدمت ــه خـ ــه اـرائـ ــاـدر بـ ــطـح قـ ســـان ــدم اـمك ــورـت ع ــتـندـ ـ. ـدر ص ـهسـمـقـابلـــهـ در يــــك ســـطحـ ،ـ ســـطوح ـ

د ور خـواهـن اـم اـم ه اـنـج ادـر ـب ااـلتـر ـق ـب .بود

چها رمرحله مشخص برايانجام خدمت در نظر گرفته

شده است مرحله پيشگيري 1.مرحله آمادگي 2.مرحله مقابله 3.مرحله بازسازي 4.

سيسـتم سـازی ايمن در اری همـک و اهنگی هـمـهای ـتأمين ـآب آـشاميدنـی - ـشـبکه ـهـای جـمع

آوری و دفع فاضالب از ايمن تی بهداـش ات تأسيـس اد ايـج در اری همـک

قبيل حمام ، توالت و...بررـسی و شناـسائی پتانـسيل ـحوادث ـشيميائی ، ــازی س ايـمن در ــاری هـمک و ــوزائی ـپرت

ـتأسيسات ذـيربط برـای ـشرايطـ اضطرارپيش بـينی ـسايتهای ايمن ـبرای نگـهداری امکاـنات

و ابـزار و ـتدارکات ـخدمات بهـداشت محيط

تهيه و تدوين برنامه مديريت بهداشت محيط در باليا و تعيين مسئولين ذيربط

آموزش رده هاي اجرايي براي كسب آمادگي آموزش عمومي مردمي جهت ارتقاءأآگاهي ها ي

مردمي براي حفظ سالمت خود در باليا جلب مشاركت ارگانهاي برون بخشي

آموزش نيروهاي برون بخشي سازماندهي نيروهاي عملياتي

تهيه فلوچارت تيم هاي اجرايي و نحوه ارتباطات

تـعيين و تـبيين وـظايف تيم ـها و رده ـهاي اـجرايي تهيه و تدوين برنامه ارزشيابي

هماهنمگي با مديريت هاي بحران كشور تدارك امكانات الزم براي اجراي برنامه

انجام مانور در پريودهاي زماني تعيين شده بررسي نقاط ضعف و قوت مانور

سازماندهي مـجدد نيروـها – امكاـنات و ـتداركات ـبر اساس نتايج مانور

ثبت تغـييرات انـجام ـشده و نتيـجه ارزـشيابي مانور

فراـخواني نيروـهاي موـظف و اـستقرا رآنها در محل حادثه

ابي ـسريع وـضعيت ه ارزـي ام برناـم انـجــده ــيب دي ــه آس ــود در منطق موج

ا داكثر ـت ه ـح د 48بنحويـك اعت بـع ـسـگزارش وـضعيت موـجود و چـگونگي

نيازها اعالم گردد. انجـــام تغيـــيرات الزم بـــر اســـاس

گزارش ارزيابي سريع

ترلي بهداـشت محـيط ) ه ـهاي كـن انتـقال اـجراي برناـمآب و اجـساد و نـظارت ـبر دفن بهداـشتی آنـها -

فاضــالب - زبالــه - مــواد غــذايي - تأسيســات ام - رختشـويخانه ....« - والت - حـم بهداشـتي »ـتگـندزدايي - سمپاـشي - محلـهاي اـسكان ـموقت -

بهداشت خانوارها ــا س ــر اس ــزارش دهي ب ــار ، گ ــات و آم ثبت اطالع

پريودهاي زماني از پيش بيني شده يرات ـموردلزوم ه ارزـشيابي واـجراي تغـي ام برناـم انـج

در برنامه هماهنگي با ساير بخشهاي بهداشت و درمان

هماهنگي با ارگان هاي ذيربط بين بخشي

ــاميدني ، ــاي آب آش ــتم ه ــراري سيس برقفـاضـالب ، زبالــه ، تأسيسـاـت بهداشـتي

)حماـم و توالـت( ل ير قاـب يزات ـغ ات و تجـه ع آوري امكاـن جـماســــتفادـه و احيـــاي آـنهـــا بـــرـاي بهـــره

های بعدی برداريبررسـي وضـعيت موجـود بهداشـت محيـط ــترل ــايي و كن ــوقت ـو شناس ـــكان م اسمحلهــاي آلــودـه بــا همــاـهنگي بخشــهاي

ذـيربط

محلـهاي آـلوده ـبا هـماهنگي بخـشهاي ذيربط ارزـشيابي نـظام ـجاري ـمديريت ـخدمات بهداـشت

محيطـ و اصاـلح و ـبازسازي آنـ ــاري ــط و ج ــت محي ــهاي بهداش ــابي شاخص ارزي

ـكردن ـنـظام ـمـديريـت معـمول بـهداـشت محيط ازي ر بازـس اي مسـئول در اـم ا ارگانـه اهنگي ـب هـمدر ـجهتـ اعمــــال ضـــوابـط بـهـداشـــت محيـطي ـ

براي اسكان دائم اخت ان ـس ط در زـم ات بهداـشت محـي راي عملـي اـج

ـتأسيسات بـراي ـاسكان ـدائم و پس از آن

فرم ثبت آمـاري فعـاليت هـاي انجـام شده روزانه شامل :

- بازديد از منابع آب ــاي ــازن آب )تانكرهـ ــد از مخـ - بازديـ

سيار – مخازن ثابت(ـموارد كلرـسنجي از ـشبكه – تانكرـهاي ســيار – مخــازن ثــابت – ظــروف نگهــداري آب خانوارهــا بــر اســاس

مطلوب و نامطلوب و صفر

ــك – ــ ــايش آب )باكتريولوژيـ ــ ــوارد آزمـ ــ - مـشيميايي( بر اساس مطلوب – نامطلوب

- ميزان مواد غذايي معدوم شده ع مـواد ه و توزـي د از مراکـز تهـي - مـوارد بازدـي

غذايي و اماكن عمومي - موارد بازديد از مراكز بهداشتي درماني

- موارد بازديد ا زمحلهاي تجمع زباله - تعداد توالت هاي احداث شده

- تعداد توالت هاي بازسازي شده - ـموارد بازدـيد ا زتأسيـسات بهداـشتي )ـتوالت

و حمام ... ( و گندزدايي آنها

- ميزان سطوح گندزدايي شده به متر مربع – ميزان سطوح سمپاشي شده به مترمربع

- مقدار مواد گندزدايي مصرفي - مـقدار ـسموم مـصرفي ـبراي حـشرات و جوـندگان

ــاير ــدزدايي آب و س ــراي گن ــرفي ب ــرين مص ــدار پركل - مقمصارف

- تعــداد كالســهاي آموزشــي تشــكيل شــده و تعــداد افــراد آموزش ديده

ــه چهــره)تعــداد افــراد - تعــداد مــوارد آموزشــهاي چهــره بآموزش ديده (

- تـعداد جلـسات درون بخـشي و بين بخـشي تشكيل شده ه ران منطـق تاد بـح ه مسـئول ـس ر روز ـب ان ـه رم در پاـي اين ـف

ارائه خواهد شد

فرم نيازهاي تداركاتي : - مـواد و تجهـيزات مـورد نيـاز در فـرم مـذكور ثبت و

جهت تهيه به مسئولين ارائه ميگردد. فرم گزارش دهي

- كلـيه آمارـها و اطالـعات اكيپ ـها ـكه در ـفرم ـشماره دريافت شده از سوي ستاد بحران شهرستان 1

جمــع بنــدي و پس از تجزيــه و تحليــل از طريــق اين ــه مســئولين ــاN ب ــه ســتاد اســتان و متعاقب فــرم ب

كشوري گزارش خواهد شد.

در مناطق زلزله زده بمدر مناطق زلزله زده بمدرمان و بهداشت فعاليتهای درمان اهم و بهداشت فعاليتهای اهم

235316مقدار آب گندزدائی شده مترمکعب

431086 نتايج کلرسنجی شده مطلوب مورد

4829نتايج کلرسنجی شده نامطلوب مورد

4828 تعداد توالت احداث شده 4037تعداد توالت بهسازی شده 33108 تعداد توالت ضدعفونی شده

شده ضدعفونی اجساد 26575 تعداد شده دفن حیوانات الشه 53520تعداد مترمربع به شده ضدعفونی سطوح مقدار

47469449 مترمربع به شده سمپاشی سطوح مقدار

14655809 کيلوگرم به شده معدوم موادغذائی 697036مقدار