دهشم رهشنالک ر یرهش رادیاپ هعسوت هب یبایfس یارب یربهار...

072 یاپیره پ، شما0911 زمستان، چهارمو دوم، شماره یسال س ،ییایجغراف قاتیفصلنامه تحق S. Bikdeli شهری، پژوهشگاه شاخص پژوه، اصفهان ریزیبرنامهدانشجوی دکتری جغرافیا و ،سونا بیکدلی

Dr. S شهری، دانشگاه اصفهان، پژوهشگاه شاخص پژوه، اصفهان ریزیبرنامه، استاد، جغرافیا و شفقی یروسدکتر س . Shafaghi

Dr. F. Vossughi دانشگاه آزاد اسلامی مشهده شهرسازی، ، دانشیارجغرافیا، گرودکتر فاطمه وثوقی

[email protected]

مشهد شهرکلانارائه یک مدل راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در

01/7/95پذیرش نهایی: 8/3/95دریافت مقاله:

DOI: 10.29252/geores.32.4.12

چکیده

شهرهای پایدار، توسعه پایدار است و نگرش آرمانی برنامه ریزان و طراحان شهری در طراحی ،شهری یهاپژوهشزمینه بسیاری از

سائل و م ترینمهم به این سوالات است کهمحیطی است. این مقاله به دنبال پاسخگویی یهابحرانبر زندگی بهتر و کاهش عمدتاً

شهرلانکراهکارهای دستیابی به یک مدل راهبردی توسعه پایدار شهری در ترینمهم؟ و اندماکدمشهد شهرکلانر مشکلات ناپایداری د

ین بدمشهد است. شهرکلانراهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در ی؟ هدف پژوهش حاضر ارائه مدلاست ماکدمشهد

شامل هری ش اع نظریات مرتبط با توسعه پایدارانوسپس است. قرارگرفته بررسی موردری اصول توسعه پایدار شه ومفاهیم ابتدا منظور

ررسی بپس از تیدرنها. اندشدهبندی ، تحلیل و جمعبررسیبوم شهر، شهر فشرده و شهر هوشمند با استفاده از روش آنالیز مفهومی

ه برای ک کندیممدل به این موضوع اشاره ارائه گردید. تحقیقمفهومی اولیه مدل ، ریزیبرنامهمشخص شدن اصول اسناد بالادستی و

بر بعد مدیریت سیستمی همراه ابعاد چهارگانه پایداری شامل ابعاد کالبدی، دیتأکمشهد شهرکلاندستیابی به توسعه پایدار شهری در

بودن تربزرگ، از تحلیل عاملی تأییدیدر ارزیابی کمی مدل مفهومی با استفاده ضروری است. یطیمحستیزاجتماعی، اقتصادی و

ستیزطیمحمشهد، ناپایداری شهر کلانمشکل ناپایداری شهری در ترینمهمحاکی از آن است که ستیزطیمحضریب مسیر پایداری

ای کار بریک مدل راهبردی جامع و مشارکت محور بهترین راه ،بر اساس نظرات خبرگانبا توجه به مطالعات انجام شده و . باشدمی

.باشدمیمشهد شهرکلاندستیابی به توسعه پایدار شهری در

مشهد شهرکلانمدل مفهومی، ،توسعه پایدار شهری، شهر فشرده، آنالیز مفهومی: واژگان کلیدی

مقدمه

بیش 2131ا سال است که ت شدهینیبشیپ .اندکردهخود جمع یسوبهدر طی سالیان اخیر، شهرها درصد زیادی از جمعیت جهان را

صورتبهاز سطح زمین را اشغال کرده و %2این در حالی است که تنها .جمعیت جهان در نواحی شهری زندگی خواهد کرد %01از

یهاتیفعالاز عواقب هاینگرانبا اوج گرفتن . (058:0385،)قرخلو اندشدهشناختهمنابع اصلی آلودگی و تنزل محیطی عنوانبه یاگسترده

نظریه توسعه پایدار شهری مطرح گردید. و نظریه پایداری برای حمایت از محیط شهری انی بر روی کره زمین،انس

72/ ر کلانشهر مشهدارائه یک مدل راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری د

ز بروز که بتواند ا باشدیماجتماعی و اقتصادی توسعه ،در مقابل الگوهای فانی کالبدی ییهاحلراهتوسعه پایدار به معنی ارائه

هانساناو پایین آمدن کیفیت زندگی یعدالتیب جمعیت، هیرویبافزایش زیستی، یهاسامانهتخریب مسائلی همچون نابودی طبیعی،

از .شهرها کرده است ریگدامندر حال و آینده جلوگیری کند. ادامه روند افزایش جمعیت شهرنشین در کشورها مسائل مختلفی را

آلودگی ، (0388،ینیالدفیسقطبش اجتماعی ) خزش شهری، مسکن، و نوسان شدید در قیمت زمین به عدم تعادل فضایی، توانیمجمله

رفتن اراضی مرغوب رساختیزبه ،هارساختیزافزایش هزینه ،ریزیبرنامهتوسعه بدون مصرف بیشتر انرژی، ،یطیمحستیز

شهر یهاهیاشحکم تراکم در هایبافت یریگشکل شهری، یهامحدودهچند برابر شدن ،(93: 0387،کشاورزی )رهنما و عباس زاده

میزان جمعیت شهرنشین و سیر صعودی تأثیرتحت شدت بهالگوهای فعلی توسعه شهری که اشاره کرد. یرسانخدمات یهایدشوارو

موضوع شکل یا فرم 0991لذا در دهه . اندشده شناختهپایدار بر روی کره زمین یزندگ وآن هستند، تهدید جدی برای ادامه بقای بشر

یاعهتوسبا صدور قطعنامه زمین به این نتیجه رسید که چنین الگوی 0992به همین جهت کنفرانس ریو در سال شدهمطرحار شهری پاید

این .باید در جهت رسیدن به توسعه پایدار صورت گیرد یاعمدهپایدار نخواهد ماند و تغییرات ،و بدون تغییرات اساسی درازمدتدر

و محلی مطرح گردد. یامنطقه ملی، ،یالمللنیبدر سطوح 21دهه آخر قرن مهمموضوع عنوانبهایدار امر باعث شد که مفهوم توسعه پ

وبمحسمحیطی ناشی از آن در شهرها دو موضوع اصلی در رابطه با پایداری یهایآلودگو ونقلحملمصرف انرژی برای کهییازآنجا

اری و سهم آن در ناپاید میرمستقیغ طوربهساخت فیزیکی شهرها رسازی ومستقیم و شه طوربهنقش شهر و نواحی شهری ،شوندیم

.(Brehny,1992را به خود جلب کرده است) گذاراناستیسو معماران ،برنامه ریزان شهری ،توجه جدی محافل علمی سرعتبه، موجود

که فرم شهری را کندیمنصر اساسی را معرفی ع چهار "ها، مدل ها و مفاهیم آنهاگونه ،های پایدار شهریفرم "در مقاله جبارین

اندازه . است مصنوع یهاطیمح یهایژگیو و یونقلحمل یهارساختیزشامل کاربری زمین، تراکم، وضعیت عناصر نیا. سازندیم

تنوع . فشردگی ودکنیمشهر را مشخص یبنداستخوانو ساختار کلی و هامسافت ،هااندازهمورفولوژی و شکل شهر نیز، ابعاد، شهر،

نواحی سبز و طراحی وابسته به انرژی یهاجنبه .و عمودی هستند افقی صورتبهدر سطح شهر هایکاربرنیز در ارتباط با نحوه ترکیب

:یداریآموزش پا "ا عنوان بدیگری در مقاله جبارینچنین هم. ( Jabareen, 2006) هستند خورشیدی نیز وابسته به ویژگی اصلی چهارم

به تولید ر قادممکن است ،شنهادشدهیمناسب از مفاهیم پ دیدگاه علمیرسد که با استفاده از میبه این نتیجه "یارشتهچند کردیرو

فرم شهری ه دستیابی ب بنابراین .میباش، کندیوهوا کمک مانطباق تغییرات آب یهایاشکال شهری که به استراتژ نیدارتریپا یعمل

سبز و ضایفونقل پایدار، حمل طراحی بر اساس ترکیب کاربری زمین، فشردگی،و تنوع، تراکم بالاتوجه به مفاهیم با آله دیپایدار ا

. (Jabareen, 2011) راستیپذخورشیدی امکانانرژی ی وابسته به وسازهاساخت

بهه ک رسدمیاین نتیجه "هر بغدادبرای مرکز ش چارچوبی: یشهر دارییپا یطیمحستیز یازسازب" عنوان خودبا در مقاله ال اکام

یک شهری هتوسعرسد می نظر به. نیست ریپذامکان اجتماعی و اقتصادی مسائل گرفتن نظر در بدون پایدار، ستیزطیمح ادیز احتمال

زمرک در هارساختیز در ضعف و نامناسب فیزیکی محیطباوجود .یطیمحستیز پایداری وهم شهری بازسازی برای هم است؛ چرخه

باشد خارج به داخل از مستقیم حرکت این اقدام در حالی باید انجام گیرد که جهت .گردد آغاز باید شهری بازسازی یهاتیفعال شهر،

.(Al-Akkam,2012 کنیم ) ایجاد شهرها در را یپایدارتر ستیزطیمح تا

شکست از یکه مشکلات شهرها ناشرسد می جهینت نیابه "فرم شهر و توسعه پایدار "مقاله خود با عنوان و همکاران در یکوشک

نامطلوب ایمطلوب تیفیک دهندهنشانتراکم نفر در هکتار زانیم .شودمیدولت است که باعث عملکرد ناکارآمد شهرها یهااستیس

باشند. شده فیتعرشهر هر قسمت از ژهیو تیموقعبنا به و باشد ریپذانعطافاست که یتراکم ،اندازه تراکم نیبهتر .ستین یشهر

731، شماره پیاپی 69زمستان ،، شماره چهارم23فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال / 74

اریمع نیترمناسبدر مورد یعدم وضوح کاف ،موجود یسازفشرده یهاکیتکن ،در سطح موجود یتجرب یهادادهفقدان توان گفت می

.(Kooshki et al, 2015مواجه هستند ) هاآنبا توسعهدرحال یهستند که کشورها یمشکلات ترینمهم ،هاشاخص یابیو ارز یریگاندازه

هامدلکه الگوها یا ندبه این نتیجه رسیده ا "رهیافتی به شکل پایدار شهری"حاتمی نژاد و همکاران در مقاله خود با عنوان

بیشتری یهافرصتاز طرفی باید .باشند داشته گسترده ارتباطی شهر یک ساختارها ریز ،اجتماعی خاص یدهسازمان پیشنهادی باید با

(. 0391)حاتمی نژاد و همکاران، کنند فراهم را شهری توسعه به مربوط راتییو تغ یطیمحستیز یهاینوآور ینب ارتباط برقراری برای

توانیمفراروی بشریت در قرن بیست و یکم باشد. هایچالش ترینمهم یکی از تقاضا برای توسعه پایدار شهری رسدمیبه نظر

ظهور واژه توسعه پایدار شهری باعث ترغیب محققین .سعه پایدار وجود داردارتباط متعدد و مستحکمی بین شکل شهر و توگفت

احداثی یهاطیمحکه شرایط ثبات را فراهم آورده و ییهافرمگزینی بشر شده است، مختلف برای سکنی یهافرمبسیاری در جستجوی

وسعه با محوریت ت مشهد شهرکلاندر طالعات زیادی م نقش خود را ایفا نمایند. یترسازندهروش نسبت به گذشته به کندیمرا قادر

شهری شامل شناسایی و تبیین مفاهیم توسعه پایدار ،طالعاتبیشتر ابعاد نظری این م .پایدار و توسعه پایدار شهری صورت گرفته است

دار ی دستیابی به توسعه پایارائه یک مدل راهبردی برااین مقاله هدف .شودمیتوسعه پایدار شهری یهاشاخصو شناسایی و بررسی

مفهومی توسعه پایدار شهری با روش آنالیز یهاهینظرو تحلیل یالمللنیببا استفاده از مطالعه تجربیات مشهد است. شهرکلانشهری در

:زیر است سؤالاتبه دنبال یافتن پاسخ مقاله و بررسی اسناد بالادستی،

؟ مشهد کدام اند شهرلانکمسائل و مشکلات ناپایداری در ترینمهم

؟ اندماکدمشهد شهرکلانراهکارهای دستیابی به یک مدل راهبردی توسعه پایدار شهری در ترینمهم

متدولوژی و روش

که 0میآنالیز مفهودر این پژوهش از در تحقیق کیفی است. وتحلیلتجزیه یهاروش نیترجیراموضوعی یکی از وتحلیلتجزیه

اطلاعاتی است. روش آنالیز یهاجنبهو هامدل ،شامل کشف الگوها استفاده شده است. این روش ،ی استقرایی استیک روش بررس

رای ب، جستجو برای یافتن الگو هاشاخص، تولید اولیه یهادادهآشنایی با این مراحل شامل است. یامرحلهشش مفهومی فرایندی

با استفاده از این روش پس از مطالعه و تحلیل .است الگوها و تولید گزارش نهایی یگذارنامتعریف و ،الگوها ، بررسیهاشاخص

و ییشناسا هافرمهر یک از یهاشاخص، ، از طریق بازنگری منابع مربوطه1ندو شهر هوشم 3، شهر فشرده2بوم شهر شهری یهافرم

هاشاخصرابطه بین ،از هر فرم شهری شدهاستخراج یهاشاخص. در گام بعدی با توجه به نتایج حاصل از مطالعات و استخراج شدند

ناد سپس با است .شد ارایهراهکارها و اصول طراحی است، ،اصول ،شهری که گویای اهداف یهافرمو الگویی برای هر یک از ییشناسا

سوخت( مدیریت و عمومی ونقلحمل عهتوس قانون ،سند برنامه ششم، نجم توسعهپسند برنامه ، قانون اساسی 51اصل اسناد بالادستی ) به

بیق مشهد که بیشترین شباهت و تط شهرکلاندستیابی به فرم پایدار شهری در منظوربه، طراحیو ریزیبرنامهمشخص شدن اصول و

ورت صتأییدی تحلیل عاملیروش استفاده از ارزیابی کمی مدل مفهومی تحقیق با .ارائه گردید 5مفهومیمدل داشت، شهرکلانرا با این

پذیرفت.

1 Thematic Analysis 2 Eco-city 3 Compact city 4 Intelligent city 5 Conceptual model


ستادهای ،ریزی و شهرسازیهای برنامهمدیران و کارشناسان شاغل در حوزه ،اعضای شورای اسلامی شهر مشهد براین اساس کلیه

ریزی فرمانداری های برنامهمعاونت، و ترافیک، فنی و عمران شهرداری مشهد ونقلحملشهری، ستیزطیمحهای خدمات و معاونت

ی فن ،های مسکن و ساختمان، شهرسازی و معماریمدیریت ،ریزی استان خراسان رضویانداری و سازمان مدیریت و برنامهمشهد، است

های رسمی و دارای مجوز فعالیت در مشاوران و شرکت ،و اجرایی اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی و شهرستان مشهد

برمبنای آمار و اطلاعات دریافتی از دهند.جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می ،ریزی و شهرسازی در شهر مشهدهای برنامهحوزه

باشد. بر اساس فرمول مینفر 2223تعداد این افراد 0395در سال های فوقواحدهای طرح و برنامه و کارگزینی ادارات و سازمان

هم هریک از واحدهای عنوان شده بر اساس تعداد اعضا در نفر تعیین گردید. س 90کوکران حجم نمونه از این جامعه آماری برابر با

تعیین شده است. 0جدول

در هر یك از طبقات ازیموردنآماری و حجم نمونه تعداد اعضاء جامعه -0جدول

عنوان طبقه ردیفتعداد

اعضاء

سهم هر

طبقه

حجم نمونه

در هر طبقه

2 100/1 35 مشهد مقدس اعضای شورای اسلامی 0

28 290/1 057 یران و کارشناسان شهرداری مشهدمد 2

3 یریزفرمانداری، سازمان مدیریت و برنامه ،مدیران و کارشناسان استانداری

مشهد مقدس320 011/1 01

20 221/1 191 مشهد مقدس مدیران و کارشناسان مسکن و شهرسازی 1

30 321/1 721 مشهد مقدس های خصوصیمشاوران و شرکت 5

90 0 2223 جمع

توصیفی یهاافتهی

ست، مک نیل معتقد ا کهچناندر شهر اتفاق افتد. هم تواندیماز مباحث توسعه پایدار یاعمدهبخش :مفهوم توسعه پایدار شهری

عالیت ف . دلایل عمده این رابطه تنگاتنگ را باید در توزیع جمعیت، نقش وکندیمتوسعه پایدار به میزان وسیعی با شهر ارتباط پیدا

یهاستمیسل اکولوژیکی با ئدر رابطه با مسا یتوجهقابلدر سطوح مختلف و تولید و مصرف کالا و خدمات دید که اثرات هادولت

تقاء ار یهاراهو از سوی دیگر، مؤثرترین افتدیمدر شهرها اتفاق یطیمحستیز یهابیتخر، بیشترین سوکیاقتصادی دارد. از

یک مفهوم فضایی به معنی تغییرات عنوانبه "توسعه شهری" .(059 :0392،در شهرها به اجرا درآید )حیدری دتوانیم یطیمحستیز

غذا و ... تعریف کرد. ،، اوقات فراغتونقلحمل، مسکن، نهیدرزمساکنان شهر یازهایندر کاربری زمین و سطوح تراکم جهت رفع

یهانسلو جوامع شهری شهرهاشکلی از توسعه امروزی است که توان توسعه مداوم به نقل از پیتر هال ؛ "توسعه پایدار شهری"اما

.(001: 0392)حیدری، کندیمآینده را تضمین

ریپذانامک یطیمحستیزتحقق توسعه پایدار شهری از طریق سه مؤلفه اقتصادی، اجتماعی و :چارچوبی برای فرم پایدار شهری

توسعه شهری و نیز تدوین اهداف یکپارچه اقتصادی، یهاطرحو هابرنامه، هااستیسجامع به نگرش .(79 :0387است )امین زاده،

. تحقق این اهداف، نیازمند ارزیابی ردیگیمتوسعه شهری پایدار قرار ریزیبرنامهو یگذاراستیسدر رأس یطیمحستیزاجتماعی و


اسی در و محتاج تحولات اس می باشد یطیمحستیزتماعی، فرهنگی و شهری برای تغییرات اقتصادی، اج یهاستمیسنتایج و تبعات

شهری است. ریزیبرنامهسازمان و تشکیلات

درگیری 9 ،اولویت 09: زیربرنامهمثلث -0شکل

(schulman, 2011: 3 )

ی در ب منابع طبیعی و فرهنگ سنتبه احتیاجات رشد و تغییرات، بدون تخری یخوببه تواندیماست که پایدار شهری نوعی فرم

ویلیامز و همکارانش در دستیابی به فرم شهری پایدار نتیجه گرفتندکه (.Romanos, Auffrey, 2002 :1فرایند اجرای خود جواب دهد )

ه هم ب یهاهیلاترکیب کاربری و ، مختلف( یهادر فرمزیر هستند: فشردگی ) یهایژگیوشهری پایدار دارای یهافرم یطورکلبه

(.Karrholm, 2008:4محیطی و استانداردهای بالای مدیریت شهری ) یهاکنترل، عمومی پشتیبان ونقلحملیک شبکه وابسته خیابان،

ین . اباشدیممسکونی یهامحلهفشرده از یهاگرهاز وستهیپهمبه یامجموعهکه فرم شهری پایدار مبتنی بر شودیممدعی راجرز

ا ب هاآن .کنندیمعمومی رشد ونقلحمل یهادر گره افتهیاستقرارو فعالیت تجاری در اطراف مراکز اجتماعی مسکونی یهامحله

ی و فضاها هاپارکو هر محله شوندیماز مناطق مسکونی تعریف یاشبکه عنوانبهکه کنندیمهمدیگر شهری متراکم را ایجاد

محلات مداری وپیاده سرزندگی افزایش موجب تنها نه، حی ویژه با کاربری مختلطنوا(. Rogers, 1999:38) داراست راعمومی خود

. یبرد م بالا را زمین اقتصادی وکارایی دهد می افزایش نیز را تجدیدناپذیر منبع یک عنوان به زمین از استفاده شدت بلکه شود؛ می شهری

.دهدمیری شهری را با دیگر اجزا نشان رابطه بین فرم پایدا 2( شکل 2: 0393)اسمعیل پور و همکاران،

رابطه بین فرم پایداری شهری را با دیگر اجزا - 7شکل

طبیعت، محیط زیست

جامعه مدنی، عدالت اجتماعی، تساوی حقوق

رشد همه جانبه و کارآمدی ،اقتصاد

فرم شهر

ترکیب ، شکل

تیپ شناسی

کاربری زمین

محیطی

فضای سبز شهری

نقش بوم شناسی

حمل و نقل

نوع سفر)رفتار سفر(

رابطه با فرم شهری

تغییرات رفتاری

اقتصادی

نقش بازار ملک

پیش بینی خدمات

هزینه های زیر بنایی

اجتماعی

گنجایش )ظرفیت( اجتماعی

انتخاب های قابل قبول

کیفیت زندگی

هسته فرم پایدار

شهری

اندازه گیری

)سنجش(

تحلیل

کامل کردن

)ادغام کردن(

71/ ر کلانشهر مشهدارائه یک مدل راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری د (Romanos, Auffrey, 2002 : 13 )

تحلیلی یهاافتهی

شهری برای دستیابی به توسعه پایدار هامدلانواع

مدل واحدی از فرم پایدار شهری وجود در عین حال اشند.متفاوتی از پایداری را داشته ب یهادرجه توانندیممتفاوت شهری یهافرم

7دستیابی به توسعه پایدار شهری ارائه یک مدل راهبردی برای در این مرحله از تحقیق برای باشد. هاحالتدر همه اجراقابلندارد که

، شهر –شهر، شهر فشرده، روستا سنتی، محدودیت شهری، بوم -؛ نویهامدلشامل برای دستیابی به توسعه پایدار شهری مدل

. اندقرارگرفته وتحلیلتجزیهو شهر هوشمند معرفی و مورد یینوشهرگرا

.ندکیمکمک ستمیب کی میزان تا طبیعی منابع و ستیزطیمحبر فشار کاهش به که است راهبردی شهر، بوم مفهوم: 0بوم شهر

خاص و متمایز شهر زنده داشتن فضای یهاجنبه .(0388،یاری و همکاران)ز شهرسازی است کلاسیک الگوی از متفاوت راهبرد این

یک شهر فاقد عنوانبهشهر زنده ممکن است ،نظر تراکم و مفاهیم دیگرهقطاز ن .باشدیم 2سبز و طراحی وابسته به انرژی خورشیدی

.Boonstra, 2000, Turrent, Edward, 2000)) شهری بدون مشکل شناخته شود، اکوسیستمی نظر ازمشکل و یا

1 Eco City 2 Passive Solar


طراحی ( یهاجنبهشهر )شامل : اهداف، اصول ، مقیاس عملکرد ، راهکارها و بوممفهومی مدل -9شکل

(Boonstra, 2000, Rudin, Nicholas 1999, Harpham et al, 2001, Ecocity Builders, 2011) (9377، نژاد جان بابا ،)زیاری

و از گسترشاجتناب حالنیدرعهای بازیافتی و بر رشد مرکز شهری موجود و زمین دیتأکفرم شهر فشرده در :0شهر فشرده

م های آن به هو بخش کار گرفته استای که دانش طراحی شهری را به طرز مناسبی به حاشیه است. شهر فشرده پخش شدن شهر در

.(1، شکل 2)جدول ،(jenks, Burton, 2000مرتبط هستند ) کلهبپذیر دارد که اجزای آن مرتبط هستند، ساختاری انعطاف

1 Compact City

بوم شهر مدل مفهومی

ارکت جامعه تحرک سیاسی و مش

تضمین مشارکت زنان در تصمیم گیریها

ایجاد شبکه ای از شهرها در مبادله و تکنولوژی

اطلاعات

افزایش آگاهی از موضوعات سلامت در توسعه

شهری

تاکید بر مدیریت مشکلات شهری و تشکیلات

مشارکتی با سازمانهای اجتماعی

اهداف

تکنولوژی مناسب

نو و تجدیدپذیر یهاانرژی استفاده از

استفاده از انرژی خورشیدی برای گرمایش و سرمایش

کوچک برای تولید توربین های بادی

و گلخانه ها های سبز بام برق

توسعه سیستم های کشاورزی بر مبنای بوم شناسی

صنعت حمل ونقل

توسعه اقتصادی

جامعه

جوامع میتوانند راه حل های خود را برای مشکلات

تصادی رایج خود ابداع و به کار ببندنداق

بوم شناسی اجتماعی

در کنار هم یمطالعه اکوسیستم های انسانی و طبیع

استفاده بهینه از انرژی و عدالت اجتماعی می تواند

کندتکنولوژی مناسب ادغام

شناسی جنبش سبزبومتاکید بر چهار رکن بوم شناسی ، مسئولیت

می و نبود خشونتاجتماعی، دموکراسی مرد

زیست گرایی منطقه

ای

مکانی که توسط الگوی زندگی ، موقعیت

جغرافیایی و زندگی گیاهی و جانوری منحصر به

.شودمیفرد خود تعریف

توسعه پایدارتامین نیازهای امروزی بدون به خطر انداختن

قابلیت نسل اینده برای تامین نیاز های خود

ابعاد

اصلی

اصول

مایت از کشاورزی داخلی و پروژه های فضای سبز ح

شهری و پارک های اجتماعی

تجدید نظر در اولویت های استفاده از زمین

ها

، ایمن، راحت، و ، ارزان قیمتایجاد خانه های زیبا

و اقتصادی تنوع نژادی

احیا محیط های طبیعی درون شهری آسیب دیده

تجدید نظر در الویت های حمل و نقل

عدالت اجتماعی و ایجاد فرصت های پیشرفته برای

و معلولین ، اقلیت هازنان

ترویج بازیافت و ذخیره سازی منابع، حمایت از

فعالیت های اقتصادی مبتنی بر بوم شناختی


شهر فشردهویژگی های -7جدول

تعریفو ونقلحملمناسبی از تسهیلات عمومی تر( در فاصلههای ساکتتر و محلههای دورافتادهحتی بخش)های شهر تمام بخش -

دارند.خدمات شهری قرار

مزایای

متراکم

سازی

-1عمومی ونقلحملحمایت از -3کاهش مصرف سوخت جهیدرنتضرورت کمتر به سفر با ماشین و -2شهرحفظ حومه -0

افزایش کارایی در خدمات شهری و -0 لاتیو تسهدسترسی بیشتر و بهتر به خدمات -5پیاده یا با دوچرخه صورتبهتردد

بازسازی و احیای مناطق درونی شهر -7یساختار ریزامکانات

انمنتقد

(شودمیاز استرالیا تا آمریکا حمایت پردازانهینظراز سوی ییتمرکززدا)گرایش به

.دیآینمو یا شهرسازی متراکم اصلاً خوششان یسازفشرده: مردم از 0برهنی -

اشته د توانندینمزیادی بر کل تقاضای سفر و استفاده از خودرو تأثیرشهر متراکم احتمالاً یهایاستراتژ:2 سیمونز وکومب -

باشند.

.مختلط اراضی بر مالکیت خودرو و یا انتخاب شیوه سفر برای خریدهای بزرگ و تأثیرگذار است یهایکاربر: 3وان و سینیور -

.شدیماقتصادی کمتر از آن چیزی است که قبلاً فرض –: اثرات کاربری اراضی بر شرایط اجتماعی 1استید و همکاران -

این و باشندیمبرابری )اجتماعی( مسئله: انواع مختلف متراکم سازی دارای نتایج متفاوتی بر 5تون (/)برتون ()نیوتون و باکس -

نشان داد که فرضیات قبلی نادرست و ساده گرایانه بوده است. مسئله

طراحی خاصی داشته، هاانابیخ، به شرطی که شودمیفشرده بیشتر دیده در مناطق: مزایای پایداری 0)نیوتون( / )باکستون( -

اصلاً کافی نبود. ( ییتنهابهعمومی خوب باشد.) تراکم )چگالی( ونقلحملوضعیت

شهر فشرده بستگی به این دارد که: یهاطرحموفقیت

قابلیت ازلحاظاری ) د، تنوع کاربری نیز برای پای ونقلحملپیرامونی،سیستم شبکه یهابلوکتراکم بلکه ترتیب قرار گرفتن و آرایش تنهانه

.باشدانطباق( مهم

jenksburton, 2000, Burton, 2000, Galster, 2001, Song, Knapp, 2004 , Newman, 2005) , Oberol, 2004 (Urban Villages Group, 2004 , (0387، ویلیامز 0392)بیکدلی،

1 Berehny 2 Simons ,comb 3 Van, siniver 4

Steed at All

5 Newton, Buxton/ Burton

6 Newton / Buxton


طراحی یهاجنبهمقیاس عملکرد ، راهکارها و شهر فشرده شامل : اهداف، اصول ، مفهومی مدل -4شکل

Burton, 2000, Galster, 2001, Song, Knapp, 2004, Newman, 2005) , Oberol, 2004 (Aldous , Urban Villages Group, 1992, (0387، ویلیامز 0392)بیکدلی،

،ماشین ونقلحمل به وابستگی کاهش هدف با ستیزطیمح به نسبت حساس توسعه به معنای شهری هوشمند رشد: 0شهر هوشمند

:است ریزی هایژگیوموفق دارای شهرهوشمند یکباشد. می هارساختیز در یگذارهیسرما آمدترکردن کار و هوا آلودگی کاهش

سفرهای -1.دارد دیتأک مختلط بندیمنطقه بر -3.کندیم تشویق بالا تراکم با را زمین کاربری-2.سازدیم محدود را پیرامونی توسعه-0

ی باز حفاظت فضاها از -0ارد.د توجه قدیمی مناطق حیات دیو تجد بازسازی بر -5دهد .می کاهش را شخصی وسایل صورت گرفته با

. کندیم

1 Intelligent City

شهر فشرده مدل مفهومی

اهداف

ارتقاء کیفیت زندگی شهری شهروندان

مشوق حمل و نقل عمومی

قرون به صرفه از نظر انرژی م

ایجاد فضاهای پر تحرک ، مناسب و جذاب

اصولهای تاکید بر رشد مرکز شهری موجود و زمین

بازیافتی کیفیت زندگی شهری شهروندان

اجتناب از گسترش و پخش شدن در حاشیه شهر

رکن 3

اساسی

تراکم

ترکیب

کاربریتشدید

کاربری

تر و پویاترموجب ایجاد محدوده های شهری ایمن

زمینه حمایت از کار و کسب و خدمات محلی

افزایش تعاملات اجتماعی

دسترسی همگان را به امکانات بیشتر

ضمانت پایداری شهر

مناطق مسکونی و جمعیت فعال بالا

وجود زیرساختارهای شهری

تعیین محدوده های قانونی

رشد مستمر

تعاملات اقتصادی و اجتماعی بیشتر

تفاده ظریف از زمیناس

انواع کاربری های زمین

انواع مختلف حمل و نقل شهری

ظرفیت مالی کافی

نظارت واحد بر برنامه ریزی رشد و توسعه

مکان-نسبت پایین فضا

درجه بسیار بالایی از پوشش خیابانی

درجه بسیار بالایی از اتصالات

خیابانی

حداکثردسترسی در سطح محلی و منطقه

ای


طراحی( یهاجنبهراهکارها و ،مقیاس عملکرد ،شهر هوشمند )شامل : اهداف، اصول مفهومی مدل -0شکل

(Walmsly,2006, Parfrey, 2002, Wikipedia, 2008, VTPI, 2005, Peiser, 2001, Humstone, 2004, Litman, 2005, Miller et al, 2002, EPA, Smart growth network, 2000)

اسناد بالادستیقوانین و

ی ملی العه و بررسی اسناد بالادستریزی و طراحی مدل، مطی، یکی دیگر از ارکان اساسی برنامهالمللنیبعلاوه بر بررسی تجربیات

اندازچشم، برنامه پنجم و ششم توسعه و قانون اساسی 51اصل ایران، 0111 اندازچشماست. بدین منظور اسناد بالادستی ملی شامل؛ سند

ریزی برنامه منظور به، 0111 اندازچشمو بررسی قرار گرفتند. طبق سند موردمطالعهطرح توسعه و عمران )جامع( کلانشهر مشهد مقدس

، تأمین اجتماعی ،امنیت غذایی از سلامت، رفاه، یبرخورداربرای دستیابی به توسعه پایدار شهری، برنامه در جامعه باید منجر به

شود. بر بومطل ستیزطیمند از محاز فقر، فساد، تبعیض و بهره دور برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده به یهافرصت

شهر هوشمند مدل مفهومی

زیست قابل جوامع خلق

جوامع برای درازمدت چشم اندازهای داشتن

شهری تعیین محدوده رشد

تجاری مناطق و شهری مراکز ها، حومه حیات تجدید

قدیمی

اهداف

راهکارها

اصول

طبیعی زیبایی های زراعی، زمینهای باز، فضاهای از حفاظت

. یرآسیبپذ زیستمحیطی

مختلط هایی کاربر

پیاده روی قابل محلات ایجاد

مسکن انتخاب مختلف فرصتهای خلق

فشرده ساختمانهای از استفاده

مکان مفهوم به شدید تأکید با جذاب و متمایز جوامع ایجاد

کنونی جوامع در توسعه ساختن توانمند و هدایت

ربوطم تصمیمات در پایدار مشارکت به شهروندان تشویق

توسعه به

توسعه تصمیمات کردن ثمربخش و منصفانه پیشبینی، قابل

نقل و حمل از متنوعی فرصت های ایجاد

عمومی خدمات و مالیات نرخ اصلاح

نقل و حمل های فرصت و دسترسی قابلیت بردن بالا

ای خوشه توسعه تشویق

فشرده توسعه تشویق

کانم نظر از باهویت و جذاب ایجادجوامعی

تشویق توسعه درون بافتی

متمرکز فعالیت های

TMDنقل و حمل تقاضای مدیریت بردن کار به

غیرموتوری سفرهای شرایط بهبود

نقل و حمل برمسیرهای مبتنی توسعه های تشویق

عمومی

ها خیابان پیوسته هم به شبکه ایجاد

سبز فضای از حفاظت

خدمات عمومی مدیریت

ود اتکاخلق جوامع خ

استراتژیک و راهبردی برنامه ریزی

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A3%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A3%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C


هویت معنوی و -0توسعه کلانشهر مشهد شامل : اندازچشم( 0391فرنهاد،طرح توسعه و عمران کلانشهر مشهد ) اندازچشماساس

پیشتاز توسعه پایدار شهری در سطح ملی با رویکرد -2زیارتی و فرهنگی در مقیاس ملی و جهانی –و با کارکرد مذهبی بخشالهام

خدمات زیارتی، گردشگری و فرهنگی و گردشگری ژهیوبه، صنایع پیشرفته و خدمات برتر محوردانشه اقتصاد ب اتکاجهانی و با

.باشدیمبرای تمام شهروندان، زائران و گردشگران و مسافران زیانگخاطرهایمن و ;دارای فضاهای شهری با هویت ، سرزنده -3طبیعی

از بررسی اسناد بالادستی در نظر گرفته شده است تا مدل پیشنهادی مطابق آمدهدستبهنتایج ،بنابراین در ارائه مدل مفهومی این تحقیق

توسعه کشور و کلانشهر مشهد مقدس باشد. اندازچشمبا

نتیجه گیری

ین بد مشهد است. کلانشهرهدف پژوهش حاضر ارائه یک مدل راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در چنانچه ذکر شد

ها ریها، تئومراحل مختلف قبلی این تحقیق؛ انواع مدل در و موردمطالعهمفاهیم، اصول و چارچوب توسعه پایدار شهری منظور در ابتدا

تی و بررسی اسناد بالادسپس از تیدرنهابندی قرار گرفتند. جمع ، تحلیل وموردمطالعهو نظریات مرتبط با توسعه پایداری شهری

ارائه گردید. مفهومی اولیه تحقیقطراحی مدل ریزی و رنامهبمشخص شدن اصول

ی طیمحستیز -2ی )فرم شهر، حمل نقل، فضای سبز و انرژی خورشیدی ( هامؤلفهکالبدی با -0مدل مفهومی اولیه شامل پنج بعد ؛

ی هانهیهزی )رفاه اقتصادی، هالفهمؤاقتصادی با -3پایدار، کیفیت زندگی محیطی و انرژی تجدید پذیر ( ستیزطیمح) یهامؤلفهبا

مدیریت -5ی )همبستگی اجتماعی ، مدیریت و کیفیت زندگی اجتماعی ( و هامؤلفهاجتماعی با -1زیر بنایی و بازار ملک و املاک (

ریزی جامع ( است.ی )مدیریت سازمانی ، رویکرد سیستمی و برنامههامؤلفهسیستمی با

گیری، بررسی شود. منظور از بررسی مدل اندازهگیری و ساختاری تشکیل میدو مدل اندازه در حالت کلی یک مدل مسیری از

های شباشد. در بخها و بارهای متغیرهای مکنون و منظور از بررسی مدل ساختاری بررسی ضرایب مسیر بین متغیرهای مکنون میوزن

برازش مدل، درجه پذیرد. در تحلیل عاملی تأییدیگیری صورت میدازه( ارزیابی مدل انCFA) 0آتی با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی

شود.می یینشده تعمشاهده یرهایمتغ یبرا شدهیینتب هاییانسو وار استانداردشده هاییماندهباق ی،عامل ارهایب یتکفا

گیریتحلیل مدل اندازه

مدل و بررسی اعتبار مدل، بررسی سازگاری درونی مدلعاملی، گیری به ارزیابی مدل با استفاده از تحلیل در تحلیل مدل اندازه

. شودساختاری تحقیق پرداخته می

گیری با استفاده از تحلیل عاملی تأییدیارزیابی مدل اندازه

نتوا میزان نتعیی تأییدی، عاملی تحلیل هدف ترینمهم. شودیم یینتعییدی تأ یعامل یلتوسط تحل یریگمدل اندازه یبرازش کل

مسئله این تعیین درصدد تأییدی عاملی تحلیل عبارتی، به. است شدهمشاهده هایداده از ایمجموعه با شدهفیتعر قبل از مفهومی مدل

ظارانت نظری مدل و تئوری اساس بر آنچه با اند،هشد گیریاندازه هاعامل این روی که متغیرهایی بارهای و هاعامل تعداد آیا که است

. پردازدمی تحقیق تجربی هایسازه و نظری هایسازه بین نواییهم و انطباق میزان آزمون به تحلیل، نوع این. یا نه دارد انطباق رود،می

عوامل و متغیرها آیا که شودمی آزمون اولیه، مفهومی مدل اساس بر مربوطه هایشاخص و متغیرها انتخاب از پس روش، این در

1 Confirmative Factor Analysis


یدیگر متغیر روی و شدهعوض هاآن ترکیب یا اندشده بارگذاری شدهینیبشیپ مفهومی مدل روی ترفمی انتظار که یطورآن

گیری تحقیق به همراه مدل اندازه 0شکل بدین منظور پس از محاسبات آماری، در .(317: 0388 صفری، ،پورحبیب)د؟ انشده بارگذاری

است. شدهارائهضرایب مربوطه

یری گها )اندازهبه سمت سنجه تواند از سازهجهت این ارتباط می .کندها را مشخص میها و سنجهمیان سازه گیری ارتباطمدل اندازه

این در یادشده مفهومی مدل طبق . (23: 0390، باشد )آذرو همکارانگیری ترکیبی( ها )اندازهها به سمت سازهانعکاسی( یا از سنجه

متغیر پنهان )پایداری 5 ،(پرسشنامه عوامل) شدهمشاهده متغیر 00 آیا شود بررسی است لازم ،آن ساختاری مدل برازش از قبل و مرحله

کنند؟می منعکس را (ستمیسزیست، پایداری کالبدی، پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی و پایداری مدیریت محیط

گیری تحقیقمدل اندازه -1 شکل

مشخص نشانگر هر عاملی بارهای میزان توسط PLS تکنیک در پژوهش، متغیرهای ییدیتأ عاملی گیری توسط تحلیلمدل اندازه

این مقادیر )میزان 3تر در جدول. برای بررسی دقیقاندشدهارائه 0که در شکل نشانگر هر عاملی بارهای . (0992 میلر، ،فالک) شودمی

.است شدهگزارش داری متناظر با آنآزمون و معنی ر آماره، مقادیاریانحراف مععوامل تحقیق( به همراه برای عاملی بارهای


نتایج تحلیل عاملی تأییدی - 9جدول

عامل متغیر ضریب مسیر

هشداستاندارد آماره آزمون انحراف معیار

T-value

داریمعنیP-value

محیطیپایداری زیست

پایدار ستیزطیمح

یکیفیت زندگی محیط

انرژی تجدید پذیر

پایداری کالبدی

فرم شهر

ونقلحمل

فضای سبز

یدیخورش یانرژ

پایداری اقتصادی

ادیرفاه اقتص

زیر بنایی یهانهیهز

8 بازار ملک

پایداری اجتماعی

همبستگی اجتماعی

مدیریت

کیفیت زندگی اجتماعی

ی مدیریت پایدار

سیستمی

مدیریت سازمانی

رویکرد سیستمی

جامع ریزیبرنامه

باشد.تنها تا رقم سوم پس از اعشار صفر می درواقعصفر مطلق نیست و به معنی 111/1*مقادیر

توان بیان داشت که، ضرایب استانداردشده )همان ضرایب معمولی مدل هستند که به دول فوق میبا توجه به مقادیر مندرج در ج

و استودنت-تی ، مقدار آمارهاری( از مقادیر نسبتاً بزرگی برخوردارند. همچنین در این جدول انحراف معاندافتهیانتقال 0تا -0بازه

توان می داری متناظر با آن و معنی 0آزمون بر این اساس با توجه به مقادیر آماره شده است.داری متناظر با هر عامل نشان دادهمعنی

توانکنند یا خیر. با یک بررسی دقیق نتایج مندرج درجدول،میمتغیر متناظر، ایفا می نییبرای هر عامل بیان داشت که؛ نقشی مهم در تب

یر محیطی، متغیر پایداری کالبدی، متغمتغیر پایداری زیست دهندهشکیلدر بین عوامل ت داریبیان داشت که بر اساس مقادیر معنی

است لذا وجود این عوامل نقش > 15/1P-valueپایداری مدیریت سیستمی چون متغیر پایداری اقتصادی، متغیر پایداری اجتماعی و

محیطی، پایداری کالبدی، تغیرهای پایداری زیستتحقیق، م گانه 00تر عوامل مهمی در تبیین متغیرهای متناظر دارند. به بیان واضح

ق و تبیین گیری تحقیکنند. پس از ارزیابی مدل اندازهپایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی و پایداری مدیریت سیستمی را تبیین می

گوسازی معادلات ساختاری بر ها، لازم است تا سازگاری درونی و نیز اعتبار مدل موردسنجش قرار گیرد. برای این منظور در المؤلفه

1 Test Value


شده( برای بررسی اعتبار مدل شده )استخراج نییاز پایایی سازه برای بررسی سازگاری درونی و واریانس تب 0PLSتکنیک یپایای

شود. گیری میبهره

بررسی سازگاری درونی مدل

سنجند بررسی هایی که یک مفهوم را میشاخص سازد تا سازگاری درونیاین امکان را فراهم می 2سازگاری درونی یا پایایی سازه

نجند. برای س)نشانگرها( با چه دقتی متغیر مکنون )پنهان( را می شده مشاهدهمتغیرهای دهدمیپایایی سازه نشان گریدعبارتبهشود.

اس ضریب آلفای کرونباخ شود. این شاخص بر اساستفاده می 3، از شاخص پایایی ترکیبیPLSگیری سازگاری درونی در مدل اندازه

مقدار پایایی سازه یا سازگاری درونی 1جدول ( (Nunnally,1988باشد 0/1یا مساوی تربزرگشود. مقدار این شاخص باید محاسبه می

.دهدمیرا برای هریک از متغیرهای مکنون مدل تحقیق نشان

(اخ و پایایی ترکیبیضریب آلفای کرونبسازگاری درونی متغیرهای مکنون تحقیق ) -4جدول

آماره آزمون انحراف معیار مقدار ضریب متغیر نوعT-value


اخونبکر

ی لفا آ

محیطیپایداری زیست 0/893 0/036 25/149 0/000

0/000 7/600 0/106 0/807 پایداری کالبدی

0/036 2/107 0/243 0/712 پایداری اقتصادی

0/000 10/995 0/082 0/903 پایداری اجتماعی

0/000 9/418 0/095 0/895 پایداری مدیریت سیستمی

بیکیتری یای پا

محیطیپایداری زیست 0/934 0/021 45/370 0/000

0/000 12/836 0/068 0/875 پایداری کالبدی

0/000 6/917 0/109 0/755 پایداری اقتصادی

0/000 19/761 0/048 0/940 پایداری اجتماعی

0/000 17/187 0/054 0/935 پایداری مدیریت سیستمی


کسب 0/1متغیر تحقیق مقادیری بالاتر از 5شود مقدار ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی برای هر که مشاهده می طورهمان

گیری توان چنین بیان داشت که مدل اندازهباشد، بنابراین میمی > 15/1P-valueداری چون ه است. همچنین بر اساس مقادیر معنیکرد

گردد.از پایایی سازه مناسبی برخوردار است لذا سازگاری درونی مدل تأیید می

بررسی اعتبار مدل

1الف ( روایی همگرا

1 Partial Least Square 2 Construct Reliability 3 Composite Reliability 4 Convergent validity


گیرد. این معیار یا شاخص ( مورد تحلیل قرار میAVE) 0شدهاستخراجیار میانگین واریانس توسط مع PLSروایی همگرا در مدل

ن آورد. برای ایمی به دست( شدهمشاهدههایش )متغیرهای میزان واریانسی است که یک سازه )متغیر مکنون( از نشانگر دهندهنشان

درصد واریانس 11کند حداقل این مقدار تضمین می چراکه .کنندهاد میرا پیشن 1/1مقادیر بیشتر از ( 0990و همکاران ) 2منگرمعیار

مامی تکه دهدمینشان نتایج حاصل از بررسی روایی همگرای مدل مفهومی تحقیق .شودیک سازه، توسط نشانگرهایش تعریف می

باشد، می > 15/1P-valueداری ه و مقادیر معنیبیشتر بود 1/1برای هر پنج متغیر تحقیق، از مقدار شدهاستخراجمقادیر میانگین واریانس

گیری از روایی همگرای مناسب برخوردار است.بنابراین مدل اندازه

0ب ( روایی واگرا

غیرهای های هر متغیر نسبت به سایر متترین ارتباط درونی سازهقوی ساختار بازتابنده دهندهنشان ،روایی واگرا یا روایی تشخیصی

متفاوتی برای سنجش مقدار روایی واگرا وجود دارد، یکی از این معیارهای هایروش (.et al, 2017: 143 Hair) دهدیممدل را نشان

های ساختاری، معیاری جدید مدل ریگچشم شرفتیپ لیبه دلهای اخیر است. در سال شدهارائه 0980در سال 1توسط فورنل و لرکر

هایروشاست که پس از تست و ارزیابی به شدهارائه 2105و سارسدت در سال ( توسط رینگ HTMT) 5مونوتریت-هتروتریت

,Henseler et al) است برخوردارسازی نشان داد که این معیار از سایر معیارها برای تشخیص روایی واگرا از کارایی بیشتری شبیه

برای هر پنج متغیر HTMTکه تمامی مقادیر دهدمینتایج حاصل از بررسی روایی واگرایی مدل مفهومی تحقیق نشان (.135 : 2015

گیری از روایی واگرای مناسب باشد، بنابراین مدل اندازهمی > 15/1P-valueداری کمتر بوده و مقادیر معنی 85/1تحقیق، از مقدار

برخوردار است.

تحلیل مدل ساختاری

گیری با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و بررسی سازگاری درونی و گیری در سه بخش ارزیابی مدل اندازهپس از تحلیل مدل اندازه

شود. اعتبار مدل، جهت دستیابی به مدل اقتضایی یا نهایی تحقیق و نیز بررسی فرضیات تحقیق به تحلیل مدل ساختاری پرداخته می

دیریتم اجتماعی و پایداری اقتصادی، پایداری یکالبدی، پایدار محیطی، پایداریزیست متغیر پایداری 5مسیر داریمعنیمنظور، بدین

متناظر با آن P-valueآزمون و مقادیر آماره عنوانبه T-valueآماری توسط مقادیر ازنظرپایدار شهر، سیستمی در تشکیل توسعه

، ضرایب شدهانیبیرهای پس از برازش مدل ساختاری تحقیق، به ازای مس 5شود. در جدولداری آزمون بررسی میسطح معنی عنوانبه

است. قاعده شدهگزارشارائه و هاآنمتناظر با P-valueو T-value مدل معادلات ساختاری، انحراف معیار و مقادیر مسیر استانداردشده

یببرای ضر T-valueمقادیر مقدار قدر مطلقچنین است که اگر T-valueمقادیر های ساختاری بر اساس گیری مدلکلی تصمیم

مسیری ضریبمتناظر با این نکته برای هر دار است.درصد معنی 95در سطح اطمینان مسیر باشد آن ضریب 90/0بیش از مسیری،

دار است.درصد معنی 95در سطح اطمینان مسیر آن ضریب باشد، 15/1کمتر از P-valueکه مقدار

1 Average Variance Extracted 2 Magner 3 Divergent Validity 4 Fornell, Larcke 5 Heterotrait-Monotrait ratio


مدل ساختاری تحقیق نتایج -0جدول

متغیر نوع ضریب مسیر

هشداستاندارد آماره آزمون انحراف معیار

T-value


ریشهر یدا پاعهوس ت

محیطیپایداری زیست

پایداری کالبدی

پایداری اقتصادی

پایداری اجتماعی

پایداری مدیریت سیستمی


قتصادی، ا کالبدی، پایداری محیطی، پایداریزیست داری مسیرهای پایداریو توضیحاتی که بیان شد، معنی 5به نتایج جدول با توجه

چراکه برای ،است دشدهییتأی پایدار شهری ی پایدار شهر بر توسعهسیستمی در تشکیل توسعه مدیریت اجتماعی و پایداری پایداری

شود. بر این تأیید می هشدیگردآورهای لذا مناسبت مدل تحقیق در برازش به داده .است آمدهدستبه > 15/1P-valueمسیر 5هر

اساس مدل ساختاری قابل برازش بوده و ضرایب مسیر برای متغیرهای تحقیق، طبق نتایج جدول خواهد بود.

و یخط یوجود رابطه عل کنندهانیب یر استانداردشدهمس یبضراستانداردشده ) ، ضرایب مسیر(0شکل مدل ساختاری تحقیق )در

تا -0 نیب مقادیر آنستاندارد است که ادر حالت یونرگرس یبهمان ضر یقتمکنون است. در حق یردو متغ ینشدت و جهت رابطه ب

متغیر پایداری دیآیبرمکه از شکل طورهمان یر،مس یبضرا یر. بر اساس مقاداندشدهمشخص( βیا ضریب بتا ) کند(تغییر می 0+

اری در ها که به مشکل ناپایدسنجش آزمودنی به نحوه با توجهرد. پایدار شهری دا ضریب مسیر را بر توسعه نیتربزرگ ستیزطیمح

شهری مشکل ناپایداری ترینمهمحاکی از آن است که ستیزطیمحبودن ضریب مسیر پایداری تراند، بزرگمشهد پرداخته کلانشهر

بودن نیائپناپایدار، ستیزطیمحشامل ستیزطیمحناپایداری دهندهلیتشکباشد )عوامل می ستیزطیمحمشهد، ناپایداری کلانشهردر

باشند.( کیفیت زندگی محیطی و عدم استفاده مناسب از انرژی تجدید پذیر می

مدل راهکارهای دستیابی به یک ترینمهم؛ تحقیق بر اساس نظرات گروه خبرگان مدیریت شهری آمدهدستبهبه نتایج با توجه

پایدار شهری توسعه گانهپنجبر ابعاد دیتأکمشهد ارائه یک مدل جامع با کلانشهردار شهری در راهبردی برای دستیابی به توسعه پای

، اقتصادی ، اجتماعی و مدیریت سیستمی است.یطیمحستیزشامل ابعاد کالبدی ،

منابع و مآخذ .دانش نگاه انتشارات مدیریت، در ساختاری مسیری یسازمدل ،(0390) مهدی قنواتی، ، رسول زاده،غلام ، عادل آذر،

آن، مورد ارتقای راهکارهای و خیابان شهری فضای در کاربری اختلاط (، ارزیابی0391اسمعیل پور، نجما، کارآموز، الهام، فخارزاده، زهرا )

0-21صص ،0 پیاپی شماره ،3 شماره ، 31 سال جغرافیایی، تحقیقات یزد، فصلنامه شهر میانی بافت در کاشانی خیابان :نمونه

.کشور ریزیبرنامه و مدیریت سازمان (،0395-0399ایران ) اسلامی جمهوری فرهنگی و اجتماعی اقتصادی، توسعه ششم سالهپنج برنامه

می دانشگاه آزاد اسلا، معماری و توسعه پایدار شهری، عمران یالمللنیبشهر فشرده و توسعه پایدار شهری،کنفرانس (،0392) بیکدلی، سونا

.یزواحد تبر

-7ص،ص 81شماره 20، دوره اطلاعات جغرافیایی )سپهر( ،رهیافتی به شکل پایدار شهری ،(0391الله )روحنژاد، حسین، محمدی، حاتمی

2.


.متفکران انتشارات پیمایشی، تحقیقات در SPSS کاربرد جامع راهنمای ،(0388) رضا صفری، ، کرم ،پور بیحب

.آذرخش تهران، شهری، پایدار توسعه و پایدار توسعه اهیممف و ، مبانی(0392) جهانگیر حیدری،

.دانشگاهی جهاد مشهد، انتشارات شهر، کالبدی فرم سنجش یهامدل و مبانی اصول ،(0378) غلامرضا ،عباس زاده ،محمدرحیم رهنما،

01-23، صص 95،سال نهم ، شماره هایشهردارسالم ، شهر نظریات و هادگاهید(، 0388) نیمحمدحسنژاد، جان بابااله، زیاری، کرامت

.ییژرات،آنتشاا، یشهری زیربرنامه مبانی(، 0388) نکفرا ،ینیالدفیس

ریزیبرنامه و مطالعات نهاد ،مشهد شهرداری شهرسازی و مسکن وزارت ،(0391) مقدس مشهد کلانشهر( جامع) عمران و توسعه طرح

سوم . ویرایش فرنهاد شاورم مهندسین گزارش، خلاصه مشهد، عمران و توسعه

صنعتی دانشگاه علمی انتشارات رفتاری، علوم هایپژوهش در ساختاری معادلات الگوسازی ،(0392) بابک حیاتی، ،بابک سید علوی،

.شریف

057-078هشتم، صصشماره ،یاهیناحتوسعه پایدار شهری، جغرافیا و توسعه یهاشاخص(، 0385) سید هادی ،حسینی قرخلو، مهدی،

راهبردی نظارت و یزیربرنامه معاونت جمهوری اسلامی ایران (،0389) ایران اسلامی جمهوری توسعه پنجم سالهپنج برنامه مجموعه

.جمهورسیرئ

،یهاد محمدخلیل نژاد، ترجمه ،هایاستراتژو هاروش شهری پایدار شکل به ،دستیابی (0387مایک ) جنکز، الیزابت، برتون، ویلیامز،کتی،

.شهری، چاپ اول یزیربرنامه و پردازش شرکت تهران،

Al-Akkam, Akram, J. M., (2012), Towards Environmentally Sustainable Urban Regeneration a Framework for

Baghdad City Centre, Journal of Sustainable Development, ISSN 1913-9063 E-ISSN 1913-9071, Published by

Canadian Center of Science and Education, Vol. 5, No. 9, pp. 58-74.

Aldous,T., Urban Villages Group, (1992), Urban Villages a Concept for Creating Mixed -Use Urban

Developments on A Sustainable Scale, Urban Villages Group, London: Urban Villages

Group, https://trove.nla.gov.au/version/11839871

Bochner, B. (2000), Smart Growth Tools for Transportation, ITE Journal, Vol.70, No. 11, pp. 26-29.

Boonstra, C., (2000), Sustainable Housing the Dutch Experience. In Sustainable Housing Principles and

Practice, ed, Brian Edwards and David Turrent, London E and FN Spon, pp. 66-71

Breheny, M., )1992), Sustainable Development and Urban from Pion DOI: 10.1002/sd.3460020106, pp. 31

Burton, E., (2000), The Compact City Just or Just Compact? A Preliminary Analysis Urban Studies, Vol.37, No.

11, pp. 1969-2001.

Ecocity ,B ,(2011), International Eco city Framework and Standards, An Initiative of Ecocity Builders and The

International Ecocity Advisory Committee, Supporters: The Helen and William Mazer Foundation, Columbia

Foundation ,Novatek, HealthBridge Canada

EPA, (2000), Smart Growth Network EPA and Several Government Organization (www.Smart Growth Org)

Galster, G., Hanson, R., Ratcliffe, M., Wolman, H., Coleman, S., Freihage. J., (2001), Wrestling Sprawl to The

Ground: Defining and Measuring and Elusive Concept, Housing Policy Debate, Vo.12, No. 4, pp.681-717.

Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C.M., Sarstedt, M., (2017), A Primer on Partial Least Squares Structural

Equation Modeling (PLS-SEM), 2nd Ed., Thousand Oakes , CA: SAGE.

Harpham, T., Burton, S., Blue I., (2001), Healthy City Projects in Developing Countries the First Evaluation,

South Bank University, London SW8 2JZ, UK.

Henseler, J., Ringle, C.M., Sarstedt, M., (2015), A New Criterion for Assessing Discriminant Validity in

Variance-Based Structural Equation Modeling., Journal of The Academy of Marketing Science, Vol.43, No.1,

pp. 115-135.

Humstone, E., (2004), Sprawl Vs Smart Growth, Vermond Forum on Sprawl, pp.10-15

Jabareen, Y., (2006), Sustainable Urban Forms Their Typologies, Models, and Concepts, Journal of Planning

Education and Research, DOI:10.1177/0739456X05285119, pp.38-52

Jabareen, Y., (2011), Teaching Sustainability a Multidisciplinary Approach, Scient ific Research,

DOI:10.4236/ce.2011.24055, pp.388-392

Jenks, M., (2000), The Acceptability of Urban Intensification in Achieving Sustainable Urban Form, ed. Katie

Williams, Elizabeth Burton, Mike Jenks. London: E, FN Spon.

https://trove.nla.gov.au/version/11839871

36/ ر کلانشهر مشهدارائه یک مدل راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری د Karroholm, M., (2008), Setting the Scale of Sustainable Urban form, Department of Architecture Built

Environment, LTH, LU Lund, Sweden. Conference Architectural Inquiries, Göteborg, pp.1-10.

Kooshki1, F., Shokoohi, A., Bazvand, S. (2015), The Urban Form and Sustainable Development, Interna tional

Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, June 2015, Vol. 5, No.6, ISSN 2222-6990,

pp.378-387

Litman, T., (2005), Evaluating Criticism of Smart Growth, Victoria Transport Policy Institute. (Www. Vtpi.Org)

Miller, J. S, Hoel, L.A. (2002), Smart Growth Debate Socio-Economic Planning Science, Vol.36, No.1. pp.1-24

Newman, M., (2005), The Compact City Fallacy, Journal of Planning Education and Research, Journal of

Planning Education and Research 25, DOI: 10.1177/0739456X04270466, pp.11-26

Nunnally, J.C. (1988), Psychometric Theory McGraw-Hill Book Company, Engelwood-Cliffs, NJ.

Oberol, A., (2004), Analizing The Urban Spatial Structure in Cities with Growth Restrictions, Departman of

Architecture+ Departman of Urban Studies and Planning.

Parfrey, E. (2002), Stop Sprawl, Sierra Club, (www.Sierra Club. Org)

Peiser, R. (2001), Decomposing Urban Sprawl, Town Planning Review. Vol. 72, No. 3. pp.275-298

Pendall, R., Jonathan, M., William, F. (2004), Holding The Line Urban Containment in The Un ited States.

Washington, DC: Brookings Institution Center on Urban and Metropolitan Policy.

Romanos, M., Auffrey, Ch., (2002), A Frame Work for Sustainable Urban Form, Managing The Development

of Intermediate Size Cities, Kluwer Academic Publishing.

Rogers, R. (1997), Cities for a Small Planet, London, Faber and Faber.

Rudin, D., Nicholas, F., (1999), Building The 21st Century Home the Sustainable Urban Neighborhood. Oxford,

UK Architectural Press.

Song, Y., Knaap, G. J., (2004), Measuring Urban Form: Is Portland Winning the War on Sprawl? Journal of The

American Planning Association, Vol. 70, No. 2, pp. 210-225.

Vieira, A.L. (2011), Interactive LISREL in Practice, Springer Heidelberg Dordrecht London New York.

VTPI (2005), On Line TDM Encyclopedia, Victoria Transportation Policy Institute.(www.vtpi.org)

Walmsly, A., (2006), Greenways Multiplying and Diversifying in The 21st Century, Landscape and Urban

Planning, Vol. 76, pp. 190-252

https://en.wikipedia.org/wiki/Smart_city

دهشم رهشنالک ر یرهش رادیاپ هعسوت هب یبایfس یارب یربهار...

Documents