فصلنامه تخصصی علوم سیاسی

1397تابستان، سومچهل و ، شماره چهاردهمسال 16/01/97 تاریخ دریافت: 22/03/97 تاریخ تصویب:

55 -81صفحات:

ایران و اتحادیه اروپا در قبال میری اسالبررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهو

بحران داعش و پساداعش از منظر واقع گرایی تدافعی علی آبادی میمحمدمهدی قاس

خوراسگان() واحد اصفهان می الملل، دانشگاه آزاد اسال دانشجوی دکتری روابط بین حسین مسعودنیا

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

ام جمعه زادهسید جواد ام اصفهان دانشگاه سیاسی علوم گروه دانشیار

چکیده

عصر پساداعش به معنای عبور از داعش و دورانی که در آن داعش و تفکرر داعشری وجرود عصری خواهد بود که عصر پساداعش. و تا حدودی آرزومندانه است مینداشته باشد امری غیرعل

شود. به عبارت دیگر اکنون داعرش تر می ار مستقیمتر و فضای باز بسی شردهها ف در آن اصطکاکدر سوریه شکست خورده است و با کنرار رفرتن آن تجدیرد مسرایل و احیرای مو روعات مرورد

تراییر ایرران برر کشرور سروریه . بحراناختالف میان معار ین سوری با اسد روبرو خواهند شد

ایرران توسط که است. رویکردهایی آورده پدید کشور دو این روابط در را هایی چالش و گذاشته

رفترار و ترارییی مسرالل در ریشره شرده، خارجی دنبرال سیاست عرصه در اخیر های سال در

دارد. از طرف دیگر اتحادیه اروپایی که به نوعی در سوریه کشور دو های انگیزه و ارانگذ سیاستتصرادی و... برا ایرن کشرور نفوذ تارییی توسط فرانسویان داشته و هم اکنون نیز دارای روابط اق

چند از وجود دولت مرکزی دمشق به رهبری خاندان اسد نارا ری اسرت است وجود دارد که هرولی بیش از آن در پی ایجاد یک سد امنیتی شدید حول خود برر رد نفروذ عناصرر تروریسرتی

باشریم کره باشد. سعی برآنست که در این مقاله به دنبال پاسیگویی به این سوال میخاورمیانه ای چون اتحادیه اروپایی در قبرال ای چون ایران و قدرت فرامنطقه سیاست خارجی قدرت منطقه

:نویسنده مسئول، ایمیل h.masoudnia@ase.ui.ac.ir

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

56 ◊

ها چه پیامدهایی را ند و این اهداف و مسیر نیل به آنسوریه پساداعش به دنبال چه اهدافی هست پی خواهد داشت؟ در

دوران ادیره اروپرا، ایرران، اتح می سوریه، سیاست خارجی، جمهوری اسرال : کلیدی واژگان

.داعشپسا

مقدمه بوده تاکنون اسد بشار نظام داخلی چالش ترین سیت تردید بدون سوریه در اخیر تحوالت

تحوالت بر کشور این بازیگری اهمیت و سوریه ای منطقه مهم نقش به امر این است. البته

دیگر و عراق مسئله سازش، مذاکرات مقاومت، فلسطین، به مربوط مباحث از جمله منطقه

محسوب منطقه در یبات عامل ها میتا پیش از وقوع ناآرا سوریه گردد. میبر ای همنطق مسالل

های طرف توجه مورد همواره منطقه تحوالت در آفرین یبات نقش این ایفای برای و شده می

های لشچا با جدید تحوالت مقابل در سوریه دولت اکنون است. اما بوده المللی بین و ای منطقه

بازیگران اقدامات و رویکردها و جدید ای منطقه تحوالت از که تحوالتی است، روبرو سیتی

فراتر مو وعی سوریه در اخیر تحوالت و رخدادها (. سیر23: 1390است )ایرانی، متایر خارجی

اراده و منافع حوزه در و است ایران جمله از فعال خاورمیانه بازیگران نیات و ها خواست از

و جدی طرف یک از سوریه خواهی تحول جریان گیرد. می قرار جهانی و ای فرامنطقه بازیگران حزبی تک نظام و داخلی اختناق قرنی نیم فضای دلیل به و است کشور این نظام کننده تهدید

به حکومت برای را ای شکننده شرایط درون در میمرد مطالبات شدن انباشته و مشارکتی غیر

و اند شده کشته هم زیادی بسیار افراد موجود اخبار اساس بر که این ویژه به است. هآورد وجود نقش (. سوریه47: 1391است )براری، کرده ایجاد داخل در را ای پیچیده شرایط مسئله این

دلیل، همین به دارد. نزدیک خاور و مدیترانه منطقه به ایران استراتژیک اتصال در حیاتی

را سوریه تحوالت منافع بر مبتنی و متفاوت نگاهی با ایران عرب، جهان طنقا سایر برخالف این تحوالت به محتاطانه نگاهی با سو یک از ایران دیگر، عبارت به است. کرده دنبال

سوی از و افزایند می آن شدت بر )عربستان و اسرالیل )آمریکا، خارجی عناصر که نگریسته

منجر که جایی تا و حاکم حکومت چهارچوب در و سوریه رد اصالحات های درخواست با دیگر،

این است. کرده حمایت نشود، اسرالیل رژیم با مبارزه در سوریه ملی امنیت و قدرت تضعیف به

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

57 ◊

اتحاد حفظ به منجر نهایت در و بیافزاید اسد بشار حکومت مشروعیت بر تواند می حتی امر

(. 17-16: 1390شود )برزگر، سوریه و ایران سنتیحوزه شام از دیرباز جزء مناطق با اهمیت برای اروپاییان بوده است. معادالت جنگ جهانی

که شکل بدین کرد، باز خاورمیانه اول به موازات عف امپراتوری عثمانی، پای اروپاییان را به به را النهرینبین و اردن و فسلطین سور، پیمان آن تبع به و 1916 سال در پیکو سایکس پیمان

هایدهه در که هاییالحمایهتحت. آوردفرانسه در را تحت قیمومیت سوریه و انگلیس قیمومیت آغاز با بود طبیعی ایسابقه چنین با لذا. آمدند بیرون استعمار یوغ زیر از بیستم قرن میانی

رسد اروپاییان سیاستی جدی در قبال منطقه داشته باشند. به نظر می ،رمیانهخاو در اخیر تحوالتافزاری فاقد توان مستقل برای های خود در حوزه قدرت سیتاتحادیه اروپا با توجه به محدودیت

و ایمنطقه داخلی، پیچیده و متفاوت ابعاد نقیصه این کنار در است، سوریه مدیریت بحران مدیریت در اروپا اتحادیه بازیگری لیبی، قضیه با مقایسه در سوریه بحران المللی بین

موجودیت سیاسی، اعمال نظام را دچار خدشه جدی نموده است، لذا این سوریه بحران هایطرف با شدید همکاری و سوریه المللی کردن بحرانهای همه جانبه را در کنار بین تحریمخلیج همکاری شورای عرب، اتحادیه جمله از سوریه سیاسی نظام میالف ایمنطقه کرده اتیاذ سوریه در خود اهداف به رسیدن برای راهبرد تریناصلی عنوان به را ترکیه و فارس

است و البته در کنار این مو وعات اتحادیه اروپا در دوران پساداعش بیشتر جنبه احتیاط آمیز روسیه از نظر کند و طی این چهارچوب اتحادیه بیشتر در کنار میخود را اعمال های سیاست

گیرد تا ایاالت متحده آمریکا که در این دوران جدید میآینده اسد و تحوالت داخلی سوریه قرار بدون داعش بیشتر نیل به سوی تجزیه یکپارچگی سوریه دارد.

چارچوب نظری

و مسالل امور با برخورد در ها لتدو که روشی و خط مشی از است عبارت خارجی سیاست

کند. سیاست میاتیاذ خود منافع موجودیت از دفاع و حاکمیت حفظ برای رکشو از خارج

توانایی ها، و اهداف، است تعامل در خارجی و داخلی محیط با کشورها همه خارجی

اقدامات تصمیمات، خارجی، همچنین سیاست سازمان و ساختار ها، تاکتیک ابزارها ها، استراتژی

های (. دولت11: 1380دارند )سجادپور، نقش فرایند ینا در همگی خارجی سیاست پیامدهای و

به دستیابی جهت در خود ای فرامنطقه و ای منطقه ملی، های ظرفیت از گیری بهره با ملی

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

58 ◊

این در کوششی هیچ از و گیرند می پیش در را های میتلفی استراتژی خود، ملی منافع و اهداف

غیرمادی، منافع و ارزش همچون مو وعاتی واقعگرایان دیدگاه ورزند. از مین دریغ زمینه

خارجی سیاست در سیاسی نظام ماهیت و ایدلولوژیک فرهنگی، های هنجار، تفاوت اخالق،

ندارند. کشورها جایگاهی نظام بودن و آنارشی خودیاری قوا، موازنه بقا، دولت محوری، چون مفرو اتی بر مکتب این

گزینه و است کشور از و صیانت دفاع ها دولت اصلی فهد واقعگرایی در دارد. تأکید الملل بین

الملل بین سیاست در انگیزه اصلی بقاء (.Waltz,1979:12دارد ) قرار صدر در آنها برای بقا

گونه بدین است، آنارشیک الملل نظام بین ساختار داخلی، ساختار خالف بر که آنجایی از و بوده

تا است آزاد دولت هر و هستند خود مسئول امنیت نظام، تشکیل دهنده واحدهای از یک هر کهگمارد، )یزدان فام، همت خود خارجی و داخلی تعقیب اهداف به بیند، می ترمناسب که طور هر

است محتمل قاعده روری ترین خودیاری آمیز، ساختار هرج ومرج در ( بنابراین730: 1386 (.144: 1388فالتزگراف، و )دولرتی

ها دربرگیرنده دولت است ای هجامع گویای جهانی، سیستم از مدلی عنوانبه قدرت موازنه

کنند. اگرچه میحفظ آن ایجاد جهت در را خویش استقالل و هویت بازیگران آن همه در که

ها دولت هدایت محیط آنارشیک یک در قدرت از ترس اما باشد، میمحور ن قدرت صرفاً موازنه

(. زمانی84: 1390احمدی و زارع، دارد ) دنبال به یکدیگر برابر در موازنه سمت به سیستم، در را

شود، می مشاهده الملل بین نظام کنترل برای بزرگ قدرت یک های از تالش یهای نشانه که

حفظ را خود امنیت تعادل بیش، عامل یک طریق از تا شوند می متحد باهم های دیگر قدرت

قوا عامل موازنه توان گفت، می نمایند. لذا حفظ الملل نبی نظام سیستم در را خود و جایگاه کرده

(. 95: 1388است )محمدخانی، المللی بین آنارشی سیستم در یبات اصلی مکانیسم و با .شده است منشعب تدافعی و میتهاج نوع دو به الملل بین سیاست در واقعگرایی رویکرد

این به سوریه بحران قبال درتحادیه اروپا و ا ایران میاسال جمهوری اهداف و راهبرد به نگاهی درک است، اما به منظور گرایی تدافعی واقع نوع از بیشترآنان رویکرد که رسید خواهیم نتیجه

توسط اتیاذ شده تدافعی، راهبرد و میتهاج نوع دو به اجمالی پرداختن مو وع من بیشتر

مورد بررسی سوریه و دوران پساداعش نبحرا قبال در ایران و اتحادیه اروپا میاسال جمهوری

گرفت. قرار خواهد

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

59 ◊

میتهاج گرایی واقعزکریا و جان مرشایمر اشاره کرد توان به فرید می میپردازان تهاج از مهمترین نظریه

رلالیسم سیاسی یعنی قدرت، سیاست گرایش انشعابات از که نوع (. این130: 1389مشیرزاده، )

تجدیدنظرطلبانه نیات تهاجمی، های گرایش بر را خود گفتمانی مباحث آغاز نقطه است،

بر تأکید با است و داده قرار الملل بین سطح سیستم در بزرگ های قدرت ویژه به ها، قدرت

های رتقد بین قدرت میدال رقابت آنارشی، که هستند معتقد الملل بین محیط در آنارشی شرایط

آن در امنیت که است و عیت هابزی دارای آنارشی انآن دید از بود. خواهد شاهد را بزرگ

درگیر را خود آورند، می روی های بزرگ ارتش ایجاد به یروتمند های دولت است. کمیاب بسیار

,Zakariaهستند ) خود المللی بین افزایش نفوذ دنبال به و کنند می مرزها از خارج مسالل

بزرگ های قدرت ایه داده برون الملل، بین ستمبر سی تأییرگذاری در معتقدند ها آن(. 3 :1998

سه در را ها دولت قدرت طلبی اصلی دلیل (. مرشایمر4: 1384باشد )کامل، می تعیین کننده

برخوردارند آن از ها دولت همه که میتهاج های توانمندی الملل، نظام بین آنارشیک مورد: ساختار

(. 132: 1389است )مشیرزاده، نموده بیان دشمنان مقاصد و نیات در مورد اطمینان عدم و و قوا موازنه دغدغه نه تنها کشورها که آورند می وجود به را شرایطی سه مفروض این مجموعسازند. می فراهم قدرت بیشینه سازی برای را شدیدی و قوی انگیزه بلکه دارند قدرت را حفظدر استقالل و ار ی تمامیت حفظ الدنب به آنان و هاست دولت اصلی هدف بقاء این رویکرد در

.هستند خود داخلی سیاسی نظام هژمون در جایگاه کسب و هدف به رسیدن ابزار مهمترین قدرت تهاجمی، گرایی درواقع

چه چون هر نمایند، می تأکید اقتصادی و مینظا قدرت بر عمدتاً است، آنان الملل بین نظام

باالتر امنیتی آن ریب باشد، بیشتر دیگران رب کشور یک مینظا و برتری مزیت و قدرت

واقع گرایی(. این نوع از Mearsheimer, 2001, Waltz, 1979, 1992بود ) خواهد

برهم با دارند بزرگ سعی های دولت آن، در که دارد تأکید بزرگ های دولت محوریت بر بیشتر

یابند. دست منطقه در خود دافبه اه تا برآیند موجود حفظ تغییر پی در موجود های واقعیت زدن

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

60 ◊

تدافعی گرایی واقع

نظریه پردازان مهمترین از .گرایی تدافعی قرار دارد تهاجمی، واقع گرایی واقع مقابل نقطه در

که بر این است اندیشمندان رلالیسم تدافعیفرض برد. نام والت را و اسنایدر توان می نظریه ایندر ،خیم است یعنی امنیت چندان نایاب نیست و فراوان است خوش الملل معموالً آنارشی بیننیواهند داشت و تنها در شرایطی که مییابند رفتاری تهاج میرا در هایی که آن نتیجه دولت

گرایی واقع .دهند میها وجود دارد نسبت به آن واکنش نشان احساس کنند تهدیدی علیه آن المللی اقتدارگریز بین نظام در خویش موجودیت حفظ پی در ها دولت که است معتقد تدافعی

از ها دولت رفتار یک سو و از الملل بین نظام ملزومات و آنارشی میان رابطه به ها هستند. تدافعی

جانب از که در شرایطی بینند. تنها می تر پیچیده را رابطه این اما دارند، توجه دیگر، سوی

معموالً آنان های واکنش و دهند مینشان واکنش خود از کنند تهدید احساس دیگر کشورهای

توسعه طلبی برای ای برنامه هیچ است. آنان تهدیدکننده کشور بازداشتن و موازنه سطح در

شود. مین به امنیت منجر همیشه توسعه طلبی معتقدند و ندارند مینظا ویو نیر جنگ والتز نگاه از بود، قالل قوا موازنه نظریه برای زیادی اهمیت والتز

-Waltz, 1979: 190آن ) زدن برهم و تغییر برای نه است سودمند موجود و ع حفظ برای مطرح را تهدید موازنه والتر نظریه کنت قدرت موازنه نظریه برخالف والت استفان(. 191

نظریه والت نگاه دارد. از موازنه قدرت نظریه کارایی افزایش و اصالح در سعی که نماید می

توصیف اش تارییی سابقه اساس را بر اتحادها تشکیل رفتار تواند مین به خوبی قدرت موازنه

هستند تکوین از ناتوان غالباً ها موازنه چرا دهد که تو یح تواند مین قدرت موازنه همچنین کند،(Walt, 1988: 275-316 وی )موازنه به دست قدرت، برابر در تنها ها دولت که است معتقد

موازنه نظریه های کاستی به توجه زنند. با می توازن به نیز دست برابر تهدید در بلکه زنند، مین

والت. دهد اراله بهتری تبیین تواند می تهدید موازنه نظریه که است مدعی استفان والت قدرت،

عوامل سایر و کشور وسعت اقتصادی، قدرت جمعیت،) ها توانایی -1 به توجه با را سطح تهدید توصیف میتهاج نیات -4 و مینظا های توانمندی -3 جغرافیایی نزدیکی -2قدرت( تیکژلوپلی

بر عالوه کرد که برداشت چنان توان می توصیف این ز(. اWalt, 1987: 147-151نمود )

که اند مدعی امنیت به مفهوم توسل با تدافعی گرایان هستند. واقع مهم نیز عوامل سایر قدرت

از که یهای شود. دولت می تجاوزطلبانه تعبیر رفتاری همچون خطا، به غلبا تدافعی اقدامات

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

61 ◊

واکنش خود از مینظا تدابیر با اتیاذ کنند می تهدید احساس دیگران بالقوه و جدید توانایی

دهند. می نشان المللی ارشی بینآن که است این تدافعی گرایی واقع فرض تهاجمی، گرایی واقع برخالف

میتهاج ها رفتار دولت نتیجه، در .نیست نایاب چندان امنیت یعنی است، خیم خوش معموالً به دارد، نسبت ها وجود آن علیه تهدیدی کنند احساس که شرایطی در تنها و داشت نیواهند

تهدیدکننده بازداشتن موازنه یا ایجاد سطح در اغلب واکنش این و دهند می نشان واکنش آن

شکل به تری سیت های گردد واکنش تلقی جدی امنیت معضل که شرایطی در تنها و است

.داد خواهد رخ تعار ات بروز

سوریه بحران

از دیگری پس یکی یمن لیبی، تونس، کشورهای رهبران ،2010 سال پایانی روزهای در

برگرفت، نیز در را سوریه 2011 سال ژانویه 26 در اعترا ات این های کردند. پس لرزه سقوط رژیم آمریکا،الف( قرارگرفت، مورد تهاجم لع سه از سوریه توان گفت که میع در واق

اسد میالف داخلی نیروهای عرب ج( کشورهای و عربستان ب( و غرب صهیونیستیدر اعترا ات شد. این شروع درعا شهر از سوریه (. اعترا ات11: 1390)بیشایشی اردستانی،

اما اعمال گردید اسد توسط اصالحاتی آن ادامه در و دش سرکوب امنیتی نیروهای توسط ابتدا

دو در توان می سوریه را بحران در مؤیر نبود. عوامل کارساز امنیتی برخوردهای و اصالحات این

در اسد میالف های نمود. گروه تقسیم خارجی و واقتصادی( اجتماعی )سیاسی، داخلی سطح

از: عبارتند سوریه داخلفعاالن از وسیعی طیف حضور با 2011 سال اکتبر در شورا ریه: اینسو ملی الف( شورای

شد. این گروه تشکیل ترکیه در سوریه میالف روشنفکران و اخوان المسلمین اعضای و خارجی

توجه است، ولی با سوریه در پروازی ممنوعه مناطق ایجاد و المللی بین مینظا مداخله دنبال به

و مسیحیان ویژه کردها، )به سوریه های اقلیت جذب در انیناتو آن، پی درپی تغییرات به و انسجام از جایگاه، رسد می نظر به آن اعضای از تعدادی همچنین استعفای و ها( علوی

نیست. برخوردار سوریه تحوالت در چندانی ایربیشیت سوریه اس ارتش سابق مینظا کارکنان و نیروها شامل آن سوریه: اعضای آزاد ب( ارتش

خلیج حاشیه کشورهای داران سرمایه به ویژه و خارجی کشورهای طریق که سرمایه آنان از

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

62 ◊

دست به مهمات و اسلحه سیاه بازارهای از نیز آنان مینظا تجهیزات و شود می فارس تأمین آید. می

تشکیل شد و اهداف نفر 63 حضور با 2012 نوامبر انقالبی: که در نیروهای ملی التالف ج(

و محاکمه اسد با مذاکره و گو گفت از امتناع سوریه، آزاد ارتش از حمایت توان میرا آن

ایاالت متحده، )فرانسه، ناتو عضو کرد. کشورهای اعالم سوریه مردم کشتار و آوارگی عامالن دارند. قرار التالف این حامیان ردیف در انگلستان(

از جمله چپی های اتحاد گروه اساس بر 2011 سال تابستان آزادی بیش: در د( جبهه

گرفت. این شکل ،2005 در سال دمشق سیاسی اصالحات اعالمیه با مرتبط افراد و کرد فعاالن های گروه اسد مورد انتقاد مذاکره با موافقت با و ها خارجی مداخله میالفت با جبهه به دلیل

گرفت. قرار دیگر این رهبر ابوبکرالبغدادی سوریه، بحران عشرو با 2011 سال النصره: در جبهه و ه( داعش

کوتاهی مدت از سوریه وارد شد و پس داخلی سنت به جنگ اهل به یاری رساندن شعار با گروه

ژانویه در ها ناآرامی افزایش با کنند. همزمان اشغال سوریه را از زیادی های بیش توانستند

,Benotman & Blakeیکال )راد العاده فوق و ایدلولوژی جهادی با الجوالنی ،2012

فوق العاده های گروه از گروه دو این(. Pieter, 2014پرداخت ) جبهه النصره تشکیل به( 2013

با مبارزه و میاسال دولت تشکیل دنبال به اسد دولت با میالفت و من هستند رادیکال

مناطق و موصل اشغال با گروه این گیری هستند. قدرت منطقه در ایران قدرت نفوذ و شیعیان

با مبارزه در را بارزی نقش غیردولتی کنشگر یک به عنوان و شد برابر عراق چند از دیگری

.است گذاشته نمایش به خود از حکومت سوریهاحیای دنبال به همواره ها آن هستند. سوریه در میقو اقلیت گروه کردها: بزرگترین ط(

حا ر میالف حال اند؛ در بوده سوریه در ردانخودگ منطقه تشکیل و ناسیونالیستی احساسات

.هستند سوریه در درگیری و جنگ هرگونه بارها اعالم سوریه دولت است، نمایان داخلی عوامل از بیش سوریه در خارجی عوامل نقش

(. در1391کنند )چاسادوفسکی، می ایفا کشور آن در میمه نقش خارجی عوامل که است نموده

سعی دارند المللی بین و ای منطقه اصلی بازیگران همه ن پسابحران )داعش(،بحران و دورا این

در این مقاله سعی در بررسی رویکرد .نمایند ترسیم خود ملی منافع اساس بر را جدیدی نظم

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

63 ◊

ای و اتحادیه اروپا به عنوان بازیگر به عنوان یکی از بازیگران منطقه ایران میجمهوری اسال .باشد میالمللی بین

سیاست خارجی ایران در سوریه روابط دارای آن با ایران که است میاسال کشورهای جمله از سوریه جمهوری عربی کشور

اسالمی، انقالب پیروزی از قبل. دارد تداوم نیز حا ر حال در و است بوده تارییی و دیرینه با اساساً اسالمی، و راست چپ، های ازگرایش میتلف های گرایش با ایران در کنونی انقالبیون

که غربی د های رژیم وجود با سوریه همچنین و لیبی مصر، منجمله عربی متفاوت کشورهای

در انقالبیون و آن کشورها میان تنگاتنگ ارتباطی گفت توان می تقریباً بود حاکم آن ها بر

ساز هزمین مشترک دشمن یک داشتن منظر از همگرایی این .داشت وجود گوناگون های جناح به توجه با و بود میاسال انقالب پیروزی از پس مناسب های سازی فضا ایجاد در بیشتر تحرک

جبهه و کرد مطرح انقالب پیروزی از پس ایران میاسال علیه جمهوری غرب که تحرکاتی

مو ع و ایران به عراق حمله به مربوط میتلف های زمینه در سوریه دولت که یهای گیری

مو ع این و داشت الملل بین نظام و منطقه در سیاسی گوناگون های زمینه در که یهای گیری

بود برخوردار بیشتری همراهی و همگنی از تهران در رسیده قدرت به تازه انقالبیون با ها گیری

های جناح و سوریه با گوناگون فکری های جناح موجود ارتباطات پیشینه آن که طوری به

شد )مطهرنیا، گذشته دهه سه در آن استمرار ساز زمینه و کرد تقویت را کشور این در متفاوت دو و یافته توسعه تدریج به ایران میاسال انقالب از پس سوریه و ایران (. روابط44: 1390

خود کردن قلمداد از طرف دو هر که چند هر اند، شده مبدل راهبردی پیمانان هم به عمالً کشور

عربی کشور یک روابط سطح ترین عالی سوریه .کنند می خودداری راهبردی متحدین عنوان به

دمشق و تهران روابط اندازه به عربی های پایتیت از یک هیچ با تهران روابط و دارد را ایران با

نیست. اهمیت و پشتوانه دارای نقش زیادی های سال ایران، میاسال جمهوری با استراتژیک جانبه دو روابط جز به سوریه

نقش سوریه دیگر، سوی از .است داشته عهده به هم را عرب جهان به ایران ورود ازهدرو

دلیل، به همین دارد. نزدیک خاور و مدیترانه منطقه به ایران استراتژیک اتصال در حیاتی را سوریه تحوالت منافع، بر مبتنی و متفاوت نگاهی با ایران عرب، جهان نقاط سایر برخالف تحوالت این به محتاطانه نگاهی با سو یک از ایران دیگر، عبارت به کند. می و کرده دنبال

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

64 ◊

سوی از و افزایند می آن شدت بر عربستان( و اسرالیل خارجی )آمریکا، عناصر که نگریسته

منجر که جایی تا و حاکم حکومت چهارچوب در و سوریه در اصالحات های درخواست با دیگر،

این .است کرده حمایت نشود، اسرالیل رژیم با مبارزه در ریهملی سو امنیت و قدرت تضعیف به

اتحاد حفظ به منجر نهایت در و بیافزاید اسد بشار حکومت مشروعیت بر تواند می حتی امر

(. 1384شود )هینه بوش، سوریه و ایران سنتی شمار به خاورمیانه اتحادهای سطح مهمترین از یکی سوریه و ایران اتحاد شک بدون

در آمریکا نفوذ و اسرالیل تهاجم عراق، با مقابله با هدف یک سو، از ابتدا در اتحاد این رود. می

نگرانی به دیگر سوی از( و Dinerstein, 1995: 599داشت ) تدافعی ماهیت خاورمیانه،

در کشور دو تالش گفت توان می لذا گشت. میشام بر از سوریه نگرانی و فارس خلیج از ایران

:Liska, 2011است ) بوده کشور منافع پیشبرد ها، هماهنگی سیاست من مدت، این طی عربی کشور یک رهبر اولین اسد حافظ ،1979 سال در حکومت شاهنشاهی سقوط با(. 62-69

روابط تقویت باعث ایران به عراق شناخت. حمله رسمیت به را ایران که کشوری بود سومین و

نمود محکوم را بغداد حمله جنگ، شروع ابتدای همان زا شد. سوریه و سوریه ایران بین(Seale, 1989: 357 .)کاهش و مدیترانه دریای به عراق نفت لوله خط قطع با سوریه

برای را روز در دالری میلیون 17 زیان و روز در بشکه میلیون نیم از بیش به صادرات نفت

خود همکاری حسن نستتوا( Chubin and Charles Tripp, 1988: 107-108عراق ) و اقتصادی، سیاسی روابط باگسترش کشور دو روابط سرد جنگ از دهد. پس نشان ایران به را د جبهه دوره یک این در ها آن مشترک های ایدلولوژی اما شد، جدیدی مرحله وارد مینظا

از حمایت و د صهیونیسم و د آمریکایی های گرایش از متشکل که بود امپریالیستی

توان می که شد تبدیل به منشوری صهیونیسم با بود. دیت فلسطین آزادی بیش های گروه

سقوط (. با128: 1392کرد )نیاکولی و دیگران، نگاه آن اساس بر را خاورمیانه تحوالت همه

دو منطقه در آمریکا یافت. حضور افزایش و سوریه ایران بین همکاری عراق، اشغال و صدام

و عراق در آمریکا منافع با سوریه میالفت باعث و نزدیک ساخت هم به پیش از بیش را کشور (.Salloukh, 2009: 180شد ) لبنان و دولت ملی حاکمیت حفظ اصالحات، انجام از توان تمام با ایران سوریه، بحران شروع با

راین،نیست؛ بناب میمرد سوریه داخلی اعترا ات ایران، نگاه است. از نموده حمایت سوریه

ایاالت متحده صورت موفقیت در که است باور این بر و نموده رصد را سوریه مسالل هوشیارانه

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

65 ◊

پایان آمریکا، ملی مشاوران امنیت از یکی بود. دانیلون، خواهد ایران بعدی هدف سوریه، در

و راهبردی قوای توازن زننده و برهم منطقه در ایران عقب نشینی بزرگترین موجب را اسد رژیم اظهارات دادن قرار مبنا با (. ایران22: 1391داند )محمدی، می ایران علیه منطقه در آن تغییر

با دارد ( قرار1: 1387استراتژیک ایران )کتاب سبز سوریه، عمق در سوریه که ایران رهبری

بعدی دولت اسد، سقوط صورت در که است رسیده این نتیجه به بحران از موجود شرایط درک

با تا نموده تالش بنابراین،(. Hentov, 2011ایران نیواهد داشت ) با همکاری به یلیتما

فراهم آنان بین را تفاهم نقاط سوریه دولت و میالف های گروه بین جلسات مشترک برگزاری

سازد.

ایران در قبال سوریه پساداعش میرویکرد سیاست خارجی جمهوری اسال ایران در خارجی سیاست بر را یهای ایرگذاری دارد، که یهای پیچیدگی با سوریه بحران

های گیری گروه قدرت و ای هو فرامنطق منطقه کشورهای دخالت به توجه با است. برداشته

الزامات بحران، تحمیل ادامه صورت در که دارد آن از حکایت سوریه آینده سوریه، در رادیکال

ادامه و سوریه در امنیتی ایران معمای داشت. خواهد بر در ایران خارجی سیاست بر را اساسی

پل قطع قالب در را یهای حاکم، چالش قدرت تغییر صورت در ویژه کشور به آن در بحران

خاطر آسودگی منطقه، آن در نفوذ ایران قدرت قطع یا و کاهش حزب اهلل، با ایران ارتباطی

در داشت. خواهد دنبال به و... را ایران با رادیکال میالف های گروه گسترش صهیونیستی، رژیم

رورتی ای منطقه نقش و امنیت افزایش جهت در رویکردی قابل اعتنا انتیاب فضایی چنین

ایران در دوران پساداعش، حضور میاگر رویکرد استراتژیک جمهوری اسالاست. اساسی، رعایت ب گرددآن محسو تا بتواند تعیین کننده معادالت آینده باشد تر در سطح منطقه جدیخواهد جایگاه خود را به عنوان یک میبه معنای دیگر، اگر ایران آن حیاتی خواهد بود. الزاماتای در خاورمیانه تثبیت کند، تنها با رعایت این الزامات است که چنین هدفی ممکن منطقه قدرت

رسد که نظر می به ،که ایران چنین هدفی دارد شودخواهد شد. در کنار این مو وع اگر فرض ای مانند این هدف، مطلوب برخی از کشورهای منطقه و به طور مشیص کشورهای فرامنطقه

اینکه از تبدیل شدن ،دولت دونالد ترامپ در پی آن است آن چیزی که احتماالً .آمریکا نیستجایگاه اجازه ندهد اینکه آمریکا تر ای جلوگیری کند. به عبارت دقیق ایران به یک قدرت منطقه

ای تثبیت شود. ایران حرکت در این مسیر را آغاز کرده و به ایران به عنوان یک قدرت منطقه

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

66 ◊

ای خود را تثبیت کند. لذا اقداماتی که دنبال آن است که در فضای پس از داعش، قدرت منطقهی کند، یابی ایران در منطقه جلوگیر دولت ترامپ آغاز کرده بر این پایه استوار است که از قدرت

تمرکز سیاست خارجی ایران را برهم زند و درگیر مساللی کند که آمریکا خواهان آن است. مساللی نظیر ایران هراسی و تبدیل کردن مسئله برجام به یک مو وع جدید برای سیاست

و مو وعاتی چون مسایل موشکی ایران. خارجی کشور

دست یافته است. به خصوص در سوریه هایی به هر حال ایران در سوریه و عراق به موفقیتتوان گفت ایران یکی از خود را تبدیل به قدرت سیاسی کند و امروز می میتوانسته قدرت نظا

و در این راستا به حمایت خود مبنی بر حفظ یکپارچگی طرفین اصلی حل بحران سوریه استاست و تغییر اسد را فقط به سوریه و دفاع از حاکمیت ملی )اسد( را در دستور کار خود قرار داده

به توجه با رسد مینظر به پذیرد آنهم طی یک انتیابات آزد. میخواست اکثریت مردم سوریه

واقع گرایی و میگرایی تهاج واقع رویکرد دو بین از ایران، نفوذ حوزه و سوریه فعلی شرایط

بحران طی در ایران جیسیاست خار تحلیل در بیشتری قابلیت از تدافعی گرایی واقع تدافعی،

ها درصحنه دولت نسبی امنیت افزایش دنبال به تدافعی خارجی سیاست .باشد برخوردار سوریه

ها دولت گفت توان می اساس این بر( taliafeero, 2001: 158-159است. ) الملل نظام بین ن عملکردهمچو معیارهای پردازان نظریه از برخی هستند. خود امنیت افزایش پی در پیوسته

های با قدرت روابط نوع همسایگان، با روابط نوع اقتصادی، های سیاست دولت، ایدلولوژیک

جهت تشییص در را( kydd, 1997: 141-147التالف ) سیاست به کارگیری و بزرگ

سیاست سوریه و دوران پساداعش بحران گیرند. در می کار به تدافعی گرایی واقع خارجی سیاست

در کشور این اهمیت تحت تأییر و استراتژیک منافع حفظ بر مبتنی مدتاًع ایران خارجی

همچنین و حماس و با حزب اهلل روابط حوزه در خصوص به منطقه سیاسی امنیتی معادالت

فهم دارد. برای میمه و نقش حساس دارای آن در ایران که بوده اعراب و اسرالیل صلح روندتدافعی سه واقع گرایی منظر از سوریه و پساداعش بحران قبال در ایران سیاست خارجی بهتر

قرار مورد بررسی التالف و فعال، اتحاد و دفاع عملگرایانه، راهبردی و ایدلولوژیک رویکرد

خواهد گرفت.

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

67 ◊

رویکرد ایدئولوژیک و عملگرایانه -1

متأیر هموارهایران ای منطقه های سیاست فرهنگی، و امنیتی سیاسی های ویژگی به توجه با

,menashriاست ) بوده ایدلولوژیک گیری جهت و ژلوپلیتیک واقعیات مهم مؤلفه دو از

ایدلولوژی از صرفاً که ایران بود خواهد ایدلولوژیک صورتی در ایران خارجی سیاست(. 2007

اساس نماید. بر استفاده سیاست خارجی شده مشیص اهداف به به منظوردستیابی شیعی

سیاست در ایدلولوژی از ملی، استفاده منافع افزایش جهت در تدافعی، گرایی عواق رویکرد

تقویت برای و مؤیری مفید ابزار سوریه و دوران پساداعش، بحران با مواجهه در ایران خارجی

ایران خارجی بود. گرچه سیاست خواهد سوریه علویان و لبنان اهلل حزب همچون های گروه

و سیاسی، امنیتی به نیازهای توجه با آن عملکرد اما دارد، قرار وژیایدلول تأییر تحت بیشتر زمانی خارجی سیاست گرفت. قرار خواهد نیز عملگرایانه مالحظات تأییر تحت کشور ملی منافع

با دوستانه روابط ایجاد برای ای وسیله به عنوان ایدلولوژی ابزار از که بود خواهد عملکردگرایانه استفاده نمود. سیاسی های وهگر و ملی های دولت ایران برای ناامنی برعکس، و ایران برای ناامنی معنای به منطقه در ایران، ناامنی دیدگاه از

طریق دو از همواره (. ایران135: 1388شود )برزگر، می تفسیر منطقه برای معنای ناامنی به

خود استقالل یا عمل آزادی تا کند میسعی کند: اول، می تالش خود ملی امنیت برای افزایش

افزایش و ایجاد طریق از را خود امنیت تا کند میتالش دوم، دهد؛ احتماالً افزایش و حفظ را

بحران شک، (. بدون14: 1390دهد ) فیروزآبادی، و افزایش حفظ دیگر کشورهای بر خود نفوذ

ارتباط که است اردیمو از آن، یکی در ای فرامنطقه و ای منطقه های قدرت دخالت و سوریه

به ایران آینده، در احتمالی تهدیدات از پیشگیری دارد. به منظور ملی ایران امنیت با فراوانی

سوریه در اقتصادی های فعالیت و امنیتی -سیاسی نظام در گسترده حضور نقش و افزایش دنبال

باشد. می

فعال دفاع و راهبردی رویکرد -2

از وجود آمده به امنیتی تهدیدات به واکنشی ایران خارجی سیاست رویکرد، این براساس

سوریه طی بحران در تروریستی های گروه قدرت یابی و ظهور و مداخله گر های دولت سوی

مقابل بحران در را خود راهبرد بایستی ای منطقه دفاع چارچوب در ایران فعلی شرایط در .است

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

68 ◊

برای انجام هماهنگی ایران هدف جمی،تها واقع گرایی برخالف که دهد گسترش سوریه

و آن کشور بحران به دادن خاتمه جهت در سوری میمرد های گروه از حمایت و اصالحات های دولت از برخی های حمایت و سوریه بحران شروع با .است امنیتی تهدیدات از جلوگیری

فعال حضور احتمالی، تهدیدهای میزان از ایران برداشت و از بحران ای فرامنطقه و ای همنطق

واقع خارجی سیاست چارچوب در ایران .یافت افزایش سوریه امنیتی مسالل سیاسی در ایران

در روری غیر و روری امنیتی حلقه دو دارای خارجی های قدرت تهدید میزان گرا، برحسب فارس، خلیج عراق،) همجوار کشورهای با رابطه درکه روری: امنیتی الف( حلقه .است منطقه

دارد. ب( حلقه قرار باالیی معیار در کشورها این از تهدید میزان که است (...و ترکیه، پاکستان در اما فلسطین( لبنان، )سوریه، دارند فاصله ایران روری: کشورهایی که با غیر امنیتی

و ویتتق جهت در بیشتر مناطق این با روابط امنیتی، مسالل چارچوب قرار دارند. در خاورمیانهقرار توجه مورد اول حلقه در ملی امنیت و منافع حفظ برای ایران چانه زنی افزایش قدرت

تدافعی واقع گرایی رویکرد پیشبرد راستای در ایران گفت، (. باید139: 1388گیرد )برزگر، می

پی در و کند جلوگیری سوریه در خود راهبردی های داشته از تیریب امکان حد تا باید خود

.باشد کشور دو بین قبلی توازن و عیت در م تغییرعد

ائتالف و اتحاد رویکرد -3

تهدیدهای رفع جهت در بیشتر ملی منافع و امنیت زاویه سوریه از و ایران راهبردی اتحاد

بر مبتنی راهبردی التالفی اتحاد، است. این بوده صهیونیستی و رژیم ایاالت متحده مشترک

و ای منطقه های قدرت مقابل در تدافعی عوامل تابع بیشتر ع گرایانهتدافعی واق رویکردهایبه الملل بین و منطقه در سطح ایران، میالف های دولت .است ژلوپلیتیکی و موقعیت المللی بین تواند مین نیز ایران کنند. می سوریه تالش در ایران رر به قوا موازنه تغییر جهت در شدت

ژلوپلیتیک بر سوریه بی تفاوت باشد. تحوالت خود ای طقهمن متحد یک شکست به نسبت

منطقه در ایران میاسال جمهوری و نقش آفرینی بازیگری سطح در عین حال در و ای منطقه

مدیترانه، ساحل در "طرطوس" و "بانیاس" بنادر از طریق تواند می کشور دارد. این زیادی تأییر

وابستگی سوریه باشد. مسیر اروپا به ایران و عراق گاز و نفت برای صادرات میمه بسیار مسیر

.دهد می تقلیل ترکیه حتی و سولز کانال فارس، خلیج به انرژی صادرات را برای ایران و عراقدولت عنوان به دمشق گرفتن قرار و لبنان سیاسی معادالت در سوریه نقش آفرینی

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

69 ◊

دلیل موقعیت به است. سوریه ودهافز سوریه استراتژیک اهمیت بر اسالمی، مقاومت میحا

است توانسته که شود میمحسوب خاورمیانه کشورهای مهمترین از یکی راهبردی، و جغرافیایی

هر راستا همین نماید. در منطقه ای ایفا تحوالت روند در را میمه نقش اخیر دهه چند در

در که صورتی در مسلماً .شود می ژلوپلتیک خاورمیانه تغییر باعث کشور، این نظام در تغییری

قدرت تضعیف باعث و کرد تغییر خواهد ایران رر به قوا موازنه گردد، حاصل تغییراتی سوریه

.گردد می صهیونیستی رژیم اهلل توسط حزب شکست حتی یا و منطقه سطح در ایران

روابط سوریه و اروپا

وده است. معادالت جنگ جهانی حوزه شام از دیرباز جزء مناطق با اهمیت برای اروپاییان ب که شکل بدین کرد، باز خاورمیانه اول به موازات عف امپراتوری عثمانی، پای اروپاییان را به

به را النهرینبین و اردن و فسلطین سور، پیمان آن تبع به و 1916 سال در پیکو سایکس پیمان هایدهه در که هاییالحمایهتحت. درآورد فرانسه را تحت قیمومیت سوریه و انگلیس قیمومیت آغاز با بود طبیعی ای سابقه چنین با لذا. آمدند بیرون استعمار یوغ زیر از بیستم قرن میانی

، اروپاییان سیاستی جدی در قبال منطقه داشته باشند. این نوشتار به خاورمیانه در اخیر تحوالت است.دوران پساداعش و سوریه دنبال ارزیابی سیاست اتحادیه اروپا در قبال بحران

یاست کنونی اتحادیه اروپا به س و سوریه در ناگهانی تحوالت که است باور این بر نگارنده این از سوریه -بط اروپاسازان اروپایی نیست، چرا که مطالعه تارییی رواهیچ وجه مطلوب تصمیم

در اروپا استراتژی همینطور و سوریه در اروپا مدنظر تغییرات که کندمی برداریپرده واقعیتاقتصادی و -از تغییرات ناگهانی، تغییر آرام ساختار اجتماعی پرهیز گذشته، در سوریه قبال

و سوریه میقو -مذهبی سیاست موزاییکی پرتو در سوریه مدیریت تحت کنترل تحوالت داخلی .است بوده شامات حساس ژلوپلتیک

بازیگری کشور این. است داشته ژلوپلتیک و استراتژیک اهمیت اروپا، برای همواره سوریه زیر سیستم در خصوصاً ایمنطقه نظم در هم اساسی نقشی که بوده خاورمیانه در محوری هایویژگی لذا. است داشته کننده تعیین بسیار نقشی اسرالیل و اعراب منازعه در هم شامات چندان دو اروپا اتحادیه برای را سوریه کنار نگاه نوستالژیک اروپا به این حوزه، اهمیت در مذکور وجود همواره تاکتیکی تغییر یرغمعل استراتژیک تداوم نوعی سوریه با اروپا روابط در. است نموده

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

70 ◊

تحولی هیچ سوریه با اروپا جدی روابط از دهه چهار حدود در گفت قاطعانه توانمی. داردبروکسل -ا در روابط دمشقهای عربی نتوانسته است چنین تغییر شگرفی رانقالب همچون

های ه دنبال تغییر در نگرشهای عربی، اروپالیان بایجاد نماید. قبل از وقوع انقالب اقتصادی، نظام اصالح طریق از بلکه سوریه آن هم نه از رهگذر تغییر نظام سوریه ای منطقه

اقتصادی آزادسازی به اصرار دیدگاه، این اصلی منطق. اندبوده سوریه سیاسی اجتماعی واز سوی اروپاییان این نکته بود که آزادسازی اقتصادی 1977رابطه در سال یلز اواا سوریه در

، زمینه آزادسازی و سوریه فرهنگی ساختار اجتماعی و در مراحل بعد از طریق تاییر بر حوزه از را سوریه و خاورمیانه ذا اروپا، افزایش نفوذ درفراهم خواهد کرد. ل سوریه اصالح سیاسی را در

و وام قالب در مالی هایکمک اختصاص همینطور و اقتصادی و تجاری تعامالت افزایش ریقط(. Stepanova, 2012: 23) بردمی پیش به سوریه اقتصاد بناهای زیر در فنی هایهمکاری

تغییر رفتار اول،: داشت وجود عمده هدف دو سوریه استراتژیک اروپا نسبت به ر نگاهد در کشوری به سوریه تبدیل و( صهیونیستی رژیم میصوصاً) همسایگان به نسبت سوریه نظام در مقاومت انگاره ماهیت در تغییر) اسرالیل – اعراب منازعه حل راه از بیشی جهت یبات و مالیم آهنگی رب با مدت بلند زمانی بازه یک در سوریه گذار ،(. دومسوریه نظام رفتاری استانداردهای با مطلوب کشوری به سوریه تبدیل مذکور سیاست دو هر برآیند هک آفرین (.234: 1382باشد )جعفری ولدانی، اروپا منافع با متناسب

دچار سوریه -، روابط اتحادیه اروپاسوریه از درعای 2011های فوریه به دنبال وقوع ناآرامی در توانمی فشرده شکلی در را سوریه قبال در اروپا یاستس. شد جدی بحرانی و گسستآمیز و انع کردن بشار اسد جهت گفتگوی جدی با میالفان برای گذاری صلحق از پیوستاری

المللی برای اعمال ای و بینمیان، تا کسب حمایت منطقهدموکراتیک، عدم سرکوب شدید غیرنظا مرکزی دولت کردن واژگون و قدرت از گیریکناره برای سوریه فشار حداکثری روی دولت

نهادهای ظرفیت از استفاده جامع، هایتحریم اعمال از اروپا راه این در. نمود خالصه دمشق ایمنطقه سازوکارهای نقش کردن ترپررنگ ملل، سازمان امنیت شورای جمله از المللیبین

خصوص در هاهمکاری افزایش میصوصاً خلیج فارس اریهمک شورای و عرب اتحادیه همچون و سوریه بحران کردن المللیبین .نام برد قطر و عربستان ،ترکیه کشور سه با سوریه بحران توسط بشر حقوق نقض نمودن برجسته طریق از سوریه به بحران المللیبین توجهات افزایش

ان و غیرنظامیان فشار بسیار زیادی را به دولت بشار اسد واردمیالف با برخورد در سوریه لتدو

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

71 ◊

ای که در مقطعی دمشق مجبور به پذیرش ناظران اتحادیه عرب برای رصد کردنکرد، به گونه .شد سوریه مسالل حقوق بشر در خاک

خارجی سیاست بر را یهای ایرگذاری دارد، که یهای پیچیدگی با سوریه پس از داعش بحران

قدرت و ای و فرامنطقه منطقه ایکشوره دخالت به توجه با است. برداشته اتحادیه اروپا در

بحران، ادامه صورت در که دارد آن از حکایت سوریه آینده سوریه، در رادیکال های گیری گروه چنین اتحادیه اروپا اجتناب ناپذیر خواهد بود. در خارجی سیاست بر را اساسی الزامات تحمیل

اساسی رورتی ای منطقه شنق و امنیت افزایش جهت در رویکردی قابل اعتنا انتیاب فضایی

تارییی و فعلی اتحادیه اروپا، نفوذ حوزه و سوریه فعلی شرایط به توجه با رسد مینظر است. به

قابلیت از تدافعی گرایی واقع تدافعی، گرایی واقع و میگرایی تهاج واقع رویکرد دو بین از

سیاست .باشد رخوردارب سوریه بحران طی در این اتحادیه سیاست خارجی تحلیل در بیشتری

است نظام بین الملل ها درصحنه دولت نسبی امنیت افزایش دنبال به تدافعی خارجی(Taliafeero, 2001: 158-159 به همین دلیل هم اتحادیه اروپا پس از داعش بیشتر .)

برتمایل دارد حاکمیت ملی سوریه حفظ شود و روند آرامش هرچه سریعتر به این کشور بازگردد.

نظریه از برخی هستند. خود امنیت افزایش پی در دولت ها پیوسته گفت توان می اساس این با روابط نوع اقتصادی، های سیاست دولت، ایدلولوژیک همچون عملکرد معیارهای پردازان

:kydd, 1997التالف ) سیاست به کارگیری و بزرگ های با قدرت روابط نوع همسایگان، گیرند. سوریه می کار به تدافعی واقع گرایی خارجی سیاست ییصجهت تش در را( 141-147

اروپا مدیترانه و منطقه به خاورمیانه عربی و غرب این منطقه استراتژیک اتصال در حیاتی نقش بر مبتنی و نگاهی متفاوت با اتحادیه اروپا عرب، جهان نقاط سایر برخالف دلیل، همین دارد. به

است. کرده دنبال ار سوریه تحوالت ملی منافع

رویکرد سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال منطقه خاورمیانه

میمریکا، اروپا نیز به پیشگاآسه هفته پس از مطرح شدن طرح خاورمیانه بزرگ هبه فاصل ای مشارکت استراتژیک بین اتحادیه اروپا و طرح مرحله»آلمان و فرانسه، طرحی را تحت عنوان

مطرح نمود. البته الزم به اشاره است در گذشته، « دریای مدیترانه و خاورمیانه هکشورهای حوزهای را خصوصاً در بیش مدیترانه عمالً نوعی همکاری هاتحادیه اروپا با کشورهای حوز

ها بالفاصله پس از مطرح شدن طرح اقتصادی آغاز کرده بود، اما علت اعالم طرح جدید آن

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

72 ◊

مریکا وجود دارد. مبنای طرح اروپا نیز آی است که در این زمینه میان اروپا و مریکا، احتماالً رقابتآ باشد. ( میUNDPهای برنامه توسعه ملل متحد ) همان گزارش

در قبال منطقه خاورمیانه اروپااتحادیه های طرح ویژگی -4

آمیز موفقیت اند انجام ها احساس کرده . تأکید بر اصل مشارکت با کشورهای منطقه: اروپایی1شود، نیازمند پذیرش و همکاری طرف مقابل و وجود هر طرحی که برای خاورمیانه اراله می

باشد. به همین دلیل، در این طرح بر مشارکت با کشورهای ظرفیت همکاری با آن طرح می منطقه تأکید شده است.

بحران فلسطین فصل و . تأکید بر رورت حل مسئله اعراب و اسرالیل: در این طرح حل2توان در این منطقه انجام داد. این طرح موفقیت انجام هرگونه اصالحاتی است که می شرط پیش

داند. فصل مسئله فوق مرتبط می و های اصالحات ر را به حل هرگونه ابتکاری ر خصوصاً طرحن کشورهای ای برای ایجاد دموکراسی در میا ها حل مشکل اعراب و اسرالیل را مقدمه اروپایی

مبارزه با اسرالیل بر سر کار هدانند و معتقدند بسیاری از سران این کشورها به بهان عربی میاند و مردم این کشورها نیز بر این اعتقادند تا زمانی که دشمن و تهدیدی مانند اسرالیل مانده

د.هایی صورت گیر ها حرکت وجود دارد نباید در داخل این کشورها علیه این حکومتاروپایی به اتحادیه . تأکید بر خصوصیات و تمایزات هر یک از کشورها: در طرح 3

ها و عاللق موجود در هر ها، شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، ظرفیت مشیصات، ویژگی کشور به عنوان زمینه و بستر اجرای هرگونه طرحی توجه نشان داده شده است.

گونه مسالل ر پاییان پیرامون اینبه طور سنتی ارو . تأکید بر دموکراسی و حقوق بشر:4 خصوصاً دو مسئله مذکور تأکید ویژه دارند.

وان تهدیدهای امنیتی اروپا: سوادی به عن ماندگی اقتصادی و فرهنگی و بی . تأکید بر عقب5گونه که در گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد نیز آمده است بیشی بزرگی از جوانان همانمند هستند و این مسئله شورهای عرب به مهاجرت به غرب خصوصاً کشورهای اروپایی عالقهک

ها ایجاد نگرانی نموده است. برای اروپایییافته و های کشتار جمعی، جنایات سازمان . تأکید ویژه بر مقابله با تروریسم، سالح6

های غیرقانونی. مهاجرت

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

73 ◊

اروپاییان بیشتر در پی فشار از پایین از طریق ایجاد . تأکید بیشتر بر توسعه جامعه مدنی: 7 گرایی هستند. نهادهای مدنی و با شعار قانون

ای با . کوشش برای جلب مشارکت سایر بازیگران: در طرح اروپایی، سازوکارهای منطقه8هایی که در مشارکت سازمان ملل، گروه کشورهای صنعتی، اتحادیه اروپا و همچنین مجموعه

ود این کشورها وجود دارد )همانند شورای همکاری خلیج فارس یا اتحادیه عرب( مورد میان خگیری گیرد. اروپا با استفاده از الگوی سازمان امنیت و همکاری اروپا خواهان شکل تأکید قرار می

تواند نقطه شروع این ها پیمان بارسلون می چنین ساختاری برای منطقه است. به اعتقاد اروپایی تار باشد.ساخ. تقدم صلح بر دموکراسی: اروپا به منظور برقراری امنیت در خاورمیانه خواهان استفاده از 9

ناتو در منطقه است زیرا معتقد است صلح مقدم بر توسعه و « مشارکت برای صلح»عملکرد .(24: 1384امیری، ) باشد دموکراسی می

و دوران پساداعشسیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال بحران سوریه

دوم جهانی جنگ از پس دوران در جهان انسانی های بحران بدترین از که سوریه، جنگو حلب تیریب. دارد کشور این مردم برای انگیزی غم و ویرانگر پیامدهای همچنان است،

منازعه این پایان بی جا بدین تا و شوم تاریخ ازجدیدی فصلبسیاری دیگر از شهرهای سوریه تشدید و تروریسم گسترش مردم، شدن آواره به سوریه های درگیری این، بر عالوهه است. بود

منطقه کل در نیز را ای یندهآفز یباتی بی ترتیب، بدین و شده منجر ای فرقه و سیاسی اختالفات یونکر، کلود ژان سینرانی در که سوریه قبال در اروپا اتحادیهی راهبرد هدفست. ا کرده ایجاد راهی تعیین شد، تأکید آن رروت بر میالدی 2016ل سا سپتامبر ماه در اروپا، کمیسیون رلیس به کمک سوریه، در پایدار سیاسی حل راه به رسیدن در اروپا اتحادیه تر پررنگ نقش ایفای برای مورد چارچوب با که است پساتوافقی بازسازی های طرح از حمایت و کشور این در یبات ایجاد خواهند اجرا معتبر سیاسی گذار دوره یک آغاز از پس و دارند مطابقت متحد ملل ازمانس توافق سوریه، قبال در اروپا اتحادیه ای منطقه راهبردو سوریه با مرتبط ابعاد بر مروری راهبرد این. شد آخرین فوق، راهبردگرفت. میرا در بر (داعش) شام و عراق میاسال دولت علیه جنگ و عراق ی شد.روزرسان هب و بررسی اروپا شورای در میالدی، 2016 لسا مه ماه در ،بار

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

74 ◊

حل راه تقویت یندآفر به کمک برای آن توانایی و سوریه در اروپا اتحادیه نقش بررسی باید سوریه در اتحادیه این نقش. براساس راهبرد اروپا، استبرای سران اروپا روری سیاسی بر در را سوریه مردم همه که باشد متحد ملل سازمان امنیت یشورا 2254 قطعنامه با منطبق آزاد، زندگی از بتوانند سوریه مردم که کند فراهم را شرایطی باید اروپا اتحادیه اقدامات. گیرد می

.باشند برخودار امن و ایمن شرافتمندانه، از: عبارتند اهداف اتحادیه اروپا در سوریه،

تحت درگیر های طرف توافق مورد سیاسی یندگذارآفر سازی دهپیا طریق از جنگ پایان. 1 .ای منطقه و المللی بین کلیدی بازیگران و سوریه به متحد ملل سازمان ویژه فرستاده حمایت

تقویتز ا حمایت طریق از سوریه در فراگیر و هدفمند یندگذارآفر سازی پیاده به کمک. 2 .ژنو اعالمیه و متحد ملل سازمان امنیت ورایش 2254 طعنامهق راستای در سیاسی میالفان

مدنی جامعه های سازمان تقویت طریق از بیان آزادی و بشر حقوق دموکراسی، ترویج. 3 .سوریه

و گرایی افراط با مبارزه و صلح تحقق برای تالش طریق از ملی آشتی فرایند از حمایت. 4 در را خاطیان که گذار دوران در محور عدالت رویکردی اتیاذ جمله از آمیز خشونت گرایی فرقه .داند می لسئوم شان جنگیت جنایا برابر

انسانی نیازهای اصولی و کارا ایربیش، موقع، به تأمین طریق از ها انسان جان نجات. 5 .سوریه مردم اقشار پذیرترین آسیب

.کشور این جامعه و نهادها و سوریه مردم مقاومت از حمایت. 6

نتیجه گیری

هدایت سیاست تدافعی گرایی واقع ازآنجاکه رسد، می نظر به پژوهش به کلی نگاهی با

ایران و اتحادیه اروپا خارجی داند، سیاست می خارجی تهدیدهای به پاسیی را کشورها خارجیواقع نگاه دارد. از همیوانی تدافعی واقع گرایی تئوری با سوریه و پساداعش بحران طی در

غربی کشورهای نیات و اهداف برابر آن در شکست عدم و سوریه آینده نی،ایرا تدافعی گرایی

در شیعی هالل تقویت و قدرت موازنه نقش منطقه ای، تقویت و حفظ از لحاظ ایران برای

که است ای به گونه سوریه موقعیت .است باارزش سوریه بسیار و عراق لبنان، ایران، کشورهای

زنند. رقم خود ملی امنیت منافع اساس بر جدیدی را نظم رنددا سعی دولتی بازیگران از برخی

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

75 ◊

های نگرش دارای ای منطقه قدرتمند کشورهای یکی از و سوریه متحد یک نقش در نیز ایران

ژلوپلیتیک حاکم، حکومت برافتادن و سوریه نظام در تغییر .است زمینه این در فراوانی امنیتی

بود. این خواهد تأییرگذار آن کلیت بر سوریه، در غییرت چون هرگونه داد، خواهد تغییر را آن

و ای منطقه ساختارهای و ها گروه و بازیگران سایر بر و بیابد تری دامنه وسیع تواند می تغییرات ایرگذار باشد. المللی بین

باید به گذشته برخورد اروپا با بحران سوریه و مو وع پساداعش برای پرداختن به مو وعه وجود آمده در ب بحران گاهی به مسایلی که در خاورمیانه پیش آمد، داشته باشیم.و ن ازگشتب

موقعیتی را برای اروپا مهیا کرد تا با دولتی که اوالً سوریه و حضور نیروهایی علیه بشار اسد، خروج بحران از کنترل اروپا بود. یانیاًمقابله کند. به طور غیر مستقیم ها نبود، چندان مطلوب آن

. بسیاری از شود میقلمداد گیری نیروهای افراطی مانند داعش خروج کنترل به دلیل شکلتوانند بحران سوریه را در کمتر از یک سال با میباور بودند که کشورهای اروپایی بر این

اما این مو وع اتفاق نیفتاد. یکی از مهمترین ،سرنگونی حکومت فعلی به مرحله نوینی برسانندحضور نیروهای پیشرو منطقه از جمله و خصوصاً این دیدگاه اروپایی، م توفیق غربدالیل عد

که با حمایت از دولت بشار اسد اجازه تصرف سوریه را به تروریست ها ندبود و روسیه ایراناروپایی حکومت در تبعید را برای سوریه در نظر گرفته بودند اما اکنون این های دولتد. ندادن

اروپا به امنیت زنگ خطری برایبه عنوان ، ظهور داعشیالثاً تفی شده است.من نیز مو وعتروریسم و داعش در خاورمیانه به مشکلی اساسی برای اروپا تبدیل شده است. آمد. میحساب توان همه کشورهای اروپایی را میاین مشکل برای کشورهای اروپایی متفاوت است. نتاییر البته

دوگانه در خصوص دوران پساداعش شاید بتوان گفت رویکرد اروپا، فت.با یک دید در نظر گرکه ممکن است روزی به کشورهای خود تروریستی است است. از یک طرف گرفتار نیروهای

بازگردند، شده و از طرف دیگر از این نیروهای افراطی در منطقه حمایت کرده است. حمایت م از طریق دالرهای نفتی عربستان و باز گذاشتن اروپا غیرمستقیم بوده است و حمایت مستقی

توان گفت که رویکرد اروپا میرفت. به همین روی گ میمرزهای ترکیه به روی سوریه صورت در دوران پساداعش بیشتر به سمت و سوی سیاست خارجی روسیه چرخش دارد و اکنون اروپا

و از این رهگذر اروپا سعی نیز خواستار حفظ و ع موجود و برقراری امنیت در سوریه استکند بطور غیرمستقیم در مو وع سوریه وارد شود و به هنگام ورود نیز بیشتر در پس مسایل می

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

76 ◊

ها د هرچه بیشتر و دامن زدن به چالشکند از برخور میگیرد و تالش میبشردوستانه قرار جلوگیری بعمل آورد.

را گیرانهپیش سیاست سوریه، مسالل در شرکت با نموده سعی کلی، ایران نتیجه به عنوان ترتیبات قرار دادن رأس در با کشور آن ویژه جایگاه دلیل به اول اولویت در نماید تا اتیاذ

بعدی اولویت در جلوگیری نماید، اسد سقوط از خارجی سیاست در خود های توانمندی و امنیتی

جلوگیری آن با میالف و دولتی غیرهمسو گیری شکل از بود خواهد اسد سقوط صورت در که

سوریه در دوران پس از داعش، خصوص بحران در تدافعی گرایی واقع سیاست اتیاذ نماید.

ایاالت و ای کشورهای منطقه از تعدادی مداخله از ناشی امنیتی تهدیدهای رفع به واکنشی .است ایران روری غیر امنیتی محیط در متحده

های جدید نوعی حکایت از تغییر ماهیت تهدیدات و چالش تغییر گفتمان امنیتی اروپا که بههای میتلف در خاورمیانه، تعامل با مسالل و تحوالت با توجه به وجود بحرانرد اتحادیه اروپا دا

های مهم برای سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا این منطقه یکی از آزمونگیری از شرایط و تحوالت من تقویت ده است با بهرهباشد. در این زمینه، این اتحادیه کوشی می

شده در های نهادی جهت پیشبرد اهداف یاد جایگاه خود در منطقه، به توسعه مکانیسمنامه با موافقت»و « سیاست همسایگی اروپایی»، «مشارکت اروپا، مدیترانه»هایی نظیر قالب

.بپردازد« شورای همکاری خلیج فارس

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

77 ◊

بع:منا

فارسی: منابع الف

تحلیلی بر روابط آمریکا و چین در پرتو (، 1390احمدی، علی و زارع، محمد ) -

.4ا، فصلنامه ره نامه سیاست گذاری، سال دوم، شماره تئوری توازن قو

اتحادیه اروپا، های ای مواضع و دیدگاه ارزیابی مقایسه ،(1384) امیری، مهدی -

.48، شماره 12، مجلس و پژوهش، سال جهانیآمریکا درباره موضوعات مهم

ه ایران از سوریه و اسد دلیل حمایت سرسختان(، 1392) اندیشه، کارنگلی -

http://eshraf.ir(، 20/9/1396تاریخ مراجعه به سایت ، )چیست

خ مراجعه به تاری، )دوستان میبحران سوریه و سردرگ(، 1390) ایرانی، محمد -

http://www.khabaronline.ir(، 11/9/1396سایت

چارچوب تحلیلی ساختار کارگزار در سیاست ، (1390) آقامحمدی، ابراهیم -

.4، شماره 4، سال ، پژوهشنامه علوم سیاسیجی ایرانخار

ا و رژیم صهیونیستی عامل اصلی آمریک(، 1390بیشایشی اردستانی، احمد ) -

.نشریه کارو کارگر اغتشاش در سوریه هستند،

میتحوالت سوریه و نقش بی بدیل جمهوری اسال(، 1391براری، اباذر ) -

http://kurdpress.com(، برگرفته از سایت 25/9/1396تاریخ مراجعه به سایت ) ایران،

و میسیاست خارجی ایران از منظر رئالیسم تهاج(، 1388) گر، کیهانبرز -

.1، فصلنامه روابط خارجی، شماره تدافعی

امنیتی -سیاسی های : آیار ان بر استراتژیروابط ایران و ترکیه(، 1390برزگر، کیهان ) -

.11، سال 44دی جهان اسالم، شماره اسرالیل، فصلنامه مطالعات راهبر

تاریخ مراجعه ، )ن و ترکیه در حل بحران سوریهنقش ایرا(، 1390یهان )برزگر، ک -

http://www.khabaronline.ir(، برگرفته از سایت 4/8/1396به سایت

تاریخ ، )ای عربی و تغییرات ژئوپلیتیک منطقه های انقالب(، 1391برزگر، کیهان ) -

http://www.farsnews.com(، برگرفته از سایت 17/7/1396سایت مراجعه به

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

78 ◊

تاریخ مراجعه ، )ای در بحران سوریه نقش بازیگران منطقه(، 1392ن )برزگر، کیها -

http://www.irdiplomacy.ir(، برگرفته از سایت 9/10/1396به سایت

-اروپا همگرایی و واگرایی در روابط اتحادیه(، 1389) پوراحمدی، حسین -

.5فصلنامه روابط خارجی، سال دوم، شماره ها، آمریکا: موضوعات و زمینه

، تهران، روابط خارجی ایران بعد از انقالب اسالمی(، 1382) جعفری ولدانی، اصغر -

انتشارات آوای نور.

مترجم ،الملل بین روابط در متعارض های نظریه ،(1388) رابرت گراف، فالتز مز،جی -

.قومس انتشارات تهران: طیب، علیر ا و بزرگی وحید

، ماهنامه سیاسی حرکت در مسیر یک حمله نرم(، 1391چاسادوفسکی، مایکل ) -

.2تحلیل بیداری اسالمی، سال اول، شماره

نو واقع گرایی و سیاست خارجی (، 1390ل )فیروزآبادی، سید جال دهقانی -

المللی وزارت خارجه. ، دفتر مطالعات سیاسی و بینیرانا میجمهوری اسال

.27، همشهری دیپلماتیک، شماره انقالب خاموش در اروپا(، 1383) رمضان، طارق -

ارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی چ(، 1380) رمضانی، روح ا... -

.مترجم علیر ا طیب، تهران: نشر نی ،ایران میجمهوری اسال

میسپتامبر، چارچوبی مفهو 11ایران و (، 1380) سجادپور، سید محمد کاظم -

.4، شماره 15، سال ، فصلنامه سیاست خارجیبرای درک سیاست خارجی

ها و تهدیدات و الملل فرصت امنیت بین(، 1383) قهرمانی پور، رحمن -

سه ، تهران: انتشارات موسایران میت ملی جمهوری اسالفراروی امنی های چالش

المللی ابرار معاصر. فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین

، ماهنامه نگاه، سال چهارم،ای بر رئالیسم تهاجمی مقدمه، (1383) کامل، روح ا... -

38.

، الملل واقع گرایی در روابط بین تبیین رویکرد نو(، 1388محمدخانی، علیر ا ) -

.3، شماره 1صلنامه مطالعات سیاسی، دوره ف

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

79 ◊

، پیام مثلث ایران، روسیه و چین در بحران سوریه(، 1391محمدی، مصطفی ) -

.66انقالب، شماره

ایران: اصول و میسیاست خارجی جمهوری اسال(، 1377محمدی، منوچهر ) -

.، تهران: دادگسترمسائل

، تهران، انتشارات الملل روابط بین ایه تحول در نظریه(، 1389مشیرزاده، حمیرا ) -

سمت.

، ) تاریخ مراجعه علل همگرایی راهبردی سوریه و ایران(، 1391) مطهرنیا، مهدی -

http://peace-ipsc.org(، برگرفته از سایت 11/10/1396به سایت

گرایی و روابط چند جانبه(، 1390لی )اسر و خلیل پور رکن آبادی، عنور علی وند، ی -

.51، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره فرآتالنتیک در افغانستان

تبیین راهبرد امنیتی (، 1392) نیاکولی، سیدامیر، اسمعیلی، علی و ستود، علی اصغر -

.1سیاسی جهان اسالم، سال سوم، شماره های ، فصلنامه پژوهشایران در قبال سوریه

، مترجم عسگرملل کشورهای خاورمیانهال روابط بین(، 1384وش، ریموند )ب هینه -

.3، شماره 8قهرمانپور، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال

، المللی ها و مفهوم امنیت بین دگرگونی در نظریه(، 1386) یزدان فام، محمود -

.38فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره

ب: منابع التین

- Archick, Kristin & Mix, Derek E, (2013), “The United States and Europe: Responding to Change in the Middle East and North Africa”,

CRS Report for Congress, June 12. - Council of the European Union (4 June 2013), “The European

Union and Syria”, available at: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/

foraff 128379.pdf.

- Council of the European Union (May 27, 2013), “Council

Declaration on Syria”, available at:

1397ردهم، شماره چهل و سوم، تابستانفصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال چها ◊

80 ◊

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_Data/docs/pressdata/EN

/foraff/ 137315.pdf.

- Federica Mogherini, “Shared Vision, Common Action: A

Stronger Europe, A Global Strategy for the European Union’s

Foreign and Security Policy”,2016. - Hentov, Elliot (may, 10, 2011), “Iran’s unwanted revolution,

Foreignpolicy”, https://usmg4. mail.yahoo.com/neo/launch?.rand=3eqk7pb1k2c28

- Herbert S. Dinerstein (1995). “The Transformation of Alliance Systems”, American Political Science Review, 59, No. 3, http://en.wikipedia.org/wiki/National_Coalition_for_Syrian_Revol utionary_and_Opposition_Forces

- http://www.treasury.gov/resource-center/ sanctions/ Programs/

Documents/ syria_eo_08182011.pdf.

- Independent (September 7, 2013), “Syria crisis: European foreign

ministers to urge John Kerry to delay US military action until UN

weapons inspectors report back”, available at:

http://www.independent.co.uk/news/world/europe/.

- Jeffrey W. Taliaferro (2000/01), “Security seeking under anarchy”,

International security, Vol.25, no.3. - Kydd, A (1997). “Sheep in sheep s clothing: why security seekers

do not fight each other”, security studies, vol. 7, no.5 - Laub, Zachary and Masters, Jonathan (September 11, 2013),

“Syria's Crisis and the Global Response”, Council on Foreign

Relations.

- Mearsheimer, John J. (2001), “The Tragedy of Great Power Politics” , NewYork: Norton.

- Menashri, David (2007) “Iran.s Regional Policy: Between Radicalism and pragmatism”, Journal of International Affair , Vol 60, No. 2, Spring/Summer.

◊بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران و اتحادیه اروپا

81 ◊

- Noman Benotman & Roisin Blake (2013), “Jabhat al-Nusra liahl al-Sham min Mujahedi al-Sham fi Sahat al-Jihad”, A Strategic Briefing.

- Ostaeyen, Pieter (2014), “Al-Qaeda disavows ISIS in Syria”,

http://pietervanostaeyen.wordpress.com/about/

- Patrick Seale (1989), “Asad: The Struggle for the Middle East”,

Berkeley: University of California Press, 1989. - Reuters (Aug 21, 2013), “EU wants immediate probe of alleged

Syria chemical attack”, available at: http://www.reuters.com/article/2013/08/21/us-syria-crisis-eu-idUSBRE

97 K0N020130821. - Salloukh, F. Bassel (2009), Demystifying Syrian Foreign Policy

under Bashar al- Asad, in: Fred H. Lawson ed., Demystifying Syria,

London: Saqi books.

- Shahram Chubin & Charles Tripp, (1988) Iran and Iraq at War ,Boulder, Colorado: Westview Press and Hirschfeld.

- Stepanova, Ekaterina (2012), “The Syrian Civil War: Transition

Without Intervention?” , Institute of World Economy and

International Relations (IMEMO), Moscow.

- Walt, Stephan (1987), “The Origins of Alliance”, Ithaca: Cornell University Press.

- Walt, Stephen M. (1988), “Testing Theories of Alliance Formation: The Case of Southwest Asia”, International Organization,

Vol. 42, No. 2. - Waltz, Kenneth H. (1979), Theory of International Politics, New

York: Random House.

- Zakaria f. (1998), From wealth to power: the Unusual origins of

America s world role: Princeton. Nj: Princeton University Press.