- برنامه سالمت مادران1-1 ، مراقبتهای دوران بارداری1جهت اطالع از مراقبت های قبل از بارداری عدد

را شماره گیری نمایید .3 و مراقبت های پس از زایمان عدد 2عدد

- مراقبت های قبل از بارداری1- 1-1

و چگ)ونگی انج)ام1جهت اطالع از اهمیت مراقبت ه)ای قب)ل از ب)ارداری ع)دد را شماره گیری نمایید.2مراقبت ها عدد

اهمیت مراقبت های قبل از بارداری-1-1-1-1

وضعیت سالمتی مادر قبل از ب��ارداری در س��الم س��پری ش��دن ب��ارداری وی و س��المت نوزاد تاثیر بسزائی دارد .از این روی ارائه مراقبت های پیش از بارداری به خ��انمی ک��ه تصمیم دارد باردار شود، بسیار ضروری است . بدین منظور مراقبت ه�ای اس�تانداردی

تعریف شده که الزم است توسط ماماها و پزشکان ارائه گردد.

1

حذ ف

- چگونگی انجام مراقبت ها 1-1-1-2

کلیه زنان تحت پوشش تنظیم خ��انواده و زن��انی ک��ه ب��ه ت��ازگی ازدواج ک��رده ان��دو خواهان بارداری هستند بایستی جهت انجام مراقبت های قبل از بارداری و تشکیل

پرونده به نزدیکترین واحد بهداشتی مراجعه نمایند. برای کلیه زنان واجد شرایط پرونده تشکیل شده ، آموزش های الزم ارائه ش��ده ،

آزمایشات ضروری و داروهای مکمل غذایی تجویز می شود. به خاطر داشته باشید مدت اعتب))ار م))راقبت قب))ل از ب))ارداری یکس))ال

می باشد و پس از آن مجددا باید تکرار شود.

- مراقبت دوران بارداری2- 1-1

، نح))وه انج))ام1جهت اطالع از تغییرات دوران بارداری و ش))کایات ش))ایع ع))دد و آموزش های3 ، بارداری های پرخطر عدد 2مراقبت های دوران بارداری عدد

را شماره گیری نمایید.4دوران بارداری عدد

تغییرات دوران بارداری و شکایات شایع – 2-1- 1-1

و ش)))کایات ش)))ایع در دوران1جهت اطالع از تغی)))یرات دوران ب)))ارداری ع)))دد را شماره گیری نمایید.2بارداری عدد

- تغییرات دوران بارداری 1– 2-1- 1-1

در دوران بارداری در بدن مادر ، تغی��یراتی روی می ده��د ک��ه ب��ه منظ��ور س��ازگاری ب��ا وض��عیت جدی��د اس��ت . این تغی��یرات پس از ج��ایگزینی تخم دررحم ش��روع ش��ده و در طول بارداری ادامه می یابد و علت آن ترشح هورمون ها و فش�ار رحم ب�ر روی س��ایر اعضای بدن است که گاهی موجب ناراحتی مادر می شود . این تغییرات طبیعی اس��ت و بسیاری از آنها، پس از زایمان وشیردهی به حالت اولیه بر می گ��ردد . ب��رخی از این

تغییرات توضیح داده می شوند . در طی بارداری اندازه رحم اف��زایش می یاب�د و دی��واره ب�ه ت�دریج* تغییرات رحم :

نازک می شود. در اوائل حاملگی رحم سفتی و مقاومت خود را که مشخصه عضو غیر

2

ضافا

ه

- چگونگی انجام مراقبت قبل از بارداری1-1-2- 1

کلیه بانوان در انتظار بارداری و بانوانی که به تازگی ازدواج نم��وده ان��د و خواه��ان فرزند می باشند یا خانمهایی ک��ه تس��ت ب��ارداری آنه��ا منفی ب��وده اس��ت، بایس��تی جهت دریافت مراقبت قب��ل از ب��ارداری و تش��کیل پرون��ده ب��ه مراک��ز بهداش��تی ی��ا

مطب ماما ، متخصص زنان و یا پزشک ، مراجعه نمایند. این مراقبت شامل انجام معاین��ات کام��ل ، درخواس��ت آزم��ایش و آم��وزش نک��ات ضروری می باشد. پس از تکمیل بررسی های الزم از سالمت م��ادر و اطمین��ان از سالمتی کامل جسمانی و روانی و مناسب بودن وزن و ایمن سازی و ... ب��ه م��ادر زمان پیشنهادی بارداری اعالم می گردد و در صورت وجود هرگونه بیماری توص��یه و اقدامات الزم برای بهبودی خانم انجام و سپس در شرایط سالمتی کامل توص��یه

به بارداری انجام می شود. ماه قبل از بارداری بای))د3به خاطر داشته باشید این مراقبت حداقل

انجام شود و مدت اعتبار ان یکسال می باشد.

حامله است ، از دست می دهد و در ماه های بعد به یک کیسه عضالنی با دی��واره ن��رم و نازک تبدیل می شود که به راح��تی می ت��وان ج��نین را از س��طح ش��کم لمس نم��ود . رحم پس از زایمان در مدت چن��د هفت��ه ب��ه ان��دازه ع��ادی خ��ود ب��ر می گ��ردد . در طی حاملگی ، رحم دارای ظرفیت کافی جهت پذیرش جنین ، جفت و مایع آمنیونی اس�ت ،

لیتر است . 5حجم کلی محتویات رحم در پایان حاملگی به طور متوسط حدود ب��ه بع��د از لگن12رحم در هفته های اول بارداری در داخل لگن ق��رار دارد و از هفت��ه

بارداری تا حد جناغ می رسد . پس از آن به علت نزول س��ر32خارج شده و در هفته جنین به داخل لگن قله رحم به طرف پایین می اید.

در هفته های اول حاملگی مادر احس��اس حساس��یت در پس��تان* تغییرات پستان : هفته پس��تان ه�ا ب��زرگ ش��ده و ب��ا اف��زایش ان��دازه آنه��ا ، رگ ه��ای8ها دارد . پس از

ظریف از زیر پوست قابل رویت می شوند و نوک پستان ها به طور قاب��ل مالحظ�ه ای بزرگ تر و رنگشان تیره شده در اواخر بارداری با فشار مالیم انگشتان روی پستان ها

مایعی زردرنگ و غلیظ به نام آغوز ) ماک ( از نوک آن ها خارج می شود . * تغییرات پوست :

: در بعضی از خانم ها نواحی قهوه ای رنگ نامنظم با اندازه هایماسک حاملگی-� متفاوت در روی پوست صورت و گردن ظاهر می شود که به آن ماس��ک ح��املگی می گویند ک��ه خوش��بختانه معم��وال پس از زایم��ان ناپدی��د و ی��ا از ش��دت آن ب��ه ط��ور قاب��ل

مالحظه ای کم می شود . : در ماه های آخر بارداری ، خطوط نواری ش��کل قرم��ز رن��گترک های خاملگی-��

که کمی فرو رفته است به طور شایع در پوست شکم و گاهی در پوست پس��تان ه��ا و ران ظاهر می شود . این خطوط یا ترک ه��ای ح��املگی در نیمی از خ��انم ه��ای حامل��ه دیده می ش��ود . در خ��انم ه��ای چن��د زا، عالوه ب��ر خط��وط قرمزرن��گ ح��املگی فعلی ، خطوط سفید نقره ای که اثر خط��وط ح��املگی ه��ای قبلی اس��ت ، ن��یز ب��ه چش��م می

خورد.

: حجم خ��ون م��ادر ب��ه م��یزان زی��ادی در طی* تغی))یرات دس))تگاه گ))ردش خ))ون ض��ربه15 ت��ا 10حاملگی افزایش می یابد. ضربان نبض در حالت استراحت به میزان

در دقیق��ه در طی ح��املگی ط��بیعی اف��زایش می یاب��د. جری��ان خ��ون در پاه��ا در حین حاملگی کند می شود که با خوابیدن به پهلو و پس از خروج نوزاد ب��ه ت��دریج ب��ه ح��الت طبیعی بر میگردد. رکود خون و افزایش فشار وریدی در اندام ه��ای تحت��انی از اهمیت زی��ادی برخ��وردار اس��ت . این تغی��یرات م��وجب ب��روز ورم در پاه��ا بخص��وص در اواخ��ر

بارداری ، ایجاد واریس در وریدهای پا و ولو و بواسیر ) هموروئید ( می شود. : ب��ا پیش��رفت ح��املگی و در اث��ر ب��زرگ ش��دن رحم و* تغییرات دستگاه گوارش

تغییرات هورمونی ، معده و روده جابج��ا می ش��وند و مش��خص ش�ده اس��ت ک��ه زم�انتخلیه معده و روده به تاخیر می افتد.

3

ا استفاده از کرم ضدآفتاب در بارداری از ش��دتض

آن می کاهد.

اگ��ر م��یزان اف��زایشوزن در طی

ب��ارداری مط��ابق اس��تاندارد انج��ام ش��ود این ترکه��اکمتر خواهد بود.

اض

یعنی خانم باردار پس از خوردن غذا ممکن است احساس سنگینی کند . در اکثر زن��ان حامله کند شدن حرکات معده و برگشت غذا به مری سبب سوزش در گلو می شود و

اغلب با نفخ معده و یبوست همراه است . لثه ها در طی حاملگی ، پرخون و نرم می شود ، بنابراین در اثر تحریکات ج��زیی مث��ل مسواک زدن خونریزی می کند. تورم و پرخونی لثه ها پس از زایمان ب��ه ص��ورت خ��ود

به خودی کم می شود . : بارداری فقط با تغی��یرات جس��می در زن هم��راه نیس��ت بلک��ه از* تغییرات روحی

نظر روحی نیز منجر به دگرگونی هایی در زن باردار می شود . این تغی��یرات روحی در ارتباط با احساسات مادر نس��بت ب��ه خ��ود ، همس��ر ، ن��وزاد و اطرافی��انش می باش��د . وضع مالی خانواده و اختالفات زناش��وئی و ت��رس از زایم��ان ن��یز ممکن اس��ت م��وجب تغییرات شدید روحی بشود . همانطور که بهداشت جسمی در دوران بارداری ض��روری و مهم است ،بهداشت روانی ن��یز اهمیت خاص��ی دارد ک��ه در بخش م��راقبت ه��ا ب��دان

اشاره خواهد شد.

- شکایات شایع دوران بارداری 2– 2-1- 1-1

در ط��ول نیم��ه اول ح��املگی ته��وع وته))وع هم))راه ب))ا اس))تفراغ ی))ا ب))دون آن : استفراغ از شکایات شایع است. معموال شدت تهوع و استفراغ به هنگ��ام ص��بح بیش��تر است ولی گاهی در طول روز نیز ادامه دارد و یکی از اولین نشانه های حاملگی است

ب��ارداری خودبخ�ود بهب��ود می یاب�د . ب�رای مقابل��ه ب��ا این12که اغلب در اواخ��ر هفت��ه ناراحتی خوردن ی��ک تک�ه ن��ان برش��ته ی��ا بیس��کویت قب��ل از برخاس���تن از رختخ���واب ، مص���رف غ���ذا ب���ه مق���دار کم���تر ولی در دفع���ات بیش���تر در طول روز و خودداری از مصرف غذاهای نفاخ، چرب و پر ادوی��ه و مص��رف زنجبی��ل

) به اشکال مختلف ( توصیه می شود . در صورت داشتن استفراغ های شدید و مکرر نیاز به درمان

است . بدون تردید عوامل روانی در شدت تهوع و استفراغ نقش دارد . در این مواق��عاظهار همدردی همسر و اطرافیان در کم کردن ناراحتی خانم باردار موثر است .

در برخی خانم ها ، بزرگ ش��دن رحم ب��اعث انح��راف مه��رهکمر درد و پشت درد : های کمر به سمت جلو شده و درد پشت و کمر ایجاد می کن��د . اس��تراحت و پوش��یدن کفش پاشنه کوتاه ، اس��تفاده از کمربن��د مخص��وص ح��املگی، انج��ام حرک��ات ورزش��ی مناسب و گرم نگه داشتن این قسمت ها در کاهش درد موثر است ، توص��یه می ش��ود

این مادران بر روی تشک های سفت بخوابند . یکی از شایع ترین شکایات زنان حامله ، سوزش س��ردل ی��ا ت��رشسوزش سردل :

کردن است که معموال در اثر برگشت محتویات معده ب��ه م��ری بوج��ود می آی��د . علت این عارضه در بیشتر اوقات ، جابجایی معده به طرف باال و اث��ر فش��اری رحم روی آن به همراه کاهش حرکات دودی دستگاه گوارش می باشد . در اک�ثر خ��انم ه�ای ب�اردار

4

ا 5/0ض

ا وبصورت س��ردض

ا تغییروض��عیت ناگه��انی اینض

بیش��تر میکند.

ا همچنین بدون نظر پزشک از مصرف مسکنض

این حالت خفیف است و با مصرف غذا با حجم کمتر و در وع��ده ه��ای بیش��تر ، ح��ذف غذاهای دیرهضم ، چرب و سرخ کرده از رژیم غ��ذایی و خ��ودداری از تن��د خ��وردن غ��ذا بهبود می یابد . در صورتی که با رعایت این موارد باز هم سوزش سردل ادامه داش��ت

نیاز به بررسی های بیشتری است . گاهی در ط��ول ب��ارداری بعض��ی از زن��ان تمای��ل ب��ه خ��وردن غ��ذاهایویار حاملگی :

عجیب و غریب و یا موادی که قاب�ل خ��وردن نیس�ت ، دارن�دو از ب�رخی بوه�ا ی�ا غ�ذاهاشدیدا ناراحت می شوند . ویار غذایی شدیدترین نوع ویار حاملگی است.

در اوائ��ل ح��املگی بیش��تر زن��ان احس��اس خس��تگی وخستگی و خواب آل))ودگی : خواب آلودگی می کنند و مایلند مدت زمان بیشتری بخوابند . معموال این حالت بع��د از

ب�������ارداری برط�������رف می ش�������ود و اهمیت خاص�������ی ن�������دارد. 16هفت�������ه

در ابتدای بارداری معموال به علت بزرگ شدن رحم و فشار آن ب��ر رویتکرر ادرار : مثانه دفعات ادرار کردن بیشتر می شود . بعدها ممکن است به علت تغییر وض��ع رحم و خارج شدن آن از لگن ، فشار آن بر مثانه کم تر شده و این حالت از بین برود . ولی در اواخر حاملگی با پائین آمدن سر جنین ب��ه داخ��ل لگن و فش��ار ناش��ی از آن دوب��اره تکرر ادرار دیده می شود . در صورتی که تکرر ادرار همراه با سوزش و درد زیر شکم

باشد نشانه عفونت ادراری است و باید توسط پزشک درمان شود . ب��ه علت تغی��یرات هورم��ونی ناش��ی از ح��املگی ممکناحساس ضعف و سستی:

است مادر احساس ضعف و بی حالی کند. استفاده از هوای ت��ازه و محی��ط آرام و دور از ازدحام ، تنفس عمیق ، انجام حرکات ورزش��ی س��بک ، خ��ودداری از تغی��یر وض��عیت

ناگهانی در رفع مشکل کمک کننده خواهد بود .

- نحوه انجام مراقبت های دوران بارداری 2– 2-2- 1-1

مراقبت های دوران بارداری مجموعه اقداماتی است که طی یک س�ری معاین��ات دوره ای ، ضمن آموزش مادر و اطرافیان وی ارائ��ه می ش��ود و ب��ا تش��خیص عالئم خط��ر و ارجاع به موقع ب�رای درم�ان و در نه�ایت ب�ا آم�اده ک�ردن م�ادر ب�رای زایم��ان از ب�روز عوارض بارداری و زایمان در مادر ، جنین و نوزاد جلوگ��یری ک��رده و منج��ر ب��ه ک��اهش

مرگ و میر آنان می شود . مراقبت های دوران بارداری به محض تشخیص بارداری و اطمین��ان از وق��وع آن ، بای��د

هفته اول حاملگی وی انجام ش��ود . در10 تا 6شروع و اولین ویزیت و تشکیل باید در طی مراقبت اول عالئم خطر فوری در مادر ارزیابی می گردد . سپس در صورت نب��ود عالئم خطر فوری ، ضمن تشکیل پرونده و گرفتن شرح حال و معاینه م��ادر ، آزم��ایش

های معمول درخواست و دیگر مراقبت های موردنیاز ارائه می شود . مالقات های بارداری-

5

باید در صورت مصرف غذاهای عجیب مانند برفک یخچال، مهر نماز و...با پزشک مشورت گردد.

اض

توص��یه می ش��ود زم��ان اس��تراحتمادر بیشتر شود .

اض

وتشکیل ویزیتپرونده

مراقبت درطیاول

عموم مردم سن بارداری را به ماه حساب می کنند ولی پزشکان ، ماماه��ا و کارکن��ان بهداشتی این مدت را به هفت�ه ک�ه دقی�ق ت�ر اس�ت ، محاس�به می کنن�د . معم��وال ی�ک

هفته طول می کشد . در این م��دت م��راقبت ه��ای الزم بای��د40بارداری طبیعی حدود هفت��ه دوم20 مالق��ات در 6 هفت��ه اول و 20 مالق��ات در 2 بار مالقات با م��ادر ) 8در

بارداری( ارائه شود . مراقبت دوران بارداری به محض تشخیص بارداری و اطمینان از وقوع آن ، باید شروع

هفته اول حاملگی وی انجام شود . 10 تا 6و اولین مالقات با مادر در با تعیین ارتفاع رحم از رویتعیین ارتفاع رحم و شنیدن صدای قلب جنین : -

شکم ، سن تقریبی بارداری مشخص می شود . تقریبا از هفته بیستم بارداری به بعد صدای ضربان قلب جنین با دستگاهی به نام گوشی مامائی ) وسیله ش��یپور مانن��دی که بر روی شکم م��ادر در مح��ل مناس��ب ق��رار می گ��یرد( ش��نیده می ش��ود . تع��داد

بار در دقیقه است . 160 تا 110طبیعی ضربان قلب جنین

- بارداری های پرخطر2-3- 1-1

بارداری پرخطر به بارداری هایی گفته می شود که در صورت عدم تش��خیص و درم��ان به موقع می تواند منجر به عوارض در مادر و جنین یا مرگ آنها شود . لذا م��ادر ب��اردار می بایست در صورت بروز این موارد بالفاصله ب��ه نزدیک��ترین مرک��ز درم��انی مراجع��ه نماید . این بارداری ها معموال همراه با مش��کالتی نظ��یر خ��ونریزی ی��ا درد هس��تند ک��ه

داللت بر وجود عارضه ای در بارداری می نماید . :ب��ا خ��ونریزی درسقط جنین ، مول یا بچه خوره و حاملگی خ))ارج از رحم-��

هفته های اول بارداری مشخص می شوند. خ��ونریزی ت��وام ب��ادل درد ش��دید در نیم��هجدا شدن زودرس جفت )دکولمان ( :

دوم بخصوص سه ماهه آخ��ر ب��ارداری، می توان��د عالم��تی از ج��دا ش��دن زودرس جفتباشد .

خ��ونریزی ب��دون درد در اواخ��ر ح��املگی از عالئم جفت س��رراهیجفت سر راهی :است .

پ��ره اکالمپس��ی از مهم ت��رین و پ))ره اکالمپس))ی : خطرناک ترین عوارض بارداری برای مادر و جنین است ، لذا با مشاهده عالئم بای��د آن را تشخیص داده و درمان نمود پره اکالمپسی عبارت است از فشارخون باال هم��راه ب��ا وجود پروتئین در ادرار و یا فشارخون ب��اال هم��راه ب��ا ورم ان��دام ه��ا ، ورم دس��ت ه��ا و صورت یا تمام بدن ، افزایش وزن ناگهانی ) یک کیلوگرم یا بیشتر در هفته ( و س��ردرد و تاری دید ، اگر این عالئم همراه با تشنج باش��د ب��ه آن اکالمپس��ی گوین��د ، در ص��ورت عدم درمان در بیمارستان احتمال مرگ مادر و جنین وجود دارد ب��رخی مواق��ع تنه��ا راه

درمان ، ختم بارداری است .

6

مس)))))))مومیتبارداری یا

ضافا

هفته کامل بارداری بصورت مرده ی��ا زن��ده37تولد جنین قبل از زایمان زودرس : زایمان زود رس است. ب��ارداری ، زایم��ان دی��ررس اس��ت ،42تولد ج��نین پس از هفت��ه زایمان دیر رس :

طوالنی شدن حاملگی پس از این زمان با خطراتی مانند مرگ جنین در داخ��ل رحم ویا زایمان سخت همراه است.

22مرده زائی عبارت از به دنیا آمدن جنین مرده بع�د از ش��روع هفت��ه مرده زائی : بارداری است.

سوء تغذیه به هر شکل خفیف ، متوسط و ش��دید همسوء تغذیه در زنان باردار : در سالمت مادر و هم در سالمت نوزاد نقش اساسی دارد ، با آم��وزش تغذی��ه مناس��ب در بارداری و مصرف مکمل های غذایی ) آهن ، اس��ید فولی��ک و مول��تی ویت��امین ( می

توان از آن جلوگیری کرد و عوارض ناشی از آن را کاهش داد.

- آموزش های دوران بارداری 2-4- 1-1 ،2 ، کالس های آمادگی برای زایمان عدد 1جهت اطالع از بهداشت فردی عدد

، ف))راهم ک))ردن4، عالئم خط))ر ب))ارداری ع))دد3مصرف مکمل های غذایی ع))دد و نقش م))ردان در6 ، مش))اوره تنظیم خ))انواده ع))دد 5مق))دمات زایم))ان ع))دد

را شماره گیری نمایید. 7دوران بارداری همسرانشان عدد

- بهداشت فردی 1– 2-4- 1-1

نظافت شخصی مادر از نظر پوست بدن ، دس��ت ه��ا و پاه��ا ، ن��اخن ه��ا ، م��وی س��ر ، دندان ها ، نظافت سایر اعضای بدن و استحمام مرتب از اصول اولیه بهداش�ت ف��ردی

است که باید بدان توجه شود. استحمام سبب باز شدن منافذ پوست و سرعت جریان خ��ون می ش��ود . در ب��ارداری محدودیتی برای استحمام وجود ندارد ولی مادر باید از آب ولرم استفاده کرده و زمان استحمام کوتاه تر شود . در هفته های آخر مراقبت بیش��تری ب��ه هنگ��ام اس��تحمام الزم است . زیرا بزرگی شکم ، تعادل بدن را بر هم می زند و احتمال لیز خوردن و افت��ادن

را بیشتر می کند . در بارداری م��ادر تمای��ل بیش�تری ب�ه خ��وردن موادغ�ذاییبهداشت دهان و دندان :

شیرین یا ترش دارد و به دلیل کم حوصلگی و خستگی وقت کم��تری ب��رای م��راقبت از دن��دان ه��ا ص��رف می کن��د ، از ط��رف دیگ��ر ب��ه علت مص��رف کلس��یم ب��دن م��ادر در

استخوان بندی جنین خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه بیشتر می شود . بنابراین الزم است مادر برنامه غذائی مناسب ) استفاده از مواد دارای کلسیم ، می��وه و سبزیجات بجای مص��رف م��واد قن��دی( داش��ته و از اهمیت رع��ایت بهداش��ت ده��ان و دندان ، چگونگی ایجاد پوسیدگی دندان و مشکالت دهان و لثه ، نحوه اس��تفاده ص��حیح

و مرتب از مسواک ، نخ دندان و دهان شویه آگاه باشد .

7

در اوایل حاملگی بیشتر زنان احساس خواب آلودگی و خستگی می کننداستراحت : که امری طبیعی است . توصیه میشود زنان باردار یک برنامه مشخص برای استراحت خصوصا در اواخر بارداری داشته و زمان کافی برای اس�تراحت خ��ود در نظ�ر بگیرن��د . بهترین وضعیت برای استراحت ، خوابیدن به پهلو است . این امر سبب خون رسانی و اکسیژن رسانی بهتر به جنین می شود . تغییر وضعیت از یک پهلو به پهلوی دیگ��ر و ی��ا بلند شدن باید به آرامی صورت گیرد . از آنجایی که در زایم��ان ان��رژی زی��ادی مص��رف می شود . در هفته های آخر بارداری باید از انج��ام فع��الیت ه��ای س��نگین خان��ه )مانن��د

خانه تکانی ( اجتناب شود . 8 س��اعت کارم��ادران ش��اغل نبای��د زی��اد ط��والنی باش��د ) کم��تر از کار و فعالیت :

ساعت در روز ( و آنان باید بتوانند در فواصل کار خود چند دقیقه ای اس��تراحت کنن��د . مشاغلی که مستلزم بلند کردن و جابجا کردن اجسام س��نگین و ی��ا ایس��تادن ب��ه م��دت

طوالنی ویا تماس با مواد سمی است ، برای خانم های باردار مناسب نمی باشد . توصیه می شود زنان باردار از انجام کارهای سنگین که موجب افزایش ضربان قلب و

س��اعت ( در3تعریق زیاد می شود و از ایستادن و یا نشستن طوالنی مدت ) بیش از یک وضعیت بپرهیزند . در زمان کار حتی االمکان به طور متناوب راه بروند و در هنگام

نشستن یک چهار پایه در زیر پای خود قرار دهند . مسافرت برای مادر سالم منعی ندارد ولی مسافرت طوالنی ب��ا اتومبی��لمسافرت :

بخصوص در هفته های آخر بارداری، حتما باید ب��ا تائی��د پزش��ک و ب��ا احتی��اط باش��د . در ساعت یکبار کمی راه برود . 2طول سفرهای زمینی ، الزم است مادر حداقل هر

گرچه تمایالت جنسی طی نیم��ه اول ب��ارداری ک��اهشبهداشت در روابط جنسی : می یابد ولی اغلب در نیمه دوم افزایش دارد . مق��اربت ت��ا زم��انی ک��ه م��ادر احس��اس ناراحتی نکند ویا ممنوعیتی از نظر پزشکی ) مانند سابقه سقط ب��ا زایم��ان زودرس ی��ا وجود لکه بی��نی و جفت س��رراهی در ح��املگی فعلی ( نداش��ته باش��د ، م��انعی ن��دارد ، ضمنا مقاربت مشکلی ب��رای ج��نین ایج��اد نمی کن��د زی��را ج��نین در داخ��ل رحم و درون

کیسه آب قرار دارد. با پیشرفت حاملگی و بزرگ شدن رحم و نیز اف��زایش حجم پس��تانلباس مناسب :

ها و دردناک شدن آنها ، پوشیدن لباس های آزاد و گشاد که بر روی شکم فشار نیاورد و استفاده از سینه بندهای مناسب توصیه می شود . پوشیدن کفش پاشنه بلن��د ) بیش

سانتی متر ( یا کامال تخت به دلیل افزایش انحنای کمر و بر هم زدن تعادل بدن و5از افزایش فشار رحم ، بر روی ماهیچه های شکم ، کمر و ران ها ، توصیه نمی شود.

ورزش های سبک حتی بصورت پیاده روی حدود نیم ساعت در روز و حداقلورزش : سه بار در هفته و انجام کارهای خانه باید جزو برنامه های روزانه مادران باردار باشد . راه رفتن باعث تقویت عضالت شکم شده و در ماه ه��ای آخ��ر ب��ه راحت انج��ام ش��دن زایمان کمک می کند . انجام تمرینات بسیار ساده دربارداری ب��اعث آرامش جس��می و فکری مادر شده ، جریان خون را تحریک و فعالیت ری��ه ه��ا و فع��الیت دفعی پوس��ت و

8

در هنگام س��فر الزم اس��ت م��ادر کلی��ه م��دارک پزش��کی ودفترچ�����������������ه بیم�����������������ه را هم�����������������راه

اض

داشته باشد . از نشستن ترک موتور ج��داخودداری شود .

روده ها را بیشتر می کند ، از اف��زایش بیش از ح��د وزن جلوگ��یری ک��رده ، در ک��اهش کمر درد و درد پشت موثر بوده و مادر را از نظر جسمی و روحی برای زایم��ان آم��اده

می کند . توجه : در صورتی که فعالیت مادر منجر به لک��ه بی��نی ، انقباض��ات رحمی ، س��رگیجه ، تپش قلب و تعریق زیاد شود، مادر باید فع��الیت خ��ود را متوق��ف و ب��ا پزش��ک ی��ا مام��ا

مشورت کند . در دوران ب��ارداری ، خل��ق و خ��و ، روحی��ات ، رواب��ط خ��انوادگی وبهداشت روانی :

مسئولیت های مادر و حتی همسرش تغییر می کند . معموال در هفته ه��ای اول ک��ه زن از بارداری خود مطمئن نیست در یک ح��الت بالتکلیفی ق��رار دارد. ب��رخی زن��ان پس از اطمینان از بارداری ، زمان بارداری خود را مناسب نمی دانند ، برخی فکر می کنند که آمادگی پذیرش یک مسئولیت جدید را ندارند ، برخی از آنان نگران تغییراتی هستند که

ممکن است در روابط آنها با همسر و فرزندانشان ایجاد شود . م��ادر بیش��تر ب��ه خ��ودش توج��ه می کن��د . تغی��یرات جس��می ودرس))ه ماه))ه اول :

هورمونی ممکن است تغییراتی در خلق و خ��وی م�ادر ایج��اد ک�رده ، منج��ر ب�ه تحری��ک پذیری بیشتر و حاالتی مانند عصبانیت ، خواب آلودگی یا خستگی شدید در او شود . در

این دوره از بارداری گاهی مادر بدون علت گریه می کند . تغییراتی مانند بزرگ شدن پستان ه��ا و رحم ، اف��زایش وزن و ازدرسه ماهه دوم :

همه مهم تر حرکت ج��نین ، وج��ود ج�نین را تائی��د می کن��د . م�ادر ج��نین را ب�ه ص�ورت موجودی جدا ولی وابسته به خود احس��اس می کن��د در این زم��ان م��ادر ح��ال عم��ومی بهتری دارد و به جنین بیشتر توجه می کند . مایل اس�ت در م�ورد تغذی�ه و نح�وه رش�د

ونمو جنین بداند . مادر احساس می کن�د آس�یب پ�ذیر ش�ده و نس��بت ب��ه س�المتدرسه ماهه سوم :

جنین نیز نگ�ران اس�ت و از حض�ور در محی��ط ه�ای ش�لوغ خ�ودداری می کن�د . اغلب مادران در هفته های آخر بارداری به همسر و خ��انواده احس��اس وابس��تگی بیش��تر می

کنند و به محبت و توجه و حمایت از طرف همسر خود نیاز بیشتری دارند .

- کالس های آمادگی برای زایمان 2 –2-4- 1-1

بارداری و زایمان یک فرایند طبیعی اس��ت ولی ب��ا توج��ه ب��ه تغی��یرات جس��می و روانی ناشی از آن ، مادر نیازمند حمایت های خاص��ی اس�ت ، اگ�ر م�ادر حم��ایت نش�ود ، این تغییرات می تواند اثر نامطلوب بر روی جنین و مادر بگذارد . به همین منظ��ور ، کالس هایی با عنوان آمادگی برای زایمان در کنار م��راقبت ه��ای دوران ب��ارداری تش��کیل می شود تا مادر بتواند ذهنیت درست از درد زایمان داشته و در زمان زایمان درده��ایش را از طریق تمرین های خاصی به طور ارادی کنترل کند، همچ��نین نگ��رانی ه��ای م��ادر در

بارداری کاهش یابد وبتواند در مهم ترین تجربه زندگی خود نقش فعالی داشته باشد.

9

ب��ارداری( ش��رونع می ش��ود و مط��الب ب��ه ط��ور20این کالس ها از نیمه دوم ) هفت��ه تئوری و عملی تدریس می گردد، تمرین هایعملی شامل تمرین های کششی ، ماس��اژ، تنفس��ی و دیگ��ر روش ه��ایی اس��ت ک��ه در دوران ب��ارداری و پس از زایم��ان ب��ه م��ادر

آموزش داده می شود. تمامی زنان باردار صرف نظر از سن و سواد آنان می توانن��د دراین کالس ه��ا ش��رکت کنند مش��روط ب��ر این ک��ه م��راقبت ه��ای ب��ارداری را انج��ام داده و ممنوعی��تی از نظ��ر متخصص زنان یا ماما برای حضور در کالس نداشته باشند . در این جلسات حضور ی��ک

، خانمی است ک�ه م�ادر انتخ�اب می کن��د ت�ا درهمراهنفر همراه نیز ضروری است . هنگام زایمان در کنار وی باشد ، همراه باید رازدار و امین و ترجیح��ا ب��ا س��واد باش��د و

مادر با وی احساس امنیت کند .

- مصرف مکمل های غذایی: 3 –2-4- 1-1

ب��ا مص�رف مق��دار ک��افی م��واد غ��ذائی ح��اوی کلس��یم ، آهن ، پروت��ئین ، ویت��امین ث و همچنین اسید فولیک در دوران بارداری ، سالمت مادر و جنین ت��امین می ش��ود ولی از آنجائی که افزایش نیاز بدن زن باردار به برخی از این مواد مانند آهن صرفا با مصرف موادغذائی تامین نمی شود ، مصرف مکمل های غذائی شامل آهن ، مولتی ویت��امین و

اسیدفولیک در بارداری ضرورت دارد. ماده ای است که مصرف آن بخصوص در سه ماه اول حاملگی ب��رایاسید فولیک :

رشد سیستم عصبی ج��نین الزم اس��ت و از نقص م��ادرزادی سیس��تم عص��بی در ن��وزادجلوگیری می کند . مصرف قرص اسیدفولیک از سه ماه قبل از بارداری

ماده ای است که کمبود آن در بارداری می تواند منجر به کم خ��ونی م��زمن درآهن : مادر ، محدودیت رشد جنین ، زایمان زودرس ، کم وزنی و نارسی جنین شود . نیاز ب��ه آهن در سه ماهه دوم و سوم بارداری افزایش می یاب��د ل��ذا خ��انم ه��ای ب��اردار بای��د از

ماه پس از زایمان ، روزانه یک عدد3 بارداری ) شروع ماه چهارم ( تا 16شروع هفته قرص اهن مصرف کنند . مصرف منابع غنی از آهن نیز در دوران ب��ارداری و ش��یردهی بسیار ضروری است . موادی مانن��د گوش��ت قرم��ز ، م��رغ ، م��اهی ، جگ��ر ، زرده تخم مرغ ، حبوبات و سبزیجاتی با برگ سبز تیره مانن��د اس��فناج و جعف��ری من��ابع خ��وبی از آهن هس�تند . ان�واع مغزه�ا مانن�د گ�ردو ، ب��ادام و ان�واع خش�کبار مث�ل ت�وت خش�ک و

کشمش نیز دارای آهن می باشد . با مصرف قرص آهن احتمال ب��روز عوارض��ی مث��ل ته��وع ،درد مع��ده و س��ایر ع��وارض گوارشی وجود دارد ، لذا توصیه می شود برای کاهش این عوارض ، قرص آهن بع��د از

غذا خورده شود. یکی دیگر از مکمل های غذائی اس��ت و توص��یهمولتی ویتامین مینرال یا ساده :

م��اه پس از زایم��ان ،3 ب��ارداری )ش��روع م��اه چه��ارم ( ت��ا 16میشود از شروع هفت��ه روزانه یک عدد مصرف شود .

10

روزانه یکعدد شروع و در طی بارداری با نظ��ر پزش��کو ماما ادامه می یابد.

اض

اکثر حاملگی ها و زایمان ها به خوبی سپری- عالئم خطر بارداری :4 –2-4-) 1-1 شده و با تولد نوزادی سالم خاتمه می یابد ، ولی گاهی حاملگی عارضه دار ش�ده و ب��ا مشکالتی روبرو می شود که بی اعتنایی و غفلت نسبت به آن موجب به خط��ر افت��ادن سالمت مادر و جنین می گردد . مادر باید با مشاهده هر یک ازعالئم فورا با پزش��ک ی��ا ماما و یا بهورز روستای خود تماس گرفت��ه و ی��ا ب��ه بیمارس��تان ی��ا ه�ر واح��د بهداش��تی

درمانی دیگر مراجعه کند. این عالئم عبارتند از :خونریزی یا لکه بینی در هر زمانی از بارداری- بارداری20عدم احساس حرکات جنین توسط مادر بعد از هفته -ابریزش یا خیس شدن ناگهانی-درد و ورم یک طرفه ساق و ران- درد شکم و پهلوها و یا درد سر دل ) هر نوع احساس درد خفیف یا شدید ، متناوب-

یا متوالی در هر ناحیه از شکم و پهلوها (سوزش یا درد هنگام ادرار کردن-استفراغ شدید و مداوم یا خونی-تب و لرز-تنگی نفس و تپش قلب-ورم دست ها و صورت یا تمام بدن-سردرد و تاری دید- افزایش وزن ناگهانی ) ی��ک کیل��وگرم ی��ا بیش��تر در هفت��ه( و عف��ونت ، آبس��ه و درد-

شدید دندان1-1 ((-2-4– قبل از زایمان بای��د م��ادر را در- فراهم کردن مقدمات زایمان : 5

مورد آنچه که الزم است قبل و بع��د از زایم��ان انج��ام ده��د ، آگ��اه نم��ود .تهی��ه وس��ایل موردنیاز خود و نوزاد ، آگاه کردن همسر و خانواده از تاریخ تقریبی زایم��ان واطمین��ان از در دسترس بودن آنان بخصوص همسر در هنگ��ام زایم��ان ، آم��وزش م��ادر در م��ورد اهمیت زایم��ان ط��بیعی و مح��ل مناس��ب زایم��ان از اق��دامات مهم پیش از زایم��ان می

باشد .

1-1 ((-2-4– به منظور جلوگیری از وق��وع ب��اردرای- مشاوره تنظیم خانواده : 6 37 ت��ا 35ناخواس��ته پس اززایم��ان ، الزم اس��ت در دوران ب��ارداری ) مالق��ات هفت��ه

بارداری ( مادر را از لزوم جلوگیری از بارداری آگاه نمود . آموزش م��ادر در این م��ورد در دوره ب��ارداری تاکی��د می ش��ود ، زی��را ممکن اس��ت پس از زایم��ان م��ادر ب��ه علت مشکالت زایمان و مراقبت از نوزاد آمادگی و دقت کافی ب��رای انتخ��اب روش مناس�ب

جلوگیری نداشته باشد.

بچه دار شدن- نقش مردان در دوران بارداری همسرانشان : 7 –2-4-) 1-1 همان اندازه که در زندگی زنان اتفاق تاثیرگذاری اس��ت ، در زن��دگی م��ردان ن��یز م��وثر است و مسئولیت های جدیدی را برای آنها بدنبال دارد ، با آگاه کردن م��ردان در م��ورد تغییرات و نیازهای جسمی و روانی ناشی از بارداری، می توان به آنه��ا کم��ک ک��رد ک��ه

11

نقش فعالی در زم��ان ب��ارداری همسرش��ان داش��ته و عالوه ب��ر آن خ��ود را ب��رای نقشپدری آماده کنند .

مردان را تشویق کنید تا با حمایت همسر باردار خود برای مراجعه مرتب ب��ه واح��دهای بهداشتی و درم�انی ، اطمین��ان از تغذی��ه مناس��ب وی و مص��رف مکم��ل ه��ای غ��ذائی ، اظهار همدردی با او در مواردیکه دچار ن��اراحتی می ش��ود ، هم��راهی او ب��رای زایم��ان

و ... در به سالمت طی شدن بارداری و تولد یک نوزاد سالم سهیم شوند .

- مراقبت پس از زایمان 3- 1-1 ، م))راقبت پس از1جهت اطالع از تغییرات بدن در دوران پس از زایم))ان ع))دد

و3 ، مش))کالت ش))ایع و فاکتوره))ای خط))ر پس از زایم))ان ع))دد 2زایم))ان ع))دد را شماره گیری نمایید .4آموزش های الزم پس از زایمان عدد

- تغییرات بدن در دوران پس از زایمان 1-1-3-1

دو روز اول پس از زایم��ان ، رحم ش��روع ب��ه کوچ��ک ش��دن می کن��دتغییرات رحم : هفت��ه4بطوری که در هفته اول رحم پایین تر از ناف ، س��فت و جم��ع اس��ت و پس از

تقریبا برابر اندازه زمان قبل از بارداری است . در چند روز اول بعد از زایمان ، ترشحات رحم زیاد و خونی اس��ت .ترشحات رحم :

روز کم رن��گ ت��ر ش��ده و10 روز ترش��حات خ��ون آل��ود کم��تر و پس از 4 ی��ا 3بع��د از 6 تا 4باالخره به ترشحات سفید رنگ تبدیل می شود. معموال خروج ترشحات کم رنگ

هفته طول می کشد . وجود ترشحات خونی تا دو هفت��ه پس از زایم��ان و در ح��د خ��ونریزی قاع��دگی ط��بیعی است ولی در صورت ادامه آن بیش از این مدت ، به علت احتمال ماندن تکه ه��ائی از

جفت در رحم ، مادر باید به مرکز درمانی مراجعه نماید . معموال شروع مجدد تخمک گذاری ، با شروع قاع��دگی مش��خصبرگشت قاعدگی :

هفت��ه و اگ��ر ب��ه6می شود . اگر مادر به طور مرتب به فرزند خود شیر دهد ، معموال هفته پس از زایمان ، احتمال بارداری مجدد وج��ود دارد ، پس3نوزاد خود شیر ندهد ،

استفاده از یک روش پیشگیری از بارداری در این زمان به مادر توصیه شود . بالفاصله پس از زایمان در اثر تخلیه رحم و خ��روج ج��نین و جفت ، وزنتغییر وزن :

ماه بعد از زایمان ب��ه ح��دود وزن6 کیلوگرم کاهش می یابد ، معموال 6 تا 5بدن حدود قبل از بارداری بر می گردد . اگر مادر به نوزاد خود شیر می دهد ، امکان برگشت ب��ه

وزن قبلی بیشتر است . 5 پس از زایمان با مکیدن نوزاد ترشح ش��یر آغ��از می ش��ود . در تغییرات پستان :

روز اول ، ماده ای زرد رنگ به نام آغوز که حاوی پروت��ئین بیش��تر و م��واد ایمن س��ازی مشابه واکسن است ، از پستان ها ترشح می شود ، تغذیه ن��وزاد ب��ا آغ��وز در روزه��ای

12

اول پس از زایمان بسیار اهمیت دارد . میزان آغوز کم اس��ت ولی همین مق��دار ب��رای تغذیه چند روز اول کفایت می کند و مادر نباید از گرسنه ماندن نوزاد خود نگران باشد

.(3-6 ممکن است مادر درچند روز اول بع��د از زایم��ان ) روز وضعیت خلق و خو :

به دلیل فش��ارهای روانی ناش��ی از ت��رس و هیج��ان ب��ارداری و زایم��ان ، ورود ن��وزاد و اندوه پستغییرات ایجاد شده در خانواده در ساعاتی از روز اندوهگین شود که به آن

می گویند ، تغییرات خل��ق و خ��و و رفت��ار ، طی��ف وس��یعی دارد ک��ه ش��املاز زایمان گریه کردن خود به خود، بی عالقگی نسبت به ه��ر فع��الیت ، بی خ��وابی ی��ا پرخ��وابی ، تغییرات وزن ، خستگی و کاهش انرژی است . این حاالت معم��وال طی هفت��ه اول پس از زایمان مشاهده می ش��ود و ت��ا روز دهم بهب��ود می یاب��د . در ص��ورتی ک��ه این عالئم ط��والنی ش��ود و ی��ا عالئمی مانن��د تمای��ل ب��ه خودکش��ی و آزار ن��وزاد ب��روز کن��د ب��ه آن

می گویند و باید فورا به مرکزدرمانی مراجعه نماید . افسردگی شدید

- مراقبت های پس از زایمان 3-2- 1-1

هفته پس از زایمان ، دوره ای است ک�ه طی آن تغی��یرات ناش�ی از ب��ارداری6معموال در اعضای مختلف بدن مانند رحم به تدریج ب��ه ح��الت قب��ل از ب��ارداری ب��ر می گ��ردد . ممکن است این برگشت پذیری در برخی م��وارد مانن��د وزن م��ادر تام��اه ه��ا ب��ه ط��ول

انجامد . دفعات مراقبت پس از زایمان : تعداد زیادی از مادران به دلی��ل عف��ونت ، خ��ونریزی و فشارخون باال پس از زایمان می میرند و یا دچ��ار عوارض��ی مانن��د بی اختی��اری ادرار ، افسردگی ، بواسیر ، کم خونی و غیره می شوند . بنابراین ضروری است م��ادران پس از زایمان در زمان های تعیین شده برای اطمینان از سالمت خود ونوزادش�ان م�راقبت

شوند. 3 بار در نظر گرفته شده ک��ه ب��ار اول در 3حداقل مالقات های معمول پس از زایمان

روز پس از زایمان است60 تا 42 و بار سوم 15 تا 10روز اول ، بار دوم در روزهای ، تعداد این مالقات ها ممکن است با توجه به وضعیت مادر و نظر پزشک یا ماما تغی��یر

کند . - مشکالت شایع و فاکتورهای خطر پس از زایمان 3-3- 1-1

افزایش دمای ب��دن در ه��ر زم��ان پس از زایم��ان تب محس��وبتب پس از زایمان : روز پس از زایم��ان ،10 س��اعت اول ت��ا 24شده و عالمت خط�ر اس�ت . اگ��ر بع�د از

گویند ،تب پس از زایمان درجه یا بیشتر برسد به آن 38درجه حرارت بدن مادر به است . تب نشانه اصلی عفونت

در روز سوم تا پنجم پس از زایمان ، به دلیل اف�زایش حجم ش�یر ،احتقان پستان : پستان ها محتقن می شود. در این حالت پستان ها حساس ، متورم ، گرم وس�فت می شود . برخی مادران ممکن است درجاتی از تب و سردرد ن��یز داش��ته باش��ند . به��ترین

13

راه پیشگیری از بروز این مشکل آن است که ن��وزاد بالفاص��له بع��د از تول��د ، تغذی��ه از پستان را شروع نموده و به طور مکرر به پستان گذارده ش��ود و م��ادر بن��ا ب��ه تقاض��ای

نوزادو حتی شب ها از هر دو پستان به کودک خود شیر دهد . احساس ناراحتی خفیف نوک پستان در اوایل شیردهیترک نوک پستان)شقاق( :

طبیعی است ولی ترک خوردن، زخم شدن و سوزش شدید نوک پستان اغلب به دلی��ل شیوه نادرست در آغوش گرفتن نوزاد و گرفتن نوک پستان، شستشوی مکرر پستان با

الکل و صابون است . بسته شدن مجاری شیر در پستان که با تب ، لرز ، گرمی و درد یک طرفهماستیت :

پستان همراه است .یکی از مهم ترین اقدامات ب��رای درم��ان ماس��تیت ، تخلی��ه مک��رر شیر از پستان است زیرا در اثر ماندن شیر در پستان ، عفونت تشدید می شود . به��تر است تغذیه از پستان سالم شروع و بعد از اینکه شیر جاری شد از پس��تان مبتال ادام��ه یابد. در ضمن با تغییر وضعیت شیرخوار در هر ن��وبت ش��یر دادن ، می ت��وان ب��ه تخلی��ه تمامی مجاری ش�یری کم�ک ک�رد. چ�ون م�ادر نی�از ب�ه مص�رف آن�تی بیوتی�ک ن�یز دارد

بنابراین باید به پزشک مراجعه نماید . عالوه بر عالئم ماستیت ، ت��وده م��واج و دردن��اک ن��یز در پس��تان لمسآبسه پستان :

می شود ، درمان آبسه نیز مانند ماس��تیت اس��ت . ه��ر چن��د ممکن اس��ت ب��رای تخلی��ه چرک نیاز به شکافتن آبسه باشد . تغذیه شیرخوار با شیرمادر در موارد ب��روز ابس��ه از پستان مبتال منعی ندارد مگر آنکه آبسه به مجرای شیر سر باز کرده باش��د.در ص��ورت

بروز آبسه مادر باید سریعا به مرکز درمانی مراجعه کند . در هر مالقات الزم است ارتفاع رحمبررسی وضعیت رحم و میزان خونریزی :

از روی شکم اندازه گیری شودو میزان خونریزی بررس��ی ش��ود . اگ��ر در مالق��ات دوم تداوم خونریزی بیش از حد قاعدگی ، دفع لخته ، ترشحات چرکی و بدبو وج��ود داش��ت

(60 ت��ا 42مادر نیاز به ارجاع فوری دارد و در صورتی که در مالقات سوم )روزه��ای خونریزی در حد قاعدگی بود عالمت خطر است.

هفته ترمیم می شود3 محل برش اپی زیاتومی معموال پس از عفونت محل بخیه : روز پس از عمل نیاز به کش��یدن بخی��ه توس��ط10 تا 7و محل برش سزارین در مدت

پزشک دارد. در صورت لمس توده دردناک یا خروج ترشحات چ��رکی و ت��ورم در مح��ل برش به مرکز درمانی مراجع��ه کن��د ولی اگ��ر فق��ط مح��ل ب��رش دردن��اک اس��ت م��ادر

بایستی با پارچه گرم تمیزی محل درد را کمپرس کند . در هر مالقات ، اندام های تحتانی از نظ��ر وج��ود ورم و مح��ل دردمعاینه اندام ها :

بررسی شود . در صورت ورم و درد ی��ک طرف��ه س��اق و ران ، بای��د ب��ه مرک��ز درم��انیمراجعه کند .

- آموزشهای الزم پس از زایمان 3-4- 1-1 را2 و عالئم خطر پس از زایمان عدد 1جهت اطالع از تزریق آمپول روگام عدد

شماره گیری نمایید.14

اگ��ر م��ادر اره��اش منفی و ن��وزاد وی اره��اش-تزریق آمپول روگ))ام:1-1-3-4-1 72مثبت است ، در صورتی که هنگام زایمان آمپول روگام دری��افت نک��رده اس��ت ، ت��ا

ساعت اول پس از زایمان باید به مادر آمپول روگام به صورت عضالنی تزریق شود . -عالئم خطر پس از زایمان:1-1-3-4-2

در صورت مشاهده هر یک از عالئم زیر در معاینه اول و دوم پس از زایمان ، مادر بایدبه مرکز بهداشتی درمانی مراجعه نماید :

خونریزی بیش از حد قاعدگی در هفته اول یا دفع لخته -تب و لرز-افسردگی شدید-خروج ترشحات بدبو و چرکی از مهبل-درد و ورم یکطرفه ساق و ران - ساعت اول پس از زایمان6عدم دفع ادرار در -بی اختیاری ادرار و مدفوع -احساس دفع سریع ادرار-مدفوع خونی-درد شکم یا پهلوها-سوزش یا درد هنگام ادرار کردن -آبسه پستان-ماستیت- یا بیشتر90/140فشارخون -بزرگی رحم -لمس توده دردناک یا خروج ترشحات چرکی از محل بخیه ها-ورم و درد یک طرفه ساق و ران-سرگیجه با افت فشارخون سیستولیک و افزایش نبض از حالت خوابیده به نشسته-

15

- برنامه سالمت کودکان1-2 و2 ، م))راقبت ک))ودک بیم))ار ع))دد 1جهت اطالع از مراقبت ک))ودک س))الم ع))دد

را شماره گیری نمایید .3تغذیه با شیرمادر عدد

مراقبت از کودک سالم :1(- 1-2)

برنامه مراقبت کودک سالم به دنب�ال ی��افتن راهی ب�رای ج�دا ک�ردن کودک�ان س�الم از کودکان به ظاهر سالم یا مستعد بیم�اری اس�ت ک�ه هن�وز نش�انه ه�ای بیم�اری در آنه�ا

مستقر نشده است. 2 س))ال ع))دد 8 و مراقبت از کودکان زیر 1جهت اطالع از مراقبت نوزادان عدد

را شماره گیری نمایید:

مراقبت از نوزادان :1(-1-2-1)

هفت��ه اول زن��دگی، ب��دن ن��وزاد مق��اومت کم��تری در براب��ر4در دوره ن��وزادی یع��نی میکروب ها و عواملی مانند سرما دارد و به دلیل ناتوانی به م��راقبت بیش��تری نیازمن��د است . اگر نوزادی به بیماری مبتال شود خطر مرگ او بیشتر از دوره های دیگر زندگی

است . بنابراین باید عالمت های خط�ر این دوران را ش�ناخت و اگ�ر ن�وزادی این عالمت ه�ا را داشت ، فورا به پزشک ارجاع داده شود . در دوره نوزادی سه مراقبت باید انجام شود

روزگی ک��ه45 ت��ا 30 روزگی و 15 تا 14 روزگی ، 5 تا 3ساعت اول تولد ، در 24در کلیه مراقبت ها در واحدهای بهداشتی درمانی انجام می گیرد.

عالیم خطر در دوران نوزادی شامل موارد زیر می باشد:

بار در دقیقه یا بیشتر ( باز و بسته ش��دن س��ریع پ��ره ه��ای60تنفس تند) تعداد تنفس بینی ، توکشیده شدن قفسه سینه ، ناله کردن ، کاهش سطح هوشیاری ، بی قراری و تحریک پذیری ، تح��رک کم��تر از معم��ول و بی ح��الی ، برآم��دگی مالج ، درج��ه ح��رارت

درجه سانتیگراد ، رن��گ پری��دگی ش��دید ، س��یاه ش��دن ی��ا36 و یا کمتر از 37بیشتر از ساعت اول ، خوب شیر نخوردن . برای حف��ظ درج��ه ح��رارت ب��دن24کبودی و زردی

درجه س��انتی گ��راد باش��د. پوش��ش28 تا 25نوزاد بهتر است ، درجه حرارت اتاق بین نوزاد باید مناسب باشد به طوری که یک پوشش بیشتر از افراد بزرگسال داشته باش��د

روزگی45 ت��ا 3 هفته اول است و ت��ا ح��دود 2. زمان افتادن بند ناف معموال در عرض طبیعی می باشد.

توصیه الزم به مادران در مراقبت از نوزاد :

16

ترویج

حذ ف

راهنمای

ضافا

روی ناف چیزی نگذارید و کهنه نوزاد را زیر ناف ببندید . اگر ناف آلوده شد با آب تمیز و صابون بشویید و با پارچه خشک کنید . نوزاد را به شکم نخوابانی��د و محی��ط ن��وزاد را

عاری از دود بخصوص دود سیگار نگه دارید. از هیچ ماده دارویی برای چشم نوزاد مگر با تجویز پزشک اس��تفاده نکنی��د. اگ��ر چش��م

قرمز یا متورم است یا ترشح چرکی دارد نوزاد را به مرکز بهداشتی درمانی ببرید . بعد از حمام کردن نوزاد را کامال خشک کنید وبپوشانید . روزانه صورت ، گ��ردن و زی��ر بغل نوزاد را بشویید . پس از هر بار دفع باسن نوزاد را شستش��و داده و ک��امال خش��ک

کنید . در صورت اثار سوختگی از روغن بادام یا وازلین استفاده کرده و به هیچ وج��ه از پ��ودر

استفاده نکنید. در روزه��ای اول زن��دگی م��دفوع س��یاه رن��گ اس��ت ام��ا کم کم رن��گ

طبیعی پیدا می کند. ساعت اول مدفوع داشته باشد.48 ساعت اول ادرار و در 24نوزاد حتما باید در

در نوزادی که خوب رشد می کند و حال عمومی خوبی دارد

طبیعی است . زردی در نوزاد در صورت عدم درمان بموق��ع و س��ریع می توان��د ب��اعث عقب مان��دگی

ذهنی شود. ساعت اول تولد حتی اگر حال نوزاد خوب باشد بای��د در اولین24با مشاهده زردی در

فرصت نزد پزشک برده شود. و9 و 7 و 6 و 4 و 2پس از دوران نوزادی زمان م��راقبت ه��ای معم��ول در س��ال اول

س��الگی ب��ه7 ماهگی است و سپس تا سن 24 و 18 و 15 ماهگی و در سال دوم 12صورت سالیانه انجام می گیرد .

بعد ازتغذیه شیرخوار با شیرمادر ، غذای کمکی به او داده می شود . -1 از یک نوع ماده غذایی ساده شروع شود و کم کم به مخلوطی از چند نوع افزایش-2

یابد. از یک قاشق مرباخوری شروع و به تدریج بر مقدار آن افزوده شود. )غ��یر از زرده-3

تخم مرغ که باید از یک نخود شروع شود. ( روز فاصله باشد تا ش��یرخوار اول ب��ه ی�ک5-7بین اضافه کردن موادغذایی مختلف -4

غذا عادت کند و بعد غذای جدید به او داده شود . در شروع، غذاها باید نسبتا رقیق و غلظت آنها کمی بیشتر از ش��یرمادر باش��د و ب��ه-5

تدریج به غلظت آنها اضافه شود.تنوع در غذای کمکی رعایت شود . -6

17

هبحذف

ح���������������تی ت���������������ا اگر مدفوع چند دفعه در روزحذف

یکبار باشد ب��ار ی��ا ه��ر چن��د روز10 10حتی یکبار در ب��ار در ی��ک روز و ی��ا10اگر دفعات م��دفوعاضباشد روزاف

بررسی کودک از نظر وضعیت بینایی و تکامل : 5(-1-2-1-2)

وضعیت بینایی و تکامل کودک براساس گروه سنی در مراکز بهداشتی درم��انی کن��ترلمی گردد.

بررسی وضعیت واکسیناسیون : 6(-1-2-1-2)

همه کودکان باید واکسن های توصیه شده را دریافت نمایند . وقتی کودک در سن مناسب برای واکسیناسیون اس��ت ، واکس��ن توص��یه ش��ده را بای��د دریافت نماید . اگر زودتر از موعد واکسیناس��یون اوانج��ام ش��ود ، در این ص��ورت ب��دن کودک نمی تواند بخوبی در مقابل بیماری مقابله نمای��د . همچ��نین اگ��ر دیرت��ر از موع��د

مناسب واکسینه شود، احتمال ابتال به بیماری در وی افزایش می یابد. برنامه واکسیناسیون کودکان در کشور ما به این ترتیب می باشد:

Bب ث ژ ، فلج اطفال ، هپاتیت در بدو تولد

Bسه گانه ، فلج اطفال ، هپاتیت ماهگی2

سه گانه ، فلج اطفال ماهگی4

Bسه گانه ، فلج اطفال ، هپاتیت ماهگی6

)یعنی واکسن سرخک ، سرخجه و اوریون (MMRماهگی12

سه گانه ، فلج اطفال ماهگی18سه گانه ، فلج اطفال سالگی6

ارزیابی کودک از نظر وضعیت مکمل های دارویی : 7(-1-2-1-2)

قطره شروع25 به میزان روزانه A + D روزگی قطره مولتی ویتامین یا قطره 15از م��اهگی و ی��ا پس از ش��روع6 س��الگی ادام��ه می یاب��د. در پای��ان 2می شود و تا پایان

تغذیه تکمیلی عالوه بر تجویز قطره مولتی ویت��امین قط��ره آهن ن��یز تج��ویز می گ��ردد. سالگی ادامه می یابد . 2 قطره و تا 15قطره آهن به میزان روزانه

ارزیابی کودک از نظر وضعیت آزمایش هیپوتیروییدی : 8(-1-2-1-2)

روزگی5 ت�������ا 3آزم�������ایش هیپوتیروئی�������دی انجام می گیرد ودر صورت غیرط��بیعی ب��ودن ب��ه اطالع خ��انواده رس��انده می ش��ود ت��ا

جهت درمان کودک اقدام نمایند .

18

MMRو اضاف

زاحذف

دراضاف

ادنوزاضاف

برنامه مراقبت از کودک بیمار :2(- 1-2)

س��ال ، دفع��ات و ش��دت بیم��اری و بهب��ود5هدف این برنامه کاهش مرگ کودکان زیر رشد و تکامل کودک می باشد . این مراقبت ها به معنی تشخیص بیماری با استفاده از نشانه های بالینی ساده است . دالیل شایعی که یک کودک بیمار به نزد پزشک یا مرکز

بهداشتی درمانی آورده می شود شامل : عفونت های تنفسی ، اسهال ، ناراحتی گوش ، گلودرد و یا تب می باشد .

، 1 ساله عدد 5ماهه تا 2جهت اطالع از بررسی کودک بیمار

3 و مراقبت از ک))ودک مص))دوم ع))دد 2 عدد را شماره گیری نمایید:

ساله : 5 ماهه تا 2 بررسی کودک بیمار 1(-1-2-2)

ساله ش��امل ع�دم توان��ایی در ش��یر خ��وردن ی�ا5 ماهه تا 2نشانه های خطر در کودک نوشیدن ، تشنج در جریان بیماری، استفراغ مکرر و خ��واب آل�ودگی غیرع�ادی ی��ا ع�دم

هوشیاری می باشد. با مشاهده هر یک از نشانه های خطر باید سریعا ک��ودک ب��ه مرک��ز درم��انی ی��ا پزش��ک

رسانده شود . ،3 ، گوش درد ع))دد2 ، اسهال عدد 1جهت اطالع از سرفه یا تنفس مشکل عدد

را شماره گیری نمایید : 5 و تب عدد4گلودرد عدد

بررسی کودک از نظر سرفه یا تنفس مشکل : 1(-1-2-2-1)

اگر کودک هر یک از نشانه های خط�ر ی��ا توکش�یده ش�دن قفس�ه س�ینه ی�ا خ�ر خ�ر در کودک آرام را داشته باشد، کودک پنومونی یا عفونت ریه دارد و جهت بررسی باید ب��ه

یک مرکز درمانی ارجاع شود . اگر کودک هیچ یک از نشانه های ف��وق را نداش��ته باش��د ، عف��ونت ری��ه ن��دارد و ممکن است فقط دچار سرفه یا سرماخوردگی باشد و اگ�ر س�رفه ک�ودک بیش از س�ه هفت�ه

طول بکشد ، باید توسط پزشک مجددا معاینه گردد.

بررسی کودک از نظر اسهال : 2(-1-2-2-1)

اگر کودک عالوه بر اسهال عالیم خواب آلودگی غیرعادی ، عدم توانایی نوشیدن ی��ا کم نوشیدن یا فرو رفتگی چشم داشته باشد ، کم آبی شدید دارد و باید فورا به نزدیکترین

مرکز درمانی یا پزشک رسانده شود .

19

م))راقبت از ک))ودک ماه2زیر

حذ بررسی کودک بیم))ارف

ماه2زیراضاف

اگر کودک دچ��ار بی ق��راری ی��ا تحری��ک پ��ذیری ش��ده باش��د ، تش��نه و ب��ا ول�ع بنوش��د و چشمان فرو رفت�ه داش��ته باش�د، دچ�ار کم آبی متوس�ط اس��ت و بای��د ف�ورا ب�ه مرک�ز درمانی رسانده شود و در بین راه با ش��یرمادر تغذی��ه ش��ود و بت��دریج م��ایع خ��وراکی و

درمانی او. آر . اس به او خورانده شود . روز طول بکشد ، ک��ودک دچ��ار اس��هال پای��دار اس��ت ک��ه جهت14اگر اسهال بیشتر از

بررسی بیشتر باید به مرکز درمانی رسانده شود . اگر خون در مدفوع کودک دیده شود ، کودک اسهال خونی دارد و بای��د توس��ط پزش��ک

معاینه گردد .

بررسی کودک از نظر گوش درد : 3(-1-2-2-1)

اگر کودک گوش درد دارد یعنی گوش خود را با تقال کش��یده و آن را خ��راش ده��د ی��ا از گوش کودک ترشح خ�ارج ش�ود ک�ودک دچ��ار عف�ونت گ�وش ش��ده اس��ت و بای�د جهت

بررسی بیشتر به مرکز درمانی ارجاع داده شود .

بررسی کودک از نظر گلو درد : 4(-1-2-2-1)

اگر کودک موق��ع غ��ذا خ��وردن مش��کل داش��ته باش��د و دچ��ار آبری��زش بی��نی ، س��رفه ، قرمزی چشم ، عطسه ، خشونت صدا و تب باشد ، ممکن است دچ�ار گل�ودرد چ�رکیشده باشد باید جهت بررسی و معاینه گلو از نظر عفونت توسط پزشک معاینه گردد .

بررسی کودک از نظر تب : 5(-1-2-2-1)

درجه زیر بغ��ل ک��ودک ، نش��ان دهن��ده تب می37احساس داغی یا درجه حرارت باالی باشد .

اگر تب همراه با نشانه های خطر یا سفتی گردن یا بث��ورات جل��دی ، حساس��یت و درد استخوان یا مفاصل ، حساسیت و درد ناحی��ه سینوس��ها ، گ��رمی و ت��ورم پوس��ت ، درد شکم ، سوزش ادرار و تکرر ادرار باشد ، کودک چار ی��ک بیم��اری تب دار اس��ت و بای��د

سریعا به مرکز درمانی رسانده شود .

ماه :2 بررسی کودک بیمار زیر 2(- 2- 1-2)

ماه شامل کاهش قدرت مکیدن ، تش��نج در چن��د روز2نشانه های خطر در کودک زیر بار یا بیشتر ، باز و بسته شدن سریع پره ه��ای60اخیر ، استفراغ مکرر ، تعداد تنفس

بینی ، توکشیدن قفس�ه س��ینه ، نال�ه ک��ردن ، ک�اهش س��طح هوش��یاری ، بی ق��راری و و37تحریک پذیری ، تحرک کمتر از حد معمول و بی حالی ، درجه ح��رارت بیش��تر از

س�اعت اول24 ، رنگ پری�دگی ش�دید ، کب�ودی ی��ا س�یاه ش�دن و زردی 36یا کمتر از میباشد .

20

در صورت وجود هر یک از نشانه های خطر در کودک زیر دو ماه باید کودک س��ریعا ب��همرکز درمانی برده شود.

، عف))ونت پس))تان1جهت اطالع از وضعیت شیرخوار از نظر عفونت چشم عدد را ش))ماره5 و اس))هال ع))دد 4 ، عفونت پوست عدد 3 ، عفونت ناف عدد 2عدد

گیری نمایید .

بررسی شیرخوار از نظر عفونت چشم : 1(-1-2-2-2)

اگر شیرخوار عالیم قرمزی اطراف چشم ، خ��روج ترش��حات چ��رکی از چش��م و ت��ورمپلک ها را دارد ، دچار عفونت چشم شده است و باید توسط پزشک معاینه گردد .

بررسی شیرخوار از نظر عفونت پستان : 2(-1-2-2-2)

اگر کودک عالیم قرمزی ، گرمی و ت��ورم پس��تان را دارد ، دچ��ار عف��ونت پس��تان ش��ده است و باید توسط پزشک معاینه شود. توجه داشته باش��ید ، ک��ودکی ک��ه فق��ط عالمت بزرگی و سفتی پستان را دارد دارای پستان طبیعی است و نیاز به اقدام خاصی ندارد

و نباید توسط مادر تحریک و دستکاری شود . بررسی شیرخوار از نظر عفونت ناف : 3(-1-2-2-2)

سانتی متر در اطراف ناف1در صورتی که ترشحات چرکی فراوان یا قرمزی بیش از شیرخوار دیده شود ، شیرخوار دچار عفونت شدید ناف می باشد و باید توسط پزش��ک

معاینه گردد . در صورتی که خونریزی بیش از چند قطره از ناف دیده شود ، نشان دهن��ده خ��ونریزی

از بندناف است و باید شیرخوار به یک مرکز درمانی ارجاع شود . بررسی شیرخوار از نظر عفونت پوست : 4(-1-2-2-2)

عدد جوش چرکی در پوست یا تاول های بزرگ چرکی در پوست دی��ده10اگر بیش از شود شیرخوار عفونت پوستی شدید دارد و باید توسط پزشک معاینه شود .

بررسی شیرخوار از نظر اسهال : 5(-1-2-2-2)

اگر کودک عالیم خواب آل��ودگی غیرع��ادی ، ع��دم توان��ایی نوش��یدن ی��ا کم نوش��یدن ی��ا فرورفتگی چش��م داش�ته باش��د، کم آبی ش�دید دارد و بای��د ف��ورا ب��ه نزدیک�ترین مرک��ز

درمانی رسانده شود . اگر کودک دچ��ار بی ق��راری ی��ا تحری��ک پ��ذیری ش��ده باش��د ، تش��نه و ب��ا ول�ع بنوش��د و چشمان فرو رفته داش�ته باش��د ، دچ��ار کم ابی متوس�ط اس�ت و بای��د ف��ورا ب��ه مرک�ز درمانی رسانده شود و در بین راه با ش��یرمادر تغذی��ه ش��ود و بت��دریج م��ایع خ��وراکی و

درمانی او . آر. اس به او خورانده شود .

21

روز طول بکشد ، کودک دچ��ار اس��هال پای��دار اس��ت ک��ه جهت14اگر اسهال بیشتر از بررسی بیشتر باید به مرکز درمانی رسانده ش��ود . اگ��ر خ��ون در م��دفوع ک��ودک دی��ده

شود، کودک اسهال خونی دارد و باید توسط پزشک معاینه شود.

برنامه کودک مصدوم : 3(- 2- 1-2)

سال دومین علت مرگ در این گروه س��نی اس��ت و5سوانح و حوادث در کودکان زیر باید خانواده ها مراقبت بیشتری از کودکان بعمل آورند و آنها را از ع��واملی ک��ه ب��اعث ایجاد سوانح و حوادث در کودک��ان می ش��ود ، دور نگ��ه دارن��د . عم��ده ت��رین س��وانح و حوادث در کودکان شامل ) حوادث ت�رافیکی ، س�قوط از ارتف�اع ی�ا در هم�ان س�طح ، سوختگی ، خفگی در اثر مواد جامد و مایع ، غرق شدن ، مسمومیت ، برق گ��رفتگی ، گزش توسط حیوانات ، گزیدگی توسط حشرات ، خفگی در اثر گاز گرفتگی می باشد

. در صورت رخداد هر یک از مصدومیت ه��ای ف��وق بای��د جهت بررس��ی و درم��ان ک��ودک

و یا نزدیک ترین مراکز درمانی یا پزشک مراجعه نمایند . 115سریعا به اورژانس مرکز درمانی سوانح وسوختگی در استان اصفهان بیمارستان امام موسی کاظم واق��ع

در خیابان کاوه شهر اصفهان ومرکز مسمومیت استان اص��فهان در بیمارس��تان خورش��ید)ن��ور علی اص��غر( واق��ع در

خیابان هشت بهشت

ترویج تغذیه با شیرمادر : 3(- 1-2) ، خط))رات ناش))ي از تج))ويز ش))ير1جهت اطالع از اهميت تغذيه با شيرمادر عدد

، 2خشك عدد

عدد 3 را شماره

گيري نماييد .

اهميت تغذيه با شيرمادر : 1(- 1-2-3) يعني شيرخوار فقط با شيرمادر تغذيه شود و هيچ ن��وعتغذيه انحصاري يعني چه ؟

15ماده غذايي و يا آشاميدني نظير آب به او داده نشود . البته دادن قطره ويتامين از روزگي مجاز است .

نقش تغذي��ه ب��ا ش��يرمادر در پيش��گيري از ابتال و م��رگ و م�ير كودك�ان ، ارتق��اء س��طح سالمت و تامين رش��د و تكام��ل مطل��وب آن��ان طي مطالع��ات متع��دد در س��طح جه��ان نشان داده شده و بعنوان ماده غذايي بي نظير و بدون جانشين ش��ناخته ش��ده اس��ت . شيرمادر حاوي تمام مواد مغذي و انرژي مورد نياز كودك براي رشد و تكامل مطل��وب

و عوامل ضد عفونت براي حفاظت او در برابر بيماريهاست . 22

بيمارس)))))تاندوستدار

حذ ف

پاس))خ ب))ه مش))كالتشيردهي

اضاف

ك))ودك

حذف

و مش))))))))))))اوره4شيردهي عدد

حذف کال

گزارش هاي سازمان حمايت از كودكان ملل متحد يونيسف در خصوص تغذيه ن��وزادان با شيرمادر حاكي از آن است، مادراني كه با شير خود فرزندانشان را ب��ه م��دت ش��ش ماه تغذيه كرده اند موجب زنده ماندن حداقل يك ميليون و سيصد هزار كودك در سال شده اند . همه ساله ده ميليون كودك به دليل عوامل قاب��ل پيش��گيري ج��ان خ��ود را از دست مي دهند كه بيماريهايي مانند اسهال ، پنوموني يا عفونت ريه ، سرخك و ماالري��ا از اين جمله هستند . در صورتيكه اگر هر كودك به طور خاص در طول شش م��اه پس

نف�ر از آنه�ا3500از تولد خود شیر مادر مصرف کند،تخمین زده میشود روزانه از مرگجلوگیری میشود.

تغذيه با شيرمادر داراي مزايايي براي مادر و كودك مي باشد : 2 ، و مزاياي مربوط به مادر عدد 1جهت اطالع از مزاياي مربوط به كودك عدد

، را شماره گيري نماييد.

مزاياي مربوط به كودك : 1(- 1-2-3-1)

6 م��اهگي و ح��تي 4شيرمادر به تنهايي مي توان��د از لحظ��ه اول تول��د ت��ا پاي��ان -1 ماهگي تمام نيازهاي غذايی شيرخوار براي رشد طبيعي او را تامين كن��د . ح��تي در هفته اول تولد كه هنوز جريان عادي شير برقرار نيست ، نوزاد نيازي به غ��ذا

يا آشاميدني ديگر ندارد . آغوز يا ماك يا شير روزهاي اول كه زرد رنگ و غليظ است ح��اوي م��واد مفي��د و-2

ارزن��ده اي اس��ت ك��ه اولين و به��ترين واكس��ن ب��راي حف��اظت ك��ودك ب��ر ض��دبيماريهاي عفوني است.

در ماه هاي اول تولد كه شيرخوار بيش از ساير مواقع در مع��رض خط��ر اس��ت-3شيرمادر او را از ابتال به بسياري از بيماريها حفظ مي كند .

تغذيه با شيرمادر احتمال مرگ در اثر بيماريهاي اسهالي را به شدت كاهش مي-4 دهد از ابتال به عفونتهاي گوش مياني و عفونتهاي حاد دستگاه تنفسي و م��رگ و

مير ناشي از آن مي كاهد . در شيرخواراني كه از شير مادر تغذيه مي كنن��د مش��كل اف��زايش كلس��ترول در-5

بزرگس��الي و ب��اال رفتن خط��ر ابتال ب��ه بيماريه��اي قل��بي و ع��روقي ب��ه علتمتابوليسم بهتر كلسترول كمتر است .

چربي و پروتئين شيرمادر بهتر از چربي و پروت��ئين ديگ��ر ان��واع ش��يرها هض��م و-6 جذب مي شود . به سبب اختالف در تركيب چربي شيرمادر ، شيرخوار پرخوري نمي كند و كمتر چ�اق ميش�ود . ب�ه علت وج�ود آب ك�افي در ش�يرمادر تش�نگي نوزاد برطرف مي شود و اشتهاي او تحريك مي گردد و نيازي به دادن آب يا آب

قند حتي در مكانهاي بسيار گرم و خشك نيست . ب��ا مكي��دن س��ينه م��ادر غري��زه مكي��دن واحس��اس س��يري هم زم��ان ب��ا هم در-7

شيرخوار به وجود مي آيد در صورتي كه با مكيدن سر شيش��ه مع��ده ك��ودك پ��ر مي شود ولي غريزه مكيدن ارضاء نمي شود . تغذيه با شيرمادر رابطه عاطفي بين مادر و فرزند را بيشتر مي كند . تماس و توجه مادر در هنگام شير دادن اثر

23

مطلوبي بر رشد شيرخوار دارد . كودكاني ك��ه ب��ا ش��يرمادر تغذي��ه ش��ده ان��د دردوران بلوغ از امنيت روانی بيشتري برخوردارند.

براي نوزاد نارس و كم وزني كه قادر به مكيدن سينه مادر نيس��ت ش��يرمادر ب��ه-8ويژه آغوز به خاطر داشتن تركيب مناسب با موقعيت چنين نوزادي بايد

با قط�ره چك��ان و ي��ا قاش�ق چ��ايخوري ب��ه او داده شود ، همچنين تماس بدني م��ادر و ن��وزاد در بهب��ود رش��د و تكام��ل ن��وزاد نقش

حياتي دارد. اسهال در شيرخواران به مراتب كمتر است و -9

به سبب نوع مدفوع سوختگي ناحيه تناسلي كمتر ديده مي شود .

مزاياي مربوط به مادر : 2(- 1-2-3-1)

احتمال ابتال به سرطان پستان و تخمدان در زنان شيرده بسيار كمتر است .-1 مادراني كه به نوزادشان شير ميدهند چون از چربي ذخيره شده دوران بارداري-2

براي ساختن شير استفاده مي كنند زودتر وزن اضافي را از دس��ت مي دهن��د وبه همين دليل زودتر به حالت طبيعي قبل از بارداري بر مي گردند .

تغذيه با شيرمادر از هر شيوه ديگر تغذي��ه ب�ه م��راتب ارزان��تر اس��ت ب�ه عب��ارت-3 ديگ��ر هزين��ه خري��د شيرخش��ك و غ��ذهاي آم��اده ب��راي ش��يرخواران مح��روم از شيرمادر سه برابر ميزان هزينه اي است ك��ه م��ادر ب��راي تغذي��ه ص��حيح خ��ود و

شيردهي موفقيت آميز دارد . در بيمارستانهايي كه از شيوه هم ات�اقي م�ادر و ن�وزاد اس�تفاده ميش�ود ، ب�روز-4

عفونت و همه گير شدن آن بين نوزادان به مراتب كم��تر اتف��اق افت��اده اس��ت و طبق محاسبات دقيق، هزينه بيمارستانها و نيروي انس��اني موردني��از هم ك��اهش

يافته است . مادراني كه كودكشان را از شير خود تغذيه مي كنند عالوه ب��ر كم��ك ب��ه رش��د و-5

تكامل نسل آينده ، از خروج مقادير هنگفتي ارز به خارج از كشور جلوگيري ميكنند .

تغذيه شيرخوار منحص�را ب��ا ش�يرمادر و ب��ه ط��ور مك��رر در روز و ش��ب، ع�ادت-6ماهيانه و امكان تخمك گذاري

را به تعوي�ق مي ان�دازد در نتيج�ه ح��املگي ه�اي ب�ا فاص��له كم و زودرس خيلي كمتر اتفاق مي افت��د. جم��ع ش��دن و برگش��ت رحم ب��ه ان��دازه ط��بيعي در مادراني كه به نوزادشان شير مي دهند سريعتر انجام مي گيرد . برگشت سريع رحم ب��ه ح��الت ط��بيعي و ديرت��ر ش��روع ش��دن ع��ادت ماهيان��ه ب��ه دلي��ل ت��داوم

شيردهي، باعث جلوگيري از كم خوني در مادر مي شود . مادر به دليل تماسهاي مك��رر ك��ودك ب��ا ب��دنش در جري��ان ش��يردهي و احس��اس-7

آرامش و رض��ايتي ك��ه از اين تم��اس حاص��ل مي ش��ود وض��ع روحي و ع��اطفيبهتري خواهد داشت .

خطرات ناشي از تجويز شيرخشك : 2(- 1-2-3)

24

شده و دوش�������يدهاضاف

زنيحذف

شيرمادرخواران همچ��������������نين دراضاف

يوحذف

رم��اداضاف

تجويز مقدار كم ش��ير ب��ه علت ص��رفه ج��وييخطرات ناشي از تكنيك غلط :-1 مادر سبب كاهش بروز رشد و بروز سوء تغذيه شيرخوار مي شود . تج��ويز مق��دار زياد شير هم كه به علت عجله مادر در بزرگ شدن شيرخوار است عالوه بر چاقي عوارضي نظير عدم تحمل غذا و ناراحتي هاي گوارشي بدنبال دارد . خوراندن شير غليظ مشكل ديگري است كه باعث فشار روي كلي��ه ب��راي دف��ع مق��دار زي��اد آب و امالح مي شود . اين بچه ها سريعا بي اشتها مي شوند و از خ��وردن ش��ير ، امتن��اع مي ورزند ولي آب را با اشتياق مي نوشند . خوران��دن ش��ير رقي��ق ك��اهش رش��د و سوء تغذيه ايجاد مي كند . اگ��ر ب��ه هنگ��ام تهي��ه ش��ير رع��ايت نظ��افت نش��ود ب��روز

اسهال ناشي از ورود ميكروب به روده حتمي است . خطرات مربوط به عدم رعايت نك))ات الزم در هنگ))ام نگه))داري ص))حيح-2

سال بعد از 2 تاريخ مصرف شيرهاي خشك معموال تا شير : نيز ادامه مي يابد ولي از مصرف شيرهايي كه تاريخ مصرف

آن ها منقضي شده است بايد پرهيز كرد . مي دانيم ك��ه ان��دازه دلم��ه ه��ايمش))كالت ناش))ي از تركيب))ات شيرخش))ك :-3

كازئين موج��ود در شيرخش��ك بزرگ��تر از ش��يرمادر و هض��م آن هم ب��راي ش��يرخوارمشكل تر است . زيادي امالح موجود در شيرخشك باعث چاقي مي شود .

ومكيدن شيرمادر نياز به صرف انرژي بيش))تري از ش))ير بط))ري دارد :-4 همچنين ب�رخالف ش�ير بط�ري ، اض��افي هم نوش�يده نخواه�د ش�د بن�ابراين ان��رژي اضافي به طفل نمي رسد و موجب ايجاد زمينه چ��اقي نخواه��د ش��د . ش��ير بط��ري مدت طوالني بويژه در زمان خواب در دهان شيرخوار مانده و آمادگي دن��دان ه��اي

شيري نورس را براي پوسيدگي افزايش مي دهد . اسهال ، چاقي ، بيماريهاي قلبي و عروقي در بزرگسالي ، آسمساير اختالالت :-5

و اگزما ، سندرم مرگ ناگهاني و تشنج كه در شير گاوخواران ديده مي شود .

بيمارستاني است كه در آن ده اقدام براي موفقيت بيمارستان دوستدار كودك : 3(-� 1-2-3) ، و اقدامات ده گان��ه1شيردهي اجرا شود جهت اطالع از اسامي بيمارستان هاي دوستدار كودك عدد

را شماره گيري نماييد . 2عدد

((1 – 2 – 3-3 () دانشگاه1 – كودك دوستدار هاي بيمارستان اسامي علوم پزشكي اصفهان :

نام بيمارستان هاي دوستدار كودك شهر اصفهان به شرح ذي��ل مي باش��د : ص��دوقي ، عسگريه ، اميرالمومنين ، امين، غرضي ، عيسي بن مريم ، كلينك اصفهان ، شريعتي ،

دكتر بهشتي ، الزهرا ، سينا ، سپاهان ، حضرت قائم

اقدامات ده گانه در بيمارستان هاي دوستدار كودك )2 – () 3-3 – 2 – 1)) بخشهاي زنان و زايمان- بخش هاي اطفال ( :

25

تهيه حذف

تس��اخاضاف

حذ ف

سياست مدون ترويج تغذيه با شيرمادر در معرض ديد كليه كاركنان نصب ش��ده-1باشد و براي اطمينان از ارتقاء كيفيت خدمات، پايش شود .

كليه كاركنان به منظور كسب مهارتهاي الزم براي اجراي اين سياس��ت آم��وزش-2ببينند .

م��ادران ب��اردار را در زمين��ه مزاي��اي تغذي��ه ب��ا ش��يرمادر و چگ��ونگي ش��يردهي-3آموزش دهند .

به مادران كمك كنند تا ظرف نيم ساعت اول تول��د تم��اس پوس��ت ب��ا پوس��ت و-4 ظرف يك ساعت تغذيه نوزاد با شيرمادر را شروع كنند و در بخش هاي اطف��ال برنامه تجويز دارو و انجام آزمايشات و اعمال جراحي به گونه اي طراحي گردد

كه كمترين اختالل را در تغذيه از پستان مادر ايجاد نمايد . به مادران روش تغذيه با شيرمادر و چگونگي حفظ و تداوم ش��يردهي را ) ح��تي-5

هنگام جدا شدن از شيرخوار( آموزش دهند و براي حل مشكالت شيردهي كمكو حمايت كنند .

ماه بجز شيرمادر ، غذا ي��ا مايع�ات ديگ�ر ) آب ،6به شيرخواران سالم كمتر از -6آب قند ... ( ندهند .

برنامه هم اتاقي مادر و نوزاد را در طول شبانه روز اجرا كنن��د و در بخش ه��اي-7 اطفال تسهيالت الزم ب�راي اق�امت ش�بانه روزي و نيازه�اي ف�يزيكي و ع�اطفي

مادران را تامين نمايند . مادران را براي تغذيه با شيرمادر برحسب ميل و تقاضاي شيرخوار تشويق كنند-8

و امكان دوشيدن مكرر شير و ذخيره آن وجود داشته باشد . مطالقا از شيشه شير و پستانك استفاده نكنند . -9 تشكيل گروه هاي حم��ايت از م��ادران ش��يرده را پيگ��يري نماين��د و اطالع��اتي در-10

مورد گروه هاي حامي و مراكز مشاوره شيردهي در اختيار والدين قرار دهند .

مشاوره شيردهي : 4(- 1-2-3) مشاوره به معني يك ارتباط دو طرف��ه چه��ره ب��ه چه��ره اس��ت ك��ه در آن شخص��ي ب��ه شخص ديگر كمك مي كند تا با توجه ب��ه نيازه��اي خ��ود تص��ميمي بگ��يرد و ب��ر طب��ق آن تصميم عمل نمايد . در خصوص ترويج تغذيه با شيرمادر ، مشاوره فراين��دي اس��ت ك��ه در آن به مادر كمك مي شود تا در مورد تغذيه شيرخوار به بهترين نحو ممكن ب��ا توج��ه

به شرايطش تصميم بگيرد . مشاور شيردهي كيست ؟

مشاور شيردهي كسي است كه در امر تغذيه با شير م�ادر، اطالع�ات و مه�ارت ك��افي دارد . در صورتي كه مادري در اين امر مشكلي داشته باشد او را راهنم��ايي مي كن��د . اگر كودكي قادر به مكيدن و گرفتن نوك پستان نباشد ، يا اگر مادري هنگام ش��ير دادن به كودك خود دچار درد شود يا شير كافي نداشته باشد مشاور ش��يردهي مي توان��د ب��ه

مادر كمك كند .

26

حذف کامل کادرشود

، و ليس))ت مراك))ز1جهت اطالع از شرح وظايف مراكز مشاوره ش))يردهي ع))دد را شماره گيري نماييد:2مشاوره شيردهي عدد

شرح وظايف مراكز مشاوره شيردهي : 1(- 1-2-3-4)

ارتقا كيفيت خدمات مربوط به مشاوره شيردهي و حل مشكالت شيردهي م��ادران-مراجعه كننده به مركز مشاوره شيردهي

ارتقا آگاهي كاركنان مراكز در جهت حل مشكالت شيردهي مادران مراجع��ه كنن��ده- ماه اول و ادامه تغذيه ب��ا ش��يرمادر در دو6و ترويج تغذيه انحصاري با شيرمادر در

سال اول زندگي همراه با استفاده از غذاهاي كمكي ارتقا آگاهي خانواده هاي مراجع��ه كنن��ده ب��ه مرك��ز مش��اوره ش��يردهي و گس��ترش-

فرهنگ ترويج تغذيه با شيرمادر در جامعه م��اه اول و6آموزش مادران براي داشتن تغذيه موفق و انحصاري ب��ا ش��يرمادر در -

سالگي كه منجر ب��ه آم��اده2حفظ و تداوم شيردهي همراه غذاهاي كمكي تا پايان نمودن مادران در كاهش مشكالت بعدي آنان مي گردد .

برنامه ريزي به منظور دسترسي مادران منطقه تحت پوشش به جزوات آموزش��ي-شيرمادر و تغذيه تكميلي

كمك به تقويت كمي و كيفي خدمات ارائه شده در بيمارستان دوستدار كودك-همكاري مداوم و مستمر صدا و سيما در جهت آموزش و حساس سازي جامعه-تشكيل گروه هاي حمايت از مادران شيرده-

ليست مراكز مشاوره شيردهي : 2(- 1-2-3-4)

خيابان باب الرحمه –دروازه دولت پايگاه قائي : 2206139 صبح تلفن 9 كالس گروهي روزهاي زوج –مشاوره شيردهي همه روزه

نبش بنفشه جنوبي– خيابان گلستانه – خانه اصفهان مركز حضرت سجاد :412095 صبح تلفن : 9 كالس گروهي پنج شنبه –مشاوه همه روزه صبح ها

روبروي بانك مسكن – بازارچه – شهرك اميرحمزه مركز امير حمزه :7757509مشاوره شيردهي ) قبل از مراجعه تماس گرفته شود ( تلفن :

كوچه شهيد جالئي– خيابان وحيد صدر :8پايگاه ص���بح تلفن :9 كالس گ���روهي س���ه ش���نبه ه��ا –مش���اوره ش���يردهي هم���ه روزه

7775486 مش��اوره ش��يردهي در تم��ام اوق��ات ش��بانه روز تلفن :بيمارس))تان الزه))راء :

4828 داخلي 6685555 مش��اوره ش��يردهي - ص��بح ه��ا هم��ه روزه تلفنبيمارس))تان ش))هيد بهش))تي :

2367001

27

شود حذف کال

حذف

حذف

روزه�اي دوش�نبه و چهارش�نبه11 ت�ا 10 مشاوره شيردهي ساعت مركز نواب صفوي :2275364تلفن:

28

شود حذف کال

- برنامه تنظيم خانواده 1-3 ، حاملگیه))ای ناخواس))ته و1جهت اطالع از آموزش))های قب))ل از ازدواج ع))دد

را شماره گیری نمایید .3 و روشهای پیشگیری از بارداری عدد 2پرخطر عدد

آموزشهای قبل از ازدواج: 1( - 1-3)

ازدواج یکی از مهمترین تصمیم های زن��دگی می باش��د ، آموزش��های هنگ��ام ازدواج ب��هزوجین کمک می کند تا به بسیاری از سواالت خود پاسخ گویند .

آموزشهای هنگام ازدواج عبارتند از:

مشاوره و آزمایشهای قبل از ازدواجمشاوره ژنتیک و ازدواجهای فامیلیساختار وعملکرد دستگاه تناسلیروند لقاح و باروریتنظیم خانواده و روشهای پیشگیری از بارداریارتباط جنسی در زمان ازدواجبیماریهای آمیزشیاختالالت جنسیمهارتهای ارتباطی و روابط همسر

حاملگیهای ناخواسته و پرخطر : 2( - 1-3)

حاملگی ناخواسته ، حاملگی است که ممکن اس��ت از ط��رف ش��وهر ی��ا زن ی��ا ه��ر دوناخواسته باشد .

آگ��اهی از تنظیم خ��انواده و مزای��ای آن در راس��تای پیش��گیری از ح��املگی ناخواس��ته ،مهمترین اصل در رفاه خانواده و اجتماع است .

29

جنین س�������قطحذف سقط عمدی عالئم سقط و ع��وارض و پیام��دهای

اضاف

برای کسب اطالعات بیش))تر و آموزش))های قب))ل از ازدواج ب))ه این نش))انیمراجعه فرمائید :

نشانی : مرکز مشاوره و آزمایشات قبل از ازدواج گل یاس مرکز گل یاس–خیابان آتشگاه- خیابان شهید نبوی منش

حذف

برای کسب اطالع��ات بیش��تر و انج��ام واکسیناس��یون و دری��افت خ��دمات رایگ��انتنظیم خانواده ،بهتر است به مراکز و پایگاههای بهداشتی مراجعه کنید.

اضاف

حاملگی های ناخواسته به این علل میباشد :عدم استفاده از روشهای پیشگیری مطمئن

استفاده از روشهای غیرمطمئن مثل روش طبیعی استفاده غلط از روشهای پیشگیری مطمئن

حاملگی های ناخواسته موجب اف��زایش م��رگ و م��یر م��ادران ب��ه دلی��ل ح��املگی ه��ای پرخطر و سقطهای غیرقانونی ، به دنیا آوردن نوزادان کم وزن و افزایش م��رگ و م��یر

کودکان خواهد بود.حاملگی های پرخطر حاملگی هایی هستند که :

سال انجام می شوند . 35 سال و باالی 18در سنین زیر بعد از زایمانهای سوم و چهارم یعنی احتمال خطرات بدنبال حاملگی ه��ا ب��ه ش��دت

افزایش می یابد. سال باشد . 3فاصله حاملگی ها کمتر از

را ش))ماره2 و روش))های م))وقت ع))دد 1 جهت آشنایی ب))ا روش))های دائمی ع))ددگیری نمائید.

30

خ��انم ه��ای دارای بیم��اری ه��ای زمین��ه ای مث��ل بیم��اری قل��بی ،دیابت ، بیماری کلیه و ....

اضاف

طبق مطالب گفته شده نتیج��ه می گ��یریم ه��دف از برنام��ه تنظیم خ��انواده ت��امین سالمت مادر و کودک و خانواده است نه فق��ط کن��ترل جمعیت.تنظیم خ��انواده این امکان را به زوجین میدهد تاآنه��ا بتوانن��د درب��اره زم��ان ،تعدادوفاص��له فرزن��دآوری

آزادانه وآگاهانه تصمیم بگیرند.توصیه های مهم :

در ابت��دای ازدواج در ص��ورت ع��دم آم��ادگی ب��رای فرزن��ددار ش��دن، بای��داز-روشهای مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده شود.

در سنین باال و حول و حوش یائسگی احتمال بارداری وجود دارد . - روشهای سنتی پیشگیری از بارداری ضریب شکست باالیی داش�ته و ب��اعث-

بارداری ناخواسته می شود. استفاده از روشهای پیش��گیری در ابت��دای ازدواج ب��اعث ن�ازایی و ناب�اروری-

نمی شود. در صورت وجود هرگونه مشکل در مسائل زناشویی و بهداشت جنس��ی ب��ه-

روانپزشک یا روانشناس مراجعه شود .

اضاف

استفاده از روشهای پیشگیری و جلوگیری از ب��روز ب��ارداری ناخواس��ته هیچ- منافاتی با دین مبین اسالم ندارد و این در حالی است که دین اسالم ارزش زیادی برای سالمتی قائل شده است وهر چیزی ک��ه ب��اعث بهم خ��وردن آن

شود را حرام می داند . درصورت نیاز به کس�ب اطالع�ات بیش��تر حتم�ا از اش��خاص معت��بر و من��ابع-

علمی استفاده شود.

اضاف

روشهای دائمی : 1( - 1-3-3)

روشهای دائمی پیشگیری از بارداری ، ب��رای زوجی��نی مناس��ب اس��ت ک��ه تع��داد اف��راد خ����انواده خ����ود را تکمی����ل نم����وده و تمای����ل ب����ه بچ����ه دار ش����دن ندارن����د .

بطور کلی دو روش جلوگیری از بارداری دائمی وجود دارد : بستن لوله در زنان . -1بستن لوله در مردان . -2

را2 و بس))تن لول))ه در م))ردان ع))دد 1جهت آشنائی با بستن لول))ه در زن))ان ع))ددشماره گیری نمائید.

بستن لوله های رحمی یا توبکتومی : 1( - 1-3-3-1)

یک عمل جراحی س��اده و کم خط�ر ب��وده ک��ه طی بیهوش��ی عم��ومی ی��ا بی حس�ی موض�����������������عی ، توس�����������������ط متخصص�����������������ین زن�����������������ان

انجام می شود . . انجام عمل بصورت سرپایی بوده یا با یک روز اقامت در بیمارستان است درصد می باشد .99اثربخشی روش بیش از

در این روش با قطع لوله های رحمی در زن، از رسیدن نطفه جنس��ی م��رد ب��ه تخم��کجلوگیری بعمل آمده و لقاح صورت نمی گیرد .

، م))وارد ت))اخیر2 ، عوارض ج))انبی ع))دد 1جهت اطالع از مزایای این روش عدد ، زم))))))))))))))))))ان بس))))))))))))))))))تن3انج))))))))))))))))))ام آن ع))))))))))))))))))دد

را شماره گیری نمایید . 5 و نکات قابل توجه عدد 4 لوله های رحمی عدد

مزایای روش : -1دایمی بودناثربخشی باالعدم نیاز به یادآوری و مراجعه مکرر نداشتن عارضه برای سالمتی فرد استفاده کننده روش در دراز مدتتاثیر نداشتن در روابط جنسیکاهش ابتال به سرطان تخمدان

عوارض جانبی : -2احتمال تغییر میزان خونریزی قاعدگی ) خطرهای بیهوشی ) به میزان بسیار کم

موارد تاخیر انجام عمل : -3بیماری های التهابی لگن در سه ماهه اخیرسابقه اخیر بیماری های قلبی حادوجود لخته خون در سیاهرگهای عمقی پا یا وجود لخته خون در ریهخونریزی از دستگاه تناسلی بدون علت مشخصمشکالت دوران بارداری ، زایمان و پس از زایمان

31

انج��ام این روش��ها در مراک�����ز بهداش�����تی

رایگان می باشد.

اضاف

دربیمارستان

اضاف

بیماری های فعال مقاربتی سرطان های لگن

زمان بستن لوله های رحمی : -4بستن لوله های رحمی در ه��ر زم��انی از س��یکل قاع��دگی در ص��ورت اطمین��ان از

باردار نبودن متقاضی امکان پذیر است . )یعنی دو هفته اول سیکل قاعدگی دورهزمانی مناسب تری است (

پس از زایمان طبیعی) هنگام سزارین ) بستن لوله های رحمی براحتی امکان پذیر است روز پس از زایم��ان ، زم��ان7 – 42پس از سقط عفونی و نیز درفاصله زمانی

مناسبی برای انجام این عمل نیست . نکات قابل توجه : -5

معموال چند ساعت پس از عمل میتوان فرد را مرخص ک��رد ، زن می توان��د ی��ک هفت��ه بعد از عمل فعالیت جنسی داش��ته باش��د ، اگ��ر درد پس از ی��ک هفت��ه ادام��ه یاب��د الزم

است که تا زمان رفع درد از رابطه جنسی خودداری شود .اگر بعد از عمل عالئمی مثل :

درجه38تب باالتر از -1 درد و تورم و خروج چرک وخون از محل عم��ل ت��ا ی��ک هفت��ه بع��د از بس��تن لول��ه و-2

قرمزی محل که بدتر شود یا از بین نرود .درد شکمی که بدتر شده یا از بین نرود . -3از حال رفتن ، گیجی شدید در چهار هفته اول و به ویژه در هفته اول پس از عمل -4

در صورت بروز هر کدام از موارد ذکر شده ، باید به بیمارستان مراجعه نماید .

بستن لوله مردان یا وازکتومی : 2( - 3-3-1—1)

وازکت��ومی ی��ک روش م��وثر و مطمئن جهت پیش��گیری دائمی از ح��املگی اس��ت و برای افرادی مناسب است که تعداد فرزندان خود را تکمیل کرده و خواستار فرزند دیگری نیستند از اثربخش ترین روشهای پیشگیری از ب��ارداری ب��وده و م��وفقیت آن

% است. 100نزدیک به

، ع)وارض ج))انبی و م))وارد1جهت اطالع از نوع عمل و مزایای وازکتومی ع))دد ، و بررسی نکات3 ، توصیه های بعد از عمل عدد 2تاخیر انجام وازکتومی عدد

را شماره گیری کنید .4قابل توجه عدد

نوع عمل و مزایای وازکتومی :-1

32

–جهت آگ))اهی از مراک))ز انج))ام وازکت))ومی ب))ه مراک))ز بهداش))تی درمانی یا پایگاه ها مراجعه شود .

اضاف

20عمل بصورت ی��ک ج��راحی س��رپائی ب��ا بیحس��ی موض��عی در م��دت کم��تر از دقیقه انجام می شود و در آن لوله های منی بربس��ته می ش��ود و در م��ایع م��نی

نطفه وارد نمیشود ، به این عمل ، وازکتومی گویند .مزایای این عمل عبارتند از :

اثربخشی باالنیاز نداشتن به بیهوشیدائمی بودن نداشتن اثر منفی بر قدرت مردانگی ، میل جنسی و صف های ثانویه مردانهعدم نیاز به یادآوری و مراجعه مکررنداشتن عارضه برای سالمتیتاثیر نداشتن بر حجم و ظاهر مایع منی و کیفیت تماس جنسیافزایش لذت جنسیاثربخشی بیشتر و نیاز کم��تر ب��ه مراقبته��ای قب��ل و پس از عم��ل در مقایس��ه ب��ا

بستن لوله های رحمی:عوارض جانبی و موارد تاخیر در انجام عمل وازکتومی -2

. درد ، سوزش و کبودی مختصر در ناحیه عمل که تا یک هفته رفع می شوند

در موارد زیر عمل وازکتومی بایستی به تاخیر انداخته شود :بیماری مقاربتی فعالالتهاب سر آلت ، التهاب لوله های منی بر عفونت پوست بیضه عفونت حاد عمومی بدن التهاب بیضه ها

توصیه های بعد از عمل :-3استراحت تا یک روزآب نزدن به محل عمل تادو روز روز4نداشتن تماس جنسی تا پوشیدن لباس زیر تنگ تا یک هفته مثل بیضه بندانجام ندادن کار سنگین تا یک هفته

بررسی نکات قابل توجه :-4در صورت ب��روز ه�ر ی��ک از م�وارد زی��ر ف�رد بای��د ف��ورا ب��ه مرک��ز ارائ��ه خ�دمت

وازکتومی مراجعه کند : هفته بویژه در هفته اول4 درجه تا 38تب بیش از درد شدید و عدم پاسخ به مسکنخروج خون و چرک از محل زخمتورم بیش از حد پوست بیضه

33

بای��د توج��ه داش��ت ک��ه بالفاص��له پس از عم��ل ق��درت ب��اروری از بین نمی رود م��اه پس از عم��ل4 و 3بنابراین بایستی آزمایش شمارش نطفه به فاصله های

انجام و از یک روش مطمئن تا عدم وجود نطفه در مایع منی استفاده شود .

روشهای موقت : 2( - 1-3-3)

روشهای موقت پیشگیر از بارداری عبارتند از قرصهای ضدبارداری، آمپولهای تزریقی ،آی یو دی و کاندوم

، آمپوله))ای ت))زریقی1جهت آش))نائی ب))ا قرص))های خ))وراکی ض))دبارداری ع))دد را شماره گیری4 ، و کاندوم عدد 3 ، آی یو دی عدد 2پیشگیری از بارداری عدد

کنید .

قرصهای خوراکی : 1( - 1-3-3-2)

قرص های خوراکی از روش��های مت��داول پیش��گیری از ح��املگی اس��ت ک��ه بوس��یله کارکنان بهداشتی تعلیم دیده تجویز می شود . این قرصها دو نوع میباشند.

قرصهایی که حاوی استروژن و پروژسترون بوده و بنامهای ال دی و تری فازیک ی��ا سه مرحل��ه ای نامی�ده میش�ود و قرص��هایی ک�ه ح��اوی پروژس��ترون ب��وده و ق��رص شیردهی نام دارد ، نح��وه اث��ر قرص��ها ب��ه این ص��ورت اس��ت ک��ه از تخم��ک گ��ذاری جلوگیری نموده ، بر مخاط داخلی رحم اثر می گذارد و به دلیل اف��زایش ض��خامت

ترشحات دهانه رحم در ورود نطفه به داخل رحم اشکال ایجاد می کند .

را ش))ماره2 و قرصهای شیردهی عدد 1جهت اطالع از قرص های ترکیبی عدد گیری نمائید .

، ع))وارض1جهت اطالع از مزایای قرصهای ترکیبی جلوگیری از ب))ارداری ع))دد ، و4 ، زمان مصرف و طرز مصرف آنه))ا ع)دد 3 ، موارد منع مصرف عدد 2عدد

را شماره گیری کنید . 5بررسی نکات قابل توجه عدد

مزایا :-1، اثربخشی قرص های ترکیبی در صورت مص��رف ص��حیح

درصد است . 98برگشت سریع باروری پس از قطع روشنداشتن محدودیت سنی در استفاده از روش منظم شدن ، کاهش درد و خونریزی قاعدگیاحتمال کاستن از بروز بیماریهای خوش خیم پستان افزایش تراکم استخوان هاکاهش بروز بیماریهای التهابی لگنکم شدن بروز سرطان های رحم و تخمدان

34

LDو ت������ری فازیک

ضافا

ه

کاهش بروز حاملگی خارج ازرحماحتمال کاهش بروز آرتریت روماتویید احتمال کاهش بروز کیست های تخمدانی

: عوارض-2 : افزایش وزن

لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی ها

حساسیت پستانها

سردرد های خفیف

: تهوع

منع مصرف شامل موارد منع مصرف مطلق و نسبی می باشد : -3موارد منع مطلق عبارتند از:

وجود لخته خون در سیاهرگهای عمقی پا و لخته خون در ریه بیماری فعال یا مزمن کبدی و هپاتیت ویروسییرقان هم زمان با مصرف قرصسرطان کبد و سیروز کبدیتومورهای خوش خیم و بدخیم کبدبیماری های دریچه ای قلب با عوارضی مثل افزایش فشار ریویمصرف داروهای ضدانعقادیسابقه اندوکاردیتبیماری عروق کرونر قلب ، آنژین قلبی ) ه��ر ن��وع درد جل��وی قلب و پش��ت جن��اغ

سینه ( ، سابقه این بیماری ها یا شرایط مستعد کننده آنها

35

عش)ایاضاف ا

ضاف

دالی��ل اف��زایش وزن ، تجم��ع مایع��ات در ب��دن ب��ه دلی��ل اث��ر اف��زایش اش��تها می باش��د ک��ه ب��ا ورزش و رژیمهورمون پروژسترون و افزایش

غذایی بهبود می یابد . م��اه اول مص��رف مص��رف دی��ده می2-3در

شود و می تواند ناشی

اضاف

از فراموش��ی مص��رف ق��رص باش��د . در ص��ورت تش��دید ی��ا ادام��ه ب��ه با استفاده از پستان بندهای محکم، مسکن های معم��ولی ومتخصص زنان مراجعه شود.

کمپرس سرد یاگرم رفعاضرفع می شود و در صورت ادامه به پزشک یا ماما مراجعه شود.اف

اضاف

مراجع���هشود. با مسکن ه��ای معم��ولی برط��رف می ش��ود . در ص��ورت

سردردهای شدید و همراه اضاف

ب��ا فش��ارخون ب��اال و عالئم عص��بی ی��ک طرف��ه و اختالل بین��ایی بای��د ب��همتخصص مربوطه مراجعه شود.

خوردن قرص در هنگام خواب یا همراه ب��ا غ��ذا ب��ا مایع��ات بیش��تر و موثر برای کاهش تهوع است . در صورت ش��دید ب��ودن ته��وع قط��ع روشس��������������������بزی و می��������������������وه ت��������������������ازه راهی

ماه اول با داروه��ای ض��د ته��وع2-3ضرورت دارد . درمان موقت تهوع در شبی یک عدد امکان پذیر است . Vit B6مثل

اضاف

160فشارخون و باالتر100

35میگ���رن و س���ن ب���االی سال

35س��یگاری و س��ن ب��االی سال

ضااف

موارد منع نسبی عبارتند از: 90/140تا100/160فشارخون کنترل شده بین سابقه یرقان انسدادی در حاملگی توده پستانی تشخیص داده نشدهبیماری فعال کیسه صفرا سال35خانمهای سیگاری کمتر از میگرن بدون عالیم عصبیبیماری قند بدون درگیری عروقمصرف داروی ضد صرع بجز والپرویک اسید

زمان مصرف و طرز مصرف: -4زمان مصرف :

دوران قاعدگی ( 5 تا 1در پنج روز اول قاعدگی ) روز .برای اطمینان بیشتر روز اول قاعدگی بهتر است استفاده شود. در هر زمان که اطمینان از باردارنبودن وجود داش��ته باش��د می ت��وان آغ��از ک��رد

باید توجه داشت تا ایجاد تاثیر پیشگیری از بارداری قرص ، تا ی��ک هفت��ه ازکان��دوماستفاده شود .

طرز مصرف : بهتر است در ساعت خاصی از شبانه روز و هماهنگ ب��ا ی��ک ک��ار م��داوم ، مص��رف

ع��ددی ، آغ��از21شود. قرصها بایستی هر روز خ��ورده ش��ود ، پس از پای��ان بس��ته روزه شروع شود.7بسته بعدی باید با یک فاصله

بررسی نکات قابل توجه : -5

LDفراموشی مصرف قرص

در صورت فراموشی یک قرص:

وادامه قرصها طبق معمول خوردن قرص فراموش شده به محض یادآوردن

در صورت فراموشی دو قرص :

خ��وردن در دو ش��ب مت��والی ، ادام��ه مطابق معمول همراه با یک هفته روش کمکی مثل کاندوم

در صورت فراموشی سه قرص یا بیشتر:

عدد (1خوردن بقیه قرص ها ) روزی همراه با یک هفته روش کمکی مثل کاندوم یا خودداری از رابطه جنسی

36

و ت������ریفازیک

ضااف

آنها

حذ دو

قرص

ضااف

اضافه

روزه و بالفاصله پس از پایان بسته 7شروع بسته بعدی بدون رعایت فاصله در صورت داشتن تماس جنسی در این فاص��له زم��انی و ع��دم اس��تفاده از کان��دوم

استفاده از روش پیشگیری اورژانس توصیه می شود .

روش پیشگیری اورژانس از بارداری :

روشی است که خانم ه��ا ب��ا اس��تفاده از آن می توانن��د در ص��ورت اس��تفاده نک��ردن از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری و یا هر موردی که احتمال ب��ارداری ناخواس��ته

ساعت یعنی 120پس از تماس جنسی را داشته باشد ، تا از روش اورژانس پیش��گیری از ب��ارداری اس��تفاده کنن��د و این روش توس��ط کارکن��ان بهداشتی آموزش دیده ارای��ه می میش��ود، همچ��نین ب��دلیل در ص��د ب��االتر شکس��ت این روش و مداوم نبودن مصرف آن در مقایسه با سایر روش های مطمئن، فق��ط بای��د در

موارد مشخص از آن استفاده کرد . طرز مصرف :

ساعت اول پس از تماس جنسی مشکوک 120اولین مصرف در استفاده از یکی از این روش ها :

عدد یک جا در اولین فرصت 2: مصرف قرص لوونورجسترول ساعت بعد12 قرص 4 قرص در اولین فرصت و 4مصرف : LDقرص

ق��رص س��فید دیگ��ر4 قرص سفید در اولین فرص��ت و 4 مصرف قرص تری فازیک : ساعت بعد 12

- قرصهای شیردهی : 2

37

هشدارها : در ص��ورت ب��روز هرک��دام ازعالئم زی��ر ف��ورا ب��ه بیمارس��تان مراجع��ه-

شود . درد شدید در قسمت باالی شکم-درد قفسه سینه یا تنگی نفس یا سرفه با خلط خونی-تورم یا درد شدید در یک پا-مشکالت چشمی- ب��ا–سردردهای غ��یرمعمول ) س��ردرد ش��دید ض��ربانی ی��ا ی��ک طرف��ه -

عالئمی مثل تاری دید ، احساس سنگینی در زبان و صورت و ...

ضااف

روز5 از

تماسمشکو

ضااف

قرص های شیردهی، قرص پروژسترونی پیشگیری از بارداری ب��وده ک��ه فق��ط م��ادران ماه پس از زایم��ان می توانن��د از آن ب��رای پیش��گیری از ب��ارداری اس��تفاده6شیرده تا

کنند . این قرصها باید هر روز در ساعت معینی خورده شود . خدمت این قرص توسطکارکنان بهداشتی ارائه می شود .

،عوارض1جهت اطالع از مزایای قرصهای شیردهی یا الینسترونول عدد و بررس))ی4 ، زمان و طرز مصرف عدد 3 ، موارد منع مصرف عدد 2عدد

را شماره گیری نمائید .5نکات قابل توجه عدد

مزایای قرصهای شیردهی :-1نداشتن اثر منفی بر کمیت و کیفیت شیرمادرافزایش مدت زمان شیردهیعدم نیاز به قطع روش قبل از عمل جراحی ماه 6قابل استفاده در مادران شیرده با فرزند کوچک تر از روزه بین بسته ها و کم شدن احتمال مصرف نادرست7نداشتن فاصله بازگشت باروری بالفاصله پس از قطع قرصعوارض :-2

تا2خونریزی نامرتب رحمی : این عارضه معموال در ماههای اول مصرف دیده شده و ماه پس از آغاز مصرف از بین رفته و یا کاهش می یابد .3

موارد منع مصرف :-3خونریزی غیرطبیعی رحمیبیماریهای مزمن یا حاد کبدیسابقه و ابتال به سرطان پستان وجود لخته خون در سیاهرگهای عمقی پا و لخته خون در ریهزمان و طرز مصرف :-4

زمان مصرف :

، در صورت قاعده نشدن م��ادر ش��یرده و تغذی��ه انحص��اری ش��یرخوار ب��ا ش��یرمادر هفته پس از زایمان آغاز خواهد شد. 6مصرف قرص

در صورت بازگشت قاعدگی و یا تغذیه انحصاری با شیرمادر مصرف قرص بای��د در روز اول قاعدگی و ترجیحا روز اول شروع شود . 5

طرز مصرف:

قرص دارد که باید هر شب یک عدد از آن راس ساعت28هربسته قرص شیردهی معینی خورده شود.

باید فرد استفاده کننده را تشویق کرد که خوردن قرص را با یک کار مداوم روزان��ه مانند مسواک زدن، نماز خواندن و ... هماهنگ نماید.

. شروع مصرف بسته بعدی قرص بالفاصله پس از پایان بسته قبلی است

38

دقت شود : بین مصرف دو بسته قرص نباید هیچ فاصله زم))انی وج))ود داشته باشد.

قرصها باید همه روزه راس ساعتی معین خورده شوند . در غیر اینص��ورت ) ب��ویژه در مادران شیردهی که قاعدگی آنها بازگشته است ( احتمال شکست اف��زایش می

یابد .

نکات قابل توجه : -5

در صورت بروز این عالئم :

) سردرد شدید ) میگرن ، سردردهای همراه با تاری دیددرد شدید قفسه سینه پس از شروع مصرفخونریزی نامرتب رحمی و یا هر خونریزی بدون دلیلی که احتمال بیماری زمین��ه ای

و یا حاملگی را مطرح نمایدزردی پوست وچشمدرد شدید شکمی بخصوص در قسمت پایین شکم و لگن

مراجعه به متخصص مربوطه یا بیمارستان ضروری است.

آمپولهای تزریقی : 2( - 1-3-3-2)

آمپوله��ای ت��زریقی از روش��های هورم��ونی بس��یار م��وثر پیش��گیری از ب��ارداری اس��ت ،آمپولهای تزریقی موجود در سیستم بهداشتی به دو صورت دیده می شود:

ماهه3آمپولهائی که فقط هورمون پروژسترون دارد یا آمپولهای -1 آمپولهائی که هم هورمون پروژسترون و هم هورم��ون اس��تروژن دارد ی��ا آمپوله��ای-2

یک ماهه و آمپولهای تزریقی یک ماهه1جهت اطالع از آمپولهای تزریقی سه ماهه عدد

را شماره گیری نمائید .2عدد

39

هشدارها : ساعت مسئله ای نیس��ت و ق��رص خ��ورده3در صورت فراموشی یک قرص تا -

می شود . ساعت خوردن قرص به تاخیر بیفتد خوردن ق��رص ه��ر3درصورتی که بیش از -

زمان که به یاد آید و خوردن قرص بعدی در زمان مقرر و استفاده از کاندوم ت��ا روز2

روز مت��والی ( خ��وردن یکج��ای ق��رص ه��ای2 ق��رص ) 2در صورت فراموش��ی - روز . ض��منا در ص��ورت7فراموش شده و ادامه قرص با استفاده از کاندوم تا

داش�تن ن�زدیکی مح�افظت نش�ده در این دو روز ق�رص اورژانس اس�تفاده میشود .

ق��رص مت��والی و داش��تن ن��زدیکی مح��افظت نش��ده در3در صورت فراموشی - ساعت گذش��ته ق��رص اورژانس خ��ورده و روش دیگ��ر انتخ��اب می120عرض

ضااف

آمپولهای تزریقی سه ماهه :-1

این آمپوله��ا بم��دت س��ه م��اه از ب��ارداری پیش��گیری می کن��د ارائ��ه این روش توس��ط کارکن��ان بهداش��تی دوره دی��ده ص��ورت میگ��یرد ، اثربخش��ی این روش در س��ال اول

% است . 7/99استفاده بیش از ،2 ، مزای))ای آمپ))ول ع))دد1جهت اطالع از زمان تزریق آمپولهای سه ماهه ع))دد

را ش))ماره5، و نک))ات قاب))ل توج))ه ع))دد 4، موارد منع مصرف عدد3عوارض عددگیری کنید .

زمان تزریق : .1در زمان قاعدگی هفته پس از زایمان امکان پذیر ب��وده و3در مادران غیر شیرده: اولین تزریق تا

نیازی به برگشت قاعدگی نیست. : مادران شیردهدرصورت قاعده نشدن وتغذیه انحصاری شیرخوار با ش��یر م��ادر مص��رف آمپ��ول

هفته بعد از زایمان آغاز گردد. 6سه ماهه باید روز اول قاع��دگی مراجع��ه کن��د ، میت��وان5 بدنبال قطع یک روش ، اگر فرد در

بالفاصله آمپول را تزریق و یک هفت�ه ن�یز از کان�دوم اس�تفاده ک�رد . در غ�یر این صورت تا ف��را رس��یدن دوره قاع��دگی بع��دی )ب��رای تزری��ق آمپ��ول ( بایس��تی از

کاندوم استفاده نمایند . مزایای آمپول : -2

( 7/99اثربخشی باال ) سال اول بیش از % آسانی استفاده ماه یکبار ( 3فاصله های استفاده نسبتا طوالنی ) هر مناسب برای کسانیکه با استفاده مداوم و هر روزه از یک روش مشکل دارندک��اهش ابتال ب��ه س��رطانهای رحم و تخم��دان ، بیم��اری ه��ای الته��ابی لگن ، کم

خونی ، غده خوش خیم رحم، حاملگی خارج از رحم ، عفونتهای ق��ارچی مهب��ل ،عالئم قبل از قاعدگی ، درد زمان قاعدگی

افزایش ندادن عوارض استروژنی بدلیل نداشتن استروژنمناسب برای افراد مبتال به بیماری قند و بیماری تیروییدقابل استفاده در هر دوره سنیقابل استفاده در دوران شیردهیافزایش شیرمادرتداخل نداشتن با تماس جنسیعدم نیاز به قطع مصرف قبل از اعمال بزرگ جراحیمناسب برای بیماران تشنجیقابل استفاده در آنمی داسی شکلکاهش حاملگی خ��ارج از رحم ) بخ��اطر جلوگ��یری از تخم��ک گ��ذاری ( و ک��اهش

قارچ مهبلنداشتن عوارض استروژن

40

اضافه

سالگی16قابل استفاده از سن عوارض-3

اختالالت قاعدگی : بصورت قطع قاعدگی تا خونریزی نامرتب ، در صورت تداوم خونریزی نامرتب رحمی، باید برای بررس��ی بیش��تر ب��ه متخص��ص زن��ان مراجع��ه

نمائید . کیلوگرم در سال اول استفاده از آمپول گزارش ش��ده2افزایش وزن معموال تا

اس��ت ، در بررس��ی اف��زایش وزن بای��د س��ایر عوام��ل اف��زایش وزن را در نظ��رگرفت . مشکل افزایش وزن با رعایت رژیم غذایی و ورزش قابل رفع است .

حساس شدن پس��تانها : ب��ا اس��تفاده از پس��تان بن��دهای مناس��ب و مس��کن ه��ای معمولی برطرف می گردد .در غیر این صورت مراجعه به ماما و در صورت نیاز

به متخصص زنان ضروری است . موارد منع مصرف :-4

بارداریسرطان پستانخونریزی از دستگاه تناسلی بدون علت مشخصاختالالت شدید انعقادیسابقه تومور کبدی ناشی از مصرف هورمونهای استرویید جنسیسابقه سکته مغزی فشارخون کنترل نشده

نکات قابل توجه : -5در صورت وجود عوارض زیر با مصرف آمپول سه ماهه ، سریعا بررسی توس��ط

پزشک صورت گیرد: و بیشتر16/10افزایش فشار خون در حدی که نیازمند درمان باشد )فشارخون

از آن ( زردی چشم و پوستسردرد شدید همراه با تاری دیدخونریزی شدید) خونریزی طوالنی ) در هنگام قاعدگی یا زمانی غیر از قاعدگیتاخیر قاع��دگی ) در ف��ردی ک��ه حین اس��تفاده از آمپ��ول قاع��دگی م��رتب داش��ته

است(

ماهه :1- آمپولهای تزریقی 2

از روشهای اثربخش پیشگیری از بارداری بوده و اثربخش��ی آن در س��ال اول اس��تفاده% است . 8/99

41

فاصله تزریق این آمپولها یک م��اه یکب��ار می باش��د و توس��ط کارکن��ان بهداش��تی تعلیمدیده یا پزشک ارائه میگردد.

، موارد3، عوارض عدد2 ، مزایای آمپول عدد1جهت اطالع از زمان تزریق عدد را شماره گیری کنید :5 و نکات قابل توجه عدد 4منع مصرف عدد

زمان تزریق :-1دوران قاعدگی : در یکی از پنج روز اول قاعدگی: غیر از دوران قاعدگی

در هر زمان ک��ه اطمین�ان از ب��اردار نب��ودن وج��ود داش�ته باش��د می ت�وان از این روش استفاده نمود ، باید توجه داشت تا ایجاد تاثیر اولین آمپول در پیشگیری از بارداری باید

روز از کاندوم استفاده شود . 7پس از زایمان :

زنان شیرده : اگراصرار در استفاده از روش داشته باشد ضمن تاکید بر منبع مص��رف ماهگی ، اگ�ر هن��وز خ��ونریزی قاع�دگی رخ ن��داده باش�د ، می ت��وان بع�د از6نسبی تا

انجام آزمایش خون جهت رد حاملگی تزریق را انجام داد . روز پس از زایمان مصرف آغاز شود . 28 تا 21زنان غیر شیرده : در فاصله روزهای

پس از سقط : در پنج روز اول ، بعد از سقط سه ماهه اول ودوم میتوان شروع کرد .مزایای روش : -2آسانی استفاده و آسانی قطع روشبرگشت نسبتا سریع باروری پس از قطع روشبی تاثیر بودن روی میل جنسی بهبود دردهای دوره قاعدگیعدم نیاز به استفاده مداوم هر روزهکاهش خونریزی قاعدگیمناسب برای کسانی که سابقه حاملگی خارج از رحم دارندتاثیر کم بر سیستم انعقادیپایین بودن عوارض افزایش وزن و خونریزی نامنظمپایین بودن عوارض ناشی از استروژنکم نشدن اثر بخشی در صورت اسهال و استفراغ

: عوارض-3 : سردرد و سرگيجه

: حساسيت پستانها

42

اضاف

اضاف

شايع

ضااف

شود . ب��ه پزش��ك مراجع��هدر صورت عدم بهبودي در اين صورت مي توان از مسكن هاي معمولي استفاده ك��ردمي روند . ماه اول مصرف ك��اهش يافت��ه ي��ا از بين2-3معموال اين عوارض در عرض كمپرس سرد يا گرم رفع بااستفاده از پستان بن��دهاي محكم و مس��كن ه��اي معم��ولي و

اضاف

پزشك مراجعه شود . مي شود . در صورت برط��رف نش��دن مش��كل ب��ه

افزايش وزن خفیف

موارد منع مصرف : به دو دسته مطلق و نسبي تقسيم مي گردد : موارد منع مصرف مطلق :

ابتال فعلي يا سابقه لخته خون در سياهرگهاي عمقي ، و يا شرايط مستعدكننده اين بيماري ها

بيم��اري ه��اي دريچ��ه اي قلب ب��ا عوارض��ي مث��ل اف��زايش فش��ار ري��وي ، س��ابقه اندوكارديت و يا مصرف داروهاي ضد انعقادي

بيماري عروق كرونر قلب ، آن��ژين قل��بي ) ه�ر ن��وع درد جل��وي قلب و پش��ت جن��اغ سينه ( ، سابقه اين بيماري ها يا شرايط مستعدكننده آنها

بيماري احتقاني قلبسكته مغزي بيماري عروق مغزي ، سابقه اين بيماري ها يا شرايط مستعد كننده آن ها سال به بيماري قند20بيماري قند با بيماري هاي عروقي ، يا ابتالي بيش از

موارد منع مصرف نسبي :

100/160- 90/140فشارخون كنترل شده بينبيماري فعال كيسه صفرايرقان انسدادي در حاملگي سال35خانمهاي سيگاري كمتر از توده پستاني تشخيص داده نشدهبيماري هاي دريچه اي بدون عارضه قلبي ماه مي گذرد . 6مادران شيردهي كه از زايمان آن ها كمتر از ميگرن بدون عاليم عصبيبيماري سلول داسي شكلمصرف داروي صرع ) بجز سديم والپروات ( ، مصرف ريفامپين يا گريزوفولينافسردگي بسيار شديد

43

اضاف

ورزش منظم و رژيم غذايي به دليل اثر پروژسترون و افزايش اشتها ايج��اد مي ش��ود ب��اشود . غذايي برط��رف مي

( 160فشارخون باال ميلي جيوه يا باالتر ( 100

سال35ميگرن و سن بيشتر از سال و باالتر35مصرف سيگار در افراد هفته بعد از زايمان در زنان غير شيرده3در فاصله زماني

ضااف

- نكات قابل توجه :5

روز يكبار بايد انجام شود . 30تزريق هر روز باشد .33فاطمه بين تزريق ها نبايد بيشتر از تزريق عميق بدون ماساژ روز ( ، اگر اطمينان از نداش��تن تم��اس جنس��ي داري��د مي33در صورت تاخير ) تا

توانيد از اين روش استفاده نمائيد .

آي يو دي : 3( -1-3-3-2)

آي يو دي وسيله كوچك پالستيكي حاوي مس مي باشد كه در داخ��ل رحم گذاش��ته ميشود .

بمدت ده سال از بارداري پيشگيري مي كند ، اين خدمت توسط پزش��ك و مام��ا ارائ��همي شود .

، ع))وارض2 ، مزاي))اي آن ع))دد 1جهت اطالع از زمان گذاشتن آي ي))و دي ع))دد را ش)ماره گ)يري5 و نك)ات قاب))ل توج))ه ع)دد 4 ، موارد منع مصرف عدد 3عدد

كنيد :

زمان گذاشتن :-1در پنج روز اول قاعدگيشش هفته پس از زايمان هفته 12در پنج روز اول بعد از سقط يا كورتاژ عفوني زير هفته 12شش هفته پس از سقط باالي ( هفت��ه پس از زايم��ان ب��ا6مادران شيردهي كه قاع��دگي آنه��ا برنگش��ته اس��ت

اطمينان از باردار نبودن (مزايا : -2

اثربخشي باال

44

هشدارها :

در صورت بروز هر كدام از عالئم زير فورا ب))ه بيمارس))تان مراجع))ه شود .

درد شديد در قسمت باالي شكمدرد قفسه سينه شديد يا تنگي نفس يا سرفه با خلط خونيتورم يا درد شديد در يك پامشكالت چشميسردرد غيرمعمولزردي پوست و ملتحمه چشم

ضااف

رغي

ضافا

ه

برگشت باروري پس از خروجمدت اثر طوالني نياز نداشتن به يادآوري روزانهعدم تاثير بر شيردهينداشتن آثار وعوارض هورمونيقابل استفاده تا دوران يائسگيعدم تداخل با تماس جنسيتداخل نداشتن با مصرف داروها احتمال كاهش شيوع سرطان رحم و دهانه رحم

عوارض :-3اف��زايش خ��ونريزي و درد هنگ��ام قاع��دگي ، خ��ونريزي ن��امنظم و لك��ه بي��ني بين

قاعدگي ها ، افزايش ترشحات دستگاه تناسليموارد منع مصرف : -4

حاملگي يا شك به آنسابقه عفونت لگن با بستري در بيمارستان ) رحم با شكل غيرطبيعي ) براساس معاينه لگنحساسيت به مسنقص سيستم ايمنيغده خوش خيمي كه اندازه و شكل حفره رحم را تغيير داده باشدخونريزي شديد قاعدگي يا كم خونيخونريزي دستگاه تناسلي بدون علت مشخصاختالالت انعقاديشك به وجود بدخيمي رحم يا دهانه رحم و يا قطعيت وجود آندر فاصله زماني درمان و پي گيري مول يا همان بچه خورهسل لگني

نكات قابل توجه : -5

در صورت ديده نشدن و لمس نشدن نخ آي يو دي و تاخير قاعدگي

وجود عالئمي مانند درد پايين شكم ، ترشح چ))ركي از دس))تگاه تناس))ليبايستي به متخصص زنان مراجعه نمائيد.

كاندوم : 4 –- ( 1-3-3-2)

كاندوم پوششي ساخته شده از التكس بوده كه توسط مردان اس��تفاده مي ش��ود و از ريختن مايع مني به داخل مهبل جلوگيري مي كند ، عالوه بر آن از بيماريه��اي مق��اربتي

نيز پيشگيري بعمل مي آورد .

45

توسط كاركنان بهداشتي تعليم ديده تجويز مي شود . را3 و نكات قابل توجه ع))دد 2 ، مزايا عدد 1جهت اطالع از نحوه استفاده عدد

شماره گيري كنيد .

نحوه استفاده : -1 استفاده از يك كاندوم جديد در هر بار نزديكيمشاهده و اطمينان از سالم بودن كاندوم پيش از مصرف آن لزوم كشيده شدن به روي آلت در حالت نعوظ و قبل از انجام نزديكي لزوم خروج كاندوم بالفاصله پس از انزال

مزاياي كاندوم : -2جلوگيري از انتقال بيماريهاي منتقله از راه تماس جنسي مثل ايدزكاهش خطر بروز سرطان دهانه رحمقابل استفاده در هر دوره سنيكمك به جلوگيري از انزال زودرسآساني استفاده و نداشتن عوارض موضعي و عمومينداشتن آثار هورمونيقابل استفاده بالفاصله پس از زايماننداشتن اثر بر شيردهي

نكات قابل توجه : -3عدم استفاده از ليز كننده ها و نرم كننده ها ب��دليل اف��زايش احتم��ال آس��يب ب��ه

كاندوم و پاره شدن آن. دقت نمائيد كه حين استفاده توسط ناخن يا انگشتر سوراخ و پاره نشودتوجه به باقي نماندن كاندوم در مهبل پس از انزالعدم استفاده از كاندوم هاي شكننده تاريخ گذشته ، تغيير شكل داده ،تغيير رنگ

يافته و يا كاندوم با بسته بندي داخلي صدمه ديده

46

- برنامه بهداشت سالمندان1-4سالمند :

سال است و به علت پيام��دها60سالمند به فردي اطالق مي گردد كه سن او بيش از و عوارض ناشي از كهولت سن و تغييرات فيزيولوژيكي كه در بدن وي به وج��ود ميآي��د

60-70نياز به مراقبت و توانبخشي دارد و از نظر سني به سه گروه سالمند ج��وان ) س��ال ب��ه ب��االتر تقس��يم مي81 سال ( و سالمند پير 71-80سال ( سالمند ميانسال )

گردد.،2 ، ورزش و تح))رك ب))دني ع))دد 1جهت اطالع از تغذيه دوران س))المندي ع))دد

، و مشكالت و مراقبته))اي دوران س))المندي3پيشگيري از حوادث و سوانح عدد را شماره گيري نمائيد . 4عدد

تغذيه دوران سالمندي1( -1-4)

. تغذيه يكي از عوامل مهم در حفظ سالمتي استسالمندان نيازهاي غذايي خاصي شامل انرژي ، پروتیین ،چربي ، ويتامين ه��ا ، و

مواد معدني دارند . يكي از بهترين راههاي اطمينان از تامين اين نيازها ، مصرف روزانه از هر يك از

چهار گروه موادغذايي يعني شير و لبنيات ، گوش�ت و حبوب��ات ، ن�ان و غالت ، وميوه ها و سبزيجات است .

گ��روه غ��ذايي مختل��ف اس��تفاده و در ه��ر گ��روه ،3در هر وعده غذا ، حداقل از تنوع رعايت شود .

ليوان آب فراموش نشود . 8 تا 6مصرف روزانه . از مصرف نمك و موائد غذايي شور به مقدار زياد ، خودداري شود وعده ماهي در هفته خطر بيماريهاي قل��بي و ع��روقي و آلزايم��ر را2-3مصرف

كاهش مي دهد . . حبوبات و غالت بيشتر به صورت سبوس دار استفاده شود . چربي كمتر استفاده شود و حتي االمكان از روغن زيتون و يا كلزا باشد . جوانه غالت و حبوبات سرشار از ويتامين هاي گروه ب و ث استمصرف غالت همراه حبوبات يا غالت همراه لبنيات ، مجموعه پروتئيني كاملي را

ايجاد مي كند .

گروه هاي غذايي : سهم از لبنيات را در رژيم3 تا 2 در طول يك روز حداقل گروه شير و لبنيات :.1

غذايي خود مصرف كنيد . هر سهم براب��ر ي��ك لي��وان ش��ير كم چ��رب ي��ا ي��ك لي��وانماست كم چرب و يا يك و نيم قوطي كبريت پنير يا نصف ليوان كشك است .

47

س��هم از2-3 در طول يك روز گروه گوشت ، تخم مرغ ، حبوبات و مغزها :.2 ت��ا2اين مواد را در رژيم غذايي خود بگنجانيد ، هر سهم برابر دو عدد تخم مرغ ي��ا

قطعه گوشت خورشتي پخته شده يا يك ليوان حبوب��ات پخت��ه ش��ده ، ي��ا ي��ك ران3كوچك و يا نصف سينه مرغ پخته يا نصف ليوان از مغزهاست .

نياز روزانه به اين م��واد بس��ته ب��ه م��يزان فع��اليت روزان��ه وگروه نان و غالت :.3 سهم است ، يك س��هم ش��امل ي��ك ك��ف دس��ت ن��ان س��نگك ، ي��ا11 تا 6وزن بدن

كف دست نان لواش ، يا نصف لي��وان ب��رنج كت��ه ، ي��ا ي��ك4تافتون و يا بربري و يا ليوان انواع غالت پخته ، يا نصف ليوان ماكاروني پخته مي باشد .

س��هم از5 ت��ا 3 س��هم از مي��وه ه��ا و 4 ت��ا 2 روزان��ه گروه ميوه و سبزيجات :.4 سبزيها استفاده شود ، هر سهم برابر يك عدد ميوه توسط ، يا ربع طالبي متوس��ط يا نصف ليوان ميوه هايي مثل گيالس و انگور ، يا يك ليوان سبزي برگي خرد ش��ده

يا نصف ليوان ساير سبزيهاي خرد شده مي باشد .

ورزش و تحرك بدني در دوران سالمندي : 2 – ( 4 – 1)

يك راه مطمئن براي كنترل و به تاخير انداختن عوارض پيري ، فع��اليت ه��اي ب��دني مناسب و منظم است .

همه افراد ، از كودكي تا سالمندي در هر سطحي از سالمتي به تمرينات بدني ني��از دارند .

حتي افراد بسيار ضعيف و ناتوان نيز مي توانن��د ب��ا فع��اليت ه��اي ف��يزيكي مناس��ب سالمتي شان را بدست بياورند و به ديگران وابسته نباشند .

. پياده روي ساده ترين تمرين بدني براي دوره سالمندي مي باشد

پيشگيري از حوادث و سوانح دوران سالمندي : 3 – ( 4 – 1)

سالمندان ، به علت تغييرات جسمي و حركتي ناشي از كهولت از جمله كاهش ديد ، كاهش شنوايي ، ضعف تعادل ، كندي حركتي ، بيماريهاي ناتوان كننده مثل ضعف عضالني يا مصرف داروها ، سرگيجه و نامناسب ب��ودن ش��رايط محي��ط ، بيش��تر در معرض حوادث خانگي و خياباني قرار مي گيرند.براي پيش��گيري از ح��وادث ب��ه اين

نكات توجه شود . لبه پله ها را با چسباندن نوار رنگي يا رنگ كردن مشخص كنيد ت��ا انته��اي پل��ه به��تر

ديده شود .وجود نرده در كنار پله ها ضروري است ، اگر نصب ن��رده امك��ان ن��دارد ، ي��ك ميل��ه

محكم با فاصله مناسب بر روي ديوار نصب كنيد . . در طول شب ، مسير بين اتاق خواب و دستشويي از نور كافي برخوردار باشددر صورتيكه روي پله ها را با فرش يا موكت پوشانده ايد ، حتما بايد كف پوش پل��ه

را بوسيله گيره هاي مخصوص، به پله ثابت كنيد . از چهار پايه هاي محكم استفاده كنيد و هرگ��ز از ص��ندلي بج��اي چهارپاي��ه اس��تفاده

نكنيد . . از دمپايي ابري و دمپاي هايي كه كف آنها ليز است در حمام استفاده نكنيد

48

. ميله هايي به عنوان دستگيره بر روي ديوار حمام نصب كنيدپتو يا روفرشي روي فرش پهن نكنيد چون امكان جمع ش��دن و ل��يز خ��وردن و گ��ير

كردن به پا وجود دارد . . وسايل خانه را طوري بچينيد كه سر راه نباشند . دقت كنيد سيم وسايل برقي و تلفن در مسير عبور و مرور نباشدظروف داغ و مايعات داغ و بخاري در نزديكي مح��ل خ��واب ، نشس��تن و در مس��ير

رفت و آمدتان نباشد. هنگام برخاستن از رختخواب ، ابتدا به آرامي بنش��ينيد و بع��د بايس��تيد ، بلن��د ش��دن

ناگهاني مي تواند سبب سرگيجه و سقوط گردد . . از مصرف خودسرانه داروها جدا خودداري شود

مشكالت و مراقبتهاي دوران سالمندي : 4 – ( 4 – 1)

و مشكالت1جهت اطالع از مشكالت و مراقبتهاي جسمي دوران سالمندي عدد را شماره گيري نمائيد . 2و مراقبتهاي رواني دوران سالمندي عدد

مشكالت و مراقبتهاي جسمي دوران سالمندي : 4 – ( 4-4 – 1)

، پيشگيري2 و مراقبت ازكمر و زانو عدد 1جهت اطالع از مراقبت از پاها عدد ،5 ، مشكالت شنوايي ع))دد 4 ، مراقبت از چشم عدد 3از پوكي استخوان عدد

و يائس))گي7 ، يبوس))ت و مش))كالت ادراري ع))دد 6بهداشت دهان و دندان ع))دد را شماره گيري نمائيد . 8عدد

مراقبت از پاها : 1 – ( 4-4-1 – 1)

هر روز پاها ، بخصوص الي انگشتان پا را با آب ولرم بشوييد و بع��د از آن ، پوس��ت پا بخصوص پاشنه را چرب كنيد.

. لبه ناخن ها را گرد نكنيد و ناخن ها را خيلي از ته كوتاه نكنيد . از جوراب نخي استفاده شده و كش جوراب زياد سفت نباشد. كفشي پوش�يده ك�ه روي�ه آن ، تم�ام ع�رض پ�ا را بپوش�اند و ب�ه پ�ا فش�ار ني�اورد

سانتي متر بلندتر نباشد و پا در آن عرق نكند . 3همچنين پاشنه آن پهن و از در منزل روي فرش هم از دمپايي استفاده شود و دمپايي كامال اندازه پا ب��وده و از

دمپايي انگشتي استفاده نشود. .به هنگام استراحت ، پاها را ماساژ دهيد

مراقبت از كمر و زانو : 2 – ( 4-4-1 – 1)

تمرينات بدني يكي از عوامل مهم براي قرار گ��رفتن كلس��يم در داخ��ل اس��تخوان و محكم شدن استخوانهاست.

. براي خوابيدن ، بالش كوتاه زير سر بگذاريد و از تشك سفت استفاده كنيد

49

بهتر است در حالت طاقباز ، در حاليكه يك بالش كوچك زير زانوها قرار داده ايد يا به پهلو در حاليكه پايي كه باال قرار گرفته است را به داخل ش��كم جم��ع ك��رده اي��د،

بخوابيد . . هنگام خوابيدن ، هر چند وقت يكبار وضعيت خود را تغيير دهيدبراي بلند شدن از رختخواب ، ابتدا به يك پهلو بچرخيد و به كمك دست ه��ا بنش��ينيد

و بعد بايستيد . . همواره از انجام حركات ناگهاني و سريع خودداري كنيدخم شدن ناگهاني و شديد به سمت جلو مي تواند م��وجب آس��يب مه��ره ه��اي كم��ر

شود . . بزرگي شكم مي تواند موجب بروز كمردرد شود . اجسام سنگين را جابجا يا حمل نكنيد ، اين كار به كمر آسيب مي رساند . تا حد امكان از پله پرهيز كنيد . تا حد امكان از توالت فرهنگي استفاده كنيد . راه پيشگيري از كمر درد و زانودرد ، انجام صحيح كارهاي روزانه استبراي پيشگيري از كمر درد ، در حين نشستن ، ايستادن ، راه رفتن ، حمل اش��ياء و

ساير كارهاي روزانه ، شكم را تو بكش��يد و كم��ر را ص��اف نگ��ه داري��د . هنگ��ام خمشدن ، از مفصل ران و زانو خم شويد اما كمر را خم نكنيد .

براي مراقبت از زانو ، وزن مناسب داشته باشيد و عضالت ران را با ورزش تقويت كنيد .

پوكي استخوان و پيشگيري هاي الزم 3 – ( 4-4-1 – 1)

سالگي ، اگر فعاليت بدني وجود نداشته باشد ي��ا غ��ذاي ح��اوي كلس��يم ،30بعد از كم مصرف شود، به ت��دريج كلس��يم اس��تخوانها كم ش��ده و اس��تخوانها ش��كننده مي

شود به اين حالت پوكي استخوان مي گويند . . پوكي استخوان قابل پيشگيري و درمان است . تغذيه و ورزش مناسب عمدتا در پيشگيري از پوكي استخوان موثرندشير و لبنيات ، انواع كلم ، برگهاي تربچه ، جعفري ، بادام ، فندق ، كنجد و پرتق��ال

از منابع خوب كلسيم هستند.قرار گرفتن در مقابل نور خورشيد و داشتن فعاليت بدني منظم از پوكي استخوان

جلوگيري مي كند . مراقبت از چشم : 4 – ( 4-4-1 – 1)

، پيرچشمي با افزايش سن بوجود مي آيد و اجسام نزديك خ��وب دي��ده نمي ش��وند اين مشكل به راحتي با مراجعه به پزشك و تهيه عينك مناسب برطرف مي شود .

نبايد با كم توجي به كاهش بينايي ، خود را از مطالعه راحت و انجام كارهاي روزانه محروم نماييد .

رعايت بهداشت و تميزي چشم ها بسيار مهم است ، تماس دست آل��وده ب��ا چش��م را ساده و كم اهميت تلقي نكنيد.

50

در صورت بروز هر نوع ناراحتي در ديدن ، مثل ت��ار ش�دن دي��د ، دي�دن جرق��ه ه�اي نوراني ، كج و معوج ديدن خطوط صاف ، درد و قرمزي چشم ها حتم��ا ب��ه پزش��ك

مراجعه نماييد . . در هواي آفتابي براي محافظت از چشم ها از عينك آفتابي استفاده نماييد، مصرف سبزي و ميوه هاي حاوي ويتامين آ ، مثل هويج ، گوج��ه ف��رنگي ، ن��ارنگي

اسفناج ، انبه ، كدو حلوايي و زردآلو براي چشم مفيد است . براي كنترل فشار و قندخون به پزشك مراجعه كنيد تا دچار عوارض چشمي نشويد

. . سيگار كشيدن موجب ابتال زودتر به آب مرواريد مي شود

مشكالت شنوايي : 5 – ( 4-4-1 – 1)

با افزايش سن ، ش��نوايي ك��اهش مي ياب��د ، ليكن معاين��ه توس��ط پزش��ك الزم مي باشد .

از فرو بردن اجسامي مانند دسته عينك ، سنجاق ، سرخودكار و گ��وش پ��اك كن در گوش خودداري كنيد .

هنگام حمام كردن از فرو بردن ليف در مج��راي گ��وش و شس��تن آن ب��ا ص��ابون ي��ا شامپو خودداري كنيد .

جهت خشك كردن گوش هرگز از گوش پاك كن استفاده نكنيد ، ب��راي اين ك��ار مي توانيد گوشه يك دستمال نخي را بصورت فتيله در آوريد و در ابتداي مج�راي گ��وش

قرار دهيد تا آب جذب شود . برطرف شدن مشكالت شنوايي در برقراري ارتباط بهتر با اطرافيان كمك مي كند

.

بهداشت دهان و دندان : 6 – ( 4-4-1 – 1)

مهمترين كار دندانها ، جويدن است. اگر غذا خ��وب جوي��ده ش��ود ، راحت ت��ر هض��م مي شود و مشكالت گوارشي و جسمي كمتر خواهد بود .

در هر سني با داشتن دندان طبيعي يا مصنوعي و حتي بدون دندان ، بايد بهداش��ت دهان را رعايت كرد.

ب��ار مس��واك زدن ص��حيح ب��اعث برط��رف2م�راقبت از دن��دانهاي ط��بيعي : روزي نمودن پالكهاي ميكروبي مي گردد و از پوسيدگي جلوگيري مي كند .

استفاده از نمك ، جوش شيرين يا ساير پودرها جهت مسواك زدن مناس��ب نيس��ت ولي استفاده از آب نمك رقيق اشكالي ندارد .

بعد از مسواك زدن دندان ها ، روي سطح زبان را هم با مسواك تميز كني��د ، ب��راي اين كار ، مسواك را در عقب زبان قرار داده و به طرف جلو بكشيد .

حداقل روزي يكبار بويژه شبها قب��ل از خ��واب از نخ دن��دان اس��تفاده نمايي��د ، به��تر است نخ دندان را قبل از مسواك زدن بكار ببريد .

. هر زخمي در دهان را جدي بگيريد و به دندانپزشك مراجعه نمائيد

51

دندانهاي مصنوعي را حداقل روزي يكبار از دهان خارج ك��رده و ب��ا مس��واك ن��رم و مايع ظرفشويي بشوييد .

ماه يكبار به دندان پزشك مراجعه كنيد حتي اگر مشكلي نداريد . 6-12حداقل هر

يبوست و مشكالت ادراري : 7 – ( 4-4-1 – 1)

ب�ار در هفت��ه ( ، ط�والني3يبوست به معني تغیير تناوب در دفع م�دفوع ) كم�تر از دفع سخت ) احساس دف�ع ناكام�ل8 دقيقه يا بيشتر ( ، و يا 10شدن زمان قطع )

و يا نياز به تحريكات دستي براي دفع ( تعريف مي شود. . صبحها بعد از بيدار شدن از خواب ، ناشتا يك ليوان آب گرم بنوشيد . چند ساعت قبل از خواب ، يك ليوان شير گرم كم چربي بنوشيد . از مصرف خودسرانه داروهاي مسهل خودداري كنيدرژيم غذايي صحيح ، تمرينات منظم بدني ، مراجعات منظم و ساليانه به پزش��ك را

فراموش نكنيد . بي اختياري ادرار از مشكالت ش��ايع دوران س��المندي اس��ت ، ب��راي كم ك��ردن اين

مشكل ، ضمن رعايت دستوراتي كه پزشك توص��يه مي كن��د انج��ام تمرين��اتي ب��رايتقويت عضالت كف لگن مفيد است .

. نبايد به علت ابتال به بي اختياري ادرار مصرف آب را كم كنيد

يائسگي : 8 – ( 4-4-1 – 1)

س��الگي ش��روع مي ش��ود ، ابت��دا ع��ادت55 ت��ا 48يائسگي در زنان در حدود س��ن ماهانه نامرتب شده سپس بطور كامل قطع مي شود .

يائسگي با يك سري تغييرات همراه است ، عالئمي مثل گر گ��رفتگي ، تپش قلب و تعريق در ابتداي يائسگي شديد تر است ولي با گذشت زمان بهتر مي شود .

براي پيشگيري از پيشرفت پوكي استخوان ، بطور منظم ورزش كني��د ، هم��ه روزه موادغذايي ح��اوي كلس�يم مص�رف كني��د ، از مص�رف خ��ود س��رانه و غ�ير ض�روري شربت هاي كاهش دهنده اسيد معده خودداري كنيد ، نوشابه ه��اي گ��ازدار مص��رف

نكنيد و از مكملهاي ويتامين د استفاده كنيد . براي كاهش بيماريهاي قلبي عروقي ، وزن خ��ود را ث��ابت نگ��ه داري��د و اض��افه وزن

نداشته باشيد ، بطور منظم ورزش كنيد ، چربي و فشار خون خود را كنترل كنيد وبراي معاينه به پزشك مراجعه نمائيد .

. ساالنه جهت معاينه سينه به پزشك مراجعه نمائيد . با حفظ روابط اجتماعي ، از بروز افسردگي پيشگيري كنيد . گر گرفتگي به مرور زمان حتي بدون درمان كاهش مي يابد

مشكالت و مراقبت هاي رواني دوران سالمندي : 2 –( 4-4 – 1)

،2 ، اطالع از حافظ))ه س))المند ع))دد 1جهت اطالع از استرس در سالمند ع))دد ، و راهه)اي ش)اد4 ، رواب)ط زناش)ويي در س)المند ع)دد 3خ)واب س)المند ع)دد

را شماره گيري نمائيد . 5زيستن در سالمند عدد

52

استرس : 1 – ( 4-4-2 – 1)

استرس و فشارهاي رواني جزئي از زندگي همه افراد است براي كاهشآن به نكات زير توجه نماييد .

. خواندن نماز و دعا در آرامش قلبي و روحي بسيار موثر است . انتظارات واقع بينانه از خود ، اطرافيان و محيط زندگيتان داشته باشيد . ارتباط نزديك تر و صميمانه تر با نوه هاي خود برقرار كنيد . ارتباط خود را با همساالنتان حفظ نموده در كارهاي گروهي شركت كنيددر صورت امكان با دوس�تان خ��ود ب�ه مس�افرتهاي تف�ريحي و زي�ارتي كوت�اه م�دت

برويد . . در پارك قدم بزنيد

حافظه : 2 – ( 4-4-2 – 1)

با اف))زايش س)ن احتم))ال فراموش)كاري بيش))تر مي ش))ود ، ب)راي تق)ويتحافظه به اين نكات توجه نماييد :

. سعي كنيد هر روز يك مطلب جديد ياد بگيريدبا دوستانتان مشاعره كنيد . بازيهاي فكري مثل شطرنج انجام دهيد ي��ا ج��دول ح��ل

كنيد .سبزيجات ميوه ج��ات ، م��اهي ، مغزه��ا ، ش��ير و س��بوس گن��دم در تق��ويت حافظ��ه

موثرند . ) خوردن صبحانه ) بخصوص پنير و گردو ، خرم��ا ، عس��ل، تخم م��رغ ، ش��ير و ن��ان

براي تقويت حافظه بسيار مهم است . خواب : 3 – ( 4-4-2 – 1)

. خواب كافي و راحت يكي از پايه هاي اصلي سالمتي است س��اعت خ��واب در ط��ول ش��بانه روز داش��ته باش��ند ولي8س��المندان به��تر اس��ت

الزامي نيست ، اگر بعد از بيدار شدن از خواب احساس سرحالي و نشاط بكنن��د ويا در طول روز انرژي كافي داشته باشند نشانه اين است كه خواب كافي دارند .

. افرادي كه دچار بي خوابي شبانه هستند بايد از چرت زدن روزانه اجتناب كنند . نظم در برنامه خواب مي تواند عامل مهمي در رفع بي خوابي شبانه باشد . از تماشاي تلويزيون يا مطالعه در بستر پرهيز شود . براي شام غذاي سبك خورده شود . بعد از شام چاي يا قهوه نوشيده نشود

روابط زناشويي : 4 – ( 4-4-2 – 1)

. روابط جنسي راهي براي بيان محبت و صميمت بين زن و شوهر مي باشد . ابراز عشق و محبت يك نياز دائمي است . در صورتيكه در روابط زناشويي مشكل وجود دارد ، به پزشك مراجعه شود

53

راههاي شاد زيستن : 5 – ( 4-4-2 – 1)

سالمندان سعي كنن��د تغي��يرات خ��انوادگي ، ظ��اهري ، جس��مي و عملك��ردي دوران سالمندي را بپذيرند.

. سعي كنند مفيد باشند . روابط اجتماعي خود را گسترده تر نمايند . به خود تكيه كرده و به ديگران وابسته نباشند . خوشبين باشند و مثبت فكر كنند و با سالمندان خوشبين ارتباط برقرار نمايند . پرتالش و با انگيزه باشند ، اهداف بزرگ داشته باشند و با اميد زندگي كنند . در هر فرصتي براي يادگيري چيز تازه اي تالش كنند . به بهداشت فردي خود اهميت دهند . چهره اي خندان داشته و ابراز محبت كنندورزش اس��ترس را ك��اهش مي ده��د و اعتم��اد ب��ه نفس را ب��اال مي ب��رد ، نش��اط و

سرزندگي بدنبال دارد و راه پيشگيري از بسياري بيماريها مي باشد . موسيقي ب��اعث اف��زايش تحم��ل درد ، ك��اهش افس��ردگي ، اض��طراب و تنش ه��اي

رواني مي شود .

54