المللیعلمی بین همایشگزارش

"پایدار تقارب فرهنگ ها، بنیان صلح و توسعه"

1396آذرماه 8-7

قرقیزستان –بیشکک

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

2

بین موسسه سوی از که «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

جمهوری فرهنگی رایزنی و قرقیزستان المللی بین دانشگاه مشارکت با و هافرهنگ تقارب المللی

نشمندان و گان نهادهای دولتی، داکنند در بیشکک با حضور 1396آذرماه 7-8در تاریخ اسالمی ایران

و یه، هند، لیبی، تاجیکستان، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، ترکفعالین مدنی قرقیزستان، ایران، چین

با صدور بیانیه ای و قرقیزستان برگزار گردید آکادمی ملی علومو دانشجویان در چنین اساتیدهم

به کار خود پایان داد.

،یس دانشگاه بین المللی قزقیزستاندر افتتاحیه این همایش آقایان اصیل بیک حیدر علی اف رئ

منوچر متکی معاون بین الملل تقریب مذاهبجمعه تایف رئیس آکادمی ملی علوم قرقیزستان،

طی ،شخصیت ها اسالمی، مجتبی روزبهانی سفیر جمهوری اسالمی ایران در قرقیزستان و تعدادی دیگر از

ام موثر را گ یمندی از ظرفیت جامعه نخبگسخنرانیهایی از برگزاری این گونه همایش استقبال نموده و بهره

در جهان امروز در تعامل سازنده بین فرهنگ ها دانسته و زمینه ای برای گسترش و توسعه صلح عادالنه

دانستند.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

3

در این همایش دو روزه نخبگان و دانشمندان، خواستار تالش مشترک در راستای تحقق همکاریهای

مبارزه با هرگونه افراط گرائیبین المللی در حوزه های علمی، فرهنگی و تشریک مساعی در

رسیدن به صلح عادالنه شدند.برای تروریسم به منظور حفظ میراث دینی؛ فرهنگی و تمدنی در و

دراین همایش، ضمن توجه به قرابت و اشتراکات ادیان توحیدی و اسالم که زیر بنای مبانی گفتکو

رائی گ اجرائی شدن جهان علیه خشونت وافراطبرای تعامل است ، برگسترش گفتمان هم افزائی فرهنگی و

سم با تروری تاکید نمودند و ضمن اعالم بر اینکه جمهوری اسالمی ایران نقش و سهم قابل توجهی درمبارزه

ماعی علمی و اجت دارد بر گفتکوی فرهنگی با استفاده از تجربیات مثبت ایران در مباحث و حوزه های دینی،

فرهنگ ها و ادیان محور )تقارب ۴مقاله در قالب 39نشست اندیشه ورزی، اتفاق نظر داشتند .در این

تقارب فرهنگ ها و نهادهای جهانی، تقارب فرهنگ ها و امنیت جهانی ، تقارب فرهنگ ها ومواریث توحیدی،

و فرهنگی و تمدنی( ارائه گردید و مقرر شد مجموعه مقاالت پس از ترجمه به زبانهای روسی، فارسی

چنین هم در قالب یک کتاب چاپ و به دیگر مراکز علمی و فرهنگی کشورهای دیگر ارسال گردد. انگلیسی

و تمدنی و میراثی حوزه در این اجالس یک کلیپ با شناسائی ایران اسالمی در سه حوزه دینی و فرهنگی،

ب و تقار و در حاشیه همایش نیز نمایشگاه عکس و کتاب با موضوع ایران شناسی پخش شد معاصر ایران

فرهنگ ها برگزار گردید.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴

نفر از شخصیت ها و اساتید ایرانی از جمله منوچهر متکی معاون بین 7 الزم به ذکر است تعداد

، حجت االسالم دکتر قنبری معاون بین الملل جامعهمذاهب اسالمی، دکتر الله افتخاریتقریب الملل

اجالس حضور داشته و به ارائه مقاله پرداختند.و تعداد دیگری از اساتید در این المصطفی )ص(

سخنرانی ها و مقاالت برخی از شرکت کنندگان را بشرح ذیل می آوریم.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

5

در سخنرانی خود تحت عنوان معاون سازمان تقریب مذاهب اسالمی آقای منوچهر متکی

"همزاد بشر استدین "گفت: جمله معروفی است که می گوید ”تقارب فرهنگ ها در سایه ادیان“

وقتی به تاریخ اولین انسان که در کتب دینی همه ادیان سحن از آفرینش انسان است دقت کنیم مشاهده

کته و ن "فتبارک اهلل احسن الخالقین"می شود که خداوند در خلقت حضرت آدم به خود تبریک می گوید

مسئولیت مهم پیامبری را اعطا خداوند به اولین انسان خلق شده یعنی حضرت آدم مهم دیگر آنست که

می کند.

خداوند برای اینکه جایگاه ویژه این مخلوق خود را به فرشتگان که به خلقت آدم مقرض بودند از

دانسته ها و علم حضرت آدم سخن می گوید و فرشتگان متوجه می شوند که مخلوق جدید خداوند صاحب

آنان ملتی و قومی پیامبری برای هدایت ید که برای هرعلم اسماء است که آنان نیستند. خداوند می فرما

کردیم از خودشان. اما در مورد اولین انسان حضرت آدم قبل از اینکه قومی تشکیل شود خداوند مبعوث

پیامبر آنان را تعیین کرده است.

رستگار شدن نیازمند فهمیم آنست که انسان برای هدایت و دیگر نکته ای که از روایدادها می

خداوند است.

این اولین آموزه همه ادیان است که جهان و انسان مخلوق خداوندی است که او و جهان را می

شناسد.

له کنم که این مسئمی خداشناسی و شناخت مبداء خلقت اولین سنگ بنای همه ادیان است. تاکید

ه در ریشاما با مرور مسلمانان راحت تر قابل فهم است، ا در ادبیات ادیان توحیدی و ابراهیمی برای م اگر چه

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

6

اعتقاد به قدرت ،های اعتقادی بودایی، هندوها، شینتو و کنفوسیوس و همه باورهای با ریشه دینی دیگر

دارند. ،پدید آورنده جهان و همه موجودات و انسان )به عنوان اشرف مخلوقات( است برتر که

هدایتی آنان چه انبیاء ابراهیمی و چه غیر آن دیگر فصل مشترک دین اعتقاد به پیامبران و نقش

باوران است. نبوت یا پیامبری که آموزه های هدایتی را از خداوند و قدرت برتر دریافت و در اختیار انسان

ه بها قرار می دهد و در قرآن کریم در تعریف انسان مومن اعتقاد به غیب )مبداء قدرت برتر خداوند( و باور

یز از آنان و پره دستوراتتعلیمات پیامبران برای عمل به سلسله پیامبران را دو شرط مهم می داند. علم به

انحرافات کافی نیست.

اعتقاد به اینکه انسان نتایج اعمال خوب و بد خود را در سرای دیگر می بیند یعنی اعتقاد به سرای

زنجیره اعتقادی موجد و فرهنگ واحدی در میان انسانها دیگر )معاد( سومین فصل مشترک ادیان است/ این

انسانها چه در زندگی اولیه و غارنشینی قدیم و چه در زندگی بعضا فوق مدرن امروز، چه در شده است.

آفریقا و آسیا و چه در اروپا و آمریکا، چه در زندگی روستایی و چه کالن شهرها در ضمیر فطری خود خوبیها

را بد می پندارد. را خوب و بدی ها

، دستگیری نیازمندان، امانت داری، علم دوستی، عشق به راست گویینوع دوستی، عدالت خواهی،

خانواده، والدین و فرزندان، خطر پذیری برای نجات دیگران، ایجاد بنیان های خیرخواهانه و صدها صفت و

اینها پایه های اصلی رفتار ش است. ویژگی مثبت دیگر در همه جهان و در بین همه انسان ها مورد پذیر

اجتماعی و به عبارت دیگر فرهنگ جوامع انسانی است. آنچه را مایلم در این مقاله برجسته نمایم آن است

که روبنای فرهنگ جوامع بشری ریشه در مبانی دینی دارد و دین موجد فرهنگ و تمدن است. و چون

حصول آموزه های دینی یعنی نمادهای فرهنگ انسانها پیشتر گفتیم که شالوده ادیان مشترک است پس م

نیز مشترک و یکسان است.

سوال اساسی این است که اگر انسانها از فرهنگ واحدی برخوردارند چرا سخن از تقارب فرهنگ

هاست ریشه این مفارقت و یگانگی کجاست. دور شدن از آموزه های پیامبران، سلطه خودکامگان و

کسوت حکمرانان، فاصله گرفتن از فطرت انسانی موجب پیدایش اندیشه های خدا مستکبران بویژه در

انکاری و سکوالریستی و حذف دین و مبانی دینی از زندگی اجتماعی انسانها می شود. حکمرانی خوب

مفهومی جدید می یابد و منطق جای خود را به قدرت واگذار می کند. رنسانس و لیبرال دمکراسی نوید

معه و حکمرانی را داد که نیازی به خداوند و آموزه های پیامبران ندارد. آزادی افسار گسیخته انسان بنیاد جا

نام گرفت و فضای مجازی را بر ما مسلط کرد که حتی بوجود "اومانیسم"و فراموش شدن هدف خلقت

ردیم. سازمانقرن گذشته را در چنین سرابی طی طریق کهمه آورندگان آن قادر به کنترل آن نیستند.

و بدنبال جنگ های ویرانگر بوجود گذشتهملل که برای پایان دادن به جنگها و ارتقاء صلح در نیمه قرن

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

7

آمد هرگز نتوانست از وقوع جنگ های دهه پایانی قرن گذشته و همه بحران های دو دهه اخیر هزاره سوم

جلوگیری کند.

یو رئیس آکادمی ملی علوم قرقیزستان دکترای علوم فنی، آکادمیسین و مراد جمعه تایفآقای

در افتتاحیه این همایش ضمن اشاره به اشتراکات فرهنگی و تاریخی و ادبی دو کشور گفت: دو ملت ظرفیت

برای توسعه روابط و نشان دادن الگویی مناسب از همزیستی اقوام و ادیان و اقلیت های مختلف یهای بسیار

دارند که دیگر ملت ها نیز می توانند از آن پیروی کنند.صلح و دوستی و وفاق در

سفیر فوق العاده و تام االختیار جمهوری اسالمی ایران در قرقیزستان آقای علی مجتبی روزبهانی

در سخنرانی خود گفت: نیز

»المللی با موضوعبیندر آغاز سخنم مایلم مراتب خرسندی خود را به خاطر برگزاری همایشی

ابراز نمایم. همچنین از دعوت اینجانب برای شرکت در مراسم «تقارب فرهنگ ها؛ بنیان صلح و توسعه پایدار

نخبگان فرهنگی بین المللی و مدیران سمن های موثر بین فرهیختگان،افتتاحیه و حضور در در جمع

المللی کمال قدردانی را داشته باشم.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

8

ایده تقارب فرهنگ ها و تعامل به حدی است که المللی در جامعه بین رهنگیف تعامالت اهمیت

سازنده میان فرهنگ ها در هزاره سوم به عنوان نگرش و رویکردی نوین پذیرش جهانی یافته و به تحقق

فرهنگ تقارب روند تعامل متقابل مردم جهان و نزدیک سازی فرهنگ ها شتاب بیشتری داده است. ایده

، شد تصویب یونسکو توسط ها فرهنگ تنوع از جهان مردم متقابل و بیشتر درک و شناخت منظور به که ها

.شد «ها فرهنگ تقارب دهه» عنوان با دهه حاضر گذاری نام به منجر

هستند متفاوتی حتی و مستقل هویت و خاص هایویژگی دارای گرچه جهان مختلف هایفرهنگ

فرهنگ تقارب مفهومِ ،دیگر عبارت به. برخوردارند نیز بسیاری هایقرابت و هاشباهت از وجود این با ولی

،فرهنگی تنوع مقوله پذیرش پایه بر ها فرهنگ میان تعامل در نوین رویکردی و نگرش عنوانِ به، ها

.است ایجاد کرده فرهنگی تبادل و ها فرهنگ میان تعامل مختلف های گونه عنوان به مختلفی مفاهیم

ها فرهنگ میان روابط از مدلی گر نمایان خوبی به، گو و تفاهم، مدارا وگفت، همزیستی قبیل از مفاهیمی

زیتم ی بردارنده در که بیافریند را جدیدی گفتمان تواند می نیز ،ها فرهنگ تقارب راستای در که است

متنوع های فرهنگ میان تعامل عرصه به ای افزوده ارزش آن بر عالوه و باشد مشابه مفاهیم نسبی های

. بیفزاید

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

9

امهاد برای دهنده تضمین های ویژه کار فاقد، فرهنگ عامل گرفتن نظر در بدون توسعه امروزه روند

ادیاقتص ابعاد به صرف پرداختن و فرهنگی هایجنبه از بشری جامعه بدون شک غفلت. است خویش حیات

هاهویت و هافرهنگ جهان و زیست محیط به را فراوانی هایزیان، توسعه در تجارت و آوریفن و صنعتی و

.است آورده وارد فرهنگی مواریث و هاسنت و هاارزش و

تنوع مفهوم اساس بر ها فرهنگ میان تعامل بهینه فضای ایجاد نیازمند پایدار توسعه در واقع

به ها تقارب فرهنگ بکارگیریِ و، توسعه فرهنگی و انسانی خصوصیات گرفتن نظر در با تا است فرهنگی

.شود پایدار توسعه حوزه با مرتبط عناصر و هامولفه بیشتر قوام موجب و رسیده شکوفایی

فضای در را ها فرهنگ افزایی هم تواند می ها فرهنگ ساز تفاهم و سازنده تعامل، دیگر سوی از

تریبیش امید توان می رویکردی چنین با. سازد ها فرهنگ تعارض و چالش جایگزین، جهانی فرهنگی تنوع

.داشت گری افرطی و ورزی خشونت جای به گستری صلح و مدارا و رواداری گسترش برای

امروزه مقابله موثر با افراط گرائی و تروریسم تکفیری، که تهدیدی جدی علیه امنیت و ثبات منطقه

غرب آسیا، آسیای مرکزی و قفقاز، شبه قاره هند و حتی مناطق شمال آفریقا و آسیای جنوب شرقی

کشورها در شود، نیازمند همفکری، هم افزائی و همکاری و تعامل فراگیر سازنده همه جانبهمحسوب می

همه زمینه ها از جمله فرهنگی است. بنابراین توسعه و گسترش روزافزون تقارب فرهنگ ها می تواند به

.کند اضمحالل این پدیده شوم کمک شایانی

های راهبرد جمهوری اسالمی ایران بر مبنای آموزه های اسالمی بر توسعه و تقویت همکاری

گرفته است. جمهوری اسالمی ایران بر اساس تاکیدات مقام معظم و تالش در همین راستا قرار فرهنگی

و بیست قرن آغاز از رهبری همواره مبدع گفت و گو های فرهنگی در مجامع بین المللی بوده است. پیش

جهان علیه خشونت"آن از پس نیز و ایران اسالمی جمهوری ابتکار به «ها تمدن گوی و گفت» نظریه یکم

تصویب و پذیرش ملل مورد سازمان عمومی مجمع نشست در 2013( در سال WAVE) "و افراط گری

گرفت. قرار کشورها

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

10

اماحتر اساس بر ها فرهنگ تقارب از مدلی ارائه با می تواند در واقع گفتمان گفت و گوی تمدن ها

کند و کمک «گراییافراطی و خشونت علیه جهان» ایده شدن عملیاتی به، جهانی جامعه در متقابل

یان پایدار و مقابله با جر امنیت به دستیابی چارچوب جهانی مناسبی را در قالب گفتمان صلح عادالنه برای

.کند خشونت و افراط گرایی ایجاد

در پایان مایلم باردیگر از مسئولین برگزارکننده این کنفرانس تشکر می نمایم و امیدوارم نتایج این

تقویت صلح عادالنه و توسعه پایدار شتاب برای امل و تقارب فرهنگ ها در کنفرانس به تحقق روند تع

بیشتری بدهد. همچنین از همه حضار محترم که از کشورهای مختلف رنج سفر برای شرکت در این همایش

را تحمل کرده اند و در راس آنها از جناب آقای متکی معاون بین الملل مجمع جهانی تقریب مذاهب و

ور خارجه اسبق جمهوری اسالمی ایران تشکر ویژه می نمایم.وزیر ام

لی تقارب فرهنگها در سخنرانی خود گفت:لرئیس موسسه بین المآقای فریدون باقری

در ابتدا بر خود فرض میدانم از حضور ارزشمند شما اساتید، شخصیت های فرهنگی، علمی و

و انآقای دیگر از همچنین و سفرای محترم کشورهای آذربایجان و ازبکستان ،سیاسی کشور قرقیزستان

ند و در ذیرفتراپ قرقیزستان المللی بین دانشگاه و هافرهنگ تقارب المللی بین موسسه دعوت که ها خانم

یدر حاصیل بیک دکتر آقای جناب از و باشم داشته قدرانی و تشکر کمال اند کرده پیدا حضور این اجالس

نابج ایران اسالمی جموری محترم سفیر روزبهانی آقای جناب ، المللی بین دانشگاه-علی اف رئیس محترم

ورزی هت اندیششسن نای برگزاری در را موسسه این که همکارانشان و فرهنگی محترم رایزن پور حکیم آقای

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

11

امیدوارم با بهره مندی و پشتیبانی از توان و ظرفیت علمی و تاثیرگزار .یاری نموده اند تشکر ویژه داشته باشم

ی و ادیانی و بتوانیم در جهت تحقق اهداف عالیه این اجالس که همانا تعامل سازنده بین فرهنگ ها شما،

توسعه پایدار در جهان امروز است گام و عادالنه صلح تثبیت و گسترش برای بنیانی و که عاملتمدنی

وثری برداریم.م

یجد توجه مورد نوین رویکردی و نگرش عنوان به هاتقارب فرهنگی و تعامل سازنده میان فرهنگ

هارهنگف تقارب ایده. است گرفته قرار المللی بین نظام در فرهنگی پردازان ونظریه المللی بین های سازمان

درک بیشتر و متقابل مردم جهان از تنوع فرهنگ ها مطرح گردیده میتواند زمینه و شناخت منظور به که

.باشد بوده ساز تحقق روند تعامل و نزدیک سازی فرهنگ ها،

اهدانشگ همکاری با را وزین اجالس این است مفتخر امروز که هاموسسه بین المللی تقارب فرهنگ

سطب جهت در و هم به نسبت ها فرهنگ متقابل حمایت دفه با ، نماید برگزار قرقیزستان المللی بین

رهنگیف اشتراکات براساس افزایی هم ایده برای جهانی سازی گفتمان و ملل، میان فرهنگی افزاییهم مفهوم

است. شده تاسیس الملل بین حوزه مدنی نهادهای و جهان نخبگان از جمعی حمایت با موجود

فطرت در هافرهنگ اشتراک اساس که ، اسالم و توحیدی ادیان فرهنگ این موسسه با نگاه به

و بر مبنای وحدت ادیان و اشتراکات انسانی که . میداند یکسان را الهی فطرت داشتن دلیل به هاانسان همه

با بتواند «فرهنگها افزایی هم» گفتمان گسترش ضمن تا دارد زیر بنای مبانی گفتکو و تعامل است ، تالش

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

12

جهانی، به عملیاتی جامعه در متقابل احترام اساس بر و فرهنگها میان سازنده و مثبت تعامل از مدلی ارائه

که از سوی جمهوری اسالمی ایران در مجمع عمومی « گراییجهان علیه خشونت و افراطی»شدن ایده

ان فرهنگی درتا جامعه نخبگی و اندیشمند و ضرورت دارد سازمان ملل متحد پیشنهاد شده، کمک نماید.

و ترویج فرهنگ مدارا و خشونت شصحنه جهانی به گونهای در تعامل سازنده قرار بگیرند که با گستر

ستیابید برای . و این خود بنیانی بزرگاقدام نمایندپرهیزی را به عنوان یک دستاورد جهانی سازنده و پویا

با رمستم ارتباط و تعامل با تا مینمایم پشنهاد پایان در .بود خواهدامروز جهان در پایدار و عادالنه صلح به

، با ایجاد دبیرخانه دائمی تقارب فرهنگ ها صیت های علمی و فرهنگی جهانشخ دیگر و اندیشمندان شما

نسبت به اجرائی نمودن مصوبات این اجالس و دیگر اجالسهای آتی اقدام گردد.

وارم شاهد برگزاری اجالس خوب موفق همراه با غنای علمی در اجالس بین المللی تقارب امید

ی این تعامل و همکاری استمرار یابد.هی، هم اندیشی و همرایبا هم افزاقرهنگ ها بوده باشیم و امید است

امور وزارت ارشد کارشناس و آذربایجان جمهوری در ایران سابق سفیر آقای محسن پاک آیین

این نشست گفت: در ایران اسالمی جمهوری خارجه

به. هاستفرهنگ تقابل و تنازع کند،می تهدید جهان در را امنیت و صلح که خطراتی از یکی

.اندکرده تعیین هافرهنگ تقارب المللیبین دهه را 2022 تا 2013 دهه ، دلیل همین

جماهیر اتحاد فروپاشی از بعد و کرده ترکوچک را جهان جمعی،ارتباط وسایل رشد اخیر، قرون در

.گردید قطبی تک جهان ایجاد به عالقمند برتر قدرت یک شوروی،

حتی و شد برجسته کشورها دیگر هایارزش و رفتارها علیه گیری،موضع سیاست، این اجرای در

نگفره مقابل را غرب فرهنگ و گفت سخن ها فرهنگ و ها تمدن جنگ از هانتینگتون ساموئل مانند فردی

.داد قرار شرق

ستانهنژادپر هایایده طرح و منازعه به را خود جای فرهنگی، تعامل متاسفانه تفکر، نوع این نتیجه در

مانعی و تروریست افراطی های گروه رشد و ناآرامی و جنگ بروز عوامل از یکی فرهنگی هایشکاف و داد

.گردید آسیا غرب در بخصوص جهان نقاط بیشتر در عادالنه صلح استقرار برای

یهاهمزیستی از هائی نشانه ، توسعه درحال کشورهای از برخی در اگرچه شوروی، فروپاشی از بعد

و درش برای زمینه امروز سیاسی، هایبرداریبهره ویژه به گوناگون، دالیل به ولی شود می دیده فرهنگی

.است یافته افزایش فرهنگی هایتقابل گیریشکل

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

13

موجودی انسان و بشریت نهایی خواسته صلح جهان، مصلحان و الهی ادیان همه نگاه از که حالی در

تقراراس عرصه در عطفی نقطه ها فرهنگ برخورد نظریه برابر در ها فرهنگ تقارب نظریه و هستند جو صلح

.است الملل بین نظام در صلح

ا،ه آن تاثیرگذاری و نقش و ها ملت تمدنی و فرهنگی میراث به توجه سخنرانی این در من پیام

لیم آثار و بومی های ارزش فرهنگی، و ملی هویت اعتقاد، این اساس بر. است الملل بین امنیت و صلح بر

مناطق رد عادالنه صلح و امنیت استقرار و فرهنگی تعامالت تقویت برای عظیم ظرفیتی کشورها، تمدنی و

.است جهان مختلف

منطقه این فرهنگ با و بودم سفیر ازبکستان در 1993 سال در آذربایجان، جمهوری از قبل من

و دارد اهمیت بسیار قرقیزستان جمهوری در وی، شخصیت و ماناس مثل کتابی که دانم می.هستم آشنا

. است کشور این فرهنگی میراث

و مفاهیم از بسیاری. داریم فرهنگی میراث یک عنوان به را فردوسی شاهنامه ایران در نیز ما

از بخشی جوانمردی و شجاعت خداخواهی، دوستی،وطن که است نهفته هاکتاب این در ارزشمند هایپیام

دتوانن می و بوده قرقیزستان و ایران مردم روحی اشتراکات دهندهنشان شاهنامه و ماناس واقع در.هاست آن

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

1۴

در -خوارزمی،بیرونی سینا، ابوعلی ازبکستان در. باشند کشور دو بین فرهنگی افزائی هم برای عاملی

و راغیف مختومقلی ترکمنستان در جامی، عبدالرحمن و فردوسی تاجیکستان در فارابی، ابونصر قزاقستان

تقویت برای عناصری و بوده کشورها این و ایران مشترک مواریث از گنجوی، نظامی آذربایجان جمهوری در

.باشند توانند می فرهنگی تعامالت

همنطق فرهنگی مفاخر این سازانسان هایپیام و مفاهیم نیازمند بشر امروز جهان در کنم می فکر

.بردارد گام اتحاد و طلبی حق دوستی،انسان سمت به بتواند تا است، ماناس و شاهنامه بخصوص و ای

روایت هبلک نیستند، تاریخ به متعلق و حماسی هایداستان و ادبی گنجینه صرفا ماناس و شاهنامه

در و کرد استفاده بیشتر همدلی و وفاق برای آنها از توانمی که هستند ملی و تاریخی هویت از صیانت

.درآورد قرقیزستان و ایران های ملت فرهنگی ارتباطات تقویت خدمت

بین فرهنگی تقارب اصول و هاپایه ماناس، ایاسطوره نگاه و شاهنامه در فردوسی حماسی نگاه

مواریث اندنشناس برای بیشتر تالش. هستند فرهنگی و اقتصادی و سیاسی روابط تقویت پشتوانه و دوملت

ار دولت دو و ملت دو دوستی تواند می که است ارزشمند بسیار اقدامی ماناس و شاهنامه همچون فرهنگی

.کند تقویت

نظر از قرقیزستان و ایران ملت دو که دهدمی نشان خوبی به ماناس و شاهنامه محتوای تحلیل

اب مخالفت و دوستی و صلح استقرار برای تالش. نزدیکند هم به مشترک هایارزش و عالیق روحی، ذهنی،

مردمی و ملت دو نمایحقیقت آینه کدام هر و و بوده ماناس و شاهنامه در اخالق محور خشونت، و جنگ

.خواهندمی دنیا همه برای را صلح و آرامش و بیزارند خشونت و جنگ از که هستند

دکترای فیزیک و رئیس دانشگاه کاینار قزاقستان در مقاله خود با موضوع آقای ارن غایب عمراف

گفت: "تقارب فرهنگ ها بر مبنی گفتگوی تمدن ها":

تمدن قزاق همراه با تمدن های ایران و غیره ویژگی های تاریخی، منطقه ای، فرهنگی و اخالقی و

ابع و نیروی توسعه خود را دارد. تقارب فرهنگ ها توسط گفتمان تمدنی در نمونه های جشن نوروز و من

گسترش مذهب زرتشتی و اسالم بررسی شده است.

ورود کلمات بر اطالعات تاریخی، تحلیالت ژنی و دیگر شیوه های مطالعات تکیه باجانب این

ی یاشایان ذکر است که روابط زبان های فارسی و سک کند.بررسی می را افارسی به زبان های قزاق و سک

هزار سال پیش بر پایه زبان متحد آریایی احتماال در دوره سکونت مشترک در آسیای مرکزی انجام 7حدود

شده باشد.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

15

که گفتمان فرهنگ ها و تمدن ها مانند خود تمدن ها و فرهنگ کند علوم تاریخی مشاهده می

. جناب آقای خاتمی رییس است ده قدیمی است. همچنین این یک ایده جدید و شیوه علمی نها یک پدی

جمهور سابق ایران در چارچوب نشست یونسکو یک نظر جالبی را اشاره کرد که در تاریخ آن فرهنگ ها و

تقارب وتمدن ها باقی مانده است که امکان تبادل دسترسی با تمدن های دیگر را داشته اند. چنین گفتگو

فرهنگ بین تمدن و فرهنگ قزاق و ایران در زمان های قدیم انجام شده است.

راساسبکلمات عربی در زبان های قزاق و ترکی اشاره شده بود و منشاء به فرضیه من پیشنهاد به

یق ربرخی از کلمات عربی و اسامی در زبان ترکی نه از زبان عربی بلکه برعکس از طانجام شده ، تحلیالت

می ترک های قدیفرضیه بر اساس آنکه در دوره دولت سومر،قدیمی وارد عربی شده است. چنین یزبان ترک

با پارس ها، عرب ها و یهودی ها در یک منطقه زندگی می کرده اند پیشبینی شده است. همان زمان تمدن

بزرگ سومر واژگان اصلی این زبان ها را تشکیل داده است.

زبان آریایی صحبت بهمنطقه آسیای مرکزی آریایی ها زندگی می کردند و البته در آن زمان در

می کردند. کلمات ترکی به زبان های عربی و ترکی در زمان زندگی مشترک وارد شده است. بنابراین اکثریت

ها در زبان عربی صحبت می کردند و این را می توان او سک ها تحلیلگران پیشبینی می کردند که هون

قدیمی صحبت کرده اند. سکاگفت که پارس ها در زبان

های امونولوژی تاشکند نشان داده که انسانموسسه ودی ان ای دانشمندان بریتانیا مطالعات

غرب مهاجرت کرده اند. الزم آمریکا، شرق و معاصر از آفریقا به آسیای مرکزی وارد شده و از آنجا به اروپا،

ارائه دادهمشهور اسالمی از ترکیه به ذکر است که تحلیالت ژنتیک دی ان ای را یحیی هارون دانشمند

است.

هزار سال پیش در آسیای مرکزی اقلیم گرمسیری وجود داشت. احتماال این منطقه بین ۴0-50

دریای خزر در غرب قرار ن در شرق، ولگا، اورال و شا یر دریا در جنوب، آلتای و تیانمو دریا و سآرودخانه

اینجا افسانه سومر در مورد سیل جهانی به یاد می آید. در نسخه قزاق این افسانه کشتی در داشته است. از

واحکوه قاضیگورت که در منطقه جنوب قزاقستان قرار دارد توقف کرده است. احتماال در این زمان آدم و

توان بر مطالعات ژنتیک میتقسیم شده اند. بنا مختاف قبایل و شدند و به اقوام و زیاد هردبه دنیا آو فرزند

هزار سال قبل جدا شده است. 8-7سامی پیش از -هندواروپایی، آلتایی و حامیگفت که گروه های زبان

این دوره جمعیت در منطقه آسیای مرکزی در یک زبان صحبت می کردند. آن را می توان به عنوان در

از و به زبان های پیشاست زبان پیش آرایی نامید. زبان پیش آرایی طوالنی تر از زبان پیش هندو اروپایی

تاریخی وارد می شود.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

16

سال زبان تغییر هاپس از هزار است.اختالط مردم و زبان ها نخستین تقارب فرهنگ ها بوده این

آشوریان در یک منطقه زندگی می و بابیون، پارس ها، عرب ها، یهودی هایافته است. در دوره سومر و

ها و عرب های قدیم در آن منطقه کردند و پس از آن مهاجرت بزرگ این ملت ها انجام شده است. پارس

ا ها سکمنطقه فعلی همراه با بهشته است که یهودی ها نو یباقی مانده اند. اشنیدی دانشمند اسراییل

در زبان قدیمی 612سال . حدود هخوانی دارد کتاب مقدس مسیحیان این مطلب بامهاجرت کرده اند

ها به منطقه بزرگت و امحکم ترجمه می شود. سکیهودی کلمه قزاق وجود دارد و آن به معنی قدرتمند و

حلمی ها زندگی می کردند. بنا بر اطالعات اوستو، آسیای مرکزی ایآری عنوان آلتای مهاجرت کرده اند و با

آنها در آن زمان آریا بوده است و قزاق ها در حال حاضر نیز مشترکمتعددی بوده است. اسم اقوامسکونت

یعنی شما آریایی هستید سالم می کنند. « آرمیسیزدار»تجمع افراد زیاد با کلمه در مواجه با

اورهون اینیسی و ایرانی قدیمی نوشته های قزاقستان شباهت زبان های سومر و قزاقی،دانشمندان

زنجیره تاریخی ایجاد، توسعه ملت قزاق را برقرار کردند. تحلیل کرده را

را شمرده و در مورد آنها ن ها اشاه سلسله آفریق 22ه است: البیرونی کتاب تولستوف نوشته شددر

تا 305دودمانی کهن از پادشاهان خوارزم است که از پیش از آفریقان ها اطالعات مختصری نوشته است.

: است شاه از این دودمان بر خوارزم فرمانروایی کردند و به شرح ذیل 22میالدی فرمانروایی کردند. 995

، شوش، خامکری، بوزکار، ارثموخ، سخر دوم، شیری، افریغ، بغذه، سخسک، اسکجموک یکم، ازکاجوار یکم

ما شاه سوم سخسک مورد عالقه است. این دلیلی و غیره. برای ازکاجوار دوم، اسکجموک دوم، شاوشفرن

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

17

اق می نامیدند و در خوارزم پیش از اسالم زندگی می کردند. تاریخ قزاقستان زها خود را ق ااست که سک

نزدیکی مرتبط دارد. قدیمی با تاریخ خوارزم به

نوشته است 200در صفحه « ها در تاریخ قرون وسطی قزاقستان قیپچاق»آخیدجانوف در کتاب

در دوره پادشاهی خوارزم در .« است شهر اصلی خوارزم است و دروازه ترکستان و محل تجار -قس»که

قزاق موسوم به کانگلی بوده است. روابط نظامی و تعداد در میان قبایل دولت خوارزم از همه قوی تر قبیله

کانگلی همچنین در اوستو اشاره شده است. قبیله

اق می نویسد. در نظر زبرای نخستین بار در مورد مردم ق« زبان نامه»اولژاس سلیمانوف در کتاب

چنین اطالعاتی را پس از مطالعات سلیمانوف پیش از میالدی زندگی می کردند. 7وی این مردم در قرن

این .است شرح پیروزی داریوش بزرگ سنگ نبشته بیستون واقع در ایران فعلی کسب کرد. آن دقیق

نبشته را می توان به عنوان دلیل نخستین اشاره در مورد قزاق ها به عنوان یک ملت یا دولت پیشبینی کرد.

نست و آن دوره معین را می توان به عنوان تمدن قزاق ها اینک می توان سن احتمالی تمدن قزاق ها را دا

. است نامید. البته این تمدن متعلق به دیگر ملت های ترکی هم

اصلی در شرق ایجاد شده است. همچنین طول هزارها سال تمدن ایران به عنوان روشن و

اول، . کند می تشکیل راجهانی تمدن نظاماهمیت و سه اولویت دارای درک تمدن های مذکور

در بین النهرین است. آن بر پایه تمدن سومر تشکیل شده و بعدا در تمدن یهودی و ابتدااز این تمدن

و این مدل تمدن دیدگاه کند را ارایه می یانسانی و خدای نظاماسالمی جای خود را گرفته است. آن از خود

زندگی انسان در مورد وحدت آسمان و انسان یا وحدت خدا و انسان را اجرایی کرده است.

و آن در تمدن های یونان و روم قدیمی است تمدن ایگی خود در ظهور تمدن غربی از آغاز ، دوم

ای خود را گرفته است. تمدن و پس از آن در تمدن های اروپایی غربی و آمریکای شمالی معاصر ج قراردارد

و دستاوردهای عالی آن بنا بر وحدت است اطاعت بر ذهن و علم یک مدل تمدنی انسانی و شیء،غربی این

جبرگرایی و ضدجبرگرایی احداث شده است.

و آن در تمدن کنفوسیوس است زرد و تمدن هند در تمدن رودخانه آنآغاز که تمدن شرقی ،سوم

عالی آن مبنی بر پایه وحدت طبیعی و ماهیت آسیای شرقی قرار گرفته است. دستاوردهای و در تمدن بوده

. تانسان اساس شده اس

سیاست، فرهنگ کلیه تاریخ، توسعههستند کشورها و امپراتوری های که جزء سه تمدن مذکور

اول تمدن نسبت به دو تمدن دیگر قدیمی تر است.نوع داده اند. انسان را تشکیل

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

18

که از دوره های قدیم وجود دارد کنیم تمدن ها بررسی می یتقارب فرهنگ ها را بر اساس گفتگو

ت اسو دلیل آن جنبش های مذهبی از جمله تنگری باوری و تقویم تنگری باوری، رزتشتی و جشن نوروز

ها اسک هون ها و. تنگری باوری از دیوار چین تا قفقاز گسترش پیدا کرد، پرستش کنندگان تنگری باوری

ها و پس از آن در منطقه ایران و هند شمالی سکا بوده اند. رزتشتی به عنوان یک دین در منطقه سکونت

گفته بود که وی در جزیره دریای آرال به معرفت رسیده است. ظهور کرده است. خود زرتشت

آن با ایجاد تقویم در روز اعتدال بهاری جشن می گرفتند و نوروز را مردم آسیای مرکزیهمه

شمسی بر اساس تقویم تنگری باوری مربوط است که از هفت هزار سال قبل در میان ملت های آسیای

. است مارس 21عنوان مثال نخستین روز تقویم تنگری باوری است. به بودهمرکزی و ایران

ز به عنوان آغاز سال نو نورو. بنابراین است ون کرگنه از ا اخراج بنا بر افسانه های ترکی، این روز

ملت های ترک زبان و فارس زبان جشن گرفته می شود. همه قبول شده است و تا به حال در

گسترش اسالم است که توسط ملت های متعدد از جمله قزاق ها ها با نمونه بعدی گفتگوی تمدن

مدارا اب در مناطق خود ادیاناست که اسالم نسبت به دیگر مشخصشده است. همچنین پذیرفتهداوطلبانه

و تحمل رفتار می کند. همچنین پیامبران یهودی را به عنوان پیامبران خود شناخته اند. این نیز یک نوع

. است گفتمان تمدن فرهنگ ها و مذاهب مختلف

جهان همه در قرن تروریسم گفتگمان تمدن نه تنها در آسیای مرکزی بلکه در در حال حاضر

رد. اهمیت ویژه ای دا

واست نظامی، دموکراسی و غیره عشایری، شهر نشینی، کشاورزی، تمدن های تمدن قزاق شامل:

قزاق در آثار مذکور توضیح داده شد و توسط جوامع علمی . تمدن تکیه دارد قدیمیای سکآن بر تمدن

جهانی »سفه جمهوری قزاقستان پشتیبانی شده است، به عنوان مثال در کتاب نیسانبایوا استاد علوم فل

و سایر آثار متعددی از جمله توسط دانشمندان خارجی حمایت شده است. « سازی و توسعه پایدار قزاقستان

منابع آریایی و چشم انداز های تمدن »الزم به ذکر است که گزارش یوگای، استاد فلسفه با موضوع

های تشکیل و توسعه آریایی ظاهر زمینههمه که در منطقه تاریخی قزاقستان پیوند کند تاکید می« قزاق

ملت های نزدیک یبه تمدن قزاق نیز،شده است. منابع آریایی همچنین در تمدن ایران مشاهده می شود.

تاتارهای سیبیری، آلتایی ها، از جمله قزاق ها، نوگای ها، کاراکالپاک ها، بخشی از ازبک های شمالی،

و یطحیدر دولتی دانشمند و مورخ قرون وس. محمد مرتبط می شود یرهاقها، تاتارهای کریم، باش قیپچاق

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

19

اردویاصلی . جمعیت ها یک ملت هستند قیپچاقها و قزاق براساس آن است که «تاریخ رشیدی»مولف

زرین قزاق ها بوده اند.

قرقیزستان در مقاله خود رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران در آقای علی حکیم پور

انسان ارزب های ازویژگی یکی کالم نیست گفت: شکی "مقدمه ای بر گفتگو و تقارب فرهنگ ها ": موضوع با

صیبن الهی نعمت این.بندد می رابکار خود وتجربه خرد آن ودرسایه کند می گفتگو ، متکلم انسان.است

هب.است آنها ذکرشده ازگفتگوی زیادی های نمونه شعروادب درعالم که است؛هرچند نشده دیگر موجودات

:کنید دقت نیشابوری خیام رباعی

وخموش گویا هزارکوزه دو دیدم دوش دیدم گری کوزه درکارگه

فروش وکوزه خر وکوزه گر کوکوزه گفتند می حال زبان به هریک

دهندکه می اندرز را بشرخفته گویا خود صدای با سحر نیز، مرغان شیرازی سعدی دیدگاه از

:سربردارد نادانی ازخواب

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

20

بردار جهالت سرازخواب خفته آخرای گویند سحرمی مرغان که هست خبرت

تصویری های ،رسانه علمی مجالت نویسندگان.است گفتگوی خردورزانه حاصل تقارب فرهنگ ها

علمی و آثارادبی چقدرترجمه.کنند می تقارب فرهنگ ها کمک به..و وتحقیقی علمی مراکز وشنیداری،

انجامند! همچنین، ورشد علوم و استعدادهای بشری می ها ملت معرفی به که جهانی بزرگ نویسندگان

قارب فرهنگی جهانی های زمینه...سیناو ابن ، ارسطو افالطون، چون ؛ هایی شخصیت و بزرگ پیامبران

.اند کرده راهمواره

هنگیفر هیچ.دارد بستگی گفتگو به ساز وتمدن ،پویا زنده های فرهنگ حیات که نیست دیدیت

ازاین کند حفظ را خود پویایی تواند نمی وفرهنگی فکری تجارب ومبادله آراء تضارب و افکار تعاطی بدون

به توانند نمی نیز آهنین دیوارهای گیرد. می صورت گفتگو های پویا و اثرگذار فرهنگ میان لحظه هر رو،

یراکه ز.کنند محروم... و اجتماعی علمی، فکری، ازتبادل را ها ملت و بگیرند را ها دیالوگ جلوی طورکامل

و محکوم برد ازبین کامل بطور را آنها میان فرهنگی روابط توان نمی و هستند وسیال فعال زنده، جوامع

متوجه خود اینکه بدون کنند، سفرمی کشورها به وتفرج آشنایی هدف با که گرانی گردش.کرد ورکود انزوا

گوش به را خود های ملت پیام کشورها فرهنگی نمایندگان! کنند می کمک ها فرهنگ تقارب به شوند

گی به تقارب فرهن وفرهنگی فکری های درهمایش سخنرانی با اندیشمندان.رسانند دیگرمی کشورهای مردم

.پردازند می

ای با سفربه کشوره میان کشورها به تقارب فرهنگها کمک شایانی می کند. جهانگردان روادید حذف

مفاهمات و فرهنگی حقایق،گفتگوی ،آشنایی،کشف تجربه دیگر ضمن گفتگو با شهروندان آنها به کسب

.می پردازند دیگر گوناگون

گفتگو اهداف

می مذاکره پای به گفتگو های اگرطرف.گیرد نمی انجام هدف بدون ای سازنده گفتگوی هیچ

های گفرهن و آدمیان درحالی است گفتگویاین .است مشخصی نتیجه به نیل برای تردید، بی نشینند،

همکاری، و اندیشی ،هم نظر تبادل های زمینه شدن حقیقت،فراهم به تقارب ، رسیدن باید برای بشری

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

21

ظرهاین نقطه به یکدیگرورسیدن های وظرفیت ازاستعدادها برد-برد مندی بهره اشتباه، های دیدگاه اصالح

.یکدیگرباشد مشترک

گفتگو اهمیت

ند،ک برقرار بادیگران را خود ارتباط تواند می آن واسطه به انسان که است الهی بزرگ نعمت کالم

گردی های روش به نیازی اینکه بدون بازکرد خردمندانه باکالم را ازامور بسیاری گره توان می آسانی به

ثابت بهتجر به که است درحالی این! تزویراست و اززور استفاده به نیازی چه آمیز حکمت گفتگوی با! باشد

قول به.حکیمانه عملی است با گفتگوی فرهنگ ها افکار و برخورد و از اختالف،نزاع رفت که غالبا برون شده

: شیرازی سعدی

قوی حجت به گردن رگهای نه ومعنوی باید قوی دالیل

زیراکه.است وهمدلی خردمندانه،تعامل های اندیشی وهم افکار های ازتعاطی بسیاری حاصل

.شوند ترمی نزدیک یکدیگر به ، آراء وتضارب گفتگو با دیدگاهها

چند مورد از آن اشاره می به در زیر کرد که بررسی گفتگو را اهمیت گوناگون می توان زوایای از

:شود

آرزوهای و اه ها،دیدگاه خواسته کالم با آدمی که باالترازاین فضیلتی چه.است وفضیلت ارزش یک .گفتگو1

سخن.بپردازد فکری مبادله به خود با مخاطب ترتیب همین به نیز مقابل طرف کند و بیان را خود

:فردوسی حکیم قول به.است زندگی گوهر ودقیق علمی،آموزنده

نغنوی زمان یک آموختن از بشنوی سخن چون دانشی هر ز

به":فرماید می( ع) موسی حضرت به خطاب متعال خداوندفضیلت بودن گفتگو همین بس که در

طه،آیات)ترسدب یا پذیرد پند که شاید گویید، نرم سخنى او با و برخاسته سرکشى به او که بروید فرعون سوى

(۴۴ و۴3

کامال امری " گفتگو کانال" از دیگران با روابط مدیریت. دارد واالیی جایگاه نیز روش عنوان به .گفتگو2

.نیست پوشیده برکسی روش این اهمیت کنونی درجهان.است خردمندانه

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

22

وعقالنی فکری نشانگررشد جهانی درمناسبات گفتگو شدن نهادینه که نیست تردیدی

وروابط اند هآمد گفتگو یاری نیزبه مجازی افزارهای نرم بلکه.گیرد نمی انجام لسان با تنها گفتگو.بشراست

دسالم،مفی گفتگوی کننده تسهیل کانال های ازهمه رو،باید ازاین.اند کرده تسهیل را جوامع ومناسبات

.برد بهره وموثر

استیضاح مجلس، نمایندگان مذاکرات ، اشخاص با ها رسانه مصاحبه چون ؛ هایی همچنین، روش

نمونهنیز آنها ومانند دانشجویی های وبحث فکری میزگرد برگزاری ، وزرا و جمهور رئیس وجواب وسوال

.هستند ازگفتگو دیگری های

وجود هب المللی بین درمحیط نهادهایی ،خوشبختانه امروزه.کرد بحث توان نیزمی حق عنوان به . ازگفتگو3

می هاتالش وگروه قبایل کشورها، بین درروابط...و ،کشتار ،شکنجه خشونت کاهش برای اندکه آمده

چرا.بازکرد شود باید با دندان بازمی دست با که گرهی چرا که است استوار منطق براین آنها سخن.کنند

گرفت! این حق جوامع است پیش را وانتقام کشی وآدم خشونت راه اندیشی وهم ،رایزنی گفتگو بجای باید

که با دیالوگ به اهداف خود برسند و بدین ترتیب ، میان آنان تقارب برقرارگردد.

ن امروزه برنظام های آموزشی دنیاست که با گنجاند .است مطالعه لنیزقاب همگانی تکلیف عنوان به .گفتگو۴

مطالب درسی فراوان درمتون درسی ازگسترش مفاهمه وتقارب فرهنگی به عنوان یک ضرورت میان

شهروندان پشتیبانی کنند وبدین ترتیب ، نگذارند مردمان خود به سوی خشونت ، جنگ طلبی ، پرده دری

کشیده شوند.و تعدی به حقوق دیگران

گفتگو بر مترتب فواید آثارو

:که به برخی از آنها درزیر اشاره می شود دارد فراوانی گفتگوی فرهنگی متقارب ودوستانه فواید

فزایشا را طرفها وخوشبینی امید کند، می جلوگیری وبدبینی کند،ازبدگمانی می برطرف را ها نگرانی -

دهد. می

به را خود جای تندروی و خشونت دهد، می را کاهش درگیری و اختالف از ناشی های هزینه -

گیرد. می را تهمت جای وهمفکری تفاهم دهد، می ومدارا تدبیر،دوستی،منطق

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

23

و ودش می بیشتر ازیکدیگر آنان متقابل درک دهد، می افزایش گفتگو را طرفهای های وفرصت ظرفیت -

.دهد می وامنیت اعتماد به را خود جای وفریب خرابکاری تهدید، ازبرخورد، ناشی ونگرانی هراس

میان فرهنگ ها می انجامد. ومیثاق همچنین، به تثبیت عهد -

:گفتگو های آفت

آفت ترین مهم گفتگویی سازنده است که ازآفت به دور باشد..نیست وسازنده خوب گفتگویی هر

ندیشیا وجزم جویی گرفتارخودمحوری،سلطه معموال نگاه، این صاحب. است استعالیی نگاه داشتن گفتگو

می...و رفتار ،تاثیرپذیری،اصالح هدایت نیازمند را گفتگو طرف تنها و بیند می حق درمسند را خود است،

آفت دیگر گفتگو ، نداشتن هدف روشن است. .است جانبه یک طلبی منفعت گفتگو ازآفات دیگر یکی .داند

بازی رکردا" به نباید فردوسی قول به گفتگو.کند نمی درمان را دردی هیچ بی هدف وچشم انداز گفتگوی

افشای پراکنی، شایعه روی، حاشیه ، سازی محکوم: اموری؛مانند .اتالف وقت باشد شود ونتیجه آن تنها"

خر؛آ بی هدف بودن گفتگو ها را نشان می دهند. کالم...و تهدید نامناسب، وعبارات ازالفاظ اسرار، استفاده

.استواراست وعدل برصدق الهی کالم( 115 انعام،) " وَعَدْلًا صِدْقًا رَبِّکَ کَلِمَتُ وَتَمَّتْ": شریفه آیه مصداق به

آنقدرمهم اصل دو ، اگراین حال.دهد می تشکیل را الهی کالم شالوده که است مهم آنقدر وعدل راستی

گفتگو قراربگیرد؟ این درحالی است بدون طرف های توجه در تعامالت و مبادالت مورد نباید چرا است،

رعایت این دواصل طالیی تعامل و تقارب ممکن نخواهد بود. از این رو، اقتضا می کند که گفتگو کنندگان

بیت این اب را خویش سخن .کنند تکیه وانصاف برعدل نیز نیاورندودررفتارومنش برزبان دروغ خود درگفتار

: برم می پایان به سعدی زیبای

نیست پیشانی به اخالص آرکه پیش صدق پیشانی نهایی برخاک که نیست آن طاعت

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

2۴

و استاد دانشگاه ملی تاجیکستان در مقاله خود با دکترای فلسفهآقای پوالد شاه عظیم اف

گفت: "گفتمان میان رشته ای در آسیای مرکزی به عنوان روش تقارب فرهنگ های مختلف"عنوان:

فرم های پلی رشته های گفتگوی علمی را مشاهده دربرابر امروزه مقاومت جدی رشته های علمی

همه آن، به تالش برای حفظ فضای علمی شخصی خود در جهان کنونی مربوط است و می نماییم. البته

همچنین برخی از فرهنگ ها برای حفظ ویژگی فرهنگی خود در جهانی سازی تالش می نمایند. این

هماهنگی چشم انداز توسعه رشته های علمی با طرف های مختلف از جمله وضعیت اکثریت نخبگان را به

و سیاسی آورده است که تشکیل تصویر مرتبط جهان و روابط متقابل یاجتماع ،، علوم انسانی پایه علوم

همه شرایط مناسب برای روابط نزدیک رشته ها و فرهنگ های مختلف را امکان پذیر می کند . این میان

فیزیک، معرفت شناسی، اجتماعی و سیاسی در زندگی جامعه ما را ایجاد می کند . اسطوح متمیان

واقعیت های تقسیم شده اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و چرا این امروز مهم است؟ ما در جهان

ندازه او کدهای آشکار و فهم هایل ابزاراصلی در زندگی معاصر اهمیت تشک. روند کنیم سیاسی زندگی می

وری ئگیری در جهان ارزش ها، فرهنگ ها و اجتماعی تقسیم شده می باشد. ت جهتگیری ها و همچنین

معنا برای مردم که به طور خطی از یک دوره به دوره دیگر های متافیزیکی و کالسیک ساخت واقعیت

در تضعیف شده اند. امروزه 20ی معنا در نیمه دوم قرن در شرایط فعال سازی نظام های خط ، تغییرکرده

در زبان اقتصادی و ارزش هایی که مختصات ارزش ها و معنا زندگی می کنیم. همه در نظام دیگر 21قرن

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

25

ند فکرهای خود را بگویند و حمایت کنند. همه انسیاسی تفسیر شده و فروپاشی شده اند و دیگر نمی تو

و میر، آخرت، فلسفه، انسان و تاریخ منعکس شده است. این در تئوری های مرگ

بر ارزش های سازی افراد و فرهنگ های متعددی را به حرکت واداشته است. جهانی سازیجهانی

مردم و فرهنگ ها زمان، فضا و فرم روابط اجتماعی شده است. افراد، بنامختلف و ویژگی های توسعه تاریخی

یند. در زمان جهانی سازی امر تنظیم نظام مختصات جهان بینی مطرح می را به طور مختلف درک می نما

، برای هماهنگی روابط متقابل شود که بر اساس ارزش های روابط متقابل، شیوه های ابزاری و موسساتی

پایه گذاری می شوند. همه آنها، نه تنهای میان فرهنگ ها، ارزش ها و شیوه های مختلف زندگی اجتماعی

ن برای توسعه جها یبار اختالف در جامعه بلکه برای راه اندازی شیوه های مثبت یا سناریو هایهش برای کا

معاصر مهم است.

این روند به طور فرعی با اهمیت تشکیل گفتگوی فلسفی مربوط به مطالعات میان رشته ای و

،ل رشته ها را مشخص می کند انعطاف پذیر روابط متقابنظام معنایی نه تنها فرارشته ای ارتباط دارد که

بلکه به تفاوت فهم فرهنگ میان جهانی، فردی و ویژگی های خصوصی از جمله رشته های مختلف، فرهنگ

فرهنگ جمعی گفتگو میان آنها و فهم مرز و نقاط پیوند ایجادها و مکتب های علمی مساعدت می کند .

ذیر می کند، بلکه فرهنگ انسانی جمعی گفتگوی نه تنها توسعه زمینه درسی رشته های علمی را امکان پ

فرهنگ ها در فضاهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را ایجاد می کند .

اساسی برای ایجاد گفتگوی فرهنگی در « انسان شناسی»در این راستا ،پروژه آقا خان درزمینه

برگزاری مناسبات رسمی در زمینه آسیای مرکزی با فعال سازی فعالیت نخبگان و دانشمندان از طریق

روابط متقابل بشر دوستانه و رشته های محیط زیستی از طریق فعال سازی اساتید با برگزاری سمینارها

تید در سه کشور در برنامه آقاخان با استفاده از شیوه های فرهنگی و رشته ای صورت گرفته است. ابرای اس

نوین ، مباحثه های خاص شکل گرفته است و آن توانایی حل همچنین، با فعال سازی دانشجویان در شکل

دارد. و فصل وظایف و مشکالتی را که در این مقاله اشاره شده

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

26

ر مقاله د ای فلسفه و پروفسورآکادمی ملی علوم قرقیزستان، دکترعضو تاگوساکوفآقای عثمان

گفت: "معاصر ضروریمهم و امرهمبستگی فرهنگ ها به عنوان یک "خود با موضوع

چند بعدی و غیر خطی بررسی کرد. وجودپیوندها پدیدههمبستگی فرهنگ ها را می توان به عنوان

اکید ت. باختین استهمدیگر یتعیین کننده تسلط دستآوردها ، فرهنگ ها در زیستفعالیت سرچشمه و

ن چنیو عمیقتر نشان می دهد. نتیجه لفرهنگ دیگر خود را کام دیدگاهخارجی تنها در کرده که فرهنگ

تعمیق محتوای اساسی ارزش های آن و فرهنگی، غنی سازی متقابل آنها مفاهیمشیوه تولید همبستگی در

، اولویت تنوع فرهنگی برای ایجاد تعادل بین تمدن . برعکسبین نمی برد را ازاصالت پدیده می باشد. این

به جهات الت فرهنگی رادر عقب ماندگی جوامع از هم دیگرمی توان محدودیت یک حاینجا هاست. در

روندهای تجدید فرهنگ ها و به بر این همبستگی با دیگرانعالوه مختلف در زندگی بشری مشاهده کرد.

ازدواج های محدود در . این به ویژه در افزایش مقدار می بخشد سرعت یاستقراض داوطلبانه الگوهای سنت

و معنی ارتباط، پیوندبه اصطالح همبستگی تفسیر همگانی از همچنین،شود. زمان معاصر منعکس می

بلوغ جهانی سازی، آن در حوزه بشری به همبستگی فرهنگ ها به عنوان مرحله نزدیکی می باشد. ماهیت

ن ، همگانیبر ایاست. بنا متصلاز بین رفتن آسیب پذیری تمدن های بسته و پیدا کردن نقاط جدید پیوند

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

27

رایببخش وجودی در زندگی انسان، همبستگی در هانی بودن گفتگو در زمینه های مختلف فعالیت و ج

چالش های متعدد رایپاسخ ب ارائههموارسازی حوادث اجتماعی، تفاهم متقابل و درک تمدن های مختلف و

الزم است.

ید از بردن نسل جدیونسکو سالی را همبستگی بین المللی فرهنگ ها اعالم کرد و آن برای از بین

جنگ، مساعدت به پیشرفت اجتماعی و بهبود شرایط زندگی در صورت آزادی طراحی شده بود. اینجا فشار

از صلح انتقال ی برایمی شود که سناریوهای مختلف گفتگوف بودن واقعیت فرهنگ اجتماعی معاصر یضعاز

شم چاین راستا گفتگوی بین فرهنگی ر برقرار شده به وضعیت بی ثباتی و برعکس را به وجود می آورد. د

گفته . به می دهداز تعصبات قومی و نژادی را به دست یآزاد و جهانی فکردر توسعه را یانداز جدید

لیکتارسکی استاد فلسفه ، آینده تمدن ها به گفتگوی بین فرهنگی مربوط است و ایجاد شرایط مناسب

بستگی فرهنگ ها شرایط مناسب گفتگو را تاکید می کند اعالم شده در همولوژی ئایدبرای آن مهم است.

شفافیت بودن به معنای فرهنگ خارجی. و عو، برقراری برابری، استقالل موضمحیطکلی از : تعریف

موضوعات استراتژیک یونسکو درزمینه همبستگی فرهنگ ها را می توان به چهار مرحله تقسیم

بندی کرد:

نایی متقابل با تنوع فرهنگی، قومی، زبانی و مذهبیمساعدت به تفاهم متقابل و آش-1

تسریع در ارزش های جمعیبرای ایجاد اساس پلورالیستی -2

گسترش اصول و ابزارهای گفتگوی بین فرهنگی با آموزش کیفی و اطالع رسانی-3

مساعدت به گفتگو برای برقراری توسعه پایدار-۴

یزم با مکان روز فرهنگ معاصر ازطریق امکانات آموزشی با تمرکز رشد روند می توان این اولویت ها را

تشکیل داد.پایه

در این راستا، در اوایل هزاره دوم و سوم همه چیز آشکار می شود که رشد آدمی با گسترش روابط

متقابل و تقاهم متقابل کشورها، اقوام و فرهنگ های مختلف است . این روند زمینه های مختلف زندگی

که از فرهنگ ملت های دیگر را همبستگی قومی می توان امروزهکشورها را دربرگرفته است. همه اجتماعی

امر از رشد تبادل فرهنگی و ارتباطات مستقیم بین موسسات دولتی، گروه های پیدا کرد. این متاثر شود

شده است. گسترش ناشی ی مختلفو فرهنگ ها اجتماعی، جنبش های جوامع و اشخاص دیگر کشورها

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

28

. تنوع فرهنگی انسان معاصر کند تعامالت فرهنگ ها و مردم مسئله اصالت و تنوع فرهنگی را مهم می

د رونصداقت و ظاهر فرهنگی پیدا می کنند. این حفظ و توسعه برای افزایش می یابد و مردم موارد زیاد

ابل پیدا روابط متقکه وقتی انسان بیشتر متحد و کندالگوی کلی تاکید می برای حفظ اصالت فرهنگی

میکند تنوع فرهنگی خود را گم نمی کند.

گفتگوی فرهنگی همیشه اساس توسعه انسان بوده و باقی می ماند. در طول قرون و هزارها سال

موزایک منحصر به فرد تمدن انسان به وجود آمده است. تقویت متقابل فرهنگ ها انجام شده است و از آنها

ساختارها و عناصر همه ویژگی دشوار و نا برابر در خود دارد. چون نگ یک تعامالت گفتگوی فرهروند

جهانی سازی لحظات مثبت و منفی در ارزش های هنری فعال هستند. روند بر تسلط فرهنگ ملی برای

زندگی فرهنگی جامعه دارد ولی آن را دیگر نمی توان متوقف کرد.

مفاهمه تقویت وحدت مردمی و روابط بین درروند همبستگی فرهنگی،سزاوار برای داشتن سهم

نظام اصول، اهداف و وظایف رسمی است که برای اجرای قومی در قرقیزستان داشته است. این مفاهمه

« متامین توافقات بین قومی، تقویت اتحاد مرد»اولویت ها درزمینه توسعه پایدار استراتژیک ملی قرقیزستان

موضوع در چارچوب اجرای دستور رئیس جمهور ود. این تهیه شده ب 2017-2013برای سال های

و مصوبه پارلمان 2012فوریه 1قرقیزستان درزمینه اقدامات فوری تقویت امنیت اجتماعی قرقیزستان در

891شماره 2011ژوین 30 درسیاست ملی قرقیزستان حکومت درزمینه مفاهمهقرقیزستان در مورد

مفاهمه »و « مفاهمه سیاست قومی و همبستگی جامعه»س اتحاد مفاهمه بر اساتهیه شده است. این

تهیه شده است.« سیاست ملی دولت

تفاوت در آن مفاهمه ، توجه خاصی به اصطالح همبستگی فرهنگ ها شده است. وحدت در تکثر

به میراث . احترام است زمینه های زندگی اجتماعی همه در قومی، فرهنگی، زبانی، سنی و غیره های

فرهنگی و تاریخی مردم قرقیزستان، در حفظ ارزش های ملی دایمی و ایده های وحدت، اصالت اقوام و

دان شهرونهمه اتحادی زبان قرقیزی. فهم و درک نقش توسعه گفتگوی بین فرهنگی و همبستگی است.

وامع جهانی، آموزش زبان ج درالزامات زبان دولتی به عنوان مهمترین بخش اتحادی جامعه. ادغام از کشور

های روسی، انگلیسی و دیگر زبان های جهانی به عنوان شرایط اصلی توسعه کشور و اولویت های رقابت

مفاهمه مساعدت به تامین وحدت ملی با بهبود روابط بین قومی، . هدف است پذیر شهروندان قرقیزستان

برای آموزش زبان های دولتی همه شهروندان حفظ میراث فرهنگی و تنوع قومی کشور ازطریق ایجاد شرایط

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

29

قرقیزستان، اجرای سیاست زبان متعادل برای توسعه تنوع زبانی کشور بر اساس بهبود آموزش زبان رسمی

حفظ زبان های جوامع اقوام، برای شهروندان، آگاهی به زبان های دیگر سازمان ملل متحد و تامین امکانات

ت به عنوان شهروند قرقیزستان، تربی کسهر قبولتوسعه فرهنگ قومی، شناسایی کلیه شهروندان، تامین

آموزش، سیاست فرهنگی و اطالعات، گسترش مشارکت باوطن پرستی، همبستگی و احترام به تفاوت ها

هروندان شده است.شهمه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی

تهران و مدیر تحصیالت ی حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه ادکتر آقای دکتر حاجی ده آبادی

نقش سیاست جنایی منطقه ای مبتنی بر " تکمیلی مرکز جهانی علوم اسالمی در مقاله خود با موضوع:

گفت: "همگرائی هم افزائی فرهنگی در کاهش جرائم فراملی و افزایش صلح و امنیت منطقه

ز آنها با عنوان جرایم و کنند که بخشی اامروزه کشورها معضالت و مشکالت فراوانی را تجربه می

درون »یا « جرایم ملی»های اجتماعی شوند. بخشی از این جرایم و آسیبهای اجتماعی شناخته میآسیب

ی های اجتماعهستند؛ اما افزون بر این جرایم که خاستگاه درون سرزمینی دارند، جرایم و آسیب« سرزمینی

زمینی دارند؛ از این جرایم بر حسب گستره و قلمروشان، دیگری نیز وجود دارند که منشأ و خاستگاه برون سر

د ای جرایمی هستنشود. جرایم منطقهیاد می« جرایم جهانی»یا « المللیجرایم بین»و « ایجرایم منطقه»به

که هرچند خاستگاه آنها یکی از کشورهای موجود در یک منطقه جغرافیایی مشخص است اما قلمرو حضور

ای از کشورهای همجوار یا موجود در یک منطقه جغرافیایی معین مثالً آسیای جموعهشان مو تأثیرگذاری

باشد؛ شدن میگیرد؛ جرایم جهانی، جرایمی هستند که مرتبط با پدیده جهانیمیانه، یا خاورمیانه را دربرمی

مگیری هر چند انتظار از جهانی شدن این بود که رشد و توسعه در سطح جهان توسعه یابد و شتاب چش

ده خود ؛ اما این پدیکند پیدا کند و صلح پایدار و فراگیر و رعایت حداکثری حقوق بشر را تسهیل و تأمین

ای شده است که جرایم جهانی یا جرایم فراملی نامیده شود. فقر، اختالفات ساز رفتارهای غیرقانونیزمینه

مندی از مواهب طبیعی و بهداشت، وا در بهرهطبقاتی، فساد گسترده، قاچاق انسان، مواد مخدر، تبعیضات نار

(.1381جرایم زیست محیطی از این جمله است. )بابایی،

امروزه بسیاری از مشکالت و معضالت تأثیرگذار در یک کشور، در فاصله زمانی اندکی به کشورهای

ار خوش تحول قرکم اینکه وضعیت آنها را نیز دستکند و دستدیگر، به ویژه کشورهای همجوار سرایت می

دهد. تنگناها و مشکالت اقتصادی یک کشور، در درجه اول به کشورهای همسایه و سپس به سایر می

شناس معروف سوتیل بیان داشته است، بحران اقتصادی ایاالت کند. همچنانکه جرمکشورها سرایت می

سریعاً در دیگر نقاط دنیا تأثیر های کشورهای اروپایی عضو بازار مشترک اروپا،متحده آمریکا و نیز بحران

(.271، ص1383خود را برجای گذاشته است. )سوتیل و دیگران،

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

30

ای و افرادی که از استعداد های جدیدی را برای بزهکاران حرفهاز سوی دیگر، جهانی شدن فرصت

سیاسی با جهانی شدن ارتباطات، حذف مرزهای»و ظرفیت جنایی باالیی برخوردارند فراهم کرده است و

وآمد میان کشورها و پیشرفت تکنولوژی، مجرمان نیز همانند افراد عادی و و گمرکی، آسان شدن رفت

های جدیدی که از گذر جهانی شدن حاصل آمده به کنند و از امکانات و فرصتها خود را مجهز میدولت

(.39، ص1391کنند )نجفی ابرندآبادی، نفع خود استفاده می

های ظهور جرایم های ارتکاب جرم و نیز فرصتی شدن اقتصاد، پدیدآیی فرصتدر حقیقت جهان

جدید و اساساً جهانی شدن اندیشه جرم را موجب کرده است. در ادبیات جهانی شدن از این بُعد مبهم و

(.۴0شود. )همان، صتعبیر می« به جهانی شدن جرم/ بزهکاری و یا فساد»مخفی جهان شدن

های شدن تنها در تقویت جرایم سرزمینی یا ملی موثر نبوده است، بلکه فرصتجالب اینکه جهانی

ها و امکانات مجرمان حتی در بیرون از قلمرو سرزمینی خاص که بزهکاری بیشتری خلق کرده و بر توانایی

زه وای سهیم بوده است؛ بدینسان امریک کشور نام دارد افزوده است و به نوبه خود در افزایش جرایم منطقه

منطقه ما نیز شاهد جرایم گوناگونی همچون قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، قاچاق کاالهای عتیقه که

باشد؛ در ویژه تروریزم مذهبی و... میسازد، تروریسم و بهمیراث فرهنگی کشورها را تخریب و نابود می

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

31

یانه و بزهکاری، نیرنگ و به بعد باعث شد که جرایم سودجو 1990حقیقت، تک قطبی شدن جهان از سال

تزویرآمیز، بزهکاری مبتنی بر تذبیر و تزویر و به عبارتی جرایم مبتنی بر نوک قلم، سرانگشت یا جرایم

آمیز پیشی گیرند و حتی بدن انسان نیز تبدیل به کاال و موضوع جرم شود؛ متاسفانه لمسی بر جرایم خشونت

ام خشونت آمیز و تروریستی و به ویژه تروریزم مذهبی که بر در منطقه خاورمیانه و آسیا افزون بر این جر

های مذهبی و سوء استفاده از مذهب مبتنی است و جرایم به نام دین علیه متدینان را رقم زده است، تفرقه

حجم درخور توجهی داشته است.

ابله با مقچنین وضعیتی نخبگان و اندیشمندان را با این سوال اساسی مواجه ساخته است که برای

ها را نیز به این وضعیت چه باید کرد؟ این مطالبه، تنها از سوی مجامع علمی مطرح نیست، بلکه دولت

یر و تأثهایی بیایی چنین وضعیتهایی که عملکرد آنها در بروز و پدیداندیشی وا داشته است؛ دولتچاره

تأثیر نبوده است.منصفانه بگوییم کم

ایا سیاست جنایی منطقهاز سیاست جنایی جهانی ت

سیاست»یا « المللیسیاست جنایی بین»بدون تردید بخشی از راه حل معضل فوق را باید در

آید، جستجو که با تشریک مساعی همه کشورها و با محوریت سازمان ملل متحد فراهم می« جنایی جهانی

و هانامهها، قطعمی و صدور بیانیهها و مجامع علکرد؛ این سازمان کوشیده است تا با برگزاری کنفرانس

.کند مواجهه با این پدیده سهیم و نقش خود را ایفا

در اینجا مجالی برای ارزیابی عملکرد سازمان ملل متحد در طراحی و پیگیری اجرای سیاست

سیاست جنایی »جهانی جهانی نیست؛ بخش دیگر راه حل به کشورهای منطقه در طراحی و تدوین

هایی دارد؟ ای چیست؟ و چه مولفهگردد؛ اما سیاست جنایی منطقهبازمی« ایمنطقه

د در آغاز مرادف با سیاست کیفری و اتخاذ تدابیر سرکوبگرانه و راهبردهای سیاست جنایی، هر چن

( اما امروزه مقصود از سیاست جنایی مجموعه 1989شد)فوئر باخ، کیفری در مواجهه با جرم تعریف می

های ناخوشایند جرم و انحراف است. ها و راهبردهای کیفری و غیرکیفری در مواجهه با پدیدهاستراتژی

هاییمجموعه روش»نکه پژوهشگر فرانسوی خانم دلماس مارتی بیان داشته است سیاست جنایی همچنا

« بخشدجنایی را سازمان می های مختلف به پدیدهاست که هیأت اجتماع با توسل و به کار بستن آنها پاسخ

ود شمیهای کیفری ن( در حقیقت از سویی سیاست جنایی منحصر به پاسخ69، ص1393)دلماس مارتی،

ه شود و از سوی دیگر تنها بهای پیشینی و پیشگیرانه را شامل میویژه پاسخهای غیرکیفری و بهو پاسخ

گیرد؛ زیرا انحرافات شود، بلکه انحرافات اجتماعی را نیز دربرمیجرایم به مفهوم کیفری آن محدود نمی

شوند.ای جرایم محسوب میاند یا به نوعی آثار و پیامدهساز جرایماجتماعی خود یا زمینه

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

32

ای را باید در حقوق کیفری دنبال کرد؛ بدینسان بخشی از راه حل مقابله موثر با جرایم منطقه

گیری اتحادیه حقوق کیفری بین کشورهای همجوار و شکل« ترویج گفتمان حقوق کیفری»بدیهی است

ر منافع کشورهای همجوار بسیار مؤثر تواند در تحقیق و تعقیب و دادرسی عادالنه و مبتنی بای میمنطقه

تواند در کاهش اثر های کیفری را تنها بر دوش یکی از کشورها قرار ندهد؛ امری که خود میباشد و هزینه

بخشی اقدامات کیفری باشد.

ای امروزه به خوبی با سازوکارهای حقوقی کشورهای مختلف این یک واقعیت است که مجرمان حرفه

های بزهکاری را برای های مختلف فرصتتوانند از خالءها و ابهامات و نوع عملکرد دولتیآشنایی دارند و م

ها را خنثی تواند این فرصترو همگرایی حقوق کیفری کشورهای منطقه میخویش فراهم سازند؛ از این

سازد.

ای و جهانی هتواند در مواجهه با جرایم اعم از ملی، منطقهای کیفری میاما آنچه بیشتر از پاسخ

های پیشگیرانه است.مؤثر باشد، پاسخ

ایهای پیشگیرانه مبتنی بر همگرایی فرهنگی در سیاست جنایی منطقهجایگاه پاسخ

یاست های سها و استراتژیهمچنانکه در تعریف سیاست جنایی گفته شد، بخشی از تدابیر، پاسخ

شود؛ این تدابیر عمدتاً ها و راهبردهای پیشگیرانه یاد میجنایی، تدابیری است که از آن به تدابیر و استراتژی

دهی زا سامانهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سرزمینی جرمها و وضعیتحول محور مقابله با ریشه

های مرزی، ایجاد مناطق آزاد شود. تعامالت و رونق اقتصادی بین کشورهای همجوار، ایجاد بازارچهمی

تواند سایه شوم بیکاری و فقر را به ویژه یا چند کشور از جمله اموری است که می مشترک تجاری بین دو

خیزی دور سازد و استعداد جرم -های رایج اقتصادی مورد توجه استکه کمتر در برنامه -از مناطق مرزی

، یهای فرهنگی و نقاط مشترک زباناین مناطق را کاهش دهد. تدابیر اجتماعی و فرهنگی حول همگرایی

تواند خألها و احیاناً برخی نقاط کور واگرایی را که یابد و میآیینی، آداب و رسوم دینی و مذهبی سامان می

ای و مذهبی در منطقه فراهم آورده، به های قومی و منطقهها و تعارضات و درگیریهایی برای تنشفرصت

ین که روزگاری ساکنان پیش –ترکی طور چشمگیری مرتفع سازد و با جایگزین ساختن میراث فرهنگی مش

-اندکردهاند و به خوبی با بهره گیری از آن با یکدیگر در صلح و صفا زندگی میمند بودهاین مناطق از آن بهره

ی به عنوان نقطه تعامل و تبادل و ارتباطات وثیق میان کشورهای همجوار تبدیل سازد. همچنانکه در گستره

ی گیرتواند به بهرهها میمشترک میان همه انسان« های بشریارزش»و « انیکرامت انس»جهانی تکیه بر

ها ، در قلمروی همکاریکند مدار، اخالقی و انسانی کمک شایانی ها از یک سیاست جنایی کرامتهمه ملت

توانند در یافتن نقاط مشترک فرهنگی خود را در ابعاد ای نیز کشورهای همجوار میو ارتباطات منطقه

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

33

هیم باشند ای سریزی سیاست جنایی پیشگیرانه مبتنی بر همگرایی فرهنگی منطقهرو پیوناگون و از اینگ

ای را از میان بردارند. به باور نگارنده و به ویژه خیز منطقهزا و جرمهای تنشو با این بنای ارزشمند ریشه

به عنوان دو « به ادب پارسیهمه ها»و « تقریب بین مذاهب»برای کشورهای آسیای میانه، دو محور مهم

توجهی، در بین کشورهای منطقه دنبال مهری و کمراهبردی که از گذشته تا به حال، گاه با قوت و گاه با بی

شده است، بسیار حائز اهمیت است. تذکار این نکته ضروری است که البته توجه به این راهبرد نیز کمتر با

ثریت آن در سیاست جنایی و ایجاد امنیت مورد توجه بوده است و الزم ی نقش آفرینی و مؤعنایت به جنبه

است در بازخوانی مجدد این تدابیر، از محور یاد شده مورد توجه قرار گیرد.

ی آسیای میانه محل حائز اهمیت است که منطقه از آن رو« تقریب بین مذاهب و ادیان الهی»

ایهای فرقهبندیبناک اسالم است؛ اسالمی که فارغ از گروهویژه آیین تاحضور پیروان ادیان الهی و به

مذهبی )شیعی، حنفی، حنبلی، شافعی، مالکی، اسماعیلی و...( پیام صلح و تعالی اخالقی برای همه جهانیان

کند. خداوند متعال در قرآن دارد و آنها را به نفی خشونت و نزاع و رفتارهای ناقض کرامت انسانی دعوت می

یا ایهاالناس! انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم »فرماید: یکریم م

شود که خداوند متعال این جهان را خلقتی ( از این کریمه شریفه فهیمده می13)حجرات/« عنداهلل اتقیکم

ارد ها به همراه دکه برای انسانمتنوع و متکثر اراده کرده است؛ این تنوع و تکثر افزون بر رشد و تکاملی

)لتعارفوا( خود زمینه و میدان آزمایشی است برای بشر تا کرامت انسانی خویش را پاس دارد و این در گرو

هدف از دین«. های الهی و انسانی )ان اکرمکم عنداهلل اتقیکمتقوی یعنی پرهیز از رفتارهای مغایر ارزش

(.191الفصاحه، ص)نهج« انی بعثت التمم مکارم االخالق»ی است که )ص( متجلاسالم در کالم پیامبر اکرم

بیت)ع( در راستای این مهم و بر این اساس، یکایک دستورات اسالم و سخنان و سیره پیامبر و اهل

و مقبولیت و -شود و نیز معیار و مالک پذیرشیعنی اکمال مکارم اخالقی در جامعه بشری تفسیر می

ه اسم دین عرضه می شود همین است. متأسفانه در جوامع ما رفتارهایی به اسم دین مشروعیت اموری که ب

های دیگر غیر مسلمان انجام ها و انسانها و گروهو از سوی برخی جاهالن و به ویژه در ارتباط با برخی فرقه

زه در منطقه ما های فراوانی امروشوند که کمترین همخوانی با معیار یاد شده را دارد. راستی! خشونتمی

هایی که مردمان توسط برخی مدعیان دینمداری وجود دارد کجا با این آیین الهی همخوانی دارد؟! خشونت

های اقتصادی، فرهنگی، جمعیتی های جدی به بنیانفراوانی را در منطقه ما به تیغ مرگ کشانده و آسیب

ما وارد ساخته است.

های مذهبی گسترده در های مختلف شیعه و سنی، خشونتگویم که درگیریبه طور قاطع می

ها، و برده کردن آنها و ... هیچگاه با آیین اسالم منطقه خاورمیانه، تخریب اماکن مذهبی، کشتار ایزدی

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

3۴

های دقیق پیامهای اسالمی و شناخت ابعاد رو بازخوانی و تأمل و تدبر در آموزههمخوانی ندارد. از این

ای ضرورت وافر دارد؛ به باور نگارنده ایجاد امنیت منطقهبرای همگرایی فرهنگی، اخالقی و انسانی اسالم در

ی جهانی نیز از قابلیت بسیار باالیی برای ایجاد صلح و امنیت پایدار برخوردار است، ها در گستردهاین پیام

است و پیامبر اکرم)ص( نیز پیامبر « مومنان»و نه صرفاً «ناس»خصوصاً که مخاطب بسیاری از آیات قرآن

«.و ما ارسلناک إال رحمه للعالمین»رحمت برای همه جهانیان است

ها در میراث کهن پارسی است که در آثار منظوم و منثور شاهنامه، مثنوی، گلستان، تجلیات این پیام

برم که ا شعری از سعدی به پایان میشود و پایان این مقاله را ببوستان، عطار و... دیده می

که در آفرینش ز یک گوهرند بنی آدم اعضای یکدیگرند

دگر عضوها را نماند قرار چو عضوی به درد آورد روزگار

نشاید که نامت نهند آدمی تو کز محنت دیگران بی غمی

پیشنهادها

تبادل بین حقوقدانان وبه منظور تعامل و « ایگفتمان حقوق کیفری منطقه»تشکیل اتاق .1

متصدیان امور قضایی کشورهای همجوار در راستای تأمین امنیت کیفری مردم این منطقه.

های فرهنگی و ارزشی با شرکت مؤثر ای مبتنی بر همگراییبرگزاری سیاست جنایی منطقه .2

ای.های بزرگ و اندیشمندان منطقهدانشگاه

شناسی و معدن، پروفسور، عضو آکادمی ملی علوم ، استاد علوم زمینآقای قلوبک باکانبایف

ار فضای ساختوضعیت سیاسی و اجتماعی در جمهوری قرقیزستان در "در مقاله خود با موضوع: قرقیزستان

گفت: "واگرای جامعه قرقیزی

بخش اساسی جهانی سازی روند وحدت یا به قول معروف روند استانداردسازی، یکی شدن همه

زمینه های فعالیت زندگی جوامع معاصر است . جهانی شدن استانداردسازی فرهنگ در معنای گسترده این

ت. هاساصطالح، به عنوان نمونه فعالیت اقتصادی و اصول مادی و اخالقی فعالیت زندگی ملت ها و ملیت

ب محدود و تخرینظام ولی وحدت در انطباق کامل با قانون اساسی ترمودینامیک منجر به رشد آنتروپی در

آن می شود. دربرابر مرگ آنتروپی جهان قانون همه جانبه تنوع مقاومت می کند و رشد آنتروپی با حفظ و

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

35

طبیعی به این نظام ی شود که همه باز دفع منظام افزایش کانال های دریافت انرژی، مواد و اطالعات در

طبیعی باز فعال است از جمله: بی حسی )ابیوژن(، بیوژنی نظام صورت است . قانون یا اصول تنوع در همه

و اجتماعی.

های اجتماعی از جمله یکنواخت بودن فرهنگی، نظام مخالفت آگاهانه یا غریزی با رشد آنتروپی در

سازی در فلسفه ضد جهانی سازی که دارای طبیعت ضد آنتروپی است ابراز قومی و اقتصادی فرایند جهانی

می گردد. این پدیده جامعه انسانی را که کوشش غریزی و غیر آگاهانه برای حفظ تنوع به عنوان یک

مکانیزم مقاومت آنتروپی است، به عنوان دومین غریزه اصلی انسان می شمارم. در حال حاضر این پدیده در

نی سازی ظاهر می شود که اصل مطلب مقاومت از انحصار اقتصاد جهان توسط شرکت های ضد جها

نه از منافع طبیعی کشور خود است.فرامرزی، مبارزه برای استفاده عادال

میلیاردر نفر و آنهای 1.2درصد جمعیت کشورهای پیشرفته از جمله حدود 20مشخص است که

درصد منابع جهانی را مصرف می کنند. اموال سه ثروتمند 80ود می نامند حد "میلیاردر طالیی"که

ثروتمند جهان از 200جهان بیشتر از تولید ناخالص ملی همه کشورهای در حال پیشرفته است . ثروت

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

36

درصد جمعیت مردم بیشتر است . ثروت آنها روز به روز افزایش می یابد و تفاوت بین ۴1درآمد جمعی

یر گسترش پیدا می کند. کشورهای ثروتمند و فق

جنبش ضد جهانی سازی ها به خاطر بی عدالتی اجتماعی ساختار جهان معاصر ایجاد شده است

( برجسته ترین اقتصاددان، 20016-1908و آن در کشورهای پیشرفته غربی آغاز شده است. گیلبریت )

، اقتصادینظام ری همگرایی مشاور روسای جمهور آمریکا از جمله کنیدی، کلینتون، یکی از مولفان تئو

اشاره کرده بود که جامعه مصرف کننده عدم تعادل اقتصادی را ایجاد می کند و کاپیتالیزم بازاری آزاد، فقر

میلیاردر "اجتماعی را ایجاد می کند. عدم تعادل بین ثروتمندان و فقرا رشد می کند. تا به حال در مورد

Oxfamد ولی تعداد آنها کاهش می یابد. سازمان بین المللی جمعیت سیاره زمین گفتگو می ش "طالیی

هزار( ۴20میلیون و 72درصد ثروتمند جمعیت زمین ) 1که در زمینه فقر مطالعات می کند اعالم کرد که

درصد و در ۴8حدود 201۴درصد بوده در سال ۴۴حدود 2009سهم ثروت جهانی خود را اگر در سال

د تشکیل داده است. هر نهمین فرد زمین تغذیه کفایت کننده ای ندارد و بیش درص 50حدود 2016سال

. کند دالر زندگی می 1.25میلیارد نفر روزانه با 1از

ها توانایی خود کفای دارد ولی آن در آستانه بحرانی است که پس نظام بر همه معلوم است که اکو

از آن خدمات اقتصادی را در مقدار الزم ارائه نمی کنند و یا اصال خراب می شوند. مشخص شده است که

ساالنه منابع 2015از حد ساالنه بیشتر مصرف می کنند و به عنوان مثال در سال 1970جمعیت از سال

ماه مصرف کرده اند. 8ض طبیعی را در عر

محدودیت منابع طبیعی زمین موجب اختالف منافع می شود. به طور کل همه جنگ های تاریخی

که با هر بهانه و شعارها از جمله مذهبی، ایدئولوژی و غیره انجام شده باشد در واقع مبارزه خاندان، اقوام و

ه است. موثرترین مواد در این جنگ های دائمی کشورها برای منابع طبیعی و برای فضای زندگی انجام شد

خودسازماندهی خاندان ها به اقوام، ملت ها و کشورها است . به محض رسیدن به اهداف خود با مکانیزم

سهمبستگی مرحله بعدی واگرای منابع اقتصادی، جدای طلبی منطقه ای و فروپاشی فرا می رسید. مارک

وحدت و مبارزه مخالفان می نامیدند. هم همبستگی ملت های مختلف و انگلس این نظم را به عنوان قانون

در مرزهای مشترک و واگرای، مبارزه ملت ها توسط شخصیت های پرشور انجام می شد.

حل و فصل وحدت دیالکتیکی و مبارزه منافع اقتصادی مخالفان ملت های جهان با سازش های

هانی دوم منجر به تاسیس سازمان ملل متحد شده سیاسی و نشان دادن راه همبستگی پس از جنگ ج

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

37

است. اما، همانطور که حوادث رور نشان می دهد سازمان مذکور نمی تواند به طور کل وظایف خود را انجام

دهد.

در حال حاضر مبارزه برای منافع طبیعی بسیار تشدید شده است و در رشد جدایی طلبی،

روریسم مذهبی و جنگ های ترکیبی آشکار می شود. در این راستا ناسیانالیسم، رادیکالیزم و همچنین ت

جنگ های دائمی در مناطق دارای منافع طبیعی زیاد به شرح ذیل است : در آفریقا برای طال، الماس و

نفت، در شرق میانه برای نفت و گاز. کارشناسان سیاسی و متخصصان اختالفات مسلحانه در آسیای مرکزی

یشبینی می نمایند. در سخنان برخی از سیاستمداران و کارشناسان سیاسی امکان جنگ برای آب را نیز پ

جهانی نیز اشاره می شود. به بیان دیگر ، در جهان مجددا مرحله واگرا فرا می رسد. به عنوان مثال تنها در

ری را به انگکشورهای اروپایی برای تاسیس با ثبات ترین اتحادیه اقتصادی و فرهنگی دو جنگ ویر 20قرن

پشت گذاشتند. ولی در جامعه چند فرهنگی اروپا روند واگرای مشاهده می شود. بریتانیا اعالم کرده است

که از اتحادیه اروپا خارج شود. شایان ذکر است که در سال های اخیر، ایرلند به طور مسلحانه برای ایجاد

ده کرده باز هم پرچم مبارزه برای آزادی را یک کشور مستقل مبارزه می کردند و احتماال از فرصت استفا

باال ببرند. همچنین، مجددا جنبش برای استقالل اسکاتلند آغاز شده است. وضعیت سخت در اسپانیا به

منظور تصمیم کاتالونیا در مورد بیرون آمدن از اسپانیا و تاسیس یک کشور مستقل ایجاد شده است. از سال

سوریه مبارزه ملت چند میلیونی کردها برای تاسیس یک کشور مستقل های گذشته، در ترکیه، عراق و

انجام می شود. چنین فرایندهایی در آفریقا نیز انجام می گردد. در چنین حالت در تاریخ انقالب تکاملی

توسعه جوامع انسان می توان به مراحل شرطی دیالکتیک تشکیل ساختارهای همبستگی و واگرایی ساختتار

.ه در منافع اقتصادی گروه های استتماعی را اشاره کرد. عامل محرکه تغییر ساختارهای نامبردسیاسی و اج

اینک وضعیت سیاسی و اجتماعی جمهوری قرقیزستان را در نظر می گیریم. قرقیزها همیشه خود

یگر د را به عنوان نژادی که از چهل گروه قبیله ای تشکیل شده قبول می کردند و می کنند. یا به صورت

برای قرقیزها ساختار واگرای جامعه که دارای شرایط مخصوص محیط زیست گروهای قبیله ای در مناطق

کوهستانی آب و هوای مختلف فعالیت زندگی نزدیک است. چنین شرایط گروهای فوق را به زبان، نظم

، بردن خاطر زمین زندگی و ویژگی ذهنی مختلف تعیین کرده است. اختالفات بین قومی و بین قبایلی به

گاوها یک پدیده معمولی بوده است.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

38

در تاریخ بیش از دو هزار ساله قرقیزها دو سه بار بوده است که به خاطر تجاوز نیروهای خارجی

قبایل متحد شده اند و علیه دشمن خارجی همدست بوده اند. یکی از دوره های که قرقیزها بر اساس

عنوان یک ملت متحد درک کرده اند دوره حکومت شوروی بوده است ایدئولوژی سوسیالیستی خود را به

در قرقیزستان برقرار شده است. ولی در آن زمان نیز در سطح خانوار قبیله گرایی و 1936که در سال

منطقه گرایی وجود داشت.

با کسب استقالل، تایید کشور توسط سازمان ملل متحد و سازمان های سایر بین المللی همبستگی

خود قرقیزها را به عنوان یک ملت متحد مورد انتظار بوده است. ولی همه چیز برعکس شده است. در نتیجه

گم شدن ایدئولوژی ، تغییر ارزش ها، خرابی اقتصادی، فقر تشدیدتر شد، رقابت شدید در همه نوارد از جمله

است. تقسیم بندی ساکنان سیاسی، دولتی، مواد خام، زمینی، آبی به خد خطرناک برای کشور رسیده

قرقیزستان در همه زمینه های انجام گرفت ه است: قومی، مذهبی، دینی، سیاسی، اقتصادی. حتی در حال

حاضر خود قرقیزها به تازه و غیر تازه، قرقیز و قرقیزهای روس زبان تقسیم می شوند. خرابی اصول سیاسی،

م رسیده است. مذهبی، معنوی و اعتقادات جهان بینی به خانواده ه

فقر، بی عدالتی اجتماعی و مشکل اصلی فساد در همه شاخه های دولت از جمله قضات و نهادهای

انتظامی، کاهش سطح آموزش، جدای طلبی، رادیکالیزم، افراط گرایی ؛ از جمله تروریسم مذهبی را موجب

ی عی و اقتصادی می شود. برخمی شود. بی اثر بودن نظام مدیریت، عدم سیاست پرسنلی مانع توسعه اجتما

از کارشناسان سیاسی بین المللی ، جمهوری قرقیزستان را مانند برخی از کشورهای آفریقایی به عنوان یک

کشور شکست خورده شناخته اند و امکان تقسیم آن بین قزاقستان و ازبکستان را پیشبینی می کنند. در

قرقیزستان تقسیم بندی منطقه ای به جنوب و شمال در آستانه انتخابات و روند انتخابات ریاست جمهوری

حد خطرناک در تاریخ معاصر کشور قرار دارد.

در این خصوص در حال حاضر یک مشکل جدی برای حفظ استقالل خود در شرایط تغییرات

یجهانی و مبارزه بین منطقه ای و قومی وجود دارد. برای حفظ استقالل کشور، توسعه اقتصادی و اجتماع

تنها یک راه دشوار وجود دارد. کشور به تنوع نیاز دارد، از همه مهمتر این است که گروه های مختلف قومی،

مذهبی و سایر را به یک ملت واحد متحد کرد. همانطور که تاریخ نشان می دهد نقش کلیدی در تغییرات

ند است. واگرایی ساختار جوامع در کشورهای پیشرفته تعلق به شخصیت قوی و آبروم

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

39

علوم سیاسی، دانشیار موسسه آموزشی روابط بین المللی کارشناس ارشد اوکسونا خاریتونواخانم

دین و دموکراسی: فواید تجربیات کاتولوسیزم "در مقاله خود با عنوان: وزارت امور خارجه روسیه

گفت: " اجتماعی

های دموکراتیک سیاسی، مسائل مربوط به مطابق بودن آداب و رسوم مذاهب مختلف و رژیم

امکانات توسعه دموکراتیک در تمدن های غیر غربی و دموکراتیک بودن دموکراسی غیر غربی امروزه نیز

مورد بحث و گفتگو است. اکثریت کارشناسان سیاسی غربی بر این عقیده هستند که چون دموکراسی برای

هبی زمینه های فرهنگی الزم برای حمایت نخستین بار در تمدن های غربی ظاهر شده، سایر تمدن های مذ

از الگوی دموکراسی غربی را ندارند. کنفوسیوس گرایی مشکالتی برای دموکراسی سازی دارد؛ چون درآن

ایده های قدرت، نظم، سلسله مراتب و حاکمیت جمع بر شخص وجود دارد. دانشمندان هندی به نوبه خود

ئیزم برای توسعه دموکراسی را اشاره می کنند . مسیحی ارتدکس به پلورالیسم و شفافیت و ویژگی های هندو

در نظر اکثریت محققان نه تنها به توسعه پلورالیسم کمک نمی کند بلکه دشمن آن است. بر همه معلوم

وژه های رادیکالی تالش است که اسالم و دموکراسی ناجور هستند و جنبش های اسالمی برای تشویق پر

می کنند.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴0

نی که پیش نیازهای مذهبی دموکراسی را مطالعه می کنند. تالش می کنند در ارزش کارشناسا

های مذهبی دنبال پلورالیسم و مدارا باشند و در صورت عدم آن، عدم سازگاری آداب و رسوم مذهبی با

دموکراسی را مطرح می کنند. ولی برخی از عوامل می توانند شرایط مناسبی را برای دموکراسی سازی

اد کنند ولی مسئولیت آن را بر عهده ندارند. هانتینگتون اشاره کرده که رژیم دموکراسی را نه روندها ایج

بلکه مردم برقرار می کنند. ولی اگر دموکراسی ارزش جهانی می باشد می تواند با فرهنگ ها و آداب و رسوم

ترده ساختارهای سیاسی مطابقمذهبی مختلف انطباق داشته باشد که به نوبه خود همیشه با حوزه های گس

بوده اند. به نظر وی، آداب و رسوم موانع غیر ممکن را ایجاد نمی کند ولی از آنها بایستی به عنوان عناصر

اجتماع استفاده کرد. در این صورت با مرور زمان نه تنها دموکراسی بلکه آداب و رسوم فرهنگی و مذهبی

غییر یابد و مسائل دیکتاتوری، دموکراسی، حقوق و نقش انسان نیز می تواند عطف به چالش های معاصر ت

در جامعه مورد بحث و گفتگو خواهد شد.

تکامل آشکار مکتب مذهبی را می توان در مثال کلیسای کاتولیک رم مشاهده کرد. علیرغم تنوع

.نظرات کاتولیک، بررسی اسناد رسمی در سیاست اجتماعی این کلیسا بسیار تغییر کرده است

بنیانگذار شده بود. 8اساسی برای توسعه مدارای دوگانه و لیبرالیسم کاتولیک توسط پاپ لیف

کلیسا برای خارج از سایه بایستی نظر خود را در زمینه مدرن سازی، انقالب صنعتی، کاپیتالیسم و

جهان را برای تغییرات بعدی کلیسا و فعال سازی نقش آن در 8سوسیالیسم اظهار می داشتند. پاپ لیف

کلیسای کاتولیک معموال با رژیم های استبدادی سازگار می 1960آماده کرده بود. ولی در نیمه سال های

شده اند.

شورای دوم واتیکان ایده های دموکراسی لیبرالی، حقوق انسان و همبستگی را در مکتب کلیسای

ع راتیک که حقوق انسان را نقض و مانکاتولیکی بستند. کلیسا برای نخستین بار از رژیم های غیر دموک

آزادی انسانی و مذهبی می شدند انتقادکرده است. از آن به بعد، مخالف سر سخت رژیم های استبدادی

شده و نقش اساسی در دموکراسی سازی ایفا کرده است، بنابراین موج سوم دموکراسی سازی کاتولیکی

اقتصادی و سیاسی را پیشنهاد نمی کند از نظام قیق شده است. مکتب کاتولیک با وجود آنکه هیچ مدل د

. کند دموکراسی به عنوان ابزار دسترسی به رفاه و عدالت اجتماعی حمایت می

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴1

که توسعه و تجدید کند ما بینیم که مکتب اجتماعی کاتولیک از خود گفتگوی زنده ارائه می

قبول کرده است بلکه سازگار بودن ارزش های دائمی ایده ها انجام می گردد. کلیسا نه تنها دموکراسی را

اصلی کاتولیک با ایدئولوژی های دموکراسی و اعمال دموکراسی را تایید کرده است.

که نتیجه گیری در خصوص سازگاری دین و دموکراسی تنها کند این تحلیل بار دیگر تاکید می

م، اسالم، کنفوسیوزیم و غیره امکان با مطالعات گفتگوی مذهبی از جمله کاتولیک ، ارتدکس، هندوئیس

پذیر است.

نقش ادیان"دکترای الهیات و استاد دانشگاه تهران در مقاله خود با موضوع: خانم الله افتخاری

گفت: "توحیدی در اشتراکات دینی

دستیابی به کمال وسعادت از طریق برای خداوندانسان راآفرید وکارویژه حیات وی راتالش در

همچون خانواده وسپس جوامعی ارتباط بادیگر انسانها ،حرکت وزیست جمعی وتشکیل جامعه ای کوچک

بزرگ وبزرگ تر چون قوم وقبیله ،جامعه دینی وجامعه بشری قراردادلذا خداوند در قرآن تشکیل قبائل

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴2

ر وانثی انا خلقناکم من ذک"آنهانسبت به یکدیگر باشد انسانی رابه خود نسبت دادتاوسیله ای برای شناخت

-تقوا وارزشهای انسانی یکدیگر را مالک برتری آنان بر و (13)حجرات،"وجعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا

ای بشری وگذاشتن ارزشه الهی دانست تاتکیه برقبیله ونژادورنگ وسیله تفاخرآنها نباشد .اماانسانهابازیر پا

راف درمعیارها ی برتری درعوض آن که ازتنوع قومی ونژادی برای ظهوروشکوفایی استعدادهای انح ایجاد

خویش بهره جویندآن راوسیله ای برای جنگ وخونریزی وتفاخرقرارداده وجان ومال کشورهای ضعیف تر

اصله ف ایجاد ناتوانی و ضعف آنان افزودندوپس از ه استضعاف کشیدن آنان بر باب و دادند مورد تعرض قرار را

شکاف طبقاتی میان آنها ،خودراجهان اول وملتهای عقب نگه داشته شده راجهان سوم نامیدند تابدین و

برند وفرهنگ خودرابرایشان تحمیل کنند.لذاامروز برای مقابله بااین نگرش به یغما نیز وسیله فرهنگ آنان را

ره بویژه پیروان مذاهب وادیان الهی وبه ملتها و رویکرد استکباری وتبعیض آمیزتوجه به مشترکات فرهنگی

وحدت وتقارب فرهنگی آن هم بااستفاده ازآموزه های آخرین کتاب آسمانی یعنی قرآن برای گیری از آن در

ین و موثرترین وسیله و که آموزه های دیگرکتب آسمانی راهم درخودجای داده است می تواند مستحکم تر

راهکار باشد.

امروز باشد؟ ی می تواند پاسخگوی نیاز بشرمشترکات دین آیا

آموزه های دینی سراسر درس زندگی واخالق است .پیامبراسالم هدف از بعثت خودراکامل ساختن

اخالق )انسانی(می خواندوقرآن نیز به این نکته اشاره می کند که رازموفقیت اودرجذب مردم اخالق نیک

(امروز نیز گمشده جامعه بشری وخواسته 159ل عمران ،که ازرحمت الهی نشات گرفته است.)ااست وی

باتوجه به چالشهای فراملی ومسائل جهانی درسال های اخیر،تقاضاهای متعددی "اواخالق است .چراکه

برای استقراراخالقی جهانی به وجود آمده است؛اخالقی که به مثابه نظامی ازارجاعات برپایه ی اجماع وهسته

ترک ومسئولیت پذیری های جهانی وزیرساختی برای کنش بین المللی همکاری ای ازارزشهای جهانی مش

.دراین موردمی توان مثال هایی رانشان دادشامل تفکرجهان شهری رایج ،که نسبیت جویانه وفراگیرباشد

گرایی پست مدرنیسم وانکاراخالقیات جهانی راردمی کند وتاکیدداردبراین که جهان هستی یک واحداخالقی

.)دهشیری ،محمدرضا؛اسالم "که درآن می توان برخی ازارزشهای اخالقی جهانی رابه تماشانشستدارد

دهه گذشته نیزخودگواه برنیاز به اخالقی جهانی ویک اخالق جهانشمول برخاسته "(و22۴وجهانی شدن ،

راتایید می (وآشنایی با آموزه های اسالمی این ظرفیت ادیان226)همان،"از آموزه های مذهبی بوده است .

وعنایت ویژه پیامبراکرم )ص(بود،به گواهی اندیشمندان بزرگ همه که دستاورد اه"پیمان مدینه "کند زیرا

جهان اولین قانون اساسی بشریت است که درآن شالوده های حقوق ملل باتاکید برتضمین عدالت ،صلح

م درشرائطی که اکثریت مردم مدینه وامنیت انسانها پایه ریزی شده است مقبولیت این قانون اساسی آن ه

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴3

دین اسالم رانپذیرفته بودندازعمق وارتباط مفادی ومحتوایی این پیمان بافطرت ،نیازهای فطری وطبیعی

.)عامری،دیپلماسی صلح عادالنه درسیره پیامبراعظم "انسان هاوجوامع حکایت داشته است

تساوی حقوق وآنچه امروزه تساوی ماده ای مدینه رابراساس ۴7حضرت محمد.ص.منشور "(و16.ص.،

.درواقع ،آن حضرت برای یهودیان ومسلمانان حقوقی یکسان دربرابرقانون شمرده می شود،تنظیم فرمودند

(پس اگرچهارده قرن قبل درجامعه به دور ازتمدن آن دوران امکان تهیه اسناد 18.)همان،"قائل شدند

ان الهی وجود داشته است امروز تحقق چنین امری آن ومعاهدات براساس مسائل مشترک میان پیروان ادی

هم باوجود الگوهای عینی آن درگذشته هم آسان تر است وهم دست یافتنی تر ونمونه ای ازاین رامی توان

درهمزیستی همراه بااحترام وبرادری وبرابری درملت ایران یافت که برای حفظ حقوق اقلیتهای دینی

و آبادانی کلیساها ه دارند وهم برای ساخت وکنند ورای اسالمی ایران غیرمسلمان،آن ها هم درمجلس ش

بودجه های دولتی پرداخت می گردد. از همچون مساجد دینی آنها مراکز

محورهای تقارب فرهنگی میان ادیان الهی از منظر قرآن کریم

کر مستقیم آن هاراذ قرآن کریم آیاتی چند یابه صراحت برمشترکات ادیان الهی اشاره دارد ویاغیر در

می کند .این مشترکات عبارتند از:

.اشتراک پیامبران الهی درفرمان یافتن به بهره گیری از خوراکیهای پاکیزه وانجام کارهای نیکو 1

(بدیهی است اگر پیامبران الهی باید غذای پاکیزه 51)مومنون،"یاایهاالرسل کلوا من الطیبات واعملوا صالحا "

یکوانجام دهند پیروان آنهانیزباید بدان پایبند باشند. بخورندوکارهای ن

)شعراء "کذبت قوم نوح المرسلین ".ضرورت تبعیت ازتمامی پیامبران الهی وپرهیز ازسرپیچی ازآنان مانند2

(که قوم حضرت نوح تنهاپیامبرخودراتکذیب کردند لیکن چون پیامبران الهی همه یک دین ویک 105،

آیه نافرمانی ازنوح ،درحکم نافرمانی ازهمه پیامبران الهی دانسته شده است.هدف داشتند لذا دراین

.پرستش خدای یکتا ونفی بت پرستی3

اسالم دستور یافت تااهل کتاب رابرای رشد وتعالی از طریق همکاری براساس مشترکات ادیان الهی پیغمبر

الکتاب تعالوا الی کلمه سواء قل یااهل "دعوت کندکه درراس آن توحیدوپرستش خدای یکتاست.

(6۴)ال عمران ،"بینناوبینکم ان النعبد االاهلل والنشرک به شیئا

.برخورداری ازکرامت انسانی ونفی سلطه جویی وسلطه پذیری ۴

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴۴

قرآن به پیامبراسالم دستورمی دهد تادررفتار تقاربی خویش با اهل کتاب به این مساله مهم به عنوان یکی

)همان("والیتخذبعضنابعضااربابا"کند از مشترکات تاکید

.ارزش نهادن به صلح وپرهیز ازستیز 5

قرآن به حضرت محمد.ص. دستورمی دهدتاهرگاه غیرمسلمانان وکافران بارعایت شرائط پیشنهادصلح دادند

(61)انفال،"وان جنحواللسلم فاجنح لها"آن رابپذیرد همچنانکه درمورد یهودیان خیبر وغیرآن چنین کرد.

.رعایت عدالت وانجام نیکی درمورد غیرمسلمانان6

پیامبراسالم ماموریت یافت تادرصورتی که گروهی ازغیرمسلمانان به جنگ اقدام نکردندومسلمانان

ن لم الینهیکم اهلل عن الذی"راازسرزمینشان بیرون نراندند باآنان جنگ نکند وبه عدالت ونیکی رفتارکند.

(8)ممتحنه،"م من دیارکم ان تبروهم وتقسطواالیهمیقاتلوکم فی الدین ولم یخرجوک

.احترام به دیگر ادیان الهی وبیان تاریخ وشرح پایداری ومقاومت آنها دربرابردشمنان حق 7

دربسیاری ازآیات قرآن داستان انبیاء باذکر محورهایی مشترک شامل اشتراک دردعوت به توحید ،نفی بت

توکل برخداوند بیان شده است که نشانگر آن است که منشا ،هدف پرستی ومقاومت دربرابرآزارمخالفان و

ومحورهای رسالت آنهاوموضعگیری مخالفانشان یکسان است .مانند:

( 30الی16.س.)مریم،آیات.یادکرد بسیارزیبا ودلپذیر ازداستان والدت حضرت عیسی .ع. وپاکدامنی مریم 8

(13الی7فرزندش)قصص،آیات .بیان تحمل سختیهاتوسط مادرموسی .ع. برای حفظ9

(12.معرفی مریم .س. به عنوان بانویی نمونه والگویی شایسته )تحریم،10

دومورداخیردراین زمان که زنان بیش ازهرزمان دیگرازبحران هویت وعفاف وفقدان الگوی صحیح رنج می

بانوان جهانهمه برند همراه باکوثرنبوت حضرت زهرا.س.باید محور تقارب فرهنگی جامعه توحیدی وبلکه

راراه اندازی کرده "دختران به عفاف روی می آورند "قرار گیرد .تادراین زمان که دختران آمریکایی کمپین

اند بدانند از کدام الگوهایی بایدپیروی کنند.

.احکام وآداب مشترک 11

.استب فرهنگی بسیاری ازاحکام وآداب درادیان الهی مشترک است که روی آوردن به آن زمینه ساز تقار

کتب علیکم الصیام کماکتب علی"برای مثال می توان ازروزه ونماز وزکات ونیکی به پدر ومادرنام برد.مانند

اوصانی بالصلوه "(ویادرمورد حضرت عیسی ودیگر پیامبران الهی می فرماید:183)بقره،"الذین من قبلکم

به نماز وزکات سفارش کرد(()پروردگارم تازنده ام مرا 31)مریم،"والزکوه مادمت حیا

.مبارک وپربرکت بودن12

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴5

ازدیگرویژگی هایی که قرآن درموردپیامبران الهی ازجمله عیسی .ع.مطرح می کند بابرکت ومبارک بودن

)همان("وجعلنی نبیا وجعلنی مبارکااین ما کنت"ایام وشرائط زندگی است .همه در

بران الهی وکتب آنان .ایمان پیامبراسالم ومسلمانان به دیگر پیام13

قرآن به صراحت بیان می دارد که حضرت محمد .ص. ومومنان نه تنهابه دین اسالم وخدا بلکه به تمامی

فرشتگان وکتب وفرستادگان الهی هم ایمان دارندو)درحقانیت دعوت آنها(میان پیامبران الهی تفاوتی قائل

نون کل امن باهلل ومالئکته وکتبه ورسله النفرق بین احد امن الرسول بما انزل الیه من ربه والموم"نیستند .

(285)بقره ،"من رسله

بدیهی است آن گاه که پیروان دیگر ادیان الهی جایگاه واالی خود درقرآن رامشاهده می کنند ومسلمانان

بشارت نبوت پیامبرشان رادردیگر کتب آسمانی می بینند آنچه دردرون خویش احساس می کنند حس

گی وتقارب وهمگرایی میان برادران درراه صلح وعدالت وپیشرفت وتعالی ومقابله ورویارویی بادشمنان همبست

مشترکشان است .واگر امروزدراجتماع دههامیلیونی بی نظیر تاریخ بشر درپیاده روی اربعین که بایادشهادت

رت زرتشتیان ،پیروان حضمظلومانه فرزندپیامبراسالم برگزارمی شود حضوربزرگان وفرهیختگان مسیحی ،

یحیی .ع. ودیگر پیامبران الهی وحتی بت پرستان رابه مشاهده می نشینیم جای شگفتی نیست والبته این

خود بهترین تمرین تقارب فرهنگی میان ادیان وبلکه نمونه ای از آن است . به امید روزی که منجی

اواقتداء کند. آخرالزمان ظهورکند وحضرت عیسی مسیح .ع. بااوبیاید وبه

نتیجه

ازحیث وحیانی بودن منبع ومشرک بودن نتیجه آن که فطری بودن ادیان الهی واشتراک آنها

پیامبران الهی یکی است دعوت همه این که دین و اعتقادات وبسیاری ازعبادات واحکام واخالقیات آنها

بستری مناسب برای تقارب هریک تداوم بخش وکامل کننده حرکت پیامبران پیشین است همه وهمه

مشارکت نخبگان و تخصصی با نشستهای علمی و و فرهنگهاست واماتحقق آن مبتنی بربرگزاری همایشها

به اجماع رسیده خود تعصب براساس واقعیتها فرهیختگان ادیان الهی است تاباایجادفهم مشترک وبه دور از

.هندگسترش د درمیان توده ملتها سپس یافته های خویش را

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴6

استاد گی یونسکو در قرقیزستان وکنند دکترای علوم سیاسی، رئیس سابق دفتر خانم آداش تکتوسونوا

از برخورد تمدن ها به سوی گفتگوی فرهنگ ها "دانشگاه شرقی محمود کاشغری در مقاله خود با موضوع:

گفت: "و ادیان

بیگانه ترسی، افراط گرایی، تروریسم، و فاجعه های بشری و زیست اختالفات در زمینه قومی و مذهبی، -1

ا کشوره همه متحدمحیطی کل چالش های زمان معاصر نمی باشد که مبارزه با آنها به گفتگوی سازنده و

ژیوپولیتیک، ساختاری جدید ادامه ادغام تشکیالت 21قرن . اوایل نیاز داردو سازمان های بین المللی

و غیره جهان است. قومی، اقتصادی

ثبات جوامع کشاورزی است که در توسعهسازگار با مذهبی پیشبینی می شود در واقع نظام درثباتی که - 2

با انتقال انسان به مرحله اقتصادی ازنفوذ دین می کند . ایجادتکرار دایمی یک مرحله طبیعی را اخود ب

آزاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فارغ از نفوذ دین را زندگیکاسته می شود و روند سکوالریزاسیون ،

تامین می کند.

را نمی توان تغییر داد. زندگی جامعه ولی انسان همیشه به ایده ها و ایدولوژی ها نیاز خواهد داشت. این -3

یبر این زندگی معمولی تنها در صورتعالوه و انسان به طور کل منعکس کننده واقعیت نظام عالی است .

ند که هرجا زندگی نککه از زندگی غیبی و قدسی نیرو بگیرد معنادار خواهد بود. این طبیعت انسان است

رقابت میان ایدیولوژی ها امکان ناپذیر است. جهان بدون ایدیولوژی که چه در شرق و چه در غرب. بنابراین

ی در واقع نه تنها امکان ناپذیر بلکه اکثریت مردم در آن خود را لیبرال می شمارند ایده آل تلقی می شود ول

منجر به شکست است.

ست است .این درحالی ازندگی در سکوالریزیسیون به جوامع متعدد از جمله قرقیزستان رویکرد کنونی - ۴

سکوالر بود. جامعه توجه مردمنقش و مفهوم مذهبی، افسانه ها مورد عالقه به معنویت،در دوره شوروی

دور شده است و بدون معنویت و مذهب نمی توان به اهداف قدسی به عنوان آزادی، صلح معاصر از معنویت

و عدالت رسید.

گفتگو کشورهای عضو برای ایجاد چارچوب های قانونی و حقوقی درزمینه فعالیت جوامع مذهبی، گروه -5

برای این که هویت ها، سازمان ها چه خارج از کشور و چه داخل کشور را می طلبد. برای موفقیت گفتگو و

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴7

اوقات مهمی که منجر به اختالفات است آشنا شویم. نه تنها همه در دیگر تمدن ها را بفهمیم، بایستی

برخورد بین تمدن ها بلکه تضادها مهم است. مهمترین مبارزه با معنویت و عالیق نسل جدید مسلمان و

تفسیر های مختلف اسالمی ات ناشی ازختالفاجهان مسلمان از سوی غرب انجام می گردد. همه برای آینده

و نظرات متفاوت در امت اسالمی سبب همه این مسائل می باشد. همچنین، عدم کفایت مدارای درمیان

برخی از آنها نسبت به دیگر مسلمانان و مذاهب موجب این تضاد ها شده است.

مسلمان به این دلیل است که ما از جامعه گفتگو و از بین بردن برخورد تمدن ها به ویژه در جهان -6

)مانند تجربه کشاورزی خارج شویم و به تجارت، تبادل فرهنگی، فنآوری، آموزش و ارزش های دموکراتیک

رار توانند روابط متقابل با غرب برقمی اسالمیامع وآن ج باکنیم که پیدا پروسه اعتقاد برای تسریع ایران(

محدودیت مدارا و احترام به فرهنگ دیگر تمدن ها را یاد می گیریم. نه جی،طریق روابط خارند. ما از نک

بلکه تعامالت فرهنگ ها جهان را امن تر می سازد. با توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جهان اسالم،

غرب و شرق می توانند از ارزش های جهانی و وحدت پاسداری کنند.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴8

اروپا به طور داوطلبانه درمسیر آداب و رسوم خود گام 20ر قرن ولی همواره بایستی در نظر داشت که د-7

این هویت ضمن نکات مثبت های فراوان . ولی ه استایجاد کردرا هویت جدید و مسیحی برداشته و با آن

علمی ، درزمنیه تعامل با دیگر فرهنگ های سنتی ضعف دارد. اروپاییان به جای مسیحیت یک دین جدید،

به منظور دسترسی به صادی همراه با موسسات دموکراسی و ارزش های همه انسانها را دین عوامل اقت

به دست آورده است.مناسبت مادی

همانطور که ترکو کیتالو گفته است: اروپای معاصر در این زمینه ها به فردی باسواد شباهت دارد

هد قواعد او را رعایت کند. این دلیلی که در خیابان با فرد بی سوادی رو به رو شده و فرد بی سواد نمی خوا

اصلی در گفتگوی اسالم و مسیحی شده است. بنابراین، اسالم نگاهی فاخری به فرهنگ ، دانش گفتگو و

تعامالت اقتصادی، اطالعاتی و فرهنگی با دیگر کشورها، جوامع و ادیان دارد. چون این دین مکتب

اندیشمندان است.

مشاور نخست وزیر و رئیس مجمع اقوام و اقلیت های قرقیزستان در آقای توقون مامیت اف

گفت: "گفتگو و همزیستی هارمونیک"مقاله خود با موضوع :

ایده فرهنگ جهان شامل آن ایده ها در تاریخ انسان هستند که آنها را بینش مفهومی، انگیزه های

ست که قدرت آن می تواند توسعه حوادث و معنوی و اخالقی می نامند، چون آنها دارای نیروی خالقه ا

دنیا تبدیل کند. همه فرایندها را تغییر دهد، شکل جهان را نه تنها در یک کشور بلکه در

منتقل از فرهنگ جنگ، تجاوز، سیاست تحمیلی به امتناع از -پتانسیل مثبت ایده فرهنگ جهان

ب و اخالق که وجود ظلم، خشونت و عدم گیری مجدد ارزش های انسان از جمله عقیده، آدابرای ظلم،

قابلیت تحمل را امکان ناپذیر می کند.

انجمن مردم قرقیزستان از دولت، دانشمندان، احزاب و جنبش های سیاسی، سازمان های اجتماعی

که برنامه جهانی فرهنگ این کند و سایر سازمان های غیر دولتی کشورهای آسیای مرکزی درخواست می

تهیه و تصویب کنند. برنامه جهانی فرهنگ بایستی اختالفات را در مراحل اول به طور صلح آمیز ممنطقه را

.کندبا کمک فناوری های مناظره، گفتگو، شریکی و همکاری حل و فصل

عالوه بر این برنامه جهانی فرهنگ بایستی نه تنها تهیه مکانیزم های موثر و قواعد مدیریت اختالفات

جهان از جمله همبستگی، انصراف از در مردم اخالقی پایدار نیاز یک باشد بلکه تشکیل را مد نظر داشته

می گیرند. برای رقابت و عدم تحمل در انتخاب استراتژی زندگی روزمره را

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

۴9

یزآم صلح ذهنی رفتار و تفکر در این راستا هدف نهایی برنامه جهانی فرهنگ تهیه و اجرای نوعی

گردد. برای که با آن مسیر نسل آینده به همبستگی و توافقات است انسانی

انسان ها ایجاد شده است همه تایید ارزش های برای در اواخر دوره مقابله طبقاتی امکان مناسب

که آن مورد اعتماد همگان شده است و آن را ارزش های اجتماعی عالی و مطلق نامیده اند. همچنین با

گرایی و تروریسم، ناسیانالیزم در مورد غیر قابل قبول بودن افراط ه و اعتقاد سرعت نظرات بشر دوستان

تشدید، راسیزم، جداطلب و بی عدالتی تشکیل می شود.

در شرایط روز، وقتی مشکالت و بستگی به هم دیگر، ثبات جامعه جهان، سطوح دخالت انسان به

محیط زیست افزایش می یابد حتی یک ذره عقب افتادگی در توسعه اخالقی و فرهنگی انسان موجب عواقب

جهانی خطرناک خواهد بود.

یسم اقتصادی، از بین بردن بحران اصول اخالقی یکی از پدیده های بحران تمدن است. پراگمات

محتوای بشر دوستانه فرهنگی، آلودگی تفکر و رفتار ویژگی های اصلی زندگی صدها و میلیون ها نفر شده

است. این اوال در خصوص تضعیف نقش موسسات اجتماعی که دارای مسئولیت اساس اخالقی و انتقال آن

چنین ارزش های ایدئولوژی ها( انجام می گردد. از نسل به نسل است )خانواده، مدرسه، دانشگاه ها و هم

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

50

ثانیا، به خاطر تقویت نفوذ اجزار غیر اخالق در فعالیت برخی از سازمان ها و رسانه ها که دارای نفوذ مزید

در تفکر، رفتار انسان ها به ویژه به کودکان و جوانان است انجام می گردد.

شود و می برداری بهره ئولیتی و نیهیلیسمآمیز، بی مس خشونت ستم و ظلم از حاضر حال در

برنامه جهانی فرهنگ بایستی آرمان های روشن و قابل فهم متکی بر اصول آداب و رسوم و اخالق شرق را

جلوی آن می گذارد.

. ت اساصول اخالقی جهانی عناسر اساسی فلسفه و ایدئولوژی ساخت توافقات و صلح بین قومی

: استانی موارد ذیل اصول اساسی جه

ع . تعادل منافاست زندگی صلح آمیز برای این حق اصلی هر انسان است و شرایط اصلی -عدالت .1

امکان پذیر است. است مختلف تنها در صورتی که تکیه گاه آن عدالت

تفاهم متقابل بین مردم تنها بر اساس عدم ظلم ممکن است. احترام و روابط -عدم ظلم و ستم .2

. است اد دیگر باعث صلح مناسب به منافع افر

ملت ها، فرهنگ ها، مذاهب و هر انسان شرایط اجباری زندگی مشترک متناسب و همه برابری .3

. برابری حقوق نمونه زندگی حقیقت است. استموفق

آزادی و مسئولیت. آزادی مسئولیت برای اقدامات خود و عواقب آن را تعیین می کند. تامین .۴

زندگی آزاد و امن مهم است.

همدلی و رفاه مشترک. زندگی در دوستی و رفاه از همه رعایت اصول اخالقی جهانی را می .5

طلبد.

فرهنگی و جهان بینی شرایط اتحاد در تنوع فرهنگی و تنوع در اتحادی اخالقی. احترام به تنوع .6

. است گروه های قومی درون کشور همه همکاری موفق آمیز برای مورد نیاز

عمل و وظیفه عمل. استفاده از حقوق موظف به اعمال فعال می شود. از بین بردن نقصان موجود .7

. است طبق اصول جهانی وظیفه اخالقی هر انسان آگاه

: است ی جهانی منجر به نتایج ذیل اجرای اقدامات فوق و اصلو اخالق

گان اقوام مختلف در زندگی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کنند محدودیت اجتماعی و تفاوت بین .1

کاهش می یابد، فضای اجتماعی و فرهنگی متحد ایجاد می شود.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

51

تعداد افراد با سواد قائل احترام به تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم ملت های همسایه افزایش می .2

یابد.

اکثریت جامعه آسیای مرکزی که اقوام مختلف هستند از وطن خود افتخار خواهند کرد و وحدت .3

ملت های منطقه را تقویت خواهد کرد. همه

. افرادیکندزندگی انسان مساعدت می همه تحوالت در به بحران اصول اخالقی نا آگاهی انسان نزد

که در دوره معاصر متولد شده اند در این زندگی جدید و ناآشنا که مفهوم بدی و خوبی، اخالقی و بی

اخالقی عوض شده است خود را بیشتر به عنوان غریبه احساس می کنند.

زایش می یابد. جامعه از جمله بخش بر اساس سرگرگمی موجود نقش بنیادگرایی مذهبی رادیکالی اف

اکثریت آن قربانی اساطیر، دسیسه سیاسی متعددی شده اند.

ظاهرا زمان موجودی ارزش ها و تشخیص اولویت های مردم کشورهای آسیای مرکزی فرا رسیده

است. امروزه جنبش فرهنگ جهانی بایستی افرادی برای جلوگیری اختالفات مبارزه می کنند را نه تنها

داخل هر کشور بلکه بین گروه ها و آدم های مختلف اجتماعی متحد کرد.

ردم قدرتمند، اعتماد به نفس خود و آرمان فرهنگ جهانی، هوادار صلح، صلح طلب نمونه حقیقی م

. چنین نمونه نه تنها برای جوانان بلکه برای موسننان و افراد با تجربه نیز جذاب است و هدف این جنبش

خواهد بود.

انسان برده شرایط نیست بلکه شرکت کننده فعال پروسه تعامالت اختالفات است که توسط تالش

ف و های خود مشکالت موجودی را می گذارند. فرهنگ، دانش و تجربه رفتار وی در وضعیت مورد اختال

تالش در حل و فصل و لغو تضاد مشخص می کند که اختالف به چه حد می رسد.

دلیل اصلی رفتار انسان خدمت به زندگی سازنده، کامل و روشن، زندگی با خود و محیط زیست

چیزی که بر اساس ظلم و بی عدالتی ساخت و ساز شود هیچ مخازن پایداری نخواهد داشت. همه . است

ی و صلح طلبی برخی از تمدن ها توسعه کرده اند و به عنوان یک ملت به عنوان بر اساس همبستگ

مثال قرقیز، ازبک، قزاق، تاجیک، ترکمن و غیره حفظ شده اند. ارزش های اخالقی عالی مردم ما همیشه

صلح، توافق، همسایگی متقابل و گفتگو بوده است.

، ساخت و ساز یا ایجاد کرد. آن بایستی از فرهنگ جهان به عنوان فرهنگ های سایر نمی توان طرح

پایین درون زندگی مردم پرورش شود و از ابتکار، استعداد، آداب و رسوم و تجربه تغذیه بگیرد.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

52

مقیاس، دشواری و طوالنی اهداف و وظایف به اقدامات سیستماتیک، تشخیص اولویت های مشخص،

ها و سازمان های غیر دولتی مختلف کشورهای استراتژی نه تنها موسسات دولتی بلکه احزاب، جنبش

آسیای مرکزی نیاز دارد.

اتحاد کشورهای آسیای مرکزی در صورت توقیف تعادل بین روسیه، چین و غرب و تعدل بین خود کشورهای

یشرفت همراه با پ"آسیای مرکزی ممکن است. شیوه و شعار روابط متقابل بین کشورهای آسیای مرکزی باید

است. "و رفاه

کشورهای آسیای مرکزی به هم دیگر بستگی دارند. این همچنین به ساخت ایدئولوژی مشترک

. آسیای مرکزی بایستی به جامعه جهانی نشان دهد که کشورهای منطقه از هم دیگر انتقاد کند کمک می

وتمند و فقیرندارند، مبارزه برای منافع آب و غیره وجود ندارد، اختالفات بین قومی نیست و ضعیف، ثر

وجود ندارد. ما همه یکسان هستیم و برابریم و هدف ما پیشرفت آسیای مرکزی است، ما سرنوشت و تاریخ

مشترک داریم و ما نسل یک تمدن بزرگی می باشیم.

برای حل و فصل این مشکل موجود، ما بایستی شیوه و ساختار اتحاد را فکر کنیم، شاید آن یک

سال فدراسیون یا 20-10. احتماال در مرحله اول کنفدراسیون و پس از است ن سیوافدراسیون یا کنفدر

یک اتحادیه دیگر تاسیس کرد.

ا ب در مقاله خود دانشجوی دکتری، مدرس دانشگاه بین المللی قرقیزستان خانم عسل ابرایوا

گفت: "صلح عادالنه و تقارب فرهنگ ها"موضوع :

به وجود آمده زنده ماندن است و در شرایط دشوار آب و هوا، وقتی شیوه های زنده ماندن برایهنر و علوم

( از کلمه التینی cultura. فراوری زمین هم فرهنگ است. کلمه فرهنگ )است . این هم فرهنگ است

یک ماده تیز برشی است. ما بایستی بفهمیم که فرهنگ نه تنها آهنگ و رقص است بلکه هنر "روکولت"

. اگر ما است امع وبا دیگر ج زیستیهمس همچنین هنر جامعه زندگی در شورا و زندگی انسان در جامعه و

بتوانیم این را طی ده سال به ذهن مردم وارد کنیم، استانداردهای اخالقی درست کنیم که هر ملت از آن

اعدت می کند. ولی همبستگی فرهنگ ها و همبستگی مردم مسبه در این صورت ، حمایت کند و بفهمد

. باشدبرای نفر دیگر قهرمان وجنایتکار یبرای یک ممکن است متاسفانه یک نفر

د و ک کننینزد و طراحی کنیم که ما را خرد نکنند برعکس متحد را اشکال روابطی یمدر نتیجه ما مجبور

ستگی متقابل ایجاد شدهبه زنده ماندن همه کمک کنند و در این روند هنر، هنر زندگی، روابط متقابل، واب

هیم دا می توانیم تبلیغ کنیم و توضیح است. ولی این وابستگی متقابل را بایستی درک کرد و اهمیت درک ر

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

53

. در این خصوص اوال وابستگی متقابل دهدرا نجات می قومیتیچند هایکه وابستگی جهانی انسان و کشور

م، برای اینکه همسایگان بفهمند و ملحق شوند. ملت های همسایه را درک کنیم و پس از آن اتحاد مرد

مردم دو کشور به ثروت طبیعی خود خوب رفتار می کنند. وقتی همسایگان بفهمند که به هم دیگر بستگی

دارند نزدیک خواهند شد و در مرزها مشکالت ایجاد نمی وشد.

. است ،یک ماده که از دو طرف بررسی می شود ااخالق جهانی این رفتار برابر ب

یاستانداردهای دد و صلح نیز در آنجا شروع شود. در علوم جدینمدرسه شروع می شو ازجنگ ها

دو چهار است، این یک استاندارد است، بنابراین ما نیز چنین دروجود دارد. به عنوان مثال دو ضرب

لی نتیجه اش شبیه استانداردی را طرح کنیم که همه بفهمند. می توان در فرم های مختلف طرح کرد و

هم باشد. و الزم است این استانداردها را در همه جا گسترش داد برای اینکه مردم بفهمند چه بد و چه

خوب است. ما می توانیم توضیح دهیم که چه چیزی بد است. بد این دشمنی است، نفهمیدن مذاهب دیگر،

آموزش کار کند. م همه نظادانشمندان و موضوعاختالف نظر در یک چیزی. روی این

از اسالم بد بینی به وجود می است دین دیگر ضدیک دین وقتی در رسانه های کشورهاامروزه

بد بینی می شود و این به نوبه خود یک روابط غیر متناسب یآید و در کشورهای اسالمی مسیحی و بودای

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

5۴

رده م دیگر کمک ککه دانشمندان به ه. بهتر بود در تاریخ عاملی پیدا کنیم کند در جهان معاصر ایجاد می

بین برده اند و حتی یک نوشته های یونان قدیمی را از و تمدن، فرهنگهمه مسیحی ها اند. وقتی نخست

است. آثار پلوتون و ارسطو تنها در دوام داشته 10قدیمی نمانده و چنین وضعیت تا قرن کتاب فلسفی

مبارزه یونانی یکتابخانه های بغداد و آتر حفظ شده است. چون اسالم نسبت به مسیحیان اولی با چندخدای

بی آثار پلوتون و ارسطو را به زبان عربی ترجمه کرده بود و نام دومین استاد ارافنین . همچاستنمی کرده

ن زمان به عنوان نخستین استاد دنیا ارسطو را می شناختند. آجهان را کسب کرد. اسالم معرفت

دنیا گرد هم جمع می شوند، اسنادی امضا می کنند و می روند. من نمی خواهم این همه مردم

کنفرانس همبستگی فرهنگ ها جزء آن باشد. من نمی خواهم که در این کنفرانس سخنان عالی در مورد

دگان این کنفرانس معنای آن را توضیح ندهیم. اخالق جهانی بزنیم ولی شرکت کنن

همچنین رئیس جمهور قرقیزستان آموزش جدی تاریخ وطن را اعالم کرده بود. صفر عیساکوف

نخست وزیر قرقیزستان دانشمندان را جمع کرده و پیشنهاد داد که تاریخ معاصر را دقیق تفسیر کنند. به

دگی اجداد ما چگونه بوده و قرقیزستان در شرایط سالهای کودکان در کتاب های درسی توضیح دهیم که زن

نکردن رباقی مانده است و تکرا 20گرسنگی و تبعید چگونه زنده مانده و تقویت شده است. در درون ما قرن

آن فاجعه در فکر ما قرار دارد. ولی خوبی ها نیز بوده است. تصویر گرافیکی ایجاد می شود: هم خطوط سیاه

فید وجود دارد. ولی ایجاد تصویر کامل کشور، زمین و مردم ما وظیفه مورخان و نقاشان و هم خطوط س

است. در آن زمان کشورهای دیگر مار را خواهند شناخت. ما برای خودمان می گویم که دیگران بشنوند.

م به ابتکار یونسکو اعال 2006من زمان های پیش فکر جهانی را برای خودم باز کرده ام. در سال

توضیح به مردم پیشنهاد شده بود. من معتقدم که هر فکر ملی در مراحل عالی توسعه برای سال فکر جهانی

خود به فکر جهانی نزدیک تر می شود. فکر جهانی این است که وقتی مردم جهان بدی را از خوبی می

ن این ملت از چنین افرادی توانند جدا کنند. در هر ملت افرادی دارای فکر جهانی وجود دارند. وقتی نخبگا

بهره می برند برای همه ما گفتگو آسانتر خواهد بود، چون چنین اشخاصی هم دیگر را می فهمند. ولی

وابستگی متقابل و تفاهم متقابل همه ما را نجات می دهد و زمین را در تعادل قرار می گیرد.

ه است. الماسبک آتامبایف رئیس سال اخالق، تربیت و فرهنگ اعالم شد 2017در قرقیزستان سال

توجه خاص به کودکان و جوانان تمرکز شود. شهروندان "جمهور قرقیزستان در پیام خود اعالم کرده است:

جمعیت کشور را تشکیل می دهند. این منافع کلیدی سال دارند بیش از نیم 25که زیر قرقیزستان

نکه قرقیزستان به طور موفق توسعه یابد، شهروندان . برای ایاست قرقیزستان است و اساس رفاه آینده آن

آن کشور به ویژه نسل جوان فرهنگ عالی درونی داشته باشند، آموزش عالی ببینند و در روح مدارا و تحمل

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

55

ئیس . همچنین به گفته ر"نندبه نظرات دیگر تربیت ببینند و البته تاریخ و فرهنگ ملت خود را خوب بدا

تجاری و سیاسی شدن ورزش، تغییر مسابقات ورزشی به اختالفات ایدئولوژی ، در سال های اخیر جمهور

که بشری شدن ورزش را فکر کنیم. شودمی سبب

همچنین آتامبایف گفته بود: ایده اصلی بازی های جهانی عشایر همبستگی مردم و فرهنگ ها

نشان دادن فرهنگ برای کوچک به منبع اصلی، امکانات مناسب وازهاین جشن در عشایر. برای ما، است

. است عشایری به نسل جدید و کلیه جهان

آموزش یک برای یهمچنین رئیس جمهور اشاره کرد که بازی های جهانی عشایری امکان خوب

نایی سم آش. بنابراین در برنامه این مرااست و آداب و رسوم قدیمی طبیعتچیزی جدید، دسترسی به اوایل

وجود دارد. عشایربا شیوه زندگی و فلسفه

مهمترین وظیفه دولت در مرحله فعلی تشکیل سیاست آموزشی، فرهنگی و اطالعاتی ،بنابراین

. است تربیت متکی بر تاریخ و فرهنگ خود نظام دولت، تشکیل

و جامعه به انسانبه منظور اجرای توسعه استراتژیک جمهوری قرقیزستان، تمرکز تالش های دولت

در جمهوری 2017آن، اخالق و سطح فرهنگ و با توجه به نظرات جامعه به تصویب رسید که سال معنویو

قرقیزستان به عنوان سال اخالق، تربیت و فرهنگ اعالم گردد.

. در مورد مردم، فرهنگ، آموزش و است خارج از کشور می رود سفیر آن کشور به که شخصیهر

که دمی شوکند نتیجه آن این ی. اگر یک قرقیز خارج از کشور بدرفتاری رفتار او قضاوت می شودروبر ...

قرقیزها خوب هستند. نخستین کشوری که بودم ایتالیا همه کند رقرقیزها بد هستند. اگر خوب رفتاهمه

م که مرد دانستمد. من و فرانسه بوده است. در غرب در آن زمان در مورد قرقیزها بنا بر من قضاوت می کردن

کنم. ما آموزش دیده بودیم که خارج از کشور شایسته رفتار کنیم، ما را همیشه می قرقیزستان را معرفی

و غیره کنترل می کردند. هدف اصلی سفر من نه تنها کارآموزی یاجتماع ه هایدر همه جا از جمله شبک

سموس دکترا و فوق اکشور دیگر بود. در برنامه ار 70خارجی بلکه معرفی شایسته از کشور خود در میان

از کشورهای متعددی بوده اند. ما امکان داشتیم فرهنگ، شیوه زندگی، دبیات، تاریخ ملت خود ها لیسانس

. کند . در واقع ما را قدرت انسانی موسوم به عدالت، صلح و آسایش متحد می معرفی کنیمرا

دکترای فلسفه، آکادمیسین آکادمی علوم قرقیزستان و رئیس گروه فلسفه آقای اصغر کاکی اف

ه ارشد زبان شناسی و استاد دانشگا عثمان علی اوا کارشناس روسی اسالویانی و خانم دمیر-دانشگاه قرقیزی

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

56

گی گفتگوی فرهن"سانی بیشکک و وزیر اسبق آموزش و علوم قرقیزستان در مقاله خود با موضوع: علوم ان

گفت: "در دیدگاه های نویسنده بزرگ قرقیزی چنگیز آیتماتوف

ر برگزار خواهد شد. د آیتماتوف نویسنده بزرگ قرقیزستان چنگیز نودمین سالگرد 2018در سال

ی فرهنگ همبستگ به عنوان آغاز آیتماتوف را در توسعه گفتگو،چنگیز ی م سهم تاریخه ااین مقاله تالش کرد

معرفی «همبستگی فرهنگ ها: اساس جهان و توسعه پایدار»موضوع کنفرانس بین المللی علمی براساسها

کنم.

استاد آکادمی ملی علوم قرقیزستان، سفیر قرقیزستان در دعوتنامه اشاره حیدرعلیف رپیس کمیته اجرای،

مذهبی، سازمان های بین علمی و آکادمی، اجتماعی، سیاسی و فعاالنکرد: هدف از این کنفرانس اتحاد

ی ی اجرای ایده های فرهنگزمینه های توسعه پایدار جامعه براهمه در گسترش و تحکیم گفتگو المللی برای

ت موفقی و برایبلند پروازانه حمایت . ما همه از این هدف است غنی سازی متقابل و همبستگی فرهنگ ها

. کنیمآرزو می آن

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

57

در آیتماتوف چنگیز ایده های فوق برای نخستین بار در زمان شوروی به ابتکار است شایان ذکر

یتماتوف در آن کنفرانس تصریح آ چنگیز در چارچوب همایش ایسیکول اشاره شد. 1986ماه اکتبر سال

تفکر از جمله گفتگو بین مردم، تبادلنظام در سطح معین به تشکیل نظر من همایش ایسیکول به: کرد

.است مربوط مردم و پنانسیل معنیهمه نظر در مسایل مهم معاصر که نفوذ بر فرهنگ

«جهان اسالم -روسیه»در شهر استانبول دیدار گروه بینش استراتژیک 2007پس از آن در سال

د. نفعال اجتماعی برجسته از جهان اسالم شرکت کرد 20برگزار شد و در آن بیش از

آیتماتوف به عنوان شرکت کننده این دیدار نوشته بود: مرکز معنوی، سکوالر، فرهنگی و چنگیز

جهانی سازی فکری در واقع استراتژیک ما بنا بر ارزش های بشر دوستانه اعتقادات اسالم و روندهای بشری

21وارد پلتفرم جدید تفاهم متقابل بین مذهبی و زندگی فرهنگی دوره دشوار ما می شود و اینک به قرن

و انسان پروری ادیان ن تمدنیبر تضادهای بیغلبه کشف جدید در مسیر عامل در واقع د. این گذارگام می

. است دستاوردهای اطالعاتی روز و عوامل فرهنگی با مختلف جهان

همبستگی فرهنگ های در شرایط ما بسی خرسندی است که این کنفرانس ادامه ایده هایبرای

این کار از میزبانان کنفرانس به ویژه آقای حیدرعلیف رپیس کمیته . برای است آیتماتوف چنگیز روز

سازماندهی آکادمی ملی علوم صمیمانه سپاسگذاری می نماییم.

در نظر ما بررسی مشکالت گفتگوی فرهنگی ،ایده های اساسی آیتماتوف، استاد آکادمی ملی علوم

. کند را تشخیص می

ای نه تنها جز تجربه زندگی مردم بلکه میراث آنها به نسل در نظر آیتماتوف حماسه ها و افسانه ه

با مشکالت معاصر مشابه محتوای افسانه ها و داستان ها چنین ایده های وجود دارد که در . است جدید

به داستان ها و افسانه های آثاراست به عنوان مثال وظیفه جستجوی روابط متناسب انسان و طبیعیت. اگر

سگ خال خال دوان دوان بر ساحل دریا )زن ماهی(، ، (افسانه آهو مادر: کشتی سفیید )ییممراجعه فرما ذیل

( با مشکالت مانند سرنوشت آدم، آینده مانکورتروزی که بیش از صد سال به طول انجامید )افسانه

طبیعیت، روابط انسان و طبیعیت که بسیار مهم است روبرو می شویم.

ویژگی خاص ی قدیمی قرقیزی و داستان ها مردم قدیم، افسانه هامانند افسانه و داستان های

جهان بینی توتمی، شی پرستی، روح باوری منعکس می شود.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

58

توتم وجود دارد قانونی هست که اعضای یک یجای ردر ه است:وید تاکید کرده همانطور که فر

ا ر از زنا با محارمد کنند. ترس توتم نباید روابط جنسی انجام دهند و بر اساس آن نباید با هم دیگر عق

قدیم دیده اند که چه خطری دارد. از اینجا ممنوعیت ایجاد شده است. از اینجا اندوردر مردم بیشتر

رسومی ایجاد شده است که می پرسند: از کدام قبیله ای؟ همچنین ممنوعیت رجوع زنان جوان به بزرگان

دخترم تو گوش کن و غیره. ،مویگمی تو دیوارم به »با اسم یا برعکس به عنوان مثال:

اعتقادات شی پرستی. همراه با عناصر توتمی قرقیزها اعتقادات شی پرستی مانند پرستش زمین،

می کردند.و عبادت دشناختنمی مقدس .آنهاراآب، آتش، درخت و غیره وجود داشت

انسانی عقایدشی پرستی و قرقیزها همراه با اعتقادات حیوان پرستی ؛ اعتقادات روح پرستی

ارواح، اعتقاد به حامی نسل، فرقه مردگان و اجداد تمرکز می توجه خاص عقیده به این میان،داشتند. در

واح اجداد رباقای معروف و مشهور روح وی نسبت به روح افراد دیگر تفاوت دارد، به اعنوان مثال: شد. به

اعتقاد دارند.

، آهنگ چوپان ها، آهنگ «شیریلدان»، «بکبیکی»های کاری مانند همراه با آوازهای آیینی آهنگ

شیردکبک بسیار توسعه یافته بود. ، افسانه «آپمایدا»کشاورزی

هان که اساس اصلی جاست قدیمی ترین آهنگ در فولکلور قرقیزها « شیریلدانگ»و « بیکبیکی»

دانگ:های ذیل از بیکیکی و شیریل. بیت کند بینی قرقیزها را منعکس می

بیکبیکی

سوزان من کند شد ای

ای داری می کنیمهگله را از گرگ های نگ

متکی خم شد ایدر یورت

دهیم ای گرگ ها را به گله راه نمی

و دزد وارد نمی شود ای

شیریلدانگ

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

59

سپیدار نقره ای صاف است

برای چه آن را در بهار قطع کرد؟

اسب در چراگاه است شیریلدانگ

شیریلدانگآهنگ می ریزد

آواز می خوانیم شیریلدانگ

خواب بد را دور می کنیم.

شب زنده داری به مناسبت ونوس مشابه است. »این آهنگ ها با آهنگ رم قدیمی

نظرات واقعی مردم بر اساس فعالیت عملی تشکیل می شود.

جداد قدیمی به هنر شفاهی ملی در افسانه ها، داستان ها تجربه تاریخی، دانش عملی و روزمره از ا

عنوان ارث باقی مانده است.

می خوانیم می فهمیم که قرقیزها در قدیم نه تنها در زمینه افسانه ها و داستان ها را وقتی

دامپروری بلکه در زمینه کشاورزی فعالیت می نمودند.

اره می شدالیل دقیقی را اتایید برای البته دامپروری عشایری فعالیت اصلی زندگی قرقیزها بود.

دلیل اولی است. آسیاب را آورده بودیم. این آهنگ « آپ مایدا»اوایل این مقاله آهنگ مشهور کنیم. در

ل با چرب چه گکه در دی غذای برنجشیرداکبک که همسر خودخانیم را گرامی داشت و به او ثانیا، افسانه

می 16وجود دارد قرقیزها در قرن در این افسانه ذره واقعیتفند سیاه پخته شده بود را داد. اگر سگو

توانستند پلو درست کنند.

، قرقیزها می توانستند از گندم آرد درست کنند. سوم

کاشنده گندم، به گفته آیتماتوف: قرقیزها قبل از کاشتن گندم سنت رسمی داشته اند. یکی ، دعای رماچه

عنصر اصلی زندگی است. آنها دانی است. وا. نان، آب و هوا نشانه جاست از آنها دعای کشت کننده گندم

یک قبالمهم داشت. ینقشامر زمان قدیم برای انسان این در . است کشت کننده گندم تولید کننده نان

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

60

زمین بیت های ذیل را کردن و مهمی بوده است. دهقان در زمان قدیم پس از شخم و آماده معنویعمل

: خواندند می

قدم می زنم در مزرعه

بذرها را به چپ و راست می اندازم

دانه ها دراز بکشید زیر زمین گرم

این بخش برای یتیم هاست

این بخش برای پیران، مریضان و معلوالن

این بخش برای گرسنه ماندگان

شانیاین بخش برای تجار، نوازندگان و درو

و این بخش برای موش هاست

یحیوانات زمینهمه برای مورچه ها، پرنده ها و

و این بخش برای تو، برای او و برای من

برای خانواده و برای کودکان

دهقان حامی مزرعه ها کمک کند بگذار به من بابا

بقیه کارها را خودم انجام می دهم.

پاسخگو آنماست و ما برای هعهد برمی نوشت: این یک مانیفست از اجداد ماست، این آیتماتوف

هستیم.

ی کتاب اساس« کالسیک ادبیات کشورهای مشترک المنافع»عنوان هدیه زندگی، به 2010در سال

منتشر شد. ویرایشگر ریابوخین، رپیس گروه نشریه پروخین« و آثار ادبی قرقیزستانصدای دایمی. فولکلور »

می باشند.

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

61

ه ب سخن شریپا جارابیکوا رییس آکادمی ملی علوم قرقیزستان شروع می شود و در آناین کتاب با

شایسته است و معنویمطالعات علم میراث فرهنگی، اوال برای ویژه تاکید می شود که اصالت قرقیزها

بایستی گسترش پیدا کند و تا سطح یادگیری فلسفی برسد.

احمدعلیف و قیدیربایف ادبیات شناسان برجسته کشور نوشته اند که قرقیزها می توانسته اند بیش

انسان این قدر قابل اعتماد بوده حافظه . بیندازند شخصیاد هر به وی خود را از دوهزار سال فرهنگ معن

در میان دیگر ژانرهای فولکلوری به دست ما رسانده است. است که از دوره های قدیمی

ن می جو و ارزقدیمی گانجون می باشند. آنها گندم، دارای سرزمینپنجم، بیچورین نوشته بود که قرقیزها

درست میکنند. ونانآسیاب های دستی آرد ند. توسطرکا

ست درتوموس بارفیلد محقق دانشگاه بوستان مطالعات توجه به موارد فوق می توان گفت کهبا

: اوال دامپروری عشایری شیوه عمده در مناطق آسیای داخلی طی سال های زیاد در استوی گفته ، ه بود

نامگذاری فرم دامپروری سیار استفاده می برای اصطالح دامپروری عشایری معموال تاریخ بوده است. ثانیا

وجود دارند نمادیزم، دامپروری و فرهنگ معنای متفاوتی دارند. دامپرورانی عشایری، اتشود. سوم اصطالح

هاترین نجامعه هستند که دامپوروری سیار تعشایر نیستند، مانند کشاورزان، دامپروران معاصر. همچنین که

یک چوپان یا نفر را استخدام می کنند تا حیوانات را نگهداری کنند. چنین در آن است تخصص اقتصادی

وقتی پرورش دام شغل اصلی و جزی شغلی در اروپای غربی یا اوسترالیا و آمریکا توسعه یافته است. چهارم،

جامعه جداگانه دامپروران وجود نخواهند داشت. است از فرهنگی

که معلوم است گله قرقیزها از جهار یا پنج نوع حیوان تشکیل می شد و به آنها می گفتند نطور هما

شترها، اسب ها، گاوها، گوسفندها ولی بیش تولوک )پنج نوع( بز است. همچنین (چهار نوعتارت تولوک )

ند اند که مجبور بود یا فقیرها وجود داشتند که آنها نه گوسفند و گاو داشته« جاتاکچی»در جامعه قرقیزها

بدون در یک جا زندگی کنند و با بقیه کوچ نمی کردند، زمستان و تابستان در یک جا زندگی می کردند.

همسایگان کشاورز را در نظر داشت. همچنین

کارهای «آیتماتوف: زندگی کن و به یاد داشته باش»بنیانگذار آکادمی آیتماتوف با شعار احمدعلیف

مطالعات هنر نویسنده برجسته در این کنفرانس بین المللی علمی کارهایدهد. مخصوصا زیاد انجام می

را اشاره نموود. که در درون کشور و خارج از آن انجام می گردد قرقیز

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

62

از جمله اسانعلیف، صادیکوا، احمدعلیف، اسکروف، باکاشوا، شخصیت های در داخل کشور کارهای

. است ه اوکوبایوا، قادرمامبیتوا و غیر

،ما بایستی همواره تاکید کنیم که آیتماتوف برای نخستین بار در ادبیات جهانی اصطالح مانکورت

اهمیت مطالعات مشکالت شدید مذهب مسیحی به ویژه مسیحی ارتدکس، اسالم و همچنین آزاداندیشی

و و مشکالت عملی آموزش یکرئوی، ادبی، علمی، فلسفی، تربیتی، تمذهبی، گفتگوی جهان بینی مذهب

. را وارد کرده است علم

آزاد اندیش مذهبی را مطرح کرده و شوروی مشکالت تبعیدنظام از یاد نرود که آیتماتوف در هرگز

عنوان مثال، در از کتاب مسیحی و آیات قرآن را آورده است. به مطالبی است و در صفحات کتاب های وی

انجامید آیاتی از قرآن آورده شده است. کتاب روزی که بیش از صد سال طول

انجام میشود و ما نظام ، در گفتگوی آیتماتوف با داکتاروا گفته بود: در حال حاضر تغییر دوره

اموال فرهنگی و همه شوروی با کتالنتیآنویسندگان در یک وضعیت اجتماعی و هنری باقی مانده ایم.

رقرار متقابل ببایستی با کشورهای سایر روابط مستقل شدیم. ما نقضان خود .. ماتضادها و همه ، با معنوی

کنیم.

تالش های خود را به فعالیت همه نظر من آیتماتوف وقتی سفیر قرقیزستان در بروکسل بود به

یکوف، زندگی بلکه برای صیدیکوف سادانببرای آیتماتوف نه تنها چنگیز های ی تمرکز کرده بود. ایده تراسف

بوده رگذاراث چینعلیف کارشناسان سیاسی، فلسفه و سفری قرقیزستان در کشورهای خارجی شریمکولوف،

است.

ی فراملی در زمینه فرهنگدر گفتگو با کاپوستین در مورد گفتگوی ملی و 1973در سال آیتماتوف

است.روی گفت: این مشکل فلسفی است و از من بسیار دو .توضیح دادپاسخ دقیق تفاوت شیوه فلسفی را

تربیت و باچیزی همه در گفتگو با هینس پالویوس اشاره کرد: امروزه 1978آیتماتوف در سال

کشور را در فلسفی آموزش نخستین شخصیتی بود که مشکلتعلیم به هم نزدیک آمیخته شده است. وی

ت و تربی وری و شیوه ای تعلیمدر دوره شوروی برخی از مشکالت تئ اشاره کرد که. بایستی کرد مطرح

می شد. آیتماتوف همچنین در گفتگو با دایساکوف ایکیدا دانشمند ژاپنی گفته بود: امروزه حد داده آموزش

هنری وحدت سبک اقل اصطالح کاری فرهنگ چیست را بررسی کرد. احتماال این ممکن است: فرهنگ

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

63

فایده و ضرر »به ل نیتسشی بوده که در کار خود وپدیده های زندگی این مردم است؟ این فرمهمه در

یهمچنین نوشته بود: مشکل فرهنگ به ویژه گفتگوی فرهنگد. آیتماتوف واشاره کرده ب «تاریخ برای زندگی

ایجاد برنامه های بایستی امروزه در مرحله اول قرار دارد. است آرزوی میخایل باختین دانشمند روس که

یفه مهمترین وظفکر کرد. این در خصوص تاثیر واقعی در زندگی جامعه جهانی جدید بین المللی فرهنگی

. است

علوم نقشافزایش را مطرح کرده بود: ئله مهم دیگرآیتماتوف در گفتگو با دایسو ایکادی یک مس

ه فدر واقع علوم تاریخ و فلسفه را مطرح می کند. فلسروز به روز وارد مشکالت اجتماعی می شود. آیتماتوف

مورد این دور آسیای مرکزی مطرح کرده بودند. در مشکالت دیکی از اولین دانان کشور این مشکل را

تحلیل »، پایان نامه دکترای آشیموف به مناسبت «علم طبیعی و فنی در قرقیزستان ل تاریخمسائ»اثر نسخه

.کند تایید می « 21و 20و سینتز اساس فلسفی و شیوه ای جراحی در قرون

. ت اسمورد نیاز تکلیف های فوق نوشتن آثار اجتماعی به مناسبت فرهنگ یک ملت برای انجاملبته ا

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

6۴

قرقیزستان-بیشکک 1396آذرماه 7-8 - «توسعه و صلح بنیان ها، فرهنگ تقارب» همایش علمی بین المللی

65

رایزنی فرهنگی جمهوری اسالمی ایران در بیشکک