ค ำน ำkrukird.com/tepe_55114.pdf · 2016. 2. 25. · science for all americans: project...

T E P E - 5 5 1 1 4 ว ท ย า ศ า ส ต ร : ช ว ว ท ย า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า ต อ น ป ล า ย

1 | ห น า

ค ำน ำ

เอกสารหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตรวทยาศาสตร : ชววทยา ระดบมธยมศกษาตอนปลายเปนหลกสตรฝกอบรมภายใตโครงการพฒนาหลกสตรและพฒนาคร และบคลากรทางการศกษาโดยยดถอภารกจและพนทเปนฐานดวยระบบ TEPE Online โดยความรวมมอของส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอพฒนาผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาใหสอดคลองกบความตองการขององคกร โดยพฒนาองคความร ทกษะทใชในการปฏบตงานไดอยางมคณภาพ โดยใชหลกสตรและวทยากรทมคณภาพ เนนการพฒนาโดยการเรยนรดวยตนเองผานเทคโนโลยการสอสารผานระบบเครอขายอนเทอรเนต สามารถเขาถงองคความรในทกททกเวลา

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

หวงเปนอยางยงวาหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตรวทยาศาสตร : ชววทยา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย จะสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนตอการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาตามเปาหมายและวตถประสงคทก าหนดไว ทงนเพอยงประโยชนตอระบบการศกษาของประเทศไทยตอไป


2 | ห น า

สำรบญ

ค าน า 1 หลกสตร “วทยาศาสตร : ชววทยา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย” 3 รายละเอยดหลกสตร 4 ค าอธบายรายวชา 4 วตถประสงค 4 สาระการอบรม 4 กจกรรมการอบรม 5 สอประกอบการอบรม 5 การวดผลและประเมนผลการอบรม 5 บรรณานกรม 5 เคาโครงเนอหา 8 ตอนท 1 หลกสตร และสาระการเรยนร 14 ตอนท 2 การพฒนาคณลกษณะผเรยนตามมาตรฐานการเรยนร 28 ตอนท 3 การจดกจกรรมการเรยนร 34 ตอนท 4 สอและแหลงการเรยนร 43 ตอนท 5 การวดและการประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร 51 ใบงานท 1.1 59 ใบงานท 1.2 60 ใบงานท 1.3 61 ใบงานท 2 62 ใบงานท 3.1 63 ใบงานท 3.2 64 ใบงานท 3.3 65 ใบงานท 4 66 ใบงานท 5 67


3 | ห น า

หลกสตร วทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย

รหส TEPE-55114 ชอหลกสตรรำยวชำ วทยาศาสตร : ชววทยา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย วทยำกร

ผศ.ดร.อลศรา ชชาต คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อาจารยวภา เกยรตธนะบ ารง โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย (ฝายมธยม) อาจารยน าผง ศภอทมพร โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย (ฝายมธยม)

โรงเรยนสาธตจฬาลงกรณมหาวทยาลย (ฝายมธยม) ผทรงคณวฒตรวจสอบเนอหำ ดร.พเชฏษ จบจตต ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา สพฐ. ดร.สทธดา จ ารส ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา สพฐ. ดร.ลอชา ลดาชาต ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา สพฐ. รศ.ดร.พมพพนธ เดชะคปต ขาราชการบ านาญ อาจารยพเศษ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ. พเยาว ยนดสข ขาราชการบ านาญ อาจารยพเศษ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


4 | ห น า

รำยละเอยดหลกสตร ค ำอธบำยรำยวชำ

อธบายถงองคประกอบส าคญของหลกสตรวชาชววทยา การจดท าหลกสตรรายวชาชววทยา การวเคราะหคณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตร ศกษาหลกการเรยนรทส าคญของวชาชววทยา การจดการเรยนรวชาชววทยาดวยวธกรณตวอยาง วธสอนแบบอปนย และวธการสอนแบบสบสอบ ศกษาสอและแหลงการเรยนรทส าคญในการจดการเรยนรวชาชววทยา และการน าสอและแหลงเรยนรไปใชในการจดการเรยนร รวมถงความส าคญและประโยชนของการวดและประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร วตถประสงค

เพอใหผเขารบการอบรมสามารถ 1. อธบายความส าคญของหลกสตรรายวชาชววทยาทน าไปสการจดการเรยนรได 2. อธบายความสมพนธระหวางแตละองคประกอบของหลกสตรรายวชาชววทยาเพอน าไปส

การพฒนาคณลกษณะผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรได 3. อธบายขนตอนการจดท าหลกสตรรายวชาชววทยาได 4. ระบและวเคราะหคณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตรได 5. ออกแบบการจดการเรยนรรายวชาชววทยาเพอสงเสรมใหผเรยนมคณลกษณะตาม

มาตรฐานการเรยนรได 6. อธบายหลกการเรยนรทส าคญของวชาชววทยาได 7. อธบายความหมาย และขนตอนการสอนดวยวธกรณตวอยาง วธสอนแบบอปนย

และวธสอนแบบสบสอบได 8. ระบสอและแหลงการเรยนรทส าคญของการจดการเรยนรวชาชววทยา 9. ส ารวจ คนหาสอและแหลงเรยนรวชาชววทยาได 10. อธบายหลกการเลอกและใชสอและแหลงเรยนรเพอใชจดการเรยนรวชาชววทยาอยางม

ประสทธภาพได 11. อธบายความส าคญของการวดและประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร 12. อธบายความส าคญและวธการตางๆ ของการประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง

สำระกำรอบรม

ตอนท 1 หลกสตร และสาระการเรยนร ตอนท 2 การพฒนาคณลกษณะผเรยนตามมาตรฐานการเรยนร ตอนท 3 การจดกจกรรมการเรยนร ตอนท 4 สอและแหลงการเรยนร ตอนท 5 การวดและการประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร


5 | ห น า

กจกรรมกำรอบรม 1. ท าแบบทดสอบกอนการอบรม 2. ศกษาเนอหาสาระการอบรมจากสออเลกทรอนกส 3. ศกษาเนอหาเพมเตมจากใบความร 4. สบคนขอมลเพมเตมจากแหลงเรยนร 5. ท าใบงาน/กจกรรมทก าหนด 6. แสดงความคดเหนตามประเดนทสนใจ 7. แลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการอบรมกบวทยากรประจ าหลกสตร 8. ท าแบบทดสอบหลงการอบรม

สอประกอบกำรอบรม

1. บทเรยนอเลกทรอนกส 2. ใบความร 3. วดทศน 4. แหลงเรยนรทเกยวของ 5. กระดานสนทนา (Web board) 6. ใบงาน 7. แบบทดสอบ

กำรวดผลและประเมนผลกำรอบรม

วธการวดผล 1. การทดสอบกอนและหลงอบรม โดยผเขารบการอบรมจะตองไดคะแนนการทดสอบหลง

เรยนไมนอยกวา รอยละ 70 2. การเขารวมกจกรรม ไดแก สงงานตามใบงานทก าหนด เขารวมกจกรรมบนกระดาน

สนทนา บรรณำนกรม การศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน. กระทรวงศกษาธการ. (2552). แนวทำงกำรบรหำรจดกำรหลกสตร ตำมหลกสตรหลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2551. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณแหงประเทศไทย. กดานนท มลทอง. (2531). เทคโนโลยกำรศกษำรวมสมย. กรงเทพฯ: ภาควชาโสตทศนศกษา

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. จรยา เหนยนเฉลย. (2538). สอกำรสอนเทคโนโลยกำรศกษำ. กรงเทพฯ: ส านกพมพศนยสงเสรม

กรงเทพ. พมพนธ เดชะคปต. (2548). วธวทยำกำรสอนวทยำศำสตรทวไป. กรงเทพฯ: พฒนาคณภาพ

วชาการ. วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต. (2542). กจกรรมทกษะกระบวนกำรทำงวทยำศำสตร

ส ำหรบคร. กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ.


6 | ห น า

วารนทร รศมพรหม. (2531). สอกำรสอนเทคโนโลยทำงกำรศกษำและกำรสอนรวมสมย. กรงเทพฯ: โรงพมพชวนพมพ.

วรรณทพา รอดแรงคา และพมพนธ เดชะคปต. (2542). กจกรรมทกษะกระบวนกำรทำงวทยำศำสตรส ำหรบคร. กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ.

วชาการ, กรม. กระทรวงศกษาธการ. (2544). หลกสตรกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2544. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). วชาการ, กรม.กระทรวงศกษาธการ. (2551). หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2551. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). วชาการ, กรม. กระทรวงศกษาธการ. (2551). นยำมศพทหลกสตร หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขน พนฐำน พทธศกรำช 2551. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). วชาการ, กรม. กระทรวงศกษาธการ. (2551). ตวชวดและสำระกำรเรยนรแกนกลำง กลมสำระกำร เรยนรวทยำศำสตร หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2551. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). สโขทยธรรมมาธราช, มหาวทยาลย. (2547). เอกสำรกำรสอนชดวชำกำรสอนวทยำศำสตร หนวยท

1-7. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช. สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. (2553). คมอคร รำยวชำเพมเตม ชววทยำ เลม

1 กลมสำระกำรเรยนรวทยำำสตร ชนมธยมศกษำปท 4-6. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.

อลศรา ชชาต. (2549). เสรมสรางประสทธภาพการเรยนรวทยาศาสตรผาน ICT ใน นวตกรรมการจดการเรยนรตามแนวปฏรปการศกษา. ใน อลศรา ชชาต, อมรา รอดดารา และสรอยสน สกลรกษ (บรรณาธการ), นวตกรรมกำรจดกำรเรยนรตำมแนวปฏรปกำรศกษำ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Alberta Education. (2013). Inquiry Based learning. Available from: [September, 1 2013] Alberta learning. (2004). Focus on Inquiry. Available from: http://lrc.learning.gov.ab.ca.

[August, 28 2013] American Association for the Advancement of Science (AAAS). (1990). Science for All

Americans: Project 2061.[online] Available from: http://www.project2061.org/ publications/sfaa/online/intro.htm [August 11, 2010]

Baek, H. et al. (2010). Engaging Elementary Student in Scientific Modeling. Paper Buck Institute for Education. (2013). What is PBL? Available from:

http://www.bie.org/about/what_is_pbl [September, 1 2013] Campbell, N. A. & Reece, J. B. (2009). Biology. San Francisco: Preason, Benkamin

Cummings. Cotterman, M.E. (2009). The Development of Pre-service Elementary Teachers’

Pedagogical Content Knowledge for Scientific Modeling. Degree of Master of


7 | ห น า

Science. Wright State University. Design-Based Learning to Innovate STEM Education. Available from: https://gse-

it.stanford.edu/research/project/dbl [September, 1 2013] Galileo. (2013). What is Inquiry. Available from: http://galileo.org/teachers/designing- Harrison, A.G. and Treagust, D.F. (2000). A typology of school science models.

International Journal of Science Education 22, 9: 1011-1026. http://teachinquiry.com/index/Introduction.html [ August,28 2013] learning/articles/what-is-inquiry/[ August,28 2013] Jianping Xu, Qingyu Wu. (2006). Essential of life science. Singapore: Higher

Education Press. Llewerllyn, D. (2005). Teaching High School Science through Inquiry: A case study

approach. CA: Corwin Press. National Center for Mathematics and Science. (2002). Explanatory Models in Science. National Research Council. (1996). National Science Educational Standards. Office of Innovation and Technology, Stanford Graduate School of Education. (2012). presented at National Association for Research in Science Teaching. Stanford University. (2009). Background of Problem-Based Learning .Available from:

http://www.samford.edu/ctls/archives.aspx?id=2147484113 [September, 1 2013] Squire, K. (2004). Video games in education. Int. J. Intell. Games & Simulation. Zollman, D. & Fuller, R. (1994). Teaching learning physics with interactive video.

Robert G. Fuller Publications and Presentations.


8 | ห น า

หลกสตร TEPE-55114 วทยาศาสตร : ชววทยา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย

เคาโครงเนอหา ตอนท 1 หลกสตร และสำระกำรเรยนร

เรองท 1.1 ท าไมตองเรยนวชาชววทยา เรองท 1.2 องคประกอบส าคญของหลกสตรวชาชววทยา เรองท 1.3 การจดท าหลกสตรรายวชาชววทยา แนวคด

1. ชววทยาเปนวทยาศาสตรแขนงหนงทศกษาเกยวกบมนษย สงมชวตชนดอนๆ และสงแวดลอม ความรทางชววทยาทคนพบไดตงแตอดตจนถงปจจบนโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร เพอรวบรวมขอมล แลวน ามาจดระบบเปนหลกการ แนวคด และองคความร ทมประโยชนตอการพฒนาดานเทคโนโลยชวภาพ ชวยใหคณภาพชวตของมนษยดขน

2. หลกสตรวชาชววทยามงพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานการเรยนร ซงระบสงทผ เรยนพงร และปฏบตได มคณธรรม จรยธรรม และคานยมท พงประสงค และมการก าหนดตวชวด และสาระการเรยนรแกนกลาง เพอสะทอนถงมาตรฐานการเรยนรนน

3. วชาชววทยาจะสอดคลองกบสาระการเรยนรแกนกลาง สาระท1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวตและสาระท 2 ชวตกบสงแวดลอม ซงประกอบดวยมาตรฐานการเรยนร 4 มาตรฐาน และมทงหมด 14 ตวชวด สวนสาระเพมเตมจะตองพจารณาจดใหสอดคลองกบความพรอม จดเนนและเกณฑการจบหลกสตรของสถานศกษานน

4. การจดท าหลกสตรรายวชาชววทยา เปนการน าสาระการเรยนรแกนกลา ง ซงสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนร และตวชวด มาเรยบเรยงเปนค าอธบายรายวชา และจดท าหนวยการเรยนร และแผนการจดการเรยนรตอไป

วตถประสงค หลงจากศกษาตอนท 1 หลกสตร และสาระการเรยนรชววทยาแลว ผเขารบการอบรม

สามารถ 1. อธบายความส าคญของหลกสตรรายวชาชววทยาทน าไปสการจดการเรยนรได

2. ระบองคประกอบส าคญของหลกสตรรายวชาชววทยาได 3. อธบายความสมพนธระหวางแตละองคประกอบของหลกสตรรายวชาชววทยา

เพอน าไปสการพฒนาคณลกษณะผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรได 4. อธบายขนตอนการจดท าหลกสตรรายวชาชววทยาได 5. จดท าค าอธบายรายวชา และสรางหนวยการเรยนรรายวชาชววทยาได


9 | ห น า

ตอนท 2 กำรพฒนำคณลกษณะผเรยนตำมมำตรฐำนกำรเรยนร เรองท 2.1 เปาหมายของการจดการเรยนรวชาชววทยา เรองท 2.2 คณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตร เรองท 2.3 การวเคราะหคณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตร แนวคด

1. การจดการเรยนรวชาชววทยามเปาหมายส าคญคอ ใหผเรยนมความเขาใจหลกการ และทฤษฎท เปน พนฐาน ตระหนกถงความสมพนธระหว างวชาชววทยา เทคโนโลยชวภาพ มวลมนษย และสภาพแวดลอมในเชงทม อทธพล และผลกระทบซงกนและกนเขาใจขอบเขตของธรรมชาต และขอจ ากดของวชาชววทยา มทกษะทส าคญในการศกษาคนควาและคดคน ทางเทคโนโลยชวภาพ พฒนากระบวนการคด และจนตนาการของผ เรยน มความสามารถในการแกปญหาและการจดการ มทกษะในการสอสาร และมความสามารถในการตดสนใจ น าความรความเขาใจในวชาชววทยา และเทคโนโลยชวภาพไปใชใหเกดประโยชนตอสงคม และการด ารงชวต มจตวทยาศาสตร คณธรรม จรยธรรม และคานยมในการใชความร และเทคโนโลยชวภาพอยางสรางสรรค

2. การจดการเรยนรรายวชาชววทยาตองสงเสรมใหเกดคณลกษณะของผเรยน ตามมาตรฐานการเรยนร ซงประกอบไปดวย 5 ดาน คอ กระบวนการสบเสาะหาความร การแกปญหา การน าความรไปใช การสอสารขอมล และจตวทยาศาสตร

3. มาตรฐานการเรยนรเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนพฒนาการศกษาทงระบบ สะทอนแนวทางในการออกแบบการจดการเรยนร ในแตละชนป หรอชวงชน เนองจากชวยใหผสอนทราบสงทผเรยนตองเรยนร แนวทางการสอน การวดและประเมนผล

วตถประสงค หลงจากศกษาตอนท 2 การพฒนาผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรแลวผเขาอบรม

สามารถ 1. ระบเปาหมายของการจดการเรยนรวชาชววทยาของประเทศไทยได 2. ระบและวเคราะหคณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตรได 3. ออกแบบการจดการเรยนรรายวชาชววทยาเพอสงเสรมใหผเรยนมคณลกษณะตามมาตรฐาน การเรยนรได

ตอนท 3 กำรจดกจกรรมกำรเรยนร

เรองท 3.1 หลกการเรยนรทส าคญของวชาชววทยา เรองท 3.2 ตวอยางการจดการเรยนรวชาชววทยาดวยวธกรณตวอยาง เรองท 3.3 ตวอยางการจดการเรยนรวชาชววทยาดวยวธสอนแบบอปนย เรองท 3.4 ตวอยางการจดการเรยนรวชาชววทยาดวยวธการสอนแบบสบสอบ แนวคด

1. วธการสอน และเทคนคการสอนทน ามาใชในการจดการเรยนรวชาชววทยาขนอยกบลกษณะของเนอหาในบทเรยนนน แนวการจดการเรยนรวชาชววทยาเนนการ


10 | ห น า

เรยนรผานกระบวนการคด กระบวนการปฏบตเพอสรางความรดวยตนเอง มกจกรรมหลากหลายรปแบบ เชอมโยงกบชวตจรง และสงแวดลอม

2. การสอนโดยใชกรณตวอยาง คอกระบวนการทผสอนใชในการชวยใหผเรยนเกดการเรยนร โดยศกษาเรองทสมมตขนจากความเปนจรง และตอบประเดนค าถามเกยวกบเรองนน แลวน าค าตอบ และเหตผลทมาของค าตอบนนมาใชเปนขอมลในการอภปราย วธการนมงชวยใหผเรยนฝกฝนการเผชญ และแกปญหา โดยไมตองรอใหเกดปญหาจรง เปดโอกาสใหผเรยนไดคดวเคราะห และเรยนรความคดของผอน ชวยใหผเรยนมมมมองทกวางขน เนอหาของวชาชววทยาทเหมาะสมส าหรบการสอนโดยใชกรณตวอยางคอ เนอหาซงไมไดมงทค าตอบใดค าตอบหน ง แตตองการใหผเรยนเหนค าตอบ และเหตผลทหลากหลายชวยให การตดสนใจ มความรอบคอบขน

3. การสอนโดยใชการอปนย คอกระบวนการสอนทใหผเรยนสรปหลกการ หรอแนวคดจากตวอยางตางๆดวยตนเอง วธการนมงชวยใหผเรยนไดฝกทกษะการคดวเคราะห สามารถจบหลกการหรอประเดนส าคญไดดวยตนเอง ท าใหเกดการเรยนรอยางเขาใจ เนอหาของวชาชววทยาท เหมาะส าหรบการสอนโดยใช การอปนย เปนเนอหาทผเรยนสามารถสรปความรตามวตถประสงคทแฝงอย จากตวอยางทหลากหลายทผสอนจดใหได

4. วธสอนแบบสบสอบ คอการจดการเรยนการสอนโดยใหผเรยนเปนผสรางความรดวยตนเอง มการใชค าถามกระตนใหผเรยนคดแกปญหาอยางมระบบระเบยบดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร มครเปนผอ านวยความสะดวก วธการนมงชวยใหผเรยนเกดการเรยนรดวยตนเอง ไดความรจากการคดสบสอบ และเรยนรกระบวนการแกปญหาไปดวยพรอมๆกน เนอหาของวชาชววทยาทเหมาะสมส าหรบการสอนโดยใชวธสอนแบบสบสอบตองสามารถคดตงเปนประเดนปญหาได ใชเมอผสอนตองการใหผเรยนไดฝกการคดอยางเปนระบบตามขนตอนของการแกปญหา ผเรยนสามารถท าความเขาใจความสมพนธของขอมลทเกยวของจนเกดเปนความรเรองใดเรองหนงไดดวยตนเอง

วตถประสงค หลงจากศกษาตอนท 3 การจดกจกรรมการเรยนร แลวผเขารบการอบรมสามารถ

1. อธบายหลกการเรยนรทส าคญของวชาชววทยาได 2. อธบายความหมาย และขนตอนการสอนดวยวธกรณตวอยางได 3. บอกวตถประสงค ขอด และขอจ ากดของการสอนดวยวธกรณตวอยางได 4. อธบายความหมาย และขนตอนการสอนดวยวธสอนแบบอปนยได 5. บอกวตถประสงค ขอด และขอจ ากดของการสอนดวยวธสอนแบบอปนยได 6. อธบายความหมาย และขนตอนการสอนดวยวธสอนแบบสบสอบได 7. บอกวตถประสงค ขอด และขอจ ากดของการสอนดวยวธสอนแบบสบสอบได 8. ยกตวอยางเนอหาทางชววทยาทเหมาะสมส าหรบการสอนดวยวธกรณตวอยาง วธสอนแบบอปนย และวธสอนแบบสบสอบ


11 | ห น า

ตอนท 4 สอและแหลงกำรเรยนร เรองท 4.1 การใชสอและแหลงเรยนรทส าคญในการจดการเรยนรวชาชววทยา แนวคด

1. สอและแหลงเรยนรเปนสวนส าคญทชวยใหผเรยนเกดความร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และจตวทยาศาสตร ซงสอแตละประเภทมประสทธภาพและขอจ ากดทแตกตางกน โดยทวไปจะแบงเปน 5 ประเภท ไดแก 1.อปกรณการทดลอง 2.เครองมอและอปกรณชวยสอน 3.สอสงพมพ 4.สออเลกทรอนกส และ 5.แหลงเรยนรทางชววทยาทส าคญในทองถน ผสอนควรท าความเขาใจสอแตละประเภท เพอจะไดเลอกใชสอไดอยางเหมาะสม

2. การเลอกสอและแหลงเรยนรเพอประกอบการจดการเรยนรจะตองสมพนธกบเนอหาบทเรยนและจดมงหมายทจะสอน มเนอหาถกตองทนสมยนาสนใจเปนล าดบขนตอน สะดวกในการใช มวธใชไมซบซอนยงยากมากเกนไป เหมาะสมกบวย ระดบชน ความร และประสบการณของผเรยน มคณภาพเทคนคการผลตทด และถาเปนสอทผลตเองควรพจารณาความคมคากบเวลา และการลงทน

3. หลกการใชสอและแหลงเรยนรตองมการเตรยมความพรอมของผสอนในการใชสอ โดยต องท าความ เข า ใจ ใน เน อห าท ม ในส อ ข น ตอน และวธ การใช จ ดสภาพแวดลอมใหเหมาะสม เตรยมตวผเรยนใหมความพรอมทจะเรยนโดยใชสอการจดการเรยนรนน ตรงตามขนตอน และวธการทไดเตรยมไวแลว ผสอนตองควบคมการน าเสนอสอ เพอใหการเรยนการสอนเปนไปอยางราบรน และหลงจากการใชสอการสอนแลว ควรมการตดตามผลเพอเปนการทดสอบความเขาใจของผเรยนจากสอทน าเสนอไป เพอจะไดทราบจดบกพรอง สามารถน ามาแกไขปรบปรงส าหรบการสอนในครงตอไป

วตถประสงค หลงจากศกษาตอนท 4 สอ และแหลงการเรยนร แลวผเขาอบรมสามารถ

1. ระบสอและแหลงการเรยนรทส าคญของการจดการเรยนรวชาชววทยา 2. บอกประสทธภาพ และขอจ ากดของสอการจดการเรยนรแตละประเภท 3. ส ารวจ คนหาสอและแหลงเรยนรวชาชววทยาได 4. อธบายหลกการเลอกและใชสอและแหลงเรยนรเพอใชจดการเรยนรวชาชววทยา

อยางมประสทธภาพได 5. เลอกสอและแหลงเรยนรมาใชในการจดการเรยนรวชาชววทยาใหกบผเรยนอยาง

เหมาะสมได


12 | ห น า

ตอนท 5 กำรวดและกำรประเมนผลกำรเรยนรวทยำศำสตร เรองท 5.1 ความส าคญและประโยชนของการวดและประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร เรองท 5.2 ประเภทของขอสอบและหลกการออกขอสอบ เรองท 5.3 การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง เรองท 5.4 การประเมนผลงานของนกเรยนโดยใชเกณฑคณภาพ แนวคด

1. การวดและประเมนผลการเรยนรมค าส าคญทควรเขาใจและแยกความแตกตางใหได 2 ค า คอการวดและการประเมนผล

2. การวด คอการใชเครองมอใดๆ อาจเปนขอสอบ แบบวด เพอใชบอกระดบของสงทตองการวด เมอไดผลจากการวดแลว จงน ามาสการประเมน คอการลงความเหนและตดสนผลทไดจากการวดนน โดยมการใชเกณฑทมการก าหนดไวเปนมาตรฐาน หรออาจเปนเกณฑทครผสอนก าหนดขน

3. การประเมนการเรยนรวทยาศาสตรมวตถประสงคหลกทส าคญ 2 ประการ คอ การประเมน เพอตดสนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน และการน าผลทไดจากการประเมนมาใชในการพฒนาผเรยนและการปรบปรงการจดการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนไดบรรลเปาหมายทตงไว

4. เครองมอส าคญทใชในการสดและประเมนผลการเรยนรท ส าคญคอ ขอสอบ ขอสอบทใชในการวดและประเมนผลผเรยนมหลายประเภท และแตละประเภทมวตถประสงคทแตกตางกน หลกการและการวางแผนการออกขอสอบทดจะชวยใหขอมลทประโยชนทงตอผสอนและ นกเรยนเพอน าไปสการพฒนาและปรบปรงทงการจดกจกรรมการเรยนรและการพฒนาการเรยนรของนกเรยน

5. การประ เม นผลการ เร ยน ร ว ท ยาศาสตรท ป ฏ บ ต ก น ม 2 ล กษ ณ ะค อ การประเมนผลระหวางเรยน และการประเมนผลเมอสนสดการเรยนรรายวชา ซงทงนนอกจากจ าแนกตามชวงเวลาของการประเมนแลว เพอใหการประเมนผลการเรยนรนนสะทอนผลการเรยนร พฤตกรรมและคณลกษณะทพงประสงคจงไดมการพยายามในการพฒนาการประเมนตามสภาพจรงขน

6. การประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง เปนการประเมนทไดรบการพฒนาขนมาเพอน ามาใชในการประเมนสมฤทธผลทางการเรยนใหครอบคลมทงทางดานความรความเขาใจเนอหาสาระการเรยนรภาคทฤษฎ การประเมนกระบวนการท างาน กระบวนการคด และคณลกษณะทพงประสงคทไดมการก าหนดไว

7. การประเมนผลงานของนกเรยนโดยใชเกณฑคณภาพ เปนเครองมอในการใหขอมลปอนกลบทส าคญกบนกเรยนในการน าไปใชพฒนาตนเองในทกๆ ดาน ทงดานการเรยนและการพฒนาคณลกษณะทพงประสงค

วตถประสงค หลงจากศกษาตอนท 5 การวดและการประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร ผเขารบ

การอบรมสามารถ 1. อธบายความส าคญของการวดและประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร 2. วางแผนการออกขอสอบประเภทตางๆ ได


13 | ห น า

3. อธบายความส าคญและวธการตางๆ ของการประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง 4. ออกแบบการประเมนผลงานของนกเรยนโดยใชเกณฑคณภาพ


14 | ห น า

ตอนท 1 หลกสตร และสาระการเรยนร

เรองท 1.1 ท าไมตองเรยนวชาชววทยา

วชาชววทยามบทบาทส าคญยงส าหรบสงคมโลกปจจบน และอนาคต เพราะชววทยา เกยวของกบคนสงมชวต และสงแวดลอม อกทงยงเปนพนฐานของเทคโนโลยชวภาพ ซงเปนประโยชนในการปรบปรงผลผลตทางการเกษตร อตสาหกรรม การสาธารณสข และสงแวดลอม ท าใหคณภาพชวตของมนษยดขนกวาทเปนอย (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2553)

ในชวงปลายศตวรรษท 20 นตยสารขาวเดนประจ าสปดาหไดส ารวจจดอนดบเหตการณตางๆจากทวโลก 100 อนดบแรก เกยวกบการเมอง เศรษฐกจ สงคม ประวตศาสตร และวทยาศาสตร มเหตการณทเกยวกบวทยาศาสตรเพอชวตหลายเหตการณไดอยในการจดอนดบดวย (Jianping Xu และ Qingyu Wu, 2006) ดงตวอยางทพบในแตละชวงระยะเวลาหางกนประมาณ 20 ป ดงน

ในป พ.ศ. 2473 มการคนพบยาปฏชวนะเพนนซล ของเอลกซานเดอร เฟลมมง (Alexander Fleming)

ในป พ.ศ. 2496 การน าเสนอโครงรางแบบจ าลองโครงสรางโมเลกลของ DNA ทประกอบดวยพอลนวคลโอไทด 2 สาย พนกนบดเปนเกลยวคของเจมส ด วอตสน (James D. Watson) และฟลานซสครก (Francis Crick)

James D. Watson Francis Crick

http://th.wikipedia.org/wiki

ในป พ.ศ. 2516 เทคโนโลย DNA ในการสราง DNA สายผสม หรอ DNA รคอมบแนนท โดยโคเฮน(Stanley Cohen) และบอยเออร (Herbert Boyer)

Herbert Boyer Stanley Cohen http://web.mit.edu/invent/a-winners/a-boyercohen.html

Alexander Fleming


http://web.mit.edu/invent/a-winners/a-boyercohen.html



15 | ห น า

ในป พ.ศ. 2540 พบความส าเรจในการโคลนสตวเลยงลกดวยนมเปนครงแรกโดยเอยน วลมต (Ian

Wilmut) และคณะ

ในป พ.ศ. 2543 มการศกษารางแผนทล าดบจโนมมนษยเสรจสนครงแรกการน าความรดาน

ชววทยามาใชประโยชนตงแตในอดต โดยสามารถน าเทคนคตางๆ มาใชในการปรบปรง เปลยนแปลงสงมชวต หรอชนสวนสงมชวต ใหมลกษณะ และประโยชน ตามตองการ พฒนาเปนศาสตรทเรยกวา เทคโนโลยชวภาพ (biotechnology) ซงมบทบาทตอ การเกษตรกรรม อตสาหกรรม เภสชกรรม และวทยาศาสตรสงแวดลอม และเปนทคาดหวงวาเทคโนโลยชวภาพจะผลกดนการพฒนาสงคมมนษยในอนาคต

การศกษาดานชววทยาตองใชกระบวนการทางวทยาศาสตรในการรวบรวมขอมล และวเคราะหขอมลทไดจากการสงเกต จนกระทงน าไปสการสรปความรพนฐานทส าคญเปนการหาเหตผลเชงอปนย ตวอยาง เชน ทฤษฏของเซลลทกลาววาสงมชวตทงหลายประกอบไปดวยเซลลซง นกชววทยาจะตองศกษาตวอยางสงมชวตทหลากหลายโดยใชกลองจ ลทรรศน การสงเกตอยางรอบคอบ และการวเคราะหขอมลจากสงรอบตวโดยการอปนยเปนพนฐานของการเขาใจธรรมชาต(Campbell and Reece, 2011 :65) ดงนนในการเรยนการสอนวชาชววทยาผเรยนจะตองตระหนกถงความส าคญของกลองจลทรรศน ซงเปนเครองมอส าคญของนกชววทยาส าหรบใชศกษาสงมชวตขนาดเลกทมองดวยตาเปลาไมเหน ผเรยนตองฝกใช และดแลรกษากลองจลทรรศนอยางอยางถกตองเพอเปนพนฐานในการศกษาขนสงของแตละสาขาวชาตอไป

ชววทยามาจากค าวา ชวะ (bios ภาษากรก แปลวาชวต) และ วทยา (logos ภาษากรก แปลวา ความคด และเหตผล) เนองจากสงมชวตมอยเปนจ านวนมาก และมความหลากหลายทงชนด และจ านวน มการกระจายตวอยตามทตางๆทวโลก ชววทยาจงแยกออกเปนสาขาวชายอยไดหลายแขนง นกวชาการบางคนจดจ าแนกสาขาวชายอยๆ โดยยดประเภท หรอกลมของสงมชว ต จงอาจแบงเปนสาขาตางๆ ดงน

1. สตวทยา (zoology) 2. พฤกษศาสตร (botany) 3. จลชววทยา (microbiology) แตละสาขาวชากอาจแยกรายละเอยดออกไปตามกลมยอยของสงมชวตอก เชน สตววทยา

แยกเปน กฏวทยา (entomology) และปรสตวทยา (parasitology) เปนตน วชาเหลานเปนผลมาจากการประมวลความร และกระบวนการคนควา ซงเปนผลงานจากการศกษาของนกวทยาศาสตรทงหลายนบจากอดตจนถงปจจบน การจดการเรยนรชววทยา จงควรมงเนนใหผเรยนไดคนพบความรดวยตนเองมากทสดเพอใหได ทงกระบวนการ และความร จากวธการสงเกต การส ารวจตรวจสอบ การทดลอง แลวน าผลทไดมาจดระบบเปนหลกการ แนวคดและองคความร (สถาบนสงเสรมการสอน

Ian Wilmut http://www.news.wisc.edu

http://www.news.wisc.edu/


16 | ห น า

วทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2553) เพอใหทนตอการเปลยนแปลง และความกาวหนาของวทยาศาสตรในโลกยคปจจบน

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 1.1 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 1.1


17 | ห น า

เรองท 1.2 องคประกอบส าคญของหลกสตร

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน มงพฒนาผ เรยนใหมคณภาพตามมาตรฐาน การเรยนรซงการพฒนาผเรยนใหบรรลมาตรฐานการเรยนรทก าหนดนนจะชวยใหผ เรย นเกดสมรรถนะส าคญ ๕ ประการ คอมความสามารถในการสอสาร การคด การแกปญหาการใชทกษะชวต และการใชเทคโนโลยและมงพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางมความสข ในฐานะเปนพลเมองไทย และพลโลก ทงนการพฒนาผเรยนใหเกดความสมดลตองค านงถงหลกการพฒนาการทางสมอง และพหปญญา จงก าหนดใหผเรยนเรยนร ๘ กลมสาระการเรยนรกลม คอ (1) กลมสาระการเรยนรภาษาไทย (2) กลมสาระการเรยนรคณตศาสตร (3) กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร (4) กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม (5) กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา (6) กลมสาระการเรยนรศลปะ (7) กลมสาระการเรยนรการงานอาชพ และเทคโนโลย และ (8) กลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ

หลกสตรรายวชาวทยาศาสตรหรอกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรตามหลกสตรแกนกลาง ก าหนดกลมเนอหาสาระซงเรยกวา สาระ (Strand) ซงเปนกรอบเนอหาส าคญทก าหนดใหผเรยนเรยนร เปน 8 สาระ ไดแก (1) สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต (2) ชวตกบสงแวดลอม (3) สารและสมบตของสาร (4) แรงและการเคลอนท (5) พลงงาน (6) กระบวนการเปลยนแปลงของโลก (7) ดาราศาสตรและอวกาศ และ (8) ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย

องคประกอบส าคญของหลกสตรวชาชววทยาทน าไปสการพฒนาผเรยนใหมความร ทกษะกระบวนการ รวมทงความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะทางวทยาศาสตรตามเกณฑหรอกรอบมาตรฐานเดยวกน รวมทงน าไปสการจดการเรยนรวทยาศาสตรของประเทศใหเปนไปในทศทางเดยวกนนน ไดแก สาระ (Strands) มาตรฐานการเรยนร (Learning Standards) ตวชวด (Indicators) และสาระการเรยนรแกนกลาง (Core Content)

1. สำระ (Strands)

สาระเปนกรอบเนอหาส าคญทก าหนดใหผเรยนเรยนรในหลกสตร แบงออกเปน 8 สาระ ซงสาระ 8 สาระนสามารถแบงตามลกษณะเนอหาไดเปน 2 ลกษณะ คอ เนอหาหรอรายวชาและ สวนทไมใชเนอหาหรอรายวชา ทงนวชาชววทยาสอดคลองกบสาระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต และสาระท 2 ชวตกบสงแวดลอม รวมถงสาระท 8 ธรรมชาตของวทยาศาสตร และเทคโนโลย ทไดเสนอแนะใหมการด าเนนการจดการเรยนการสอนสอดแทรกในทกสาระตงแตสาระท 1 – 7 ดงน


18 | ห น า

สำระ (Strand) ลกษณะเนอหำ

ลกษณะท 1 เนอหาหรอรายวชา สาระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต ชววทยา สาระท 2 ชวตกบสงแวดลอม ชววทยา สาระท 3 สารและสมบตของสาร เคม สาระท 4 แรงและการเคลอนท เคม สาระท 5 พลงงาน ฟสกส สาระท 6 กระบวนการเปลยนแปลงของโลก ธรณวทยาและวทยาศาสตรโลก สาระท 7 ดาราศาสตรและอวกาศ ดาราศาสตรและอวกาศ ลกษณะท 2 ไมใชเนอหาหรอรายวชา สาระท 8 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ธรรมชาตของวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการ และจตวทยาศาสตร

2. มำตรฐำนกำรเรยนร (Learning Standards) มาตรฐานการเรยนร เปนสงทหลกสตรวทยาศาสตรคาดหวงใหผเรยนไดเรยนร ปฏบตได

และมคณลกษณะตางๆ เมอส าเรจการศกษาตามหลกสตร มาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตรอยภายใตสาระ 8 สาระ มจ านวนรวม 13 มาตรฐาน โดยแตละสาระมจ านวนมาตรฐานการเรยนรไมเทากน ทงนวชาชววทยา สาระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต ประกอบดวยมาตราฐาน ว 1.1 และ ว 1.2 และสาระท 2 สงมชวตกบสงแวดลอม ประกอบดวยมาตราฐาน ว 2.1 และ ว 2.2

ขอความในมาตรฐานการเรยนรประกอบดวย 3 สวน คอ 1) เนอหาความรทคาดหวง ใหผเรยนมความร ความเขาใจ 2) ทกษะและความสามารถทคาดหวงใหผเรยนมและปฏบตได 3) เจตคตทางวทยาศาสตร และเจตคตตอวทยาศาสตรทคาดหวงใหผเรยนม ดงตวอยาง

มำตรฐำน ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาท

ของระบบตางๆของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชในการด ารงชวตของตนเอง และดแลสงมชวต

จากขอความในมาตรฐาน ว. 1.1 ขางตนประกอบดวยขอความ 3 สวน คอ 1) เนอหาความรทคาดหวงใหผเรยนมความร ความเขาใจ ไดแก - หนวยพนฐานของสงมชวต - ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของระบบตางๆของสงมชวตทท างานสมพนธกน 2) ทกษะและความสามารถทคาดหวงใหผเรยนมและปฏบตได ไดแก - กระบวนการสบเสาะหาความร - ความสามารถในการสอสารสงทเรยนร - การน าความรไปใชประโยชน 3) เจตคตทางวทยาศาสตร และเจตคตตอวทยาศาสตรทคาดหวงใหผเรยนม ไดแก จตวทยาศาสตร คอ ผเรยนเหนความส าคญสามารถใชความรเพอดแลสงมชวต และน าความรไปใชในการด ารงชวตของตนเอง


19 | ห น า

3. ตวชวด (Indicators) ตวชวดเปนสงทนกเรยนพงรและปฏบตได ซงสะทอนถงมาตรฐานการเรยนร ตวชวดม

ลกษณะเฉพาะเจาะจงและมความเปนรปธรรมในการน าไปใชในการก าหนดเนอหา การจดการเรยนร และเปนเกณฑส าคญส าหรบการวดและประเมนผล เพอตรวจสอบคณภาพผเรยน ตวช วดแบงออกเปน 2 ระดบ ดงน

1) ตวชวดชนป เปนเปาหมายในการพฒนาผเรยนแตละชนปในระดบการศกษาภาคบงคบ(ประถมศกษาปท 1 – มธยมศกษาปท 3)

2) ตวชวดชวงชน เปนเปาหมายในการพฒนาผเรยนในระดบมธยมศกษาตอนปลาย (มธยมศกษาปท 4-6)

ตวอยำง ตวชวดชวงชน ม.4- ม.6 สำระท 1 มำตรฐำน ว 1.1 สำระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต มำตรฐำน ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาท

ของระบบตางๆของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชในการด ารงชวตของตนเอง และดแลสงมชวต ตวชวดท 1 ชวงชน ม.4 - ม.6 ทดลอง และอธบายการรกษาดลยภาพของเซลลของสงมชวต จากขอความในตวชวดท 1 ขางตนสามารถบงชขอมลได ดงน 1) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรทจดใหแกผเรยน คอ การจดกจกรรมการเรยนรโดยใช การทดลอง 2) เนอหาความรทางวทยาศาสตรทคาดหวงใหผเรยนชนไดเรยนร คอ การรกษาดลยภาพของเซลลของสงมชวต

3) ทกษะหรอความสามารถทคาดหวงใหผเรยนมและปฏบตได ไดแก ทกษะการสงเกต การตงสมมตฐาน ทกษะการทดลอง และทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป เปนตน 4. สำระกำรเรยนรแกนกลำง (Core content)

สาระการเรยนรแกนกลางเปนเนอหาความร ทกษะ ความสามารถ และคณลกษณะตางๆ ทใหผ เรยนไดเรยนร เพอใหมคณภาพตามตวชวด ตวอยางเชน สาระการเรยนรแกนกลางชนมธยมศกษาปท 4-6 สาระท 1 มาตรฐาน ว 1.1 ตวชวดขอ 1

สำระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต มำตรฐำน ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาท

ของระบบตางๆของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชในการด ารงชวตของตนเอง และดแลสงมชวต


20 | ห น า

ตวชวด สำระกำรเรยนรแกนกลำง 1. ทดลอง และอธบายการรกษา ดลยภาพของเซลลของสงมชวต

สารตางๆเคลอนทผานเขา และออกจากเซลลตลอดเวลา เซลลจงตองมการรกษาดลภาพ เพอใหรางกายของสงมชวตด ารงชวตไดตามปกต เซลลมการล าเลยงสารผานเซลล โดยวธการแพร การออสโมซส การล าเลยงแบบฟาซลเทต การล าเลยงแบบใชพลงงาน และการล าเลยงสารขนาดใหญ สงมชวตเซลลเดยวมการล าเลยงสารเกดขนภายในเซลลเพยงหนงเซลลแตสงมชวตหลายเซลลตองอาศยการท างานประสานกนของเซลลจ านวนมาก

จากสาระการเรยนรแกนกลางขางตน จะเหนไดวา ขอความสาระการเรยนรแกนกลางและ

ตวชวดมความสอดคลองกน ในระดบชนมธยมศกษาตอนปลายกระทรวงศกษาธการไดก าหนดรายวชาชววทยาออกเปน

2 รายวชาหลก คอ 1) รายวชาชววทยาพนฐานเปนรายวชาทจดสอนเพอพฒนาผเรยนตามมาตรฐานการเรยนร

ตวชวด และสาระการเรยนรแกนกลางทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานรายวชาชววทยาพนฐานเปนรายวชาทผเรยนทกคนในระดบการศกษาขนพนฐานตองเรยนร

2) รายวชาชววทยาเพมเตม เปนรายวชาทจดสอนเพมเตมจากมาตรฐานการเรยนร ตวชวด และสาระการเรยนรแกนกลางทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลาง เพอใหสอดคลองกบจดเนน ความตองการและความถนดของผเรยนทมความสนใจทางดานวทยาศาสตร หรอความตองการของทองถน (กระทรวงศกษาธการ, 2552) โดยมการก าหนด “ผลการเรยนร” เปนเปาหมาย

องคประกอบของหลกสตรวชาชววทยาระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย (ม.4 – ม.6)

พทธศกราช 2551 รายวชาชววทยาพนฐาน และรายวชาชววทยาเพมเตมแสดงไดดงแผนผงตอไปน


21 | ห น า

แผนผงองคประกอบของหลกสตรวชาชววทยาระดบชนมธยมศกษาตอนปลายพทธศกราช 2551 น าไปสการจดท าหลกสตรรายวชาชววทยาพนฐาน

แผนผงองคประกอบของหลกสตรวชาชววทยาระดบชนมธยมศกษาตอนปลายพทธศกราช 2551 น าไปสการจดท าหลกสตรรายวชาชววทยาเพมเตม

องคประกอบของหลกสตรวชาชววทยา ระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย (ม.4 – ม.6)

พทธศกราช 2551

รายวชาพนฐาน รายวชาเพมเตม

สาระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต สาระท 2 ชวตกบสงแวดลอม

มาตรฐานการเรยนร ว1.1 ว1.2

มาตรฐานการเรยนร ว2.1 ว2.2

ตวชวดชวงชน ว1.1 ม 4 ตวชวด ว1.2 ม 4 ตวชวด

สาระการเรยนร แกนกลาง

ตวชวดชวงชน ว 2.1 ม 3 ตวชวด ว 2.2 ม 3 ตวชวด

สาระการเรยนร แกนกลาง

การจดท าหลกสตรรายวชาพนฐาน

องคประกอบของหลกสตรวชาชววทยา ระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย (ม.4 – ม.6)

พทธศกราช 2551

รายวชาพนฐาน รายวชาเพมเตม

ผลการเรยนร

การจดท าหลกสตรรายวชาเพมเตม

สาระการเรยนรเพมเตม


22 | ห น า

สรป องคประกอบส าคญของหลกสตรวชาชววทยาทน าไปสการพฒนาผเรยนใหมความร ทกษะ

กระบวนการ รวมทงความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะทางวทยาศาสตรตามเกณฑหรอ กรอบมาตรฐานเดยวกน รวมทงน าไปสการจดการเรยนรวทยาศาสตรของประเทศใหเปนไปในทศทางเดยวกนนน ไดแก สาระ (Strands) มาตรฐานการเรยนร (Learning Standards) ตวชวด (Indicators) และสาระการเรยนรแกนกลาง (Core Content)

ตาราง ตวอยางผลการเรยนร และสาระการเรยนร รายวชาชววทยาเพมเตม (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร และเทคโนโลย, 2553)

ผลกำรเรยนร สำระกำรเรยนร 1. สบคนขอมลและอธบายเกยวกบลกษณะทส าคญของ สงมชวต

ลกษณะทส าคญของสงมชวตประกอบดวยสงมชวตมการสบพนธ ตองการสารอาหารและพลงงาน มการเจรญเตบโต มอายขยและขนาดจ ากดมการตอบสนองตอสงเรา มการรกษาดลยภาพของรางกาย มลกษณะจ าเพาะและมการจดระบบ

2. อธบายและสรปเกยวกบกระบวนการทางชววทยาทเปนประโยชนตอมนษยและสงแวดลอม

การปรบปรงพนธ การขยายพนธพชและสตว การใชเทคโนโลยชวภาพ ความรทางดานการแพทย การปองกนปญหาการพงทลายของดน และการเกดอทกภย เปนตวอยางการใชความรและกระบวนการทางชววทยาทเปนประโยชนตอมนษยและสงแวดลอม โดยตองค านงถงชวจรยธรรม



23 | ห น า

สำระกำรเรยนรแกนกลำง

รำยวชำวทยำศำสตรพนฐำน

ผลกำรเรยนร

สำระกำรเรยนรเพมเตม

รำยวชำวทยำศำสตรเพมเตม

มำตรฐำนกำรเรยนร และตวชวด

เรองท 1.3 การจดท าหลกสตรรายวชาชววทยา การจดท าหลกสตรวทยาศาสตรเปนกระบวนการน าความคาดหวงทตองการใหผเรยนได

เรยนร ปฏบตได และมคณลกษณะตางๆ ทระบไวในมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตรไปจดท าเปนค าอธบายรายวชา เพอน าไปใชในการจดการเรยนรวทยาศาสตรใหแกผเรยนตอไป การจดท าหลกสตรวทยาศาสตรเปนการจดท าหลกสตรระดบรายวชา ซงจะด าเนนการไดเมอสถานศกษาไดก าหนดโครงสรางหลกสตรวทยาศาสตร ระบรายวชาวทยาศาสตรทจะเปดสอนในแตละภาคการศกษาหรอปการศกษาแลว สถานศกษาจะตองระบค าอธบายรายวชาวทยาศาสตร ทงรายวชาพนฐานและรายวชาเพมเตมไวในหลกสตรสถานศกษา เพอเปน ประโยชนในการสอสารแกผเกยวของทงครผสอนแตละระดบชน ผปกครอง และบคคลภายนอก หรอใชประโยชนในการเทยบโอนผลการเรยนของผเรยน

องคประกอบส ำคญของค ำอธบำยรำยวชำ ค าอธบายรายวชาประกอบดวยองคประกอบส าคญ คอ (1) ชอรายวชา (2) กลมสาระ การเรยนร (3) ระดบชน (4) รหสวชา (5) เวลาเรยนหรอจ านวนหนวยกต (6) สาระส าคญโดยสงเขป (7) ตวชวดทเกยวของส าหรบรายวชาพนฐาน หรอผลการเรยนรทคาดหวงส าหรบรายวชาเพมเตม การจดท าค าอธบายรายวชาชววทยานน สามารถด าเนนการได 2 ลกษณะ ตามประเภทรายวชา ซงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ รายวชาชววทยาพนฐาน และรายวชาชววทยาเพมเตม ขนตอนกำรจดท ำค ำอธบำยรำยวชำ การจดท าหรอการเขยนค าอธบายรายวชาชววทยามขนตอนการด าเนนการตามล าดบตอไปน 1. ก าหนดระดบชนทจะเขยนค าอธบายรายวชา ในระดบมธยมศกษาตอนปลายนนม 3 ระดบชน คอ ชนมธยมศกษาปท 4 มธยมศกษาปท 5 หรอมธยมศกษาปท 6 2. เมอก าหนดหรอเลอกระดบชนไดแลว ใหน าตวชวดชนปทปรากฏในแตละมาตรฐาน การเรยนร และแตละสาระของระดบชนทก าหนด มาวเคราะหหาสวนประกอบ 3 สวน คอ 1) เนอหาความรทคาดหวงใหผเรยนไดเรยนร 2) ทกษะและความสามารถทคาดหวงใหผเรยนมและปฏบตได 3) เจตคตทางวทยาศาสตร และเจตคตตอวทยาศาสตรทคาดหวงใหเกดกบผเรยน 3. น าผลการวเคราะหตวชวดชนปทกขอในระดบชนทก าหนดมาจดล าดบตามความสมพนธ แลวเรยบเรยงเปนสาระสงเขปของค าอธบายรายวชา ซงประกอบดวย 3 สวน คอ 1) เนอหาความรทางวทยาศาสตร 2) ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ทกษะหรอความสารถส าดญ 3) คณลกษณะท


24 | ห น า

พงประสงค เจตคตทางวทยาศาสตรและเจตคตตอวทยาศาสตร หรอจตวทยาศาสตร สาระสงเขปทไดนเปนค าอธบายรายวชา 4. น าสาระสงเขปมาเรยบเรยงเขยนเปนเอกสารค าอธบายรายวชาชววทยาพนฐานส าหรบ ภาคเรยนท 1 และ ค าอธบายรายวชาชววทยาเพมเตมส าหรบภาคเรยนท 2 โดยจดกระท าใหมองคประกอบส าคญ ซงไดแก (1) ชอรายวชา (2) กลมสาระการเรยนร (3) ระดบชน (4) รหสวชา (5) เวลาเรยนหรอจ านวนหนวยกต (6) สาระส าคญโดยสงเขป (7) ตวชวดหรอผลการเรยนรทเกยวของทกขอ สรปแนวทำงกำรเขยนค ำอธบำยรำยวชำ (พมพนธ เดชะคปต และพเยาว ยนดสข, n.d.: 43) กำรจดท ำหนวยกำรเรยนร

การจดท าหรอการก าหนดหนวยการเรยนรจะด าเนนการเมอเขยนค าอธบายรายวชาแลว ในแตละรายวชานนประกอบดวยหนวยการเรยนรไดหลายหนวย การจดท าหนวยการเรยนรท าใหทราบวา รายวชานนประกอบดวยหนวยการเรยนรจ านวนเทาใด มเรองหรอหวขอใดบาง แตละหนวยการเรยนรพฒนาผเรยนใหบรรลตวชวดใดบาง รวมทงใชเวลาในการจดการเรยนรเทาใด นอกจากนการจดท าหนวยการเรยนรเปนประโยชนตอผสอนส าหรบการออกแบบแผนการจดการเรยนร รายหนวยและรายคาบตอไป

การจดท าหนวยการเรยนรวทยาศาสตรมองคประกอบส าคญ คอ (1) ชอรายวชา (2) กลม สาระการเรยนร (3) ระดบชน (4) รหสวชา (5) เวลาเรยนหรอจ านวนหนวยกตรวม (6) ชอหนวยการ เรยนรและหนวยยอยหรอหวขอภายใตหนวยการเรยนร (7) ตวชวดทเกยวของ (8) จ านวนชวโมงทใช จดการเรยนรส าหรบแตละหนวย การจดท าหนวยการเรยนรมแนวทางด าเนนการดงน 1. ศกษาและวเคราะหขอความในค าอธบายรายวชา แลวน าเนอหาความรทมความเกยวของ สมพนธมาจดไวในกลมเนอหาเดยวกน 2. ก าหนดชอหนวยการเรยนรใหสอดคลองกบกลมเนอหา ระบหวขอหรอหนวยการเรยนร ยอยภายใตหนวยการเรยนร ก าหนดเวลา ส าหรบจดการเรยนรของแตละหนวย และระบตวชวดท เกยวของกบแตละหนวย 3. น าหนวยการเรยนรมาเขยนเปนเอกสารหนวยการเรยนรรายวชา โดยจดเรยงหนวยการ

ศกษำ......................................................................................................(หวข อในรายวชาทพฒนา)

โดยใช.................................................................................กระบวนการเฉพาะกลมสาระการเรยนร

เพอ.....................................................................................เขยนใหครบทง 3 ดาน ประกอบดวย 1) ความรความเขาใจ 2) ความสามารถคด และสามารถปฏบต และ 3) คณลกษณะอนพงประสงค

.......................ระบรหสตวชวดทใชทงหมดส าหรบรายวชาพนฐานตามมาตรฐานการเรยนร................

...............รายวชาเพมเตมอาจระบผลการเรยนร โดยศกษาแนวทางไดจากหนงสอคมอคร สสวท. .........


25 | ห น า

เรยนรตามล าดบการจดการเรยนการสอนในภาคเรยนนนๆ ตวอยางค าอธบายรายวชาชววทยาพนฐานของระดบชนมธยมศกษาปท 4-6 (สสวท, ออนไลน)

ค ำอธบำยรำยวชำพนฐำน ส ำหรบนกเรยนทเนนวทยำศำสตร

ชววทยำ กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร ชนมธยมศกษำปท ๔ ภำคเรยนท ๑ เวลำ ๖๐ ชวโมง จ ำนวน ๑.๕ หนวยกต

ศกษำการรกษาดลยภาพของเซลลของสงมชวตโครงสรางของเยอหมเซลล การล าเลยงสารผานเซลล การรกษาดลยภาพของน าในพช กลไกการควบคมดลยภาพของน า แรธาต และอณหภมใน รางกายมนษยและสตว ระบบภมคมกนของรางกายมนษย กระบวนการถายทอดสารพนธกรรมการแปรผนทางพนธกรรม การเกดมวเทชน การเกดความหลากหลายทางชวภาพ ผลของความหลากหลายทางชวภาพและเทคโนโลยชวภาพทมตอมนษยและสงแวดลอม กระบวนการคดเลอกตามธรรมชาตและผลของกระบวนการคดเลอกตามธรรมชาตตอความหลากหลายทางชวภาพ ดลยภาพของระบบนเวศการเปลยนแปลงแทนทของสงมชวต ทรพยากรธรรมชาตและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมและปญหาสงแวดลอม รวมทงแนวทางในการแกไขปญหาสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตตลอดจนการอนรกษและสงแวดลอมและพฒนาทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร กระบวนการสบเสาะหาความร การสบคนขอมล การสงเกต การวเคราะห การทดลอง การอภปราย การอธบายและสรป เพอใหเกดความร ความคด ความเขาใจ มความสามารถในการตดสนใจ สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชในชวตของตนเอง ดแลรกษาสงมชวตอน เฝาระวงและพฒนาสงแวดลอมอยางยงยน มจตวทยาศาสตร จรยธรรม คณธรรม และคานยม รหสตวชวด ว ๑.๑ ม.๔-๖/๑, ม.๔-๖/๒, ม.๔-๖/๓, ม.๔-๖/๔ ว ๑.๒ ม.๔-๖/๑, ม.๔-๖/๒, ม.๔-๖/๓, ม.๔-๖/๔ ว ๒.๑ ม.๔-๖/๑, ม.๔-๖/๒, ม.๔-๖/๓ ว ๒.๒ ม.๔-๖/๑, ม.๔-๖/๒, ม.๔-๖/๓ ว ๘.๑ ม.๔-๖/๑, ม.๔-๖/๒, ม.๔-๖/๓, ม.๔-๖/๔, ม.๔-๖/๕, ม.๔-๖/๖, ม.๔-๖/๗, ม.๔-๖/๘, ม.๔-๖/๙, ม.๔-๖/๑๐, ม.๔-๖/๑๑, ม.๔-๖/๑๒ รวมทงหมด ๒๖ ตวชวด ตวอยางการจดท าหนวยการเรยนรวชาชววทยาพนฐาน ชนมธยมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 1


26 | ห น า

รหสวชา ว 31141 รายวชา ชววทยาพนฐาน ชนมธยมศกษาปท 4 จ านวน 1.5 หนวยกต จ านวน 3 ชวโมง/สปดาห จ านวน 60 ชวโมง/ภาคเรยน

หนวยกำร

เรยนรท ชอหนวยกำรเรยนร มำตรฐำน กำร

เรยนร /ตวชวด สำระส ำคญ เวลำ(ชวโมง)

1 การรกษาดลยภาพของสงมชวต

ว 1.1 ม.4-6/1, ว 1.1 ม.4-6/2, ว 1.1 ม.4-6/3,ว 8.1 ม. 4-6/1-12

1. องคประกอบของเซลล 2. การล าเลยงสารผานเซลล 3. กลไกการรกษาดลยภาพ ในรางกาย

12

2 …………………………… ……………………… ………………………………………………………… ……… รวมตลอดภำคเรยน 60

ตวอยางค าอธบายรายวชาชววทยาเพมเตมของระดบชนมธยมศกษาปท 4-6 (สสวท, ออนไลน)

ตวอยำงค ำอธบำยรำยวชำเพมเตม

ชววทยำ ๑ กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร ชนมธยมศกษำปท ๔ ภำคเรยนท ๒ เวลำ ๖๐ ชวโมง จ ำนวน ๑.๕ หนวยกต

ศกษำเกยวกบลกษณะทส าคญของสงมชวต การใชความรและกระบวนการทางชววทยาทเปนประโยชนตอมนษยและสงแวดลอม การศกษาชววทยาโดยใชวธการทางวทยาศาสตร และการ น าความรเกยวกบชววทยามาประยกตใชในชวตประจ าวน ศกษาโครงสรางและหนาทของสารเคมทเปนองคประกอบในเซลลของสงมชวต โครงสรางและหนาทของสวนทหอหมเซลล ไซโทพลาซม และนวเคลยสทศกษาดวยกลองจลทรรศน การสอสารระหวางเซลล การเปลยนแปลงสภาพของเซลล และการชราภาพของเซลลโครงสรางและการท างานของระบบยอยอาหารในรางกายของสตวและมนษย การสลายสารอาหารระดบเซลลเพอใหไดพลงงานในรปของ ATP โครงสรางและการท างานของระบบสบพนธและการเจรญเตบโตของสตวและมนษย โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร กระบวนการสบเสาะหาความร การสบคนขอมลการสงเกต การวเคราะห การทดลอง การอภปราย การอธบายและสรป เพอใหเกดความร ความคดความเขาใจ มความสามารถในการตดสนใจ สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชในชวตของตนเองมจตวทยาศาสตร จรยธรรม คณธรรม และคานยม

ผลกำรเรยนร ๑. สบคนขอมลและอธบายเกยวกบลกษณะทส าคญของสงมชวต ๒. อธบายและสรปเกยวกบกระบวนการทางชววทยา ทเปนประโยชนตอมนษยและสงแวดลอม

ตวอยำงหนวยกำรเรยนร


27 | ห น า

สรป ค าอธบายรายวชาประกอบดวยองคประกอบส าคญ คอ (1) ชอรายวชา (2) กลมสาระการเรยนร (3) ระดบชน (4) รหสวชา (5) เวลาเรยนหรอจ านวนหนวยกต (6) สาระส าคญโดยสงเขป (7) ตวชวดทเกยวของส าหรบรายวชาพนฐาน หรอผลการเรยนรทคาดหวงส าหรบรายวชาเพมเตมการจดท าหนวยการเรยนรวทยาศาสตรมองคประกอบส าคญ คอ (1) ชอรายวชา (2) กลมสาระการเรยนร (3) ระดบชน (4) รหสวชา (5) เวลาเรยนหรอจ านวนหนวยกตรวม (6) ชอหนวยการเรยนรและหนวยยอยหรอหวขอภายใตหนวยการเรยนร (7) ตวชวดทเกยวของ (8) จ านวนชวโมงทใชจดการเรยนรส าหรบแตละหนวย

๓. น าวธการทางวทยาศาสตรมาออกแบบการทดลอง ทดลอง อภปราย และสรปเกยวกบชววทยา ๔. อธบายเกยวกบโครงสรางและหนาทของสารเคมในเซลลของสงมชวต ๕. สบคนขอมล อภปราย และอธบายโครงสรางและหนาทของสวนประกอบภายในเซลลทศกษา ดวยกลองจลทรรศน ๖. อภปรายและสรปเกยวกบการสอสารระหวางเซลล การเปลยนแปลงสภาพของเซลล และ การชราภาพของเซลล ๗. สบคนขอมล อภปราย และสรปเกยวกบโครงสรางและการท างานของระบบยอยอาหาร และ การสลายสารอาหารระดบเซลลในรางกายของสตวและมนษย ๘. สบคนขอมล อภปราย และสรปเกยวกบโครงสรางและการท างานของระบบสบพนธและ การเจรญเตบโตของสตวและมนษย ๙. สบคนขอมล อภปราย และน าความรเกยวกบชววทยามาประยกตใชในชวตประจ าวน รวมทงหมด ๙ ผลกำรเรยนร หมำยเหต ในการจดการเรยนรใหด าเนนกจกรรมใหบรรลถงมาตรฐาน ว ๘.๑ ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ดวย



28 | ห น า

สรป เปาหมายของการจดการเรยนการสอนชววทยาคอ การใหผเรยนมองคความรดานชววทยา

มทกษะในการศกษาคนควา แกปญหา สอสาร สามารถตดสนใจ และน าความรไปใช ใหเกดประโยชนตอสงคมและการด ารงชวต มคณลกษณะอนพงประสงค สอดคลองกบจดหมายตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

ตอนท 2 การพฒนาคณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนร

เรองท 2.1 เปาหมายของการจดการเรยนการสอนชววทยา

ชววทยาเปนสาขาหนงของวทยาศาสตรทเรยนรเกยวกบสงมชวต และสงแวดลอม โดยการใชกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยเฉพาะการทดลอง กระบวนการสบเสาะ หาความร และ การแกปญหา เพอใหไดขอเทจจรง น ามาสการพฒนามโนทศน หลกการ กฎ และทฤษฎ ดงนน การจดการเรยนการสอนวชาชววทยาจงมเปาหมายส าคญ ดงน (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2553)

1. เพอใหผเรยนเขาใจหลกการ ทฤษฎทเปนพนฐานในวชาชววทยา 2. เพอใหผเรยนเขาใจขอบเขตของธรรมชาต และขอจ ากดของวชาชววทยา 3. เพอใหมทกษะทส าคญในการศกษาคนควา และคดคนทางเทคโนโลยชวภาพ 4. เพอพฒนากระบวนการคดและจนตนาการ ความสามารถในการแกปญหาและ

การจดการทกษะในการสอสาร และความสามารถในการตดสนใจ 5. เพอใหตระหนกถงความสมพนธระหวางวชาชววทยา เทคโนโลยชวภาพ มวลมนษย

และสภาพแวดลอมในเชงทมอทธพลและผลกระทบซงกนและกน 6. เพอน าความรความเขาใจในวชาชววทยาและเทคโนโลยชวภาพไปใชใหเกดประโยชนตอ

สงคมและการด ารงชวต 7. เพอใหเปนคนมจตวทยาศาสตร มคณธรรม จรยธรรม และคานยมในการใชความรและ

เทคโนโลยชวภาพอยางสรางสรรค


29 | ห น า

เรองท 2.2 คณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรชววทยา

เปาหมายการจดการเรยนการสอนชววทยาขางตน น ามาสการก าหนดสาระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต และ สาระท 2 ชวตกบสงแวดลอม และก าหนดมาตรฐานการเรยนร ถาวเคราะหค าส าคญทปรากฏในแตละมาตรฐานการเรยนร จะพบวาทกษะส าคญในการพฒนาคณลกษณะของผ เรยนตามมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตร ไดแก การสบเสาะหาความร การแกปญหา การน าความรไปใช การสอสาร และจตวทยาศาสตร

1. กำรสบเสำะหำควำมร

ในทนการสบเสาะหาความร เปนการหาความรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรหรอวธการอนๆ เชน การส ารวจ การสงเกต การวด การจ าแนกประเภท การทดลอง การสรางแบบจ าลอง การสบคนขอมล เปนตน

กระบวนการทางวทยาศาสตร เปนขนตอนในการศกษาหาความรทางวทยาศาสตร ซงประกอบดวยขนตอนหลก คอ การตงค าถามหรอก าหนดปญหา การสรางสมมตฐานหรอการคาดการณค าตอบ การออกแบบวธการเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหและแปลความหมายขอมล การลงขอสรป และการสอสาร

ในการศกษาหาความรทางวทยาศาสตร เพอใหมความถกตอง ชดเจน และนาเชอถอ ผเรยนจะตองมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรรวมดวย ซงนกการศกษาวทยาศาสตรของสมาคมอเมรกนเพอความกาวหนาทางวทยาศาสตร (The American Association for the Advancement of Science: AAAS) ไดจ าแนกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยแบงเปน 2 ประเภท ดงน

1) ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน ประกอบดวย 8 ทกษะ คอ (1) ทกษะการสงเกต (2) ทกษะการจ าแนก (3) ทกษะการวด (4) ทกษะการใชเลขจ านวน (5) ทกษะความสมพนธระหวางสเปสกบสเปส และสเปสกบเวลา (6) ทกษะการลงความเหนจากขอมล (7) ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล (8) ทกษะการพยากรณ

2) ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนผสมผสาน ประกอบดวย 5 ทกษะ คอ (1) ทกษะการตงสมมตฐาน (2) ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร (3) ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (4) ทกษะการทดลอง (5) ทกษะการลงขอสรป

ความหมายของทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรแตละทกษะ มดงน


30 | ห น า

(1) การสงเกต หมายถง ความสามารถในการใชประสาทสมผสทงหาหรออยางใดอยางหนงในการส ารวจสงตางๆ หรอปรากฏการณตางๆ ในธรรมชาต โดยไมใชความคดเหนสวนตวของผสงเกตในการเสนอขอมล

(2) การจ าแนก หมายถง ความสามารถในการจดแบงหรอเรยงล าดบวตถหรอสงทอยในปรากฏการณตางๆ เปนกลม โดยมเกณฑในการแบง เกณฑดงกลาวอาจจะใชความเหมอน ความแตกตาง หรอความสมพนธอยางใดอยางหนง

(3) การวด หมายถง ความสามารถในการใชเครองมอในการวดปรมาณของสงตางๆ ไดอยางถกตอง โดยมหนวยก ากบเสมอ และรวมไปถงการเลอกใชเครองมอวดไดอยางถกตองเหมาะสมตอสงทตองการวดดวย

(4) การใชเลขจ านวน หมายถง ความสามารถในการบวก ลบ คณ และหาร ตวเลขทแสดงคาปรมาณของสงใดสงหนง ซงไดจากการสงเกต การวด การทดลองโดยตรงหรอจากแหลงอนๆ ทงนตวเลขทน ามาค านวณ จะตองแสดงคาปรมาณในหนวยเดยวกบตวเลขใหมทไดจากการค านวณ จะชวยใหสามารถสอสารความหมายไดตรงตามทตองการและชดเจน

(5) ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปส และสเปสกบเวลา หมายถง ความสามารถในการหาความสมพนธระหวาง 3 มต กบ 2 มต ระหวางต าแหนงทอยของวตถหนงกบอกวตถหนง ระหวางสเปสของวตถกบเวลา ไดแก ความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงต าแหนงทอยของวตถกบเวลาหรอระหวางสเปสของวตถทเปลยนไปกบเวลา

(6) การลงความเหนจากขอมล หมายถง ความสามารถในการน าขอมลทไดจากการสงเกตวตถหรอปรากฏการณ ไปสมพนธกบความรหรอประสบการณ เดมเพอลงขอสรปหรอปรากฏการณหรอวตถนน

(7) การจดกระท าและสอความหมายขอมล หมายถง ความสามารถในการน าขอมลดบทไดจากการสงเกต การทดลอง หรอจากแหลงทมขอมลดบอยแลวมาจดกระท าใหม โดยอาศยวธการตางๆ เชน การจดเรยงล าดบ การจดแยกประเภท การหาคาเฉลย เปนตน แลวน าขอมลทจดกระท าแลวนนมาเสนอหรอแสดงใหบคคลอนเขาใจความหมายของขอมลชดนนดขน โดยอาศยเสนอดวยแบบตางๆ เชน ตาราง แผนภม แผนภาพ กราฟ สมการ เปนตน

(8) การพยากรณ หมายถง ความสามารถในการคาดคะเนสงทจะเกดขนลวงหนา โดยอาศยการสงเกตปรากฏการณทเกดขนซ าๆ หรอความรทเปนหลกการ กฎ หรอทฤษฎในเรองนนมาชวยในการพยากรณ

(9) การตงสมมตฐาน หมายถง ความสามารถในการใหขอสรปหรอค าอธบาย ซงเปนค าตอบลวงหนากอนทจะด าเนนการทดลอง เพอตรวจสอบความถกตองเปนจรงในเรองนนๆ ตอไป

(10) การก าหนดและควบคมตวแปร หมายถง ความสามารถในการก าหนดวาสงทศกษาตวใดเปนตวแปรตน ตวใดเปนตวแปรตามในปรากฏการณหนงๆ ทตองการศกษา โดยทวไปในปรากฏการณหนงๆ จะเปนความสมพนธระหวางตวแปรคหนงเปนอยางนอย

(11) การก าหนดนยามเชงปฏบตการ หมายถง ความสามารถทจะก าหนดวาจะมวธวดตวแปรทศกษาอยางไร ซงเปนวธวดทสามารถเขาใจตรงกน สามารถสงเกตและวดไดโดยใชเครองมออยางงาย


31 | ห น า

สรป

(12) การทดลอง หมายถง ความสามารถในการตรวจสอบสมมตฐาน โดยปฏบตการหาค าตอบ ซงเรมตงแตการออกแบบการทดลอง การปฏบตการทดลองตามขนตอนทออกแบบ ตลอดจนการใชวสดอปกรณไดอยางถกตอง

(13) การลงขอสรป หมายถง ความสามารถในการระบความสมพนธของขอมลทเกยวของกบตวแปรทศกษาไดเปนขอความใหมอนเปนค าตอบของปญหา

2. กำรแกปญหำ

การแกปญหา เปนการหาค าตอบของปญหาทยงไมมวธการหาค าตอบมากอน อาจเปนปญหาทเกยวของกบเนอหาในสาระการเรยนร หรอปญหาทพบในชวตประจ าวน การแกปญหาตองใชเทคนค วธการ หรอกลยทธตางๆ ซงขนตอนในการแกปญหาประกอบดวย (สสวท., 2555: 182)

1) การก าหนดปญหา 2) การท าความเขาใจกบปญหา 3) การวางแผนการแกปญหา 4) การลงมอแกปญหาและประเมนผลการแกปญหา 5) กาตรวจสอบการแกปญหาและน าวธการแกปญหาไปใชกบปญหาอน

3. กำรน ำควำมรไปใช

การสอนวทยาศาสตรใหเกดความรและความเขาใจในเนอหาวชาตางๆ นนยงไมเปนการเพยงพอ ควรไดฝกใหนกเรยนรจกน าความรและวธการตางๆ ทไดจากการเรยนรไปใชแกปญหาใหมๆไดอกดวย

4. กำรสอสำร

การสอสาร เปนการแสดงความคดหรอแลกเปลยนความรและแนวคดหลกทไดจากการท ากจกรรมการเรยนร เชน การสบคน การทดลอง การอาน เปนตน ซงแสดงออกดวยการพดหรอการเขยนในรปแบบทชดเจนและมเหตผล

5. จตวทยำศำสตร

จตวทยาศาสตร เปนคณลกษณะหรอลกษณะนสยของบคคลทเกดขนจากการศกษาหาความรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร จตวทยาศาสตร ประกอบดวยคณลกษณะตางๆ ไดแก ความสนใจใฝร ความมงมน อดทน รอบคอบ ความรบผดชอบ ความซอสตย ประหยด การรวมแสดงความคดเหนและยอมรบฟงความคดเหนของผอน ความมเหตผล การท างานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค

เมอวเคราะหค าส าคญทปรากฏในแตละมาตรฐานการเรยนร จะพบวาทกษะส าคญ

ในการพฒนาคณลกษณะของผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรวทยาศาสตร ไดแก การสบเสาะหาความร การแกปญหา การน าความรไปใช การสอสาร และจตวทยาศาสตร


32 | ห น า

เรองท 2.3 การวเคราะหคณลกษณะผเรยนตามมาตรฐานการเรยนรชววทยา

มาตรฐานการเรยนรเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนพฒนาการศกษาทงระบบ สะทอน

แนวทางในการออกแบบการจดการเรยนรในแตละชนป เนองจากชวยใหผสอนทราบสงทผเรยนตองเรยนร แนวทางการสอน การวดและประเมนผล ยกตวอยางเชน

ถาวเคราะหค าส าคญทปรากฏในมาตรฐานการเรยนร ว 1.2 แลวน ามาจดกลมตาม

องคประกอบของการเรยนร ไดดงน

องคความร ทกษะ เจตคต/

คณลกษณะอนพงประสงค เขาใจกระบวนการและ

ความส าคญของการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมววฒนาการของสงมชวต ความหลากหลายทางชวภาพ การใชเทคโนโลยชวภาพ ทมผลตอมนษย และสงแวดลอม

กระบวนการสบเสาะหาความร

สอสารสงทเรยนร น าความรไปใช

ประโยชน

จตวทยาศาสตร

จากการวเคราะหมาตรฐานการเรยนรขางตน จะเหนไดวาการทผเรยนจะเขาใจกระบวนการ

และความส าคญของการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมววฒนาการของสงมชวต ความหลากหลายทางชวภาพ การใชเทคโนโลยชวภาพทมผลตอมนษย และสงแวดลอมผสอนจะตองจดกจกรรมใหผเรยนไดใชกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชประโยชน และการใชทกษะดงกลาวไดดนน ผเรยนจะตองมจตวทยาศาสตรดวย

มำตรฐำน ว 1.2 เขาใจกระบวนการ และความส าคญของการถายทอดลกษณะทางพนธกรรมววฒนาการของสงมชวต ความหลากหลายทางชวภาพ การใชเทคโนโลยชวภาพทมผลตอมนษย และสงแวดลอม มกระบวนการ สบเสาะหาความร และจตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชประโยชน


33 | ห น า

สรป มาตรฐานการเรยนร เปนสงทคาดหวงใหผเรยนไดเรยนร ปฏบตได และมคณลกษณะตางๆ

เมอส าเรจการศกษาตามหลกสตร การวเคราะหมาตรฐานการเรยนรและตวชวด จะชวยใหผสอนทราบสงทผเรยนตองเรยนร แนวทางการสอน การวดและประเมนผลได

ตวชวด เปนการระบสงทผเรยนตองรและปฏบตได รวมทงลกษณะอนพงประสงคของผเรยนในแตละชนป มความสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนร แตมความเฉพาะเจาะจงและเปนรปธรรมมากขน ยกตวอยางเชน

ถาวเคราะหตวชวด ว 1.2 ม.4-6/1 และว 1.2 ม.4-6/2 ท าใหผสอนทราบสงทผ เรยน ตองเรยนร คอกระบวนการถายทอดสารพนธกรรม การแปรผนทางพนธกรรม มวเทชน และการเกดความหลากหลายทางชวภาพการใชเทคโนโลยชวภาพทมผลตอมนษย และสงแวดลอม แนวทางการจดกจกรรมคอ การใหผเรยนไดมความรพนฐานทางพนธศาสตร และสบคนขอมล เพออภปรายผลเกยวกบการใชเทคโนโลยชวภาพดานตางๆ เชน พนธวศวกรรม การโคลน และการเพาะเลยงเนอเยอโดยมการวดและประเมนผล เชน ความสามารถในการสบคนขอมล ความถกตองครบถวนของขอมลและ การน าเสนอ เปนตน

หลงจำกศกษำเนอหำสำระตอนท 2 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 2

ว 1.2 ม.4-6/1 อธบายกระบวนการถายทอดสารพนธกรรม การแปรผนทางพนธกรรม มวเทชน และการเกดความหลากหลายทางชวภาพ

ว 1.2 ม.4-6/2 สบคนขอมลและอภปรายผลของเทคโนโลยชวภาพทมตอมนษย และสงแวดลอม และน าความรไปใชประโยชน


34 | ห น า

ตอนท 3 การจดกจกรรมการเรยนร เรองท 3.1 หลกการจดการเรยนรทส าคญของวชาชววทยา

แนวการจดการเรยนรวชาชววทยา เนนการเรยนรทผานกระบวนการคด กระบวนการปฏบตเพอใหผเรยนสรางความรดวยตนเองสามารถน าความรไปใชอยางมประสทธภาพ การออกแบบกจกรรมการเรยนรใหมกระบวนการเรยนรทหลากหลายรปแบบ เชอมโยงกบชวตจรง และสงแวดลอม ครตองปรบบทบาทจากผปอนขอมล เปนผใหค าแนะน า และผอ านวยความสะดวกในการเรยนร เนองจากมวธการทผเรยนสามารถหาความรซงมอยมากมายไดดวยตนเอง (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2553: 2) วธการ และเทคนคตางๆทสามารถน ามาใชในการจดการเรยนรเพอใหบรรลตามจดประสงคการเรยนรทก าหนด เชน (1) การใชค าถาม เพอใหนกเรยนไดฝกคด สามารถอธบาย เปรยบเทยบ วเคราะหความสมพนธ คาดคะเนผลสรป (2) การทดลองและการสาธต เพอฝกการสงเกต การบนทกขอมล การหาวธแกปญหาในระหวางท าการทดลอง การเขยนรายงานผลการทดลอง (3) การอภปราย เพอปลกฝงใหนกเรยนมความเชอมนในตนเอง กลาแสดงความคดเหน และยอมรบฟงความคดเหนของผอนอยางมเหตผล ทงนการจดการเรยนรตองผานกระบวนการเรยนร ทหลากหลาย โดยเฉพาะอยางย งกระบวนการสบเสาะหาความร ( inquiry process) โดยผานกระบวนการคด และใชกระบวนการทางวทยาศาสตรเปนเครองมอ หวใจของวทยาศาสตรคอการสอนแบบสบสอบ การใหผเรยนคนควาความรโดยเนนการใชค าถาม สถานการณททาทาย ใหผเรยนไดคด ออกแบบวางแผน ใชเหตผล และมความคดสรางสรรค ใหผเรยนไดรวมมอกน หรอแขงขนกนเพอหาค าตอบดวยความพยายาม และอดทน น าไปส การอธบายสงตางๆในธรรมชาตได ตวอยางเชน การสบสอบชวยผลกดนให ชาลส ดารวน (Charles Darwin) หาค าตอบของธรรมชาต เกยวกบการปรบตวของสงมชวตแตละชนดใหเหมาะสมกบสงแวดลอม และ การสบสอบผลกดนเกยวกบการวเคราะหจโนม ชวยใหเขาใจชววทยาระดบ หนวยพนฐาน และความหลากหลายของสงมชวตในระดบโมเลกล เปนตน จงกลาวไดวาการสบสอบเปนสงทชวยผลกดนใหเกดความกาวหนาทางชววทยา (Campbell and Reece, 2011 :64)

วธการสอน และเทคนคการสอนทน ามาใชในการจดการเรยนรวชาชววทยาทเนนผเรยนเปนส าคญมหลากหลายวธมากทงน ขนอยกบลกษณะทแตกตางกนของเนอหาในบทเรยนตองพจารณาวากจกรรมดวยวธการหรอเทคนคการสอนนนๆ เหมาะสมกบเนอหา และสอดคลองกบจดประสงค การเรยนรทก าหนดไวหรอไม รวมถงพจารณาปจจยอนๆ เชน พนฐานความรของผเรยน ความพรอมของสอวสดอปกรณ สภาพแวดลอมในหองเรยน และระยะเวลาทตองใชในการสอน เปนตนซงจะน าเสนอแนวการจดการเรยนรวชาชววทยาในเรองท 3.2-3.4 ตามล าดบดงน

1. การจดการเรยนรดวยวธกรณตวอยาง 2. การจดการเรยนรดวยวธสอนแบบอปนย 3. การจดการเรยนรดวยวธสอนแบบสบสอบ


35 | ห น า

สรป แนวการจดการเรยนรวชาชววทยา เนนการเรยนรทผานกระบวนการคด กระบวนการปฏบตเพอใหผเรยนสรางความรดวยตนเองครตองปรบบทบาทจากผปอนขอมล เปนผใหค าแนะน า และผอ านวยความสะดวกในการเรยนร การเลอกใชวธการสอน และเทคนคการสอนในการจดการเรยนรตองพจารณาใหเหมาะสมกบ เนอหา วตถประสงค พนฐานความรของผเรยนความพรอมของสอวสดอปกรณ สภาพแวดลอมในหองเรยน และระยะเวลาทตองใชในการสอน


36 | ห น า

เรองท 3.2 ตวอยางการจดการเรยนรวชาชววทยาดวยวธกรณตวอยาง

วธสอนโดยกรณตวอยางเปนกระบวนการทผสอนใชกรณทเกดขนในสถานการณจรงแลวน ามาจ าลองเขยนขนใหม เพอชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนด โดยไดฝกการอภปรายการวเคราะหปญหา ตลอดจนการตดสนใจในการแกปญหาของกรณตวอยางทผเรยนไดศกษา

วตถประสงค วธสอนโดยใชกรณตวอยาง เปนวธการทมงชวยใหผเรยนฝกฝนการเผชญและแกปญหา โดยไมตองรอใหเกดปญหาจรง เปนวธการทเปดโอกาสใหผเรยนคดวเคราะห และเรยนรความคดของผอน ชวยใหผเรยนมมมมองทกวางขน องคประกอบส ำคญ (ทขำดไมได) ของวธสอน 1. มกรณเรองทคลายกบเหตการณจรง 2. มประเดนค าถามใหคดพจารณาหาค าตอบ 3. มค าตอบทหลากหลาย ค าตอบไมมถกผดอยางชดเจนหรอแนนอน 4. มการอภปรายเกยวกบสภาพการณ ปญหา มมมอง และวธแกปญหาของผเรยน และสรปการเรยนรทไดรบ ขอดและขอจ ำกด ขอด 1. เปนวธสอนทชวยใหผ เรยนไดพฒนาทกษะการคดวเคราะห การคดอยางมวจารณญาณ และการคดแกปญหา ชวยใหผเรยนมมมมองทกวางขน 2. เปนวธสอนทชวยใหผเรยนไดเผชญปญหาทเกดขนในสถานการณจรง และไดฝกแกปญหาโดยไมตองเสยงกบผลทจะเกดขน ชวยใหเกดความพรอมทจะแกปญหาเมอเผชญปญหานนในสถานการณจรง 3. เปนวธสอนทชวยใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนสง สงเสรมปฏสมพนธระหวางผเรยน และสงเสรมการเรยนรจากกนและกน 4. เปนวธสอนท ใหผลดมากส าหรบกลมผ เรยนทมความร และประสบการณหลากหลายสาขา ขอจ ำกด 1. หากกลมผเรยนมความรและประสบการณไมแตกตางกน การเรยนรอาจไมกวางเทาทควร เพราะผเรยนมกมมมมองคลายกน


37 | ห น า

สรป การสอนโดยใชกรณตวอยาง ชวยใหผเรยนเกดการเรยนร โดยศกษากรณทเกดขนในสถานการณจรงแลวน ามาจ าลองเขยนขนใหมมงชวยใหผเรยนฝกฝนการเผชญและแกปญหา โดยไมตองรอใหเกดปญหาจรงเหมาะส าหรบเนอหาทไมไดมงค าตอบใดค าตอบหนง แตตองการใหผเรยนเหนค าตอบ และเหตผลทหลากหลายชวยใหการตดสนใจมความรอบคอบขน

2. แมปญหาและสถานการณจะใกลเคยงกบความเปนจรง แตกไมไดเกดขนจรงๆ กบผเรยน ความคดในการแกปญหาจงมกเปนไปตามเหตผลทถกทควร ซงอาจไมตรงกบการปฏบตจรงได

ตำรำง ขนตอนส ำคญ กจกรรมทใชในกำรจดกำรเรยนรชววทยำดวยวธกรณตวอยำง เรอง ควำมปลอดภยของเทคโนโลยทำง DNA และมมมองทำงสงคมและจรยธรรม

ขนตอนส ำคญ กจกรรมทใชในกำรจดกำรเรยนร

1. ผสอน/ผเรยนน าเสนอกรณตวอยาง ครใหนกเรยนแบงกลมศกษากรณตวอยาง เรอง มะละกอจเอมโอ GMOs ซงมเนอหาทครไดเรยบเรยงจากบทความ และขาวออนไลนจ านวน 3 เรอง คอ

- คนไทยท าส าเรจตดแตงมะละกอ GMOs - มะละกอ GMOs บทเรยนจากฮาวายสเกษตรกรไทย - นกวจยจฬาฯ จวกรฐหละหลวม ปลอยพช GMOs

กระจายสแหลงผลตอาหาร

2. ผเรยนศกษากรณตวอยาง นกเรยนแตละกลมศกษากรณตวอยางทครน าเสนอ

3. ผเรยนอภปรายประเดนค าถามเพอหาค าตอบ

นกเรยนแตละกลมรวมกนอภปราย และตอบค าถามในใบกจกรรมครอบคลมประเดนตางๆตามทก าหนด ดงน

- ประโยชนของการสรางมะละกอ GMOs - ผลกระทบตอสงคม - ระบบการจดการเพอใหเกดความปลอดภย

4. ผสอน และผเรยนอภปรายค าตอบ นกเรยนน าเสนอผลการอภปรายของกลม ครคอยใหค าชแนะ ยกประเดนทมประโยชนและอาจถามค าถามเพมเตมเพอใหไดขอมลครอบคลมประเดนเนอหา จากนนเปดอภปรายทวไปใหนกเรยนทกกลมไดแสดงความคดเหน

5. ผสอน และผเรยนอภปรายเกยวกบปญหา วธแกปญหาของผเรยน และสรปการเรยนรทไดรบ

ครเชอมโยงความรทไดจากการท ากจกรรม และสรปความร โดยใหนกเรยนตระหนกถงความปลอดภยทางชวภาพ ผลกระทบตอสงคมในอนาคต และเนนดานจรยธรรม



38 | ห น า

เรองท 3.3 ตวอยางการจดการเรยนรวชาชววทยาดวยวธสอนแบบอปนย

วธสอนโดยใชการอปนยคอกระบวนการสอนทใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนด โดยน าตวอยาง ขอมล ความคด เหตการณ สถานการณ ปรากฏการณทมหลกการ หรอแนวคด ทตองการสอนใหแกผเรยนแฝงอยมาใหผเรยนศกษาวเคราะห จนสามารถดงหลกการ หรอแนวคดทแฝงอยออกมา เพอน าไปใชในสถานการณอนๆตอไป

วตถประสงค วธสอนโดยใชการอปนย เปนวธการทมงชวยใหผเรยนไดฝกทกษะการคดวเคราะหสามารถจบหลกการหรอประเดนส าคญไดดวยตนเอง ท าใหเกดการเรยนรหลกการ หรอแนวคดตางๆอยางเขาใจ องคประกอบส ำคญ (ทขำดไมได) ของวธสอน 1. มตวอยาง ขอมล ความคด เหตการณ สถานการณ ปรากฏการณทมลกษณะยอยๆ ของสงทตองการใหผเรยนเกดการเรยนร 2. มการวเคราะหตวอยางตางๆเพอหาหลกการทรวมกน 3. มการสรปหลกการ และขอสรปทมลกษณะเปนหลกการ หรอแนวคดซงสามารถน าไปใชในสถานการณอนๆ ตอไปได ขอดและขอจ ำกด ขอด 1. เปนวธสอนทผเรยนสามารถคนพบการเรยนรไดดวยตนเองจงท าใหเกดความเขาใจ และจดจ าไดด 2. เปนวธสอนทชวยใหผเรยนไดพฒนาทกษะการคดวเคราะหอนเปนเครองมอส าคญของการเรยนร 3. เปนวธสอนทผเรยนไดทงเนอหาความร และกระบวนการ ซงผเรยนสามารถน าไปใชประโยชนในการเรยนรเรองอนๆได ขอจ ำกด 1. เปนวธสอนทใชเวลาคอนขางมาก 2. เปนวธสอนทอาศยตวอยางทด หากผสอนขาดความเขาใจในการจดเตรยมตวอยางทครอบคลมลกษณะส าคญๆ ของหลกการหรอแนวคดทสอน การสอนจะไมประสบผลส าเรจ 3. เปนวธการสอนทผเรยนจะตองคดคนหาค าตอบดวยตนเอง หากผเรยนขาดทกษะพนฐานในการคด และการท างานรวมกนเปนกลมอาจไมเกดผลสมบรณตามตองการ


39 | ห น า

สรป การสอนโดยใชวธสอนแบบอปนยคอกระบวนการสอนทใหผเรยนสรปหลกการหรอแนวคดจากตวอยางดวยตนเอง มงชวยใหผเรยนไดฝกทกษะการคดวเคราะห สามารถจบหลกการหรอประเดนส าคญไดดวยตนเองเนอหาทเหมาะส าหรบการสอนเปนเนอหาทผเรยนสามารถสรปความรตามวตถทแฝงอยจากตวอยางทหลากหลายทผสอนจดใหได

ตำรำง ขนตอนส ำคญ กจกรรมทใชในกำรจดกำรเรยนรชววทยำดวยวธสอนแบบอปนย เรอง ควำมสมพนธระหวำงสงมชวตกบปจจยทำงชวภำพ

ขนตอนส ำคญ

กจกรรมทใชในกำรจดกำรเรยนร

1. ผ ส อ นแ ล ะ / ห ร อผ เ ร ย นยก ต ว อ ย า งข อ ม ล สถานการณ เ ห ต ก า ร ณ ปรากฏการณ ความคด ทมล ก ษ ณ ะส าคญของสงทจะเรยนร

ครใหนกเรยนศกษาวดทศนและ ภาพแสดงความสมพนธระหวางสงมชวตชนดตางๆ ทหลากหลาย โดยครอาจอธบายลกษณะการอยรวมกนประกอบเพมเตมกรณทสอนนแสดงความสมพนธใหเหนไดไมชดเจน เชน

- มดกบเพลย - ฉลามกบเหาฉลาม - นกเอยงกบควาย - งกบกบ - โพรโตซวในล าไสปลวก - แบคทเรยไรโซเบยมกบตนถว - กลวยไมกบตนไมใหญ

2. ผ เ ร ย นศ ก ษ า แ ล ะว เคราะหหาห ล ก ก า ร ทแ ฝ ง อ ย ใ นตวอยางนน

นกเรยนวเคราะหความสมพนธระหวางสงมชวตโดยพจารณาการไดรบประโยชน หรอเสยประโยชนขณะอยรวมกน และเมอแยกจากกน และบนทกลงในแบบบนทกกจกรรม

3. ผเรยนสรปหลกการ หรอแนวค ดท ไดจากตวอยางนน

ครใหนกเรยนแบงกลมอภปรายความรทไดรบรวมกนและสรางแผนผงจ าแนกตวอยางความสมพนธระหวางสงมชวตทศกษาออกเปนแตละกลมตามความเขาใจ จากนนนกเรยนน าเสนอผลงาน และครน าอภปรายเพอสรป และใหค าศพทชอรปแบบความสมพนธของแตละกลมตวอยาง


40 | ห น า


เรองท 3.4 ตวอยางการจดการเรยนรวชาชววทยาดวยวธสอนแบบสบสอบ วธสอนแบบสบสอบ บางครงอาจเรยกในชออนทแตกตางกนไดหลายชอ เชน การสอนแบบ

สบสวน วธสบเสาะหาความร การสอนแบบแกปญหา การสอนแบบคนพบ แตปจจบนจะนยมใชค าวา วธสอนแบบสบสอบ

วธสอนแบบสบสอบ เปนการจดการเรยนการสอนโดยใหนกเรยนเปนผคนควาหาความรหรอสรางความรดวยตนเอง โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรครเปนผอ านวยความสะดวก เพอใหผเรยนบรรลเปาหมาย วตถประสงค วธสอนแบบสบสอบมงชวยใหผเรยนเกดการเรยนรดวยตนเอง ไดความรจากการคดสบสอบ และเรยนรกระบวนการแกปญหาไปดวยพรอมๆกน

บทบำทของคร และนกเรยนในกำรจดกำรเรยนกำรสอนแบบสบสอบ ในการจดการเรยนการสอนแบบสบสอบ ครมบทบาทส าคญในการเปนผกระตนใหนกเรยนคด

ก าหนดปญหา และวางแผนในการหาค าตอบ ใหการเสรมแรง เพอใหนกเรยนไดรวมในกจกรรมการเรยนการสอนอยางตอเนอง เปนผจดระเบยบ แนะน า และก ากบใหนกเรยนเกดความคด และไดเสนอความคดอยางเตมทโดยไมสบสน สรางบรรยากาศ และจดสงแวดลอมใหเหมาะสมส าหรบการจดกจกรรม และ เปนผใหขอมลยอนกลบโดยการบอกขอด และขอบกพรองแกนกเรยน นกเรยนมบทบาทเปนผคนควาหาความร ดวยการวางแผนการทดลอง ลงมอปฏบต และเกบรวบรวมขอมลเพอหาค าตอบของปญหาโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร วธสอนแบบสบสอบมการใชค าถามเปนเครองมอส าคญทท าใหเกดกระบวนการเรยนร ชนดของค าถามทครใชจะเปนสงทก าหนดการปฏบตของนกเรยน ระดบของค าถามของครจะชวยพฒนาระดบความคดของนกเรยน ดงนนการใชค าถามทชดเจน หลากหลาย และเหมาะสมจงเปนสงส าคญอยางยงเมอใชบทบาทของคร และนกเรยนเปนเกณฑจะสามารถแบงวธการสอนแบบสบสอบไดเปน 3 ประเภท ดงน


41 | ห น า

ตำรำง เปรยบเทยบความแตกตางของแตละขนตอนในการจดกจกรรมการเรยนการสอนดวย วธสอนแบบสบสอบแตละประเภท

ขอดและขอจ ำกด ขอด วธสอนแบบสบสอบ จะชวยพฒนาทกษะการคดใหแกนกเรยน ทงในดานการคดแกปญหา และการคดสรางสรรค ชวยใหนกเรยนสามารถสรางความร และจดจ าความรไดนานขน สามารถน าความรนนไปใชในชวตประจ าวนได มจตวทยาศาสตร

ประเภทของวธสอนแบบสบสอบ

ขนตอนกำรจดกจกรรมกำรเรยนกำรสอน

กำรก ำหนดปญหำ ด ำเนนกำรแกปญหำ สรป และอภปรำย ประเภทท 1 Guided inquiry

ครเปนผก าหนดปญหา

ครเปนผวางแผนการท ากจกรรม นกเรยนมหนาทเปนผปฏบตตามขนตอนทคร จดเตรยมไวให

ครน าอภปรายโดยใชค าถามน านกเรยน ไปสขอสรป

ประเภทท 2 Less guided inquiry

ครเปนผก าหนดปญหาหรอรวมกบผเรยนเปนผก าหนดปญหา

นกเรยนจะเปนผ วางแผนออกแบบ วธการแกปญหาและ ลงมอปฏบตดวยตนเอง

ครเปนผรวมอภปรายเพอใหนกเรยนได ขอสรปทถกตองสมบรณ

ประเภทท 3 Unguided inquiry

ครใชค าถาม หรอสรางสถานการณเพอกระตนใหนกเรยนเกดความสงสย และก าหนดปญหาดวยตวผเรยนเอง

นกเรยนก าหนดปญหา วางแผนการทดลอง ลงมอปฏบต เกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยมครใหค าปรกษา

นกเรยนท าการ สรปผลดวยตนเองโดยมครใหค าปรกษา


42 | ห น า

สรป การสอนโดยใชวธสอนเปนการจดการเรยนการสอนโดยใหนกเรยนเปนผคนควาหาความรหรอสรางความรดวยตนเอง โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตรมงชวยใหผเรยนเกดการเรยนรดวยตนเอง ไดความรจากการคดสบสอบ และเรยนรกระบวนการแกปญหาไปดวยพรอมๆกน วธสอนแบบสบสอบมการใชค าถามเปนเครองมอส าคญทท าใหเกดกระบวนการเรยนรสามารถแบงวธการสอนแบบสบสอบไดเปน 3 ประเภท ไดแก 1) Guided inquiry 2) Less guided inquiry และ 3) Unguided inquiry

ขอจ ำกด ถาการสรางสถานการณของครไมนาสนใจ หรอครไมมทกษะในการใชค าถาม กจะท าใหนกเรยนเกดความเบอหนาย และไมอยากเรยน นอกจากนวธสอนแบบสบสอบจะตองใชเวลามากในการสอนแตละครง ดงนนครผสอนจงตองมการวางแผนการสอนใหด เหมาะสมกบบทเรยน และระดบสตปญญาของนกเรยน เพอใหบรรลเปาหมายของการจดการเรยนการสอนอยางแทจรง

ขนตอนส ำคญ กจกรรมทใชในกำรจดกำรเรยนร

1. สรางสถานการณหรอปญหา (ผเรยนท าการทดลองเรองอณหภมทมผลตอการท างานของเอนไซมแลวในคาบเรยนทผานมา) ครใชค าถามน าใหนกเรยนเกดปญหา ดงน

- นอกจากอณหภมแลวปจจยใดบางทมผลตอการท างานของเอนไซม?

- ถาตองการทราบวาคา pH มผลตอการท างานของเอนไซมหรอไม อยางไร จะออกแบบการทดลองไดอยางไร?

2. ผเรยนวางแผนแกปญหาโดยผสอนเปนผแนะแนวทาง

ครใหนกเรยนแบงกลม กลมละ 4 คน และออกแบบการทดลองเพอศกษา ปจจยคา pH ทมผลตอการท างานของเอนไซม โดยนกเรยนจะตองตงสมมตฐาน ก าหนดตวแปร วธการทดลอง และออกแบบตารางบนทกผลการทดลองใหชดเจน

3. ผเรยนด าเนนการแกปญหาตามแผนทวางไว

นกเรยนลงมอปฏบตการทดลองดวยตนเอง และบนทกผลการทดลอง โดยครเปนผดแล ใหค าแนะน า

4. รวบรวมขอมลวเคราะหขอมล และสรปผลการแกปญหาดวยตนเอง โดยมครเปนผดแลรวมอภปราย

ครเปนผรวมอภปรายเพอใหนกเรยนได ขอสรปทถกตองสมบรณ

ตำรำง ขนตอนส ำคญ กจกรรมทใชในกำรจดกำรเรยนรชววทยำดวยวธสอนแบบสบสอบประเภท Less guided inquiry เรองปจจยทมผลตอกำรท ำงำนของเอนไซม


43 | ห น า

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 3.4 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 3.3 ตอนท 4 สอและแหลงเรยนร

เรองท 4.1 การใชสอและแหลงเรยนรทส าคญในการจดการเรยนรวชา

ชววทยา สอ (media) และแหลงเรยนร (learning resources) เปนสวนส าคญทชวยพฒนาใหผเรยนเกดความรในวชาฟสกส ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และจตวทยาศาสตรไดดยงขน เนองจากผเรยนไดเรยนรจากการปฏบตจรง สบคนขอมล วเคราะหขอมล ฝกทกษะการสงเกต ฝกการใชกระบวนการตาง ๆ ในการแกปญหา ตความและสรปเปนองคความร ตลอดจนสามารถชวยใหผเรยนศกษาปรากฏการณทางชววทยาทเปนนามธรรมซงสงเกตและเขาใจไดยากใหงายขน (อลศรา ชชาต , 2549: 187; Squire and others, 2004) ทงนการใชสอและแหลงเรยนรของครผสอนเพอพฒนาผเรยนในดานตาง ๆ จะประสบผลส าเรจไดนน จงขนอยกบหลกการเลอกและวธการใชสอและแหลงเรยนร ซงท าใหครจ าเปนตองมทกษะและเทคนคในการน าสอและแหลงเรยนรมาปรบประยกต ใชในการจดการเรยนร (Zollman and Fuller, 1994)

จากธรรมชาตของวชาชววทยาเปนวชาทศกษาเกยวกบสงมชวต และสงแวดลอม ท าใหมสอหลากหลายประเภททสามารถน ามาปรบประยกตใชในการจดการเรยนรได ในทนขอยกตวอยางสอและแหลงเรยนรทนยมน ามาใชในการจดกจกรรมการเรยนร สรปไดเปน 5 ประเภท ดงน 1. สออปกรณ ไดแก อปกรณการทดลอง และแบบจ าลอง

อปกรณการทดลอง คอ เครองจกร เครองมอ อปกรณ หรอ สงประดษฐทออกแบบ มาใชในงานเฉพาะทาง โดยใชประโยชนในการพสจนหลกการทางกายภาพ ความส มพนธตางๆ หรอเทคโนโลยด วยวธการวด การเกบขอมล การบนทก การแปลงสญญาณ การวดขอมลซ า การตรวจสอบยนยนขอมล อปกรณส าคญทใชในการจดการเรยนรวชาชววทยาคอกลองจลทรรศน

ภาพกลองจลทรรศน

http://www.nongjik.ac.th/

http://www.nongjik.ac.th/


44 | ห น า

ตวอยำงแบบจ ำลอง ทใชประกอบการศกษาเกยวกบระบบตางๆ ในรางกาย เชน ระบบโครง

กระดก ระบบการยอยอาหาร ระบบการหมนเวยนเลอด ระบบประสาท และระบบสบพนธ เปนตน

ภาพ ตวอยางแบบจ าลองทใชประกอบการจดการเรยนรชววทยา หลกกำรในกำรเลอกใชอปกรณ

อปกรณการทดลอง และแบบจ าลอง เปนสงทแสดงใหเหนความจรงทมลกษณะเปน 3 มต ผเรยนสมผสไดดวยประสาทสมผสทง 5 ชวยในการเรยนรและการปฏบตทกษะตางๆทางวทยาศาสตร ฝกความม เหตผล มระบบ ท างานเปนกลม ซ งเปนจดประสงคหลกของการเรยนการสอน วชาวทยาศาสตร ควรมหลกในการเลอกใชดงน 1. เลอกอปกรณทสอดคลองกบเนอหาสาระตรงตามจดประสงคการเรยนร

2. กรณทเปนอปกรณทใชในการทดลอง ตองมจ านวนเพยงพอกบจ านวนผเรยน และทกชนทเลอกพรอมใชงานและมประสทธภาพมากทสด 3. อปกรณทใชในการทดลอง ตองไมใชเวลานานมากเกนไป ไมควรเกน 60-90 นาท และ ไมอนตราย

ตวอยำงกำรน ำสอประเภทนไปใชในกำรจดกำรเรยนร ตวอยำงสออปกรณ

หวขอเรองทใชจด กำรเรยนร

วธกำรใชสอในกำรจดกำรเรยนร


45 | ห น า

ตวอยำงสออปกรณ

หวขอเรองทใชจด กำรเรยนร

วธกำรใชสอในกำรจดกำรเรยนร

กลองจลทรรศน

ใชกบทกเรองทศกษาเกยวกบสงมชวตขนาดเลก และเซลลของสงมชวต

ครตองแนะน าใหผเรยนใชกลองจลทรรศนอยางถกวธ และย าเตอนเกยวกบการเกบดแลรกษาอยางเหมาะสม (สามารถศกษาแนวทางการดแล และการใชกลองจลทรรศนไดจากภาคผนวกของแบบเรยนสสวท.รายวชาชววทยาพนฐาน)

แบบจ าลอง ตวอยาง เชน - ระบบตางๆในรางกายมนษย - โครงสรางของเซลล - การแบงเซลล - โครงสรางโมเลกลของ DNA

ก ร ณ ท ใ ช ป ร ะ ก อ บ ก า ร อ ธ บ า ยแบบจ าลองตองมขนาดใหญ และวางหรอแขวนไวในต าแหนงทนกเรยนทกคนในหองเรยนสามารถมองเหนชดเจน ทงนแบบจ าลองทใชประกอบการสอนอาจสรางขนดวยฝม อขอ งนก เรยน ใช เป น ส วน ห น งข อ งก ารว ด แ ล ะประเมนผลการจดการเรยนรได

2. สงของใกลตว คอ สงทพบเหนในชวตประจ าวน ซงเปนทงสงมชวต สงไมมชวตทมนษย

สรางขน และสงแวดลอม สามารถหยบยกมาใชในการเรยนการสอนได ซงโดยธรรมชาตของวชาชววทยาจะศกษาเกยวกบสงมชวต และสงแวดลอม การใหผเรยนไดสงเกต และส ารวจธรรมชาตรอบตวจะชวยใหผเรยนมความรทลกซงมากขน

หลกกำรในกำรเลอกใช 1. หาไดงาย มจ านวนทเพยงพอ ราคาไมแพง ขนาดไมใหญและไมเลกเกนไปทจะน ามาใช

เปนสอแตอาจใชภาพถายของสงใกลตวนนแทนไดถาไมสะดวกในการน ามาใช 2. พบเหนไดในชวตประจ าวนของผเรยน ไมเปนตวอยางทเฉพาะเจาะจงกบความชอบ เพศ

เกนไป 3. ตรงกบพนฐานประสบการณเดมของผเรยน หรอถาเปนการสรางประสบการณใหมทเปน

ประสบการณตรงทเขาถงได 3. ภมปญญำ เปนองคความรทเกดจากการสงสมประสบการณในการปรบตว ท าความเขาใจ

และด ารงชวตเพอใหเขากบสภาพแวดลอมทางธรรมชาตของถนฐานทมนษยอาศยอย (วกพเดย , 2556: online) ดงนนการเลอกภมปญญามาใชในการจดการเรยนรวชาชววทยา ผสอนควรมหลกในการเลอกภมปญญาทส าคญ คอ (1) ภมปญญาทน ามาเปนสอการเรยนรตองสอดคลองกบหลกการทางชววทยา (2) ภมปญญานนแสดงกระบวนการแกปญหาโดยอาศยหลกความเขาใจทางชววทยา (3) ภมปญญาดงกลาวชวยใหผเรยนสามารถเรยนรการประยกตใชกฎ หรอหลกการทางชววทยา

ตวอยำงกำรน ำสอประเภทนไปใชในกำรจดกำรเรยนร


46 | ห น า

ตวอยำงสอ หวขอเรองทใช จดกำรเรยนร

หลกกำรใชสอในกำรจดกจกรรมกำรเรยนร

การสมภาษณบคคลในทองถน เชน - อาสาสมครประจ าหมบานเกยวกบการใชสมนไพรในชมชน - หมอดนอาสาเกยวกบ การพฒนาทรพยากรดนในทองถน - ชาวสวน เกยวกบการควบคมแมลงศตรพชโดยชววธ

ตวอยาง เชน - ชวตกบสงแวดลอม - ความหลากหลายของสงมชวต

ครตองท าความเขาใจเชอมโยงเนอหาจากบทเรยนกบภมปญญาในทองถน ศกษาขอมลอยางละเอยดรอบคอบ เพอแนะน า และมอบหมายงานใหแกนกเรยนไดถกตอง มการก าหนดประเดนทตองการศกษา และคดขอค าถามเพอใชในการสมภาษณ โดยครตองดแลอยางใกลชดตรวจสอบความถกตอง และเหมาะสมของขอค าถามทนกเรยนน าเสนออยางละเอยด เพอใหไดความรทครอบคลม และเหมาะสมกบกาลเทศะ

4.สออเลกทรอนกส หรอสอ ICT เปนสอทมลกษณะเปนคอมพวเตอรบทเรยนส าเรจรป

เวบไซต สถานการณจ าลองในลกษณะแอนเมชน และสอมลตมเดย เชน ภาพ เสยง วดทศน เปนตน (อลศรา ชชาต, 2549) สออเลกทรอนกสนบเปนสอทส าคญอกประเภทหนงทมความเหมาะสมกบวชาชววทยา เนองจากชวยใหผเรยนเกดการเรยนรและเขาใจปรากฏการณทเปนนามธรรมและมความซบซอนไดงายยงขน (Squire and others, 2004: 513) ดงนนผสอนควรมหลกการในการเลอกใชสออเลกทรอนกสทส าคญดงน (1) ควรค านงถงความสอดคลองระหวางวตถประสงคการเรยนรกบวตถประสงคของสอแตละประเภท กลาวคอ หากตองการใหผเรยนเขาใจกระบวนการ สอทน ามาแสดงควรเปนสอทแสดงกระบวนการ หรอถาตองการฝกทกษะการคาดคะเนจากความสมพนธของ ตวแปรใหแกผเรยน สอทเลอกมาแสดงควรเปนสอทสามารถแทนคาและแสดงผลจากการแทนคา ตวแปรไดชดเจน (2) ภาพหรอขอความทปรากฏในสออเลกทรอนกสมความชดเจนและสอดคลองกบมโนทศนทางชววทยาทสอน (3) ลกษณะสอทน ามาใชจดกจกรรมการเรยนรควรเปนสอทชวยใหเกดการเรยนรไม เปนสอท เฉลยหรอบอกความร เพราะจะไมชวยใหผ เรยนไดพฒนาทกษะการคด (4) ระยะเวลาของสออเลกทรอนกสทน ามาใชควรมความเหมาะสมกบขนกจกรรมการเรยนร กลาวคอไมควรมความยาวเกนไป

ตวอยำงสออเลกทรอนกสทเกยวของกบวชำชววทยำ

วดทศนเรอง : การงอกของเมลด แหลงขอมล : http://www.youtube.com/watch?v=eDA8rmUP5ZM เนอหำ : ตวอยางการงอกของเมลดพชใบเลยงค

http://www.youtube.com/watch?v=eDA8rmUP5ZM


47 | ห น า

วดทศนเรอง : การล าเลยงน าและแรธาตในพช แหลงขอมล : http://www.youtube.com/watch?v=rK2DIF_tgCg โดย eLearnin เนอหำ : การล าเลยงน าและแรธาตจากรากสล าตน

วดทศนเรอง : การล าเลยงสารผานเซลลแบบใชพลงงาน แหลงขอมล : http://www.youtube.com/watch?v=_bmp2_T0c7k โดย Merenguito-M.D. เนอหำ : สรปขนตอนการล าเลยงสารผานเซลลแบบใชพลงงาน

วดทศนเรอง : ระบบขบถายของมนษย แหลงขอมล : http://www.youtube.com/watch?v=hiNEShg6JTI โดย Betty Smith เนอหำ : การท างานของไต

นอกจากนยงมสอทจดท าโดยสถาบน เชน คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สามารถสบคนไดทางสอออนไลน

ตวอยำงกำรน ำสอประเภทนไปใชในกำรจดกำรเรยนร

ตวอยำงสอ หวขอเรองทใช

จดกำรเรยนร หลกกำรใชสอในกำรจดกจกรรมกำรเรยนร

สอ animation เรอง how the cell cycle work (ของ MC Graw Hill)

การแบงเซลลแบบไมโทซส

- ครตองศกษา และท าความเขาใจสอ ตรวจสอบความถกตองของเนอหา และเรยนรวธการใชสอ - น าสอมาใชประกอบการจดการเรยนรขนกจกรรมแนะน าใหนกเรยนทราบประเดนทตองสงเกต และบนทกจาก animation ไดแก การเปลยนแปลงของเยอหมนวเคลยส โครโมโซม และเซนโทรโซม - ใหนกเรยนสงเกตกระบวนการแบงเซลลทเกดขน ทละระยะ ครตองหยด animation ใหนกเรยน

http://www.youtube.com/watch?v=rK2DIF_tgCg

http://www.youtube.com/user/elearnin?feature=watch

http://www.youtube.com/watch?v=_bmp2_T0c7k

http://www.youtube.com/user/neurocirujo

http://www.youtube.com/watch?v=hiNEShg6JTI

http://www.youtube.com/user/BettySmithRN


48 | ห น า

ตวอยำงสอ หวขอเรองทใชจดกำรเรยนร

หลกกำรใชสอในกำรจดกจกรรมกำรเรยนร

บนทกทละชวงตามประเดนทก าหนด (ครอาจแนะน าเพอเชอมโยงเมอจบทละขนได) - ใหนกเรยนสงเกตกระบวนการอยางตอเนองตงแตเรมตนจนจบอกครง - ครน าอภปรายเพอสรปกระบวนการทงหมดอกครงตามประเดนทนกเรยนบนทกได พรอมทงใหค าศพทเพมเตม

5. แหลงเรยนรในทองถน คอ แหลงขอมล ขาวสาร ความร และประสบการณทสนบสนนให

ผเรยนใฝเรยนร แสวงหาความร และเรยนรไดดวยตนเองตามอธยาศยอยางกวางขวางและตอเนอง เพอเสรมสรางใหผเรยนเกดกระบวนการเรยนร และเปนบคคลแหงการเรยนร

หลกกำรในกำรเลอกแหลงเรยนรในทองถน 1. มองคความรครบถวนสมบรณ ถกตอง โดยภายในแหลงเรยนรนนมองคความรครบถวน

สมบรณ หรอมากทสดตามเนอหาสาระนนๆ โดยมความถกตองของเนอหาสาระ การน าเสนอนาสนใจ 2. แหลงเรยนรสวยงาม นาสนใจ มกจกรรมใหผเรยนไดเขารวมระหวางเรยนร สรางความทา

ทายใหกบผเรยนไดแสดงความสามารถออกมา 3. มความสะดวกคลองตว แหลงเรยนรทใชในการเรยนรตองสะดวกในการพาผเรยนไปศกษา

ไมใชเวลาเดนทางนานเกนไป และวธการเดนทางล าบากหรออนตรายเกนไป 4. เวลา แหลงความรทเลอกใชสามารถจดไดตรงกบเวลา เออประโยชน ตอการสอน โดยไม

กระทบตอเวลาเรยนทระบไวตามหลกสตร 5. การสนบสนนและความรวมมอระหวางสถานศกษากบแหลงการเรยนร และการแกปญหา

รวมกน 6. งบประมาณ การไปศกษายงแหลงการเรยนรทเลอกไวนน สถานศกษาตองมคาใชจาย

เพยงพอ ตวอยำงกำรน ำสอประเภทนไปใชในกำรจดกำรเรยนร

ขนตอนในกำรพำผเรยนไปศกษำแหลงเรยนรนอกสถำนท 1. ขนก าหนดความมงหมาย ความมงหมายของการไปศกษาแหลงเรยนรจะตองกอใหเกด

คณคาทางวชาการ ไดผลคมคาและไมมกจกรรมอนทดแทนได ผสอนตองค านงวามความจ าเปนทจะตองพาไปศกษานอกชนเรยนหรอไม ตองไปศกษาอะไร สภาพแวดลอมเหมาะสมหรอไม

2. ขนเตรยมการ ผสอนวางแผนรวมกบผ เรยนไปส ารวจแหลงทจะไปเสยกอน ผสอนปฐมนเทศแนวทางกบผเรยนวาตองเตรยมอะไรบาง อธบายถงลกษณะของสถานท กฎระเบยบ ขอหาม ไปโดยวธการใด ประโยชนของการศกษานอกสถานท เปนการทบทวนหรอเรมตน หนวย การเรยนและกจกรรมประเภทนดกวากจกรรมประเภทอนๆในชนเรยนอยางไร ถาเดนทางไประยะทางไกลตองขออนญาตผปกครองกอนและปฏบตตามระเบยบวาดวยการพานกเรยนนกศกษาไปนอกสถานท


49 | ห น า

3. ขนเดนทางและศกษาแหลงเรยนร ออกเดนทางตามก าหนดนดหมาย ผสอนพานกเรยนไปท าความรจกกบเจาของสถานท หากมวทยากร อาจะมการแบงกลมตามวทยากร สถานทบางแหงอาจมเอกสารประกอบดวย ผสอนตองใหผเรยนสงเกต ซกถาม ถายภาพ หรอท ากจกรรมตางๆ เพอใหไดความรมากทสด

4. ขนประเมนผล เมอผเรยนกลบมาแลว ผสอนใหผเรยนจดกจกรรมตางๆ เพอเปนการประเมน เชน การท าการทดลองในหองปฏบตการ การจดนทรรศการ การอภปราย การเขยนรายงาน เปนตน

ตวอยำงแหลงเรยนรในทองถนทเกยวของกบวชำชววทยำ พพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร

พพธภณฑวทยาศาสตรทางทะเล มหาวทยาลยบรพา

พพธภณฑกายวภาคศาสตรคองดอน คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

พพธภณฑรางกายมนษย คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


50 | ห น า

พพธภณฑสถานธรรมชาตวทยาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

พพธภณฑสถานพชศาสตราจารยกสน สวะตะพนธ อทยานแหงชาตเขาใหญ

ศนยวจยและศกษำธรรมชำตปำพรสรนธร หรอ ปำพรโตะแดง


สรป สอแตละชนดมขอดขอจ ากดทตางกน จงตองเลอกสอทมคณคากบผเรยนมากทสดการ

เลอกและใชสอการสอนตองสอดคลองกบธรรมชาตของวทยาศาสตร ตองมการวางแผนการจดระบบ การคดเลอกสอทมคณคา และประเมนผลการใชสอวาใชแลวเหมาะสมกบผเรยนหรอไม เพอน าไปปรบปรงในการเลอกใชสอการสอนในครงตอไป และไมมสอชนดใดชนดเดยวทจะสนองวตถประสงคไดครบทกวตถประสงค ผสอนจงจ าเปนตองใชสอใหหลากหลาย โดยศกษาศกยภาพของสอแตละชนดและเลอกใหเหมาะกบเงอนไขของการเรยนรแตละครง


51 | ห น า

ตอนท 5 การวดและประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร

เรองท 5.1 ความส าคญและประโยชนของการวดและประเมนผลการเรยนรวทยาศาสตร

การวดและประเมนผลการเรยนรเปนองคประกอบทส าคญประการหนงในกระบวนการจดการเรยนร หรอการจดการเรยนการสอน ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ไดก าหนดแนวทางการประเมนผลการเรยนรไวเปนมาตราหนงเปนการเฉพาะโดยใหพจารณาพฒนาการของผเรยนและใชควบคไปกบการเรยนการสอน การวดและประเมนผลมความส าคญและประโยชนหลายประการ ตงแตกอนเรมด าเนนการเรยนการสอน ระหวางกอนการจดการเรยนการสอน และภายหลงจากทไดมการจดการเรยนการสอน ในอนดบแรกการวดและการประเมนผลกอนการจดการเรยนการสอนชวยใหครผสอนสามารถวนจฉย หรอไดเรยนรเกยวกบนกเรยนของตนเอง เชนระดบความร ความสามารถ และศกยภาพของนกเรยน การวดและประเมนผลกอนการเรยนนชวยใหผสอนวางแผนการจดการเรยนไดอยางอยางเหมาะสม นบตงแตการวางเนอหา การคดเลอกและออกแบบกจกรรมการเรยนรใหกบนกเรยนไดอยางเหมาะสม การจดกลมนกเรยน เปนตน ส าหรบการวดและการประเมนผลระหวางเรยนนนเปนประโยชนอยางยงส าหรบทงครผสอนและนกเรยน กลาวคอ ครผสอนสามารถน าขอมลทไดจากการวดและประเมนผลมาใชการปรบการจดกจกรรมการเรยนรและแนวทางในการพฒนาผเรยนเพอใหเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงคของวชา น ามาใชในการสอนซอมเสรมกอนทจะเรยนในเรองตอไป ซงครผสอนอาจมการด าเนนการเปนระยะๆ หลงจากเสรจสนการเรยนการสอนในแตละคาบ หรอในแตละหนวยกได ทงนครผสอนอาจใชวธการทหลากหลายไดตงแตการสงเกต การซกถาม การใชแบบทดสอบ การตรวจงาน นอกจากนการวดและประเมนผลระหวางเรยนยงเปนประโยชนตอผเรยนเองทจะไดรบรขอมลสารสนเทศเกยวกบศกยภาพในการเรยนรของตนเอง จะน าไปใชในการวางแผนการพฒนาตนเองดวยเชนกน และทายทสดคอการวดและการประเมนผลภายหลงการจบการเรยนร เพอตดสนและลงความเหนระดบความร ความสามารถ ศกยภาพของผเรยนในการเรยนวชาตางๆ

โดยทวไปเมอกลาวถงเรองการวดและประเมนผลการเรยนร (evaluation) น มงานทภารกจทส าคญ 2 ประการ คอ การวด (measurement) และการประเมน (appraise) ซงการวด คอการก าหนดตวเลขใหกบสงทเราตองการประเมน และการประเมน คอการลงความเหนบนขอมลทไดจากการวด ซงการวดนนนยมใชเครองมอทเราเรยกวา แบบสอบหรอขอสอบ


52 | ห น า

เรองท 5.2 ประเภทของขอสอบและหลกการออกขอสอบ

ตามทไดกลาวในตอนท 1 และตอนท 2 กอนทจะกลาวถงประเภทของขอสอบและหลกการออกขอสอบนน จ าเปนตองท าความเขาใจถงจดประสงคของการจดการเรยนรวทยาศาสตร โดยทวไปแลว จดประสงคในการจดการเรยนรวชาวทยาศาสตรแบงออกเปน 4 พฤตกรรมหลกตามแนวคดของคลอปเฟอร คอ ดานความร-ความจ า ดานความเขาใจ กระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร นกการศกษาวทยาศาสตรหลายทานจดเรยกวา ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และดานการน าความรและวธการทางวทยาศาสตรไปใช ทงนในแตละดานกยงแบงเปนพฤตกรรมยอยๆ ไดอกหลายพฤตกรรม ซงการรพฤตกรรมยอยของแตละดานจะชวยใหครผสอนสามารถวางแผนและด าเนนการออกขอสอบไดมประสทธภาพดยงขน ดงนนในทน จงขอน าเสนอตวอยางพฤตกรรมยอยทครผสอนสามารถน าไปใชเปนแนวทางในการออกขอสอบไดดงน

1. ดานความร-ความจ า อาจจ าแนกออกเปนพฤตกรรมยอยไดดงน 1.1 ความรเกยวกบขอเทจจรง

1.2 ความรเกยวกบค าศพทวทยาศาสตร 1.3 ความรเกยวกบมโนทศนทางวทยาศาสตร 1.4 ความรเกยวกบขอตกลงขอความรทางวทยาศาสตร 1.5 ความรเกยวกบล าดบขนและแนวโนม

1.6 ความรเกยวกบการแยกประเภท การจดประเภทและเกณฑทใช 1.7 ความรเกยวกบเทคนคและวธการทางวทยาศาสตร 1.8 ความรเกยวกบหลกการ กฎ และทฤษฎทางวทยาศาสตร

2. ดานความเขาใจ มการใหนยามของความเขาใจ คอความสามารถในการอธบายดวยค าพดของตนเองได ในทนน าเสนอแนวทางทน าใชในการออกขอสอบ จะจ าแนกเปน 2 พฤตกรรมยอยดงน 2.1 ความสามารถในการระบหรอบงชความรเมอปรากฏอยในรปแบบใหม 2.2 ความสามารถในการแปลความรจากสญญาลกษณหนงไปสอกสญลกษณหนง

3. กระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร พฤตกรรมการเรยนรวทยาศาสตรในดานนไดรบความสนใจจากครผสอนคอนขางนอย โดยเฉพาะอยางย งเมอมการน าไปออกขอสอบหรอจ าเปนตองมการวดและประเมนพฤตกรรมดานน ในทนขอน าเสนอเพยงแนวทางโดยสงเขปดงน 3.1 การสงเกตและการวด ซงสามารถแบงเปนพฤตกรรมยอยไดอก เชน ความสามารถในการสงเกตวตถหรอปรากฏการณตางๆ ความสามารถในการบรรยายสงทสงเกตโดยใชภาษาทเหมาะสม ความสามารถในการวดขนาดของวตถ ปรากฏการณ และการเปลยนแปลงตางๆ ความสามารถในการประมาณคาในการวด และรขอจ ากดของเครองมอทใชวด

3.2 การมองเหนปญหาและการหาวธการแกปญหา ซงพฤตกรรมดานนสามารถจ าแนกออกเปน ความสามารถในการมองเหนปญหา ความสามารถในการตงสมมตฐาน ความสามารถในการเลอกวธการทเหมาะสมในการทดสอบสมมตฐาน ความสามารถในการออกแบบการทดลองทเหมาะสมส าหรบการทดสอบสมมตฐาน

3.3 การแปลความหมายขอมลและลงขอสรป เชน ความสามารถในการจดกระท าขอมล ความสามารถในการน าเสนอขอมลในรปของความสมพนธระหวางตวแปร ความสามารถในการแปล


53 | ห น า

ความหมายผลของการสงเกตและขอมลทไดจากการทดลอง ความสามารถในการตรวจสอบสมมตฐานดวยขอมล และความสามารถในการสรางขอสรปทเหมาะสมอยางมเหตผลตามความสมพนธทพบ

อยางไรกตาม จะเหนไดวา พฤตกรรมทยกตวอยางขางตนนนสอดคลองกบวธการและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ดงนนครผสอน อาจพบวานกการศกษาวทยาศาสตรหลายทาน เลอกทจะใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทก าหนดโดย AAA นนเปนแนวทางในการออกขอสอบเพอวดพฤตกรรมดานน 4. การน าความรและวธการทางวทยาศาสตรไปใช ซงอาจจ าแนกพฤตกรรมดานนออกเปนพฤตกรรมยอยเพอเปนแนวทางในการวดและประเมนผลของครวทยาศาสตรไดดงน 4.1 การน าความรไปแกปญหาใหมในวชาวทยาศาสตรสาขาเดยวกน

4.2 การน าความรไปแกปญหาใหมในวชาวทยาศาสตรตางสาขา

4.3 การน าความรไปแกปญหาใหมทนอกเหนอจากวทยาศาสตร จากการจ าแนกพฤตกรรมการเรยนรวทยาศาสตรทพงประสงค จะเหนไดวามมากมายหลาย

ประการ ดงนนการทจะวดพฤตกรรมตางๆ เหลานใหไดครอบคลมไมอาจวดไดดวยขอสอบ หรอแบบทดสอบไดเพยงอยางเดยว จ าเปนอยางยงทตองใชวธการทหลากหลายควบคกนไป เชน ขอสอบ แบบวด แบบสงเกต แบบประเมน เปนตน อยางไรกตามจากทครผและแนวทางการปฏบตในเรองนพงพงเรองการสอบเปนหลก ดงนนมรสวนนจงจะกลาวถงเรองประเภทและหลกการออก

ขนตอนแรกของการออกขอสอบ คอเรมตนจากตารางวเคราะหเนอหาและพฤตกรรม หรอตารางวเคราะหวตถประสงคและพฤตกรรม ดงภาพ จากนนครผสอนพจารณาเนอหาสาระทงหมดทไดจดการเรยนการสอนในภาคเรยนนน และประเมนใหคาน าหนกระหวางเนอหาและวตถประสงคทตองการประเมน เชน ในตารางมบทเรยนทงหมด 3 บทเรยน จะใหคาน าหนกโดยก าหนดเปนสดสวนของรอยละ โดยอาจองเวลาทใหกบแตละบทเรยน ดงน บทท 1 และบทท 3 ใชเวลาในการเรยนใกลเคยงกน ก าหนดใหน าหนกในการประเมนรอยละ 30 ทงบทท 1 และบทท 3 สวนบทท 2 ใชเวลาในการเรยนมากกวา ก าหนดใหเปนรอยละ 40 หรอถาแตละบทเรยนใชเวลาเทากนกก าหนดคาน าหนกทเทากนหรอใกลเคยงกนได จากนนกมาก าหนดคาน าหนกพฤตกรรมทตองการประเมนจากพฤตกรรมทง 4 ดาน วาจะใหน าหนกแตละดานเทาไหร ทงนอาจพจารณาระดบชนรวมดวยว า ชนมธยมศกษา 1 อาจเนนเรองกระบวนการทางวทยาศาสตร มากกวาดานความร –ความจ า และมธยมศกษา 3 อาจเพมใหน าหนกทความเขาใจ และการน าความรไปใช เหลานเปนแนวทางในการพจารณาก าหนดคาน าหนกแตละพฤตกรรม ทงนขอสรปขนกบดลยพนจของผสอน เชน ให ความร-ความจ า ความเขาใจใหน าหนกเทากนรอยละ 25 กระบวนการฯ ทางวทยาศาสตร รอยละ 30 และการน าไปใชรอยละ 20 จากนนน ามาค านวณน าหนกแตละชอง พจารณาตารางประกอบ จากนนจงก าหนดจ านวนขอค าถามในแบบสอบ หรอขอสอบโดยพจารณาจากเวลาทก าหนดในการการสอบ เชน 2 ชวโมง หรอ 120 นาท ในกรณทเปนขอสอบปรนย อาจก าหนด 60 ขอ จากนนน าตวเลข 60 นไปใชในการค านวณแตละชองวาจะตองออกขอสอบในเรองนนและวดพฤตกรรมใดกขอ เชนใชตวเลขทค านวณไดจากคาน าหนก


54 | ห น า

พฤตกรรมฯ

เนอหา (บทเรยน)

ความร-ความจ า

25%

(15 ขอ)

ความเขาใจ

25%

กระบวนการฯทางวทยาศาสตร 30%

การน าความรและวธการฯ ไป

ใช 20%

รวม

1. (30%)

18 ขอ 30x25 = 7.5

4.5 ขอ

2. (40%)

24 ขอ 40x25= 10

6 ขอ

3. (30%)

18 ขอ 30x25 = 7.5

4.5 ขอ

รวม 100%

60 ขอ 25%

15 ขอ

การสรางตารางวเคราะหชวยใหการวดและประเมนผลครอบคลมทงดานเนอหาและวตถประสงค หลกเลยงความล าเอยงทเกดจากความถนด หรอความเชยวชาญเฉพาะเรองของผสอนได และทายทสดสงผลใหกาจดการเรยนการสอนบรรลเปาหมายของหลกสตรทก าหนดไว เมอไดจ านวนขอสอบแลว จงเรมด าเนนการสรางขอสอบหรอเครองมอ ทงนขอสอบหรอเครองมอทสรางขนนจ าเปนตองไดรบการตรวจสอบคณภาพ ซงครผสอนสามารถด าเนนการไดงายๆ คอ ใหเพอนครหลายๆ คนชวยอาน วพากษและใหขอเสนอแนะ จากนนจงปรบปรงแกไข และน าไปใช

5. ประเภทของขอสอบ

ขอสอบทใชในการวดและประเมนผลการเรยนร อาจแบงไดเปน 2 ประเภทหลก คอ ขอสอบทลกษณะค าถามและค าตอบเปนแบบปลายปด คอมค าตอบทถกเพยงขอเดยว อาจเปนไดตงแตแบบตวเลอก (multiple choices) แบบจบค (matching) ค าตอบแบบสน (close-ended answer) และขอสอบแบบปลายเปด (open-ended question) เปนขอสอบทขอค าถามมลกษณะปลายเปดใหผเรยนเขยนค าตอบประกอบการอธบายประกอบเหตผลดวยตนเอง อยางไรกตามหลกการในการออกขอสอบใหมคณภาพมดงน

1. เรมจากขอค าถาม นยมใชประโยคทสมบรณมากกวาประโยคทไมสมบรณ ในกรณทเปนขอสอบแบบเลอกตอบ ถาใชประโยคไมสมบรณเปนค าถาม ตวเลอกตองเปนขอความทตอทายประโยคค าถามนนได

2. สถานการณทสรางขน จะเปนสถานการณทเชอไดวาเปนจรงหรอเปนไปได 3. สถานการณทสมมต หรอน ามาจากเอกสาร สงพมพอนๆ ควรมความยากวายเหมาะสมกบ

ระดบชนของผเรยน

4. ศพทเทคนคทปรากฏในขอค าถามหรอค าตอบจะตองไมยากเกนกวาทผเรยนเคยเรยนรแลว

5. ภาษาทใชตองชดเจน เขาใจงาย อานแลวเขาใจตรงกน

6. ค าถามทใชวดพฤตกรรมขนสง เชน ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรนน ไมควรใชค า วล ขอความ แผนภาพ กราฟ แผนภม หรอรปภาพทเหมอนกบบทเรยน

7. หลกเลยงการใชประโยคปฏเสธซอนปฏเสธทงขอค าถามและตวเลอก


55 | ห น า

8. ส าหรบขอสอบแบบตวเลอก มหลกการเพมเตมดงน 8.1 ค าและภาษาในตวเลอกทถกตองไมซ ากบค าและภาษาในขอค าถาม

8.2 ขอความในตวเลอกทถกไมควรสนหรอยาวกวาขอความในตวเลอกอนๆ มากนก 8.3 ตวเลอกทเปนตวลวงนนตองไมเปนขอความทผด หรอไมสมเหตสมผลในตวของมน

8.4 การเรยงล าดบตวเลอกควรมระบบ เชน เรยงจากตวเลขนอยไปหามาก หรอเรยงจากค าตอบสนไปหาค าตอบยาว เปนตน

8.5 พยายามหลกเลยงการใชตวเลอก “ไมมขอใดถกตอง” หรอ “ถกทกขอ” ขอควรระวงเพมเตม คอ ทงขอค าถามและตวเลอกของขอใดขอหนง ตองไมแนะหรอเปนค าตอบของขออนๆ 9.การใหคะแนนส าหรบขอสอบแบบตอบสนๆ ตองก าหนดใหชดเจนลวงหนา รวมทงแนวเฉลยค าตอบดวย

นอกจากแนวทางในการออกขอสอบขางตนทเนนดานพทธพสยดานความร -ความจ า ความเขาใจและการน าความรไปใชแลว การวดและประเมนทมกถกละเลย คอ การวดและประเมนดานกระบวนการฯทางวทยาศาสตร เนองจากมลกษณะเฉพาะทตองเชอมโยงใหระหวางพฤตกรรมตองการประเมนและแบบวด ซงลกษณะขอสอบวดพฤตกรรมดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยสวนใหญจะอยในลกษณะ ดงน 1. การใหผเรยนวเคราะหหา หรอตงสมมตฐาน หรอ จดมงหมายของการทดลอง ดงนนลกษณะของค าถามจะเปนการก าหนดค าอธบายหรอวธการทดลอง หรอแผนภาพการแสดงสถานการณการทดลองให จากนนจงใหผเรยนวเคราะหหาค าตอบเกยวกบสมมตฐาน

2. การก าหนดตารางบนทกผลการทดลองให แลวใหผเรยนวเคราะหหาสมมตฐาน หรอจดมงหมายการทดลองไดเขนเดยวกน ขณะเดยวกนกสามารถใหผ เรยนวเคราะหก าหนดชอตาราง หรอหาลกษณะและประเภทของตวแปรได 3. ก าหนดจดมงหมาย หรอสมมตฐานการทดลอง หรอสถานการณให และใหผเรยนพจารณาวธการทดลองทเหมาะสม

4. ใหผเรยนเขยนกราฟ แผนภมจากขอมลในตรารางหรอขอความทก าหนดให หรอพจารณาวา กราฟ หรอแผนภมทก าหนดใหนนเขยนมาจากขอมลใดในตาราง หรอจากขอความใดทก าหนดให 5. ใหผเรยนออกแบบตารางเพอบนทกขอมลตามค าอธบาย หรอขอความ หรอสถานการณทก าหนดให หรอพจารณาวาตารางใด แผนภมใด สอดคลองกบค าอธบาย หรอวธการทดลองทก าหนดให 6. ก าหนดขอมลให ในรปแบบตางๆ เชน ขอความ ตาราง แผนภม กราฟ แลวใหผเรยนท านายหรอคาดการณโยใชขอมลทก าหนดใหเปนฐาน

7. ใหผเรยนสรปหรอแปลความหมายจากขอมลในตารางทก าหนดให หรอแปลความหมายจากแผนภม กราฟ เปนตน


56 | ห น า

เรองท 5.3 การประเมนตามสภาพจรง และ การประเมนงานของนกเรยนโดยใชเกณฑคณภาพ จากขอจ ากดของการเนนการใชแบบสอบ หรอขอสอบในการประเมนและตดสนคณภาพผเรยนนนพบจดออนหลายประการ กลาวคอ การวดและประเมนผลทพงแบบสอบเพยงอยางเดยวไมสามารถสะทอนคณลกษณะของผเรยนไดอยางครอบคลม เชน เรองการปฏบตงาน กระบวนการท างาน การวางแผนการท างาน ความสามารถในการท างานกบผอน ความสามารถในการสอสารทงทสอผานตวอกษรและการสอสารดวยวาจา ความตรงตอเวลา ความมวนยในการเรยน การสบคนขอมลตางๆ เหลานเปนตน ดงนน นกการศกษาจงพยายามทจะหาแนวทางในการประเมนคณลกษณะผเรยนในดานตางๆ ดงทกลาวขางตน ดงนน การประเมนตามสภาพจรง (authentic assessment) จงไดถกน าเสนอเพอเปนแนวทางเลอกเพมเตมส าหรบครผสอนในการประเมนผลการเรยนรใหครอบคลมทกดาน ซงตอมาไดรบความนยมและไดรบการสงเสรมใหผสอนใชการประเมนผลตามสภาพจรงนอกจากการใชขอสอบกนอยางจรงจงและกวางขวาง และเปนการประเมนระหวางการเรยนการสอน และตองมการวางแผนตงแตตนควบคไปกบการวางแผนการจดการเรยนรรายวชา และมการด าเนนการอยางตอเนองตลอดการเรยนรรายวชานนๆ

ถงแมวา จะมผกลาววา การประเมนตามสภาพจรงน เปนการประเมนแบบไมเปนทางการ หลกฐานแตมความส าคญยง เพราะขอมลสารสนเทศจากการประเมนตามสภาพจรงนจะสะทอนจดเดน จดทควรพฒนาผเรยน ซงการไดขอมลดงกลาวนนทนาเชอถอไดจ าเปนตองมาจากหลกฐานและการเกบขอมลทนาเชอถอ กลาวคอ ครผสอนตองมการวางแผนในการตงแตเรมควบคกบการวางแผนการจดการเรยนการสอน วตถประสงคของรายวชา ตลอดจนคณลกษณะทพงประสงคทตองการพฒนาผเรยนจากรายวชาน ตวอยางเชน วตถประสงคตองการพฒนาใหผเรยนเปนบคคลทใฝร ใฝเรยน มทกษะในการสบคนและน าเสนอขอมล ตลอดจนมกระบวนการในการสบเสาะความรทางวทยาศาสตร จากนนวเคราะหบทเรยนทมความสอดคลองสมพนธกบวตถประสงคทก าหนดไว และพจารณา หรอก าหนดภารกจทผเรยนตองปฏบตเพอน าไปสผลลพธ คอ คณลกษณะทพงประสงคตามวตถประสงค เชนการท ารายงาน การท าโครงงาน การจดนทรรศการวทยาศาสตร การสรปบทเรยนดวยวธการหลากหลาย ซงผสอนจ าเปนตองพจารณาวา ภาระงานทมอบใหแตละครงนน จะถกน ามาใชประเมนผเรยนดานใด ถาไดมการวางแผนอยางรอบคอบรดกมแลว จะสงผลใหผเรยนไดรบการประเมนและการพฒนาอยางเตมศกยภาพ

สรป การประเมนตามสภาพจรง เปนการวบรวมขอมลเชงปรมาณและคณภาพจากกระบวนการท างาน (process) การปฏบตงาน (performance) และผลผลต (product) ทไดจากกระบวนการเรยนรในสภาพทสงเรมการพฒนาผเรยนจรง


57 | ห น า

เรองท 5.4 การประเมนผลงานของนกเรยนโดยเกณฑคณภาพ

การประเมนตามสภาพจรงนน ม งเนนการประเมนความสามารถในการปฏบตงาน กระบวนการท างาน และการผลตทมาจากการปฏบตงาน ซงในการเรยนการสอนวทยาศาสตรการประเมนทเปนจดเนน คอกระบวนการสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร จตวทยาศาสตร นอกจากนยงมคณลกษณะทพงประสงคอนๆ ทเปนลกษณะรวมกบวชาอน เชน ทกษะการสอสาร การสบคนขอมล ความเปนระเบยบ เปนตน ประเดนส าคญของการประเมนตามสภาพจรง คอผสอนสามารถวนจฉยจดเดน จดทควรพฒนาปรบปรงผเรยน และผเรยนเองกสามารถรบรจดเดนและจดทควรพฒนาปรบปรงตนเองดวยเชนกน ดงนนการประเมนตามสภาพจรงนจ าเปนตองมการก าหนดเกณฑการประเมนทใหขอมลทเปนรปธรรม มความชดเจน เขาใจตรงกนทงผสอนและผเรยน และเพอททงผสอนและผเรยนสามารถวางแผนในการพฒนาไดอยางเหมาะสมตอไป อยางไรกตามนภาระกจหนงๆ ทมอบหมายใหแกผเรยนนน สามารถน ามาใชประเมนในหลากหลายดานได

แนวทางการใหคะแนนการเรยนรจากการปฏบตงาน ทงดานผลงาน การปฏบตงานและกระบวนการ อาจใหคะแนนเปนมาตรประเมนคา หรอตรวจสอบรายการกได โดยทวไปแบงเปน 2 ประเภท คอ

1. การใหคะแนนแบบภาพรวม (Holistic scoring) เปนการใหคะแนนผลงานในภาพรวม โดยพจารณาจากองคประกอบหลกส าคญทสะทอนคณภาพรวมของผลงาน โดยก ำหนดคำคะแนนเปน 4 ระดบ คอ 4 3 2 1 โดยทแตละคำคะแนนไดใหค ำอธบำยระดบคณภำพงำนไว ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 1 การประเมนผงมโนทศนในการสรปบทเรยน

คะแนน/ ความหมาย ค าอธบาย

3 มมโนทศนครบถวน เขยนเสนแสดงความเชอมโยงไดถกตอง ใชค าเชอมโยงไดถกตองเหมาะสม

2 มมโนทศนครบถวน เขยนเสนแสดงความเชอมโยงไดถกตอง ใชค าเชอมโยงไมถกตอง 1-2 แหง

1 มมโนทศนไมครบถวน เขยนเสนแสดงความเชอมโยงไมถกตอง ใชค าเชอมโยงไดไมเหมาะสม

ตวอยางท 2 การประเมนทกษะปฏบตการทดลอง

คะแนน/ ความหมาย ค าอธบาย 3 เลอกใชอปกรณ/ เครองมอในการทดลองไดถกตอง เหมาะสมกบการ

ทดลอง

2 เลอกใชอปกรณ/ เครองมอในการทดลองไดถกตอง แตไมเหมาะสมกบการทดลอง

1 เลอกใชอปกรณ/ เครองมอในการทดลองไมถกตอง


58 | ห น า

1. การใชอปกรณ/ เครองมอในการทดลองมอบหมายงาน 2. การใหคะแนนแบบแยกสวน (Analytic scoring) เปนการใหคะแนนแตละองคประกอบยอยของงาน หรอพฤตกรรม โดยมค าอธบายความหมายของระดบคะแนน ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 1 การประเมนรายงานการศกษาคนควา

รายการ ผลการประเมน 1. การคนควาขอมลจากแหลงตางๆ ทหลากหลาย 1 2 3 4 5

2. การคดเลอกขอมลในการน าเสนอ 1 2 3 4 5

3. ล าดบการน าเสนอสาระ ความเปนเหตผล เชอมโยง ตอเนอง 1 2 3 4 5

4. การวเคราะหขอมล สารสนเทศทไดศกษา 1 2 3 4 5

5. ความสอดคลองชอเรองกบเนอหา 1 2 3 4 5

6. การใชภาษาขอความ ค า การสะกด เครองหมาย 1 2 3 4 5

7. การเขยนอางองในเนอความและการเขยนแหลงอางอง 1 2 3 4 5

8. ความประณต ความเปนระเบยบของงาน 1 2 3 4 5 ตวอยางท 2 การประเมนโปสเตอรแสดงผลงานของผเรยน

รายการ ผลการประเมน 1. เนอหาสาระ 1 2 3 4 5

2.ภาพประกอบ 1 2 3 4 5

3. การใชภาษาขอความ ค า การสะกด เครองหมาย 1 2 3 4 5

4. ความสอดคลองชอเรองกบเนอหา 1 2 3 4 5

5. ความประณต ความเปนระเบยบของงาน 1 2 3 4 5

โดยทก าหนดความหมายของคะแนนดงน 1 = ปรบปรง 2 = พอใช 3 = ปานกลาง 4 = ด 5 = ดมาก

จากตวอยางจะเหนไดวา จากการประเมนตามสภาพจรงน ครผสอนสามารถวเคราะหสงทควรพฒนาผเรยนน าไปสการพฒนาผเรยนไดอยางเหมาะสม และผเรยนเองกสามารถน าขอมลทไดนไปพฒนาตนเองไดอยางเหมาะสมเชนเดยวกน อนงการประเมนตามสภาพจรงนควรเปนการประเมนผเรยนเปนรายบคคลและผเรยนตองไดรบขอมลปอนกลบเหลานทนททเสรจภาระงานนนๆ นอกจากทผเรยนใชขอมลในการพฒนาตนเองแลว ผเรยนยงสามารถใชในการประเมนการพฒนาตนเอง ครผสอนเชนเดยวกนทสามารถประเมนการพฒนาผเรยนจากขอมลเหลานได

ขอสงเกตส าคญยงของการประเมนตามสภาพจรง คอการใหคะแนนเรมจาก 1 เสมอ จะไมมการไมใหคะแนน หรอคะแนนเปนศนย ทงนเพราะผเรยนทกคนทสงงานสมควรไดรบการประเมนเพอพฒนาตนเอง และ ผทไมไดคะแนน คอผทไมสงงาน



59 | ห น า

ใบงำนท 1.1

ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 1 หลกสตร และสำระกำรเรยนร เรองท 1.1 ท ำไมตองเรยนวชำชววทยำ ค ำสง ขอใหสรางกรอบมโนทศน (concept mapping) ของการศกษาชววทยาในประเดนตอไปน

1. ความส าคญตอคณภาพชวตของมนษย และสงแวดลอม 2. ขอบขายศาสตรตางๆทางดานชววทยา 3. กระบวนการทใชในการจดการเรยนร


60 | ห น า


ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 1 หลกสตร และสำระกำรเรยนร เรองท 1.2 องคประกอบส ำคญของหลกสตรวชำชววทยำ ค ำสง

ขอใหตอบค าถามตอไปน 1. ชววทยาจดอยสาระใด ใน 8 สาระและแบงเปนกมาตรฐาน ในแตละมาตรฐานมใจความระบไว

อยางไร 2. มาตรฐานการเรยนร และตวชวดมความหมาย และความส าคญอยางไร จงอธบาย 3. มาตรฐานการเรยนรเรยนรวทยาศาสตรตอไปน แสดงถงความคาดหวงทผเรยนพงมความร สามารถปฏบต และมคณลกษณะใดบาง

มาตรฐาน ว 2.1 เขาใจสงแวดลอมในทองถน ความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบสงมชวตความสมพนธระหวางสงมชวตตางๆในระบบนเวศ มกระบวนการสบเสาะหาความร และ จตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชประโยชน


61 | ห น า


ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 1 หลกสตร และสำระกำรเรยนร เรองท 1.3 กำรจดท ำหลกสตรรำยวชำชววทยำ ค ำสง

1. ขอใหอธบายความสมพนธของสาระ มาตรฐานการเรยนร และตวชวด โดยเชอมโยงไปส การสรางค าอธบายรายวชา หนวยการเรยนร และแผนการจดการเรยนรแตละประเภท

2. ค าอธบายรายวชา และหนวยการเรยนรมองคประกอบอะไรบาง แตละองคประกอบเหมอน หรอแตกตางกนอยางไร ในรายวชาชววทยาพนฐาน และเพมเตม

3. ใหจดท าค าอธบายรายวชาและหนวยการเรยนร ในรายวชาชววทยาเพมเตมของ ชนมธยมศกษาปท 4 โดยระบองคประกอบส าคญของค าอธบายรายวชาใหครบถวน (พจารณาตวอยาง ค าอธบายรายวชาชววทยาเพมเตมในสวนเนอหา)


62 | ห น า

ใบงำนท 2

ชอหลกสตร หลกสตรวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 2 กำรพฒนำคณลกษณะของผเรยนตำมมำตรฐำนกำรเรยนร ค ำสง

1. จากเปาหมายการจดการเรยนการสอนชววทยา ใหวเคราะหค าส าคญทปรากฏแลวน ามาจดกลมตามองคประกอบของการเรยนร 2. จากมาตรฐานการเรยนรตอไปน ใหวเคราะหค าส าคญทปรากฏแลวน ามาจดกลมตามองคประกอบของการเรยนร

มาตรฐาน ว 2.1 เขาใจสงแวดลอมในทองถน ความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบสงมชวตความสมพนธระหวางสงมชวตตางๆในระบบนเวศ มกระบวนการสบเสาะหาความร และ จตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชประโยชน

องคความร ทกษะ เจตคต/

คณลกษณะอนพงประสงค เขาใจธรรมชาตของ

แรงแมเหลกไฟฟา แรงโนมถวง แร

กระบวนการสบเสาะหาความร

สอสารสงยชน

มคณธรรม

3. จากตวชวดตอไปน ใหวเคราะหสงทผเรยนตองเรยนร แนวทางการจดกจกรรม การวดและ

ประเมนผล ว 2.2 ม.4-6/1 วเคราะหสภาพปญหา สาเหตของปญหาสงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาตในระดบทองถน ระดบประเทศ และระดบโลก

สงทผเรยนตองเรยนร แนวทางการจดกจกรรม การวดและประเมนผล แรงกรยาและแรง

ปฏกรยาระหวางวตถ การน าความรเรองแร

ทดลองเรองแรงกรยาและฏกรยาระหวางวตถ


63 | ห น า


ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 3 กำรจดกจกรรมกำรเรยนร เรองท 3.2 ตวอยำงกำรจดกำรเรยนรวชำชววทยำดวยวธกรณตวอยำง

ค ำสง 1. จงวเคราะหบทบาทคร และบทบาทของนกเรยนในการจดการเรยนรชววทยาดวยวธกรณตวอยาง 2. ขอใหยกตวอยางเนอหาทเหมาะสมกบการการจดการเรยนรชววทยาดวยวธกรณตวอยาง 1 เรอง พรอมทงใหเหตผล


64 | ห น า


ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 3 กำรจดกจกรรมกำรเรยนร เรองท 3.2 ตวอยำงกำรจดกำรเรยนรวชำชววทยำดวยวธสอนแบบอปนย

ค ำสง 1. จงวเคราะหบทบาทคร และบทบาทของนกเรยนในการจดการเรยนรชววทยาดวยวธสอนแบบอปนย 2. การสอนเรองความหมายของระบบนเวศสามารถออกแบบการสอนโดยใชวธสอนแบบอปนยไดอยางไรขอใหเขยนเปนแผนการจดการเรยนรรายคาบทครบ และชดเจนทกองคประกอบ


65 | ห น า


ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 3 กำรจดกจกรรมกำรเรยนร เรองท 3.3 ตวอยำงกำรจดกำรเรยนรวชำชววทยำดวยวธสอนแบบสบสอบ

ค ำสง 1. จงอธบายวาความรทไดจากวธการสอนแบบสบสอบตางจากวธการสอนแบบโครงงานอยางไร 2. ขอใหยกตวอยางเนอหาทเหมาะสมกบการการจดการเรยนรชววทยาดวยวธสอนแบบสบสอบ 1 เรอง พรอมทงใหเหตผล


66 | ห น า


ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 4 สอและแหลงกำรเรยนร ค ำสง ขอใหส ารวจสอการเรยนรในโรงเรยน และยกตวอยางเนอหาทเหมาะกบการใชสอการ

เรยนรนนในการจดการเรยนการสอน

สอกำรเรยนร ม ไมม เนอหำทเหมำะสมกบสอกำรเรยนร 1. โปรแกรมส าเรจรป 2. แบบจ าลอง 3. แผนภาพ ………………………….. ……………………………


67 | ห น า


ชอหลกสตร หลกสตรวชำวทยำศำสตร : ชววทยำ ระดบมธยมศกษำตอนปลำย ตอนท 5 กำรวดและประเมนผลกำรเรยนรวทยำศำสตร ค ำสง ออกแบบกำรวดและประเมนผลกำรเรยนร ชววทยำ

.......................................................................................................................................... ......................

............................................................................................................ ....................................................

............................................................................................................................. ...................................

................................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ...................................

............................................................................................................................. ...................................

ค ำน ำkrukird.com/tepe_55114.pdf · 2016. 2. 25. · science for all americans: project...

Documents