تشر ناتسرهش ر یزرواشک یلیدبت عیانص رارقتسا...

1397 تابستان ،30 پیاپی شمارۀ ،8 سال ای،منطقه ریزیبرنامه فصلنامه 2423 -7051: الکترونیکی شاپای - 2251 -6735: چاپی شاپای

http://jzpm.miau.ac.ir

در شهرستان رشت کشاورزی تبدیلی صنایع استقرار مکانی بندیاولویت

1TOPSISمدل اساس بر

رشت، واحد نخبگان، و جوان پژوهشگران باشگاه روستایی، ریزیبرنامه و جغرافیا ارشد کارشناس :2سقالکساری اکبری زهرا

ایران رشت، اسالمی، آزاد دانشگاه

ایران شت،ر اسالمی، آزاد دانشگاه رشت، واحد ،و برنامه ریزی روستایی جغرافیا گروه استادیاررمضان: پور عیسی

8/6/1396 :پذیرش 103 -114 صص 30/2/1396 :دریافت

چکیده هب ،کشاورزی صوالتمح تولید در المللیبین استانداردهای به رسیدن جهت روستایی پایدار توسعه به دستیابی هایراه از یکی

از یکی ،صنایع ینا استقرار برای مکانی برتر هایاولویت کردن مشخص طرفی از. باشد می کشاورزی تکمیلی و تبدیلی صنایع کارگیری

تبدیلی صنایع راراستق انیمک بندی اولویت حاضر پژوهش از هدف منظور بدین .است ای منطقه توسعه جهت ریزی برنامه در مهم عوامل

کشاورزی ستعدم و حاصلخیز اراضی و مناسب اقلیم ،آب منابع روستایی، جمعیتی هایقطب دارای که است رشت شهرستان در کشاورزی

دست هب ایتابخانهک مطالعات از گیری بهره با اطالعات. است تحلیلی –توصیفی آن روش مبنای و کاربردی هدف نظر از پژوهش .باشدمی

کشاورزی هایصشاخ به دهی وزن جهت و TOPSIS مدل از هاداده تحلیل برای. است بوده کشور آماری مستندات بر اصلی تکیه و هآمد

.است شده استفاده النگی استان کشاورزی جهاد سازمان کشاورزی بخش تبدیلی صنایع کارشناسان از نفر 10 نظرات از پرسشنامه توزیع با و سایت مساعدترین عنوان به ،(711/0)نهایی امتیاز با مرکزی بخش ،رشت ستانشهر های بخش بین از که دهدمی نشان تحقیق هاییافته

هایاولویت در( 133/0) با کوچصفهان و( 167/0) نشاء لشت ،(21/0) خشکبیجار ،(247/0) خمام ،(3/0) نهایی امتیاز با سنگر هایبخش

برده کار هب برتر ایهبخش در صنعتی هایطرح و هاگذاری سرمایه اگر اساس، این بر .اند گرفته قرار مذکور صنایع استقرار جهت بعدی

.داشت خواهد همراه به مطلوب نتیجه شود

.رشت شهرستان ،TOPSIS مکانی، بندی اولویت کشاورزی، تبدیلی صنایع :کلیدی هایواژه

.است گرفته رانجام رشت واحد نخبگان و جوان پژوهشگران باشگاه حمایت تحت که باشد می پژوهشی طرح از برگرفته مقاله این. 1 yahoo.com14akbarizahra، 01333427860@: مسئول نویسنده. 2

http://jzpm.miau.ac.ir/

mailto:[email protected]

104 اولویت بندی مکانی استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در شهرستان....

: مسئله بیان

بخش همواره نیز جهانی بانک. است شده تاکید کشاورزی توسعه سیاست بر اروپا اتحادیه روستایی توسعه هایسیاست در

تولید با هاکشور در غذایی امنیت ایجاد همچون استراتژیکی های نقش بخش این زیرا کند، می الماع توسعه محور را کشاورزی

به را اشتغالزایی و صادرات بخش در ارزآوری ،(تبدیلی صنایع وجود با) صنعت چرخه در تحرک ایجاد کشاورزی، محصوالت

جوابگوی تواندنمی دیگر خودمصرفی کشاورزی الیتفع که است مطلب این یدؤم ایران در گرفته صورت مطالعات. دارد همراه

ایجاد اراست این در و بوده دقیق ریزیبرنامه کشاورزی بخش ثبات و تقویت جهت بایستمی بنابراین. باشد روستائیان نیاز

که تحقیق این(. Purramzan and et al,2013:105-106)بگیرد صورت باید برتر روستاهای در کشاورزی به وابسته صنایع

که است داشته برآن را متفکران از بسیاری ،مشغولند ورزیکشا به و کنندمی زندگی روستایی مناطق در جهان فقرای بیشتر

بلکه ،نیست کافی مشغولند کشاورزی به یممستق طور به که فقرایی درآمد افزایش تنها کشاورزی توسعه در فقرا به کمک برای

بین مثبت پیوندهای که کند می تاکید تفکر این .است ضروری نیز زراعی غیر های فعالیت رد کار نیروی و سرمایه کارگیری به

Abazari,and Hosseini).برد می باال را کشاورزی وری بهره محلی بخش در زراعی غیر های فعالیت رشد و کشاورزی توسعه

Yekani ,2014:74) .رشد و اساسی تحوالت موجب آن، مختلف ابعاد در توسعه بودن فراگیر که است داده نشان بشری تجارب

لزوم و اهمیت به توجه با .(Afrakhteh,2016:41)یابد می تحقق ملی توسعه فرایند آن تحقق پرتو در و شود می کشور پایدار

،گوناگون های زمینه در کشاورزی خشب مختلف نیازهای است الزم ،توسعه ملی راهبرد چارچوب در ورزیکشا بخش تقویت

شرایط با متناسب باید صنایع است، متنوعی های زمینه و ها فعالیت شامل کشاورزی بخش که آنجایی از. گیرد قرار توجه ردمو

مختلف مناطق در کشاورزی تولید زنجیره تکمیل ها، فعالیت این مشخص هدف که این ضمن. یابد استقرار مناطق جغرافیایی

( Khajeh shah kouhi and et al,2014:27) .است روستاها ویژه به

و آوردمی فراهم ار ییروستا اقتصاد سازی متنوع برای مناسب ابزارهای که است اقتصادی راهبردی روستایی سازی تیصنع

ار پایدار توسعه به ابیدستی زمینه و بخشیده بهبود را روستائیان زندگی سطح آن، متعادل توزیع و درآمدها افزایش ،اشتغال با

اختالف ترتیب بدین و کند ایجاد پیوند شهری و روستایی مناطق بین پلی مانند تواند می فرایند این همچنین .سازد می فراهم

تبدیلی صنایع اثر بیشترین (Shakour. and Karimi ghotbabadi,2016:74).دهد کاهش را روستایی و شهری مناطق بین

بر نیز ثرا کمترین و بوده محصوالت توزیع و نقل و حمل مرحله در ،کشاورزی محصوالت ضایعات کاهش بر کشاورزی بخش

روستایی سازیصنعتی طرفی از( davarpanah and et al,2013,53 ) . باشدمی برداشت از پس مرحله در ضایعات کاهش

(.Lee,2007 :3)دخشب می بهبود را روستائیان زندگی سطح آن، متعادل توزیع و درآمدها افزایش اشتغال، با که است راهبردی

روستا در صنعت هتوسع برگیرنده در اخیر بخش که کرد تقسیم غیرکشاورزی و کشاورزی بخش دو به توان می را روستا اقتصاد

عامل، چهار تقابلم ثیراتأت نتیجه آن ثمربخشی و است کشاورزی با ارتباط در روستایی صنایع توسعه زیادی موارد در .است

,Khatun Abadi) .باشدمی مدیریت و گذاریسیاست ریزی، برنامه نهایت در و انسانی نیروی ،وژیتکنول و سرمایه ،اقلیم

را عمومی وانینق آن بر ثیرگذارأت اساسی عوامل و موجود های واقعیت براساس دارد سعی صنعتی یابی مکان تئوری (1999:133

.(Taherkhani, Mehdi 2007) شوند بانتخا صنعتی های فعالیت برای ها مکان ترین بهینه تا دهد ارائه

ضایعات از جلوگیری ،مطالعه مورد محدوده و کشور سطح رد کشاورزی تبدیلی صنایع استقرار یمکان بندیاولویت از هدف

ایجاد ها، سرمایه و منابع اتالف از جلوگیری و ها هزینه در جویی صرفه ،خودکفایی تولید، پروسه تکمیل با کشاورزی بخش

ها، توان شناسایی پایدار، توسعه و تولید اهداف به دستیابی زمینه ایجاد و زمان در جویی صرفه ،تولیدات افزایش برای نگیزها

مساعدترین انتخاب بحث ،فوق صنایع اراستقر در مهم مسئله میان، این در. باشدمی یرو پیش های محدودیت و استعدادها

آنجا از .باشند برخوردار برابر فرصت از توانند نمی تبدیلی صنایع استقرار جهت دهمحدو های بخش همه چون ،باشدمی مکان

رونق بر عالوه تواندمی ،آن کشاورزی تولیدات سرانه به توجه با رشت شهرستان سطح در کشاورزی تبدیلی صنایع استقرار که

در منظور همین هب آورد، می فراهم را روستایی پایدار توسعه و صادرات توسعه ،خودکفایی به رسیدن موجبات وستاییر اقتصاد

دنبال به نگارندگان رشت، شهرستان در کشاورزی تبدیلی صنایع استقرار مکانی بندی اولویت هدف با حاضر پژوهشی همقال

105 1397تابستان /30شماره /8 سال /ایمنطقه ریزیبرنامه فصلنامه

خشکبیجار، خمام، مرکزی، های نام به شهرستان این گانه شش های بخش بندی اولویت که هستند پرسش این به پاسخگویی

مذکور صنایع استقرار جهت جمعیت، نفر220422 و خانوار70491 روستا،296 ،دهستان 18 با نشاء لشت و وچصفهانک نگر،س

است؟ ترتیبی چه به

تحقیق: نظری پیشینه

.است خدماتی مشاغل های نهاده و مزرعه با مرتبط محلی هاینهاده مهم مشتری ،تولیدی کشاورزی ویژه هب و کشاورزی

کند فراهم غذایی وصنایع کشاورزی مشاغل) ایعصن یا محلی فرایندهای برای را محصوالتی تواند می کشاورزی نهمچنی

(Rezvani and et al,2014:24) .محرک عنوان به کشاورزی بخش تحول به روستایی جانبه همه توسعه ،رهوووت مکتب در

که شودمی بینی پیش تجاری کشاورزان به معیشتی کشاورزان از حتمی اما تدریجی تغییر یک منظور بدین و دارد نظر اصلی

(Papeli Yazdi and Ebrahimi,2002:56).بود خواهد قطعی تبدیلی، صنایع به کشاورزی کامل وابستگی تصور آن در

توسعه ملی، اقتصاد و روستایی اقتصاد دیدگاه از صنایع توسعه با و داده کاهش را روستایی فقر که است راهبردی همچنین

و صنعتی زدایی تمرکز و ای منطقه اقتصاد در تعادل و صنعت و کشاورزی بخش ،روستایی و شهری خانوارهای میان لمتعاد

جهت (محصوالت بندی بسته مثال) خانگی صنایع باالی پتانسیل. (Barghi and et al,2014:132)سازد می میسر را شهری

بخش یهافعالیت کنار در تبدیلی صنایع کارگیری هب(. Thanaga joy and kani,2013:2)است شده ثابت اشتغال ایجاد

داده نشان 1 شکل در اختصار به که باشدمی محیطی زیست و اجتماعی اقتصادی، متعدد فواید دارای کلی طور هب کشاورزی

.است شده

.149،ص1393اکبری، و پوررمضان: منبع – روستایی صنایع و کشاورزی پیوند فواید -1شکل

چ ون ی ردبگ ص ورت احتم الی ه ای انزی و ضرر از جلوگیری جهت ایمنطقه مطالعات بایدمی برنامه این اجرای جهت

ک ه است فاوتمت محیطی و اقتصادی اجتماعی، عوامل از پذیری تاثیر دلیل به ای منطقه و محلی نسبی های مزیت و ها قابلیت

ه ایفعالی ت مک ان بن دی اولوی ت و انتخ اب در م وثر عوامل دیگر عبارت به .شد خواهد ختلفم مناطق همسانی عدم موجب

برخ ی و اب تث عوام ل، این از برخی. هستند متعدد و متنوع حال همان در و مهم بسیار صنعتی توسعه ریزی برنامه در صنعتی

ه ای ی تفعال ی ابی مک ان در ثرؤم عوام ل ی دبا سازمان یک درآن که است مشکلی صنایع، محل تعیین. هستند متغیر و پویا

. کرد ارزیابی بعدا را مناسب های مکان و تعیینرا صنعتی

ب ه و نم وده روش ن را ص نایع یابی مکان بر ثرؤم متغییرهای و عوامل ارتباط چگونگی که است برآن صنعتی مکان تئوری

ری زان برنام ه ک ه اس ت نی از می ان، این در .دهد پاسخ معین شرایط در صنعتی فعالیت استقرار محل بهترین به مربوط الؤس

دیبن رتبه تکنیک. بگیرند بهره باشند داشته را متعدد های شاخص ترکیب توانایی که مناسبی دهایمت از روستایی و ایمنطقه


عن وان ب ه TOPSIS راس تا این در .باشد می اولویت حسب بر صنعتی های مکان بندی طبقه جهت ها روش ترین مفید از یکی

س ال در روش ای ن. گ رددم ی محس وب بن دی اولوی ت در کارآم د ول ی س اده روش ی شاخصه، چند گیریتصمیم روش یک

آل ای ده جواب به نمودن شبیه طریق از و شده مطرح 1981 لسا در دیون هوانگ کتاب به ارجاع با هوانگ و چن توسط1992

جواب از را فاصله ترین کوتاه باید شده، انتخاب گزینه. است داشته کمی بسیار حساسیت دهی، وزن تکنیک نوع به که باشد می

بن دی اولوی ت ه ای نیکتک سایر به نسبت روش این محاسن. باشد داشته جواب آمدترین ناکار از را فاصله دورترین و آل ایده

:مکانی

.تپذیراس را اولیه وزنی ضرایب .دهد می دخالت یابی مکان مبحث در تواما را کیفی و کمی معیارهای -

.کند بیان کمی صورت به را اولویت این و مشخص را ها گزینه اولویت ترتیب تواند می آن خروجی -

. است مناسب آن سرعت و ساده کار، روش - .گیرد می نظر در را ها شاخص بین تطابق و تضاد -

.(Taherkhani, Mehdi 2007)است تجربی های روش با منطبق کامال مدل این از حاصل نتایج -

توان می جمله از .است گرفته انجام زمینه این در فیمختل های پژوهش اخیر، های دهه در موضوع این اهمیت به توجه با

توسعه راهکارهای ارائه از بعد و پرداخته چین هونان استان در روستایی اقتصاد موضوع به که کرد ارهاش ،behala(1983) به

از نفر میلیون 40 از بیش درآمد متوسط افزایش به منجر که کند می بیان را کارگاهی صنایع مناسب استقرار اهمیت صنایع،

در صنعت استقرار که است معتقد هند، روستایی صنعتی سازیالگو بررسی با آبراهام .است شده استان این روستایی سکنه

درمقاله ، Isma'il Zadeh and et al(2017) (.Abraham,2004:9)است داشته اشتغال ایجاد در مهم بسیار نقش روستایی مناطق

و2 رتبه با یرمال توسعه، از برخوردار سطح در600/0 ضریب و یک رتبه با همدان شهرستان که رسیدند نتیجه این به ای

رتبه با و 176/0 با ورزن ،177/0 تویسرکان ،205/0 ضریب با کبودرآهنگ ،266/0 ضریب با نهاوند برخوردار، نیمه310/0ضریب

مورد گانه سه های شاخص بین از ،ای مقاله در، Zangi Abadi and et al(2013) .اند گرفته قرار محروم سطح در 7تا3 های

در اختالف کمترین و صنعتی توسعه های شاخص از برخورداری در139/1 با برابر پراکندگی ضریب با اختالف بیشترین ارزیابی

بوشهر و جم های شهرستان و گردید مشاهده387/0 با برابر پراکنش ضریب با اقتصادی– اجتماعی های شاخص از برخورداری

های نشهرستا ترین محروم عنوان به نیز ،دیر و نگستانت ،دشتی گناوه، شهرستان چهار و ها شهرستان برخوردارترین عنوان به

شمال بنادر میان در بندرانزلی که رسیدند نتیجه این به ایمقاله در ، Prizadi and et al(2012) .شدند شناخنه بوشهر استان

شمال منطقه توسعه جهت بندر ترین مناسب عنوان به و گرفته قرار بررسی مورد معیارهای لحاظ به اهمیت اول رتبه در ایران،

نظر از زنجان، استان های شهرستان بین که رسیدند نتیجه این به پژوهشی در ، Meshkini and et al(2012).شد انتخاب کشور

و رتبه باالترین از ماهنشان، و زنجان شهرستان یعنی دارد، وجود گیری چشم تفاوت فرهنگی امکانات و فضاها از مندی بهره

های شاخص نظر از رتبه کمترین از استان های شهرستان دیگر به نسبت زیادی اختالف با ایجرود و ندهخداب شهرستان

اراضی که رسیدند نتیجه این به ای مقاله در ، Khorshid dost and et al(2015).برخوردارند تاپسیس مدل اساس بر فرهنگی

مناسب ،(درصد6/18) مناسب خیلی طبقه چهار به کلزا کشت برای محیطی و اقلیمی پتانسیل نظر از غربی آذربایجان استان

مقاله در ،Khajeh shah kouhi and et al(2013). شوندمی تقسیم (درصد7/14) ضعیف و( درصد1/32) متوسط ،(درصد4/34)

کشاورزی بخش صنایع استقرار جهت برتر اولویت دارای رامیان و گرگان آباد، علی های شهرستان که رسیدند نتیجه این به ای

با مرتبط صنایع باید آذرشهر شهرستان در که رسیدند نتیجه این به ایمقاله در ،Zaheri and Aghayari hir(2015). باشندمی

تبدیلی صنایع بعد و اول اولویت در محصوالت این سریع پذیری فساد مشکل و بیشتر تولید دلیل به لبنی محصوالت رآوریف

13 بین که رسیدند نتیجه این به ای مقاله در ،Gemini and et al(2012).گیرد قرار اولویت در باغی محصوالت با مرتبط

برخوردار تبدیلی صنایع استقرار جهت شتربی توانمندی از شمیرانات و دماوند فیروزکوه، ایه شهرستان تهران، استان شهرستان

که رسیدند نتیجه این به ایمقاله در ،Seif and Rahdan Monfared(2015) .دارند را سوم تا اول های اولویت ترتیب به و

.است بروجن شهرستان در پتانسیل کمترین و فارسان و کوهرنگ اردل، هایشهرستان در لغزش زمین پتانسیل بیشترین

Shakour and karimi Ghotbabadi(2015)، از تفادهاس با مرودشت شهرستان در روستایی صنایع استقرار بندیاولویت مقاله در


سبز، کوه کوشک، آباد، زنگی ،سفلی آباد فتح ،بیدگل سیوند، محمدآباد، یهاروستا که دریافتند ، AHP مدل و مرکزیت شاخص

با سفلی دآبا حتف و بررسی مورد های سایت انعنو به مجدآباد و بزی شول آباد، مهجن ن،میخان دشتک، حصار کته، احمدآباد

در ، Abazari and Hosseini Yekani(2014).شد انتخاب روستایی صنایع استقرار برای سایت ینمساعدتر 2042/0 نهایی امتیاز

ری سا نکا و های بهشهر، که شهرستان تان مازندران دریافتندکشاورزی در اس صنایع تبدیلیی استقرار اولویت بندی مکان مقاله

برخوردارند. بدیلی ورای احداث صنایع تاز قابلیت بیشتری ب ها نسبت به سایر شهرستان

:روش تحقیق

-بخانهمطالعات کتا گیری ازتحلیلی است. اطالعات با بهره –پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و مبنای روش آن توصیفی

است ولی ی الزمای حاصل و تکیه اصلی بر مستندات آماری کشور بوده است. وجود عوامل مختلفی برای توسعه صنایع تبدیل

انه ناطق از سربندی ممین مواد اولیه است. از این رو در این پژوهش برای اولویتأین عامل، پتانسیل منطقه از نظر تترمهم

هت وزن دهی سرانه محصوالت شیالت و همچنین ج سرانه محصوالت لبنی و دامی و محصوالت باغی، زراعی، سبزی و صیفی،

وزیع پرسشنامهتایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان گیالن با نفر ازکارشناسان بخش صن 10به سرانه ها از نظرات

ه در این کشد استفادهTOPSISاستفاده شده که مجموع ضرایب وزن ها یک بوده است. سپس جهت تحلیل داده ها از مدل

عیارها از نوع ه متمامی مقادیر نسبت داده ب معیار می باشد. جهت محاسبات ریاضی،nگزینه وmکه دارای n*mماتریس روش،

.به مقادیر کمی تبدیل نمود. این تکنیک هشت مرحله دارد باید آنها را کمی بوده و درصورت کیفی بودن،

:محدوده مورد مطالعه

ثانیه عرض شمالی و 20دقیقه و 27درجه و 37ثانیه تا30درجه و 37جلگه گیالن، بین مرکز در شهرستان رشت، تقریباً

. این شهرستان با ثانیه شرقی قرار گرفته است 18 دقیقه و 55درجه و 49ثانیه تا42دقیقه و 27درجه و 49طول جغرافیایی

از رودبار و جنوب به الهیجان و سیاهکل، از کیلومتر مربع از شمال به دریای خزر، از شرق به آستانه اشرفیه،1256مساحت

امخم و رشت، سنگر، کوچصفهان، لشت نشاء، خشکبیجارشهرهای آن: .شفت محدود است انزلی، صومعه سرا وغرب به .(Deputy Government of Guilan,2008)

درکشور موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه –2شکل


:های تحقیقیافته

ن که الزی استان گیاساس اطالعات موجود در جهاد کشاور شهرستان رشت بر وضع موجود صنایع تبدیلی استقرار یافته در

ته داشته و الباختار سآنها نیاز به نوسازی و اصالح است که اکثرکارخانه برنجکوبی 485 در کل آمده،( 1در جدول )مختصرا

،رفتهفعالیت گ ، مجوزذکر شده منطقه کم می باشد. سایر اقالم صنایعاین وجود صنایع بسته بندی اقالم برنج نیاز است که در

طرف . ازشودیمه زیاد و هزینه تمام شد یه دورجوابگو نیست و یا از مواد اول تولیدی تعداد آنها نسبت محصوالتیا به ولی

محیط از ه و یاومی استفادبز نیروهای غیر ا در برخی روستاها وغیر فعال بوده ه به دالیل مختلف های اخذ شداکثر پروانهدیگر،

وسیلهه ب دن روستاهادور از اهداف صنعتی کربه همه این مواردشود که هره برده میروستا جهت احداث صنایع غیر کشاورزی ب

کشاورزی است. صنایع تبدیلی جوزهای صادر شده جهت استقرار صنایع روستایی در شهرستان رشتم -1جدول

نام گروه دهستان بخش ردیف

محصول

ظرفیت نوع فعالیت

اسمی)تن(

ظرفیت

عملی)تن(

اشتغال

اسمی

6 540 900 برنجکوبی زراعی حومه مرکزی 1

0 0 2000 سردخانه باغی پیربازار مرکزی 2

2 60 60 عسل و موم دام وطیور پسیخان مرکزی 3

4 540 540 برنجکوبی زراعی جیرهنده لشت نشاء 4

4 900 900 برنجکوبی زراعی لولمان کوچصفهان 5

5 2000 2000 بسته بندی برنج زراعی چوکام خمام 6

12 600 600 بسته بندی خشکبار باغی تخسم مرکزی 7

15 40000 40000 خوراک طیوروآبزیان دام وطیور سنگر سنگر 8

22 600 600 مرباجات وانواع کنسرو باغی اسالم آباد سنگر 9

11 400 500 انجماد دام وطیور دارسازی مرکزی 10

9 0 700 محصوالت خشکباری بسته بندی چاپارخانه امخم 11

10 0 1000 بسته بندی سبزی باغی حومه مرکزی 12

14 6000 6000 انجمادوبسته بندی دام وطیور حومه مرکزی 13

10 70 115 کنسرو زیتون باغی پیربازار مرکزی 14

.1395ن جهاد کشاورزی استان گیالن،سازما ماخذ:

گذار بر استقرار ثیرأت هایشاخص ترینمهم در نقاط روستایی الزم است ابتدا بخش کشاورزی صنایع تبدیلیدر استقرار

-بخشصنایع و وزن هر شاخص یا معیار از تکنیک و روش مناسب اولویت بندی جهت استقرار صنعت بهره برد. بر این اساس

کارگیری ه این اساس، جهت ب مرحله اجرا در آمد. بر انتخاب و روش اولویت بندی تاپسیس در آن به رشتشهرستان های

استقرار ثیرگذارترین عواملأو تترین اولویت بندی از یکی از مهمچگونگی مراحل انجام ارزیابی و نمایش ومدل انتخاب شده

ت زراعی، باغی، دامی، لبنی، شامل محصوال کهاولیه به مواد دسترسیسرانه در مناطق روستایی شهرستان رشت، یعنی صنایع

تن از کارشناسان صنایع تبدیلی و 10دیدگاه از محصوالت شیالت بررسی شده و برای تعیین وزن این وسبزی و صیفی

سرانه زراعی از ،طور که در روش تحقیق از نظر گذشت همانکشاورزی جهاد کشاورزی استفاده شده است. بخشتکمیلی

(4دست آمده و در جدول )ه ب (3جدول ) ( بر جمعیت هر بخش2جدول ها ) ت زراعی بخشزیر کشت محصوالتقسیم سطح

به تفکیک ناسان امر،اساس اهمیت و نظرکارش و دامی و وزن اختصاص یافته هرکدام بر کشاورزیتولیدات میزان سرانه که

ترین وزن از آن محصولی است که که در آن بیشآمده است 1394-95 در سال زراعیبخش شهرستان رشت 6اطق روستایی من

در شت اندکی سطح زیر ک که ازوزن به محصولی کمترینو گانه برخوردار بوده 6های از پراکندگی بیشتری در سطوح بخش

-و بخشرا داشته وزن بیشترین (35/0محصوالت زراعی با ) این اساس، بر .، اختصاص یافته استاند برخوردار بوده شهرستان


را به خود (و نامتوازن بودن پراکندگی مزارع پرورش ماهیعتی به دلیل نبود باغ صنرا (05/0الت کمترین وزن )های باغی و شی

اند.اختصاص داده طح زیر کشت مواد اولیه در محدوده مورد مطالعهس -2جدول

محصول بخش زراعی باغی دامی سبزی و صیفی لبنی شیالت

خمام 11628 322 777 2155 735 15

مرکزی 64286 780 899 4445 808 1781

سنگر 11730 713 16152 2400 1460 1980

خشکبیجار 6304 210 5663 1315 1115 45

لشت نشاء 8381 227 1514 1573 884 120

کوچصفهان 11673 618 313 2294 253 12

.1395یافته های پژوهش: ماخذ:

خش هاجمعیت شهرستان رشت به تفکیک ب-3جدول

مراکز بخش خمام بخش خشکبیجار بخش سنگر بخش مرکزی بخش کوچصفهان بخش لشت نشاء

جمعیت 36494 20107 48815 56625 35071 23310

1390مرکز آمار ایران، ماخذ:

و وزن هرشاخص سرانه محصوالت کشاورزی محدوده مورد مطالعه -4جدول

شیالتسرا نه سرا نه دام صنعتی

(لبنیشیری )

سبزی و سرا نه

صیفی

سرا نه دام صنعتی

پرواری باغیسرا نه بخش

سرا نه بخش

زراعی محصول بخش

خمام 0.32 0.009 0.21 0.06 0.02 0.0004

مرکزی 1.13 0.014 0.016 0.08 0.014 0.031

سنگر 0.24 0.015 0.33 0.05 0.03 0.04

خشکبیجار 0.31 0.01 0.30 0.06 0.055 0.002

لشت نشاء 0.36 0.009 0.065 0.067 0.038 0.005

کوچصفهان 0.33 0.017 0.009 0.065 0.007 0.0003

وزن 0.35 0.05 0.15 0.25 0.15 0.05

.1395یافته های پژوهش: ماخذ:

شاورزی بخش ک تبدیلی ولیه مرتبط با صنایعها به عنوان معیار اصلی اندازه گیری دسترسی هر بخش به مواد ا این شاخص

وشته ربوطه نمهای صنعتی محاسبه و در ستون است. همچنین وزن هر شاخص با توجه به اهمیت هر یک در استقرار فعالیت

شده است.

=

به شرح زیر استاندارد شده و ijr=( از طریق رابطه ) 6× 6( پس از تکمیل به صورت ماتریس2جدول ) نکته:

دهد. ( را تشکیل میRماتریس)

=


=

=R

اندارد هر شاخص در (حاصلضرب مقادیر استV( می شود. درواقع ماتریس )Vآنگاه در مرحله بعد اقدام به تشکیل ماتریس)

ود می باشد.اوزان مربوط به خ

=

=

=V

( به این ترتیب عمل می کنیم: v-( و حداقل )v*اینک برای رسیدن به مقادیر ایده آل)

(v*ه آل )یر اید( و حداکثر مقدار در هر ستون برابر با مقادv-حداقل مقدار هر ستون برابر با مقادیر حداقل )=

*=v =-v

=-v

معیار فاصله ای =و =توانیم با استفاده از روابط حال می

( بسازیم. حاصل این روابط در جدول زیر نشان داده شده است.حداقل )( و متغیر برای متغیر ایده آل ) یار فاصله ای متغیر ایده آل و حداقل نمایش مع - 5جدول

=0.228 =0.075

=0.1 =0.24

0.24 =0.1

=0.367 =0.096

=0.23 =0.046

=0.24 =0.037

.1395یافته های تحقیق، ماخذ:

ذیل بوده و در ه شرح ( را برای هر بخش محاسبه نمود که بضریب ) =توان از طریق رابطه در نهایت می

ها جهت استقرار صنایع آمده است. اولویت بندی بخش (نیز ترتیب4جدول )


بخش خشکبیجار، بخش سنگر ، ،نشانگر بخش مرکزی ، پارامتر مربوط به بخش خمام که پارامتر از آنجایی

ترین عدد به د از بزرگبندی بایو با یادآوری این نکته که ترتیب اولویت بخش کوچصفهان می باشد ،بخش لشت نشاء و

بود:اولویت بندی بخش ها جهت استقرار صنایع به شرح جدول ذیل خواهد ، حداقل باشد گانه شهرستان رشت جهت استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی 6رتبه بندی بخش های – 6جدول

اولویت)رتبه( 1 2 3 4 5 6

نام بخش مرکزی سنگر خمام خشکبیجار لشت نشاء کوچصفهان

. 1395یافته های پژوهش، منبع:

:گیرینتیجه

و یتابه منظور حم گیرد.ار میتولیدی و خدماتی مورد توجه قر تعامل بین بخش کشاورزی و صنایع روستایی از دو جنبه

انابط مکضو واصول عدم توجه بهبوده وپشتیبانی از بخش کشاورزی، استقرار و توسعه صنایع در مناطق روستایی امری الزامی

از دست دادن زیان و ضرر و سبب تکنیک های صحیح اولویت بندی استقرار صنعت در نقاط روستایی یابی واحدهای صنعتی و

ونطقه ای مه ریزان برنام الزم جهت رسیدن به اهداف توسعه پایدار خواهد بود. از این رو زمان وسرمایه های ملی ،منابع

استفاده .ره بگیرندبه روستاهاوابسته به کشاورزی در صحیح در جهت استقرار صنعت های روشروستایی باید در این راستا از

واند از تمیاست که روشی ساده ولی در عین حال کارآمد ،شاخصه گیری چندنوان یک روش تصمیمبه ع ، TOPSISاز مدل

-ک تصمیمچون یک تکنی این روش همچنین، .کندی ای جلوگیرهای منطقهریزیدر برنامه انسانی(-)مالی اتالف زمان و سرمایه

معیارهای وباشد می ها از طریق شبیه نمودن به جواب ایده آلبندی گزینهقوی برای اولویت گیری چند شاخصه جبرانی بسیار

، مشخص کند ورت کمیزینه ها را به صتواند ترتیب اولویت گکمی وکیفی را تواما در مکان یابی دخالت داده و خروجی آن می

گردد.می کارگیری درپژوهش های جدید پیشنهاده جهت ب

ی لیه کشاورزمواد او سرانه و با استفاده از معیار های چند معیاره از تکنیک ی یکیکارگیره پژوهش حاضر نشان داد که با ب

.ردستایی بهره بتوان جهت اولویت بندی مکانی استقرار صنایع رومیهر گروه از محصوالت اهمیت ودست آوردن وزن ه و ب

( 6ل )مشخص گردید که طبق جدو ان رشتهای ششگانه شهرستبدین ترتیب که با بهره گیری از روش تاپسیس در بخش

اولویت (3/0) با گرسن هایمساعدترین مکان و بخش ،در اولویت اول (711/0)امتیاز نهاییبه ترتیب بخش مرکزی با ( 3وشکل )

بخش جم و پناولویت (167/0) بالشت نشاء ،اولویت چهارم (21/0)با خشکبیجار اولویت سوم، (247/0با دوم، خمام

، بخش عبارت دیگر . بهاندبه خود اختصاص داده ایع تبدیلی کشاورزیجهت استقرار صن را اولویت ششم (133/0)با کوچصفهان

کان یعنی مناکارآمدترین ترین فاصله را از جواب ایده آل و دور ترین فاصله را از کوتاه 711/0برتر یعنی بخش مرکزی با ضریب

اس بر اس ،العهه کشاورزی در محدوده مورد مطستقرار صنایع وابسته بجهت اولویت بندی ا 133/0با ضریب کوچصفهانبخش

عی صنایدد که گرهاد میپیشن ،منطقههای آتی ریزیرا خواهد داشت. در سرمایه گذاری و برنامه مورد نیاز مواد اولیه تولیدات

وتوانایی ارند(که ازرا در منطقه دمحصوالت زراعی که از نظرکارشناسان بیشترین اهمیت و وزن ،)بخصوص بگیرند مدنظر قرار

گذاری ولویت سرمایهاموارد زیر را جهت ضمنا و برخوردار باشند ارزش افزوده و افزایش کاهش هزینه ها جهتقابلیت بیشتری

صنعتی در نظر داشته باشند: ورزی ایجاد واحد های تحقیق و توسعه در صنایع کشا -

خشکبار)آجیل، میوه خشک( بسته بندی انواع محصوالت فراوری وایجاد صنایع کارگاهی جهت –

سته بندی بدرجه بندی و ،میوجات ، صیفی وبسته بندی و فرآوری انواع سبزیدرجه بندی و هایی با قابلیت احداث کارگاه -

گل وگیاه

تولید پودر هسته میوه جات جهت خوراک دام های ایجاد کارگاه-


آرد برنج تولید و بسته بندی یت قابل احداث شالیکوبی مدرن با -

. 1395ماخذ: یافته های پژوهش، - اولویت بندی مکانی استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در شهرستان رشت -3شکل

References: 1. Abazari,Ataee, Hosseini Yekani, Seyyed Ali (1393), Prioritization of the Establishment of

Agricultural Conversion and Complementary Industries, Case Study of Mazandaran Province,

Journal of Agricultural Economics and Development Research, Volume 45, Issue 1, pp. 175-

182.(in Persian)

2. Abraham,T(2004):Rural Industries and Rural Industrialization .Landan:Oxford University

press.

3. Afrakhateh, Hasan (1395), Rural Planning Approaches of Iran in terms of localization,

Volume 1, Kharazmi University, 1st, Kharazmi University. (in Persian)

4. Agricultural Jihad Agriculture Organization of Guilan Province (1396), Statistics on

agricultural and livestock production in Rasht. (in Persian)

5. -Barghi, Hamid, Taziki, Roghieh and tousi, Ramzan (1393). Prioritization of the

Establishment of Agricultural Conversion Industries with Models (AHP-TOPSIS). National

Rural Development Test, Publisher. Iran. (in Persian)

6. Center for Statistics of Iran, Fayyad Culture in Guilan Province (2011), Population and

Housing Census. (in Persian)

7. Davarpanah, Seyyed Ali Asghar, Nouripoor, Mehdi and sharifi, Zeinab (2014), The role of

conversion industries in reducing agricultural waste in rural areas, Case study: Dasht-e-Rum

District, Quarterly Journal of Rural Development Strategies, Volume 1, Sh4- Pages 39-53. (in

Persian)

8. Gemini, Davoud, Boshagh, Mohammad Reza and barghi, Hamid (2012), Prioritization of the

Establishment of Agricultural Conversion Industries with Models (AHP-TOPSIS). National

Examination of Rural Development, Outdoor Publisher, Iran. (in Persian)

9. Guilan Provincial Planning Office (2011), Statistical Yearbook of Guilan Province. (in

Persian)

10. Isma'il Zadeh, Hasan, Safarkhani, Rezvan and Esmailzadeh, Yaghoub (1396), Analyzing the

levels of ranking and ranking of the cities of Hamadan province using multi-criteria models

TOPSIS and KOPRAS, Regional Planning Quarterly, Year 7, Sh. 25. pp. 28- 25. (in Persian)

11. Khajeh Shah Kouhi, Alireza. Hesam Mehdi, Cheraghi, Mehdi and Ashour, H (2013). Locating

and Prioritizing the Establishment of Agricultural Conversion Industries (Golestan Province).


Quarterly Journal of Rural Space and Rural Development, Second Year (4). Successive 6, pp.

41 -25. (in Persian)

12. Khatoun Abadi, Seyyed Ahmad (1999), Explaining the Position of Rural Industries in relation

to Urban and Agricultural Industries, Lecture Series and Workshop on Rural Industries,

Tehran. (in Persian)

13. Khorshid Doust, Ali Mohammad, Sobhani, Behrouz, I am full. And Amini, Jamal. (1394).

Estimation of environmental power of West Azarbaijan province for rapeseed cultivation

based on HP method and topsis model. Scientific research university of geography and

planning, 19 (52). Pp. 161-141. (in Persian)

14. Lee,s.(2007):Diversification of the Rural Economy:A case study on Rural Industriazation in

the Republic of korea,pyongy ang: INSES.

15. Meshkini, Abolfazl and Ghasemi, Akram (2012), Levels of Zanjan Province's Cities Based on

Cultural Development Indices Using TOPSIS Model, Journal ofRegional Planning7, pp. 11-1.

(in Persian)

16. Organization of Jihad Agriculture in Guilan Province (1395), Rural Industries, Export

Licensing Lists of Agricultural Conversion Industries of Guilan Province. (in Persian)

17. Papoli Yazdi, Mohammad Hussein and Ebrahimi, Mohammad Amir (2002) Theories of Rural

Development, vol. 1, Publication, side, first, position. (in Persian)

18. Parizadi, Tanhar, Asadi, Saleh, Molaei Ghelichi, Mohammad and Sheikhi, Hojjat (2012),

Investigating and analyzing the relative advantages of regional development in northern ports

of Iran using the combination of TOPsIS and ELECTRE techniques, Regional Planning

Quarterly, Year 2, p. 6, pp. 29-15. (in Persian)

19. Pourramzan, Eisa and Akbari, Zahra (1393). The Effects of the Conversion and

Supplementary Industries of the Agricultural Sector on the Economic Economy. (Case study:

central part of Rasht city). Quarterly Journal of Rural Space Economics and Rural

Development. kharazmi University. Third Year (4), pp. 164-145. (in Persian)

20. Pourramzan, Eisa., Statistics, Timur, Akbari, Zahra (2012). Assessment of small industries

(agricultural conversion) using Swat model (case study: villages of central part of Rasht city).

Quarterly Journal of Human Geography. Fourth Year (16), pp. 102-130. (in Persian)

21. Rezvani, Mohammad Reza, Baghiani, Hamid Reza and Jafari, Sarah (1393), New Paradigms

of Rural Development - Policies and Management - Organization for Economic Cooperation

and Development, Torkhvin Publishing, Translation, Second Edition, Isfahan. (in Persian)

22. Seif, Abdullah and Rahdan Monfared, Mohammad (1394), Study of landslide potential using a

multi-criteria decision making model of HP and topsis in Chaharmahal va Bakhtiari.

Geography Magazine and Field Programming. Year 26, Successive, 58, S. 2- Pages 31-48. (in

Persian)

23. Taherkhani, Mehdi (2007), Application of Topsis Technique in Prioritizing the Location of

Agricultural Conversion Industries in Rural Areas. Quarterly Journal of Economic Research

Year 6 6, pp. 73-59. (in Persian)

24. Thanaga joy and Kani,2013,Emerging Opportunities and Challenges for Cottage

Industries in India, International Journal of Scientific and Research Publications ,

Volume3,Issue 3,March 2013).

25. Zaheri, Mohammad, Aghayari Hir, Mohsen and zakeri Miab, Kolsum (2015), Prioritization of

Agricultural Conversion and Complementary Industries in Azar city. Combined Delphi and

Topsis Methodology. Quarterly Journal of Geography and Rural Programming, Vol. 19, No.

51, pp. 221-246. (in Persian)

26. Zangi Abadi, Ali, Ahmadian, Mehdi, Shahsavani, Mohammad Jasem and Ali Zadeh, Jaber

(2013), Spatial Analysis of Regional Development in Bushehr Province Using Combination of

Multi-Criteria Decision Making Techniques, Journal of Planning, Third Year, S 2, pp. 10-1.

(in Persian).

تشر ناتسرهش ر یزرواشک یلیدبت عیانص رارقتسا...

Documents