T.C. YILDIZ TEKN K N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS

TEDAR K Z NC R YNET M VE B R UYGULAMA

Hakan YILDIZZ

S.B.E. letme Anabilim Dal letme Ynetimi Programnda Hazrlanan

YKSEK L SANS TEZ

STANBUL, 2006

T.C. YILDIZ TEKN K N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS

TEDAR K Z NC R YNET M VE B R UYGULAMA

Hakan YILDIZZ No: 1713017S.B.E. letme Anabilim Dal letme Ynetimi Programnda Hazrlanan

YKSEK L SANS TEZ

Tez Danman: Prof. Dr. brahim KIROVA

STANBUL, 2006

NDEK LER ............................................................................................................................................Sayfa EK L L STES ..................................................................................................................... iv TABLO L STES .................................................................................................................. vii KISALTMALAR L STES ................................................................................................. viii ZET ...................................................................................................................................... ix ABSTRACT..............................................................................................................................x G R ........................................................................................................................................1 1. TEDAR K Z NC R VE UNSURLARI ............................................................................5 1.1 Tedarik Zinciri ve Tedarik Zinciri Ynetimi Kavramlar....................................................5 1.2 Tedarik Zinciri A ve Tedarik Zinciri Unsurlar ..............................................................13 1.2.1 Tedarik Zinciri A .................................................................................................13 1.2.2 Tedarik Zinciri Unsurlar ........................................................................................13 2 TEDAR K Z NC R YNET M .....................................................................................17 2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar ve Evrimi...................................................................17 2.1.1 Tedarik Zinciri Kararlar.........................................................................................17 2.1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar.........................................................................20 2.1.3 Tedarik Zinciri Ynetiminin Evrimi .....................................................................21 2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sistemine Gei Uygulamalar................................................23 2.2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Mevcut Durumun Belirlenmesi ..................23 2.2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama....................................................25 2.2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminin Avantaj ve Dezavantajlar ...........................26 2.2.4 Tedarik Zinciri Ynetimini Uygulamadaki Zorluklar ............................................27 2.2.5 Etkin Bir Tedarik Zinciri Ynetiminin letmelere Kazandrdklar ......................28 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi lkeleri ......................................................................................29 2.4 rne Uygun Tedarik Zincirinin Belirlenmesi..................................................................35 2.4.1 tme Ve ekme Stratejisi........................................................................................37 2.5 Tedarik Zinciri Ynetiminde likiler................................................................................38 2.6 Tedarik Zinciri YnetimindePerformans Ynetimi...........................................................40 2.6.1 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar: Envanter, Nakliye/Lojistik, retim Faaliyetleri, Bilgi............................................................40 2.6.2 Tedarik Zincirleri in Performans lm Sistemlerinin Tasarmnda Karlalan Glkler ve Dikkate Alnmas Gereken Faktrler ............................43 2.6.3 Tedarik Zinciri Ynetiminde Performans ltleri................................................45 2.7 Tedarik Zinciri Ynetiminin Geliimini ve Etkinliini Etkileyen Faktrler .....................55 2.8 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli (SCOR)..................................................59 2.8.1 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Projesi Yol Haritas ....................62 2.8.2 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yol Haritas Uygulanmas..........63 2.9 Tedarik Zincirinde Bilgi Paylamnn nemi....................................................................66 ii

2.10 Global Tedarik Zinciri Ynetimi .....................................................................................68 2.11 E-Ticaret ve E-Tedarik ....................................................................................................71 2.11.1 E-Ticaret ...............................................................................................................71 2.11.2 Tedarik Zinciri Ynetiminde Elektronik Veri Deiimi ve nternet ...................74 2.11.3 E-Tedarik ..............................................................................................................76 2.12 E-Tedarik Zinciri Ynetimi .............................................................................................81 2.12.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Ve E-Ticaret ................................................................81 2.12.2 E-Tedarik Zinciri Stratejisi Gelitime ve E-Tedarik Zinciri Tasarm .................85 2.12.3 Tedarik Zinciri Ynetimi: Zincirin Kurulmas .....................................................88 2.12.4 Tedarik Zinciri Ynetimi ve E-Ticaret Kavramlarnn Karlatrlmas .............89 2.13 Geleneksel Tedarik Zinciri ile E-Tedarik Zincirinin Karlatrmas ..............................92 2.13.1 Geleneksel Tedarik Zinciri tme Modeli ...........................................................92 2.13.2 E-Tedarik Zinciri ekme Modeli ......................................................................92 2.13.3 E-Tedarik Zinciri Ynetiminin Salad Faydalar ..............................................93 2.14 Tedarik Zinciri Ynetiminin Rekabet Gcne Katks....................................................93 2.15 Tedarik Zinciri Ynetiminin letme Ynetimi le likisi ..............................................94 3. UYGULAMA: UZEL HOLD NG TEDAR K Z NC R YNET M .......................102 3.1 Uzel Holding Hakknda ...................................................................................................102 3.1.1 UZEL Agri ............................................................................................................103 3.1.2 Otomotiv ...............................................................................................................104 3.1.3 UZEL Kapital .......................................................................................................104 3.2. UZEL F4F ( Fit For Future) Tedarik Zinciri Ynetimi ..................................................105 3.2.1. Proje Hedefleri .....................................................................................................105 3.2 Organizasyon Yaps ve Grevler:...................................................................................108 3.2.1 Roller ve Sorumluluklar........................................................................................108 3.2.2 Projede Kullanlan Metodlar.................................................................................110 3.3 Tedarik Zinciri Tasarmnn Yol Haritas ........................................................................113 3.4 UZEL Tedarik Zinciri Performasn Etkileyen Faktrler ve Performans Kriterleri ........118 3.5 Talep Tahmini..................................................................................................................127 3.6 Tedarik Zinciri Srelerde Yaanan Deiiklikler ..........................................................132 3.7 UZEL Para Sipari Ynetimi Sreci ..............................................................................133 3.7.1 Sipari Alma Sreci ..............................................................................................133 3.7.2 Siparilerin Tedariki Tarafndan Grntlenmesi ..............................................146 3.7.3 E-Faturalama Srecinin Web Ortamnda Yrtlmesi.........................................151 SONU .................................................................................................................................155 KAYNAKA........................................................................................................................158 ZGEM .........................................................................................................................161

iii

EK L L STES Sayfa ekil 1.1 Tedarik Zinciri ............................................................................................................7 ekil 1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi.........................................................................................10 ekil 1.3 Tedarik Zinciri ..........................................................................................................12 ekil 1.4 Temel Tek Safhal Tedarik Zinciri ...........................................................................13 ekil 1.5 Basit ve Geniletilmi Tedarik Zinciri......................................................................14 ekil 1.6 ok Safhal Tedarik Zinciri ......................................................................................15 ekil 2.1 5 Temel Tedarik Zinciri Karar ................................................................................17 ekil 2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Hiyerarisi........................................................20 ekil 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar ..........................................................................21 ekil 2.4 htiya Tabanl Segmentasyon ................................................................................30 ekil 2.5 Market Seviyesi Lojistii..........................................................................................31 ekil 2.6 Market Sinyalleri ....................................................................................................32 ekil 2.7 ndeks Fiyatlandrma ...............................................................................................33 ekil 2.8 Tedarik Zinciri Teknoloji Stratejisi in Kritik Grnler .....................................34 ekil 2.9 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar ...........................................40 ekil 2.10 Tedarik Zincirleri iin Performans ltleri Geliimi ...........................................47 ekil 2.11 Envanter ve Hizmet dzeyi iin takas erisi ..........................................................47 ekil 2.12 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yaps .........................................59 ekil 2.13 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yol Haritas...............................63 ekil 2.14 SCOR Proje Yaklam...........................................................................................64 ekil 2.15 E-Tedarikin safhalar.............................................................................................77 ekil 2.16 E-Ticaret ve Kompleks Tedarik Zinciri..................................................................82 ekil 2.17 Tedarik zinciri kapsam ..........................................................................................84 ekil 2.18 E- Formlar Ve TZY zerine Etkileri .................................................................88 ekil 2.19 SCOR Tedarik Zinciri Prosesi ................................................................................89 ekil 2.20 E-Ticaret ve TZY Arasndaki liikinin Karlatrlmas ......................................90

iv

ekil 2.21 Tedarik Zinciri ve letme Stratejisi Balants ......................................................95 ekil 2.22 Portern Deer Zinciri Yaklam.........................................................................96 ekil 2.23 Strateji Uygulama Alannn Geniletilmesi ............................................................96 ekil 2.24 retim Girdi Sistemi ............................................................................................100 ekil 2.25 letmelerin Planlama Sreci ................................................................................100 ekil 2.26 retim Girdisini Tedarik Becerisi ........................................................................101 ekil 3.1 UZEL Tedarik Zinciri Mevcut Durumu ve 2010 Hedefi .......................................107 ekil 3.2 UZEL Tedarik Zinciri Yaps .................................................................................107 ekil 3.3 UZEL Tedarik Zinciri Proje Grubu Organizasyon Yaps .....................................108 ekil 3.4 UZEL Tedarik Zinciri Projesi Zaman izelgesi.....................................................110 ekil 3.5 UZEL Tedarik Zinciri Kapsam .............................................................................112 ekil 3.6 UZEL Tedarik Zinciri Stratejik nkoullar ve Tasarm ......................................113 ekil 3.7 UZEL Tedarik Zinciri Stratejik nkoullar ..........................................................113 ekil 3.8 Engelleyici Faktrler in zm nerisi Yaps .................................................122 ekil 3.9 Tedarik Zinciri: Sipari zerine retim................................................................132 ekil 3.10 Tedarik Zinciri: Tedarik Zinciri: Stoa retim...................................................132 ekil 3.11 UZEL Para Sipari Alma Sreci Ak ..........................................................134 ekil 3.12 www.uzelparca.com Sisteme Giri......................................................................135 ekil 3.13 www.uzelparca.com Duyurularn Grntlenmesi .............................................136 ekil 3.14 www.uzelparca.com Kampanyalar......................................................................137 ekil 3.15 www.uzelparca.com Para Arama.......................................................................138 ekil 3.17 www.uzelparca.com Sipari Girii ......................................................................139 ekil 3.18 www.uzelparca.com Sipari Girii ......................................................................139 ekil 3.19 www.uzelparca.com Taslak Sipari Girii ..........................................................140 ekil 3.20 www.uzelparca.com Teklif Girii .......................................................................141 ekil 3.21 www.uzelparca.com Teklif Dzenleme ..............................................................142 ekil 3.22 www.uzelparca.com Raporlama Sistemi.............................................................143 ekil 3.23 www.uzelparca.com Cari Hesaplarn Kontrol...................................................144

v

ekil 3.24 www.uzelparca.com Para Al Bilgileri ............................................................144 ekil 3.25 www.uzelparca.com Deien Paralarn Takibi.................................................145 ekil 3.26 www.uzelparca.com Sevkiyat Listelerinin Grntlenmesi ...............................145 ekil 3.27 www.uzelparca.com Bekleyen Siparilerin Grntlenmesi ..............................146 ekil 3.28 Bayi Siparilerinin Sap zerinden lenmesi ......................................................147 ekil 3.29 Tedariki Siparilerinin www.uzeltedarikzinciri.com Gncellenmesi................148 ekil 3.30 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Mesajlarnn Grntlenmesi ...............149 ekil 3.31 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Sipari Ekran.......................................149 ekil 3.32 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Bakiyelerinin Analizi...........................150 ekil 3.33 www.uzeltedarikzinciri.com Planlanan Siparilerinin Grnts ......................151 ekil 3.34 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Mesajlarnn Grntlenmesi ..............151 ekil 3.35 www.uzeltedarikzinciri.com Faturalama Ekran ................................................152 ekil 3.36 www.uzeltedarikzinciri.com rsaliye Grntleme............................................153 ekil 3.37 www.uzeltedarikzinciri.com Fatura Grntleme .............................................154 ekil 3.38 www.uzeltedarikzinciri.com Haftalk Fatura Grntleme ...............................154

vi

TABLO L STES Sayfa Tablo 2.1 Tedarik Zinciri Optimizasyonunun letmeye Salad Katma Deer ..................28 Tablo 2.2 Tedarik Zinciri Uygulamalarnda Yaanan Deimeler..........................................29 Tablo 2.3 Talep zellikleri Baznda Fonksiyonel ve Yeniliki rn zellikleri ...................38 Tablo 2.4 Lojistik Maliyetleri ..................................................................................................41 Tablo 2.5 Tedarik Zinciri Performans ltleri in Temel Bir Yap.....................................49 Tablo 2.6 E-Tedarik Zaman izelgesi .....................................................................................79 Tablo 2.7 E-Tedarikin Yararlar .............................................................................................80 Tablo 2.8 Klasik Tedarik Sreci ile Internet Tabanl Arasndaki Farklar ...............................83 Tablo 3.1 Dier letiim Aralar...........................................................................................110 Tablo 3.2 Toplantlar .............................................................................................................111 Tablo 3.3 Raporlar .................................................................................................................112 Tablo 3.4. UZEL Segmenti Matrisi (AS-IS)......................................................................114 Tablo 3.5. UZEL Segmenti Matrisi (AS-IS)......................................................................115 Tablo 3.6. UZEL Tedarik Zincirleri ve Stratejileri ( AS-IS) .................................................115 Tablo 3.7. UZEL Tedarik Zincirrleri Detayl Gsterimi (AS-IS)..........................................116 Tablo 3.8 Ciro hedeflerinin Tedarik Zinciri Yapsnda zlenmesi.........................................117 Tablo 3.9 Proje Sonunda Oluturulan UZEL Tedarik Zinciri Yaps....................................117 Tablo 3.10 UZEL Tedarik Zinciri Kritik Baar Faktrleri ...................................................119 Tablo 3.11 Engelleyici Faktrlerin Kritik Baar Faktrleri zerine Etkileri .......................120 Tablo 3.12 Kritik Baar Faktrlerinin UZEL Para in Etkilenme Dereceleri ...................121 Tablo 3.13 Kritik Baar Faktrlerinin tm UZEL in Etkilenme Dereceleri.....................121 Tablo 3.14 Kritik Baar Faktrlerinin UZEL Para in Etkilenme Dereceleri ...................123 Tablo 3.15 ABC-XYZ Analizi Gruplandrma .......................................................................128 Tablo 3.16 UZEL Para ABC-XYZ Analizi .........................................................................130 Tablo 3.17 UZEL Para ABC-XYZ Analizi Sonular .........................................................131

vii

KISALTMA L STES a.g.e. ATP BSC CRM DP EDI EOQ ERP E-Tedarik E-Ticaret F4F IGEME IT KPI MRP NCPDM OEM OES ROL SC SCM SCOR TZY WIP Ad Geen Eser Available to Promise ( Sz Yerine Getirme) Balanced Scorecard Customer Relations Management (Mteri likileri Ynetimi) Demand Planning (Talep Planlama) Electronic Data Exchange (Elektronik Veri Deiimi) Economic Order Quantity (Ekonomik Sipari Miktar) Enterprise Resources Planning (Kurumsal Kaynak Planlamas) Elektronik Tedarik Elektronik Ticaret Fit For Future ( Gelecee Uyum) hracat Gelitirme Etd Merkezi Information Technologies (Bilgi Teknolojileri) Key Performance Indicators ( Kritik Performans Gstergeleri) Material Resources Planning (Malzeme htiya Planlamas) National Council of Physical Distribution Management (Fiziksel Datm Ynetimi Ulusal Konseyi Original Equipmant Manufacturer (Orjinal Ekipman reticisi) Original Equipment Supplier (Original Equipment Tedarikisi) Re Order Level ( Yeniden Sipari Seviyesi) Supply Chain (Tedarik Zinciri) Supply Chain Management (Tedarik Zinciri Ynetimi) Supply Chain Operations Reference Model (Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli) Tedarik Zinciri Ynetimi Warehouse Inventory Process (Depo Envanter Prosesi)

viii

ZET Tedarik zinciri ynetimi; tedarikiler, reticiler, datmclar ve mteriler zerinde oluan bir adaki malzeme, bilgi ve parasal aklarn ynetimini iermektedir. Bu aklarn farkl iletmeler arasnda ve kendi iindeki koordinasyonu ve entegrasyonu ise tedarik zinciri ynetiminin baarl olmasn salamaktadr. Bir irketin tedarik zinciri; hammadde reticileri, hammadde ve yar mamulleri ilenmi rne dntrmesi yani imalat ilemleri srasnda tedarik ileri ile uraanlar ve bunun ardndan bitmi rnleri datm kanallarnda nihai tketiciye kadar ulatrlmas srasnda deer yaratan btn unsurlardr. Gnmzde rekabet irketler arasnda deil bu irketlerin iinde bulunduklar tedarik zincirileri zerinde yaplmaktadr. Tedarik zincirlerini en iyi ekilde kuranlar ve ynetenler pazara daha yakn, mterinin isteklerini bilen ve hzl ekilde cevap veren irketler olacaklardr. yi bir tedarik zinciri ynetimi sayesinde iletmeler trendlerin takibini daha iyi yapacaklar, mteri isteklerine en uygun rn doru zamanda, doru yerde, doru fiyattan salayarak rakiplerine kar avantaj salayacaklardr. Maliyetlerin azalmas belirsizliklerin minimuma inmesi ancak baarl bir tedarik zinciri ynetimi stratejisi ile elde edilebilmektedir. letmeler fark yaratmann sadece kendi irketlerinde, arge, pazarlama vb olarak gerekleemeyeceini bilmelidirler. Rekabette ne geebilmek hatta ayakta kalabilmek iin tedarik zincirlerinin tm halkalarnda yaratmay hedeflemelidirler. UZEL Holding, global rekabette nc olma hedefine ulamak iin 2005 ylnda Tedarik Zinciri Ynetimi almalarn balatm ve tm srelerini buna gre yeniden dzenleyerek elektronik ortama aktarmay salamtr. Anahtar Kelimeler: Tedarik Zinciri, Tedarik Zinciri Ynetimi fark

ix

ABSTRACT Supply chain management is the management of material, information and monetary flows of a network that is including suppliers, distributors and customers. Internal and external entegration and coordination of this flows among different companies provide the supply chain management to be succesful. A supply chain consists of all the values from begining suppliers of raw material supplier to distribution final products to end users as well returning processes. Compitition is not between the companies in todays world, between the supply chains. The companies which set up and maintain their supply chains well will be the ones closest to the market, feel the customers requirements better and responses these requirements faster. Good supply chain management provides the companies to follow up the trens in the market better, to supply the required product / service at the right place, at the right price and at the right time. All these will be advantages against the competitors. Cost reduction and the minimazition of the indefineteness can only be done by successful supply chain management. Because of the globalisaiton, prices and profits go down dramatically. If the companies want to take role in future, they have to be different from other companes and have to reflect this diversification into their supply chains. The have to aim to integrate the diversification not only into their departmants but olsa into their supply chains. UZEL Holding aims to become leader in global competition and to achive this goal it started supply chain management project in 2005. The company arranged its organization according to new supply chain management process and transformed paperwork based processes into electronic enviroment. Key words: Supply Chains, Supply Chain Management

x

GR Teknoloji devrimi ile birlikte oluan yeni ekonomi; irketlerin i yap biimlerini deitirmeye balam ve bata tedarikiler olmak zere iletiimde olduu tm unsurlarla olan ilikilerini yeni modeller zerine kurmalarn gerektimitir. Yeni ekonomide yeni bir pazarlama anlay olumu ve bu anlayn temeline mteri oturtulmutur. irketler mterilerini anlamak ve isteklerini doru zamanda, doru yerde ve doru fiyattan karlamak iin mterileriyle srekli ve dinamik bir iletiim iinde olmaldrlar. Artan rekabet ortamnda anlalmtr ki yeni mteri bulmann maliyeti mevcut mteriyi elde tutmann maliyetinden olduka pahaldr. Ayn ekilde tedariki deitirmenin maliyeti de mevcut tedarikiler ile ilikilerin yrtlmesinin maliyetinden olduka fazla olmaktadr. irketler ncelikler mevcut tedarikilerden mevcut mterilere kadar uzanan tm sereci en iyilemek zorunda kalmaktadrlar. Tm iletmeler artan rekabet ortamnda tedarik zincirlerini daha iyi ynetmenin gerekliliini daha iyi anlamlardr. Yeni rekabet irketler arasnda deil irketlerinm iinde bulunduklar tedarik zincirleri arasnda gereklemektedir. Son kullancy hedefleyen tm iletmeler pazardan daha fazla pay kapabilmek ve karllklarn da artrabilmek iin kendi tedarik zincirleirni en etkin, en verimli ve en ekonomik ekilde modellemek zorundadrlar. letmelerin; rekabetin yaand kresel pazar ve bu pazardaki yeni trendleri ok iyi incelemesi, sataca rn tedarikilerinden en uygun koullarla ve zamannda salayarak, zamannda retip mterisine teslim etmesi, rakiplerine kar daha avantajl hale gelmesini salayacaktr. Ayn zamanda, iletmelerin tedariki olduu zincir iinde yerini ve roln bilerek teklif sunmas rakiplerine gre daha avantajl hale gelmesini salayacaktr. Her iletmenin kendi iletme stratejisi bulunmaktadr. Baarl iletmeler, iletme stratejilerine paralel ve uyumlu olan tedarik zinciri ynetimi stratejisini uygulayan irketlerdir. Baarl bir tedarik zinciri ynetimi ile maliyetler azalacak, belirsizlikler ortadan kalkacak ve iletmelerin rekabet gleri de artacaktr. Mevcut rekabet ortamnda irketlerin rn fiyatlarn, dolaysyla maliyetlerini ve verimliliklerini daha iyi kontrol 1

etmeleri kanlmaz olmaktadr. Maliyetleri ve verimlilii kontrol atnda tutabilmenin yolu irketlerin sadece kendi i srelerini kontrol etmeleri ile gerekleememektedir. Doru olan tedarik zincirini oluturan unsurlar olan satc, mteri, datmc ve nakliyeci ile karlkl gvene dayal bir ibirliine gidilmesidir. Tm zincir halkalarnn bilgiye ayn anda ve karlkl ulaabilmeleri sayesinde etkin bir tedarik zincirine ulalmas salanacaktr. Tedarik zincirleri; tedarikinin tedarikisinden balayp son kullanya kadar olan srete yer alan ve deer yaratan tm unsurlar kapsar. Burada nemli olan bu zincir yelerinin tek bir iletme gibi davranabilmesini salamaktr, daha doru tm bu yelerin glerini biretirerek bir sinerji yaratmaktr. Bu sinerjinin sonucu ise yksek kaliteli, dk maliyetli, piyasaya hzl bir eklide sunulan ve mteri memnuniyeti salayan hizmet ya da rn olarak ortaya kmaktadr. irketlerin varolu nedeni kar elde etmektir. Bunu salamann arac da bugnk ve gelecekteki pazar talebinin tahmin edilerek karlanmasdr. letmeler bir yandan pazara eriim zamann ve maliyetleri drmeyi planlarken, dier yandan karlln ve etkinliin artmasn istemektedirler. Bu da iletmeleri gerek anlamda rekabet avantaj yaratabilmeleri iin mevcut tedarik zincirlerini sorgulayarak ynetimsel, mhendislik ve ilikiler baznda tekrar tanmlamalarn zorunlu klmaktadr. Tedarik zinciri ynetiminin her geen gn artan nemi yeni yaklamlar ve yntemler ortaya karmtr. Tedarik zinciri ynetimini etkin bir ekilde gerekletirmek isteyen irketlerin karsna analiz safhasndan tasarma, implementasyondan elektronik ortama dklmesine kadar olan srelerde yardmc olabilecek bir ok seenek bulunmaktadr. Konunun nemini anlayan birok yazlm ve danmanlk firmas irketlerin hedeflerine ulaabilmeleri iin farkl modeller sunmaktadrlar. Etkin bir tedarik zinciri ynetimi ile bu zinciri oluturan halkalarn daha verimli ve ekonomik almalar salanmaktadr. Bu sayede doru rnn doru zamanda, doru fiyat ve maliyetle uygun kalitede mteriye ulatrlmas gereklemektedir. Byle bir tedarik

2

zinciri ynetimi, irketlerin pazar paylarn ve karllklarn artmalar iin farkllk yaratan bir avantaj haline gelmektedir. almann birinci blmnde tedarik zinciri ve tedarik zinciri ynetimi kavramlar aklanmaya allm ve bunlar oluturan unsurlar zerinde durulmtur. kinci blmde Tedarik Zinciri Ynetimi zerinde durulmutur. Tedarik zinciri ynetiminin gemiten bugne durumu ve evrimi, tedarik zinciri ynetiminde alnan kararlar irdelenmitir. Tedarik zinciri ynetimine gei aamalar, tedarik zinciri ynetiminde uygulanmas gereken ilkeler ve rne uygun tedarik zinciri ynetimi stratejisinin seilmesi zerinde durulmutur. Tedarik zinciri yeleri arasndaki ilikiler ve bu yelerin performanslarnn lm, tedarik zinciri ynetiminde uygulanan SCOR modeli ayrntlar ile aklanmtr. Ayrca bilginin ayn anda tm yeler ile paylalabilmesi ve kat ilerinin ortadan kaldrlmas ile ilgili olarak e-ticaret, e-tedarik ve e-tedarik zinciri ynetimi zerinde incelemeler yaplmtr. almann nc ve son blmnde ise uygulama olarak; lkemizde otomotiv, tarm, hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren UZEL Holding bnyesinde gerekletirilen Tedarik Zinciri Ynetimi uygulamalar incelenmitir. UZEL Holdingde Ynetim Kurulu Bakan tarafndan yaplan duyuru ile 2005 ylnda balatlan tedarik zinciri ynetimi almalar, irketin btnnde tedarik zinciri ynetimi planlarnn yaplmas ve uygulamalarn balatlmas iin st ynetimin liderliinde ekipler oluturulmutr. UZEL Tedarik Zinciri Projesi tm UZEL grubunun gelecekteki rekabetilii ve gelimesi iin bir temel yaratacaktr. Bu, UZELin stratejik varsaymlar ile balantl olarak tedarik zincirlerinin mteri ihtiyalarna gre dzene sokulmas ile salanacaktr. Bakan ve Ynetim Kurulu bu projenin sonuna kadar arkasdadr. Daha da nemlisi, Uzel ynetimi ve alanlar projenin baars iin destek vermektedirler.

3

almann sonu blmnde tedarik zinciri ynetiminin irketler zerine etkileri, projenin balangcndan itibaren UZEL Holding bnyesinde yaanan deiimler zetlenmitir. yararlar zetlenmi ve pazarlama konusunda elde ettii baz saysal deerler verilmitir. almann hazrlanmasnda yerli ve yabanc dilde yazlm birok kitap, makale ve dier almalardan yararlanlmtr. Yararlanlan kaynaklar almann sonunda yeralan kaynaklar blmnde belirtilmitir.

4

1. TEDAR K Z NC R VE UNSURLARI 1.1 Tedarik Zinciri ve Tedarik Zinciri Ynetimi Kavramlar 1990 yllar ile birlikte, iletmeler, tedarik zincirlerinin bir yesi olacak biimde iletme faaliyetlerini gelitirme yollarn aratrmaya balamardr. letmeleri, bu alanda aratrma yapmaya ynelten en nemli gelimelerden birisi, iletmelerin, tek bir iletme olarak bamsz bir biimde rekabet edebilme yeteneklerinin azalmas ve rekabetin, tedarik zincirleri arasnda yaanmasdr.. Tedarik zinciri, malzemelerin elde edilmesi, bu malzemelerin son rnlere dntrlmesi ve bu son rnlerin de mterilere datm ilevlerini gerekletiren tesis ve da tm seeneklerinin a olarak belirtilebilir. Tedarik zinciri; arzn ve talebin ynetilmesi, hammaddelerin tedariki, retim ve montaj, depolama, envanter ynetimi, sipari ynetimi ve mterilere rnlerin datm vb. faaliyetleri kapsamakta ve tm bu faaliyetlerin srdrlebilmesi iin gerekli olan bilgi sistemlerini de iermektedir.1 Jayashankara gre tedarik zinciri; zerk veya yar zerk i birimlerinin ortaklaa sorumlu olduklar bir an, bir veya daha fazla rn aileleri ile ilgili tedarik etme, retim ve datm aktiviteleridir. Lee ve Billington da buna benzer bir tanmlama yapmlardr: Tedarik zinciri birok iletmenin oluturduu, hammaddelerin tedarik edilmesi, bunlarn yar mamullere dntrlmesi ve son rnn retilip datm kanallar ile mterilere datld bir adr. Ganeshan ve Harrison gre ise: Bir tedarik zinciri, malzemelerin tedarik edilmesi, bunlarn yar mamul ve mamullere dntrlmesi ve bu bitmi rnlerin mterilere datlmas fonksiyonlarn yerine getiren datm seimlerinin ve iletmelerin oluturduu bir adr.2

1

Dr. Hilmi YKSEL, Tedarik Zincirleri in Performans lm Sistemlerinin Tasarm, Ynetim ve Ekonomi (Ocak 2004), Cilt 11, Say: 1, s.11. 2 R. TEIGEN, Supply Chain Management Introduction, International Journal of Flexible Manufacturing Systems (April 2000), s. 12.

5

Mteri siparilerinin alnmasyla hammadde bulunmas, tedarik etme, retim ve rnlerin mterilere datmna kadar rnlerin hareketleri ile ilgili prosesin akdr.3 Lambert, Stock ve Ellrama gre tedarik zinciri; rnleri veya hizmetleri pazara sunan firmalar dizisidir. Chopra ve Meindle gre ise: Bir tedarik zinciri mteri isteklerini ieren, direkt veya indirekt tm blmleri ierir. Tedarik zinciri sadece tedarikiler ve imalatlar iermez ayrca mteriler, depolar, perakendeciler ve tayclar da bu zincirin ierisindedirler.4 Tedarik Zinciri Konseyine gre tedarik zinciri; son rnn retilmesi ve datm (tedarikinin tedarikisinden mterinin mterisine kadar) ile ilgili btn abalar kapsar. Lummus ve Vokurkaya (1999) gre; bu abalar plan, (tedarik ve talebin ynetimi), kaynak (hammadde ve yar mamullerin temini), retim (imalat ve montaj), teslim (depolama ve stok takibi, sipari alm ve ynetimi, btn kanal boyunca datm ve mteriye teslim) olmak zere drt temel sreten oluur. Quinn (1997) ise konseyin tanmna benzer bir tanmlama yaparak deinilen aktivitelerin yannda btn bu aktivitelerin denetimini salayan bilgi sistemlerini de tedarik zinciri aktivitesi olarak tanmlamtr.5 Tedarik zincirleri; tedarikiler, imalatlar, perakendeciler ve mteriler arasnda; iletiim, projeleri ortak bir alan zerinden takip etme ve retme, mteri isteklerinin en etkine ve verimli bir ekilde karlanabilmesi, kaynaklar en etkin biimde kullanmak, verimlilii artrmak, maliyetleri azaltmak, planl, hzl ve esnek bir tedarik, retim ve datm zincirini ortaya karabilmek ve gerekletirmek temelleri zerine ortaya km bir projedir. Bir irketin tedarik zincir; hammadde reticileri, hammadde ve yar mamulleri ilenmi rne dntrmesi yani imalat ilemleri srasnda tedarik ileri ile uraanlar ve

3 4

Supply Chain Management, www.rockfordconsulting.com (Eriim: 5 ubat 2004). Basic Concepts of Supply Chain Management, http://www.mediawiley.com/index/index41.php (Erisim: 17 Mays 2004). 5 R. BAKOLU ve E. YILMAZ, Tedarik Zinciri Tasarmnn Rekabet Avantaj Yaratmas Asndan Deerlendirilmesi: Fast Food Sektr rnei, 6. Ulusal Pazarlama Kongresi, Erzurum: Ekim 2001, s.17.

6

bunun ardndan bitmi rnleri datm kanallarnda nihai tketiciye kadar ulatrlmas srasnda deer yaratan btn unsurlardr.6 Hammaddenin temin edilmesinden son rnn satn alan mteriye kadarki aamalarda yer alan tm iletmeler tek bir iletme olarak dnlrler, bylece zincirin daha etkin almas salanm olur.

ekil 1.1 Tedarik Zinciri Kaynak: www.balnak.com.tr. Tedarik zinciri ynetimi ise, iletmelerin, rekabet edilebilir fiyatlarla yksek kaliteli malzemeleri ve bileenleri salayabilmeleri iin tedarikileriyle birlikte alabilme yetenei olarak tanmlanabilir. Tedarik zinciri ynetimi, iletmelerin, tedarikilerinin srelerini, teknolojilerini ve yeteneklerini hangi lde etkin olarak kullandklar ve iletmelerinde retim, lojistik, malzeme datm ve ulam fonksiyonlarnn koordinasyonunu ne lde aarl olarak saladklar zerinde odaklanmaktadr.7 Lojistik Ynetimi Konseyine gre Tedarik Zinciri Ynetimi; mteri ihtiyalarn karlamak amacyla hammaddelerin, stoklarn, son rnlerin ve balangtan tketime

6 7

Z. GKALP, Tedarik Zinciri Ynetimi, www.bilgiynetimi.com (Eriim: 30 Mays 2004). Dr. Hilmi YKSEL, a.g.e., s.13.

7

kadar zincirdeki bilgilerin maliyet etkin aknn ve depolanmasnn planlanmas, uygulanmas ve kontrol srecidir 8 Tedarik zinciri ynetimi mteriyi memnun etmek amacyla daha iyi bir ekilde rn ve hizmet retip sunmak iin genileyen bileenleri planlama ve kontrol etme amacyla ileri teknoloji, biliim ynetimi ve yneylem aratrmalar matematii kullanr.9 Tedarik zinciri ynetimi (TZY); geleneksel i fonksiyonlarnn ve taktiklerinin tm tedarik zinciri ve irketlerin tek tek uzun dnemli performanslarn gelitirmek amacyla sistematik ve stratejik koordinasyonudur. Tedarik Zinciri Ynetimi; zincir boyunca tm malzeme aknn tek irket tarafndan yrtld, btn kanal, zincir yelerinin bamsz altklar tamamen boyuna kurulmu irketlerde grlr. Zincirin ynetiminin sonularn etkileyen kilit faktr zincir yeleri arasndaki koordinasyondur. Cooper ve Ellram (1993) Tedarik Zinciri Ynetimini iyi dengelenmi ve iyi alm bir bayrak yar takmyla kyaslarlar. Her oyuncunun knda nasl pozisyon alacan bilmesi, bu tip bir takm daha rekabeti yapmaktadr. Bayra direkt olarak geiren oyuncular arsndaki iliki en gls iken, takmn btnnn de yar kazanmak iin koordine aba sarf etmeye ihtiyac vardr. Fostera gre (1999) TZY sistemi; irketin dndaki tedarik ilerini salayanlarn ynetilmesi ve bunlarla etkin almas iin irketin i kaynaklarn bir btn halinde ele alan temel bir iletme sistemi olarak tanmlanmaktadr. Burada ama, irketin imalat kapasitesinin artrlmas, piyasaya kar duyarlln gelitirilmesi ve tketici ile tedarik ilerini stlenenler arasnda ilikilerin iyiletirilmesi yoluyla irketin almasn ileriye gtrlmesidir.10

8

N. RADJOU, "Supply Chain Processes Replace Applications: 2003 to 2008," Ascet (July 2003), Vol. 5, , s.33. 9 J. P. MEITZ, "Demystifying Supply Chain Management," Supply Chain Management Review (Winter 1998), s.22. 10 Z. YAMAN, Tedarik Zinciri Ynetimi'nde (TZY) Bilgisayar Yazlmlar ve TZY'ye Gei Uygulamalar, KT Bilim Dergisi (Kasm 2001), s. 24.

8

Tedarik zinciri ynetimi, sipari oluturma, sipari alma ve siparilerin yerine getirilip, rn, hizmet veya bilgi programlarnn datlmasnn koordinasyonunu ve rn ve hizmetlerin tedarik edilmesi, retilmesi, envanterleri ve mteriye datlmalarnn kontroln ierir.11 Tedarik zinciri ynetimi; tm tedarik zinciri boyunca malzeme, bilgi ve sermaye aknn, tedarikilerden para reticilerine, montaj irketlerinden datclara kadar ynetilmesidir. 12 Genel olarak, Tedarik Zinciri Ynetimi; rn bilgi ve hizmet aknn, balang noktasndan tketildii son noktaya ulancaya kadar tedarik zinciri ierisindeki hareketliliin etkin ve verimli bir ekilde planlanmas, depolanmas, tanmas hizmetidir. Tedarik zinciri, tedarikinin tedarikisinden balayp mterinin mterilerine kadar giden dolam zincirinde rn, bilgi ve hizmet aknn doru miktar ve zamanlarda gereklemesidir. Etkin bir tedarik zinciri ynetiminde, zincirin tm farkl paralarnn kalite, mteri memnuniyeti ve dk maliyet de dnlerek ok iyi bir ekilde koordine edilmeleri gerekir. Bir zincir en zayf halkas kadar gldr dncesiyle, tedarik zincirindeki tm yelerin ok iyi ynetilmesi gerekmektedir. Etkin tedarik zinciri ynetimi mteri hizmet seviyesini en st seviyede tutarken iletme iindeki ve zincir iindeki operasyonlarn da en etkin bir ekilde yaplmasn gerektirir. Mteri asndan etkinlik siparilerin zamannda yerine getirilmesi, temrin zamanlarna uyum ve hatasz rn teslimidir. Zincir iindeki organizasyonlardaki etkinlik ise ksa envanter evrim sresi, dk operasyon ve sat maliyetleridir. Ayn zamanda nakit ak da nemlidir. Zincir ierisinde iletmelerin nakit ak hzlarnn yksek olmas gerekir. yi bir tedarik zinciri ynetimi iin aadakilere dikkat edilmelidir:

Dr. E. WATSON, "Supply Chain Management, 2004, isds.bus.lsu.edu/isds/faculty-andstaff/faculty/watson/watson.htm (Erisim: 10 ubat 2004). 12 M. E. JOHNSON ve F. D. PYKE, "Supply Chain Management," Production and Operation Management (Ekim 2003), Vol.. 9, No. 1, s. 2.

11

9

a) Mteri odakllna nem verilmesi: Tm tedarik zincirinde yaplan uygulamalar son mteriler dikkate alnarak uygulanmal ve buna gre kararlar alnmaldr. b) Bilgi teknolojilerinin kullanm: Veri ve bilgilerin tm tedarik zinciri yeleri boyunca ok iyi paylalmas ve ynetilmesi gereklidir. c) Performans ynetiminin saysallatrlmas: oklu performans faktrlerinin lm tedarik zincirindeki her blmde vardr. d) oklu fonksiyonel takmlarn kullanm: Birbirleri ile ilikili ancak farkl organizasyonlarda yer alan alanlar bir araya gelip takmlar oluturarak normal organizasyonlarda bulunan mesafeleri ortadan kaldrmaldrlar. e) Organizasyon dinamiklerine ve insan faktrne dikkat edilmelidir: En iyi insan ve organizasyon tekniklerinin kullanm tedarik zinciri geliimine ve uygulamasn kolaylatrmaktadr.13 Bunlarn yannda zincir yeleri kendileri iin ok byk bir psikolojik engel olan birbirlerine gvenmeyi renmelidirler. Ancak bilgilerini birbirleriyle paylaan iletmeler tek bir iletme gibi davranabilirler. Beraber alarak mteri isteklerine daha hzl cevap verebilirler ve son mterileri daha iyi anlayabilirler. kinci olarak, tedarik zincirine geilmesi ile birlikte hem organizasyon iinde hem de dnda ok byk kltrel deimeler olmaktadr. tanmlar, meslekler ve bilgiler deimektedir. Tedarik zinciri maliyetli ve karmaktr. letmeler bunlar da dikkate almaldr.14

ekil 1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kaynak: www.e-cozumevi.com.

J.P. METZ, a.g.e., s.23. T. STEIN ve J. SWEAT, Killer Supply Chains, 9 Kasm 1998, http://www.informationweek.com/708/08iukil.htm (Eriim: 12 Nisan 2004).14

13

10

Tedariki, retici, datmc ve mteri tedarik zinciri bilgi sisteminde birbirleriyle balantl olmak zorundadr. Bu iletiim a, tedarik zinciri elemanlarn tek bir organizasyon gibi birbirine yaknlatrmaktadr. Swaminathan, Smith ve Sadehe gre (1998) yeni yaklamlarda bilgi paylam yaps, direk ulalabilir tam zamanl bilgi ve periyodik bilgi olmak zere iki ayakl olarak tanmlanmaktadr. Periyodik bilgi, firmann stratejilerindeki bir deiimi, bir fiyat dzenlemesi, yeni rn ve hizmetlerin tantm vb. bilgilerin tedarik zinciri elemanlarna iletilmesini salar. Periyodik bilgi, tam zamanl bilginin aksine btn tedarik zinciri elemanlarna mesaj biiminde gnderilir. Tam zamanl bilgi paylam, geleneksel hiyerarik bilgi ak yapsnn aksine, tm zincir yelerinin bal olduu bir bilgi ak a ile gerekletirilir. Bu a zerinden zincirin tm elemanlar birbirleriyle direk iletiim kurabilir, ihtiya duyduklar bilgileri ilk elden, tam zamanl olarak alabilirler. Tedariki Ynetimli Stok (Vendor Managed Inventory) yaklam bu deiime gsterilebilecek en gzel rnektir. Simchi-Levi, D., Kaminsky, Simchi-Leviye gre tedariki ynetimli stok yaklamnda perakendecilerinin sat ve stok bilgilerini tam zamanl olarak takip eden tedariki firma, gerekli grd zamanlarda gerekli grd miktarda rn perakendecisine gndermektedir.15 Aadaki ekil 1.3te bir tedarik zinciri rnei grlmektedir. Malzemeler hammadde kaynaklarndan hammaddeleri yar mamullere dntren imalat seviyesine aaya doru akarlar. Bunlar son rnlere ekil vermek zere bir sonraki aamada birletirilirler. rnler datm kanallarna yklenirler ve buradan da perakendecilere mterilere aktarlrlar.16

R. BAKOLU ve E. YILMAZ, "Tedarik Zinciri Tasarmnn Rekabet Avantaj Yaratmas Asndan Deerlendirilmesi: "Fast Food" Sektr rnei," 6. Ulusal Pazarlama Kongresi, Erzurum: 28 Haziran-1 Temmuz 2001, s.14. 16 R. TEIGEN, a.g.e., s.16.

15

11

Aaya doru ak

Yukarya doru ak

Hammadde tedarikisi

Datm merkezi

retim yeri

Perakendeciler / Mteriler

Malzeme ak ve tama

ekil 1.3.Tedarik Zinciri Kaynak: R. TEIGEN, "Supply Chain Management Introduction," International Journal of Flexible Manufacturing Systems (April 2000), s.12. En basitiyle bir tedarik zincirinde 3 irket bulunur. Bunlar: retici, tedariki ve mteridir. Geniletilmi tedarik zincirlerinde ise bunlara 3 ortak daha eklenir. Bunlar: Tedarikinin tedarikisi, mterinin mterisi ve zincir iindeki dier irketlere hizmet salayan irketler. 17 reticiler: reticiler veya imalatlar rn yapan organizasyonlardr. Bu reticiler hammaddeninin ve bitmi rnlerin imalatn yapan irketlerdir. Datclar: Datclar; byk miktarlarda envanterleri reticilerden alan ve bunlar mterilere ileten irketlerdir.

AYERS, B. James, Handbook of Supply Chain Management, Boca Raton, Fla, Alexandria, Va: St. Lucie Press, 2001, s.27.

17

12

Perakendeciler: Perakendeciler ise tedarik zinciri ierisinde satclardan aldklar rnleri stoklarlar ve bunlar kk miktarlar halinde halka satarlar. Mteriler: Mteriler veya tketiciler son rn alan ve kullanan organizasyonlardr. Bir mteri baka bir rnle birletirmek iin bir rn satn alabilir ve birletirdikten sonra bunlar dier mterilere satabilir. Yada mteri son rn satn alr ve direkt olarak tketir. Hizmet Salayclar: Bunlar reticilere, datclara, perakendecilere ve mterilere hizmet salayan organizasyonlardr. 18Fatura Tedariki demeleri Mteriye faturalar Fatura

$

$

Tedariki siparileri

Malzeme siparii

Planlama ve kontrol

Sipari ynetimi

Mteri siparileri

Elde etme

retim/dntrme

Datm

Teslimat

Fonlar Bilgi Bilginin ilenmesi Malzemenin ilenmesi

ekil 1.4 Temel Tek Safhal Tedarik Zinciri Kaynak: J. P. METZ, "Demystifying Supply Chain Management," Supply Chain Management Review ( Winter 1998), s.22.

18

James B. AYERS, a.g.e., s.28.

13

Geniletilmi Tedarik ZinciriSon tedariki Tedariki retici Mteri Son mteri

Servis salayclar Lojistik Pazar aratrmas Bilgi teknolojileri

Finans rn dizayn

Hizmet salayclar

Geniletilmi Tedarik Zinciri rneirn tasarmcs Pazar Aratrmacs

Hammadde reticisi

retici

Datc

Perakendeci

Perakende mterisi

Lojistik salayc

Finans salayc

mterisi

ekil 1.5 Basit ve Geniletilmi Tedarik Zinciri Kaynak: www.mediawiley.com. Tedarik zincirleri artan komplekslilie gre eitlililk gstermektedir. Yukardaki ekil basit bir tedarik zincirini gstermektedir. Hammaddenin veya alt montaj paralarnn elde edilmesi, retilmesi, datlmas ve teslim edilmesi esnalarndaki malzeme aklarn birletirir. Tedarik zinciri esnasnda oluan bilgi aklarndan yansyan bilgi ve karar verme srelerini ierir. Bunlar tipik olarak ok irketli tedarik zincirleridir, ancak zellikle de tek safhal tedarik zincirlerinin oklu kopyalardr.19

19

J.P. METZ, a.g.e., s.23.

14

1. Safha rnek: tedariki$

2. Safha rnek: retici$

3. Safha rnek: Satc

Fonlar Bilgi Bilginin ilenmesi Malzemenin ilenmesi

ekil 1.6 ok Safhal Tedarik Zinciri Kaynak: J. P. METZ, a.g.e., s. 23. 1.2 Tedarik Zinciri A ve Tedarik Zinciri Unsurlar 1.2.1 Tedarik Zinciri A Hammaddelerin elde edilmesi ve yar mamul haline getirilmesi ve datm sistemiyle rnlerin mterilere teslimini ieren iletme birimleri ve yardmc birimlerin oluturduu a sistemine tedarik zinciri a denir. Swaminathan, Smith ve Sadeha gre (1998) tedarik zinciri a; tedariki, nakliyeci, retici, datm merkezleri, perakendeci ve tketici ile ortaya kan tedarik zincirini oluturan sistemler, alt sistemler, operasyonlar, aktiviteler ve bunlarn birbirleriyle olan ilikilerini ieren karmak bir btndr. Harland (1997), hzl bir ekilde, ok eitli rnn, arzulanan fiyat ve kalitede sunumunun salanabilmesi iin a elemanlarnn mmkn olduunca azaltlmas ve yapnn yaln hale getirilmesi gerektiini belirtir.20 1.2.2 Tedarik Zinciri Unsurlar Planlama: Tedarik zincircinde hem operasyonel ihtiyalarn hem de mteri taleplerinin karlanmas rn ve hizmet senkranizasyonu ve yaylmnn planlanmasdr.

20

R. BAKOLU ve E. YILMAZ, a.g.e., 2001, s.19.

15

Satnalma: Bu unsur en iyi malzemelerin en dk fiyattan alnmasn ierir. Bir tedariki seilirken dk fiyatl olann seme veya fiyat dk tutmaya devan eden tedarikiyi semenin yannda gelime hz, kalite ve esneklik de dikkate alnmaldr. malat: retim yapan iletmeler iin yeni stratejlier, rnein yaln retim, esnek alma ve siparie gre imalat, maliyet, hz ve kalitede kayda deer gelimeler elde etmede nemlidir. Hareket (Datm ve Tama): Tama, datm ve depolama, ak optimizasyonu, apraz ykleme, birleme gibi yeni metodlarla deer yaratan hizmetlere srekli gelierek adapte olmaktadrlar. Satma (Mteri ve sipari ynetimi): Sat ve pazarlama destei ierisinde mteriler, kanal ynetimi, rn ve kanal blmlendirmesi, rn-hizmet toplanmas, sipari ynetimi vb. ieren alanlarda gelir yaratma rekabeti iersindedirler.21

21

Dr. E. WATSON, a.g.e., isd.bus.isd.edu (Eriim: 10 ubat 2004).

16

2 TEDAR K Z NC R YNET M 2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar ve Evrimi 2.1.1 Tedarik Zinciri Kararlar Her tedarik zincirinin kendine zg pazar talepleri ve retim zorluklar vardr. Tedarik zincirlerinde yer alan irketler bunlar dikkate alarak hareket alanlarn da gz nnde bulundurup ortaklaa kararlar almaldrlar. Tedarik zincirlerinde kararlar alnrken 2 nokta gz nnde bulundurulur: Talebe hzl cevap ve etkinlik. ou zaman bu iki nokta birbirleri ile akmaktadrlar. letmeler alma artlarna gre bu iki nemli noktay dikkate eitli kararlar almak zorundadrlar.221. RET M Ne, ne kadar ve ne zaman retilecek? 2. ENVANTER retime ve depolamaya ne kadar malzeme gerekli?

5. B LG Dier tm kararlarn temelidir

4. TAIMACILIK Ne kadar ve ne zaman rnler hareket edecek?

3. YERLE M Hangi rn en iyi nerede yaplyor?

ekil 2.1 5 Temel Tedarik Zinciri Karar Kaynak: www.mediawiley.com. 2.1.1.1 retim retim mterilerin istekleri ve pazar talepleri zerine odaklanr. retim kararlar ayn zamanda mteri talepleri ve tatminleri de hesaba katlarak kapasite, kalite ve retim22

L. FREDENDALL, Basics Of Supply Chain Management, Boca Raton: St. Lucie Press, 2001, s.45.

17

miktar gibi konular zerine odaklanr. Bu blmde iletme kapasitesi, i ykleme dengeleri, kalite kontrol ve ekipman bakmlar dikkate alnarak ana retim planlar yaratlr. Pazar hangi rnleri talep ediyor, hangi rnden ne kadar ve ne zaman retilecek, retilecek mi ya da d kaynak m kullanlacak gibi sorulara cevap aranr. Tedarik zincirinin retim ve depolama kapasitesini belirler.23 Eer iletmeler ve depolar fazla kapasite ile oluturulurlarsa bu iletmelere esneklik ve talebe hzl cevap vermeyi getirecektir. Ancak kapasitelerinin tamamn veya tamamna yaknn kullanan iletmeler talebe hzl cevap verme ve talep dalgalanmalarna kar daha az yeteneklidirler. Dier taraftan fazla kapasite fazla sermaye yatrm gerektirmektedir ve kullanlmad taktirde atl kapasite olumaktadr. letmeler ne kadar fazla kapasiteye sahip olurlarsa operasyonlarndaki etkinlik de bir o kadar azalr 2.1.1.2 Envanter Envanter bir tedarik zinciri ierisinde reticiler, datclar ve perakendeciler tarafndan tutulan her trl hammadde, yarmamul ve mamulden oluur. Envanterin iletmeler iin temel amac tedarik zincirindeki belirsizlikler iin tampon grevi yapmaktr. Ancak yksek miktarlarda envanter iletmeler iin ok maliyetli olmakta ve yeniden sipari noktalar belirlenmektedir. Bir tedarik zincirinde hangi aamalarda ne kadar stok yaplacak, ne kadar hammadde, yarmamul ve mamul stou yaplacak gibi sorulara cevap aranr. Envanter tutma ve yaratma hakknda 3 farkl karar alnabilir a) Envanter evrimi: rn iin satn alma talebi verilmesi ile satn alnmas arasnda geen zamana karlk tutulan envanterdir. letmeler lek ekonomisinden faydalanmak iin fazla miktarda rn retir veya satn alrlar. b) Emniyet Stou: Belirsizlie kar tutulan envanterlerdir. Talep tahminleri doru yaplrsa emniyet stouna gerek kalmaz ve evrim envanteri yeterli olur.

23

"Basic Concepts of Supply Chain Management," .http://www.mediawiley.com/index/index41.php (Eriim: 17 Mays 2004).

18

c) Sezonluk Envanter: Yln belirli zamanlarnda nceden tahmin edilebilen talep artlarna kar tutulan envanterdir. Buna alternatif esnek bir retim sistemine sahip olmaktr. Bylece artan taleplere daha hzl cevap verilebilmektedir. 2.1.1.3 Yerleim Yerleim kararlar pazar taleplerine ve mteri tatmin kararllna baldr. Yerleim tedarik zincirinin corafi ksmn konu alr. Ayrca hangi kuruluta hangi aktivitelerin yaplabilecei kararlarnn verilmesinde de rol oynar. retim ve depolama kurulular nerelerde bulunacak, retim ve depolama iin en az maliyetli yerler nereleridir, mevcut iletmeler yeterli midir yoksa yenileri mi yaplmaldr gibi sorulara cevap aranr. Hedef Pazar belirlendikten sonra retim ve stoklama faaliyetleri iin uzun dnemli kararlar alnmaldr. Tedarik zincirlerinde yer alan iletmeler aktivitelerini daha dar bir alanda yaparak merkeziletirmeye gidip lek ekonomisinden faydalanabilirler ya da taleplere daha hzl cevap verebilmek iin mteri ve tedarikilere daha yakn olmak amacyla iletmelerini databilirler. 2.1.1.4 Tamaclk Tamaclk, bir tedarik zinciri ierisinde bulunan hammaddeden bitmi rne kadar her eyin farkl iletmeler arasnda hareketini ifade eder. Hem envanter hem de mteri taleplerinin karlanmas ile ok yakndan ilikilidir. Envanterler bir tedarik zinciri yerleiminden dierine nasl hareket edecekler, hangi eit tamaclk kullanlacak gibi sorulara cevap aranr. Tamaclk maliyetlerinin bir tedarik zinciri ierisindeki operasyonel maliyetlerin te birini oluturur. 2.1.1.5 Bilgi Bilgi, bir tedarik zincirindeki tm aktiviteler ve operasyonlar arasndaki balanty salar. Doru ve zamannda gelen bilgi ile daha koordine ve doru kararlar alnabilir. Bilgi, bir tedarik zinciri ierisinde 2 amala kullanlr:

19

a) Gnlk aktivitelerin koordinasyonu: Bu koordinasyon dier tedarik zinciri kararlar olan retim, envanter, yerleim ve tamaclk kararlar ile ilikili yaplr. b) Tahmin ve planlama: Taleplerin nceden belirlenmesi ve karlanmas iin yaplr. letme kalabalk bir pazara hitap ediyorsa ve dk fiyat ile rekabet ediyorsa, dk maliyetler iin optimize edilmi tedarik zincirine, belirli bir pazar segmentine hitap ediyorsa ve mteri memnuniyeti ve hizmeti zerinden rekabet ediyorsa tedarik zinciri talebe hzl olmaldr.24 2.1.1.6 Tedarik Organizasyonlar rnlerin retilip retilmeyeceine veya d kaynak kullanmna karar vermelidirler. D kaynak, zellikle kendi iletmelerinde baz rnleri etkin ve ekonomik olarak retemeyen iletmeler tarafndan kullanlr. Tedarikiler seilirken dk fiyatn yannda gelime hz, kalite ve esneklik gibi konular da dikkate alnmaldr.25 2.1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Tedarik zinciri ynetimi uzun dnemli, orta dnemli ve ksa dnemli kararlar iermektedir. Bu kararlar bir piramit eklinde dndmzde, piramidin en stnde yer alan kararlar alttakilerin almalarn belirler.Uzun dnemli kararlar Orta dnemli kararlar Ksa dnemli kararlar

Stratejik seviye

Taktik seviye Operasyonel Seviye

ekil 2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Hiyerarisi Kaynak: R. TEIGEN, a.g.e., s.14.

24

"Basic Concepts of Supply Chain Management," .http://www.mediawiley.com/index/index41.php (Eriim: 17 Mays 2004). 25 "Supply Chain Management," www.rockfordconsulting.com, (Eriim: 5 ubat 2004).

20

Talep ynetimi Stratejik seviye Aylk tahminler Haftalk tahminler

Datm Kurumsal datm planlamas Datm ihtiyalar planlamas Envanter datm

retim Kurumsal retim planlamas Ana retim izelgelemesi Proses seviyesinde izelgeleme

Malzemeler Kurumsal malzeme planlamas Malzeme ihtiya planlamas Malzemenin serbest braklmas

Taktik seviye Operasyonel seviye

Sipariler

ekil 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Kaynak: M. E. JOHNSON ve F. D. PYKE, "Supply Chain Management," Production and Operation Management (Oct 2003), Vol. 9, No. 1, s.2. Stratejik seviyede uzun dnemli kararlar verilir. Bu kararlar tedarik zinciri kararlarnda incelediimiz yerleim, retim, envanter ve tama kararlardr. Taktik kararlarda haftalk talep tahminleri, datm ve talep planlamalar, retim planlamas ve malzeme ihtiya planlamas konular ele alnr. Operasyonel seviyede ise ksa dnem, gnlk kararlar alnr.26 2.1.3 Tedarik Zinciri Ynetiminin Evrimi Tedarik Zinciri Ynetimi u 3 safhadan gemitir: Birinci safha; bitmi rnlerin fiziksel datmna odakland envanter dnemi olarak ortaya kmtr. Bu periyot boyunca, yaklak olarak 1960tan 1975e kadar olan srede irketler retim prosesleri ve hammadde olarak iki ayr i blm eklinde alyorlard. retim ktlar bitmi rnlerin bulunduu yerleim blgelerine iletiliyordu. kinci safhada i dnyasnn liderleri operasyonlarn iletme ile entegre edilmesinin nemini fark etmeye balamlardr. Bu periyot boyunca (1975-1990) daha hzl gelien irketler envanter yerine mteriye ynelmeye balamlardr.26

R. TEIGEN, a.g.e., s.17.

21

1980lerin sonlarna doru son safhada ise Tedarik Zinciri Ynetimi kavram gelimeye balamtr. irketler, verimliliin sadece iletmedeki bilgi, iliki ve malzeme aknn ynetimi ile artabileceini fark etmilerdir. Bu dnce tarz ve uygulama Tedarik Zinciri Ynetiminin gelimesi ile sonulanmtr. Tedarik zinciri ynetimi irketlerin dikkatini ekmeden nce firmalar eitli ynetim tekniklerini uygulamaktaydlar. Esas olarak baktmzda tedarik zinciri ynetimi lojsitik ynetimindeki gelimelerin bir devamdr. 1963 ylnda Ulusal Fiziksel Datm Ynetimi Konseyi (NCPDM - National Council of Physical Distribution Management) kurulduunda uygulamaclar depolama ile nakliye fonksiyonlar arasndaki ilikiyi kefetmilerdir. Fiziksel datm ynetimi envanter temini, gvenilir nakliye kullanm ile elde edilen yararlarn azaltlmas fonksiyonlarn birbirleri ile entegre etmilerdir. Bu iki fonksiyonun entegrasyonu sayesinde depo idaresi ve nakliye yolu ile siparie abuk cevap verme zaman tahmin periyodunun sresini azaltlr ve bylelikle tahminlerin doruluu artmaktadr. Tedarik Zinciri Ynetimindeki ikinci safha lojistik admdr. retim, satnalma ve sipari ynetimi fonksiyonlarnn bir yardmcs olarak karmza kmaktadr. nc -u andaki- adm ise entegrre Tedarik Zinciri Ynetimidir. Entegre edilen zincirin fonksiyonlarn artrmak iin tedarikiler ve mteriler ilikilendirilir. Tedarik zincirindeki bir sonraki adm ise "Sper Tedarik Zinciri Ynetimi"dir. Bu admda rn geliimi, pazarlama ve mteri hizmetleri gibi birok fonksiyon birletirilecektir. leri seviyede iletiim, kullanc uyumlu bilgisayar karar destek sistemleri ile mmkn olacaktr. Sper Tedarik Zinciri Ynetiminde rn tasarmclar (tedarik zinciri takmnn bir parasdr) retimin eidinin daha kolay olmas iin rn tasarlayacaklardr. Bylece rnn daha kolay kullanlmas salanacaktr. Sipari ncesi ve sipari srasndaki bilgiler tm tedarik zinciri katlmclarn gnderilecektir. Bylece katlmclar ok daha abuk ve doru cevap verebileceklerdir.2727

J.P. METZ, a.g.e., s.25.

22

2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sistemine Gei Uygulamalar 2.2.1 TZY Sisteminde Mevcut Durumun Belirlenmesi Arntzene gre (1995), tedarik dzeni seviye belirleme ve uygulama almalar iin, ncelikle iletmelerde tedarik dzeni aratrma ekibi oluturulmal ve bir proje lideri nderliindeki aratrma ekibinin, irketin st dzey yneticilerinden, imalatlara ve perakendecilere kadar grmeler yaplmas salanmaldr. Grme konular hammadde temininden datmna kadar, tketiciler dahil olarak ele alnmaldr. Zaman erevesi; tedarik dzeni almalarnn balad andan tedarik zincirinin gelecekte alaca role kadar uzanmaldr. Bu grmelerden kartlacak gzlemler, uygulama aamasnda arlk verilmesi gereken konular hakknda bilgi verecek ve yn gsterecektir. Bu gzlemlere temel salamak zere ortaya kan konular aada belirlenmitir. (1) TZY iin oluturulacak stratejiler, irket stratejilerini desteklemelidir. (2) TZYde rgtlenmenin belirlenmesi zor olduundan alt yap gelitirilmelidir. (3) Baz sanayilerde fiyat ve kalite asndan nemli rekabet stnlkleri grlse de, ilerideki tedarik zincirlerinde en ok retim artnda gelitirme rol beklenmelidir. (4) TZY ou kez maliyete odaklandndan byk yararlar ele alnamamtr. (5) Tam potansiyelin gerekletirilmesine karn bir yere odaklanmam amalar nedeniyle mevcut engeller, kaynaklarn yetersizlii ve abalarn elverisizlii, rgtn direnme iinde olmas hem zm hem de ama olarak grlmelidir. (6) D kaynak kullanm nemli potansiyel oluturduundan kaynak kullanm oranlar iyi belirlenmelidir. (7) TZY; imalat ve iletme seviyelerinde yeterlilik gerektirmekte, imalatn ileyiini de srklemektedir.28 Tedarik zinciri uygulamasna gei srasnda mevcut durum belirlendikten sonra iletmelerin art ve eksileri de ortaya karlm olur. Mevcut durumun belirlenmesi almalarndan kan sonulara gre tedarik zincirinin mevcut durumu iin hedefler konur.28

M. HUGOS, Essentials of Supply Chain Management, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2003, s.29.

23

2.2.1.1 TZY Sisteminde Mevcut Durumu Belirleme Hedefleri Burnere gre (1999) TZY sistemine gei uygulamalarnn belli bal iki hedefi bulunmaktadr. Bunlardan ilki; stratejik TZY hakknda yksek kaliteye dayal verilerle mevcut tedarik zinciri bilgi tabann desteklemektir. kincisi ise; tasarlanm bulunan uygulama srasnda zerinde duraca alanlar iin kullanlmak zere tedarik zinciri snrlarn belirlenmesidir 2.2.1.2 TZY Sisteminde Mevcut Durumu Belirleme Metodolojisi Uygulama; sanayiden st kademe TZY yneticileriyle kiisel mlakat yaplmasn gerektirmektedir. Mlakatlar, eitli tedarik zinciri konular zerinde odaklanm ortak bilgi toplanmasna yneliktir. Bu yaklam sadece bir dizi ortak soruna yant salamakla kalmayp, ayn zamanda da bir irketin benzeri bulunmayan deneyim veya perspektif gr hakknda bilgi toplanmasna da olanak verecektir. irketlerin nasl hareket ettiklerini belirlemek iin; irketlerin genel stratejik hedeflerle kendi tedarik zinciri hedeflerini nasl uyumlu hale getireceini, tedarik zinciri fonksiyonunu desteklemek iin kendi rgtlerinin yapsn nasl oluturacan, tedarik zincirinin ileyiinin llmesi iin hangi metodolojileri ve lm standartlarn seeceini, tedarik zincirini nasl gelitirecei, giriimlerinde nasl baarl olunaca veya baarszl ne ekilde deerlendirilecei, irketlerin tedarik zincirini internete dayal veya dayal olmayan teknolojiyle nasl donatlaca, kendi tedarik zincirleri zerinde etkisi olabilecek sanayideki eilimleri nasl sezinleyecekleri veya bunlara kar nasl hazrlanaca konusunda aratrma yaplmaldr.29 2.2.1.3 TZYde Mevcut Durumun Belirlemesinde Genel Gzlemler Alt yapnn tam olarak ifade edilemedii ve nemli bir rol oynad, hereye tek bir l uymad, tedarik zincirindeki engeller nedeni ile sratle deien teknoloji, tedarik zincirinin belirsiz gelecei ve dinamik kanal gelitirilmesi konularnn her birinde deiiklik yaplabilmesi iin inanlmaz bir dirilik gerektirmektedir. Eksiklikler giderilerek veya mevcut sistemin yeterli olduu grne varldnda tedarik zinciri ynetimi sisteminin uygulamasna geilir.

29

Z. YAMAN, a.g.e., s. 26.

24

2.2.1.4 Tedarik Zinciri Tasarm Tedarik zinciri tasarm temel alt balkta ele alnabilir: Geniletilmi Organizasyon Yaps, Bilgi Paylam Yaps ve retim Ynelimi. 1. Geniletilmi Organizasyon Yaps: Tedarik zinciri ynetimi, rnn tasarmndan, retim ve satna kadar tm aamalarda yer alan retici, satc, mteri, datc ve bayi gibi kanallarn geniletilmi irket ats altnda birbirine baland ve mterinin almak isteyebilecei rn ve servisin bu at altnda oluturulduu bir deer ibirliidir. 2. Bilgi Paylam Yaps: Bilgi paylamna esas olan dosya balklar unlardr: Sat-rn/pazar (tarihsel ve tahmini), Tama-ekil/miktar/snf (nakliye zellikleri, oranlar/maliyetler, ykler), Stok-para/blge (stok seviyesi, maliyet faktrleri, hizmet seviyeleri), retim-para/fabrika/hat (retim seviyesi, maliyetler, kapasite), Depolama-para/blge (miktar, kapasite, maliyetler). 3. retim Ynelimi : retim ynelimi, temelde retimin stok iin mi yoksa sipari iin mi yaplaca noktasnda odaklanmaktadr ve kararlar rne gre deiir.30

2.2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama Dyer (1998), bu aamann tedarik zincirinde seviye belirlenmesi, en iyi uygulamalarn ve gelecekle ilgili tahminlerin derlenmesi ve analizinin yaplmas zerine yaplacan belirtmitir. Bu aamada belirtilen grler sadece TZY'nin mevcut durumu hakknda gr elde edilmesi iin deil ayn zamanda da olas gelitirme alanlarnn belirlenebilmesi iin; irketlerin rgtlenme modelleri, irketlerin stratejik hedefleri, irketlerin salad yararlar, tedarik zinciri btnletirme teknikleri, irketlerin ekonomik iletme uygulamalar, TZY30

O. ONAT, Tedarik Zinciri Ynetimi ve B2B Uygulamalar, GEMEden Bak (Ocak-Nisan 2002), Say:20, s.6.

25

iin d kaynak salanmas, irketlerin tedarik taban, sipari ve retim stratejilerinin belirlenmesi, tedarik zincirinde kalite ve servis, tedarik zincirinde rekabet ve tketicinin duyarll, tedarik zincirinde bilgi teknolojisinin durumu, tedarik zincirinde stok devri ve devir sreleri, tedarik zinciri olanlar ile olmayanlar arasndaki farkllklar, irketlerin bykl ve performans konularnda salam bir zemin salanacaktr. Salam bir zemin salanmasnn ardndan tedarik zincirinde performans ile ilikili bulgularn bir zeti gerekmektedir. TZYde maliyetin drlmesi, kymetlerin ynetimi ve tketici servisi / kalite gzlemleri elde edilmesi gerekecektir. 2.2.2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama Hedefleri Uygulama aamasnn; uygulamadan sonra ilerlemeyi ve TZYdeki farkllklar ortaya karmak ve bunlar deerlendirmek, uygulama aamasnn bulgularn geerli klmak ve aratrmak, kendini belli eden eilim ve uygulamalar belirlemek, tedarik zinciri ileyiinin srkleyicilerini anlamak gibi drt ana hedefi vardr. 2.2.2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama Metodolojisi Veri toplanmas; irket kuruluu, alt yaps, uygulamalar ve stratejisi hakknda bilgi edinilmesini salar. Buna tedarik zincirinin ileyii ile ilgili lm standartlarnn derlenmesini de eklemek gerekir. Tedarik zincirinin tm alanlarn, tketici ara biriminden, retime ve d kaynaklar yoluyla tedarik ilerini yrtmeye kadar sorunlar kapsar. Uygulama; strateji ve rgtlenme, imdiki ve gelecekteki rgtlenme, birincil ve ikincil i stratejisi, bilgi teknolojisi ve elektronik ticaret stratejisi, gelecekteki tedarik zincirinin tahmin edilmesi zerine yaplr. Tedarik zincirinin gereklemesini salayan faktrler; d kaynaklara dayanlmas, retimin ynetilmesi, ekonomik uygulamalar, tamaclk ve datmn ynetilmesi, ve bilgi teknolojisi uygulamalardr.31 2.2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminin Avantaj ve Dezavantajlar Thayer gre (1998); balang noktas tketici, u noktas ise hammadde tedarikileri olan bir yn iletme yerine bunlarn tamamn ifade eden tek bir firma31

L. FREDENDALL, a.g.e., s.55

26

grnmndeki tedarik zinciri; irketlerin i almalarn en uygun ve basit bir ekle getirirken, ayn zamanda tm tedarik zincirinin almas incelemekte ve almalar iyiletirmek suretiyle de irketlerin tketiciye kar yapmalar gerekenleri en uygun duruma getirme olanaklarn da salamaktr. TZY; fiyat, kalite ve teknoloji gibi ktlarn gelitirilmesini ve uygulamalarn uyumlu, btnlemi ve yksek performansl olmalarn salamaktadr. TZY uygulamalar; ok ynl ve ok kullanl geliim aktivitesi iin temel oluturur. Uyumlu strateji, haberleme liderlii ve i sreci ynetimini gelitirirler. Mteri/tedariki younlamasn salar ve sanayinin vizyonunu ve aratrmasn en iyi uygulamalar iinde birletirir. Dolaysyla TZYin beklenen yararlar hammadde kaynaklarndan son tketiciye kadar btn alanlarda ortaya kmaktadr. TZYin gerek etki derecesi; tedarik zincirinde yaratt gr yeteneindedir. Dezavantajlar : retim firmalarnn tamam TZY sistemlerine sahiptir. Ancak bunlardan birou gelitirilmemi, karmak veya kontrol edilmez durumdadr. Benzer ekilde baz firmalarda tam entegrasyonu ve birleik fonksiyonel sistemi gerekletirememitir. Rekabet pozisyonunun gelitirilmesi durumunda firmann sreklilik iinde nerede olduunun incelenmesine ihtiya vardr. TZY; bazen ncelikli aktiviteler nedeniyle ok zaman kaybna neden olur ve bu nedenle istenilen seviyede TZY uygulamas elde edilemez. Yanl giriimler zerine younlama gereksiz masraflara sebep olur.32 2.2.4 Tedarik Zinciri Ynetimini Uygulamadaki Zorluklar Mterilerin ihtiyalarn karlamak ve tatmin olmalarn salamak iin zincir yelerindeki israfn ve maliyetlerin azalmas salanmaldr. Ama bu stratejiyi uygulamak ve ynetmek olduka zor bir itir. ou durumda bilgi sistemlerinin uygulanmasnda, uygun bilginin elde edilememesi gibi sorunlar ortaya kar. Baz durumlarda da bilgiye ulalr fakat bu seferde tedarik zinciri yeleri gvensizlik ve rakip firmalarn eline gemesi gibi kayglardan dolay paylamak istemeyebilir.

32

L. FREDENDALL, a.g.e., s.57.

27

Stok ynetimi de en az bilgi sistemi ynetimi kadar zordur. Stok sistemlerinin srekli gelimesine ramen ge teslimlere tamamen bir zm bulmak mmkn deildir. 33 2.2.5 Etkin Bir Tedarik Zinciri Ynetiminin letmelere Kazandrdklar Tedarik zinciri ynetiminin etkin olmas iletme asndan; Girdilerin teminini garantileyerek, retimin devamlln salar. Tedarik sresini azaltarak, pazar deiikliklerine ksa srede cevap verilmesini salar. Tketici taleplerini en iyi ekilde karlayarak kaliteyi artrr. Teknoloji kullanarak, yenilii tevik eder. Toplam maliyetleri azaltr. letmenin tm bilgi, materyal ve para ak ynetilebilir duruma gelir. Tablo 2.1 Tedarik Zinciri Optimizasyonunun letmeye Salad Katma Deer (PRTM ISC Benchmark almas)

Kaynak: C. KOCH, "The ABCs of Supply Chain Management," The Magazine For Information Executives (June 2002), s.52. letmenin tedarik zincirinin kt ynetimi nedeniyle urad kayplar: 1. Gerektiinden fazla ve ilevsiz envanterden kaynaklanan kar kayplar, 2. Beklenmeyen taleplerin karlanmasndan ve yanl yrtlen tahsis ilemlerinden kaynaklanan gelir kayplar,

33

Z. YAMAN, a.g.e., s.27.

28

3. Taleplerin karlanmamas ve beklentilerin yanl ynlendirilmesi neticesinde oluan mteri kayplar, 4. Mteri hizmetleri ve rn iyiletirme taleplerini daha iyi karlayabilen rakiplere kar kaybedilen pazar pay, 5. Operasyonel belirsizlikleri ortadan kaldrabilmek iin ok fazla zaman ayrlan planlama evrimleri neticesinde oluan retim zaman kayplar, 6. Zamannda ve istenilen miktarda rn teslim etmek konusunda yaanan yetersizlik nedeniyle ortaklk frsatlarnn karlmasna yol aar.34 Tablo 2.2 Tedarik Zinciri Uygulamalarnda Yaanan Deimeler

Kaynak: O. ONAT, Tedarik Zinciri Ynetimi ve B2B Uygulamalar, GEMEden Bak (Ocak-Nisan 2002), Say:20, s.7. 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi lkeleri 1. lke: Tedarik Zincirinin Mterilere Adaptasyonu Farkl gruplarn servis ihtiyalarna dayanan mteriler gruplara ayrlmal ve tedarik zinciri bu gruplara hizmet vermek zere adapte edilmelidir.34

J. T. MENTZER, Supply Chain Management, Calif: Sage Publications, 2000, s.79.

29

Bir iletmede bu ayrmlar ile, daha nce de mteriler endstri kolu, rn veya ticaret kanal bakmndan gruplara ayrlm ve ardndan da gruplar iinde ve arasnda maliyetleri ve krllnn ortalamasn alarak onlara hizmet vermek iin bir yaklam izlenmitir. Sonuta tipik olarak iletmelerin hizmet tekliflerine mterilerin verdii deer tam olarak anlalmamtr. Ancak, mterilerin belirgin ihtiyalar bakmndan gruplara ayrlmas, iletmeyi eitli gruplarn ihtiyalarna cevap veren bir hizmet portfy gelitirmek zere donatr. Bugn, yneticiler mteri seimlerini lmek ve her bir grubun marjinal krlln ngrebilmek iin btnleik analizler gibi bu tr ileri analitik tekniklere geri dnmektedir. Hedef, karll maksimize etmek iin gerekli gruplara ayrma ve eitlilik derecesini bulmaktr.35

ekil 2.4 htiya Tabanl Segmentasyon Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, "The Seven Principles Of Supply Chain Management," Logistics Management (April 1997), s.12. Servis paketleri bir kr getirmelidir ve birok iletme ise olas krll lmek zere mterilerinin ve kendilerinin maliyetleri hakknda yeterli bir finansal anlaytan yoksundur. Hangi mterilere hizmet verilmesinin en krl olaca, hangilerinin en uzun sreli krll retecei, veya hangisiyle allmas gerektii bilinmemektedir. letmelerin bunu yapmak iin, yatrmlarnn makul bir miktarla geri dnmesi ve kaynaklarn en krl35

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, "The Seven Principles Of Supply Chain Management," Logistics Management (Nisan 1997), s. 12.

30

ekilde tahsisini garanti etmek iin ksmlarn krlln, alternatif hizmet paketlerinin maliyet ve faydalarn da analiz etmelidir. 2. lke: Lojistik Ann Uyarlamas Lojistik a, hizmet ihtiyalar ve mteri gruplarnn krllna gre uyarlanmaldr. Baz iletmelere gre lojistik a tm mterilerin ortalama servis ihtiyalarn karlamak iin, dierlerine gre tek bir mteri grubunun en zor ihtiyalarn karlamak iin tasarlanmtr. Her iki yaklam da stn niteliklerin kullanmna ulaamaz ve mkemmel bir Tedarik Zinciri Ynetimi iin gerekli olan gruba zel lojistik iin yeterli olmamaktadr. Bir kat iletmesi, temel iki grupta farkl mteri hizmet istekleri bulmutur. Bu gruplar uzun temin srelerine sahip byk yaynevleri ile 24 saat ierisinde teslimata ihtiya duyan kk yerel basmevleridir. retici her iki gruba da hizmet verebilmek ve kr getirecek bymeye erimek iin, adet tam kapasite stok yapan datm merkezi ile yerel basmevlerinin yaknna yerletirilen sadece hzl tanan kalemleri depolayan 46 adet abuk cevap verebilen apraz ykleme platformu bulunduran ok seviyeli bir lojistik a tasarlamtr. stratejisine bal bulunmaktadr.

Kiisel optimizasyon Tedariki

Endstriyel Optimizasyon

Datm merkezi

Pazar-seviyesi depoYiyecek parekendecisi Maazalar

ekil 2.5 Market Seviyesi Lojistii Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.13.

31

3. lke: Tahminlerin Tedarik Zincirine Gre Dzenlenmesi Tutarl tahminler ile optimal kaynak tahsisi garanti edilerek pazar sinyalleri izlenmeli ve buna bal olarak tedarik zinciri erevesinde talep planlamas sraya dizilmelidir. rnein bir irkettte; tahminler her bir silo tarafndan gerekletirilmitir. Birden fazla blm her biri kendi varsaymlarn, llerini ve detay seviyelerini kullanarak ayn rnler iin bamsz olarak tahminler yrtmtr. ou pazarn grn resmi olmayan bir ekilde almaktadr, biraz ise bu prosese kendi en nemli tedarikilerini dahil etmektedir. 36retici Son kullanc

Tek sidtributor

Dengeli son kullanc talebi

Talep (Tahmin)Zaman -- Distributor talebi -- retici Tahmini Zaman

Talep (Tahmin)

-- Distributor talebi -- Satcnn ynettii stok tahminleri

ekil 2.6 Pazar Sinyalleri Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.14. 4. lke: rn Tantm rn mteriye tantlmaldr ve tedarik zinciri boyunca olan dnmler hzlandrlmaldr. Bir irkette reticiler retim hedeflerini geleneksel olarak tamamlanm rnler iin olan talep gsterimlerine dayandrm ve tahmin hatalarn telafi etmek iin envanter stoku yapmlardr. Hazrlk indirimi, hcresel imalat ve tam zamannda retim teknikleri vastasyla maliyetleri ksma konusunda ilerlemeler kaydedilirken, kitlesel uyarlama gibi daha az geleneksel olan stratejilerde daha byk bir potansiyel bulunmaktadr. rnein, kitlesel

36

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s. 13-14.

32

uyarlama gibi stratejiler vastasyla bireysel mteri ihtiyalarn verimli bir ekilde karlamaya alan reticiler, ertelemenin faydal olduunu fark etmektedir. rn tantmn mmkn olan en son ana brakmakta ve bylece, bir bakm rnleri deposu yneticisi tarafndan tanmlanan problemin stesinden gelmektedir. 5. lke: Tedarik Kaynaklarnn Ynetilmesi Tedarik kaynaklar, malzeme ve hizmet sahibi olmann maliyetini azaltmak iin stratejik bir biimde ynetilmelidir. Malzemeler iin mmkn olduunca dk bir fiyat demek amacndaki yneticiler tedarikilerle iyi ilikiler gelitirmemitir. Tedarikilerin maliyetleri, iletme maliyetlerini etkilemektedir. reticilerin tedarikilere yksek talepler vermesi gerektii gibi, ayrca ortaklarnn pazardaki fiyatlar drmek ve snrlar arttrmak iin tedarik zincirindeki maliyetleri azaltma hedefini paylamas gereklidir. Tm mallarnn maliyetleri, sadece direkt malzemeler deil, ayrca bakm, onarm ve altrma kaynaklar ile faydalar, geziler, ve dier her ey iin harcanan paralar hakknda bilgi anlamna gelmektedir. Ksa sreli fiyat teklifleri vermek, uzun sreli kontratlara ve dardan kaynak alarak veya yatay olarak btnleerek stratejik tedariki ilikilerine girmek Mkemmel Tedarik Zinciri Ynetimi yaratclk ve esneklik gerektirmektedir. 37

ekil 2.7 ndeks Fiyatlandrma Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.15.37

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s. 17.

33

6. lke: Strateji Gelitirme Birden fazla karar verme seviyesini destekleyen ve rnlerin, hizmetlerin ve bilgilerin akn ak bir ekilde gsteren, tedarik zinciri kapsamnda bir strateji gelitirilmelidir. Birok biliim sistemi veri elde edebilmekte ancak ne yazk ki gnlk ilemlerini arttrabilecek, faal hale getirilebilecek bilgilere dntrememektedir. Bu noktada eit yetenei birletiren bir biliim teknolojisi sistemi ina edilmelidir. Sz konusu sistem, ksa vadede gnlk muameleleri ve tedarik zinciri erevesindeki elektronik ticareti ynetebilmeli ve bylelikle sipariler ve gnlk izelgelemeler hakkndaki bilgiyi paylaarak tedarik ve talebi sralandrmaldr. Sistem orta vadede kaynaklarn etkili bir ekilde tahsis edilmesi iin gerekli izelgelemeyi kolaylatrmaldr. Uzun vadede bir deer eklenmesi iin sistem, btnleik bir a modeli gibi, yneticilerin imalathaneleri, datm merkezlerini, tedarikileri ve nc parti hizmet alternatiflerini deerlendirmelerinde yardmc olma amal yksek seviyeli senaryo planlamasnda kullanlacak veri sentezleyecek aralar salayarak stratejik analizleri mmkn klmaldr.

ekil 2.8 Tedarik Zinciri Teknoloji Stratejisi in Kritik Grnler Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.16.

34

7. lke: Performans ltleri Son kullancya etkili ve verimli bir ekilde ulamada toplam baary lmek iin kanal erevesindeki performans ltleri benimsenmelidir. Yneticiler hizmeti ncelikle, sz verildii anda gelen, tam, doru bir biimde fiyatlandrlm, faturalandrlm ve hasar grmemi olmalar ile lmektedirler. Birok iletme kanal erevesindeki performansn lmn kolaylatrmak iin ortak rapor kartlar gelitirmektedir. Bu rapor kartlar her bir iletmenin ortakla ne getirdii ve btnleyici zellik ve becerilerini anlamann en byk avantajlarna ne ekilde destek olarak kullanacaklarn gstererek ortaklarn ayn hedefler dorultusunda almasn salar. Ortak bir rapor kart, ortaklarn tedarik zinciri boyunca olan sinerjilere younlamalarnda ve fayda salamalarnda yardmc olabilir. 38 2.4 rne Uygun Tedarik Zincirinin Belirlenmesi Tedarik zincirinin, firma ve firmann kanal ortaklar apnda senkronize edilmesi sayesinde satlarn arttrlmas, maliyetlerin drlmesi ve varlklarn daha verimli kullanlmas salanacak ve bunun sonucunda da firmann ve tedarik zinciri ortaklarnn irket deerleri artrlm olacaktr. Tedarik zinciri stratejileri, rn liderlii ve marka oluturma konularna odaklanan i stratejilerini dorudan destekleyen stratejilerdir; Pazara hakim olma anlay: gl markalar ve yaygn pazarlama ve datm kanallar ile yksek kar marjlar elde etmeye odaklanmak Operasyonel eviklik: Kaynaklarn ve operasyonlarn, farkl rn gruplar ve farkl corafi blgeler baznda aniden ortaya kabilecek tketim eilimlerini karlamaya ynelik olarak dzenlenmesini amalar. Yenilikilik: rakiplerin sunduu rnlerden daha yeni ve daha taze rnleri tketiciye ulatrmak yoluyla ekstra kazanlar elde etmeye ynelir.

38

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s. 18-19.

35

Stratejilerin ikinci nemli oda ise; zincir yeleriyle, mterilerle ve/veya son kullanclarla daha sk ilikiler kurulabilmesiyle ilgilenir: Mteriye uygunluk: Direkt sat yoluyla son kullanclarla yakn ilikiler kurulmas ve bunlarn srdrlmesini amalar Ticaret odakllk: Lojistik stratejisindeki gibi kullanc iin en dk fiyata en yksek deeri yaratmaya ncelik verir. Bu stratejinin tek fark, markadan ok mterilere sunduu hizmete odaklanmasdr. Lojistik optimizasyonu: Tedarik zinciri verimlilii ile etkinlii arasndaki dengenin kurulmasn amalar. Etkin bir tedarik zinciri sisteminin kurulmas iin firmalarn pazara sunduklar rnlerin zelliklerini analiz etmeleri ve rnlerine uygun tedarik zinciri sistemlerini gelitirebilmeleri gerekmektedir. rnn zellikleri: rnn yaam dngs Talebin ngrlebilirlii rn eitlilii rnler bu faktrler asndan farkl zelliklere sahip olmakla birlikte iki kategoride snflandrmak mmkndr. Fonksiyonel rnler; Tketicilerin zaman iinde fazla deimeyen temel ihtiyalarn karlamaya ynelik ve bu sebeple de ngrlebilir ve istikrarl bir talebi olan ve uzun yaam dngs srelerine sahip rnlerdir. Fonksiyonel rnlerin bu zellikleri youn rekabeti ve dolaysyla dk kar marjlarn da beraberinde getirmektedir. Dier yandan, daha ok moda ve teknolojik rnler alannda karmza kan yeniliki rnler tketicilerin kullanmna daha nce sunulmayan deerler sunan ve bu yolla tketicinin daha fazla para demeye raz olaca rnlerdir. Yeniliki rnler bu nedenle daha yksek kar marjlaryla alma olanan sunar. 3939

Talebin eldeki stoklarla karlanabilme oran Tedarik sresi n plana kan unsurlar olmaktadr.

Amy ZUCKERMAN ve NetLibrary, Inc, Supply Chain Management, Oxford, U.K: Capstone Pub, 2002, s.124.

36

Bununla beraber, fonksiyonel rnlerden farkllat bir dier unsur da talepteki istikrarn yerini byk lde belirsizlie brakmas ve rn yaam dngsnn bir aya kadar inmesidir. letmelerin kendisine uygun tedarik zinciri sistemini kurabilmesi iin ncelikle rnnn fonksiyonel mi, yoksa yeniliki mi olduunu netletirmeleri, daha sonra da mevcut tedarik zincirlerinin fiziksel etkinliinin mi, yoksa pazara uyum derecesinin mi daha n planda olduunu tespit etmeleri gerekir. Bylelikle mevcut durumun bir haritas karlm olacak ve firmann bundan sonra neler yapmas gerektii daha kolay grlebilecektir. tme stratejisinde araclara ynelik reklam yaplr, ekme stratejisinde ise tketicilere ynelik reklama arlk verilir. letmeler itme ve ekme stratejilerini bir arada uygulamaktadr. ekme stratejisi, tketim mallar iin daha uygundur. 2.4.1 tme Ve ekme Stratejisi Stok ynetiminde iki temel yaklam szkonusudur; itme ve ekme sistemi. tme sisteminde stoklarn dzeyi daha nceden belirlenen yeniden sipari verme noktas (ReOrder Level-ROL) dzeyine dtnde, yine daha nceden belirlenen Ekonomik Sipari Miktarlarna (Economic Order Quantity-EOQ) gre sipari verilir. Yeniden sipari verme miktar, gemiteki taleplere ve evrim (temin) srelerine bal olmaktadr. ekme sisteminde ise sipari miktarlar tmyle tedarik zincirindeki deiimlere gre belirlenir. ekme sisteminde ihtiyaca en ksa srede yaplr. Mteri ihtiyalar dorultusunda retim, tedarik/itme (push) metodundan talep/ ekme (pull) metoduna geebilmelidir. retim sreleri, hzl deiim yetenekleriyle pazar deiimlerine esnek yant verebilmelidir. En az parti miktarlar, siparie gre, retim ortamna gre planlanmaldr. retim ncelikleri istenen teslim zamanlarna gre belirlenmelidir. Her mteri grubu iin zel retim stratejileri gelitirilmelidir. Fonksiyonel rnleri reten firmalarn tedarik zincirlerinin etkinliini artrmak iin uyguladklar ve genelde maliyet drme esasna dayanan yntemlerin yerini tedarik zinciri yeleriyle ortak stratejiler gelitirmeye yneldii grlmektedir. Ayn durum belirsizlii azaltabilmek iin yeniliki rnler iin de geerlidir.

37

Tablo 2.3 Talep zellikleri Baznda Fonksiyonel ve Yeniliki rn zellikleri

Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.19. Araba 15 gn, buday 105 gnde mteriye sunulmaya hazr hale gelmektedir. Dolays ile iki rnn retim sreleri farkldr. Buday fonksiyonel rn tanmna girerken, araba yeniliki rn grubuna girmektedir. Piyasaya srlen yeni model bir arabann ne kadar sre iin cazibesini koruyabilecei, rakiplerine gre tercih edilir kalabilecei rn yaam dngsn oluturmaktadr. Tedarik zincirinde ilk adm olan girdilerin tedariki mterinin talebini doru okumakla balar. letmeler mterinin gerek ihtiyacn ortaya koyan bilgiye eritikleri anda tedarik zincirinin dizaynn yapabilirler. Bu bilginin olmad durumda iletmeler gereksiz mkemmellik tuzana derek gereinden fazla hizmet seviyesi, gereinden hzl evrim sresini yakalama riskine girer.40 2.5 Tedarik Zinciri Ynetiminde likiler Tam entegre bir tedarik zincirinin ynetimi konusunda organizasyonlar giderek iin insan boyutuyla ilgilenmeye balamaktadr. ou zaman tedarik zinciri iin gerekli bilgi ve iletiim teknolojileri zaten hazrda bulunabilmekte ve baz kk aksilikler hari kolayca ve ksa bir zamanda kurulabilmektedirler. Organizasyonlardaki farkl insanlar arasnda karlkl ilikiyi ynetebilmek ve gven salamak tedarik zinciri ynetiminin en zor

40

O. ONAT, a.g.e., s. 19-20.

38

tarafdr. birlii ihtyacina cevap verecek nitelikteki iletmeler arasndan seim yapilirken dikkat edilmesi gereken noktalar unlardr: Ynetim yetenei Personel yetenei Sre ve teknolojik yetenek Toplam kalite ynetimi felsefesi Finans srdrlebilirlii ve kaynak bulma yetenei Maliyet bilgileri Bilgi sistemleri yetenei retim sistemleri Uzun dnemli iliki potansiyeli planlamas ve kontrol

birliinden beklenen performans gerekleir ya da bunun stne klrsa taraflar memnun olur. Baarl bir ibirlii nitelemesi yalnzca performans beklentisini gerekletiren ibirlii demek deil, anlamazlklar da iyi yneten bir ibirlii anlamna gelir. Problem zme, ibirliinin srekliliinde anahtar neme sahiptir. Bu nedenle taraflar bir sorun ktnda; sorunun saptanmas, analizi, nceliklerin yeniden gzden geirilmesi, performans lmleri, yetimeyen ilerin belirlenmesi gibi sreleri dikkatle izlemelidir. Tedarik zinciri gelitirme iinin banda firmalar misyonla uzlaamayan tedarikiler ve mterileri kaybedeceklerdir. Geriye kalan firmalar ile organizasyonun zel bir iliki gelitirilmelidir. Bu; kimi gizli i bilgilerinin paylalmas, ikili projelere yatrm yaplmas ve birleik i gelitirmelere ynelmek gibi ibirlii faaliyetleri olabilir. Bu trden bir organizasyonlar aras iliki biimi genelde stratejik bir ibirliidir. Stratejik ibirlii, katlmclarn performansn arttrrken israf azaltma yoluna gittikleri bir sretir.41

41

E. ERASLAN, Tedarik Zinciri Ynetiminde likiler, www.baskent.edu.tr/eraslan (Eriim: 27 Ekim 2005).

39

2.6 Tedarik Zinciri YnetimindePerformans Ynetimi 2.6.1 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar: Envanter, Nakliye/Lojistik, retim Faaliyetleri, Bilgi

ekil 2.9 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.20. Tedarik zinciri ynetimi ncelikli olarak iletme iinde ve iletmeler arasnda temel i fonksiyonlarn ve i srelerini birbirine balayarak daha yksek performansl ve birbirine kuvvetle bal i modelleri yaratmaktr. Tedarik zinciri ynetimi tm lojistik aktivitelerini ve retim faaliyetlerini de bnyesine alarak pazarlama, sat, rn gelitirme, finans ve bilgi teknolojilerini de kapsayacak ekilde koordinasyonu salar. Tedarik zincirinde ak vardr: Mal ak, Parasal Ak, Bilgi Ak ve bu ak olduka i ie gemitir. Mal ak tek ynl olarak tedarikiden mteriye doru hareket ederken, bilgi ak karlkl olarak hareket etme zelliine sahiptir. rnler fakllk gsterdike tedarik zincirleri de farkllaacaktr: Tedarik sreleri farkl olan rnlerin tedarik zinciri yaplar da farkl olacaktr. Nakliye, Depolama, retim Faaliyetleri ve Envanter, Bilgi tedarik zincirinin ynlendirici unsurlarn oluturmaktadr. 42

42

M. HUGOS, a.g.e., s. 67.

40

a. Lojistik (Nakliye) Lojistik, tedarik zinciri deildir, onun nemli ve byk bir parasdr. Lojistik ynetimi ilemleri giren ve kan malzemenin tanmasn, depolanmasn, ellelenmesini, sipari almn, lojistik a tasarmn, stok ynetimini, arz talep planlamasn, 3. parti servis salayclarn ynetimini kapsamaktadr. Tedarik zinciri ynetiminin baarsn; lojistik zincirinin etkinlii ve hzl yant verebilme zellii etkiler. Tablo 2.4 Lojistik Maliyetleri

Kaynak: L APPLETON, "Supply Chain Brain," CFO Magazine (July 1997), s.21. Lojistik ynetimi mterilerin ihtiyalarn karlamak zere, ham maddenin balang noktasndan, rnn tketildii son noktaya kadar olan tedarik zinciri iindeki malzemelerin, servis hizmetlerinin ve bilgi aknn etkili ve verimli bir ekilde, her iki yne doru hareketinin ve depolanmasnn, planlanmas, uygulanmas ve kontrol edilmesidir. 43 b. Envanter Tedarik zinciri ynetiminde envanterin rol; Yakn gelecekte olabilecek talebi tahmini retim ve datm maliyetlerinin drlmesi/lek ekonomileri asndan nem arz eder. Envanter : Hammaddeden mamul rne, mamul rnden son kullancya kadar olan ilemlerin envanterini kontrol etmeye ynelik planlama yapmak iletme yneticisinin yapmas gereken kritik ilerden biridir. Tama srasnda meydana gelen kayp ve alnma43

M. HUGOS, a.g.e., s. 69.

41

oran ve tutumlar envanter kaytlar ile aa karlabilir. Depolanm malzemeye tahsis edilen sermaye miktar ve depolama yerine ilikin masraflarn azaltlmas olmak zere iki nedenden dolay envanter kontrol zorunludur. Uluslararas bir ilem iin depolama tesisleri planland zaman gz nnde bulundurulmas gereken drt ana faktr boyut, koul, sistem ve yerletirmedir. c. retim Faaliyetleri Gei sresinin yaval bir rn almak iin gerekli olan teslim sresini ne kadar kolay uzatabiliyorsa, siparii yerine getirmede etkisiz olmak da o kadar kolay uzatabilir. te yandan, sipari verme sreci tipik olarak ierden kontrol edildiinden, firmann pazarlamaya ilikin birimi sipariin dzgn ilemesinin btn sorumluluunu mutlaka kabul etmelidir. d. Bilgi Bir irketin deer zinciri ve tedarikileri ile mterileri arasnda bilginin kolay yolla paylalmasn, alnan kararlarn ksa srede uygulamaya konmasn salayacak sistemler kurmas dnn daha iyi raporlanmasn, bugnn daha kolay ve iyi ynetilmesini salamaktadr. Tedarik zinciri ynetiminde ibirlii ve e zamanl alma salandnda; zellikle retim planlama, tasarm ve mhendislik, sipari, sevkiyat, sipari durumu izleme, iade uyarlar, fatura bilgileri, szlemeler, tedariki performansna ilikin bilgiler kaytl ve paylalabilir hale getirildiinde rekabet avantaj salanacaktr. Bilginin artmas sistem iindeki verimsizliklerin ortaya karlmasna ve giderilmesine olanak verecektir.44 Zincir ortaklarnn, tedarikiden balayarak nihai tketiciye kadar bilgi paylam arttka her bir ortak iin karllk da artacaktr. Etkin ve esnek tedarik zinciri, yaps salam bir bilgi alt yapsn gerektirmektedir.

44

M. HUGOS, a.g.e., s. 70.

42

2.6.2 Tedarik Zincirleri in Performans lm Sistemlerinin Tasarmnda Karlalan Glkler ve Dikkate Alnmas Gereken Faktrler Tedarik zincirlerinin; farkl stratejileri ve zellikleri olan iletmelerden olumas ve iletmelerin, ayn zamanda birden fazla tedarik zincirinin yeleri olabilmeleri, tedarik zincirindeki faaliyetlerin performansnn lmnde nemli etkileri bulunmaktadr. Ayrca, tedarik zincirindeki bir iletmenin tm srelerinin, tedarik zincirindeki baka bir iletmenin tm sreleri ile ayn oranda btnleik olmamas ve tedarik zincirindeki ilikilerin dzeyinin, yeler arasnda ve zamana bal olarak da deikenlik gstermesi, tedarik zincirinin performansnn lmn ve deerlendirilmesini gletirmektedir . Tedarik zincirini btnsel olarak deerlendirecek bir sistem dncesinin eksiklii ve tedarik zincirinin btnsel olarak grnmne ilikin bilgi salanmasnda ve tedarik zincirini btnsel olarak deerlendirecek bir analizin yaplmasnda mevcut raporlama sisteminin yetersiz kalmas, tedarik zincirlerinin performansnn llmesinde de problemlerle karlalmasna neden olmaktadr. Tedarik zincirinin performans lmnde karlalan dier nemli problemlerden bazlar; bilgi teknolojilerinin yetersiz olmas, bilgileri toplayanlar ile kullananlar arasnda iletiim dzeyinin dk olmas, finansal ve finansal olmayan ltlerin birletirilmesinin gl ve ltlerin stratejilerle balantsnn kurulmasnn zorluudur. Ted