به نام ايزد مهربان

استفاده و اقتباس از نوشته های این جزوه با ذکر منبع مجاز است. این جزوه رایگان نیست اما به منظور ترغیب به کتابخوانی در حال حاضر به

طور رایگان در اختیار خواننده قرار گرفته است.

شناسنامه:نقدي بر ساختار شوراي ملي در افغانستان )گفتگوي 52(

نگاه انتقادي به کارنامه مجلس اول ) گفتگوي 51(تاریخ برگزاری: 1389/3/20 و 1389/4/3

گردآوری، ویرایش و انتشار: بنیاد آرمان شهرچاپ اول: تابستان 1389

شماره گان: 1000طراحی و برگ آرایی: بنیاد آرمان شهرحق چاپ محفوظ و مخصوص ناشر است

نظرات مطرح شده در این جزوه الزاما خواست و مشی آرمان شهر نیست.آدرس: افغانستان، کابل، قلعه فتح اهلل، سرک دوم، خانه شماره 5

شماره های تماس: 0775321697 / 0787195212armanshahrfoundation@gmail.com :ایمیل

نقدي بر ساختار شوراي ملي در افغانستان

گرداننده:به نام خداوند جان و خرد

کزین برتر اندیشه بر نگذردخداوند نام و خداوند جای خداوند روزی ده رهنمای

در آغاز مقدم تمام دوستانی که به این برنامه تشریف آورده اند را از طرف خود و از طرف بنیاد آرمان شهر گرامی می دارم. ما در 52 دومین جلسه ی گفتگو پلی میان نخبگان و شهروندان بنیاد آرمان شهر قرار داریم. امسال سال چهارم برگذاری این جلسه ها کاظم محمد از غزلی با شوم بحث وارد این که از قبل است. می خواهم است ما جامعه ی موجود وضعیت بیان گر کاظمی که

آغاز کنم:

سیب سرخی به روی سینی سبز این چنین کرده اند میزانتاین چنین کرده اند میزانت پیش روی هزار مهمانت

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

3

روزگاری به شاخسار بلند آزمونگاه سنگ ها بودی سنگ های که زخم ها به تو زد زخم های که کرد ارزانت

یاد روزی که عابران فقیر حسرت خوردن ترا کردند و به صد اضطراب و دل دله یک نفر از تبنگ دوکانت

اینک ای سیب شکل خورده شدن بسته ی انتخاب مهمان استتا چسان می کنند تقسیمت تا چه می آورند برجانت

آن یکی پوست کنده می خواهد آن یکی چار قاش می طلبدآن یکی تیز می کند چنگال آن یکی می کند به دندانت

می خوری سنگ می شوی کنده می خوری کارد می شوی رندهسیب بودن مسیر خوبی نیست می کند از خودت پشیمانتسیب سرخی به روی سینی سبز سرنوشتي سیاه در فرجامچندی ای سیب سنگ شو که کسی نتواند دهد به مهمانت

دوستان گرامی همان طوری که در جریان هستید و در برنامه های قبلی بنیاد آرمان شهر هم بودید. ما در آستانه ی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان یک سلسله برنامه را به نام روبرو با نامزد های ریاست جمهوری افغانستان راه اندازی کرده بودیم که 8 برنامه جمهوری ریاست انتخابات نامزد های از تعدادی شد؛ برگذار افغانستان آمدند و در مقابل مردم برنامه ها و طرح هایي که برای به چنین هم و کردند بیان داشتند ذهن در افغانستان آینده ی ما برای مساله دادند. همین پاسخ پرسش های شرکت کنندگان انگیزه داد که براي انتخابات پارلمانی که اکنون در راه است و قرار است مردم یک بار دیگر به پای صندوق های رای بروند و تعدادی را به عنوان نمایندگان خود به مجلس بفرستند گفتگوهایي برنامه های و بیایند نامزد ها از تعدادی که کنیم اندازي راه را خود را در صورت برنده شدن به مردم ارایه کنند وهم چنین به برنامه که دو بدهند. پاسخ نیز شان دهندگان رای پرسش های یکی دو هفته پیش و یکی هم اکنون برگذار می شود، مقدمه ی آن جلسه ها است. عنوان برنامه ی نخست ما نگاهی بر کارنامه ی

پارلمان اول بود. که چنین مسایلی در آن مطرح شد:

4

بنياد آرمان شهر

رویکرد پارلمان به مساله ی آزادی بیان چه بود، موضع حکومت در مقابل پارلمان؛ کشمکش یا هم سوی؟ در دور گذشته رابطه ی مورد در پارلمان عمل کرد بود؟ گونه چه مجلس با حکومت ها آن درمورد سخن ران دوستان بود که چه مهاجران مساله ی صحبت کردند. در برنامه ی امروزی که نقدی بر ساختار شورای ملی در افغانستان عنوان دارد ما یک نگاه ریشه ای تر به مساله ی پارلمان به عنوان یک پدیده ای که عده ی زیادی از کارشناسان و تاریخ دان ها و اهل سیاست آن را در افغانستان به عنوان یک این پایه های ببنیم که می خواهیم ما می شناسند. پا نو پدیده ی مجلس نوپا در قانون اساسی افغانستان چه گونه ریخته شده است؟ قوه ی با حکومت و پارلمان رابطه ي افغانستان اساسی قانون در قضاییه به چه شکلي پی ریزی شده است ؟ از درون همین روابط می توانیم به این نکته برسیم که پارلمان در شرایط فعلی چه قدر می تواند تاثیر گزار باشد. در بحث امروز ما سه عنوان را مشخص کردیم تا سخنران هایي که در کنار ما قرار دارند در مورد آن ها

بحث کنند:1- جایگاه پارلمان افغانستان در قانون اساسی چیست؟

2- رابطه ی پارلمان با مجلس بزرگ قومی یا جرگه چگونه است؟ آیا پارلمان و مجلس بزرگ قومی چه نوع تعاملی می توانند با هم داشته باشند، آیا ایجاد جرگه به گونه هایي تداخل در کار شوراي

ملي به حساب نمي آید؟ انتصابی در خانه ی ملت که توسط آقای رییس نماینده های -3قابل بررسی و کنکاش این مساله اند، آیا انتصاب شده جمهور است، در شرایطی که ما سال ها زیر سایه ی حکومت های دیکتاتور زندگی کردیم آیا چنین انتخابی از طرف رییس جمهور نمادی از

تمامیت خواهی نیست؟

5

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

6

بنياد آرمان شهر

داود مرادیان رییس مرکز مطالعات استراتیژیک وزارت امور خارجه:

خانم ها و آقایان! سپاسم را از بنیاد آرمان شهر و بنیاد فرهنگ و جامعه ی مدنی افغانستان ابراز مي نمایم.

موضوع امروز همان طوری که گفته شد درباره ی مجلس نمایندگان چهار روی را خود امروز بحث موضوع من و است. افغانستان

محور قرار مي دهم:نظام یک مولفه های و دموکراسی مفهوم به گذرا نگاهی -1

دموکرات2- مشکالت عمده ی موجود در افغانستان از جمله مشکالت در

برابر ارزش ها و نهاد های دموکراتیک.3- نگاهی به ارزیابی کارنامه ی پارلمان اول

7

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

4- چشم اندازی به آینده و مسوولیت مجلس

نکته:یک عنوان به من مشخص نشانی از من امروزی صحبت های امور وزارت در رسمی ام وظیفه ی نشانی از نه می باشد محقق خارجه. نکته ی دوم سعی می کنم بیشتر سرفصلی صحبت کنم تا

پرداختن به مسایل ریز.در افغانستان امروز اصطالح دموکراسی مانند خیلی از اصطالح های برای می برد. رنج بودن ابزاری و فهمیدن فقر از دیگر ارزشی عده ی زیادی دموکراسی تداعی کننده ی بی بند و باری، بی قانونی دیگری چیزی دموکراسی واقعیت اما است. در کشور فساد و تمام برابری اصل بر مبتنی ارزشی نظام دموکراسی یک است. انسان ها و آزادی هر انسان در انتخاب سرنوشت خود از جمله نوع انسان نظام سیاسی است. به عبارت دیگر محوریت نظام ارزشی تاجر، ارباب، خان، مال، چون انسان سوپر یا معمولی و عادی

جنرال،کشیش یا آیت اهلل. از طرف دیگر نظام دموکراتیک یکی از اشکال و انواع نظام هاي نظام هاي سیاسی دیگر چون سلطنتی، است که در کنار سیاسی

دیکتاتوری، امپراتوری و... ابراز وجود مي کند. انسان محوربودن دموکراسی که در منبع مشروعیت حق سیاسی و حق حاکمیت تبلور می یابد مبتنی بر این است. از آن جا که تمام انسان ها به صورت فکری در آفرینش برابر هستند حق حاکمیت بر افراد دیگر فقط در چارچوب یک قرار داد داوطلبانه خواهد بود. پرسشی که بسیاري از وقت ها مطرح می باشد این است که یا می باشد دنیا سیاسی نظام نوع و مدل بهترین دموکراسی آیا خیر؟ تعریف و نگاه چرچیل نخست وزیر معروف انگلستان به

دموکراسی شاید یکی از بهترین پاسخ ها باشد: تفاوت که این با نظام سیاسی می باشد، نوع بدترین دموکراسی

8

بنياد آرمان شهر

سایر نظام ها قبل از دموکراسی شکست خورده اند. به نگاه تعریف و این از نمونه ی خوبی افغانستان تاریخ معاصر اخیر در صده های ما بختانه بد یا خوشبختانه است. دموکراسی تمام نظام های سیاسی را تجربه کردیم: از امپراتوری ابدالی گرفته تا دیکتاتوری سلطنتی، مشروطه، تک حزبی )حزب دموکراتیک این همه ی اما اسالمی طالبان. امارت اسالمی و دولت خلق(، نظام ها به دالیل گوناگون شکست خوردند و یا نتوانستند استحکام

یابند.خانم ها و آقایان!

برگزاری انتخابات یا داشتن پارلمان به معنای داشتن و بهره مندی و انتخابات بلکه نیست دموکراتیک نظام یک مزایای تمام از پارلمان بخشی از یک نظام دموکراتیک می باشد. نظام دموکراتیک دارای مولفه ها، نهاد ها و ابزار های مختلف اما مرتبط با یک دیگر می باشد. مهم ترین مولفه ها بستر ارزشی و فرهنگی متوسط است. و ایجاد برای خدماتی و ارزشی نظام های یا و جوامع ظرفیت کشور نمونه عنوان به محدود اند. دموکراتیک نظام یک تداوم می باشد دموکراتیک شکلی و نظامی اصلی یک دارای ااسراییل با این کشور اسراییل پرستانه ی نژاد فرهنگی بستر دلیل به اما جوامعی از دیگری نمونه ی است. رو به رو متعددی مشکل های چون افغانستان به دلیل راست نگریستن شهروندان و وجود یک نامناسب بروکراسی وجود فرهنگ تکلیف محور بستر فرهنگ دارد. منظور از یک فرهنگ تکلیف محور این است که افراد آن که چه هر می سپارند. تقدیر دست به را خود سرنوشت جامعه بستر به همان گونه است. در صورتی که یک تقدیر است کار مناسب اجتماعی برای دموکراسی، یک فرهنگ مسوولیت پذیر نکنند محول و باشند داشته را مسوولیت خود افراد یعنی باشد، که این تقدیر یا چانس ما است. یکی از چالش های محوری ما دموکراتیک نظام بنابراین می باشد. جامعه محور تقدیر فرهنگ

9

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

سیستمی می باشد در کنار بستر مناسب فرهنگی و ارزشی وجود رسانه های مستقل، قضاییه ی قوه ی مانند دموکراتیک نهاد های دولت قوه های سه گانه ی استقالل مدنی، آزاد، جامعه ی گروهی یک وجود دموکراتیک اند. نظام یک مهم مولفه های دیگر از طبقه ی سیاسی معتقد به ارزش های شهروندی و دموکراتیک هم یک عامل و نتایج یک نظام دموکراتیک است. بنابراین، سیستم تشکیل یافته از مولفه ها و نهاد های متفاوت اما مرتبط با همدیگر. اگر خواست و اراده ی ما ایجاد و تداوم یک نظام دموکراتیک در افغانستان می باشد، با یک سرمایه گذاری برای رشد و تقویت تمام مولفه های چنین نظامی از جمله بستر مناسب اجتماعی، فرهنگی، قوی دموکراتیک، وجود و ظهور یک طبقه ی سیاسی نهاد های معتقد به دموکراسی صورت می گیرد. باید توجه کرد که شما با یک نظام جنگ ساالر نمی توانید دموکراسی داشته باشید. اجازه دهید در این قسمت به مهم ترین چالش ها و موانع نهادینه شدن

نظام دموکراتیک در افغانستان اشاره شود:این مشکالت و موانع را می توان در ده حوزه ی مختلف با یک

دیگر طبقه بندی کرد:مشکل اصلی بحران رهبری در افغانستان است. به عبارت دیگر بحران نبود یا کم بود طبقه ی سیاسی مترقی و آینده نگر. بحران دوم ما بحران اخالقی و معنوی است، بحران سوم بحران امنیتی، بحران چهارم بحران توسعه ی نامتوازن و مشکالت اقتصادی است. نهاد های بحران ششم بحران داری، دولت بحران پنجم بحران آن با ما گمی هویتی که سردر یا هویت بحران هفتم ضعیف، رو به رو هستیم. بحران هشتم نقص و فقر دموکراسی ، بحران نهم عبارت از میراث های تلخ تاریخی که عبارت است از بحران ها و

مشکالت منطقه ای و جهانی. باشم. که داشته نظر مشکل گذرا دو به فقط این جا خواهم مي

عبارت از بحران رهبری و اخالقی جامعه اشاره ای داشته باشم.

10

بنياد آرمان شهر

انداز چشم با سیاسی طبقه ی نبود یا کم بود با امروز افغانستان در موجود سیاسی طبقه ی می باشد. مواجه مدت بلند و مترقی افغانستان چه در داخل حکومت مثل ما و چه در خارج از حکومت در اصالت این می شود. نگاه روزمره مسایل به گذشته دید از گذشته ها باعث شده است که ما نتوانیم یک چشم انداز مترقی و استراتیژیک برای آینده ی افغانستان داشته باشیم. ابزاری شدن ارزش ها و بازاری شدن نهاد ها از نتایج نبود یا کم بود یک طبقه ی دوم بحران است. رهبری بحران یا آینده نگر و مترقی سیاسی نهاد ها این همه ی که است. افغانستان معنوی یا اخالقی بحران نام به طالبی که آن از است. نموده مبتال مختلف درجه های با اسالم و قرآن، مساجد، مکاتب... را به آتش می زند تا آن مامور یا قاضی که مبتال به فساد اداری تا آن تاجری که تیل قالبی وارد می کند، تا آن دکان داری که شیر و آب را با هم دیگر مخلوط اخالقی عمیق بحران یک با امروز افغانستان بدبختانه می کند، تنها از سی سال جنگ و خشونت بیش است. مواجه معنوی و نهاد ها و ساختار های فیزیکی افغانستان را از بین نبرده است بلکه اخالقی نهاد های و ساختار ها بر فراوانی صدمه های و خساره ها

جامعه وارد کرده است. پارلمان کارنامه ی به گذرا نگاهی می خواهم سوم قسمت در

نخست داشته باشم.با افغانستان آمد که به وجود شرایطی در افغانستان پارلمان به بود. همراه آورد هایي دست با همچنین و متعدد بحران های از و هست بود آینه ای افغانستان نخست پارلمان دیگر عبارت واقعیت های تاریخی و نوید افغانستان، هم مثبت و هم منفی. برای ارزیابی کارنامه ی مجلس سه معیار را می توان در نظر گرفت. آیا پارلمان توانست وظایف خود را در این سه حوزه به درستی انجام

دهد یا خیر؟این سه معیار عبارت اند از: نمایندگی، قانون گذاری، و نظارت.

11

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

به نظر این جانب پارلمان نخست افغانستان نقش و وظیفه ی اول را که عبارت است از نمایندگی به خوبی انجام شده است. تمام جریان های فکری، سیاسی و قومی نمایندگان و چهره های مورد قبول خود را می توانند در پارلمان فعلی پیدا نمایند. از طرف دار سرسخت عدالت و حقوق بشر تا متهم ها به نقض حقوق بشر، از عدم آن ها در کسانی که تا زنان برابری سرسخت داران طرف نخست پارلمان در دارد، وجود مرد و زن برابری به اعتقاد افغانستان هستند. اما مجلس نمایندگان افغانستان در دو حوزه و معیار دیگر که عبارت از قانون گذاری و نظارت بر حکومت است با کمال تاسف موفقیت های زیادی نداشته است. دالیل ناکامی ها یا دست آورد های کم تر پارلمان در عرصه ی قانون گذاری و نظارت متنوع و متفاوت می باشد، از جمله نبود یا کم بود طبقه ی سیاسی و حکومت چون دیگر نهاد های و ضعف دموکراسی به معتقد نهاد های قضایي. بنابراین، اگر ما می خواهیم پارلمان دوم موفق تر و بهتر از پارلمان اول باشد، در انتخاب وکال و نمایندگان چند اصل باید مورد توجه قرارگیرد. همان طوری که اشاره شد یکی از پیش شرط ها و مولفه های نظام دموکراتیک وجود طبقه ی سیاسی معتقد به ارزش های دموکراتیک و شهروندی می باشد. وکیالنی که انتخاب می گردند باید معتقد به چنین ارزش هایي باشند. به عنوان نمونه فردی که معتقد به برتری مرد بر زن و یا برتری یک قوم و زبان بر سایر اقوام و زبان های دیگر دارد نمی تواند و نباید در است و هم بنشیند. دموکراسی هم شکل نمایندگان کرسی های محتوا، هم مسوولیت است و هم محتوا. اصل دوم اصل شایسته ساالری و تخصص می باشد. از آن جای که قانون گذاری نمایندگی می باشد نماینده و وکیل یک اساسی مسوولیت های نظارت و نمایندگان پارلمان باید توانایی انجام مسوولیت ها را داشته باشند. قانون گذار یک نمی تواند سواد بی و سواد کم نماینده ی یک خوب یا نظارت گر شایسته باشد. اصل سوم شفافیت و حاکمیت

12

بنياد آرمان شهر

مطلق قانون می باشد، باید از هر نوع تالش ها و معامله های پشت پرده ی سیاسی به خصوص معامله های مالی در انتخابات جلوگیري شود. امیدوار هستیم که پارلمان آینده بتواند قدم هایي مثبت در حل مشکالت گوناگون کشور بردارد و برای این کار مسوولیت هر افغان است که در خلق چنین پارلمانی سهم و مسوولیت خود

را ادا کند.

مجری: قانون در افغانستان پارلمان جایگاه شما نظر به صاحب داکتر اساسی چیست؟ آیا مشکالتی که برای پارلمان افغانستان در دور افغانستان اساسی قانون در که بود مشکالتي آمد پیش گذشته مدنظر گرفته نشده است و سرسری از آن گذشته اند یا این که دو قوه دیگری که در مقابل پارلمان وجود دارد خوب عمل نکرده

اند؟

مرادیان:درست است که نوع نظام سیاسی ما به خاطر مولفه های مختلف نیاز است که ارزیابی شود. تجدید نظر در نوع نظام سیاسی افغانستان و توزیع قدرت، رابطه ی مرکز و والیت ها، رابطه ی ولسوالی ها و... این مسایل در سال های آینده باید بیشتر صحبت شود. اما به استثنای این که مساله قانونی است، جایگاه پارلمان در قانون اساسی جایگاه خوبي است. مشکل پارلمان افغانستان نبود و یا کم بود ابزار های قانونی و صالحیت های قانونی نبوده است. درست است که نوع نیمه ریاستی می باشد. نیمه پارلمانی و نظام نظام سیاسی ما یک اما هم زمان صالحیت های قانونی پارلمان کافی و مناصب بوده است. مشکلی که بوده در اجرای قانون است. اجرای قانون به دو دلیل مشخص؛ یکی این که ابزار های اجرای قانون بسیار ضعیف بوده، وقتی که از اجرای قانون صحبت می کنید شما به یک قوه ی

13

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

قضاییه ی مستقل نیاز دارید، به دادستانی نیازدارید، به وکیلی نیاز دارید که از حقوق متهم ها دفاع کند. پس ما برای اجرای قانون بسیار با مشکل مواجه بوده ایم. فرهنگ سیاسی هشت سال اخیر بلکه است نبوده دموکراتیک سیاسی فرهنگ یک افغانستان ترکیبی از فرهنگ سیاسی نوزایی بوده که تصمیم ها و دوستی ها و دشمنی ها بیشتر مبتنی بر غریزه ها بوده تا یک تصمیم عقالنی. بخشی از فرهنگ سیاسی ما فرهنگ سیاسی غریزه ای بوده است. و است افغانستان در قدرت بودن مافیایی ما سیاسی فرهنگی مافیایی بودن قدرت به این معنا است که حل مشکل نه رسیدن به اهداف سیاسی؛ شما مجبور بودید که از ابزار های اقتصادی و پشت پرده استفاده کنید. پس مشکل در نهادهای اجرای قانون بوده و دوم در فرهنگ سیاسی افغانستان که یک فرهنگ سیاسی

مرکب از فرهنگ قبیله ای، غریزه ای و مافیایي بوده است.

مجری: با توجه به تاریخ افغانستان و ریشه دار بودن دیکتاتوری در کشور اساسی قانون اساس بر نمایندگان ثلث یک سنا مجلس در ما افغانستان توسط رییس جمهور انتصاب می شوند. با وصف این که با توجه اما در برخی کشور ها چنین مساله ی معمول بوده است به شرایط امروز افغانستان فکر می کنید این کار چه قدر می تواند به نفع دموکراسی باشد و چه قدر شاید بتواند در مقابل منافع ملي

سد ایجاد کند ؟

مرادیان:یکي باشد، داشته مهم ویژگی دو باید موفق سیاسی نظام یک مشروعیت نظام سیاسی و دوم کارآیی نظام سیاسی. مشروعیت نظام سیاسی ایجاب می کند که چهره ها و گروه ها با عقاید مختلف جامعه در چنین نظام سیاسی حضور داشته باشند. یعنی در مجلس،

14

بنياد آرمان شهر

رسانه های گروهی، در جامعه ی مدنی، عقاید مختلف باید حضور داشته باشند. اما ویژگی دوم آن کارآیی آن نظام است. آیا آن وکیل، سناتور، خبرنگا یا وزیر توانایی و شایستگی آن پست را یا کم بود نبود به خاطر اخیر متاسفانه در چند سال نه؟ یا دارد طبقه ی سیاسی مدرن در افغانستان ما نتوانستیم در بخش کارآیی نظام سیاسی خوب داشته باشیم. در بخش مشروعیت، ما یک نظام سیاسی مشروع هستیم چون در پارلمان ما و درکابینه ی ما چهره ها شایسته و محوری تخصص اما دارد، وجود مخلتف صدا های و

ساالری کم تر مورد توجه قرار گرفته است.

مجری:برداشتی که از سخن های شما داشتم این بود که نمایندگانی که ما است که بوده این خاطر به می شوند انتصاب ملت خانه ی در بتوانیم نماینده های شایسته را هم در مجلس سنا داشته باشیم. آیا شما فکر می کنید کسانی که در شورای ملی انتصاب شده اند واقعًا

آدم هایي الیق هستند؟

مرادیان:من اصطالح طبقه ی سیاسی را به کار می برم که این طبقه ی سیاسی شامل حکومت، پارلمان و فعال های سیاسی می باشد. مشکل فقط حکومت نیست، طبقه ی سیاسی موجود در افغانستان یک مقدار

توان مندی ها و تعهد های ارزشی را دارا نیست.

15

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

دانشگاه سیاسی علوم و حقوق استاد اظهر) محمدظریف کابل(:

قبل از همه حضور شما عرض شود که شورای ملی افغانستان یا به عبارت دیگر پارلمان افغانستان بعد از سی سال تخریب و جنگ مجدداً به کار خود شروع کرد. البته این شورای چهاردهم است. از سال 1310 دایر شد، اگر پیشینه ی اعضای از تسلسلی که بعد دیده شود، بررسی نمایندگان مجلس خصوص به ملی شورای می شود که شورای چهاردهم برتری هایي نسبت به 13شورای قبلی داشت. از نگاه ترکیب اجتماعی، از نگاه اصالت اجتماعی، از نقطه نظر استمرار، از نظر استقالل، و از نقطه ترکیب قومی و هم از دیدگاه تمثیل، عشق و فداکاری در راه کمک انسانی به جامعه ی ما داشت. هیچ گاهی ما در سابق خواهری نداشتیم که قد راست

17

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

حق طلب باشد. هم حق قشر یا جنس مردان را بخواهد هم زنان را. اگر هم بودند چادر پیچ در داخل شورا جایگزین بودند، همین که صدای شان را بلند می کردند برای شان گفته می شد که حیای زن بودن تان را حفظ کنید. گاهی که در داخل شوراهای قبلی بحثی بوده، تک بحثی بوده است یا مناظره ای یا دبیت پارلمانی. همیشه دندان شکستن بوده است و به همین ترتیب جنگ. گرچه به آقای باشم موافق نمی توانم نظرشان با اما دارم احترام خیلی مرادیان که قانون اساسی افغانستان بستر خوبی برای بالندگی پارلمان یا شورای افغانستان به خصوص مجلس نمایندگان باشد. شما می بینید با یک ترفند خاص قانون اساسی افغانستان تهیه می شود، صرف نظر از این که از نگاه انشاء و اماًل کاستی های بسیار زننده ی دارد، پارلمانتاریزم با را ریاستی جمهوری حکومت طرز بعضی جا ها طوری خلط ساخته تا جایي که تصامیم اش پارلمان را خنثي جلوه

مي دهد. سه شکل مسوولیت در قوانین اساسی کشورهای پارلمانتاریزم به

طور سریح، واضح و روشن وجود دارد. 1- طرح سوال و خواستن جواب، این مساله ای است که هریک از اعضای کابینه را می توانند مورد سوال قرار دهند و از پیش شان

خواهان استجواب شوند. 2- استیضاح است. کساني که براي استیضاح به پارلمان فراخوانده مي شوند یا دوباره به وظیفه برمی گردند یا سلب اعتماد می شوند. ضعف دارد، ضعف ما قانون تخصصی اصطالح نگاه از ببینید

تیوریک دارد. بازهم رأی عدم اعتماد است.از پارلمانتاریزم شکل سوم مسوولیت عبارت 3- در کشور های نظارت و نتیجه ی تحقیق است. حکومت فعلی با یک ترفند مجلس بد مقابل یک عمل ولو را در مجموع در پارلمان نمایندگان و صالحیت نداده که به شکل اساسی نظارت کنند. در نظارت اگر مجلس نمایندگان سال ها فریاد بزند هیچ جزایي پیش بینی نشده

18

بنياد آرمان شهر

است. وزیر مختلص را بر طرف نمی تواند مگر این که سلب اعتماد و استیضاح شده باشد. ولي رییس عمومی) رییس جمهور( را چه طور؟ یک نوع ترفند ریزی هایي در این قسمت دیده می شود. من هیچ گاه قبول ندارم به خاطر این نمی گویم که خانم ثاقب یا آقای جوینده هستند نه خیر پیش روی شان به صورت واضح و روشن دیوار قراردارد. هیچ نوع معیده ی در قانون نیست که ولسی جرگه اگر نظارت می کند، رد پای اختالس را پیدا می کند، رشوت را پیدا می کند، بی کفایتی را می بیند،... هیچ کاری کردن نمی تواند. در قسمت نظارت در قانون اساسی هیچ نوع صالحیتی یا به قول ما و شما عصایي که مجلس نمایندگان قد خود را راست کند، استیضاح وزیرانی که برای حتا نیست. بکشد، پیش را معیده ی می شوند، رای عدم اعتماد می گیرند در کار اند. از کجا؟ ما حساب کنیم که مجلس نمایندگان ما در قسمت نظارت نا کام بوده و هیچ دارد را اخالقی مشوره، یک هدف ندارد. شکل یک صالحیت بیشتر کار دیگری نمی تواند. فقط حرف را پس گوش می اندازد و هیچ کس دیگر پروای آن را ندارد. که رییسش چه کسی بوده یا در نتیجه چه می شود؟ حتا قربانی داده، مجلس نمایندگان11 وکیل برجسته ی خود را که برای نظارت رفته قربانی داده است. تا امروز حکومت هیچ حقی ندارد که سرنوشت این یازده نفر چه شد. لذا خیلی کاستی ها وجود دارد، هیچ گاهی نمی تواند. قوه ی دیگری شکل به دارد که شده ذکر مویده ی وظیفه ی نه مقننه بخواهند یا ارگان دیگری باشد. یا خود رییس جمهور را احضار تقدیر مرادیان آقای اصطالح به فورمول یک موخذه. به کنند ملت است، مسوول ملت مقابل در دولت ریس است. گرایی نیست که هیچ گونه مشخص باالترین آن. تا از چوپان شروع دار معلوم میکانیزم؟ رویکرد، کدام به است، مسوول چه گونه نیست. رنج های دیگری که ولسی جرگه ی ما می کشد، ناشی از قانون گذاری ما است از عدم مساوات در قانون گذاری ما است.

19

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

شده بینی پیش طوری که ما اداری واحد های می بینید که شما واحد های اداری اول تعادل ندارند. هیچ گاهی احدی شان مساوی با هم نبوده، نفوس شان با هم برابر نیست. به این جهت به اساس اساس بر ملتی که برای یک است است. شرم آور تخمین یک خود گوسفندان چوپان یک کند. معلوم را خود نفوس تخمین را به اساس چیدن ریگ معلوم می کرد. این جا با ریگ هم آدم را شمارش نمی کنند. از کجا است که ما در این جا بگوییم واقعًا پالن قانون گذاری داریم ولی این کاستی ها در کار ما در مجموع وجود دارد. چند مساله را در باره ی ادعای که کردیم خدمت شما

ارایه می کنم:از سال های تلخ نفوس شماری: نظر به احصاییه ی سال 1358ولسوالی گومل والیت پکتیا دارای 4560 نفر نفوس بوده، ولسوالی والگر این والیت دارای 5960 نفر نفوس بوده، ولسوالی شورابک والیت قندهار دارای 6766 نفر نفوس بوده در مقابل ولسوالی امام صاحب والیت کندز دارای 129355 نفر نفوس از نگاه تنظیم نمایندگی در مقابل ولسوالی های قبلی قرار داده می شد. ولسوالی پل خمری سرپل ولسوالی و بوده نفوس نفر 10381 دارای بغالن والیت والیت جوزجان دارای 130369نفر نفوس بوده است. شما تفاوت

را ببینید چه قدر است؟عالقه داری ها هم به همین منوال است. ولسوالی پنجوایی والیت ولسوالی ورنی داری عالقه نفوس نفر 1128 داشتن با کندهار برابر در نفوس نفر 2099 داشتن با پکتیکا والیت خان وازه عالقه داری کوشندی ولسوالی شونکه ی والیت بلخ با 43705 نفر نفوس و عالقه داری المار ولسوالی پشتون کوت والیت فاریاب باداشتن 40000 نفر نفوس و عالقه داری دهنه ی غوری ولسوالی به فعاًل نفوس که نفر با داشتن 38876 بغالن پل خمری والیت می شود. دیده شان مردم در تفاوت اند شده تبدیل ولسوالی ها دراین جا ولسوالی ها بر حسب دل خواه در قانون انتخابات به طور

20

بنياد آرمان شهر

تخمین است. هیچ گاهی نمی توانیم بگویم که پیشنه ی عدالت در افغانستان بوده است. اعضای کمیسیونی بر گزیده می شوند آن قدر در بارخزانه نفوس را تخمین می کنند که جایي برای عدالت باقی

نمی ماند. این کاستی ها نقش داشته، در قانون هم است. اگر حرف ها را مالیم تر بسازیم برای ما در این زمان نظام غنیمت سنا مجلس و نمایندگان مجلس کار است، تقدیر قابل است، نگاه گزیدن آن، از مردم ساالری، نگاه از قانونیت آن، ازنگاه

به جای خود می گذاریم. ما به گونه ای عمل می کنیم که اکثریت انتصابی است. اکثریتی که موازنه را بر هم بزند، اکثریتی که بیشتر تالش کند وکالی مردم در مجلس نمایندگان سرکش هستند، می خواهند اراده ی مردم را مطرح کنند، باید گردن شان شکسته شود، تصمیم شان خام بماند. چنانچه در آخر همین گونه کار کردند. بربنیاد ماده ی 107 قانون اساسی افغانستان. شورای ملی هیچ تقصیری ندارد تقصیر از جانب حکومت است و حق مسلم پارلمان افغانستان از جمله ولسی جرگه تایید یا را انتخابات قانون در تقنینی تاریخی فرمان است که می شود. بلند فغان می کند رد زمانی که اما کند، رد یا و بکند پا می کند و را زیر اساسی قانون ببینید در چند مورد حکومت تصامیم قانونی و جدی مجلس نمایندگان را نادیده می گیرد. اما همه توصیف هایي که گفتیم خود ساخته ی من نیست فاکت هایي است، شما به چشم می بینید، عینی است، ریالستیک است. آنچه که مربوط به کار کرد های مجلس نمایندگان می شود جدا است. آن کاستی ها را هم کابینه دارد، هم دستگاه ریاست دولت دارد، هم دولت دارد، دانشگاه هم دارد، و در اکثر جا ها دیده می شود. از جانب دیگراز نگاه این که ما ظرفیت نداریم، من با هیچ کس موافق نیستم. دستگاه حاکمه آدم گلچین و حرف شنو می خواهد. بنابراین، آقایي که در بحث بنشیند، انسانی که دگراندیش باشد از نگاه طرز حکومت، انسانی که در این جا جهاد درست بکند، صادق

21

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

باشد، سر بوری دزدی را نگیرد، در این جا نیست. یک احصاییه ی دیگر: شهر ما کابل به تنهایی خود 2500پیلوت ورزیده ی سگرت فروش دارد، این ظرفیت نیست چیست؟ عالمی از این کدرها از دوره های مخلف وجود دارد، اینجا است؛ اما در بیرون سرگردان هستند. از انگلیس شروع تا جاپان، مسکو، استرالیا و ایران. کاًل فقر اعتماد است، ما فقر اخالقی نداریم، قانون اخالق نیست. این حکومت می خواهد، قانون منضبط می خواهد، حاکمیت قانونی می خواهد که راه جریان تقلب و جعل را بگیرد. پارلمان در این راه ها تلفاتی داشته، به همین ترتیب مجلس نمایندگان را تحسن است. چند وقت می شود که خودش در بی اعتبار ساخته است آیا کسی پراویش را کرد؟ آیا شما جوان هایي که همین که مثلی نه! برخواسته اید؟ پارلمان تان بانی پشتی به هستید جا حکومت یک شهردار زبده را برکنار کرد. با مسوولیت می توانم بگویم که شورای ملی بعدی به دلخواه حکومت است. از حکومت هم به بعد به دل خواه دیگران است. باز همان فورمولی خواهد بود

که خدا بیامرزد کفن کش سابق را.

مجری:به چیزی داشتیم. را صلح مشورتی جرگه ی ما پیش روز چند نام جرگه یا شورای قومی بزرگ می شناسیم، آیا می توانیم چنین

شورایي را مداخله در کار شورای ملی بدانیم؟

آقای اظهر:به طور معمول پیاده ساختن اهداف کج اندیشانه به بسیار سادگی جنبه ی عملی به خود می گیرد. درست است که ما از قدیم ها به نام جرگه ها داشتیم. جرگه چیزی است که ما از زمان های سابق آن را داشتیم. در دوره ی ترکیه ی عثمانی امپراتوری کلمه ی اولس را داشته، جرگه یک واژه ی ترکی است. پیش از این به جاي جرگه

22

بنياد آرمان شهر

23

در قرآن کلمه شورا را داشتییم. نام با مسمای شورای ملی به نام به اساس آیه های قرآن است که یک پارلمان ملی نیست، بل اسالمی است. در دوره ی کوشانی ها می بینیم که پس گرد کشور تاریخی داشته باشیم، در دوره ی کوشانی ها دو مجلس داشتیم، در آن زمان ما حتا یما پادشاه از طریق مجلس روحینا برگزیده یا انتخاب شده است. این جرگه ها خوبی هایي دارد، در صورتی که حسن نیت درمیان باشد. ولی می بینیم این سنت دایر کردن ریش سفیدان قوم، افغانستان این را تا زماني پسندیده است . اما در این ابزار کهنه ی یک به حیث بوده خان ظاهر دوره های که اواخر پسندیده ی مضره است. یک جای معین کار دارد، خریدن دستار کار دارد، چند چپن و جیلک از قطغن زمین خریدن کار دارد. با کنید، پر را شان جیب یا آن ها چانته ی یا سادگی به بسیار یک مقدار پول اندک. کسی که می خواهد کابل را ببیند بیاورید، امروز این جرگه ها باالیش هر مساله ای را گذراندن می توانید. این ما نمایندگان مجلس که می بینید امروز شما ندارد. جایگاه جا است، شورای والیتی است، ارگان های تمثیلی هستند همین ها برای ما کافی است. چرا ما باالی انسان هایي که بی خبر هستند، سندی را تیر کنید که معنای آن را نمی دانند. شما می بینید قطع نامه ای که در شورای مجلس تصویب شد درست است؟ فقط یک تشکر نامه از کشور های کمک کننده است و در نفس دو فورمول را بسیار زیرکانه تیر کردند. فالن کشور قوایش دایمی باشد، دوم موجودیت قوا قانونی ساخته شود با کلمه ی فلسفی قانون مند ساخته شود. هر زمانی که پای به قدرت ماندن حکومت ها و یک سلسله تصمیم گیری هاشان نامشروع بوده دست به تدویر و فراخواندن لویه جرگه زدند. این جرگه ها در طول تاریخ امر حکومت ها را دوره ی در شده، دایر خان داود دوره ی در کدام؟ هیچ داشته. کارمل دایر شد، در دوره ی نجیب دایر شد به همین ترتیب در دوره های بعدی دایر شد. به خاطر این که بتواند از دم تیغ آدم های

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

24

بنياد آرمان شهر

زنده و بیدار ملی فرار کنند. و یک تحفه برایشان بدهد و یا روان شان کند پشت نسوار فروشی هایشان. این از بد بینی نیست یک واقعیت عینی است. تناقض با عقل دارد، هیچ انتخابی ندارد، تلفیق بیاید معضله های ملی را قانونی هم ندارد که یک نهاد اجتماعی حل کند. به عوض چهل و شش کشور این نهاد اجتماعی بتوانند امنیت را تامین کنند. آیا همین قدر مشاوری که همه متخصص می تواند سفید ریش دو نمی توانند کرده اداره کشوررا هستند علما باید باشد دعا بحث اگر نیست. هم دعا بحث اداره کند؟ و روحانیون بیایند جمع شوند. خود تان قضاوت کنید که از این

بیشتر چه کاری کرده می توانند.

مجری:میکانیزم انتخاب کسانی که به جرگه می آیند چیست؟

آقای اظهر:باشد. می تواند گذشتاندن خود سر از نوع یک این من نظر به ارگان یک نمایندگان که مجلس و والیتی شورای طریق از از بیشتر تعداد درصد نخست قدم در کشور انتخابی و تقنینی بحث مطرح ملت یک سرنوشت وقتی می بینید شما باشد. این به را خود والیتی شورای مردم اواًل است، قانون گذاری است، اعضای شورای اما انتخاب می کنند. ارگان مشورتی عنوان یک ملی را به کدام منظور تعیین می کنند؟ به منظور صالحیت تقنینی می گزینند. بر درک، نگاه از فهم، و سواد نگاه از بعد آن ها، ولی در شورای ملی کسی باشد مشورت بدهد که چندان سودی ندارد. آدم مشورتی را اگر تصمیم گیرنده قرار بدهی درست هم دیگری که کس را جرگه عضو این که به خاطر هم باز نیست. حد اقل به درجه ی بعضی از اعضای مجلس نمایندگان مسوولیت دارند می توانند از میان شورای والیتی برگزیده شوند. ریش سفید

25

به به یک آدم خیر خواه تفنگ داری که تبدیل خیرخواه دیروز زور مردم را اداره می کند. چند آدم تمثالی آوردند هم به جرگه ها جنایت اند که آورده را عده ی مشرانوجرگه. به می کند صدق کار های درجه یک هستند. مستقیمًا پنجاه نفر را در یک مهمانی کشته اند، خانه اش را چور می کنند. پس فکر کنیم که چه قدر این جا، دارند که آن ها در نیت سالم دارند، چه قدر فکر سالم جا به جا شوند. حتا بحرانی را که در جنوب شرق آسیا رژیم های سلطنتی مشروطه یا مطلقه دارند با نفوس اندک و قلمرو کوچک ثلث ما از اما نفر. ده نفر، نفر، هشت پنج دارند، انتصابی افراد افراد را پر سازیم که فقط این بسته است. وقتی می توانیم جای حد اقل باید سه تا انتخابات باشد، عین مصرف است به هر والیت با جنوب مقایسه در اگر بدخشان تنهایی به تخصیص می دهند. را همین ما می شود. جنوب تمام اندازه ی به شود گیری اندازه عادالنه و موزون تناسب نوع یک روزی که تا می دانیم کافی مساعد ساخته شود. راه آسان تر از طریق شورای ملی است. آدمی را که هیچ کس نمی شناسد، چرا به شورا بیاید، نه حضرت است، نه دعا کننده است، هیچ گاهی از مدرسان بزرگ و مولوی های دانشمند را کسي به این گونه جرگه ها نمی آورد. هیچ کس استاد دانشگاه، و روشنفکر را اجازه نمی دهد. موسفیدی بی خبری را می آورند که فقط در آرزوی تحفه ی کوچکی است که به فرزندان

و اوالد خود بیاورد.

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

میر احمد جوینده نماینده مردم در مجلس اول:

و خانم ها خدمت خیر به عصر و سالم عرض با و خدا نام به آقایان.

خیلی خوشحالم که امروز در نشستی از طرف بنیاد آرمان شهر اندازی افغانستان راه بنیاد فرهنگ و جامعه مدنی با همکاری و شده، اشتراک می کنم که واقعًا در چنین زمانی حساس انتخابات به اقدمات بزرگترین از است، یکی نزدیک افغانستان پارلمانی شمار می رود. من امیدوارم چنین بحث ها و مذاکرات ادامه یابد تا

نتایج مثتبی به دست بیاوریم.در مورد این که جایگاه پارلمان در کجا است؟ من با قسمتی از حرف های آقای مرادیان موافق هستم و با قسمتی از حرف های

استاد اظهر.

27

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

ولی دیده می شود که در ماده چهارم قانون اساسی افغانستان چنین افغانستان به ملت تعلق دارد و به طور آمده »حاکمیت ملی در

مستقیم یا توسط نمایندگان خود آن را اعمال می کند.«صالحیت ها تمام افغانستان اساسی قانون از ماده این در بناًء ملی شورای به افغانستان مردم و ملت از نمایندگی وظایف و افغانستان داده شده است که متشکل از مجلس سنا و ولسی جرگه یا انجام داده تا حال کار های خود را خوب این که شورا است. بد، بعداً صحبت خواهیم کرد اما در مجموع طوری که سخنرانان قبلی گفتند؛ در قانون اساسی افغانستان مخلوطی از نظام ریاستی و پارلمانی است. با وجودی که صالحیت های متعددی به پارلمان و قضات استیضتح تا وزرا استیضاح از که شده داده افغانستان رییس جمهور وجود دارد، واقعًا صالحیت های نامحدودی است که افغانستان اساسی قانون در عماًل صالحیت ها این و شده داده پارلمان آیا است که این مطلب اصل ولی است. شده تسجیل موجود افغانستان تا کدام اندازه توانسته صالحیت های قانونی خود توانسته در افغانستان اجراییه اندازه قوه تا کدام اعمال کند؟ را

مقابل پارلمان پاسخگو و مسوول باشد؟به طور مثال: در قانون اساسی افغانستان آمده که رییس جمهور این دارد. مسوولیت نمایندگان مجلس و افغانستان مردم نزد بزرگترین صالحیت است. این بزرگترین امتیازی است که اگر کند استفاده خود ازصالحیت های افغانستان نمایندگان مجلس می تواند رییس جمهور را به یک ثلث آرا استیضاح کند و اگر دو ثلث آرا دایر شود لویه جرگه محکمه ای خاص را دایر می کند تا و رییس جمهور را محاکمه می کند. اگر یک نظر گذرا به مجلس نمایندگان افغانستان در گذشته داشته باشیم، داشتن یک پارلمان با پارلمان این پارلمان است. نداشتن یک از بهتر به مراتب بد بخشندگی جنایت کار های جنگی مثاًل نواقص خود وجود همه ماللی گرفت، قرار تایید مورد افغانستان پارلمان همین از که

28

بنياد آرمان شهر

سایر ارتباط در کرد. اخراج افغانستان پارلمان همین را جویا کاًل افغانستان در دموکراسی و مدنی و سیاسی خواهان آزادی از عمل کرد ضعیف ماالمال است. در پهلوی صدای بسیار رسای وجود دموکراسی و آزادی بشر، حقوق مدافعان روشنفکران، دارد. متاسفانه باید بپذیریم که جنگ ساالر ها و جنایت کار های جنگی، مافیا، قاچاق بر های انسان هنوز هم در آن جایگاه دارند. به هیچ صورت است افغانستان پارلمان بنیادگرایی که در داخل کمتر از بنیادگرایی و افراطیت طالبان نیست. وقتی سن ازدواج دختر پیش کشیده می شود در فالن فقه گفته شده است که دختر در 9 سالگی می تواند ازدواج کند. وقتی که قانون حفاظت از اطفال ماده ی به صراحت خالف باید افغانستان مطرح می شود شما در کنوانسیون های و بشر حقوق اراده ی خالف اساسی، قانون 22بین المللی افغانستان عضو آن است. در آن جا سن کمال را برای مرد ها 18سالگی می دانند ولی برای دختر ها 16سالگی. مشکل این سیاسی نیست، حزبی پارلمان ما پارلمان متاسفانه که است جا نیست، متشکل از افراد و سلیقه ها است. استاد اظهر به یک نکته ی بسیار جالب اشاره کردند تعداد زیادی از خانم ها در پارلمان منتظر هم او تا می کند ، باال کارت گونه چه رهبر کدام که هستند باال سرخ کارت احمد رهبر اگر کند. باال کارت گونه همان رهبر فالن اگر می کرد. باال خانم هم کارت سرخ این می کرد می کرد. باال سبز کارت هم خانم این می کرد باال سبز کارت افغانستان پارلمان در زنان گسترده ی حضور که است درست است اما متاسفانه اندک زناني در پارلمان افغانستان به حیث یک زن عمل می کنند. هنوز هم باور به حقوق زنان ندارند. ولی احوال قرار بحث مورد افغانستان پارلمان در تشیع که اهل شخصیه ی گرفت، از جمله مردانی که در مظاهره اشتراک کردیم ما همراه از بسیاری ولی ریختیم. جاده ها بر قانون علیه مظاهره در شان خانم ها در پارلمان بودند که متاسفانه خاموش نشستند و کارت

29

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

سبز یا موافق به همین قانون دادند. نقص در این جا است که ما در انتخاب نمایندگان خود در دوره ی گذشته قومی عمل کردیم، زبانی عمل کردیم، سمتی عمل کردیم و به اساس شناخت ها عمل کردیم. اگر از همین جمع بپرسم که چند نفر شما در انتخابات پارلمانی گذشته رای داده اید. فکر می کنم محدود کسانی خواهند بود ولی در قره باغ، چهار آسیا، خاک جبار، استالف، سروبی و... 99 فیصد مردم به پای صندوق را ی رفته اند. اما این 99 فیصد به او احساس نمی کند که مسوولیت من کدام شخص رای دادند؟ در مقابل رای من چه است؟ چرا من رای می دهم؟ 300 یا 500 افغانی خود را می گیرد و رای می دهد. بنابراین، نقش شما بسیار اساسی است که نقش و کارکردی که در پارلمان موجود داریم از همین لحظه باید در باره ی آن فکر کنیم. آقای اظهر به یک نکته اشاره کرد که پارلمان در نقش نظارتی موفق بوده، من با ایشان موافق هستم . پارلمان افغانستان بیش از 250 مجلس نظارتی یک که نشد باعث افغانستان پارلمان فیصله ی هیچ اما داشت. به مراجع عدلی و قضایی سپرده شود. فاسد، اختالس گر و آدم پارلمان افغانستان متاسفانه با وجود این که کسانی که به آزادی، دموکراسی، حاکمیت قانون، حکومت داری خوب و مبارزه با فساد دست های چنان ولی است. زیاد تعداد بسیار دارند باور اداری هم با این ها تن ده ساخته که پراکنده هم از را این ها مرئی نا یک جا عمل نمی کند. اما علت سیاسی را که آقای مرادیان مطرح کردند، شخصیت های بسیار سیاسی در پارلمان حضوردارند. خود شخصیت ها نمی توانند دور یک محور جمع شوند و یک کاری انجام دهند. در بخش نظارتی کاماًل به پارلمان نمره ی صفر می دهم به شمول خودم. در بخش قانون گذاری، قانون تا کدام اندازه در حقوق و بشر حقوق دموکراسی، مدنی، آزادی های به مغایرت در افغانستان پارلمان موفقیت های زیادترین اما بوده؟ زنان... همین زمینه بوده است. در مساله ی ایجاب کننده ی قانون، تطبیق

30

بنياد آرمان شهر

کننده ی قانون مسایل اجرایی است. یک مثال زنده کسی به طفلی تجاوز کرد در والیت سمنگان که به 11سال حبس محکوم شد همین نمایندگان پارلمان به رییس جمهور عریضه بردند که این پارلمان نمایندگان اگر همین اما قرار دهد. را مورد عفو جانی نماینده حیث به باید اند، کرده تصویب را قانون خودشان که به جاي دفاع از مجرم و جنایت کار می گفتند جانی باید به اشد توسط بادغیس والیت در قوماندانی یا شود. محکوم مجازات همین نمایندگان پارلمان مورد عفو قرار گرفته است. بعد همان شخص 70 نفر از افراد ارتش ملی ما را به قتل و کشتن داد. او بعد از رهایي یکی از قوماندان های بسیار مشهور مخالفان شد. بنابراین، پارلمان افغانستان مسوولیت خود را درک نکرد که ما نمایندگی یکی می کردند احساس این ها اگر می کنیم. افغانستان مردم از از نمایندگی و است قانون گذاری است، نظارت ما از وظایف به مراتب قوی تر کار می کردند. سه سال افغانستان است، مردم قبل نظر به ماده ی 158 قانون اساسی افغانستان باید یک کمیسیون سه متاسفانه ولی می شد تشکیل کرد حکومت عمل بر نظارت سال گذشت ما این کمیسیون را ایجاد کرده نتوانستیم. چرا؟ باید اعضای این کمیسیون از بین اعضای ولسی جرگه رای می گرفتند. عارف مرحوم می کرد فشاری پا نفری که یگانه متاسفانه ولی زبانی قومی، سمتی، مساله باز این جا به خاطری که بود. ظریف

صورت می گیرد. بعد از رای گیری وزرا پارلمان بسیار قوی کار کرد و هرکس دوم دور ولی کردند. رد بود شده تعیین آدرسی که هر از را کامیاب می شد، کامیاب باید افرادی که بهترین دیدید که شما و قشری گروه های همین چون افراد ترین ضعیف اما نشدند دادند هم دست به دست افغانستان پارلمان در گرایی که بنیاد اقتصادی، مافیای افراد را کامیاب ساختند. مافیای ضعیف ترین سیاسی و مافیای بنیادگرایي وافراطیت یک جا شدند کسانی را که

31

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

باید ناکام می شدند کامیاب کردند و کسانی را که باید کامیاب می شدند ناکام کردند. متاسفانه در این مورد عمل کرد پارلمان پارلمان به باید را که دولت صالحیت هایي بود. بسیار ضعیف افغانستان بدهد نمی دهد. به خاطری که هراس دارند اگر پارلمان صالحیت داشته باشد بسیاری از چیز ها را از دست می دهد. ولی افغانستان حرفه ای پارلمان فراموش کرد که نباید ازجانب دیگر افغانستان پارلمان که گفتم پیش تر نمی کند. عمل تخصصی و متشکل از افراد مختلفی که ذکر کردم است. آیا الزم است یک پیش و باشد داشته بغل زیر افغانستان دوسیه پارلمان نماینده ی وزیر برود که فالنی را به حیث قوماندان امنیه تعیین کنید، فالنی اعتبار و این ها خودشان حیثیت، والی... یا به حیث ولسوال، را اقتدار خود را به زمین زدند. این ها به کمیشن کار تبدیل شدند. نرخی که برای تعیین یک قوماندان امنیه تعیین شد از پنجصدهزار تمام خالف ما می شد که باید بود. دالر 50000هزار تا دالر عمل اجراییه قوه ی جای به خود اساسی قانون صالحیت های را مردم از نمایندگی و نظارتی نقش ما اگر بنابراین کردیم. درک می کردیم پارلمان افغانستان به این حالت نمی بود. از جانب دیگر نقصی در کار هیأت اجراییه ی مجلس نمایندگان افغانستان وجود دارد. این ها سلیقه ای عمل می کردند. مثاًل در هر پارلمان دنیا بروید رییس پارلمان فقط یک کلمه نوبت صحبت دارد. ولی تقنین افغانستان در یک سروی در یک دوره ی پارلمان رییس 60% سخنراني ها را رییس پارلمان گفته، 40 فیصد را بقیه صحبت دارد. وجود و شده نشر سایت در که ارقامی است این کردند. در آجندا را موضوع بخواهد یک پارلمان اگر دیگر دنیای در پارلمان کاری آجندای در قبل ماه یک اقل حد بسازد شامل افغانستان در یک شامل می شود ولی ما می بینیم که در پارلمان روز 4بار آجندا تغییر می خورد. ما هم حرفه ای عمل نکردیم، و بار 5 نفر یک به موارد بعضی در نتوانستیم. درست نمایندگی

32

بنياد آرمان شهر

اجازه ی صحبت می دهند اما برای بعضی نمایندگان شما در طول یک هفته هم کسی اجازه ی صحبت نمی دهد. تا زمانی که پارلمان دقیق داده برایش اساسی قانون را که وظیفه ای سه افغانستان انجام ندهد و عمل نکند به همان گونه ای که بعضی انحراف ها، گندگی ها و پوسیدگی ها در کرسی های اجرایی افغانستان وجود ساختار مجموع در دارد. وجود نیز افغانستان پارلمان در دارد دولتی افغانستان یک تافته ی به هم بافته است. ما نمی گوییم که ناکام قوه ی قضاییه ناموفق عمل می کند و بسیار اجراییه قوه ی عمل می کند ولي قوه ی مقننه خوب عمل می کند. همه ی این ها قوه ی ترکیب نظام هستند. همان کسانی که در از همین جزیی اجراییه حضور دارند همان ها در ترکیب پارلمان هم هستند. مثاًل اگر من در پارلمان هستم کوشش می کنم نفر مورد نظر من در کابینه به حیث عضو تعیین شود، یا در قضا تعیین شود، در این جا عده ای از افراد و اشخاص در استفاده از مسوولیت های قانونمند را وزیر گرفته اند. گرو در را افغانستان اقوام و میلیت ها خود سفیر کنند، معرفی این ها باید را والی کنند، معرفی این ها باید ما، سیاسی نمایندگان مطلق اکثریت می کنند. معرفی این ها را در خارج از کشور به حساب سفارش ها تعیین شد. سفیری که به سفارش تعیین شده باشد هیچ وقت خود را درمقابل وزارت خارجه گزارش دهنده حساب نمی کند. گزارش را به کسی می دهد که نمایندگان وقتی شما است. کرده تعیین سفیر به حیث را او سیاسی را می بینید به هیچ وجه نمایندگی سیاست دولت جمهوری

اسالمی افغانستان از مسیر وزارت خارجه نیست. جایگاه قانونی پارلمان افغانستان در قانون اساسی تثبیت و روشن است. مثاًل رییس جمهور افغانستان، رییس هر سه قوه است، هم قوه ی قضاییه، هم اجراییه و هم مقننه. اما متاسفانه حواریون رییس جمهور افغانستان او را به حیث رییس قوه ی اجراییه ساخته اند. فرمان رییس جمهور در مقابل قانون انتخابات زمانی به پارلمان

33

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

حق پارلمان اساسی قانون 109 ماده ی به نظر می آید افغانستان ندارد در دوره ی اخیر کاری سال پنجم تقنینی خود قانون انتخابات را تعدیل کند ولی نظر به ماده ی 79 قانون اساسی افغانستان مجلس از بعد را تقنینی فرمان دارد که افغانستان صالحیت نمایندگان زمان تعطیلي ولسی جرگه توشیح کند و در مدت سی روز این چون افغانستان پارلمان بیاید. افغانستان پارلمان به باید فرمان را در مجموع رد فرمان این دوره ی آخر کارش است می تواند افغانستان فرمان شماره پارلمان این خاطر به تایید کند. یا کند کرد. رد انتخابات قانون مورد در را جمهور رییس تقنینی 43به نظر نداشت. آن مورد در را تردید و بحث چون صالحیت ماده ی 97 قانون اساسی افغانستان قانون یا مصوبه ی هر دو مجلس است که به توشیح رییس جمهور رسیده باشد. الی در فقره ی 4 به نظر می شود، رد سنا مجلس از طرف قانونی اگر 97 ماده ی ماده ی 100 قانون اساسی کمیسیون مختلطی از هر دو مجلس دایر می شود و روی این قانون بحث صورت می گیرد. اگر توافق شد ثلث به دو افغانستان می تواند نمانیدگان نشد مجلس اگر خوب آرا این قانون را تصویب کنند و بعد از این توشیح شده به حساب مانده گم سال سه یا دو برای رسانه ها، قانون جمله از می آید. ولسی جرگه آن را به دو ثلث آرا تصویب کرده. ولسی جرگه در اولین نشست بعد از تعطیالت خود این قانون را به اتفاق آرا رد کرد. این مصوبه باید به مشرانو جرگه برود نظر به اصول قانون اساسی مدت 15 روز باید مجلس سنا این قانون را مورد بحث قرار دهد، ولی خالف قانون اساسی افغانستان مشرانو جرگه هیچ مورد بحث قرار نداد. در چنین صورت برای مجلس نمایندگان چه باقی می ماند؟ ولسی جرگه هیچ کاری کرده نمی تواند. اگر آن ها این قانون را رد می کرد ما می توانستیم به دو ثلث ارا تصویب کنیم، اگر آن را تعدیل می کردند می توانستیم کمیسیون مختلط را ایجاد ماند و مجلس باقی این فرمان در یک خال متاسفانه کنیم. ولی

34

بنياد آرمان شهر

نمایندگان نمی توانست کاری انجام دهد.در باره ی نمایندگان انتصابی از کدام سیستم آمده است؟ معموال به شدیم پارلمان صاحب ما که سلطنتی گذشته ی نظام های در خاطری که پادشاه یک سلسله صالحیت های معین خود را برای ابالغ کردن و مانع شدن برخی فیصله های مجلس نمایندگان داشته به را علیای کشور مجلس یا سنا مجلس ثلث یک این ها باشد حیث نمایندگان انتصابی تعیین کردند و در مجلس بزرگ )ولسی جرگه( ی قانون اساسی ما هم همین ماده آمد و یک ثلث سنای افغانستان از طرف رییس جمهور انتصاب می شود. دو ثلث دیگر یکی از طریق شورای والیتی، یک ثلث دیگر از طریق شورای ولسوالی تعیین می شوند. تعداد نمایندگان انتصابی رییس جمهور 102 نفر هستند. اگر ما به طرف نهادینه شدن دموکراسی می رویم و آن جا به سراحت از ماده ی 84 فقره ی سوم گفته می شود که این شخصیت های خبیر و با تجربه به شمول دو نفر از نمایندگان معلول ها و معیوب ها، دو نفر نمایندگان کوچی ها، از طرف رییس جمهور تعیین می شوند و 50 فیصد آن ها را باید زنان تشکیل دهند.

در اصل ماده من چیز گفتنی ندارم. متاسفانه رییس جمهور را به حدی مصروف مدیریت ساخته ا ند که حتا امر سفر پاسپورت یک مدیر رتبه سه ی کارمند دولت را هم رییس جمهور امضا می کند. رییس جمهور برای دیدن قوانین وقت ندارد. لیست هایي را که برای مجلس سنا تعیین می کنند مطمین هستم که رییس جمهور هیچ گاهی وقت ندارد همه ی این ها را کمیسیون های انتخابات، کمیسیون های اکثر در معموال بخواند. نظارت بر قانون اساسی، و سایر کمیسیون های مستقل معمواًل از پیشنهاد نفر را نهادهای جامعه ی مدنی می نشنینند و 100 طرف می کنند ورییس جمهور از بین 100 نفر 34 نفر را انتخاب کند. ولی متاسفانه نهاد های جامعه ی مدنی افغانستان در هیچ نوع تصمیم گیری سیاسی دخیل نیستند. به همین اساس کسانی که در ارگ

35

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

نشسته اند هر کس را که خواستند تعیین می کنند و رییس جمهور هم امضا می کند.

عین صالحیت و نقشی را که اعضای انتخابی مجلس نمایندگان دارند، اعضای انتصابی هم عین نقش را دارد. به خاطری که آن جا مساله ی رای است هر رای که اکثریت را برد برنده است. این

مساله ای است که در قانون اساسی تصویب شده است. روی چند مساله ی دیگر هم می خواستم بحث کنم.

با جرگه ها است. شما شاید شنیده اید که من در ارتباط اول در شدن نهادینه طرف به حاال افغانستان گفته ام خود بحث های دموکراسی باید برود در قانون اساسی افغانستان یک چیز تسجیل یافته است: لویه جرگه یا مجلس بزرگ متشکل است از اعضای مجلس نمایندگان، سنا، روسای شورای والیتی، و روسای شورای را بزرگ مجلس دایمی اعضای )شهرستان(ها که ولسوالی تشکیل می دهند. تنها وزرا، دادگاه عالی و دادستانی کل به حیث مجلس این می کنند. اشتراک افغانستان بزرگ درمجلس ناظر بزرگ در تعدیل قانون اساسی و تعویض قانون اساسی صالحیت نوع صالحیت های اساسی هیچ قانون دارد. جرگه های دیگر در اجرایوی ندارند و چنین جرگه های مشورتی وجود ندارد. مساله ازسی بیش طول در افغانستان اجتماعی ساختار است که این جا سال اخیر چنان تغییر کرده که اگر دیروز نظام های توتالیتر یا را جرگه ها لویه خود فیصله های مشروعیت خاطر به استبدادی دعوت می کردند، حق داشتند به خاطری که یک نوع مشروعیت برای فیصله های خود بدهند ولی حاال که در قانون اساسی افغانستان نظام پارلمانی دو مجلسه داریم و تمام صالحیت های این مجلس هم بسازیم. دیگر ما جرگه ای نیست که درست این است. مشخص را افغانستان جامعه ی ساختار سال سی از بیش دیگر جانب از از نمایندگی به داشت قبیله صالحیت قوم، موسفید اگر دیروز مردم قریه ی خود یا قبیله ی خود صحبت کند، این ها میراثی آمده

36

بنياد آرمان شهر

بودند ولی متاسفانه در ادامه ی جنگ ها در افغانستان این افراد یا کشته شدند یا فراری شدند و یا اصاًل جایگاهی در قوم و قبیله ی خود ندارد. به جای او کسی که مسلح بود، سالح داشت تمام قوم نوع هر بنابراین، قرارداد. خود اختطاف در ا ر خود قبیله ی و جرگه اي که در روستا، والیت ها و.. افغانستان بیاید به جز از این افراد هیچ کس دیگري آمده نمی تواند. اگر چنین افرادي هر نامی که بر آن ها می گذارید و آن ها جایگاهی در جرگه داشته باشند افغانستان اساسی قانون در بنابراین، می برید. آن ها از توقع چه

جایگاهی براي چنین جرگه ها وجود ندارد. مافیای دارید که پارلمانی آینده شما آگاهی انتخابات درباره ی راا افغانستان ملی سرمایه ی طوری که همان افغانستان اقتصادی عالی مقام های در ارگ درون در قوی بسیار بند های و زد با و دارایي ها تمام اند، گرفته را داده ها قرار تمام دولتی رتبه ی تصدی های دولتی را خریداری کردند، این تصدی ها را به خاطر ازدیاد تولید خریداری نکردند، به خاطری ملکیت ها و دارایي های آن خریداری کردند. مثل فابریکه ی سمنت پلی خمری روزی که چنین ماندند. معدن وزیر میز سر دالر 48میلیون شد طلبی داو افغانستان بانک کشیدند به نام تضمین پیسه ای وجود نداشت از پول خریداری فابریکه ی سمنت غوری در سر میز ماندند. بعد از ختم قرار داد این پول پس در افغانستان به بانک رفت؟ اگر امروز سرمایه ی تضمین برای نیست. درکی پول آن از بپرسید شما تصدی هایي تمام دیده اید شما غوری سمنت فابریکه ی ابتدایي که هزار ها جریب زمین داشت خریداری شد. آن ها برای ازدیاد و شهرک ها منزل ها، بلند اعمار خاطر به نشد، خریداری تولید تصدی ها به خاطری که بعضی ها نفع می برند خریداری شد. من پارلمان این ها می خواهند بگویم که تربیون می خواهم از همین و نظام آینده ی سیاسی کشور را در دست داشته باشند. بعضی از این افراد و اشخاص یا نهاد ها 60 تا هفتاد وکیل نامزد را نشانی

37

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

مصرف دالر هزار 50 تا هزار 25 خاطر بدین این ها و کردند کمپاین شان را می دهند، این ها باید در پارلمان آینده ی افغانستان برای هر پارلمان می آیند به این ها باشند. وقتی که داشته جای کدام شان 300 دالر معاش می دهند. در پهلوی آن یک مقدار پول اعضای شما اکثریت شاید می دهند. خانه کرایه ی نام به دیگر جامعه ی مدنی هستید و از این مسایل آگاهی دارید. امروز تمام آدم های به آن گوشه ی هیچ ببینید شما را کشور شهرک های ضعیف نمی رسد. همه ی آن ها یا در دست برادران رییس جمهور و معاونان آن است یا در دست زورمندان دیگر است. بنابراین، به خاطر قانون مند ساختن غصب ثروت افغانستان مافیای اقتصادی می خواهد در آینده مافیای سیاسی شود و پارلمان افغانستان را در

اختیارخود داشته باشد و آنچه که خواست تصویب کند.

38

بنياد آرمان شهر

خانم صبرینا ثاقب نماینده مردم در مجلس اول:

می خواهم از زاویه ی دیگری به مسایل نگاه کنم و دید خود را مطرح کنم. به باور من یکی از مولفه های یک دولت دموکراتیک داشتن پارلمان و قوه ی مقننه است که در آن نمایندگی از مردم شود. شورای ملی در قانون اساسی جایگاهش واضح است. شورای ملی عالی ترین مرجع تقنینی و مظهر اراده ی مردم است. شورای ملی متشکل از دو اتاق است. ولسی جرگه)مجلس نمایندگان( و مشرانوجرگه )مجلس سنا(. درساختار مجلس سنا نمایندگی به دو صورت شکل می گیرد. یکی شکل انتخابی است که از شوراهای والیتی و شوراهای ولسوالی نمایندگانی معرفی می شود و یکی هم بخش انتصابی که از طرف رییس جمهوري معرفی می شود. من فکر می کنم اگر تحلیل مان را از کارکرد های پارلمان یا مجلس

39

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

نمایندگان به دو گونه: شکلی و محتوایي ارزیابی کنیم شاید یک اساسی کاماًل قانون از لحاظ شکلی در به ما کمک کند. مقدار واضح است که به چه شکل صورت می گیرد. از طریق انتخابات مستقمیم است که در آن هر شهروند سهم خود را و حضور خود را ببیند. با توجه به شرایط واقعی و عینی جامعه نمایندگی صورت گرفته. شما مشاهده می کنید که اقوام خاص در آن جا هستند. از والیت ها نمایندگی می شود، از نشانی خانم ها در آن جا نمایندگی طرز و نمایندگی این که از جدا است. گرفته صورت خوبی انتخاب نماینده ها به چه شکل بوده، چه قدر شفاف و عادالنه بود؟ در پارلمان داشتن می کنم فکر من اما نیست. ما بحث موضوع افغانستان که بعد از سال ها جنگ و درگیری محقق شد یک گام بسیار بزرگ بود و این گام عبارت از این بود که به خصوص گروه های درگیری که در کوه ها و قلعه فرمان آتش را باالی یک دیگر صادر می کردند از کوه ها پایین شدند و با احترام به آرای مردم حاضر شدند در کنار شهروندان دیگر بنشینند و صحبت های ما را بشنوند و مخالفت و موافقت خود را با کارت های سبز و سرخ نشان دهند. هر چند گاهی هم با خشونت رو به رو می شویم ولي حداقل از جنگ گرم به جنگ سرد رسیده ایم. فکر می کنم از باشد تر کم آن آیی کار اگر هرچند پارلمان داشتن نفس افغانستان برای ملت بسیار بزرگ نگاه شکلی یک دست آورد و جامعه ی افغانستان بوده است. من فکر می کنم چیز دیگری که به نظر من بود. تاثیر منفی گذاشت آرای مردم از لحاظ شکلی چند به است. نشده استعمال دقیق مردم آرای موارد بعضی در دلیل: عدم آگاهی مردم از پارلمان و مسوولیت های یک نماینده، باشد. فرهنگی فقر و اقتصادی فقر می تواند فقر گسترده ای که این ها دالیلی بودند که پارلمان افغانستان را از نگاه شکلی متاثر ساختند. اگر امروز بعضی از دوستان بر این باوراند که نمایندگان توان مندی به مجلس نیامدند و کسانی آمده اند که شایستگی آن را

40

بنياد آرمان شهر

نداشتند انگشت نقد باید به طرف مردم باشد چون رای مردم افراد را به پارلمان آورد. همین موضوع شکلی است که از لحاظ محتوا و کار کرد هم عمل کرد های مجلس را می تواند تقویت کند و یا تضعیف کند. اگر ما می گویم تخصص در نظر گرفته نشده به دلیل این بوده است که شاید سی سال وقفه و نداشتن پارلمان و تجربه ی پارلمانی باعث شد افرادی که بتوانند نمایندگی کنند و با استفاده از اصل تخصص وارد عمل شوند را مردم نتوانستند درست اعضای بین در جدال منبع موارد از بسیاری در کنند. انتخاب پارلمان، پارلمان و حکومت در قانون اساسی افغانستان تشریک شده است. به یکی ازموارد اشاره شد که نوع سیستم یا نظام در افغانستان است نظام نیمه ریاستی و نیمه پارلمانی است. در نظام ریاستی تمام صالحیت ها و حرف نخست و آخر را رییس جمهور مملکت می زند. اما در نظام نیمه پارلمانی و نیمه ریاستی رییس جمهور اعالن اختیار مطلق دارد، حق استیضاح از پارلمان گرفته شده و رییس جمهور حق لغو کردن پارلمان را نیز ندارد. فقط کرده مشخص افغانستان در نظام نوع گزینه دو همین تغییر با است که خودش کشمکش ها در درون خود نظام که یک نوع وجود به افغانستان مقننه ی و مجریه قوه ی بین را منفی رقابت کرده ایجاد مشکل افغانستان در اساسی که اصل است. آورده که است دلیل همین به است. سیاسی احزاب وجود عدم است بیشتر اوقات نوع نمایندگی بر اساس ارزش های قومی، سمتی و لسانی که قباًل اشاره شد است. دموکراسی بدون احزاب سیاسی به فکر من بی معنا و غیر ممکن است. اساسی ترین اصلی که می تواند درست میکانیزم نداشتن شود، دورن از پارلمان تضعیف باعث براساس حضور احزاب سیاسی است. این مشکل هم بر می گردد به قانون اساسی، قانون اساسی حق اشتراک احزاب را در انتخابات و پروسه های سیاسی محدود کرده است. این هم نواقصی است که

در قانون اساسی افغانستان وجود دارد.

41

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

اشاره است وقتی این اشاره کنم موضوع دیگری که می خواهم زیادی نواقص و مشکالت افغانستان اساسی قانون به می شود دارد، قانون اساسی افغانستان مثل قوانین دیگر برگرفته از قوانین باشد. شده اختراع یا ابداع نیست که چیزی یعنی است. گذشته یک مقدار از قوانین کشورهای دیگر گرفته شده است. در مورد از شده برگرفته قانون این که است این نظریه ها اساسی قانون قانون سال1343 زمان سلطنت یا سلطنت مشروطه بوده است. به دست رییس جمهور و شود سلطنتی حفظ نوع هم خاطری که فیصدی نمایندگی مردم شود. یک تمثیل باشد و هم داشته باال اختصاص است، سنا مجلس در مخصوصًا کرسی هایي که از داده می شود، صالحیت انتصاب آن نمایندگان به رییس جمهور افغانستان. من فکر می کنم در هنگامی که قانون اساسی افغانستان اجرا قرار باید مورد بعداً باید می شد بعد تدقیق تصویب شده و از نکته های آن توجه جدی نشده است. در می گرفت به بعضی حکومت فعلی ما جمهوری یا نوعی دموکراسی را باید تجربه کنیم و قابل مقایسه یا قابل تطبیق با نظام سلطنتی مشروطه نیست که ما بتوانیم عین ساختاری که در کشوري دیگر است را کاپی کنیم. نقیصه ای که در ساختار شورای ملی به وجود می آید برگرفته از قانون اساسی افغانستان است. در کنار بسیاری از موارد دیگری از همین قانون اساسی که مشکالت زیادی را به وجود آورده، نه تنها برای مجلس نمایندگان افغانستان بلکه بر کل ساختار دولت داری نیست چیزی اما است ملی وثیقه ی اساسی قانون افغانستان. در است که نیاز می کنم فکر من نباشد. تعدیل و تغییر قابل که آن از زیادی موارد و شود بازنگری اساسی قانون زود یا دیر تعدیل شود من جمله حضور اعضای انتصابی در سنا. دلیل همین فسادی که نوع داریم، ما حکومتی که نوع با متاسفانه است که وجود دارد. بیشتر دوستان از مافیای سیاسی و اقتصادی صحبت است، شده محصور حلقه این در رییس جمهوری که و کردند،

42

بنياد آرمان شهر

نشانه هایي دیده می شود که این ارگان ها به عنوان یک ابزار در اختیار حکومت قرار می گیرد. این به خودی خود می تواند نقش حاکمیت مردم و روند دموکراسی در افغانستان را تضعیف کند، قوی ترین و بهترین دلیلی که می تواند این قانون اساسی را مورد تعدیل قرار دهد. موضوع دیگری که می خواهم به آن اشاره کنم وظیفه ی دو به می خواهم پارلمان وظیفه ی سه از است که: این و بود نمایندگی از عبارت آن مورد کنم. چون یک شاره آن تقنین صحبت مي کنم که در مورد آن صحبت شد. در مورد تعداد کل دارد. بسیار خوبی پارلمان دست آورد مورد این در قوانینی که در پارلمان افغانستان تصویب شده است 96 قانون بوده است که از سال های قبلی به ما میراث مانده است. اما در جامعه ای که قانون موجود نیست فکر می کنم قانون گزاری معنای خود را از دست می دهد. دلیل عمده ی آن این است که مردم به صورت غیر مستقیم از آن مستفید می شوند و در دراز مدت از آن فایده مي برند. در جامعه ی افغانستان که حاکمیت قانون موجود نیست این کارکرد پارلمان در نزد مردم شاید زیاد موثر معلوم نشود. به دلیل این که تاثیر مستقیم در زندگی مردم نمی گذارد. به همین افغانستان در قانون حاکمیت و تطبیق عدم از بخش این دلیل قانون است معمواًل متاثر می شود. بخش دیگر نظارت بر تطبیق وقتی در یک جامعه نظارت بر تطبیق قانون وجود نداشته باشد، فکر می کنم نظارت از قانون هم به مشکل بر می خورد. به خصوص این که در افغانستان نظارت به عنوان دشمنی و انتقاد همیشه تلقی شده است. به خصوص دشمنی های شخصی. دربسیاری از موارد پارلمان افغانستان کوتاهی های زیادی دارد که آن را می پذیریم. ازکارهای دیگری بخش قانون. اجرای از نظارت خصوص به نمایندگان مجلس به نظر من وظایف پارلمان نبود، وظایفی بود که کارمندان و مدد کارهای اجتماعی انجام می دهند. این بهترین نشانی است که مردم در مورد آن قضاوت می کنند. این روندي است که

43

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

در کوتاه مدت تغییر وارد می کند. برای نمونه ایجاد درمانگاه ها ابتدایی ترین تسهیالت برای و یا کمک در آوردن تسهیالت و زندگی به خصوص در مناطق دور دست و روستا های افغانستان. به خصوص از نمایندگان زن خود، تبصره هایي است که نمایندگان مجلس به خصوص مرد ها بیشتر مصروف تجارت و سیاست بودند، اما خانم ها بیشتر به عنوان مددکارهای اجتماعی در خدمت مردم بودند. عده ای از برادر ها بودند که دوشادوش زنان فعال بودند و کار کردند به خاطر ارزش های جهان شمول، مثل حقوق بشر، مثل حقوق زنان و ارزش ها ی دیگر. در کل به نظر من ضرورت به بازنگری قانون اساسی افغانستان است تا نواقص و مشکالتی که در ساختار نظام موجود است از جمله ساختار شورای ملی افغانستان برداشته شود تا راه هر گونه سؤ استفاده و در اختیار قرار گرفتن اشخاص در رهبری حاکمیت از بعضی این ساختار ها در دست افغانستان جلوگیری شود. و درها باز شود برای تأمین دموکراسی در افغانستان. دموکراسی افغانستان جوان است و امروز می خواهد یک برگذاری با دموکراسی دارد. بر را خود نخست قدم های تا است ضروری انتخابات ده ها نمی کند. پیدا تحقق انتخابات ارزش های دموکراسی در افغانستان تطبیق شود. پیام من این است که سعی کنیم در انتخابات بعدی نماینده های شایسته و خوبي را به پارلمان بفرستیم. قدم مهم تر از همه رای شما است. اگر شما در اعمال رای تان دقت بیشتر کنید به نظر من خیلی از مشکل ها

مرفوع می شود.

44

بنياد آرمان شهر

بخش پرسش ها:

دکتر عالمه: یک نکته را می خواستم در باره ی سخنان آقای اظهر بگویم: در پارلمان های گذشته ی هم زن هایي که آمده بودند همه شان گوش و دهن بسته نبودند ما نقش زن هایي چون حمیرا ملکیار، آناهیتا راطب زاد و... را نباید فراموش کنیم. ما افتخاری که داشتیم این بود که اگر حساب کنیم زن های فعالی داشتیم که برای افغانستان کار کردند و اگر حساب شان کنیم به اندازه ی تعداد انگشت های زن واقعیت به که داشتیم قوانینی دوره همین در ما است. ما ستیز بود. مثل قانون احوال شخصیه اهل تشیع، فرمان عفو، این ها کار هایي که هستند نباید فراموش کنیم که از جمله کارکردهاي با اقتصادی مافیای گفتند جوینده آقای است. پارلمان منفی مافیای سیاسی دست به دست هم می دهد. مثاًل تاجایي که اطالع

45

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

46

بنياد آرمان شهر

داریم به هر نامزد 50 هزار دالر کابل بانک کمک می کند، راه حل چیست که جلو این وضعیت گرفته شود؟

استاد اظهر:سابق دوره های در اگر گفتیم نداشتم، درست افاده ی شاید من تبارز برای مجالی داشتند حضور نمایندگان مجلس در خانم ها

نداشتند، سرکوب شدند، حق بیان برای شان ندادند.

آقای جوینده:من با شما موافق هستم، من برای شما یک مثال ساده می دهم، در وجود مکروریان در آپارتمان 9600 گذشته پارلمانی انتخابات دارد که روشن فکر ترین بخش کابل است. اگر در هر آپارتمان 4 نفر حساب کنیم در حدود 40000 نفر می شود این ها می توانستند نفر سهم انتخابات گذشته 315 انتخاب کنند. ولی در نماینده 8گرفتند. در تمام محیط روشن فکری کابل ساعت 10 صبح تمام حوزه های انتخاباتی بسته شد. ولی در پغمان و استالف تا ساعت 7 شب دوام کرد. پس این وظیفه ی نهاد ها و روشن فکران است که

مردم را آگاه سازند.میترا قطب دانشجوی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه کابل

پرسش من متوجه آقای جوینده است. چنانچه گفته می شود وقتی نمایندگان انتخاب می شوند این ها باید مسایل ملی کشور را

را در نظر بگیرند. تعداد زیادی ازنمایندگان هستند که به نفع یک ما اند پس نظر گرفته در را و... نژادی قومی، تبعیض های قوم

چگونه ادعا می کنیم که این ها نمایندگی خوب داشته اند؟

آقای جوینده: در قانون اساسی گفته شده است که نماینده ی مردم در پارلمان هنگام رای دادن باید منافع الیای کشور را در نظر بگیرد بر این

47

اساس وظیفه ی وکیل مشخص شده است، اما این که ما به کی راي دادیم، این تقصیر ما است.

عزیز اهلل شیرزاد دانشجوی دانشگاه کابل و روزنامه نگار:نمایندگی بحث کردند، صحبت این جا که محترم نمایندگان نفهمیدیم که متاسفانه که حالی در ساختند، مطرح را مردم از بودن ظاهر اساس به آیا دارند. نمایندگی از تعریفی این ها چه در مجلس نمایندگی را مطرح کردند یا چیز دیگری بود؟ ما در اختصاص والیت پنج به دالر میلیون 500 سال بودیجه ی بحث دادند و 500 میلیون دیگر برای 29 والیت دیگر اختصاص دادند. تایید مهر آن به پارلمان و چگونه است نمایندگی این چگونه گذاشته است. پرسش دیگري از آقای مرادیان داشتم. شما بیشتر روی مساله ی دموکراسی و مولفه های دموکراسی بحث کردید. ماده ی 61 قانون اساسی افغانستان بیان می دارد که رییس جمهور در راس قوه ی قضاییه و اجراییه قرار دارد و صالحیت های خود را در این عرصه اعمال می دارد. اعمال صالحیت رییس جمهور در همین نقاط از بین بردن همین قوا نیست؟ با توجه به سطح قوه ی مقننه و اجراییه. آقای اظهر در فرمان تقنینی سال 28/11/1388 تذکر داده شده است که اختصاص ده کرسی مربوط به کوچی ها است، آیا این برخالف ماده ی 22 هر گونه تبعیض را میان اتباع

افغانستان غیر قانونی قرار داده است، نیست؟

خانم صبرینا ثاقب:به را برای شما می گویم و قضاوت مثال بودیجه یک درباره ی دست شما می سپارم. در اصل بودجه دو بخش دارد، بودجه ی عادی و بودجه ی انکشافی که از عواید دولت تمویل می شود و بودجه ی انکشافی بیشتر صرف باز سازی و نو سازی می شود. مواردی که شما به آن اشاره کردید که عامل تمویل آن کمک های خارجی

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

48

بنياد آرمان شهر

می کند کمک افغانستان در مملکتی که هر می دانید شما است. برای رضای خدا کمک نمی کند و در این کمک ها عالقمندی های به کشورها این حضور است. دخیل کشور ها خود شخصی والیت های افغانستان خالصه شده است. برای نمونه انگلستانی ها بیشتر گذاری سرمایه که دارند عالقمندی و هستند هلمند در درهلمند کنند. اما اگر به هلمند نروند به هیچ والیت دیگرنخواهد رفت. اگر کشوری برایش گفته شود که در بخش صحت تمویل نکند، جواب خواهد داد که در هیچ زمینه ی دیگري کمک نخواهد کرد. یعنی محدودیت های از طرف کشورهای تمویل کننده ارایه می شود که این می تواند بیالنس یا توازن را در بودجه ی افغانستان برهم بزند. ما در پارلمان دو راه داریم: یا به طور قطعی بودجه را تایید کنیم و یا این که همان چیزی که هست را رد کنیم. این افغانستان مثال کوچکی بود که ما نمی توانیم در مورد بودجه ی قباًل را صحبت هایم از نکته یک باشیم. داشته تصرف و دخل فراموش کردم. به خصوص در مورد تضعیف پارلمان که نه تنها قانون اساسی مشکالتی دارد بل خود حکومت و دستگاه حاکمه از هر گونه ابزاری استفاده کرد تا در تضعیف پارلمان از آن سود کن. حکومت و بینداز تفرقه مشهور که سخن همان مثل ببرد. تاثیر ما زیر پارلمان که چرا به خود بر می گردد باز هم نقیصه فشار های بیرونی قرار گرفتیم. موضوع سوم که عدم توجه کافی خود طرف از چه افغانستان پارلمان خود در سازی ظرفیت و حکومت و چه از طرف خارجی ها اعمال شد، ساختن یک تعمیر و نهادن نام برآن و داشتن یک تعداد نماینده در آن پاسخ گونیست و کفایت نمی کند. باید ظرفیت سازی می شد که نشد. همه وقتی متوجه شدند که نماینده موجود است، پارلمان موجود است ولي این ها به بی راهه می روند که برای مثال قانون احوال شخصیه ی

اهل تشیع تصویب شد یا مشی مصالحه ی ملی.

49

آقای جوینده:از می برند، رنج ازچه مردم یعنی مردم از نمایندگی باره ی در رشوت، اختالس، غصب دارایي های شان، ازتجاوز بر مال، ناموس در می شود که گفته کسی همان به نماینده دارایی های شان. و را بکشد و انعکاس خواسته های مردم صدای رسای خود جهت برای مردم بگوید فرقی نمی کند اگر من از غزنی هستم ولی اگر قانون شکنی در بدخشان صورت می گیرد، در هرجای دیگری که باید یا هر جای دیگر قندهار، غور صورت می گیرد، درهرات، هستیم که مردم نماینده ی وقتی ما بکشیم. را ملت صدای کل افغانستان که نفوس میلیونی 25 خاموش اکثریت از نمایندگی

هرگز صدای آن ها شنیده نشده نماییم.

آقاي مرادیان:منبع شده که ذکر دموکراتیک نظام ازمولفه های یکی در مشروعیت مردم هستند اما مولفه های دیگری هستند که چارچوب رییس اگر پس باشد. مشخص باید مسوولیت ها و صالحیت ها جمهور و قوه ی قضاییه صالحیت هایي دارند چه کم و زیاد باید قانون مشخص سازد. این جا دو چالش است یا قانون بد داریم یا این که قانون اجرا نمی شود. در مورد این که رییس جمهور رییس سه قوه می باشد این قانون مشخص کرده است و صالحیت های رییس جمهور در چارچوب قانون قابل قبول است. اما ما وقتی به رییس جمهور یا هر کس دیگر صالحیت های قانونی که قانون به آن داده استفاده ی بیشتر کنند و آن مسوولیت های قانونی که قانون اساسی به ریس جمهور داده اعمال نشود، مثل عدم اجرای

قانون، وجود یک قانون است.

آقای ظریف اظهر:مساله ی کوچی ها یک ترفند قانون گذاری است که حکومت در

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

50

بنياد آرمان شهر

طول تاریخ به همان شکل اجرا کرده است. حل مساله ی کوچی ها بسیار ساده است، هر جای که فصل کوچ بوده است همان جا رای برای شان تاپه ای که هر است، دادن امتیاز نوع فعال یک بدهند.

بزنید درست است.

یعقوب هوشمند:چند تبصره دارم، اگر قرار باشد که کارکرد های مجلس را بررسی کنیم در طول چهار سال چون به موازات چهار سال کج کاری و مافیای کاری پا به پا پیش رفته است بسیار پیچیده است. یک مساله را برای مجلس حق می دهم که مجلس نمایندگان یا پارلمان از بود. ما جامعه ی در دموکراتیک و سیاسی تجربه ی نخستین یک پیشنه ی دراز استبداد و دستگاه های حاکم بر زندگی و شرف مردم به همان خاطر یک سلسله معاذیری وجود دارد که ما آن ها را توجیه پذیر می دانیم. ولی درباره ی حکومت این انتقاد وجود نتوانستیم دور تسلسل یا سلسله ی استبدادی دارد که هیچ گاهی را از نظر تفکر در چندین قرن به این طرف حداقل در دوره ی بعد از طالبان همان تفکر استبدادی هنوز هم وجود داشت. قسمت اعظم کم کاری های پارلمان بر می گردد به حکومت. و این هم به آن معنا نیست که ما از چگونگی کارکرد های پارلمان چشم

پوشی کنیم. دولت افغانستان ازچهار ابزار مشخص برای تنبیه مجلس نمایندگان استفاده کرد: درنخستین فرصت قسمت اعظم مجلس نمایندگان را

استخدام و تنبیه کرد. تعیین نمایندگان مجلس درون در را کسانی افغانستان دولت باید نتوانند فیصله های بزرگی را که کرد و به وجود آورد که عملی شود، اتخاذ کنند. مساله ی دیگر اهمیت ندادن یا مجرا را تنگ ساختن برای این که مجلس نمایندگان عماًل حضور بیابد در گام های عملی بود. برای نمونه جرگه ی صلح را بر پارلمان ترجیح

51

می کرد باید که را کاری بزرگ ترین نمایندگان مجلس دادن، این بود که یک تعداد اکثریت آرا روی یک سلسله مسایل کلی کشور اگر حاکمیت ملی می بود، سیاست خارجی، یا حاکمیت

قانون بود در چهار یا پنج مورد باید گرد هم می آمد. مساله ی نمایندگی از مردم که آقای جوینده مطرح کردند. به نظر من نمایندگی از مردم عبارت از نمایندگی از ذایقه، خصوصیات مجلس نمی کنم که تایید گاهی هیچ است. ملت یک ویژه ی با خصوصیات و ویژگی های از نزدیک ترین فاصله نمایندگان

زندگی فقر و محرومیت های زیرین مردم توجه کرده باشد. یک سال دو سال و سه سال حکومت قانون شکنی کرد ولی روز پای هم مجلس اما بود شده ختم هم نمایندگان مجلس گذشته خودش را در جای پای حکومت گذاشت. البته در بخش قانون

شکنی.

صبرینا ثاقب:در این شکی نیست که ما در انجام مسوولیت هامان کوتاهی های زیادی داشتیم دالیل متفاوت داشته است. ماده ی 83 قانون اساسی پنجم سال سرطان اول در پارلمان کار ختم تاریخ می گوید: انتخابات نتایج اعالم از بعد قانون می گوید بعدی آن بند است، پارلمان جدید کار خود را آغاز می کند. بند بعدی آن باز می گوید انتخابات از سی تا شصت روز قبل از اول سرطان باید دایر گردد. یعنی ختم کار محدود و مشروط شده به اعالم نتایج، اعالم نتایج برمی گردد به تدویر انتخابات و تدویر انتخابات وظیفه ی حکومت ممکن هم این است. افتاده تعویق به حکومت توسط که بود کنید تعطیل و ببندید را دولت رکن یک دروازه ی که نیست انتخابات برگذار نشده است. اگرما سه ماه دیگر در صورتی که هم نمایندگی کنیم نقصی به شما نخواهد رسید مگر این که از دیکتاتوری جلوگیری شود. امروز مهم ترین مساله ای را که ما در

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

52

بنياد آرمان شهر

آجندا داریم معرفی تعداد وزرای نا معرفی شده در حکومت است. اگر این ها سرپرست باشند دلبستگی به کار خود نخواهند داشت و تنها در فکر پر کردن جیب های خود هستند. اگر از آدرس به به خاطر آن است که پارلمان مسوولیت برگردیم دوام کار

انجام مسوولیت های خود بپردازد.

آقاي جوینده:متاسفانه این تسلسل باطل از آغاز ریاست جمهوری شروع می شود شما به یاد دارید که دوره ی کاری رییس جمهور در آغاز جوزای سال پنجم به پایان می رسید ولی انتخابات صورت نگرفت و کار ادامه پیدا کرد. ما در هر دو بار گفتیم که اگر انتخابات از اول سرطان به تعویق بیفتد غیر قانونی است. ای کاش در همان موقع

معینه انتخابات دایر می شد.

حبیب اهلل حبیب دانشجوی دانشگاه کابل:با بپرسم. می خواستم دولت اساسی تشکیالت قانون درباره ی تشکیالت افغانستان در گفتند داشتند اظهر استاد اشاره هایي که منفی تاثیرات مساله این است که نابرابر کاماًل دولت اساسی خود را باالی کار پارلمان گذاشته است. با توجه به اهمیت قانون تشکیالت اساسی دولت چرا پارلمان این قانون را در دستور خود قرار نداد و در مجموع بیش از نود قانونی که شما تصویب کردید این قانون با اهمیت تمام آن چرا تصویب نشد. به نظر من بسیاری

از مشکل ها به همان مساله بر می گردد.

جوینده:قانون تشکیالت اساسی دولت دو بخش دارد، یکی بخش واحد های مرکزی، وزارت خانه ها بود که آن را مجلس نمایندگان تصویب کرد. بخش دوم واحد های والیتی بود که تصویب نشد. مجلس به

53

حکومت وظیفه داد تا هر چه زود تر سرشماری نفوس افغانستان و ولسوالی ها تعیین برای معیار ها حساب به تا کند تکمیل را با پنج میلیون نفوس و والیتی والیت ها تثبیت شود. اما والیتی نفوس شماری سر زمانی که تا است. نفر هزار 150 که است عادالنه تصمیم نمی توانند نمایندگان نشود تکمیل افغانستان

بگیرند.

اشتراک کننده ی که خود را معرفی نکرد:تصویب در خارجی ها مداخله ی نقش است که این من سوال قانون و مسایل مختلفی که مربوط به مجلس نمایندگان می شود

چیست؟

آقاي جوینده:در باره ی مشی مصالحه ی ملی وقتی مجلس تصویب کرد، عده ای به رسانه ها را ازنمایندگان کنفرانس مطبوعاتی گرفتند و مساله را نمایندگان مجلس تمام سره یک شما اگر بنابراین کشیدند شریک ظلم بسازید، این اشتباه است. کسانی بودند که از آغاز تا امروز حرفی داشتند موضعی داشتند که امروز هم به موضع خود

ایستاده هستند.

خانم ثاقب:شاید توجیه ناپذیر باشد اگر از نمایندگان تان راضی نیستید، دقت کنید. پشیمانی سودی ندارد، شما خودتان رای دادید، در مجلس کسانی هستند که در اختطاف ها دست ندارند، کسانی هستند که در جنگ دست ندارند، در قاچاق دست ندارند، رشوت نگرفتند، به دروازه های وزرا و در رکاب مقام ها سر خم نکردند. فقدان احزاب سیاسی در این جا به وضوح دیده مي شود که ما رقابت را بر اساس برنامه ها بسازیم نه این که به اساس سلیقه ها و روابط شخصی مان.

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

54

بنياد آرمان شهر

نشده تشخیص مجلس در بد و است که خوب شده باعث این گذاشتن، احترام آرا اکثریت به احترام یعنی دموکراسی است،

این اکثریت براي چه ارزش هایي کار می کند؟علی آقا ناصری استاد دانشگاه پولی تکنیک:

بود، گونه چه ما گذشته ی پارلمان که است این من پرسش پارلمان آینده ی ما چگونه باشد، مردم ما چه گونه حرکت کنند تا بحران های موجود بر طرف شوند؟ در سخن های امروز دوستان من عمومی بود اظهر آقای و مرادیان آقای سخنان از بسیاری ندانستم چرا؟ درست است که ما به این بحران ها مواجه هستیم، امریکا هم به این بحران مواجه است، کشورهای دیگری نیز به این بحران ها مواجه هستند. اما با یک فیصدی. من از همه متخصصان به خصوص شما می خواهم در حوزه ی خود مان بحث کنیم، و ما رای خود را به کسی بدهیم که ارزش رای ما را داشته باشد. و راه

حل های خود را دریافت کنیم.

عثمان احمدی دانش آموخته ی دانشگاه کابل:به ندارم شکایت زیاد پارلمان و حکومت این از شخصًا من این که همین مردم الیق همین حکومت هستند. بحث من دلیل نداشتیم که می داشتیم حزبی پارلمان یک ما اگر است که این امروز و می رفت توقع ازشان نماینده هایي که بپرسم می خواهم نقش یک نخبه را داشتند چه قدر توانستند یک مجمع کوچک را به عنوان کسانی که در راستای عمیق ترین نیازمندی های اجتماعی

بتوانند بسازند؟

خانم ثاقب:این که خود خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد مگر قوم سرنوشت خود را تغییر دهد. اگر ناراضی هستید در راستای سازید. فراهم شما خود را زمینه تان خواسته های کردن عملی

55

جوان ها و مردم چرا صدای این که دلیل است. نشده دیر هنوز شنیده حتمًا خیزش ها و این حرکت ها بعدها است نشده شنیده نشان می دهد متاسفانه شواهد است که این دیگر می شود. گپ مثال ساده ی آن ندارد، را انتخابات افغانستان آمادگی برگذاری این که یکی از شرکت های مخابراتی گفتند در 14والیت افغانستان آنتن دهی شبکه های مخابره ای شان از ساعت شش شام تا شش افغانستان امنیتی نشان می دهد که وضعیت این است قطع صبح چگونه است و انتخابات چه قدر می تواند موثر واقع شود. پرسش برادر ما مساله ای بود که ما در پنج سال نتوانستیم به آن پاسخ پیدا کنیم. این کار مقطعی صورت گرفت اما برای این که ما عضویت گروه ها و احزاب خاصی را نداشتیم که متعهد با برنامه های آن به خاطری باشیم. متعهد برنامه های آن حزب به باشیم و حزب که ما هم سلیقه های متفاوت داریم و هم گروه اهداف متفاوت می داشت، هم پس منظر متفاوت داشتیم. همه چهره های نو بودیم که همدیگر را نمی شناختیم. در بعضی موارد ما گروهی برخورد بود. حتا گروه ها و ما اخیر به خصوص در دو کابینه ی کردیم. اقوام مختلف هرکدام شان پس منظر متفاوت داشته اند. به شکلی از اشکال در فقدان احزاب سیاسی ما خود را در گروه های دیگر منسجم ساخته ایم. این که این گروه ها چه برنامه داشتند من جواب

قناعت بخشی برای آن ندارم.

مجری:آیا شود بهارکه لبخند مان زند

از ما گذشت جانب فرزندمان زندآیا شود که برش زن پیر دوره گرد

مانند کاسه های کهن بندمان زندمشت جهان و اهل جهان باز باز شددیگر کسی نمانده که ترفندمان زند

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

ناني به آشکار به انبان مان نهدزهري نهان به کاسه گل قندمان زندما نشکنیم اگر چه دگر بارگرد باد

بردارد و به کوه دماوندمان زندرویین تنیم اگر چه تهمتن به مکر زال

تیر دو سر به ساحل هلمندمان زندسر می دهیم زمزمه های یگانه راحتا اگر زمانه دهان بندمان زند 56

بنياد آرمان شهر

نگاه انتقادي به کارنامه ي مجلس اول

آقای اجمل بلوچ زاده:

به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد

تشریف آوری شما را به پنجاه و یکمین جلسه از سلسله گفتگوهای بنیاد آرمان شهر خوش آمدید می گویم.

فرهنگ ترویج و تحقق برای که است سازمانی شهر آرمان دموکراسی، آزادی بیان، احترام به حقوق بشر و حقوق شهروندی کار می کند. ما تالش کردیم تا شهروندان فعال و آگاه را با هم فضایی سازند. شریک هم با را نظریات شان تا سازیم نزدیک و اجتماعی اقتصادی، سیاسی، مسایل مورد در تا کردیم ایجاد همدیگر با و باشند داشته نظر حق شهروندان همه ی فرهنگی به فرهنگ تحمل برای رسیدن داریم باور ما نمایند. نظر تبادل

57

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

58

بنياد آرمان شهر

پذیری، همزیستی و احساس مسوولیت در مورد قضایای کشور از طریق گفتگوها و تبادل افکار امکان پذیر است. در این چهار سال به مجموعه ی مسایل به هم پیوسته ی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، زنان و جوانان پرداخته ایم. برای داشتن یک جامعه ی انسانی باید

به تمام ابعاد به صورت یک کل منسجم نگریست. در پنجاه گفتگوی گذشته از تحلیل گرها دعوت کردیم تا روی سوژه ها و مسایل حساس کشور صحبت کنند و راه های حل را پنجاه گفتگوی گذشته با شهروندان دریافت کنند. در تفاهم با 2554زن، 5769 مرد و مجموعًا 8323 نفر از شهروندان اشتراک نویسنده دعوت کرده و تحلیل گر، شاعر از 174 بودند. کرده بودیم که این محافل گفتگو را پیش ببرند و در رابطه به مسایل کشور صحبت کنند. برای نخستین بار در تاریخ افغانستان مناظره استقالل راه لیسه ی نامزدهای ریاست جمهوری را در تاالر بین اندازی کردیم. در این برنامه ها گفتگو گردانی و ریاست جلسه را آقای سید مسعود به عهده داشتند. خواستیم از طریق این روبروها جمهوری ریاست نامزدهای به گوش را شهروندان پرسش های برسانیم و با ایجاد یک فضای دموکراتیک و شهروند مدار پاسخی به این خواست ها و مطالبات در قالب برنامه ها و خط مشی های خودشان بدهند. اکنون ما در آستانه ی انتخابات دور دوم پارلمان قرار داریم. پارلمان را قلب تپنده ی دموکراسی گفته اند. این امر به اندازه یی مهم است که می توان ماهیت حکومت ها را بر بنیاد چگونگی انتخابات و پارلمان آن ها شناخت و یا گفته اند پارلمان

آیینه ی است برای شناسایی مردم یک سرزمین. نخستین برنامه روبرو را با کارکردهای پارلمان اول شروع می کنیم. می خواهیم بدانیم که پارلمان اول چه دستاوردهایی داشت، رابطه حکومت و پارلمان چه گونه بود، وزن سیاسی پارلمان و جایگاه آن در تصمیم گیری های کالن چگونه بود و چگونه باید باشد. در برنامه های بعدی مناظره یی را میان نامزدهای پارلمان دوم آغاز

خواهیم کرد. ما خواهیم دید این نامزد ها برای پاسخ به خواست ها و مطالبات شهروندانی که در این نه سال اخیر به آن ها پاسخ داده

نشده چه برنامه و راه حل هایی را ارایه می دهند.اول، پارلمان آوردهای دست باره ی در ما امروزی مهمان های مشکالت، روابط پارلمان و حکومت، برهم خوردن روابط پارلمان

و حکومت و... سخنرانی خواهند نمود.

59

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

آقای سید اسحاق گیالنی:دعوت را ما که شهر آرمان بنیاد از سپاس و برهمه درود

کردند. در هر جایی سخن گفتن آسان است اما در مقابل جوان ها بسیار

دشوار، چون جوان ها نقطه های ضعف را خوب پیدا می کنند. می کنیم. نگاه افغانستان در پارلمان تاریخچه ی به همه از قبل از زمان ظاهر شاه از دو پارلمان یادم می آید پارلمان دوازدهم و سیزدهم. دوره ی سیزدهم نسبت به دوره ی قبلی حدود شش انتخابات صورت گیرد این که از قبل ماه طوالنی تر شد. زیرا داوود خان کودتا کرد و همه ی پروسه را به هم ریخت. اگر از آن زمان این روند را تا به حال می داشتیم امروز شاید ما یکی از پارلمانی بهترین حکومت های دموکراتیک می بودیم که سیستم افغانستان می بود. به خواسته های ملت بسیار قوی و جواب ده ما

61

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

62

بنياد آرمان شهر

بعد از تجاوز شوروی و خانه جنگی ها سلسله های حکومتی از هم نیازهای جوابگوی که باشیم داشته نظامی نتوانستیم ما و پاشید

ملت افغانستان باشد. در انتخابات مجلس نمایندگان من از والیت پکتیکا خود را نامزد کرده نامزد را خود ما اول دور که وقتی زمان آن در کردم. نمی کردند فکر نداشتند آشنایی که وکالیی مقدار بودیم یک که پارلمان بسیار اهمیت داشته باشد. برای نخستین بار در استان پکتیکا خانم ها از خانه بیرون شدند و رای دادند. این یک دست

آورد کالن بود برای نظام مند شدن افغانستان. در این دوره تمام کسانی که به پارلمان آمده بودند از پارلمان چیزی نمی فهمیدند. در سی سال جنگ در افغانستان، هیچ فرصتی برا ی هیچ نظامی پیدا نشد. فقط حزب دموکراتیک خلق برای مدت کوتاهی توانست پارلمان انتصابی داشته باشد. آن هم نمایندگی از مردم افغانستان نمی کرد و نتوانست جوابگوی مردم باشد. ما بعد از یک مقدار سفرها و دیدن پارلمان های جهان باالخره به همکاری توانستیم قدر بودند همین پارلمانی آشنا مسایل به دوستانی که زمینه هایی را برای یک پارلمان نو که از قانون چیزی نمی فهمید

مهیا سازیم. در مجلس سه گروه مردم وجود داشتند. یک تعداد افراد آموزش دیده و آشنا به مسایل، یک تعداد تازه مسایل پارلمانی را تمرین می کردند و کوشش می کردند بیاموزند تا مشکالت را حل کنند. اما یک تعداد دیگرمطلقًا نمی فهمیدند که وظیفه ی مجلس چیست؟

قانون گذاری چیست؟ که من هم از جمله گروه سوم بودم. کارهایی را که مجلس نمایندگان طی سال های کاری خود انجام

داده قرار ذیل است: مجلس نمایندگان از روز تاسیس خود در 28 قوس 1384 پنج اجالس افتتاحیه ، نوزده اجالس فوق العاده و 531 اجالس عادی دایر نموده است. به تعداد 127سند تقنینی را مورد تصویب قرار

63

داده، 36معاهده ی بین المللی را تصدیق نموده است. تعداد وزرایی که مبتنی بر ماده ی91 قانون اساسی کشور غرض دریافت رأی نفر از جمله 51 می باشد، نفر اند 80 معرفی شده به شورا تایید رأی تایید گرفتند و بقیه رد شدند. وزرایی که غرض استجواب و استماع به جلسه ی عمومی فراخوانده شدند 92 نفر بودند. آن هایی که به استحضار خواسته شده اند 11 نفر بودند. تعداد وزرایی که به نسبت عدم ارایه ی پاسخ های مقنع و ضعف کاری به سلب اعتماد مواجه شدند، سه وزیر بودند. در کمیسیون های 18 گانه ی مجلس که عماًل به امور تقنینی و نظارتی مصروف کار بودند، 147 سند تقنینی تحت کار قرار گرفته شده است. تعداد هیات مختلط 52 نفر بودند در مجموع 3510 جلسه ی عادی، 1020جلسه ی استماعیه، اعمال و وضاحت غرض که حکومتی اراکین و وزرا تعداد بودند. نفر 1020 شدند فراخوانده مجلس به نظارتی صالحیت تعداد موکلین و عرایضی که به کمیسیون های مجلس نمایندگان نفر یا 9934عریضه است ورزیده مواصلت و یا نموده مراجعه می باشد. این کارهایی بوده است که مجلس نمایندگان در دوران اعضای به هم اواخر همین در و است. داده انجام خود کاری

کمیسیون نظارت بر قانون اساسی رأی اعتماد دادند. چالش هایی که فراروی ما بود:

نافهمی ما از وظایف مجلس نمایندگان. .1عدم همکاری حکومت با مجلس نمایندگان. .2

ما ولی است رقیب حکومت مجلس می کرد که فکر حکومت می شناختیم قوه سه هر رییس حیث به را آقای کرزی همیشه و می شناسیم. تا زمانی که رییس جمهور هستند رییس هر سه قوه خواهند بود. مشکل کالن همین جا پیدا شد که یک تعداد وکال می خواستند نظارت خود را بر قوه ی اجراییه زیادتر بسازند. متأسفانه حکومت این را نمی خواست. یک تعداد وکالی دیگر به حکومت بسیار نزدیک بودند. آن ها نمی خواستند این حالت زیاد

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

64

بنياد آرمان شهر

دوام داشته باشد. یکی از چالش های بسیار بزرگ دیگر مجلس نمایندگان نداشتن نظارت بر اعمال قوه ی اجراییه بوده است. ما در این بخش بسیار ناکام بوده ایم. امیدواریم در دوره ی دوم که با قوانین زیاد مشکل نخواهد داشت، بتوانند قوت نظارتی خود را با آن رو افغانستان پارلمان زیاد بسازد. مشکل های دیگری که برو بود، مشکالت سفرهای متعدد و نفهمیدن زبان در خارج از

افغانستان و دسیپلین پارلمانی خارج از کشور بود.امیدواریم در این دوره کسانی که به پای صندوق های رأی می روند به کسانی رای بدهند که فاقد این توانایی ها نباشند، باید به کسانی و قانون به باشند، بلد را خوب دیپلوماسی زبان بدهند که رأی قانون گذاری آشنایی داشته باشند، روابط اجتماعی را با جهان بهتر ترسیم کرده بتوانند، با پارلمان های جهان بتوانند دوستی بر قرار کنند. یک کار بسیار کالنی را که کمیسیون روابط بین المللی با پارلمانی بود که گروپ های این انجام داد نمایندگان مجلس جهان ساخت. حاال ما با تمام کشورهایی که روابط سیاسی داریم، روابط پارلمانی خود را هم داریم. تمام اعضای مجلس نمایندگان در آن سهم دارند. سنا هم همین کار را انجام داده است ولی تعداد

آن ها کم تر است.

دکتر صاحب نظر مرادی: من جریان نظر سنجی ای که از تعدادی وکالی محترم مجلس در بعضی از جراید و نشریات کشور راه اندازی شده بود را، تعقیب تا زیرا می دانم. مکلف را پرسش خود دو لزوم طرح به کردم زمانی که ما اصول اساسی هرنوع عمل کرد و برنامه ای را ندانیم در تفکیک ماهیت آن به خوب و بد هم دچار لغزش می شویم. من در بحث های وکالی مجلس این نکته را برجسته تر یافتم که مجلس در جامعه ی ما یک تجربه ی جدید بوده است و در برابر برده بیشتر کمبودی ها و کاستی اشتباه، انتظار جدید تجربه ی این به گذشته ی جامعه ی مدنی در اما یک توجهی هم می شود. حوزه ای که ما زندگی می کنیم جای دارد. ما از گذشته ی بسیار دور و درازی حتا اگر سری به دوره ی ابهام آمیزی به نام استطوره هم بزنیم در آن جا یک مقدار ابزارهای دموکراتیک حقوقی و

65

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

66

بنياد آرمان شهر

وابسته به جامعه ی مدنی را می بینیم که به مقتضای فهم، برداشت و دانشی که در آن زمان مطرح بوده است پارلمان هم در همان وقت به حیث نماینده ی گروه ها و کتله های مردم جمع می شدند، با هم حل می کردند. ما امور کالن اجتماعی خود را در مشوره در مهری و میترایی آیین های مقوالت و مفاهیم از بسیاری به جامعه ی آریایی ها آشنا هستیم، در سلسله ی تحوالت انسانی یک بار دیگر گوش ما از سده های بسیار قدیم تاریخ اعالمیه ی جهانی امروز از پیش می شنود که 2500سال را بشر کوروش حقوق تنظیم کرد و برای نخستین بار بود که برای انسان ها شناختاند که باشند، چگونه داشته از خود تعریفی و انسان ها چگونه شناخت حقوق و وجایب فرد در برابر جمع، و جمع در برابر فرد دارد. کوشانی ها دوران بزرگ دولت داری تجربه ی گونه همین به گذشت. کوشانی ها دارای دو اتاق مجلس بودند که با نام مهاییان در فرهنگ بودایی ها از آن تعریف می شود. این ها عمدتًا متشکل زندگی مختلف امور و مسایل در و بودند مردم نمایندگان از حکومت در اسالمی، دوره ی در بعد می گرفتند. تصمیم خود پارلمان که ما می نماید. برجسته سامانی ها چنین عنصری خیلی با ما گوش ولی نمی شناسیم، را است التینی ترمینولوژی یک

واژه ی شورا آشنا است، و این مساله خیلی برجستگی دارد. افغانستان هم زمانی که استقالل خود را از انگلیس ها گرفت، شاه امان اهلل اصواًل به لزوم مشوره ی نمایندگان مردم در مطرح کردن برنامه های تجدد خواهی و اصالح طلبانه ی خود برنامه هایی را مطرح کرد و پارلمان اصواًل تا پایان حکومت محمدظاهر شاه در کشور ما وجود داشت و نمایندگان مردم جمع می شدند. بزرگ ترهای ما هنوز به یاد دارند که چه مسایلی در آن جا مطرح می شد. دیگران هم از روی اسناد و مطبوعات می فهمند که پارلمان یک تجربه ی

بسیار دیرپا در کشور ما بوده است. مساله ی دوم این است که ما به لزوم موجودیت یک دولت ملی

67

در مدیریت نهادهای حقوقی و نهادهای حکومتی باید اشاره داشته پدیده در حیات یک جامعه می تواند خیلی کار ساز این باشیم. باشد. تا زمانی که ما یک متدولوژی یا چارچوبی را در نحوه ی عمل کرد حکومت و نهادهای مدنی مربوط به حکومت نداشته باشیم نامنصفانه خواهد بود که قضاوت کنیم که این کار خوب یا بد شد. ما معیاری برای شناخت و معیاری برای تعریف آن چه باید می شد و نشد و آنچه باید نمی شد و شد نداریم. در جامعه ای باال گونه ای به را توقع ها گراف خیلی انسان نباید زده جنگ بسازد که عماًل نتواند میسر باشد. لزوم یک دولت ملی و مدیریت مسوولیت حوزه های همه در ملت یک آحاد سرنوشت بر آن داریم. کشور از مشکالت دنیایی ما دارد. برجستگی ملی خیلی قرن های در اشغال گری و تجاوز عمیق بسیار حوزه ی یک ما وجود به این جا در مسایلی بسیار است. بوده 20 و 17،18،19عبور بیگانگان منافع معیار با آن باالی از ما که است آمده و انسان حقوق وفق بر خودی و ملی تعریف یک و کردیم. محور را خود امریکایی و اروپایی جوامع نداشتیم. شهروندی تمدن ساخته اند، این ها به آسانی به این جا رسیدند، بسیاری از مسایل در این جوامع به نام کنوانسیون ها، کنسرواتیزم های ملی، رفراندوم ها، پارلمان ها، نشسته اند و به کلی ترین چالش هایی که در جامعه ي شان سراغ داشتند به حیث باشندگان و شهروندان آن راه حل اند و داده قرار واقعی مطرح بحث بسیار به صورت را چالش های خود را مطرح کردند، بعد در حوزه ی جامعه ی مدنی مسیری را طی کردند. در افغانستان ما این مشکل را از روزگاری که اگر خارجی ها چیزی را برای ما تعریف کردند یا بیگانگان، یا اشغالگران، یا استیال گران، ما هم نخواستیم و نتوانیستیم تشبثی آن و کنیم کاری گونه ای دست به را ماهیت ها این که کنیم انسانی این سرزمین سازگار بسازیم. ما را بر وفق مراد و منافع از چه می گیرند، شکل ما کشورهای در رژیم ها وقتی می بینیم

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

68

بنياد آرمان شهر

رژیم دموکراتیک چپ و کمونیستی تا رژیم دموکراتیک راستی طرف دار غرب حتا رژیم های تندرو و رژیم های معتدل اسالمی، می ارمغان به خود با که را اصولي و می آیند که وقتی همه برخورد و آموزش می کنند. ویران و می گذارند پا زیر آورند کوچک آموزش های از ملی عام منافع و مسایل ترین کلی با دولت و رهبران ماهیت از اجتماعی، وابستگی های یا قبیله یی مردان کشور ما نشأت می کند. ما در مسیر حرکت به جامعه ی مدنی لزوم دارد که روي این مسایل بیشتر مکث کنیم، راه حل پیدا کنیم، تفاهم شود تا در مسیر تازه ی سرنوشت به سوی افق های جدید گام برداریم. پارلمان بزرگ ترین مرجع امیدی است که این وظایف و ماموریت های ملی را انجام می دهد. ما وقتی که قبیله می گویم، از لحاظ جامعه شناسی قبیله واحدی است که از مرحله ی غامض شدن نظام آیله اي. یا عبارت از مجموع افراد و اشخاصی که از طیف های مربوط به یک عشیره ی خونی و تباری صورت می گیرد. این مفهوم اجتماعی قبیله است. اما در کشور ما زمانی که از قبیله صحبت می شود این تعریف گسترده تر می شود. و دولتی رهبران سیاسی، های آنچنانیی که گروه مفاهیم یعنی مسووالن ما با نا دیده گرفتن منافع کل جامعه و قرار دادن منافع کل جامعه در حوزه ی منافع کوچک محلی تر کارهای خودشان را انجام می دهند. اگر ما به این باور باشیم که هر چه پیش آید خوش اید، یا این که بزرگان ما همیشه می گویند در فکر خودتان های نسل که است تجاربی این برویم پیش چنین اگر باشید، و می کنیم تجربه ما امروز تجربه کردند، تلخی به ما از پیش فردا فرزندان ما هم مکلف به این هستند که خودشان به تنهایی آنچه را ما از سر گذشتاندیم ، تجربه کنند. وقتی جامعه ی مدنی گفته می شود، آزادی بیان گفته می شود، ابزارهای جامعه ی مدنی را مشروعیت سیاسی می دهند. ما باید به سراغ این ابزارها برویم و در سایه ی مصوونیت جامعه ی مدنی و آزادی بیان یک مقدار

69

مسایل ناگفته ی خود را بگوییم، در غیر آن دموکراسی، آزادی بلکه نیستند نمایشی این ها نمی خورند. ما به درد بیان و.. دیگر مسایلی اند که ما باید در سایه ی آن ها کارهای وسیع تری انجام دهیم. در شرایط امروزی که شما به عنوان جوان های روشنفکر و نخبه ی این کشور تعقیب می کنید که جامعه در چه وضعیتی قرار دارد، و به کدام سمت و سو استقامت داده می شود؟ بیشتر درست دلهره های و کرده احاطه امروز را ما که وضعیتی به است یا فراوانی سرنوشت امروز و فردای ما را در یک گرداب یأس و افسردگی فرو می برد. تا زمانی که ما یک دولت ملی، مشروع، و با خصلت های عمیقًا گره خورده با منافع ملی را به وجود نیاوریم، تجارب ناکام ما صد بار دیگر هم تکرار می شود. گفته می شود تاریخ تکرار نمی شود. تاریخ زمانی تکرار نمی شود که ما از مراحل زندگی بر وفق طبیعت انسان، تعریف ها و نیازمندی هایي که مطرح می شود بگذریم. پس تکلیفي بر برگشت دوباره نداریم، ولی اگر ما با چشم بسته مسایلی را که باید حل شود، حل نکنیم صد بار دیگر تاریخ ما باید برگشت داشته باشد. تنها مساله ی پارلمان و حکومت نبوده است که در حوزه ی معادالت و تعامالت کاری و مسوولیت ملی بین دولت و پارلمان به یک چالش مبدل می شود. را داشته است، بیان هم عین مشکل ما شاهد هستیم که آزادی آزادی زنان، حقوق بشر... همین مشکل را داشته که مجال تحقق

نیافته است. پس ما چگونه یک جامعه هستیم، ما چگونه می خواهیم در برابر سرنوشت خود، در برابر وطن خود و فرزندان خود به این شیوه راه برویم. تاریخ نشان می دهد که مردم افغانستان در برابر تجاوز بسیار باشهامت رزمیدند. در میدان قربانی های آزادی خواهانه و بی پیمانه ترین شهامت و مردانگی با ملی خود نوامیس از دفاع خون ریختند. اما درعین زمان در پایان هر قربانی بزرگ ما دست شدند پیدا تصادفی بسیار چهره های و اشخاص برگشتیم. خالی

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

70

بنياد آرمان شهر

این زعیم ها چون و آن ها را به حیث زعمای ما معرفی کردند. تعهدی به منافع ملی نداشتند، چون برای رهبری جامعه و حاکمیت آدم های حیث به نداشتند انتظار هرگز بودند، نکشیده زحمتی تصادفی و فرصت طلب از تنور گرمی که نان خود را پختند و پیش رفتند، منافع مردم را در نظر بگیرند و به سرنوشت ما فکر

کنند. پریشان کننده بسیار ما امروزی این است که وضعیت واقعیت

است. اما:گر نگهبان من آن است که من می دانم

شیشه را در بغل سنگ نگه می داردو تنش ها این از ما جامعه ی که بود نخواهد مشکل بسیار و انسانی راست راه در یک و شود بیرون مخوف پرتگاه های تا زمانی ببرد. به پیش همدیگر پذیر، همدیگر پسندی و مدارا و همسایه ها جهانی، جامعه ی پیشگاه در برتر نمونه ی ما که کشورهای اسالمی قرار نگیریم و به حیث یک ملت با هدف و مهم و دارای فرهنگ بسیار بزرگ انسانی سرنوشت خود را طی کنیم. جایگاه و ارزشی نخواهیم داشت. اگر قرار باشد رویکرد و آجندای درست و وسیع بحث امروزی ما مجلس در فاصله ی دو مرحله است. یک مقدار مسایل عام و کلی را جای دارد که اشاره کنیم تا اگر انسان هایي تصمیم می گیرند که پارلمانی بسازند، یا کسانی نماینده ی مردم باشند، عمدتًا مسوولیت و صالحیت خود در ما از وکالی بسیاری باشند. حاال شناخته و شده تعریف را وقت کمپاین های انتخاباتی خودشان این مساله را مطرح می کنند. برای موکلین خود وعده می دهند، آن هم وعده هایي که غیر قابل اجرا هستند. هیچ گاه نماینده وظیفه ی ساخت سرک را ندارد، هیچ وقت وکیل نمی تواند درمانگاه و مکتب بسازد. برای این کار ما نهادهای معین حکومتی داریم که بودجه دارند، باید بسازند. ولی نماینده کسی است که دردها و رنج های موکلین خود را شناسایی

71

کنند و آن را در معرض آگاهی مسسوالن قرار دهد. به نظر من مطرح برنامه باید ما نماینده های افغانستان آینده ی پارلمان در در را ما جامعه ی اولویت و کلیدی مسایل که برنامه ای کنند، تامین مسوولیت مسایل این از یکي و دهد قرار خود آجندای صلح است. ما تا زمانی که صلح نداشته باشیم هیچ امر سازنده و فرخنده و آجندای مقدس ملی را پیش برده نمی توانیم اما برای این مساله زمان کار است بزرگترین وسیله ای که پارلمان باید انجام می داد همین مساله ی صلح است و در مرحله ی اولی خود مساله ی قوای بین المللی، ائتالف بین المللی بیشتر از چهل کشور است. البته این چالش های روز افزون در آغاز ماموریت پارلمان وجود نداشت. ولی به وجود آمد. الزم بود ما یک تعریف روشن می کردیم. ارایه افغانستان در المللی بین جامعه ی ماندگاری از دهد. انجام نمی تواند دیگر کس هیچ مجلس جز را مساله این شاید کسانی که منفعت های شان به مخاطره می افتد در مورد این مساله اغماض کنند، ولی نمایندگان این ملت این ضرورت را باید مطرح می کردند و برای قانونی ساختن حضور جامعه ی جهانی در افغانستان با یک تصمیم روشن، قانون وظایف مشخص می شد. به همین خاطر هیچ چیزی روشن نیست. این مسأله البته مشکالتي را را در سطح کشورهای ایتالف بین المللی نیز به وجود آورده و هم در سطح الیه های مردم افغانستان مشکل آفرین شده است. امروز هر کدام ما از حضور این نیروها با نگرانی و دلهره های معینی یاد می کنیم، عده ای این ها را اشغالگر می خوانند، عده ای حضور آن ها را براي کمک های دوستانه می دانند، کسانی مبارزه علیه تروریزم می گویند. باالخره ما کدام یکی ازاین تعریف ها را به کار ببریم،

این مساله ای بود که باید نمایندگان ما مطرح می کردند. مساله ی دیگر این است که افغانستان به دلیل کشمکش ها و بحران ها از حوزه ی کشورهای هم فرهنگ و همسایه ی خود خیلی عقب ماندگی سیاسی و اجتماعی دارد. یک فرصتی به میان آمد و گاهی

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

72

بنياد آرمان شهر

برای شرایط سلسله واجد یک افغانستان در دولتی بار نخستین کار و سازندگی و برنامه ریزی های انکشافی شد. ولی در همین حال دیدیم که نبود یک ساختار درست و مناسب برای دریافت بروز گونه ای به بین المللی جامعه ی مساعدت های از استفاده و افغانستان ناتوان انسان بر گرده ی بزرگ مافیای که یک کرد سوار شد. این پولی را که به ما داده اند از دستی داده شد و به داد این معصوم و زوال بی ناظر ما و شد ه بلعید دیگر دست جامعه ی جهانی ظالمانه ی و آشام معامله ی خون این و گرفت، بودیم. پارلمان باید این میکانیزم را مطرح می کرد و طرح خود این تا آن ها می توانستند اختیار قوه ی اجراییه می گذاشت را در

مساله را امن بسازند. نام به دنیا تمام در افغانستانی انسان حرمت متاسفانه امروز خدشه ساالر جنگ تروریست، مافیایی، انسان نام به قاچاق بر، در باید ملی خود حیثیت از دفاع برای امروز ما است. دارشده برابر این همه پدیده های منفی ایستاد شویم و پیش از همه باید نمایندگان ما ایستاده شوند. ممکن است یک کسی را که در راس مبارزه با مواد مخدر می فرستند، جامعه ی جهانی هم صدا می زند و ما هم تایید می کنیم که این هم جزیي از مافیای قاچاق مواد مخدر شد. پس چه می توان کرد. قرار بر این نیست که هر که را که جامعه ی بین المللی توصیف می کند ما هم توصیف کنیم، کسی را که آن ها بد می گویند ما هم بد بگویم. باید افغانستان این مرحله نظام سازی را که متاسفانه در اثر بحران ها نابود شده بود، و بینش بسیار روشن بر نحوه ی عمل کرد و الیحه ی وظایف و ملت معرض آگاهی در این و می آمد. به وجود باید مجلس مردم قرار می گرفت. وکالی محترم آن را به حیث ودیعه، یک میراث ماموریت این دوره به جانشین های بعدی خود به ارمغان

می گذاشتند.

73

دکتر عبد القیوم سجادی:و خواهران گرامی، حاضران خدمت احترام و درود عرض با برادران، مهمانان، کار شناسان و سپاس از برگزار کنندگان این

برنامه.داستان تحلیل گر افغانستان مثل میریضی می ماند که دارای چندین مرض است. از هر مرض که صحبت شود باید از امراض دیگر هم صحبت شود. لذا همیشه بحث ها پراکنده و طوالنی می شود. ما مشکل فقر داریم، مشکل حکومت داری داریم، مشکل پارلمان متمرکز روی موضوع را ها بحث و... من تالش می کنم داریم اعالم شده انجام دهم. » نقد مجلس اول « این می تواند ورودی اي

برای پارلمان دوم داشته باشد. نخست نقد چه ارزشی دارد، اهمیت نقد چیست، چرا یک پدیده را مورد انتقاد قرار می دهیم؟ اهمیت نقد این است که اهمیت یک

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

74

بنياد آرمان شهر

نظریه یا تئوری یا نهاد سیاسی، ضعف ها و کاستی ها و نواقص آن پدیده یا مساله را برای ما باز گو کند. این می تواند مسیر آینده را برای ما روشن کند. هر نوع ترقی و پیشرفت و اصالح در سیستم سیاسی در تیوری علمی، در برنامه های اجتماعی و سیاسی نیازمند نقاط ضعف و مشکالت و نمی فهمیم ما نباشد نقد تا نقد است. کاستی ها در کجا است. عالمان علوم اجتماعی و سیاسی دو نوع تیوری را مطرح می کنند، یک تعداد تیوری ها در علوم اجتماعی است که به آن ها تیوری های کیروتیکال می گویند یا تیوری های انتقادی. ولی اگر شما بپرسید که راه حل چیست؟ می گوید من به راه حل کاری ندارم. من می خواهم نشان دهم که راه حل هایي که گفته شده نادرست بوده است. شما را به جای نمی رساند. دسته ی دیگر تیوریي های را داریم که به دنبال حل مساله است. به نقد نمی پردازند بلکه راه حل را به ما نشان می دهند. با توجه به پیش رفت و پیچیدیگی های علم و دانش بشر تیوری جامعی که بتواند راه حل مسایل را به ما نشان دهد نمی تواند بدون در نظر گرفتن بنابراین، باشد. مطرح قبلی نظریه های بر شده مطرح انتقادهای نقد علمی یک پدیده یا تیوری به ما کمک می کند در کشف و شناسایی ضعف ها و کاستی ها و نواقصی که آن پدیده دارد، پیدا کنیم. از این جهت نقد مجلس بسیار مهم است، نقد نظام سیاسی نمی تواند نکند نقد را خود که سیاسیی نظام است. مهم بسیار ادامه ی حیات بدهد. این نظام می میرد چون مشکل ها و تنگ ناهای گفته خاطر همین به کند. اصالح را خود تا نمی بیند را خود می شود در دموکراسی نقدپذیری یک اصل است. یعنی باید حاکم سیاسی، صاحب قدرت نقد پذیر باشد. ما متاسفانه در جامعه ی خود نقد پذیر نیستیم بیشتر از تملق و چاپلوسی خوش مان می یاید تا از نقد. این بر می گردد به فرهنگ سیاسی قبیلوی حاکم بر مناسبات جامعه ی ما. پس نقد ضروری است. پس چگونه نقد کنیم؟ این که یک نماینده بیاید از خود دفاع کند، از یک تا صد درجه این هم

75

این که یک شخص دیگر باشد، نقد علمی و منصفانه نمی تواند بیاید صد در صد با نگاه منفی بدون در نظر داشت امکان ها و یک نقد نقد منصفانه ضروری است برای یک معیارهایي که سلسله کند و بگوید هیچ به درد نمی خورد باز هم کاماًل منفی است، نقد زیاد منصفانه به نظر من چهار مساله را باید در نظر بگیرد. وقتي ما می خواهیم پارلمان را نقد کنیم بر اساس این چهار محور باید

نقد کنیم:1- ترسیم وضع ایده آل و مطلوب یا به قول ماکس وبر ایده آل تاید ما چیست؟ پارلمان مطلوب چه نوع پارلمانی است؟ تا ما نخست این را ترسیم نکنیم نمی توانیم پارلمان خود را نقد کنیم. وقتی نقد باشد، خوب تطبیق کند. پس قانون باید حافظ می کنیم پارلمان یک ایده آلی است که ما بر اساس آن پارلمان را نقد می کنیم؟ کنیم. تعریف را برترمان الگوی مطلوب یا پارلمان باید نخست ما یعنی است. یافته انکشاف کشورهای ما برتر الگوی حاال پارلمان با مقایسه در می کنیم. نقد وقتی را افغانستان پارلمان

کشورهای انکشاف یافته نقد می کنیم. چگونه ما است، یا چگونه ما پارلمان موجود: وضع تحلیل -2معلومات و نکنیم تحلیل خوب هم را مساله این اگر هستیم؟ امکان نقد کنیم. نمی توانیم را باز هم خود باشیم نداشته درست دارد یک سلسله هست هایي باشد که ما از آن آگاه نیستیم. بعضی هست هایي مطرح می شود که »هست« نیست. یا اصال موجودیت

ندارد. 3- بر آورد درست از امکانات و ظرفیت های ملی: یعنی ما به یاد با توجه به شرایط باشیم وقتی یک پدیده را نقد می کنیم داشته پارلمان نمی توانیم کنیم. نقد جامعه همان سیاسی و اجتماعی پارلمان نقد کنیم یا امریکا با کنگره ی مقایسه افغانستان را در انگلستان. در جامعه ای که ما زندگی می کنیم ظرفیت های موجود

معیار نقد ماست.

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

76

بنياد آرمان شهر

4- سنجش و بر آورد دقیق از کارهای انجام شده و امکان های موجود. یعنی رابطه ی امکان ها و واقعیت ها. آن چه که انجام شده است تا چه اندازه مطابق با امکان ها و ظرفیت های ملی ما باشد. ملی امکان های و ظرفیت ها که رسیدیم نقطه این به که وقتی ما این بوده است که 200 قانون پاس کنیم و ما 50 قانون پاس کردیم پس نقد وارد است. اگر ظرفیت و امکان های ملی ما این باشد که ما می توانیستیم 50 فیصد فساد اداری را از بین ببریم ولی 10 درصد را از بین بردیم پس نقد ما قابل قبول است. ما باید یک سنجش دقیق از امکان های موجود و رابطه ی امکان های موجود و کارهای انجام شده داشته باشیم. با در نظر داشت این چوکات که خدمت تان ارایه کردم، سه وظیفه ای که پارلمان برعهده دارد

را باید نقد کنیم:1- قانون گذاری

2- نظارت3- نمایندگی از مردم

است نیاز مورد قوانین تصویب بحث هم هدف گذاری: قانون و هم تصویب پالیسی های سیاسیی که کشور یا اداره به آن نیاز دارد. یعنی هم بحث قانون گذاری به معنای خاص است و هم بحث

سیاست گذاری.شامل هم است، ملی بودجه ی شامل هم بحث این نظارت: حرکت قانون برمبنای داری حکومت کجا تا حکومت داری. می کند. نمایندگی مردم: خواست ها و نیازهای مردم چیست و تا چه اندازه پارلمان در راستای خواست های مردم حرکت می کند. مجموع در من است. پارلمان اساسی وظیفه ی وظیفه سه این می توانم به عنوان یکی از نمایندگان پارلمان دوره ی اول خدمت بدهم. نظر منصفانه ارایه کنم و سعی می کنم را نظر خود شما قانون گذاری، وظیفه ی بین سه در اگر معنا که این به منصفانه نظارت و نمایندگی از مردم بخواهم پارلمان را ارزیابی کنم برای

77

داشت نظر در با گذاری قانون زمینه ی در افغانستان پارلمان شرایط افغانستان و امکانات ملی، نه با در نظر داشت تحصیالت در افغانستان پارلمان به امریکا و انگلیس پارلمان تخصص و زمینه ی قانون گذاری نمره ی باالی 50 را می دهم. چرا؟ حکومت در پارلمان اول 222 سند تقنینی و فرامین تقنینی را به پارلمان فرستاد. در هیچ پارلمان دنیا شما چنین حجمی از اسناد تقنینی را نیستید که برای یک مجلس ساده در یک دوره ی کاری شاهد باشد. چون ما دراین کشور چندین سال دوره ی خال را داشتیم یک باره تمام فرامین تقنینی را فرستادند. به خصوص آن هایي که در نزد حکومت اولویت داشته اند. ازمجوع 222 سند تقنینی و ارسالی است بوده موقت دوره ی تقنینی فرامین آن مورد 76 حکومت که مقتضی شده است. چون نیاز به تصویب نداشت. دیگر به آن قوانین نیاز وجود ندارد. مثاًل قانونی بوده مثل دار النشای پارلمان لویه برگزار ی نحوه ی مورد است در بوده قوانینی افغانستان. یا نیاز آن منقضی شده این ها مسایلی بوده که افغانستان. جرگه ی است. بقیه در طی یک دوره ی کاری پارلمان افغانستان 118مورد از جانب از حدود 118 مورد 6 مورد است. را تصویب کرده حکومت رد شده است و بال تکلیف باقی مانده است. یعنی اگر پارلمان می خواهد همان قوانین را دوباره وضع کند باید با دو ثلث آرا آن ها را دو باره تصویب کند. از نظر کیفیت هم قوانینی که ما داشتیم باز هم ایدآل نیست. اما در مقایسه با وضعیت گذشته ی افغانستان قابل دفاع است. از نگاه تامین عدالت اجتماعی، حقوق حقوق المللی، بین کنوانسیون های مثل معیارهایي و شهروندی بسیار گذشته به نسبت شهروندی حقوق مبنای بر برابری زن، بهتر بوده است. هرچند تا رسیدن به وضع مطلوب فاصله ی زیادی

را پیشرو داریم. اما در بخش نظارت و نمایندگی از مردم من پارلمان افغانستان را موفق ارزیابی نمی کنم. برای این که در عرصه ی نظارت، فلسفه ی

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

78

بنياد آرمان شهر

نظارت پارلمانی این است که حکومت به سمت حکومت داری موثر و تطبیق قانون هدایت شود. ولی ما هنوز هم در جامعه ی ما جمهور رییس داد که دیدیم حدی در را اداری فساد خود افراد در وزارت خانه ها از انتخاب را در آورده است. هنوز هم شخص اول نظارت تا پایین بر اساس روابط خویشاوندی است نه این جا موفقیت آن بر اساس تخصص و توان مندی. پس ما در

چنانی نداشتیم. ناتوانی قسمت یک نظارت بخش در که نکنیم فراموش البته می خواهد. توان مندی می خواهد، آگاهی نظارت است. مجلس بودجه فورمول های باشد، داشته خبر باید وزارت برنامه های از ساختن را یک وکیل بلد باشد تا نظارت کند. در غیر آن انواع نیرنگ ها وجود دارد که در بودجه ساختن و همچنین در ارایه ی هم دهد. فریب را پارلمان حکومت می تواند هم قطعی حساب فرهنگ ما انصافًا حکومت بوده و هم مهم ما پارلمان تخصص نظارت پذیری را نداشته است. نظارت در حکومت ها و کشورهای پیش رفته و انکشاف یافته به معنای هم کاری است. اگر شما یک مسوول مالی برای نظارت می فرستید در واقع آن اداره را کمک می کنید که در پایان سال حساب، عواید و مصارف، بیالنس مالی دشمنی یا معنای به نظارت ما جامعه ی در اما باشد. دقیق آن خصومت است. بنابراین، از جانب حکومت نبود فرهنگ نظارت پذیری و از جانب پارلمان کم بود تخصص نظارتی باعث شده نمایندگی نباشیم. در عرصه ی این عرصه موفق است که ما در دلیل عمده ی آن است. نداشته از مردم هم موفقیت الزم وجود بر می گردد به وضعیت امنیتی کشور. باالترین نیاز مردم تامین امنیت بوده، ایجاد اداره ی موثر محلی بوده، فراهم کردن زمینه های زندگی آبرومندانه همراه با رفاه و بهبود فقر بوده است. در این مشکل دارد، کشورمان که مشکل هایي تمام با متاسفانه بخش اساسی در نبود وضعیت امنیتی و مشکالت نبود فضای کاری الزم

79

این که به خاطر بود؟ نا کام این بخش در پارلمان چرا است. پارلمان در این بخش صد درصد مسوولیت دارد. ما باید بپذیریم و اراده زیر افغانستان و کالن امنیتی مسایل عمده ی بخش که که می گیرد و کشورهایي شکل ناتو جهانی، جامعه ی خواست امروز در کشورما حضور دارند. ما نمی توانیم یک جانبه یک نهاد حکومت را مقصر بدانیم. حتا هر سه نهاد دولت افغانستان بدون توجه به نکته نظرهای آن ها نمی تواند برنامه ریزی کند. اگر ما به این اعتماد به نفس ملی و اگر ما به این وفاق ملی بین حلقات سیاسی داخل برسیم ، در آن صورت می توانیم از حضور جامعه ی جهانی در راستای منافع ملی افغانستان استفاده کنیم. ما باید آن ها منافع که کنند ریزی برنامه گونه ای به که سازیم متقاعد را مردم و ملت ما ایجاب مي کند. اما وقتی ما هنوز دچار بحران بی اعتمادی در درون حلقات سیاسی هستیم، وقتی ما خودمان وفاق کنیم. برنامه ریزی راستا این در نمی توانیم پس نداریم، را الزم تاکید کرد این سو به از مدت ها افغانستان پارلمان نمونه ی آن افغانستان خارجی پالیسی و خارجی سیاست اساسی خطوط که باید به پارلمان ارایه شود و به تصویب برسد. تا هنوز به مجلس ارایه نشده است. شاید دالیل دیگری داشته باشد اما چیزی که من برداشت می کنم. این است که متاسفانه من تردید دارم که هنوز افغانستان خطوط اساسی سیاست خارجی داشته باشد در حالي که جوامع ویژگی های از متاسفانه یکی باشد، است ممکن شفاهی نانوشته از مسایل بسیاری است. نیافته فرهنگ شفاهی انکشاف است. ولی من فکر می کنم اگر مدون و نوشته شده می بود دلیل نداشت که حکومت آن را به پارلمان نمی فرستاد. بنابراین ما در

این بخش به کوتاهی می رسیم.دو نکته ی دیگررا می خواهم به حرف هایم اضافه کنم:

یک: چرا ناکام بودیم؟ نه تنها مجلس بلکه کل نظام.نشد. برآورده داشتیم ما انتظاری که بپذیریم که باید ما همه ی

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

80

بنياد آرمان شهر

درحکومت داری موثر، در پارلمان کار آمد، در اداره ی سالم، در پیش جهانی از حضورجامعه ی که فرصتی از مناسب استفاده ی بین از بودیم. ناکام نبودیم، موفق افغانستان در ما است. آمده

عوامل مختلف این ناکامی، من یکی را انتخاب می کنم:عامل اساسی ناکامی ما وجود فرهنگ سیاسی سنتی و قبیلوی است. این فرهنگ هم مبنای حکومت داری ما است، هم مبنای نمایندگی ما، هم مبنای قانون گذاری ما است. در چوکات فرهنگ سنتی و قبیلوی، خود و بیگانه در چوکات قبیله تعریف می شود و افراد خارج از قبیله غیر قابل اعتماد اند. اصل بر سوء ظن و بی اعتمادی است. جایگاه افراد در اداره و جامعه براساس روابط خویشاوندی تعریف می شود نه بر اساس تخصص کاری شان. در فرهنگ سنتی و قبیلوی سیاست ملک شخصی افراد تلقی می شود، نه مربوط به از مردم اساسی گفته می شود حاکمیت قانون این که در مردم. این را او فرهنگ سیاسی مردم بوده و است. ما در ظاهر است داریم که دموکراسی مبتنی بر فرهنگ سیاسی مدرن است. اصل هم تکثر، پلورالیزم، گرایي، تخصص ساالری، شایسته آن اول صدایي و امثال آن است. اما ما هنوز دوست داریم که در فضای سیاسی جامعه تنها یک صدا حاکم باشد که صدای من است. نه بیشتر ما دوست داریم پلورالیزم شعار است. متعدد، پس صدای است. پذیری شعار نقد و دموکراسی نقد. پس تا بشنویم تملق قبیلوی و سنتی فرهنگ در اصاًل قانون، حاکمیت می گویم ما نماینده ی که فردی اراده ی نیست. مطرح قانون نام به چیزی این داریم ما مشکلی که قانون می نشیند. قبیله است در جایگاه است که مفاهیم مدرن را در جامعه ی خود تکرار می کنیم اما زیر ساخت های جامعه ی ما سنتی و غیر مدرن است. به باور من راه حل اساسی تحول در فرهنگ سیاسی جامعه است. یعنی فرهنگ سیاسی جامعه ی ما از فرهنگ سیاسی سنتی و قبیلوی به فرهنگ سیاسی مدرن تبدیل شود. حاکمیت قانون، شایسته ساالری و این

81

که استفاده ی ابزاری از قوم و قبیله در جامعه ی ما صورت می گیرد. نشان دهنده ی این است که مناسبات جامعه ی ما بر اساس مسایل قومی و قبیلوی رقم می خورد. تعیین افراد، تشکیل کابینه، تشکیل کمیسیون نظارت بر قانون اساسی وهمه متاثر از فرهنگ سیاسی قومی و قبیلوی است. پس راهی جز متحول ساختن این فرهنگ مردم معلومات ببریم، باال را عامه آگاهی که این فقط نداریم. افزایش پیدا کند، بینش سیاسی مردم باال برود تا بتوانیم این مانع

اساسی یا فرهنگ سیاسی قومی و قبیلوی را از بین برداریم.پرسش و پاسخ

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

موسا راد منش نویسنده و سینماگر: من سه سوال داشتم.

نتوانست فرهنگ تحمل را در 1- چه طور پارلمان دور اول ما افغانستان تحقق ببخشد؟ آقای گیالنی جواب بدهند.

2- سوال دیگری آز آقای مرادی این است که پارلمان چه طور نتوانست دولت را در این مدت به مدیریت سالم وادار کند؟

نتوانست بپرسم که مجلس چرا از آقای سجادی می خواهم -3جامعه ی ما را دریابد که جوان های آن خطوط معینی را تعقیب کنند، سرنوشت معین خود را در یابند و از سردر گمی و یک نوع

هیجان فکری دور شوند؟

شیوای شرق خبرنگار:است. انتخابات قانون درباره ی نخست دارم. من هم سه پرسش

83

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

84

بنياد آرمان شهر

داشتند حضور نمایندگان مجلس در که نمایندگانی همه ی می دانستند که پنج سال بعد انتخاباتی برگزار خواهد شد و یک قانون دموکراتیک نه آن قانونی که موجود است و تجربه شد. جناب گیالنی مجلس نمایندگان افغانستان چرا در دوره ی کاری پسین خود به مساله ی قانون انتخابات پرداخت و کرزی از این مسأله به حیث ابزار استفاده کرد؟ در انتخابات شواری والیتی ما معیاری برای نامزد والیتی داریم که حد اقل 12پاس باید باشد. اما

در مجلس نمایندگان هیچ معیاری برای آن نیست؟از آقای مرادی می پرسم که مجلس نمایندگان از لحاظ سیاسی به نظر شما چرا به خطوط اساسی سیاست افغانستان در قدم های آغازین خود نپرداخت؟ از جمله مساله ی حضور نیروهای خارجی که است افغانستان آینده ی برای نهادی و اساسی بسیار که کشورهای همسایه را نگران ساخته. و استقالل مجلس نمایندگان

را شما چگونه ارزیابی می کنید؟از آقای سجادی می خواهم بپرسم، برای رسیدن به یک پارلمان دموکراتیک، مردم ساالر و قانون شناس و متخصص معیارهایي که در قانون انتخابات است. عدم استقالل و دست درازی هایي که رژیم دارد و نبود تفکر احترام به پارلمان و مشکل هایي که میان قوه های مجریه و مقننه بودند. شما چه قدر امیدوار هستید که در یک دوباره مثبت تغییرهای سلسله آمدن یک با دوم دوره های

پارلمان مثبت و کار آمد خواهیم داشت؟

فرزانه احمدی دانشجو:چاره نداشته، همکاری نمایندگان مجلس با حکومت که وقتی چه دارند که توانایی حداکثر و نمایندگان وظیفه ی چیست؟ است، چه طور می توانند فشار وارد کنند یا از بی توجهی حکومت

جلوگیری شود؟پارلمان دوم را چه طور ارزیابی می کنید؟ چون مشکالتی که قباًل

85

داشتیم حاال هم با آن ها رو به رو هستیم؟زهرا جعفری دانشجوی روانشناسی دانشگاه کابل

گفتید شما گیالنی آقای است. گیالنی آقای متوجه من سوال که قوه ی مجریه پارلمان را رقیب خود می داند. از نظر شما نقش بوده راستا این در بی طرفانه و مسووالنه قدر چه قضاییه قوه ی

است؟آقای عبدالهادی هادی ریس شورای وکالی ناحیه ی سیزدهم:

سخنان من متوجه آقای گیالنی است:پارلمان ما آن چه که عرض می کنم باید مي داشت اما متاسفانه

ازآن تهی بود:را آن متاسفانه اما برد، می بین از را قومی مرزهای باید -1

برجسته تر ساخت.2- باید تبعیض را از بین می بردند که متاسفانه این مایه ی ننگ از بین نرفت. برای نمونه ملیت تشیع به صورت دسته جمعی از

پارلمان رانده شدند.این امروز اندازه ی به را مجلس چوکی های گاهی هیچ ما -3

محفل پر ندیدیم. درواقع پارلمان خود قانون را پشت پا زد.محمد شفیع بلوچ دانشجو دانشسرای سید جمال الدین:

عنوان به شما داشتم. سجادی و گیالنی آقایان از سوالی من نمایندگان مردم در خانه ی ملت، نظرتان نسبت به کارکردهای نمایندگان امروز و نمایندگان دوران شاهی از جمله دوران ظاهر شاه چه است؟ شما کارکردهای امروز مجلس نمایندگان را چه

گونه نسبت به زمان شاه بررسی می کنید؟

آقای گیالنی:بیرون جنگ از می خواستیم جنگ سال چند و سی از بعد ما شویم که متاسفانه تاهنوز هم در جنگ هستیم. این فرهنگ تنها در افغانستان نه بلکه چندین بار ما شاهد هستیم در مملکت های

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

86

بنياد آرمان شهر

اروپای ممالک و مثل روس و کوریایی جنوبی پیشرفته بسیار غربی که آن ها هم دست به یخن شده بودند. من فکر می کنم ما مردمی هستیم که یک عمر در عصبانیت زندگی کردیم، شهید دیدیم، خانه های خراب، بدبختی،... دیدیم. به همین خاطر وقتی دوره ی در نیستیم. وبار برد که است معمول می شویم جا یک تنها دوازدهم دوره ی در آمد. پیش حالت همین هم ظاهرشاه یک بار در مجلس جنگ شد. در این دوره دو نفر بسیار شدید زخمی شدند. یکی آقای کارمل و خانم اناهیتا راتب زاد که هر دو شان به شفاخانه رفتند. امیدوارم که در آینده ما توانایی شنیدن

را داشته باشیم.من و آقای سجادی یک دیگر را در مجلس شناختیم. در مجلس بود که هر دو مان با هم دوست شدیم. من فکر می کنم همدیگر

پذیری در مجلس آمده و به امید این که بهتر شود.وضعیت امروز قانون:

ماهنوز در جنگ هستیم. واقعه ی چند روز پیش شورای صلح را مشاهده کنید. تمام ارگان های امنیتی ما حتا چهل و هشت کشور ناکام ماندند که جلو درگیری را روزي که شورای صلح برگزار شد بگیرند. قانون درجایي حاکم می شود که جنگ نباشد. تا حال مثل قانون. نه است حاکم تفنگ ما دست دور والیت های در از ولسوالی غزنی، پکتیکا و... هر کس وقتی که یک شخص به والیت می آید حد اقل باید 15موتر سرباز همراهش باشد. حتا کسانی که مریض های خود را از والیت می کشند. در میان راه از شان باز پرس می شود. ما باید تمام کشور را ببینیم! تنها شهر کابل را نبینیم؛ وضع بدتر از آن است که ما در رسانه ها و تلویزیون ها

می شنویم.قانون انتخابات:

من فکر می کنم این همان مشکلي بود که ما قانون را پاس کردیم و جناب رییس جمهور قبول نکرد، فرمانی داد و باالخره فرمان

87

به جایي کشید که یک گروه از مجلس نمایندگان همراه رییس که کرد قبول جمهور رییس باالخره کنند. صحبت جمهور فرمان شان درست نیست. ولی این حالت در چه وقت ایجاد شد؟ وقتی بود که عالقمندان به دور دوم پارلمان ثبت نام می کردند که ما مجبوراً هم قانون سابقه و هم فرمان جناب رییس جمهور را یک جا ساخته رفتیم و ثبت نام کردیم. ما در مجلس نمایندگان افرادی داریم که مطلق بی سواد هستند. نه تنها صنف دوازده را نخواندند که حتا امضای خود را هم یاد ندارند. این که در شورای والیتی باید حد اقل صنف دوازده باشد هنوز زندگی ما قبیلوی است، ارباب و ملیک ما، خان ما قوت خود را دارد. و هیچ کس از او جلوگیری کرده نمی تواند. مردم خودشان انتخاب می کنند که

به فارغ صنف دوازده رای می دهند یا به دکترا یا به بی سواد!توانایی مجلس به همین اندازه بود. به همین اندازه توانست فیصله کند. من فکر می کنم که یک مجلس نو تا همین اندازه می تواند کار کند. ولی در مجلس آینده من دو سه مشکل را می بینم. اگر حکومت کوشش کند که طرف داران خود را زیاد کند، هرچه باید او حکم می کنند، همان آقای رییس جمهور و وزرای که نام به شود که بدترین مجلس خواهد بود. نهادهای دیگری که بانک های مختلف، باالی یک تعداد مردم سرمایه گذاری می کنند، کوشش می کنند که اعضایي در مجلس داشته باشند و آن ها لبیک مجلس این اند، داده پول برای شان که باشند کسانی گوینده ی اداره ای سخنگوی بلکه بود نخواهد افغانستان مردم جواب گوی که را اشخاصی باید ما است. داده پول برایش که بود خواهد سفارت خانه ها برای شان پول می دهند، حکومت کمک می کند، پول می دهد شناسایی برای شان نهاد دیگر که و یا هر بانک ها مردم و دهیم نشان افغانستان ملت برای را لیست شان و کنیم افغانستان نباید به آن ها رای بدهند که آن ها نمایندگی خوب از

ملت افغانستان نمی کنند.

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

88

بنياد آرمان شهر

نقش قوه ی قضاییه در بین مقننه و اجراییه:ما یک مشکل در قانون اساسی داریم. مشکل این است که قضا از مجلس رای اعتماد می گیرد ولی جواب گو به مجلس نیست. این مشکل قانون اساسی است. تا آن جا که ما مشاهده کردیم قضا تا حد زیادی طرف دار اجراییه بوده است. دلیل عمده ی آن هم این است که جواب گو نیست و مستقیم رابطه ی با رییس مشترک قوای سه گانه )آقای کرزی( دارد. آخرین فیصله ای را که در بر دانستند که خود وظیفه ی خود اساسی کردند. قانون تشریح خالف قانون اساسی بود. یک سوال از هر پنج نماینده ای که برای تشریح قانون اساسی موظف شده بودند. آقای قانونی از هر یک می پرسید که این وظیفه ی قضا است یا وظیفه ی شما؟ باالخره

قانع شدند که نه وظیفه ی ما است و نه وظیفه ی قضا. در باره ی مسایل مذهبی:

تسنن اهل من نیست؛ کردند مطرح هادی آقای که آن طوری دو حیث به مان هردوی اما تشیع. اهل سجادی آقای و هستم برادر با هم دوست هستیم. کسانی که رای عدم اعتماد گرفتند تنها اهل تشیع نه بلکه وزیر مخابرات آقای امیرزی سنگین تاجیک بود و رای نگرفت، آقای اسمایل خان تاجیک و اهل تسنن است اما رای نگرفت، وزیر سرحدات آقای ارسال جمال رای نگرفت، رای می کند حساب پشتون ها تکه دار را خود که احدی آقای هم رای ترکمن،... اوزبک، مثل دیگر اقوام از نگرفت. اعتماد این مشکلی است که نیست این مشکل مجلس اعتماد نگرفتند. کی را معرفی می کنند. از هر قوم و مذهبی که باشد. این ملت را

نباید به اقوام و گروه های قومی گونه گون تقسیم کرد. البته در مجلس هر روز قرار نیست که کرسی های مجلس پر باشد، کمیسیون ها است، روی قوانین کار می کنند، وقت رای گیری در

جلسه همه حاضر می شوند. و رای خود را می دهند.مختلف زمان دو این شاه ظاهر زمان و حال پارلمان درباره ی

89

است. در آن وقت یک نظام با تمام قوت خود موجود بود، آرامی به پارلمان و بود. فرما حکم امنیت افغانستان سرتاسر در بود، آرامی کار می کرد. اما امروز از پارلمان یک قلعه ی جنگی جور شده که با دیوارهای گونه گون مسدود شده است. من فکر می کنم

این دو دوران هیچ گاهی قابل مقایسه نیست.

آقای مرادی: یک نکته را می خواهم در ادامه ی صحبت های آقای گیالنی اظافه کنم. ما هم به حیث دعواگران حقوق ملی در افغانستان زندگی خود را صرف کردیم. حل مساله ی ملی، عدالت اجتماعی همیشه شعار ما بوده است. اما تکنیک و راه کارها فرق می کند. عدالت این است. ملی همیشه الزم است، عدالت اجتماعی همیشه الزم خاک را هیچ کس حق ندارد که ادعا کند از دیگری بیشتر دوست مساله ی در هم مسوولیت ها و نقش ها قبال در بنابراین، دارد. آبادی، مشارکت و... همه احساس یک سان دارند. ما چرا مسایل را به ترتیبی مطرح کنیم که در یک کابینه ی 20 عضوی 5 نفر هزاره بیاید. پنج هزاره ی که تعلیم یافته نیستند، متخصص نیستند. پنج تاجیکی که امرملی را ایفا کرده نتواند. چند وزیری که از کرده کاری وزیر این می گیرد، معاش تنها می رود قوم فالن می تواند یا نمی تواند؟ اما نفع آن به امور زندگی آن قوم چیست؟ چون او به نفع خود کار می کند. اگر در افغانستان عدالت ملی را در ترتیب برنامه های استراتیژیک آینده ی دولت ها مطرح کنند به اساس آن شما مطمین باشید که هرکس رییس جمهور شود الحقوق جامعه انسان محترم و شهروند کامل شما به حیث یک رعایت می شوید و نادیده گرفته نخواهید شد. بگذارفردا یکی از اقلیت های ملی در افغانستان، یک بلوچ یک نورستانی، یک ایماق قومی یک شخصیتی هویت باشد. چرا افغانستان رییس جمهور قرون مخوف تنگ ناهای و ورته این از را می تواند کشور که

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

90

بنياد آرمان شهر

وسطایی به طرف بهبود ببرد مانع شود که نتواند خود را به این این بدهیم. انکشاف باید را مسایل این و شما ما برساند. مسند مساله به حالت کنونی آن مشکل افغانستان را حل نمی کند. در تمام دولت های گذشته چند چهره ی ازبک، تاجیک، هزاره و... بوده اما آن ها هیچ کدام شان نتوانستند سرک بامیان را بسازند، در بدخشان مکتب بسازند. پس این دیگر به درد نمی خورد. اما هر این احترام است و قابل افغانستان زندگی می کند اقلیتی که در

سرزمین خانه ی اوست. سالم مدیریت طرف به را دولت نتوانست مجلس چرا که این و دولت مناسبات و روابط از بدیهی و ساده تعریف بکشاند. این است: دولت یک نهاد حکومت کننده یا حاکم که مجلس که دیگری قوه ی سه به که است خدماتی آن مدنی مفهوم به یکی از آن قوه ی مقننه است، تکیه دارد. مجلس می تواند مجموع لوایح و مقررات کاری، و طرز العمل ها را برای کار و پیش برد طریق از کند. ایجاد مختلف ارگان های و دولت ملی، وظایف می تواند را دولت است که مقررات این به رسیدگی و نظارت مانده ی عقب و سنتی تعریف های از الهام با دولت بزند. لگام و پارلمان پیش رفت، به حاکم نهاد یک حیث به داری دولت ابزارهای دموکراتیک جامعه ی مدنی هیچ توجه نکرد. حتا کسانی که ولی نعمت این دولت بودند و هر لحظه درکام دولت سیروم می چکاندند، حمایت می کردند. گاهی همین دولت به آن ها در افتاد. امیدوارم این درسی باشد برای پارلمان آینده که از همان آغاز چه گونه کار خود را آغازکند. تا بتواند دولت سازی سالم

در افغانستان به وجود بیاید. نتوانست عمده خطوط به سیاسی لحاظ از نمایندگان مجلس بپردازد. در کشورهایي که مجلس ها می توانند به خطوط کلیدی کشور بپردازند. از لحاظ ساختار ماهیتًا فرق می کند. در کشورهای بنابراین، می کنند. اشتراک سیاسی احزاب و نهادها دنیا دیگر

91

آن ها برنامه های تنظیم شده از قبل دارند و این برنامه ها را در ابعاد می کنند مطرح فرهنگی و اجتماعی سیاسی، اقتصادی، مختلف آن طرح ها جمع محورهای و مدار در سیاسی فرکسیون های و در ولی کنند. می عملی خود به خود را کارها راه و می شوند افغانستان پارلمانی که ما داشتیم هرچند پارلمان از طیف ساختاری روسای از تن چند ما امروز پارلمان نیست. عبارت ضعیف و چپ طیف های از وزرایي است. آن در گذشته ی جمهوری این ها اما دارد دانشمند و نفوذ با علمی، شخصیت های راست، گروه می کردند. یک فعالیت مجلس در انفرادی گونه های به متاسفانه اما شد تشکیل مجلس در پارلمانی سوم خط سومی یا نقشی نداشت که بتواند یا جناح دولت و یا اپوزیسیون را به دست بگیرد و خطی را پیش ببرد که منافع مردم را تامین کند. لیست نامزدهای انتخاباتی که نشر شده هنوزهم جای احزاب سیاسی در آن کم رنگ است. افراد به صورت مستقل خود را نامزد می کنند.

از طریق مقررات رسمی ما میسر نیست. این که مجلس آینده چگونه خواهد بود متعلق به درجه ی تجربه پذیری مردم است که در آینده چگونه نماینده ای را به پارلمان می فرستند. نظر به آمادگی کسانی که از مجلس گذشته مسایلی را آموختند امیدواریم که در انتخاذ یک تصمیم به مسوولیت های خود رجوع کنند. در غیر آن در حالتی که سویچ های خطر در افغانستان فشار داده می شود و هر روز ما شاهد بحران تازه هستیم،

به نظر من کارمجلس آینده ضعیف خواهد بود.

محرم دانشجوی فلسفه و جامعه شناسی دانشگاه کابل:از آقای سجادی پرسشی داشتم، ایشان از حکومت قبیله ساالر نام بردند؛ ولی همین حکومت قبیله ساالر پروسه را به دست پارلمان

مردم ساالر سپرد چرا پارلمان نتوانست کاری انجام دهد؟عزیز اهلل شیرزاد دانشجوی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه کابل:

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

92

بنياد آرمان شهر

من دو سوال داشتم. آقای سجادی شما اشاره کردید که یکی از جمله کارهای اساسی اي که پارلمان افغانستان مطابق به چارچوب انجام داده تصویب قوانین بوده است، شما تصویب وظیفوی اش قوانین را از زاویه ي مثبت در پارلمان افغانستان ارزیابی می کنید ارزیابی چگونه جامعه کنونی وضعیت در را قوانین این ولي می کنید؟ دوم این که قوانینی را که شما تصویب کردید از لحاظ

کیفیت در چه موقعیتی قرار دارند؟آقای مرادی شما اشاره کردید به اهمیت این که اعضای پارلمان شما کنند تامین را مردم خواست اساسی گونه ی به نتوانستند درحالی می کنید؟ ارزیابی چگونه را افغانستان پارلمان آینده ی

که حکومت افغانستان یک حکومت قبیلوی است.

سیدحبیب اهلل حبیب دانشجوی سال چهارم فلسفه و جامعه شناسی دانشگاه کابل:

به اهمیت با توجه سوال نخست من متوجه آقای گیالنی است: در نشد؟ تصویب مجلس در متاسفانه عالی تحصیالت قانون تا افغانستان است متاسفانه از مهم ترین قوانین در حالی که یکی

هنوز هم بی سرنوشت مانده است.سوال دیگر من متوجه آقای سجادی است: قانون مصالحه ی ملی که چند روز پیش به تصویب رسید با آن که دقیق خبر ندارم که کارت شما سبز بود یا سرخ. اما مسلم این است که در افغانستان در طول جنگ های داخلی جنایاتي صورت گرفته است که مثل آفتاب روشن است. اما چرا این الیحه به تصویب رسید؟ چه طور

شما به آن رای دادید قانونی که جنایت کارها را تبریه دادید؟

روح االمین امینی:باره ی در دوستان بعضی کنم. اشاره می خواهم نکته به یک نمایندگان از مجلس افغانستان صحبت کردند، قبیله ساالری در

93

افغانستان کسی به نام عبد الکریم خرم رای اعتماد گرفت و وزیر فرهنگ افغانستان شد. کسی که عمل کرد بعدی او را ما دیدیم. کسی که تابلوی وزرات اطالعات و فرهنگ و نگارستان ملی را زبان به این که دلیل به تنبیه کرد را پایین کرد، چند خبرنگار مادری خود صحبت کرده بودند. هر چند این آدم به استیضاح هم خواسته مي شود ولي باره رای اعتماد می گیرد. نمی دانم چنین اقدامی نتیجه ی زد و بندهای داخلی پارلمان بود یا تاثیر گزاری

حکومت بر پارلمان؟

آقای عبدالقیوم سجادی: دوستان اشاره کردند که پارلمان نمادی از مردم ساالری است. اما هیچ گاهی پارلمان افغانستان نماد مردم ساالری نیست. پارلمان نمایندگی به این ها است. افغانستان از جامعه ی افغانستان بخشی نیست معنا این به مساله این اند. شده وارد پارلمان به مردم و می کند پیدا دموکراتیک فکر شد پارلمان وارد هرکس که آزادی، دموکراسی، می شود. خارج سنتی و قبیلوی فرهنگ از حاکمیت قانون و... مسایلی نیستند که یک شبه به وجود بیایند فرانسه خاستگاه جمهوریت و آزادی خواهی است؛ اولین جنبش انقالب آزادی بخش در فرانسه به وجود آمد؛ چهار قرن از این قضیه گذشته هنوز هم چالش های پیش روی دموکراسی سازی، یا مردم ساالری وجود دارد. ما باید به یاد داشته باشیم که کل بحث ها در افغانستان صورت می گیرد. پارلمان افغانستان تمثیل کننده ی جامعه ی افغانستان است. جامعه ی افغانستان متاثر ازساختار قومی تاثیر از خارج هم پارلمان نمایندگان طبعًا که است قبیله اي و گذاری فرهنگ قبیلوی و سنتی نیست. به آقای خرم یک تعداد باید با معیارهای قومی و قبیله اي رای می دادند. باید آقای خرم را یک تعداد با معیارهای قومی و قبیله اي حمایت کنند. این که ما می گوییم نباید این چنین باشد یک مساله است. این که چه است،

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

94

بنياد آرمان شهر

مهم است که ما باید تعریف کنیم که ریشه های آن چیست؟ ما با »هست« ها سرو کار داریم،» بایدها « آرزوهای ما و شما است بگوییم که حکومت نباید ما برسیم. پس به آن می خواهیم که قبیله ساالر قدرت را به پارلمان دولت ساالرداد. پارلمان نمادی از مردم ساالری است اما پارلمان ما مردم ساالر نیست. فرهنگ دموکراسی هنوز در رفتار ما نهادینه نشده است. رفتار ما کاماًل سیاسی فرهنگ در تحول تنها راه حل است؛ دموکراتیک غیر

ماست. در تربیت سیاسی نخبگان ما متاسفانه نیست. در رابطه با تصویب قوانین دوستان پرسیدند، در آغاز گفتم که هیچ قانونی در جهان پیدا نمی شود که مشکل نداشته باشد. غیر از قوانین الهی. قوانین بشری همیشه مشکل داشته اند. من نگفتم که قوانین مصوبه ی پارلمان بسیار عالی بوده است. اما در مقایسه با قوانین گذشته قوانین بهتر و مناسب تري بوده است. شما در قوانین نمی شناسید. را » شهروندی « نام به مفهومی افغانستان گذشته ی مردم »رعیت« اند، اتباع اند. رعیت مثل گله های گوسفند است هیچ حقی ندارد، حقوق متقابل حکومت و مردم مبتنی بر حقوق شهروندی است. وقتی که شما شهروند شدید، شما هم حق دارید حکومت هم حق دارد. بده بستان دو طرفه وجود دارد. حکومت هم قدرت سیاسی و مشروعیت سیاسی را از شهروندان می گیرد. ولی ترمینولوژی حقوقی ما، ما را به عنوان رعیت می شناسد. این یکی از ویژگی های جوامع قبیله اي است. این ها مشکالتی هستند که ما داریم ولی در آینده کم تر خواهد بود. آینده ی قانون گذاری به پیشرفت علم و دانش و توانایی های فکری ما تعلق دارد. به هر قانون به شود بیشتر مجلس در باسواد و عاقل انسان های اندازه

گذاری کمک بیشتر می کند. یاد آوری بحث های قومی و قبیله اي درد تلخي است اما این ها با توصیه قابل درمان نیستند که همدیگر را نصیحت کنیم. بلکه این ها یک فرهنگ می خواهند. تا زمانی که در افغانستان فرهنگ

95

قبیله اي حاکم باشد و سیاست مدران ما از قوم و مذهب به عنوان ابزار سیاسی استفاده کنند و ما هم درک سیاسی نداشته باشیم و نا آگاهانه در راستای شعارهای قومی، مذهبی حرکت کنیم قربانی سیاست های قوم گرایانه شدیم. راه حل اساسی این است که نسل جوانی که درس می آموزد و کم تر اسیر قوم و قبیله است به درک سیاسی برسد و از این مسایل خود را برهاند. ما انتخابات پارلمانی آلمانی داریم. آقای ماکس وبر جامعه شناس معروف پیش رو

می گوید رفتار سیاسی انسان ها سه رقم است:1- مخصوص جامعه ی قبیلوی. 2- مخصوص جامعه ی ارزشي 3- مخصوص جامعه ی عقالنی

ما خود را باید ارزیابی کنیم، آیا رفتارما عاقالنه است یا سنتی؟می گوید شما به کی رای می دهید؟ سه پاسخ پیش روی شما قرار

دارد، - به کسی رای می دهم که از قوم و تبار و خون ونژاد من باشد، این فورمول قومی و قبیله اي ما است. به کسی رای می دهم که

ارباب و خان قبیله ي ما باشد.- به کسی رای می دهم که دوستش دارم، یا مولوی است، یا این که خودم او را دوست دارم. این رفتار عاطفی است که با سیاست

پیشرفته سازگار نیست. - به کسی رای می دهم که او را در راستای اهداف و برنامه های

خود می بینم. این نوع رفتار، رفتار عقالنی است. می توانم با قاطعیت بگویم که 90 در صد رفتار ما سنتی است. حتا در بین مایي که شعارهای روشنفکرانه مطرح می کنیم اگر گفته شود به کی رای می دهیم؟ پیش از این که فکر و برنامه برای مان

مهم باشد قوم و قبیله مهم است. این فکر را باید متحول سازیم. دادیم؟ رای مصالحه قانون به چرا که بود این پرسش آخرین دفاع ما افتاده اتفاق مجلس در آن چه تمام از که نیست قرار

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان

96

بنياد آرمان شهر

کنیم. مبنای مصالحه و صلح در افغانستان و جهان این است که صلح پایدار نمی تواند بدون تامین عدالت استوار باشد. صلح بدون نیست. قانون عدالت بدون قانون چنانچه نیست. صلح عدالت بنابراین، این که قانون مصالحه چرا تصویب شد؟ پیش از این که مبنای حقوقی داشته باشد مبنای سیاسی داشته است. عدالت نباید در صلح و هستیم صلح دنبال ما چون شود. مصلحت ها قربانی

صورتی که با عدالت نباشد استوار نیست.

مرادی:قبیله ساالری یک فکر متمدنانه نیست تا زمانی که این فکر وجود این نکند تغییر و نشود متحول فکر به یک این و باشد داشته حالت همان طور که هست، باقی خواهد یافت و مانند دیواری مدنی و قوانین را وضع این بود. مردم گرایی خواهد مقابل در مبارزه ی ملی و فکر ملی می تواند تعویض کند و معاصر بسازد. در غیر آن کسانی که ما انتقاد می کنیم فکر قبیله اي دارند همین ها دموکراسی را به افغانستان آوردند. همین ها بودند که آزادی بیان را آوردند، فکر همین ها در محور قبیله ساالری بسته بود. چیزهایي را که خودشان آورده بودند تحمل نکردند. آدم ها را به جرم گفتن

یک مساله زندان کردند، آزادی بیان را خودشان نقض کردند.

آقای گیالنی:یک تفاوت را باید در نظر بگیریم مساله ی ملت و قومیت. ملت، ملت افغانستان است و نباید اصطالح ملیت های مختلف را استعمال در گفتند ما برادر است. ما اساسی قانون برخالف زیرا کنیم پارلمان افغانستان به خصوص در زمان ظاهر خان درمجلس جنگ شد، امید وارم که دوستان واقعیت ها را بیشتر دنبال کنند که در زمان آن در شد؟ چرا جنگ شد؟ و کوب لت زمان کی آن خاینی به نام ببرک کارمل بود چرا لت خورد؟ وطن فروشی او

97

را بعدها دیدید. ما در حالت جنگ هستیم، ما در سنگر بهترین دوستان و عزیزان خود را از دست دادیم. من به عنوان کسی بودم که از آغاز جهاد تا خروج آخرین سرباز روس از افغانستان در سنگر بودم. همین که شما و ما امروز رو به روی هم نشسته ایم

کار خیلی بزرگی انجام داده یم. در من نظر به که بگویم را این باید بعدی انتخابات باره ی در انتخابات بعدی مشارکت مردم بسیار اندک خواهد بود به خاطری که امنیت وجود ندارد، هیچ کس با جرات بر سر صندوق ها نمي تواند برود. حتا شما دیدید چند روز پیش مجلسی را که به خاطر صلح ساخته شده بود با توپ و فیر در داخل خیمه جواب داده این راستا امیداور هستم که جامعه ی جهانی و حکومت در شد. شود. دایر انتخابات بود نخواهد ممکن آن غیر در کنند. فکر میدان به خصوص در دو سه والیتی که من رفت و آمد دارم، وردک، غزنی و والیت پکتیکا غیر ممکن است، زابل، قندهار، هلمند، حتا بادغیس و صفحات شمال کندز و بغالن امنیت وجود ندارد. پولیس به آرامی گشت و گذار کرده نمی تواند. شاید هر امنیتی خراب انتخابات نزدیک تر شده می رود وضعیت روز که

تر شود.

از ساختار پارلمان تا نگاهي به كارنامه ي مجلس اول در افغانستان