2Łupki wierzowskie -

stanowisko dokumentacyjne

Ujście Wieprzówki do Skawy

Źródła Wieprzówki w paśmie Leskowca

i Łamanej Skały

Łamana Skała (Madohora) 929 m n.p.m.

Leskowiec922 m n.p.m.

Zdjęcia (zdj. lot. z arch. UM), opracowanie merytoryczne i graficzne oraz przygotowanie do druku: Jan Zieliński, Wojciech Bloch i doc. dr hab. Witold Alexandrowicz. Wszelkie prawa zastrzeżone

2

Łupki wierzowskie w Wieprzówce, choć ich grubość prze-kracza 200 m, były tajemnicą rzeki ukrytą pod warstwami żwiru i kamieni prawie do końca XX w. Dopiero wielka woda w 1997 roku odsłoniła je dla zwykłych śmiertelni-ków i ukazała piękno tego miejsca. Jeszcze w latach 80--tych próbowano regulować ten odcinek rzeki i zabez-pieczać kamieniami w koszach siatkowych. Resztki tych umocnień, które nie dodają uroku rzece, widać do dziś. Od 2003 r. jest to stanowisko dokumentacyjne w ewiden-cji Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i w ramach tego podlega ochronie.

Łupki wierzowskie na zdjęciu lotniczym z 1929 r. (z arch. TMA) i na zdjęciu z początków lat 90-tych (z arch. UM). Wi-dać zmiany w zagospodarowaniu terenu, np.: poziom roz-drobnienia pól uprawnych, zabudowa terenu, odległości za-budowy od rzeki czy szerokości koryta rzeki. Widać także stary młyn, zniszczony podczas powodzi w czasie II wojny światowej, a obecnie całkowicie rozebrany. Warto również wspomnieć, że w tym miejscu zaczynał się kanał dostarcza-jący wodę do tartaku w Zagórniku i dalej do młynów Kusia i Anteckiego, basenu kąpielowego, młynu Sworzenia, Stawu Kościelnego i tartaku hr. Bobrowskiego.

Ścieżka została zrealizowana w ramach wygranej w konkursie

pt. „Stwórz ścieżkę edukacyjną”.

1. Łupki wierzowskie – czarne łupki i nieliczne wkładki cienkich ławic piaskowców. Jest to typowy osad bardzo głębokiego morza. Czarna barwa świadczy o braku tlenu w wodach dennych i ubogim życiu organicznym.

2. Sferosyderyty – skupienia w formie buł lub warstw o „nerkowatym” wyglądzie minerału węglanu żelaza (FeCO3). Przez wiele lat sferosyderyty były wykorzystywane jako ruda żelaza i przetapiane w hutach.

4. Pogłębianie doliny – efekt erozji wgłębnej potoku spowodowany głównie czynnikami antropogenicznymi – wybieranie żwiru. Na czarnych łupkach widoczne są żwiry rzeczne tworzące terasę o wysokości kilku metrów nad poziom doliny.

3. Fałdy i uskoki - struktury tektoniczne: ciągłe - wygięcie warstw - fałdy, nieciągłe - przecięcie warstw - uskoki. Struktury te powstały w czasie fałdowania Karpat.

W odsłonięciu obserwować można: