หลกสตร การ ศกษานอกระบบระดบ การ ศกษา ขน พนฐานพทธศกราช ๒๕๕๑

สานก งาน สงเสรม การ ศกษานอกระบบ และ การ ศกษา ตามอธยาศย สานก งาน ปลด กระทรวง ศกษาธการ

กระทรวง ศกษาธการ

หาม จาหนายหนงสอเรยน เลม น จด พมพดวย เงนงบประมาณ แผนดน เพอ การ ศกษา ตลอด ชวต สาหรบ ประชาชน

ลขสทธ เปนของ สานก งาน กศน. สานก งาน ปลด กระทรวง ศกษาธการ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐานรายวชา ภ าษา ไทย

(พท๒๑๐๐๑)ระดบมธยม ศกษา ตอน ตน

หนงสอ เรยน สาระ ความร พนฐานรายวชาภาษาไทย (พท๒๑๐๐๑)ระดบ มธยมศกษา ตอน ตน

เอกสาร ทาง วชาการ หมายเลข ๕/๒๕๕๔

สานก งาน สงเสรม การ ศกษา นอก ระบบ และ การ ศกษา ตาม อธยาศย ได ดาเนนการ

จด ทาหนงสอ เรยนชด ใหม น ขน เพอ สา หรบ ใช ใน การเร ยน การ สอน ตาม หลกสตร การ ศกษา

นอก ระบบ ระดบ การ ศกษา ขน พนฐาน พทธ ศก ราช ๒๕๕๑ ท ม วตถ ประสงค ใน การ พฒนา

ผเรยน ให ม คณธรรม จรยธรรม ม สตปญญา และ ศกยภาพ ใน การประกอบ อาชพ การ ศกษา

ตอ และ สามารถ ดารงชวต อย ใน ครอบ ครว ชมชน สงคม ได อยาง ม ความ สข โด ย ผเรยน สามารถ

นา หนงสอ เรยน ไป ใช ดวย วธการ ศกษา คนควา ดวย ตน เอง ปฏบต กจกรรม รวม ทง แบบ ฝกหด

เพอ ทดสอบ ความ รความ เขาใจ ใน สาร ะ เนอหา โดย เมอ ศกษา แลว ยง ไมเขาใจ สามารถ นา กลบ

ไป ศกษา ใหม ได ผเรยน อาจ จะ สามารถ เพมพน ความร หลงจาก ศกษา หน งสอ เรยน น โดย นา

ความร ไป แลกเปลยน กบ เพ อน ใน ชนเรยน ศกษา จาก ภมปญญา ทองถน จา ก แหลง เรยน ร และ

จาก สอ อนๆ

ใน การ ดาเนนการ จด ทาหนงสอ เรยน ตาม หลกสตร การ ศกษา นอก ระบบ ระดบ การ ศกษา

ขน พนฐาน พทธศก ราช ๒๕๕๑ ได รบ ความ รวมมอ ท ด จาก ผทรง คณวฒ และ ผ ท เกยวของ

หลาย ทาน ท คนควา และ เรยบเรยง เนอหา สาระ จาก สอ ตางๆ เพอ ให ได เนอ หา ท สอดคลอง

กบ หลกสตร และ เปน ประโยชน ตอ ผเรยน ทอย นอก ระบบ อยาง แทจรง สานก งาน สงเสรม

การ ศกษา นอก ระบบ และ การ ศก ษา ตาม อธยาศย ขอ ขอบคณ คณะ ทปรกษาคณะ ผ เรยบ เรยง

ตลอด จน คณะ ผจดทา ทกทาน ท ได ให ความ รวมมอ ดวย ด ไว ณ โอกาส น

สานก งาน สงเสรม การ ศกษา นอก ระบบ แและ การ ศกษา ตาม อธยาศย หวง วา หนงสอ

เรยน ชด น จะ เปน ประโยชน ใน การ จดการ เรยน การ สอน ตาม สมควร หาก ม ขอเส นอ แนะ

ประการ ใด สานก งาน สงเสรม การ ศกษา นอก ระบบ และ การ ศก ษา ตาม อธยาศย ขอ นอม รบ

ไว ดวย ความ ขอบ คณ ยง

สานกงาน กศน.

คานา

หนาคานาคา แนะนาการ ใช หนงสอเรยน โครงสราง รายวชาขอบขาย เนอหาบท ท ๑ การ ฟง การ ด .................................................................................. ๑ เรอง ท ๑ หลก เบองตน ของการ ฟง และ การ ด...............................................๒ เรอง ท ๒ หลกการ ฟง เพอ จบใจ ความ สาคญ .................................................๓ เรอง ท ๓ หลกการ ฟง การ ด อยาง ม วจารณญาณ ......................................๕ เรอง ท ๔ มา รยาท ในการ ฟง การ ด .............................................................๖บท ท ๒ การพด ........................................................................................ ๙ เรอง ท ๑ สร ปความ จบประเดน สาคญ ของเรอง ทพด ...............................๑๐ เรอง ท ๒ การพด ใน โอกาส ตางๆ .............................................................๑๑ เรอง ท ๓ มารยา ทในการพด ....................................................................๑๔บท ท ๓ การ อาน ......................................................................................๑๗ เรอง ท ๑ การ อาน ใน ใจ ...........................................................................๑๘ เรอง ท ๒ การ อาน ออกเสยง ....................................................................๑๘ เรอง ท ๓ การ อาน จบใจ ความ สาคญ .........................................................๓๔ เรอง ท ๔ มารยาท ในการ อาน และ นสย รก การ อาน ...................................๓๙บท ท ๔ การ เขยน ......................................................................................๔๑ เรอง ท ๑ หลกการ เขยน การ ใช ภาษา ในการเขยน ....................................๔๒ เรอง ท ๒ หลกการ เขยน แผนภาพ ความคด ...............................................๔๔ เรอง ท ๓ การเขยนเรยงความ และ ยอ ความ ...............................................๕๑ เรอง ท ๔ การเขยนเพอ การ สอสาร ...........................................................๗๐ เรอง ท ๕ การ สราง นสย รก การ เขยน และการศกษา คนควา ..........................๘๓บท ท ๕ หลกการ ใช ภาษา .....................................................................................๙๙ เรองท ๑ การ ใช คาและ การ สราง คาใน ภาษ าไทย ......................................๑๐๐ เรอง ท ๒ การ ใชเครองหมาย วรรค ตอน และ อกษร ยอ .............................. ๑๑๑ เรอง ท ๓ ชนด และ หนาท ของ ประโยค ...................................................๑๒๑ เรอง ท ๔ หลก ในการ สะกดคา ..............................................................๑๒๖ เรอง ท ๕ คาราชาศพท.........................................................................๑๓๒ เรอง ท ๖ การ ใชสานวน สภาษต คาพงเพย ..........................................๑๓๕ เรองท ๗ หลกการ แตง คาประพนธ ........................................................๑๓๙ เรอง ท ๘ การ ใช ภาษา ท เปน ทางการ และ ไมเปน ทางการ ..........................๑๔๕บท ท ๖ วรรณคด และ วรรณกรรม ............................................................. ๑๔๘ เรอง ท ๑ หลกการ พจารณา วรรณคด และ หลกการ พนจ วรรณกรรม ...........๑๔๙ เรอง ท ๒ หลกการ พนจ วรรณคด ดาน วรรณศลป และ ดาน สงคม ...............๑๕๔ เรอง ท ๓ เพลง พนบาน เพลง กลอมเดก ............................................... ๑๕๙บรรณานกรม ........................................................................................... ๑๗๗คณะ ผจดทา ............................................................................................๑๗๙

สารบญ

คา แนะนา ใน การ ใช หนงสอเรยน

หนงสอ เรยน สาระ ความร พนฐาน รายวชา ภาษาไทย พท๒๑๐๐๑ ระดบ

มธยมศกษา ตอนตน เปน หนงสอ เรยน ท จด ทาขน สาหรบ ผเรยน ท เปน นกศกษา นอก ระบบ

ใน การ ศกษา หนงสอ เรยน สาระ ความร พนฐาน รายวชา ภาษาไทย พท ๒๑๐๐๑ ระดบ

มธยมศกษา ตอนตนผเรยน ควร ปฏบต ดงน

๑. ศกษา โครงสราง รายว ชา ให เขา ใจ ใน หวขอ และ สาระสาคญ ผล การ เรยนร ท

คาดหวง และ ขอบขาย เนอหา ของ รายวชา นนๆ โดย ละเอยด

๒. ศกษา รายละเอยด เนอหา ของ แตละ บท อยาง ละเอยด ทา กจกรรม แลว ตรวจสอบ

กบ แนว ตอบ กจกรรม ถา ผเรยน ตอบ ผด ควร กลบ ไป ศกษา และ ทาความ เขาใจ ใน เนอหา นน ใหม

ให เขาใจ กอน ทจะ ศกษา เรอง ตอๆ ไป

๓. ปฏบต กจกรรม ทาย เรอง ของ แตละ เรอง เพอ เปนการ สรป ความร ความ เขาใจ

ของ เนอหา ใน เรอง นนๆ อกครง และ การ ปฏบต กจกรรม ของ แตละ เนอหา แตละ เรอง ผเรยน

สามารถ นาไป ตรวจสอบ กบ คร และ เพอนๆ ท รวม เรยน ใน รายวชา และ ระดบ เดยวกน ได

๔. หนงสอ เรยน เลม น ม ๖ บท

บท ท ๑ การ ฟง การ ด

บท ท ๒ การ พด

บท ท ๓ การ อาน

บท ท ๔ การ เขยน

บท ท ๕ หลกการ ใช ภาษา

บทท ๖ วรรณคด และวรรณกรรม

โครงสรางรายวชาภาษา ไทย (พท๒๑๐๐๑)ระดบ มธยมศกษาตอนตน

สาระสาคญ ๑. การ อาน เปนทกษะ ทาง ภาษาทสาคญ เพราะ ชวย ใหสามารถ รบร ขาวสาร และ

เหตการณ ตางๆ ของสงคม ทาให ปรบ ตวไดกบ ความเจรญ กาวหนา ทาง วทยาการตางๆ

สามารถ วเคราะห วจารณ และ นา ความรไป ใชใน ชวต ประจา วนได

๒. การเขยนเปนการ สอสาร ทจด ระบบ ความคด การเลอก ประเดน การเลอกสรร

ถอยคา เพอ ถายทอด เปนตวอกษร ในการ สอ ความร ความคด ประสบการณ อารมณ

ความรสก จาก ผเขยนไปยง ผอาน

๓. การ ฟง การ ด และ การพด เปน ทกษะ ทสาคญ ของการ สอสาร ในการ ดาเนน ชวต

ประจา วนจง จาเปน ตอง เขาใจ หลกการ เบองตน และ ตองคานง ถง มารยาท ในการ ฟง การ ด

และ การพด ดวย

๔. การ ใช ภาษ าไทยใหถกตองตา มหลกภาษ า ทา ให เกด ความ ภาคภม ใจ ใน ภมปญญา ของคนไทย จง ตองตระหนก ถงความ สาคญของ ภาษา และ ตอง อนรกษ ภาษา ไทย ไวเปน สมบต

ของชาต สบ ตอ ไป

๕. การ ใช ทกษะ ทาง ภาษ าไทยในการแสวง หาความ ร การเขาใจ ระดบ ของ ภาษา

สามารถ ใช คาพด และเขยนได ด ทาให เกด ประโยชน ตอตน เอ ง และ สวนรวม

๖. วรรณคด ไทย เปนมรดก ของ ภาษา และ วฒนธรรม ทม คณ คา เปนมรดก ทาง ปญญา

ของคนไทย แสดง ถงความรงเรอง ของวฒนธรรม ทาง ภาษา เปนการ เชดช ความเปนอารยะ ของชาต

ผล การ เรยนร ทคาดหวง เมอ ศกษา ชด วชา แล ว ผเรยน สามารถ

๑. จบใจ ความ สาคญ และเลาเรอง ได ตความ ได อาน ใน ใจและ อาน ออกเสยง

วเคราะห วจารณ ประเมน คา ได เลอก หนงสอ และ สารสนเทศ ไดและ ม มารยาท ในการ อาน

และ มนสย รก การ อาน

๒. อธบาย การเขยนเบองตนได เขยนเรยงความ ยอ ความ เขยน จดหมาย เขยน

โตแยง เขยน รายงาน เขยน คาขวญ เขยนประกา ศ เขยนเชญ ชวน กรอก แบบ รายการ

แตง คาประพนธ บอก คณ คาของ ถอยคา ภาษา และ สามารถ เลอก ใช ถอยคาในการ ประพนธ

เขยน อางอง เขยนเลข ไทย ได ถกตองสวย งาม

๓. บอก หลกเบองตน และ จด มงหมาย ของการ ฟง การ ดและ การพดได และ สามา รถ

พด ใน โอกาส ตางๆ ได

๔. บอก ลกษณะ สาคญ ของ ภาษา และ การ ใช ภาษา ในการ สอการ ใช พจนานกรม และ

สาร านกรม ใน ชวต ประจา วน ได

๕. บอก ชนด และ หนาท ของคา ประโยค และ นา ไป ใชได ถกตอง

๖. ใชเครอง หมาย วรรค ตอน อกษรยอ คาราชาศพท หลกการประชม การ อภปราย

การ โตวาท

๗. บอก ความหมายของวรรณคด และ วรรณกรรม องคประกอบ และ รป แบบ ลกษณะ

เดน ของวรรณคด ได

๘. บอก ความหมา ยของ วรรณกรรม มข ปา ฐะ และ วรรณกรรม ลายลกษณ ได

๙. บอก ความหมาย และ ลกษณะ เดน ของวรรณกรรม ทองถน ประเภท รป แบบ ของ

วรรณกรรม ไทย ปจจบน ได

๑๐. อาน วรรณคด และ วรรณกรรม บอก แนว ความคด คานยม คณ คาหรอ แสดง

ความคดเหนได

๑๑. บอก ลกษณะ สาคญ และ คณ คาของเพล ง พนบาน และ บทกลอ มเดกพรอม ทง

รองเพลง พนบาน และ บท กลอมเดก ได

ขอบขาย เนอหา บท ท ๑ การ ฟง การ ด

บท ท ๒ การ พด

บท ท ๓ การ อาน

บท ท ๔ การเขยน

บท ท ๕ หลกการ ใช ภาษา บทท ๖ วรรณคด และวรรณกรรม

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑

สาระสาคญ การฟง การด เปนทกษะสาคญประการหนงของการสอสารทเราใชมากทสดทงเรอง

ของการศกษาเลาเรยน การประกอบอาชพ และการดาเนนชวตประจาวน จงจาเปนจะตอง

เขาใจหลกการเบองตน เพอเปนพนฐานในการประยกตใชในขนสงขนไป นอกจากนตอง

พฒนาทกษะเหลานใหมประสทธภาพโดยคานงถงมารยาทในการฟง และการดดวย

ผลการเรยนรทคาดหวง ผเรยนสามารถ ๑. สรปความจบประเดนสาคญของเรองทฟงและด

๒. วเคราะหความนาเชอถอ จากการฟง และดสอโฆษณา และขาวสารประจาวน

อยางมเหตผล

๓. วเคราะหการใชนาเสยง กรยา ทาทาง ถอยคาของผพด อยางมเหตผล

๔. ปฏบตตนเปนผมมารยาทในการฟงและด

ขอบขายเนอหา เรองท ๑ หลกเบองตนของการฟงและการด

เรองท ๒ หลกการฟงเพอจบใจความสาคญ

เรองท ๓ หลกการฟง การด และการพดอยางมวจารณญาณ

เรองท ๔ การมมารยาทในการฟงและการด

การ ฟง การ ด บท ท ๑

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๒

การ ฟง การ ด

บท ท๑

เรองท ๑ หลกเบองตนของการฟงและการด หลกเบองตนของการฟงและการด ความหมายของการฟงและการด การฟงและการดหมายถง การรบรเรองราวตางๆ จากแหลงของเสยงหรอภาพ หรอเหตการณ ซงเปนการฟงจากผพดโดยตรง หรอฟงและดผานอปกรณ หรอสงตางๆ แลวเกดการรบรและนาไปใชประโยชน โดยตองศกษาจนเกดความถกตอง วองไว ไดประสทธภาพ หลกการฟงและการดทด ๑. ตองรจดมงหมายของการฟงและด และตองจดบนทกเพอเตอนความจา ๒. ตองฟงและดโดยปราศจากอคต เพอการวเคราะหวจารณทตรงประเดน ๓. ใหความรวมมอในการฟง และดดวยการรวมกจกรรม

จดมงหมายของการฟงและการด การฟงมจดมงหมายทสาคญดงน ๑. ฟงเพอจบใจความสาคญไดวาเรองทฟงนนเปนเรองเกยวกบอะไร เกดขนทไหน เมอไหร หรอใครทาอะไร ทไหน เมอไหร ๒. ฟงเพอจบใจความโดยละเอยด ผฟงตองมสมาธในการฟง และอาจตองมการบนทกยอเพอชวยความจา ๓. ฟงเพอหาเหตผลมาโตแยงหรอคลอยตาม ผฟงตองตงใจฟงเปนพเศษ และตองใชวจารณญาณพจารณาวาเรองทฟงนนมอะไรเปนขอเทจจรง อะไรเปนขอคดเหน และมความถกตอง มเหตผลนาเชอถอมากนอยเพยงใด ซงผฟงควรพจารณาเรองราวทฟงดวยใจเปนธรรม ๔. ฟงเพอเกดความเพลดเพลน และซาบซง ในคณคาของ วรรณคด คตธรรม และดนตร ผฟงตองมความรในเรองทฟง เขาใจคาศพท สญลกษณตางๆ และมความสามารถในการตความ เพอใหเกดความไพเราะซาบซงในรสของภาษา ๕. ฟงเพอสงเสรมจนตนาการ และความคดสรางสรรค เปนความคดทเกดขนขณะทฟง หรอหลงจากการฟง ซงอาจจะออกมาในรปของงานประพนธ งานศลปะ หรอการพด การดมจดมงหมายทสาคญดงน ๑. ดเพอใหร เปนการดเพอใหเปนคนทนโลกทนเหตการณ ๒. ดเพอศกษาหาความร เปนการดทชวยสงเสรมการอาน หรอการเรยนใหมความรมากขน หรอมความชดเจนลมลกขน ๓. ดเพอความเพลดเพลน เชน ละคร เกมโชว มวสควดโอ ๔. ดเพอยกระดบจตใจ เปนการดทจะทาใหจตใจเบกบานและละเอยดออน เขาถงธรรมชาต และสจธรรม ไดแก การชมธรรมชาต การชมโขน ละคร การดรายการเกยวกบธรรมะ การดกฬา

๓

การ ฟ

ง ก

าร ด

บท ท๑

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

เรองท ๒ หลกการฟงเพอจบใจความสาคญ การฟงเพอจบใจความสาคญ เปนการฟงเพอความร ผฟงตองตงใจฟงและพยายาม

สรป เนอหา โดยมหลกการสาคญดงน

๑. มสมาธด ตงใจฟง ตดตามเรอง

๒. ฟงใหเขาใจและลาดบเหตการณใหดวา เรองทฟงเปนเรองของอะไร ใครทาอะไร

ทไหน อยางไร

๓. แยกใหออกวา ตอนใดเปนใจความสาคญ ตอนใดเปนสวนขยาย

๔. บนทกขอความสาคญจากเรองทฟง

ตวอยาง การฟงเพอจบใจความสาคญ

๑. จบใจความสาคญจากบทรอยแกว รอยแกว คอ ความเรยงทสละสลวยไพเราะเหมาะเจาะดวยเสยงและความหมาย

แตไมกาหนดระเบยบบญญตแหงฉนทลกษณคอไมจากดคร ลห ไมกาหนดสมผส

ตวอยาง “เหนกงจกรเปนดอกบว” สภาษต “เหนกงจกรเปนดอกบว” นโดยมาก

รจกความหมายกนแพรหลายอยแลว คอวา เหนผดเปนชอบ เชน ตวอยาง เหนเพอนของตน

คาฝนเถอน หามเทาไรกไมฟงจนเพอนผนนถกจบเสยเงนเสยทองมากมาย เชนนมกกลาวต

เตยนทานผนนวา “เหนกงจกรเปนดอกบว”

(ชมนมนพนธ ของ อ.น.ก.)

ใจความสาคญ เหนกงจกรเปนดอกบว คอเหนผดเปนชอบ

ตวอยาง ครอบครวของเราคนไทยสมยกอน ผชายกตองเปนหวหนาครอบครว ถา

มาจากตระกลดมวชาความรกมกรบราชการ เพราะคนไทยเรานยมการรบราชการมเงนเดอน

มบานเรอนของตนเองไดกม เชาเขากม อยกบบดามารดากไมนอย ไดเปนมรดกตกทอดกน

กม ทรพยสมบตเหลานจะงอกเงยหรอหมดไปกอยทภรรยาผเปนแมบาน

(แมศรเรอน ของทพยวาณ สนทวงศ) ใจความสาคญ ครอบครวไทยสมยกอน ผชายทมความรนยมรบราชการ ทรพย

สมบตทมจะเพมขนหรอหมดไปกอยทภรรยา

๒. จบใจความสาคญจากบทรอยกรอง รอยกรอง คอ ถอยคาทเรยบเรยงใหเปนระเบยบตามบญญตแหงฉนทลกษณ

คอ ตาราวาดวยการประพนธ เชน โคลง ฉนท กาพย กลอน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๔

การ ฟง การ ด

บท ท๑

ตวอยาง ฟงขอความตอไปนแลวจบใจความสาคญ (ครหรอนกศกษาเปนผอาน)

นางกอดจบลบหลงแลวสงสอน อานวยพรพลายนอยละหอยไห

พอไปดศรสวสดกาจดภย จนเตบใหญยงยวดไดบวชเรยน

ลกผชายลายมอนนคอยศ เจาจงอตสาหทาสมาเสมยน

แลวพาลกออกมาขางทาเกวยน จะจากเจยนใจขาดอนาถใจ(กาเนดพลายงาม ของ พระสนทรโวหาร (ภ)

ใจความสาคญ การจากกนของแมลกคอ นางวนทองกบพลายงาม นางวนทอง

อวยพรใหโอวาทและจากกนดวยความอาลยอาวรณอยางสดซง

ตวอยาง การฟงบทรอยกรองเพอจบใจความสาคญ (ครอานใหฟง)

ถงบางแสนแลนสบายจรดชายหาด เดยรดาษคนลงสรงสนาน

เสยงเจยวจาวฉาวฉานาสาราญ ลวนเบกบานแชมชนรนฤทย

คลนซดสาดฟาดฝงดงซซา ถงแสงแดดแผดกลาหากลวไม

เดกกระโดดโลดเตนเลนนาไป พวกผใหญคอยเฝาเหมอนเขายาม

เราหยดพกกนกลางวนกนทน ในรานมผคนอยลนหลาม

มอาหารจนไทยรสไมทราม คนละชามอมแปลมาแคคอ(นราศสตหบ พล.ร.ต.จวบ หงสกล)

ฟงบทรอยกรองขางบนแลวตอบคาถามตอไปน ๑. เรองอะไร (เทยวชายทะเล)

๒. เกยวกบใคร (เดกและผใหญ)

๓. ทาอะไร (สงเสยงดง วงเลนตามชายหาด)

๔. ทไหน (บางแสน)

๕. เมอไร (ตอนกลางวน)

ใจความสาคญ เดกและผใหญไปเทยวบางแสน รบประทานอาหารกลางวน เดก

เลนนา ผใหญคอยเฝาสนกสนานมาก

๓. จบใจความสาคญจากบทความ บทความ คอ ขอเขยนซงอาจจะเปนรายงาน หรอการแสดงความคดเหน มกต

พมพในหนงสอพมพ วารสาร สารานกรม เปนตน

ตวอยาง ใครทเคยกนไขเยยวมาคงประหลาดใจวาทาไมเรยกวาไขเยยวมา ทงๆ ทตามปกตแลวใชขเถาจากถานไมผสมวตถดบอนๆ พอกไขจนเกดปฏกรยาระหวางสารทพอก

กบเนอไขจนเกดวนสดาๆ เปนไขเยยวมาขนมา โดยไมได “เยยวมา” สกกะหยดมากอน

ปฏสนธจนเปนไขกนอรอยแตกนนแหละ นาจะสนนษฐานกนไดวา ตนตารบเดมของการทา

ไขวนดาเชนน มาจากการเอาไขไปแชเยยวมาจรงๆ และเจาฉมานเองททาปฏกรยากบไขจน

เปนวนขนมา

๕

การ ฟ

ง ก

าร ด

บท ท๑

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

ทวาในยคหลงๆ ชะรอยจะหาฉมาลาบากหรอไมสะดวก กเลยหาสตรทา ทาไข

ปสสาวะมาใหมใหสะดวกและงายดายรวมทงประหยดเพราะไมตองเลยงมาเอาฉเหมอนเดม

กเปนได

สวนรสชาตจะเหมอนตารบเดมหรอเปลยนแปลงประการใด กยงไมมใครพสจนหรอ

พยายามทาออกมาเทยบเคยงกนตดตอนจากหนงสอสยามรฐฉบบวนท ๒๔ กมภาพนธ ๒๕๓๐

ใจความสาคญ ไขเยยวมาไมไดใชเยยวมาในการทา

๔. จบใจความสาคญจากขาว ขาว คอ คาบอกเลาเรองราวซงโดยปกตมกเปนเรองเกดใหมหรอเปนทนาสนใจ

ตวอยาง ทศาลจงหวดอบลราชธาน พนกงานอยการจงหวดเปนโจทกฟองนายวน

สนสงโนน อาย ๔๔ ป เปนจาเลย ฐานเมอวนท ๓๐ ก.ค.๓๐ ในเวลากลางวน จาเลยได

บงอาจตดฟนตนไมประด ๑ ตน ในเขตปาสงวนแหงชาต และบงอาจแปรรปไมประดดงกลาว

จานวน ๘ แผน ประมาณ ๐.๔๘ ลกบาศกเมตร และมไมดงกลาวไวครอบครอง เหตเกดท

ตาบลนาจะหลวย อาเภอนาจะหลวย จงหวดอบลราชธาน

ศาลจงหวดอบลราชธาน มคาพพากษาวา จาเลยมความผด พ.ร.บ.ปาสงวนแหง

ชาต พ.ร.บ.ปาไม และประมวลกฎหมายอาญา รวมลงโทษ จาคก ๑๘ เดอน จาเลยใหการ

สารภาพขณะจบกมเปนประโยชนแกการพจารณาอยบาง จงมเหตบรรเทาโทษ ลดโทษให

หนงในส คงจาคก ๑๓ เดอน ๑๕ วน ของกลางรบ

ใจความสาคญ ตดตนประด ๑ ตน ถกจาคกกวา ๑๓ เดอน

เรองท ๓ หลกการฟง การด อยางมวจารณญาณ ผทสามารถจะฟงและดไดอยางมวจารณญาณ จะตองมความเขาใจและสามารถปฏบตดงนได

๑. การวเคราะห คอ ความสามารถในการแยกขอเทจจรงออกจากขอคดเหนรวา

อะไรเปนอะไร อะไรเปนเหตอะไรเปนผล ตวอยาง ปทผานมาถงแมการแขงขนธรกจกองทนรวมสง แตบรษทวางกลยทธดวยการแบง

กลมลกคาอยางชดเจน เพอคดคนผลตภณฑ และการบรการใหทวถง รวมทงตอบสนอง

ความตองการลกคาไดตรงจดเพราะเชอวาลกคามความตองการและรบความเสยงเทากน

ขอคดเหน คอ ผพดถอวาลกคามความตองการและรบความเสยงเทากน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๖

การ ฟง การ ด

บท ท๑

๒. การตความ คอ ตองรความหมายทแฝงไวในใจเรองหรอภาพนนๆ

ตวอยาง กองทนไทยพาณชยยมหนาบาน ผลงานทะลเปาดนทรพยสนพง

ยมหนาบาน หมายถง ยมอยางมความสขมความพงพอใจ

๓. การประเมนคา เปนทกษะทตอเนองมาจากการวเคราะหการตความ การประเมน

คาสงใดๆ จะตองพจารณาใหรอบดาน เชน จดประสงค รปแบบ ประเภทของสาร เชน

ถาจะประเมนคณคาของวรรณคดตองดในเรองคณคาวรรณศลป ดานสงคม เนอหาและนา

ไปใชในชวตประจาวน

๔. การตดสนใจ คอ การวนจฉยเพอประเมนคาอนนาไปสการตดสนใจทถกตองวา

สงใดควรเชอไมควรเชอ ซงการตดสนใจทถกตองเปนเรองสาคญมากในชวตประจาวน

๕. การนาไปประยกตใชในชวตประจาวน ทกษะนจะตองใชศลปะและประสบการณ

ของแตละคนมาชวยดวย ซงการฟงมาก ดมากกจะชวยใหตดสนใจไมผดพลาด

เรองท ๔ มารยาทในการฟง การด

มารยาทในการฟงและการด การฟงและการดเปนกจกรรมในการดาเนนชวตททกคนในสงคมมกจะตองเขาไปม

สวนรวมเกอบทกวนการเปนผมมารยาทในการฟงทด นอกจากเปนการสรางบคลกภาพท

ดใหกบตนเองแลวยงเปนสงแสดงใหเหนวาเปนผไดรบการอบรมฝกฝนมาอยางด เปนผม

มารยาทในสงคม การททกคนมมารยาททดในการฟงและการด ยงเปนการสรางระเบยบในการอยรวมกนในสงคม ชวยลดปญหาการขดแยง และชวยเพมประสทธภาพในการฟง

อกดวย ผมมารยาทในการฟงและด ควรปฏบตตนดงน

๑. เมอฟงอยเฉพาะหนาผใหญ ควรฟงโดยสารวมกรยามารยาท

๒. การฟงในทประชม ควรเขาไปนงกอนผพดเรมพด โดยนงทดานหนาใหเตมเสยกอน และควรตงใจฟงจนจบเรอง

๓. ฟงดวยใบหนายมแยมแจมใสเปนกนเองกบผพด ปรบมอเมอมการแนะนาตวผ

พดและเมอผพดพดจบ ๔. เมอฟงในทประชม ตองตงใจฟง และจดบนทกขอความทสนใจ หรอขอความท

สาคญ หากมขอสงสยเกบไวถามเมอมโอกาสและถามดวยกรยาสภาพ

๕. เมอไปดละคร ภาพยนตร หรอฟงดนตร ไมควรสรางความราคาญใหบคคลอน

ควรรกษามารยาทและสารวมกรยา

๗

การ ฟ

ง ก

าร ด

บท ท๑

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

กจกรรม บทท ๑ การฟง การดกจกรรมท ๑ ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน

๑.๑ ความหมายของการฟงและการด

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๑.๒ บอกจดมงหมายของการฟงและการด มา ๓ ขอ

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

กจกรรมท ๒ ใหผเรยนใชวจารณญาณใหรอบคอบวา เมอฟงขอความโฆษณานแลว นาเชอ

ถอหรอเปนความจรงมากนอย เพยงไร

ครมถนอมผว ชวยใหผวนม ผวทมรวรอยเหยวยนจะกลบเตงตง

เปลงปลง ผวทออนเยาวในวยเดกจะกลบคนมา คณสภาพสตร

โปรดไววางใจ และเรยกใชครมถนอมเนอ

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๘

การ ฟง การ ด

บท ท๑

กจกรรมท ๓ ใหผเรยนเลอกคาตอบทถกตองเพยงคาตอบเดยว

๑. การฟงทมประสทธภาพ คอการฟงในขอใด

ก. จบสาระสาคญได

ข. จดบนทกไดทน

ค. ปราศจากอคต

ง. มสมาธในการฟง

๒. ขอใดคอลกษณะของการฟงทด

ก. แสดงสหนาเมอสงสยและรอถามเมอผพดพดจบ

ข. ดวงตาจบจองอยทผพดแสดงความใสใจในคาพดอยางจรงจง

ค. กวาดสายตาไปมาพรอมกบจองหนาและทกทวงขนเมอไมเหนดวย

ง. สบตากบผพดเปนระยะๆ อยางเหมาะสมและเสรมหรอโตแยง

ตามความเหมาะสม

๓. การฟงททาใหผฟงเกดสตปญญา หมายถงการฟงลกษณะใด

ก. ฟงดวยความอยากร

ข. ฟงดวยความตงใจ

ค. ฟงแลววเคราะหสาร

ง. ฟงเพอจบใจความสาคญ

๔. ความสามารถในการฟงขอใดสาคญทสดสาหรบผเรยน

ก. จดสงทฟงไดครบถวน

ข. จบสาระสาคญของเรองได

ค. ประเมนคาเรองทฟงได ง. จบความมงหมายของผพดได

๕. บคคลในขอใดขาดมารยาทในการฟงมากทสด ก. คยกบเพอนขณะทฟงผอนพด

ข. ฟงไปทานอาหารไปขณะทผพดพด ค. ไปถงสถานทฟงหลงจากผพดเรมพดแลว

ง. จดบนทกขณะทฟงโดยไมมองผพดเลย

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๙

สาระสาคญ การพดเปนทกษะสงสารเพอรบรเรองราวตางๆ และถายทอดความรและความคด

ของเราใหผอนรบร การสงสารจะประสบความสาเรจ จาเปนตองจบประเดนสาคญเรองทจะ

พดใหเหมาะสมกบลกษณะโอกาส รวมทงการมมารยาทในการพดจะทาใหสามารถสอสาร

ดวยการพดมประสทธภาพยงขน

ผลการเรยนรทคาดหวง ผเรยนสามารถ ๑. พดนาเสนอเพอความร ความคดเหน สรางความเขาใจ โนมนาวใจ ปฏเสธ เจรจา

ตอรอง ดวยภาษากรยาทาทางทสภาพ

๒. ปฏบตตนเปนผมมารยาทในการพด

ขอบขายเนอหา เรองท ๑ สรปความจบประเดนสาคญของเรองทพดได

เรองท ๒ การพดในโอกาสตางๆ

เรองท ๓ มารยาทในการพด

การ พด บท ท ๒

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๐

การพด

บท ท๒

เรองท ๑ สรปความ จบประเดนสาคญของเรองทพด การพดเปนทกษะหนงของการสอสาร การพดคอการเปลงเสยงออกมาเปนถอยคา

หรอขอความตางๆ เพอตดตอสอสารใหผพดและผฟงเขาใจเรองราวตางๆ การพดเปนการ

สอความหมายโดยใชภาษาเสยง กรยาทาทางตางๆ เพอถายทอดความรและความรสกรวมทง

ความคดเหนของผพดใหผฟงไดรบร และเขาใจตามความมงหมาย ของผฟงเปนเกณฑ

องคประกอบของการพดประกอบดวย ๑. ผพด คอผทมจดมงหมายสาคญทจะเสนอความรความคดเหนเพอใหผฟงได

รบรและเขาใจ โดยใชศลปะการพดอยางมหลกเกณฑ และฝกปฏบตอยเปนประจา

๒. เนอเรอง คอ เรองราวทผพดนาเสนอเปนความรหรอความคดเหนใหผฟงได

รบรอยางเหมาะสม

๓. ผฟง คอ ผรบฟงเรองราวตางๆ ทผพดนาเสนอซงผฟงตองม หลกเกณฑ

และมารยาทในการฟง

นอกจากนผพดยงควรมการใชสอหรอ อปกรณตางๆ ประกอบการพดเพอใหผฟง

มความรความเขาใจยงขน สอตางๆ อาจเปน แผนภาพ ปายนเทศ เทปบนทกเสยง หรอ วด

ทศน เปนตน และสงทสาคญคอผพดตองคานงถงโอกาสในการพด เวลาและสภาพแวดลอม

ทเกยวของกบการพด เพอใหการพดนนเกดประสทธภาพมากยงขน

การพดทด คอ การสอความหมายทดนนยอมสอความเขาใจกบใครๆ ไดตรงตาม

วตถประสงคของผพด การทผฟง ฟงแลวพงพอใจ สนใจ เกดความศรทธาเลอมใสผพดเรยก

วาผนนมศลปะในการพด

ลกษณะการพดทด มดงน ๑. มบคลกภาพทด การฟงคนอนพดนนเราไมไดฟงแตเพยงเสยงพด แตเราจะตอง

ดการพด ดบคลกภาพของเขาดวย บคลกภาพของผพดมสวนทจะทาใหผฟงสนใจ ศรทธาตวผพด บคลกภาพ ไดแก รปราง หนาตา ทาทาง การยน การนง การเดน ใบหนาทยมแยม ตลอดจนอากปกรยาทแสดงออกในขณะทพดอยางเหมาะสมดวย

๒. มความเชอมนในตนเองด ผพดจะตองเตรยมตวลวงหนา ฝกซอมการพดให

คลองสามารถจดจาเรองทพดได ควบคมอารมณได ไมตนเตน ประหมา หรอลกลลกลน รบรอนจนทาใหเสยบคลก

๓. พดใหตรงประเดน พดในเรองทกาหนดไว ไมนอกเรอง พดอยางมจดมงหมายมงใหผฟง ฟงแลวเขาใจ ตรงตามวตถประสงคทผพดตองการ

๔. ตองใชภาษาทเหมาะสมกบระดบผฟง ตามปกตนยมใชภาษาธรรมดา สภาพ

สนๆ กะทดรด สอความเขาใจไดงาย หลกเลยงสานวนโลดโผน ศพทเทคนคหรอ สานวนท

ไมไดมาตรฐาน

๑๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การพ

ด

บท ท๒

๕. ตองคานงถงผฟง ผพดตองทราบวาผฟงเปนใคร เพศ วย อาชพ ระดบการศกษา

ความสนใจ ความเชอถอเปนอยางไร เพอจะไดพดใหถกกบสภาพของผฟง หลกเลยงการ

แสดงความคดเหนและความเชอทขดแยงกบผฟง

๖. มมารยาทในการพด ผพดตองพจารณาเลอกใชถอยคาทถกตองเหมาะสมกบ

กาลเทศะและบคคลเพอแสดงถงความมมารยาททดและใหเกยรตผฟง

การสรปความ จบประเดนสาคญของเรองทพด ๑. ผพดจะตองทราบรายละเอยดของผฟงดงน

๑.๑ เปนชายหรอหญง

๑.๒ อาย

๑.๓ การศกษา

๑.๔ อาชพ

เปนเบองตนเพอมากาหนดเนอหาสาระทจะพดใหเหมาะสมกบผฟง

๒. ผพดตองมวตถประสงค ทจะพด จะเปนการพดวชาการ เพอความบนเทง หรอเพอ

สงสอนเปนตน

๓. เนอหาสาระ ผพดอาจเพยงกาหนดหวขอ แตเมอพดจรงจะตองอธบายเพมเตม

อาจเปนตวอยาง อาจเปนประสบการณ ทจะเลาใหผฟงไดฟง

ผฟงจะสรปความเรองทรบฟงได หากผพดพดมสาระสาคญ และมการเตรยมตวทจะ

พดมาอยางด

เรองท ๒ การพดในโอกาสตางๆ การพดเปนการสอสารททาใหผฟงไดรบทราบเนอหารายละเอยดของสารไดโดยตรงหากเปนการสอสารในลกษณะการสนทนาโดยตรงกยอมทาใหเหนอากปกรยาตอกนเปนการเสรมสรางความเขาใจมากยงขน การพดมหลายลกษณะ ไดแก การพดอภปราย พดแนะนาตนเอง พดกลาวตอนรบ พดกลาวขอบคณ พดโนมนาวใจ เปนตน จะมรปแบบนาเสนอในหลายลกษณะ เชน การนาเสนอเพอตงขอสงเกต การแสดงความคดเหนเพอตงขอเทจจรง

การโตแยง และการประเมนคา เปนตน

ความสาคญของการพด การพดมความสาคญดงน ๑. การพดทาใหเกดความเขาใจในประเดนของการสอสารตางๆ ทงการสอสารเพอใหความรทางวชาการ การสนทนาในชวตประจาวน หรอการพดในรปแบบตางๆ ยอมทาใหผฟงเขาใจประเดน เกดความสรางสรรคนาไปสการปฏบตไดถกตอง ๒. การพดสามารถโนมนาวจตใจของผฟงใหคลอยตามเพอเปลยนความเชอ หรอ ทศนคตตางๆ เพอใหเกดการปฏบตสงตางๆ อยางมหลกเกณฑมความถกตอง ซงผฟงตอง

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๒

การพด

บท ท๒

ใชวจารณญาณในการพจารณาเรองราวทผพดเสนอสารในลกษณะตางๆ อยางมเหตผล

๓. การพดทาใหเกดความเพลดเพลน โดยเฉพาะการพดทมงเนนเรองการบนเทง

กอใหเกดความสนกสนาน ทาใหผฟงไดรบความรดวยเชนกน

๔. การพดมประโยชนทชวยดารงสงคม ใชภาษาพดจาทกทาย เปนการสราง

มนษยสมพนธแกบคคลในสงคม การพดยงเปนการสอสารเพอเผยแพรความรความคดใหผ

ฟงปฏบต เพอใหเกดความสขสงบในสงคม

การพดในโอกาสตางๆ ๑. การพดแนะนาตนเอง การพดแนะนาตนเอง เปนการพดทแทรกอยกบการพดในลกษณะตางๆ เปน

พนฐานเบองตนทจะทาใหผฟงมความรเกยวกบผพด การแนะนาตนจะใหรายละเอยดแตก

ตางกนไปตามลกษณะของการพด

๑. การพดแนะนาตนในกลมของผเรยน ควรระบรายละเอยด ชอ-นามสกล การ

ศกษา สถานศกษา ทอยปจจบน ภมลาเนาเดม ความถนด งานอดเรก

๒. การพดแนะนาตนเพอเขาปฏบตงาน ควรระบ ชอ – นามสกล รายละเอยด

เกยวกบการศกษาตาแหนงหนาท ทจะเขามาปฏบตงาน ระยะเวลาทจะเรมปฏบตหนาท

๓. การแนะนาบคคลอนในสงคมหรอทประชม ควรใหรายละเอยด ชอ – นามสกล

ผทเราแนะนาความสามารถของผทเราแนะนา การแนะนาบคคลใหผอนรจกตองใชคาพด

เพอสรางไมตรทดระหวางบคคลทงสองฝาย

๒. การกลาวตอนรบ การกลาวตอนรบเปนการกลาวเพอบอกความรสกทมตอผทมาโดย ๑. กลาวถงความยนดของการเปนเจาของสถานท

๒. กลาวยกยองผมาเยอน เชนเปนใคร มผลงานดเดนอะไร มความสมพนธอยางไรกบผตอนรบ

๓. แสดงความยนดทใหการตอนรบ

๔. ขออภยหากมสงใดบกพรองไป และหวงจะกลบมาเยยมอก

๓. การกลาวอวยพร โอกาสทกลาวอวยพรมหลายโอกาส เชน การกลาวอวยพรวนเกด วนปใหม

ขนบานใหม การอวยพรคบาวสาว หรอในโอกาสทจะมการโยกยาย อาลาไปรบตาแหนงใหม ฯลฯ

หลกการกลาวอวยพร มขอปฏบตทควรจาดงน

๑. ควรกลาวถงโอกาสและวนสาคญนนๆ ทไดมาอวยพรวาเปนวนสาคญอยางไร

ในโอกาสดอยางไรมความหมายตอเจาภาพหรอการจดงานนนอยางไร ๒. ควรใชคาพดทสภาพ ไพเราะ ถกตอง เหมาะสมกบกลมผฟง ๓. ควรกลาวใหสนๆ ใชคาพดงายๆ ฟงเขาใจด กะทดรด กระชยความนาประทบใจ

๑๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การพ

ด

บท ท๒

๔. ควรกลาวถงความสมพนธระหวางผอวยพรกบเจาภาพ กลาวใหเกยรต ชมเชยในความดของเจาภาพ และแสดงความปรารถนาดทมตอเจาภาพ ๕. ควรใชคาพดอวยพรใหถกตอง หากเปนการอวยพรผใหญ นยมอางสงศกดสทธ ทเคารพนบถอมาประทานพร ๔. การกลาวขอบคณ การกลาวขอบคณเปนการแสดงนาใจไมตร หรอความดทผอนกระทาให เชน ขอบคณวทยากรทบรรยายดงน ๑. ควรกลาวของคณวทยากรใหเกยรตบรรยาย ๒. มการสรปเรองทวทยากรบรรยายจบไปอยางสนๆ ไดใจความ ๓. ควรกลาวถงคณคาของเรองทฟงและประโยชนทไดรบจากการบรรยาย ๔. กลาวใหมความหวงจะไดรบเกยรตจากวทยากรอกในโอกาสตอไป

๕. กลาวขอบคณวทยากรอกครงในตอนทาย ๕. การพดใหโอวาท การพดใหโอวาท จะมลกษณะดงน ๑. กลาวถงความสาคญ และโอกาสทมากลาวใหโอวาทวามความสาคญอยางไร ๒. พดใหตรงประเดน เลอกประเดนสาคญๆ ทมความหมายแกผรบโอวาท ๓. ควรมขอแนะนา ตกเตอน และเสนอแนะประสบการณทมประโยชน ๔. ควรพดชแจงและเกลยกลอมใหผฟงตระหนกและนาโอวาทไปใชใหเกดประโยชนไดอยางแทจรง ๕. กลาวสนๆ ไดใจความด ตอนทายของการใหโอวาทกควรกลาวอวยพรท

ประทบใจ

การพดแสดงความคดเหน การพดเพอแสดงความร และความคดเหนไดแกการพดอภปราย การรายงาน การสอขาว และการสนทนาความร เปนตน ซงการพดตางๆ เหลานมแนวทางดงน ๑. ศกษารายละเอยดเนอหา โดยคานงถงเนอหาตามจดประสงคทจะพด เพอใหรายละเอยดทถกตองตรงประเดนตามทตองการเสนอความร ๒. วเคราะหเรองราวอยางมหลกเกณฑ โดยพจารณาแยกแยะออกเปนสวนๆ เพอทาความเขาใจแตละสวนใหแจมแจง และตองคานงถงความสมพนธเกยวเนองกนของแตละสวน ๓. ประเมนคาเรองทจะพด ๔. ใชภาษาอยางเหมาะสม มการเรยงลาดบใจความทด แบงเนอหาเปนเรองเปนตอน ใชตวอยางประกอบการพด มการเปรยบเทยบเพอใหผฟงเหนภาพพจนไดอยางชดเจน มการยาความเพอเนนสาระสาคญรวมทงยกโวหารคาคมมาประกอบเพอสรางความเขาใจ และเกดความประทบใจยงขน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๔

การพด

บท ท๒

เรองท ๓ มารยาทในการพด การพดทดไมวาจะเปนการพดในโอกาสใด ผพดจะตองคานงถงมารยาทในการพด

ซงจะชวยสรางความชนชมจากผฟง มผลใหการพดแตละครงประสบความสาเรจตาม

วตถประสงคทตงไว มารยาทในการพดสรปไดดงน

๑. เรองทพดนนควรเปนเรองททงสองฝายสนใจรวมกน หรออยในความสนใจของ

คนทวไป

๒. พดใหตรงประเดนจะออกนอกเรองบางกเพยงเลกนอย

๓. ไมถามเรองสวนตว ซงจะทาใหอกฝายหนงรสกอดอดใจ หรอลาบากใจในการตอบ

๔. ตองคานงถงสถานการณและโอกาส เชนไมพดเรองเศรา เรองทนารงเกยจ ขณะ

รบประทานอาหารหรองานมงคล

๕. สรางบรรยากาศทด ยมแยมแจมใสและสนใจเรองทกาลงพด

๖. ไมแสดงกรยาอนไมสมควรในขณะทพด เชน ลวง แคะ แกะ เกา สวนใดสวน

หนงของรางกาย

๗. หลกเลยงการกลาวราย การนนทาผอน ไมยกตนขมทาน

๘. พดใหมเสยงดงพอไดยนกนทว ไมพดตะโกน หรอเบาจนกลายเปนกระซบ

กระซาบ

๙. พดดวยถอยคาวาจาทสภาพ

๑๐. พยายามรกษาอารมณในขณะพดใหเปนปกต

๑๑. หากนาคากลาวหรอมการอางองคาพดของผใดควรระบนามหรอแหลงทมา

เพอใหเปนเกยรตแกบคคลทกลาวถง ๑๒. หากพดในขณะทผอนกาลงพดอยควรกลาวขอโทษ

๑๓. ไมพดคยกนขามศรษะผอน จากมารยาทในการพดทง ๑๓ ขอ ผเรยนควรจะนาไปปฏบตไดในชวตประจาวน

๑๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การพ

ด

บท ท๒

กจกรรมบทท ๒ การพดกจกรรมท ๑ ใหผเรยนเลอกคาตอบทถกทสดเพยงขอเดยว

๑. ขอใดไมใชองคประกอบสาคญของการพด

ก. ผพด ข. ผฟง

ค. สาระทพด ง. อปกรณประกอบการพด

๒. ขอใดเปนการพดแบบเปนทางการ

ก. พดกบพนอง ข. พดบรรยายใหความร

ค. พดกบเพอนรวมงาน ง. พดในงานสงสรรค

๓. สงทสาคญทสดทผพดควรเตรยมลวงหนาคอขอใด

ก. การแตงกาย ข. การฝกซอม

ค. การเตรยมตนฉบบพด ง. การใชเสยงและทาทาง

๔. การพดแสดงความคดเหน คอการพดในลกษณะใด

ก. พดทกทาย ข. พดแนะนาตว

ค. พดอภปราย ง. พดอวยพร

๕. ขอใดเปนจดมงหมายในการพดเพอหาเสยงเลอกตง

ก. สรางจนตนาการ ข. ใหขอมลความร

ค. โนมนาวชกจง ง. ใหความเพลดเพลน

กจกรรมท ๒ ใหผเรยนเขยนคาพดตามหวขอตอไปน

๑. เขยนคาขอบคณสนๆ ทเพอนคนหนงเกบกระเปาสตางคทตกหายมาใหเรา

๒. เขยนคาพดอวยพรวนเกดของเพอน ๓. เขยนคากลาวแสดงความยนดในโอกาสทเพอนสอบสมภาษณเขาทางานได

๔. เขยนคาแนะนาตนเองในกลมผเรยน

กจกรรมท ๓ ใหผเรยนยกตวอยางการกระทาทไมมมารยาทในการพดมา ๕ ตวอยาง

๑. ..............................................................................................................................

๒. ..............................................................................................................................

๓. ..............................................................................................................................

๔. ..............................................................................................................................๕. ..............................................................................................................................

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๖

การพด

บท ท๒

กจกรรมท ๔ ใหผเรยนจดทาตนรางเรองทจะพดในโอกาสดงตอไปน

๑. กลาวอวยพรคบาว – สาว ในงานเลยงฉลองมงคลสมรส

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………...

๒. กลาวตอนรบผทมาศกษา – ดงานในชมชน

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………...

๓. กลาวขอบคณวทยากรในงานฝกอบรม

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………...

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๗

สาระสาคญ การอานเปนทกษะทางภาษาทสาคญ และจาเปนอยางยงในสงคมทมการเปลยนแปลง

อยางรวดเรวเชนปจจบน เพราะชวยใหสามารถรบรขาวสารและเหตการณตางๆ ของสงคม

ชวยใหปรบตวใหทนกบความเจรญกาวหนาทางวทยาการทกสาขา เปนเครองมอสาคญใน

การแสวงหาความรทแปลกใหม การอานยงชวยใหเกดความเพลดเพลน การอานจะประสบ

ผลสาเรจตองสามารถจบใจความสาคญ วเคราะห วจารณ และมมารยาทในการอาน

ผลการเรยนรทคาดหวง ผเรยนสามารถ 1. อานในใจไดคลองและเรว

2. อานออกเสยงและอานทานองเสนาะไดอยางถกตองตามลกษณะคาประพนธ

3. วเคราะหแยกแยะขอเทจจรง ขอคดเหน และจดมงหมายของเรองทอาน

4. เลอกอานหนงสอ และสอสารสนเทศ เพอพฒนาตนเอง

5. ปฏบตตนเปนผมมารยาทในการอาน และมนสยรกการอาน

ขอบขายเนอหา เรองท ๑ การอานในใจ

เรองท ๒ การอานออกเสยง

เรองท ๓ การอานจบใจความสาคญ

เรองท ๔ มารยาทในการอาน และนสยรกการอาน

การ อานบท ท ๓

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๘

การอาน

บท ท๓

เรองท ๑ การอานในใจ การอานในใจ หมายถง การแปลตวอกษรออกมาเปนความร ความเขาใจ และ

ความคด แลวนาไปใชอกทอดอยางไมผดพลาด โดยทวไป จะเปนการอานเพอความร และ

ความบนเทง

จดประสงคของการอานในใจ ๑. เพอจบใจความไดถกตองและรวดเรว

๒. เพอใหเกดความร ความเขาใจ และความคดอยางกวางขวางและลกซง

๓. เพอใหเกดความเพลดเพลนและเปนการใชเวลาวางใหเกดประโยชน

๔. เพอใหถายทอดสงทอานใหผอนรบรโดยไมผดพลาด

หลกการอานในใจ ๑. ตงจดมงหมาย วาจะตองอานเพออะไร อานเพอความร หรอจะอานเพอความ

เพลดเพลน

๒. ตงสมาธในการอาน ใหจดจออยกบหนงสอทอานจตใจไมวอกแวกไปทอนซงจะ

ทาใหอานไดเรว และเขาใจไดด

๓. ตงเปาการอานโดยอานกาหนดปรมาณทจะอานไวลวงหนา แลวจบเวลาในการ

อานเพอทจะพฒนาการอานครงตอไปใหเรวขน

๔. ไมอานหนงสอทละคา การอานกวาดสายตาใหกวางขนอานใหครอบคลม

ขอความทอยตอหนาอยางเรวไปเรอยๆ

๕. ลองถามตนเองวาเปนเรองเกยวกบอะไร เกดกบใคร ทไหน อยางไร ถาตอบ

ไดแปลวาเขาใจแตถาตอบไมไดกตองกลบไปอานใหม

๖. จบใจความสาคญใหได และบนทกเปนความรความเขาใจ และความคดไวเพราะ

จะทาใหจะจาเรองทอานไดอยางแมนยา และสามารถนาไปใชประโยชนไดทนท

เรองท ๒ การอานออกเสยง การอานออกเสยง หมายถง การอานทผอนสามารถไดยนเสยงอานดวยการออกเสยง

มกไมนยมอานเพอการรบสารโดยตรงเพยงคนเดยว เวนแตในบางครง เราอานบทประพนธเปนทวงทานองเพอความไพเราะเพลดเพลนสวนตว แตสวนใหญแลวการอานออกเสยง

มกเปนการอานใหผอนฟง การอานประเภทนมหลายโอกาส คอ

๑. การอานออกเสยงเพอบคคลในครอบครวหรอผทคนเคย เปนการอานทไมเปนทางการ การอานเพอบคคลในครอบครว เชน อานนทาน

หนงสอพมพ ขาว จดหมาย ใบปลว คาโฆษณา ใบประกาศ หนงสอวรรณคดตางๆ เปนการ

๑๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

เลาสกนฟง อานเพอใหเพอนฟงอานใหคนบางคนทอานหนงสอไมออกหรอมองไมเหน

เปนตน

๒. การอานออกเสยงทเปนทางการหรออานในเรองของหนาทการงาน เปนการอานทเปนทางการ มระเบยบแบบแผนในการอานอยางรดกมกวาการ

อานออกเสยงเพอบคคลในครอบครวหรออยทคนเคย เชน การอานในหองเรยน อานในท

ประชม อานในพธเปดงาน อานคาปราศรย อานสารในโอกาสทสาคญตางๆ การอานของ

สอมวลชน เปนตน

การอานออกเสยงใหผฟง จะตองอานใหชดเจนถกตองไดขอความครบถวน

สมบรณ มลลาการอานทนาสนใจและนาตดตามฟงจนจบ

จดมงหมายในการอานออกเสยง ๑. เพอใหอานอานออกเสยงไดถกตองตามอกขรวธ

๒. เพอใหรจกใชนาเสยงบอกอารมณและความรสกใหสอดคลองกบเนอหาของ

เรองทอาน

๓. เพอใหเขาใจเรองทอานไดถกตอง

๔. เพอใหผอานมความรและเขาใจในเนอเรองทอานไดอยางชดเจน

๕. เพอใหผอานและผฟงเกดความเพลดเพลน

๖. เพอใหเปนการรบสารและสงสารวธหนง

หลกการอานออกเสยง ๑. อานออกเสยงใหถกตองและชดเจน

๒. อานใหฟงพอทผฟงไดยนทวถง ๓. อานใหเปนเสยงพดโดยธรรมชาต

๔. รจกทอดจงหวะและหยดหายใจเมอจบขอความตอนหนงๆ ๕. อานใหเขาลกษณะของเนอเรอง เชน บทสนทนา ตองอานใหเหมอนการสนทนา

กน อานคาบรรยาย พรรณนาความรสก หรอปาฐกถากอานใหเขากบลกษณะ

ของเรองนนๆ ๖. อานออกเสยงและจงหวะใหเปนตามเนอเรอง เชน ดหรอโกรธ กทาเสยงแขง

และเรว ถาเปนเรองเกยวกบคราครวญ ออนวอน กทอดเสยงใหชาลง เปนตน

๗. ถาเปนเรองรอยกรองตองคานงถงสงตอไปนดวย ๗.๑ สมผสคร ลห ตองอานใหถกตอง

๗.๒ เนนคารบสมผสและอานเออสมผสใน เพอเพมความไพเราะ ๗.๓ อานใหถกตองตามจงหวะและทานองนยม ตามลกษณะของรอยกรอง

นนๆ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๒๐

การอาน

บท ท๓

ยงมการอานออกเสยงอกประการหนง การอานทานองเสนาะ เปนลกษณะการอาน

ออกเสยงทมจงหวะทานองและออกเสยงสงตาเพอใหเกดความไพเราะ การอานทานองเสนาะ

นผอานจะตองเขาใจลกษณะบงคบของคาประพนธแตละชนดและรวธอานออกเสยงสงตา

การทอดเสยง การเออนเสยง ซงเปนลกษณะเฉพาะของคาประพนธชนดตางๆ ดวย การอานทานองเสนาะนเปนมรดกทางวฒนธรรมทสบทอดกนมาชานาน ซงเปนสงทคนไทยทกคนควรภมใจและรกษาวฒนธรรมลาคานไวเพอถายทอดสบตอกนไปชวลกชวหลาน

การอานเรว คนทมนสยรกการอาน ยอมเปนผทมความรอบร มความนกคดลกซงและกวางขวาง

ทงยงไดรบความบนเทงในชวตมากขนอกดวย

การอานทใชมากในชวตประจาวน คอการอานในใจ เพราะสามารถอานไดรวดเรว

ไมตองกงวลกบการเปลงเสยงกบตวหนงสอ การอานในใจทด ผอานจะตองรจกใชสายตา

กรยาทาทาง มสมาธ ความตงใจและกระบวนการอานในใจ เชน การเขาใจความหมายของ

คา รจกคนหาความหมายของคา หรอเดาความหมายไดรจกจบใจความ แลวรจกพจารณา

ตาม รวมทงตองเปนผทสามารถอานไดรวดเรวอกดวย

เพอเปนการทดสอบตนเองวาสามารถอานหนงสอไดเรวหรอไม

ใหผเรยนอานขอความตอไปน แลวจบใจความของเรองโดยใชเวลา ๘ นาท

ลมเหนอลมทงนาหอมลนฟางขาวพดรวยรนอยรอบตว นชลกสาวครปรชาวงมาบอกพอวา

“พอคะ นชขอไปดเขาแลกขาวทบานจาเนยรนะคะ”“บานจาเนยรไหน”

“บานจาเนยรทมตนมะขามโนนไงคะ มคนเขาเอาของเยอะแยะมาแลกขาว นชไปนะพอ”“เดยวกอน”

“โธ พอ นชชาไมได นชจะไปชวยจาเนยรเขาแลกเสอ ประเดยวจาเนยรกอดไดเสอสวยๆ

หรอก” ผมชะเงอดทบานหลงหนง อยเกอบกลางทงนา บรเวณบานลอมดวยกอไผ ผมเหน

คนเปนกลมๆ ยนอยกลางบานนน นชเหนผมมองอยางอยากรอยากเหน จงเอยวา

“พโชคไปกบหนไหมละ” “เออ โชคไปเปนเพอนนองกดนะ แดดรอนอยางนหาหมวกใสสกใบเถอะ ประเดยว

จะเปนไข” ครปรชาพด “นชไมมหมวก”

“เออ...เอาผาขาวมาของพอไป” ครปรชาสงผาขาวมาใหลกสาว นชไดผากเอามา

เคยนหวแลวออกวงนาหนาผมไป

๒๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

ผมเหนคนๆ หนงแตงตวแปลกไปกวาชาวนา ทวาแปลกกคอเขาใสเสอนงกางเกง

เหมอนคนในจงหวด อยตรงกลาง ขางหนามหาบใสสงของเครองใช เชน เสอผา หมอ

อะลมเนยม เปนตน

วนนผมเหนพอของจาเนยรยอมแลกขาวเปลอกสองถง กบเสอผาดอกสสดใสให

จาเนยรตวหนง ปาแมนยอมเสยขาวเปลอกถงหนงแลกกบแกวนา ๓ ใบ

ผมกลบมาเลาใหครปรชาฟง ครปรชากถอนหายใจยาวพดวา

“คนพวกนแหละเปนเหลอบคอยดดเลอดชาวนา”

“เขาเหนจาเนยรอยากไดเสอผา เลยจะเอาขาวเปลอกตง ๒ ถงแลกกบเสอตวเดยว

ผมวาเสอตวนนราคาไมกบาทหรอกครบ”

“โธครถงวาพวกนเปนเหลอบไงละ เอาเปรยบกนเกนไป”

“แตพวกนนไปยอมแลกกบเขาเอง” ผมพดเสยงออน

“กเพราะงนนะซ ครถงหนกใจแทน โชคคดดสวากวาจะทานาไดขาวถงหนงนะ หมด

แรงไปเทาไรมนคมกนไหมละ”

“ทาไมชาวนาถงโง...”

“ไมใช” ครปรชาขดขน “ไมไดโง แตไมทนเลหเหลยมพอคาตางหากละ”

“ครบอกแลว บอกอก บอกจนไมรจะบอกยงไงแลว”

“ไมเชอครหรอครบ”

“พดไมถก อยางพอจาเนยรนนแกรดวาอะไรเปนอะไร หากแลกขาวนะยงดกวาพวก

อนนะ นนไงละมากนเปนแถว” ครปรชาชใหผมด คนขจกรยานตามกนเปนแถว แทบทก

คนสวมหมวกกะโล มไมกลมๆ ขนาดแขนผกตดรถจกรยานมาดวย

“ใครครบ” ผมสงสย

“พวกพอคาคนกลางตวจรง” ครปรชาตอบเสยงตา “เปนพวกนายหนารบซอขาวใหโรงสอกทหนงเธอเหนไมทอนกลมนนไหมละ” “ครบ”

“ไมนนแหละเขาเอาไวรดขาวเปลอกดเมลดกอนตราคา” “ทาไมตองตราคาดวยเลา”

“เพราะวาขาวทชาวนาทาไดมคณภาพตางๆ กนนะสโชค นแหละเปนโอกาสให

พอคามชองทางกดราคาขาวละ” “เขาทายงไงครบ”

“เขาจะรดขาวด ถาไดขาวเมลดงามไมลบเลก กตราคาเอาตามใจ ถาชาวนาพอใจ

ราคาทเขาใหเกดตกลงขาย เขากจะจายเงนใหลวงหนาจานวนหนง แลวกมาขนขาวไปโรงส สวนมากคนทรบซอถงทมกจะกดราคาขาวจนตามาก”

“ราคาตา เรากไมขาย” ผมบอก

“แตชาวนาตองการเงน”

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๒๒

การอาน

บท ท๓

“งนเอาไปขายเองกไดนครบ”

“นนยงแลวใหญเลย ถาหากเธอขนขาวไปโรงสจะถกกดราคามาก เพราะเขาถอวา

เธอไปงอเขา”

“อาว ทาไมถงเปนอยางนนเลา”

ครปรชาหวเราะหๆ แตแววตาหมอง “ทาไมถงเปนเชนนนนะหรอ ครตอบเธอเดยวน

เธอกคงไมเขาใจหรอก...โชคด”

ผเรยนอานจบภายในเวลา ๘ นาทหรอไม

อานจบแลว ลองตอบคาถามด เพราะการอานหนงสอไดเรวนนตองจบใจความไดดวย

๑. ผทใชสรรพนามวาผมในเรองนชออะไร

๒. พอของจาเนยรมอาชพอะไร

๓. ทาไมครปรชาจงเรยกพวกทเอาของมาแลกขาววาตวเหลอบ

๔. จากเรองน ใครเปนผทเอาเปรยบชาวนามากทสด

๕. ผเรยนอานเรองนแลวไดขอคดอะไรบาง

การอานหนงสอใหเรว นอกจากใชเวลาชวงสนๆ อานหนงสอใหไดมากทสดแลว

จะตองจบใจความเปนหนงสอใหไดครบถวน อานแลวเขาใจเรองตลอดดวย

ลองคดดซวา เหตทอานไมทนหรอจบใจความไมไดตลอดเพราะเหตใด

ถาเราลองคดหาเหตผล โดยเอาตวเองเปนหลก อาจไดคาตอบหลายอยาง เชน ไมม

สมาธอานกลบไปกลบมา สบสนจงทาใหอานชา หรอไมเขาใจคาศพทบางคา เปนตน

หลกการอานเรว ในการฝกตนเองใหเปนคนอานเรว ควรไดเรมตนฝกสมาเสมอทละเลกละนอย โดย

ฝกอานในใจทถกวธและจะตองฝกฝนในสงตอไปน

๑. มสมาธในการอาน ในขณะทอาน จะตองสนใจและเอาใจจดจอตอสงทอาน ไม

ปลอยใจวอกแวกคดเรองอน จะทาใหจบใจความของเรองไมไดตลอดและความสามารถใน

การอานชาลงไป

๒. จบตาทตวหนงสอ โดยใชสายตาจบอยในชวงเวลาเลกนอยแลวเคลอนสายตา

ตอไปอยางรวดเรว การฝกจบตาเชนนตองกระทาบอยๆ และจบเวลาทดสอบความสามารถ

ในการจบสายตา และเคลอนสายตาใหไดรวดเรวเพอทดสอบความกาวหนา

๓. ขยายชวงสายตาใหกวาง ชวงสายตาหมายถงระยะจากจดทสายตาจบจดหนง

ไปยงจดทสายตาจบในคราวตอไป การรจกขยายสายตาใหกวางจะชวยใหอานหนงสอไดเรว

๔. ไมอานยอนกลบไปกลบมา หมายถง การทวนสายตายอนกลบไปกลบมายง

คาทไมเขาใจซงทาใหเสยเวลา

๕. เปลยนบรรทดใหแมนยา โดยกวาดสายตากลบมาทางซายเพอขนบรรทดใหม

เมออานจบแตละบรรทดและตองกาหนดบรรทดใหแมนยาไมอานขามบรรทด หรออานซา

๒๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

บรรทดเดมซงทาใหความคดสบสนการฝกในระยะแรกเรมอาจใชไมบรรทดหรอกระดาษปด

ขอความบรรทดลางไว แลวเลอนลงเรอยๆ คอยๆ เพมความเรวขนจนชานาญจงอานโดย

ไมตองใชสงอนมาปด

การอานเพอเขาใจความหมายของสานวน การอานเพอทาความเขาใจ ความหมายของสานวน ตองอาศยถอยคาสงแวดลอม

บรบท เพอสรปสาระสาคญ

๑. ความหมายของสานวน สานวน คอถอยคาทมความหมายไมตรงตามความ

หมายปกตของคานนๆ

๒. หลกการอาน เพอเขาใจความหมายของสานวน

๒.๑ อานขอความอยางละเอยด เพอจบใจความสาคญ เขาใจเนอเรองและ

เขาใจความหมายของสานวน

๒.๒ สงเกตเนอความตามบรบท ทาใหตความหมายของสานวนไดถกตอง

๒.๓ ตความหมายของสานวน ตองตรงประเดนตามบรบท

ตวอยาง การอานเพอเขาใจความหมายของสานวน

ออยเขาปากชาง หมายถง ของตกไปอยในมอผอนแลวไมมทางไดคน

ไกแกแมปลาชอน หมายถง ผทมความจดจาน เจนสงเวยน

ววหายลอมคอก หมายถง เมอเกดความเสยหายแลวจงหาทางปองกน

กนขาวตมกระโจมกลาง หมายถง การกระทาทไมรอบคอบ ผลผลาม

ชนกบนปลายไม หมายถง การพดถงสงสดวสยทจะทาได

สานวนตางๆ ทนาไปกลาวเปรยบเทยบใหเขากบสถานการณ เรยกวา คาพงเพย เชน

เมอของหายแลวจงคดหาทางปองกน กเปรยบวา ววหายลอมคอก เปนตน ความหมายของสานวนมลกษณะเหมอนความหมายโดยนย คอ ตองตความ หรอ

แปลความตามนยยะของคาหรอขอความนนๆ

การอานเพอเขาใจโวหารตางๆ ผเขยนตองใชโวหารประกอบการเขยน เชน พรรณนาโวหาร อปมาโวหาร สาธก

โวหาร ฯลฯ เพอใหงานเขยนมคณคา

๑. ความหมายของโวหาร โวหาร คอทวงทานองในการเรยบเรยงถอยคาทงในวรรณกรรมรอยแกวและรอยกรอง โวหารทใชกนทวไปม ๕ โวหาร ดงน

๑.๑ บรรยายโวหาร คอการเลาเรองไปตามเหตการณ เชนการเขยนบทความ

การเลานทาน เลาประวตบคคล ตานาน ตองอธบายใหเปนไปตามลาดบ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๒๔

การอาน

บท ท๓

ตวอยาง บรรยายโวหาร มนษยมความเชออยอยางหนงซงสบมาแตโบราณนานไกล วาคนทเกดมาทงเดก

และผใหญไมวาจะเปนหญง หรอชาย ยอมมอะไรอยอยางหนงสงอยภายในรางกายมาแต

กาเนดสงทวานถาอยกบเนอกบตวของผใดผนนกจะมความสขความสบาย ไมปวยไขไดทกข

ถาสงนนหนหายไปจากตวกจะทาใหผนนเปนไขไดทกขและอาจถงแกความตายได ถาสงนน

ไมกลบคน อยในรางกาย สงทกลาวนภาษาไทยเรยกวา ขวญ อนเปนคามความหมายในภาษา

ทเขาใจกนอยางเลาๆ แลวกยงดวย ทวายงเพราะเปนสงมองไมเหนตววามรปรางเปนอยางไร(ขวญและประเพณทาขวญ ของ เสฐยรโกเศศ)

๑.๒ พรรณนาโวหาร คอ การเขยนเลนเรองอยางประณตมกแทรกความรสก

ของผเขยนดวยทาใหผอานเกดความรและอารมณคลอยตาม เชน การพรรณนาความสวยงาม

คณความดตลอดจนพรรณนาอารมณและความรสกในใจฯลฯ ตวอยาง พรรณาโวหาร ไมผล

เชน ละมด มะมวง ขนน พอปลกไวขางสนามและบรเวณมมขาง สวนทเลอยรอบบานกม

เถาวลยและสายหยดขนอยคนละมม ราตรอยตรงบนไดขนหอหนาบาน ซงเปนทางไปหอง

รบแขก ชะลดปลกอยทสะพานขามทองรองเลกๆ อยกงกลางระยะจากตวบานไปยงประต

รวบาน คนละดานกบเถาพวงครามดอกสมวง ใบแขงดวย คนถาไปถกมนเขา แตดอกเปน

สครามเปนชอยาวมองดสวยและบานทนหลายวน ถาดอกรวงจะหมนเพราะกลบของมนเปน

เฟองม ๕-๖ กลบ คลายใบพด มนหมนตวลงมากวาจะถงพนเหมอนกงหนตองลมดสวยงาม

เพลนตาด ผมชอบเกบดอกมนขนไปปลอยบนหนาตางสงๆ ใหมนหมนจลงมาสพนดนเปน

ของเลนสนก เมอสมยเดกกอนเขาโรงเรยน(เดกบานสวน ของ พ.เนตรรงส)

๑.๓ เทศนาโวหาร คอ กระบวนความอบรมสงสอน อธบายในเหตผล หรอชแจงใหเหนคณและโทษ เพอใหผอานเชอถอตาม

ตวอยาง เทศนาโวหาร บรรดาของมคาทงหลายจะหาสงไรมคาเกนวชาดกบจรรยาดไมไดเลย ทรพยอนๆ

อาจจะถกขโมยลกหรอลดนอยลงดวยการจบจายใชสอย แตวชากบจรรยาดนเปนอมตะไมรจกตายยงจายมากกยงเพมทวคณขนและเราจะแยกแบงใครกไมได แมขโมยจะลกเอาไปกไม

ได แตจงทราบดวยวาโดยเฉพาะวชาดทแหลมคมนนถาไมมสตคอยควบคม ปลอยเพงมอง

แสหาความสขในทางทผดแลว กจะเปนตวมหาอบาทว มหาพนาศ มหาจญไร ดเถอะ มนษย

บางเหลาถอตววาฉลาดแตขาดสต ประพฤตตวเลวทราม กอกวนหมคณะใหยงเหยงเดอด

รอนอยทกวนนกเพราะเขามวชาดทแหลมคมและใชวชาดทแหลมคมไปในทางทผด ซงไมมสตควบคมนนเอง

(โลกานศาลน ของ สมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ ธมมธโร))

๒๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

๑.๔ สาธกโวหาร คอการเขยน โดยยกตวอยางประกอบเพอใหผอานเขาใจ

เรองไดชดเจนยงขนนยมใชในการบรรยายโวหาร และเทศนาโวหาร

ตวอยาง สาธกโวหาร ในทนจะชกนยายมาเปนอทาหรณใหเหนวา ผทตงความเพยรไดรบรางวลของ

ธรรมดาโลกอยางไร

ชายชาวนาผหนง เมอปวยจนจะสนใจอยแลว จงเรยกบตรชาย ๓ คน เขามาบอก

วาบดาจะสนชพไปในครงนกหามสงใดทจะหยบยนใหเปนมรดกแกเจาไม แตบดาจะบอก

ความลบใหเจาวา ในพนทนาของเรามขมทรพยใหญซอนอย เจาจะตองขดขนด พอพดเทานน

แลวกขาดใจยงหาทนจะบอกวาขมทรพยนนอยตรงไหนๆ ไม ฝายบตรทง ๓ ตงแตบดา

ตายแลวกชวยกนตงหนาขดพนทดนขนจนทว คนหาจนสนเชง กหาพบขมทรพยไมแตได

รบผลทขดไดคอ เมอขดพรวนดนขนดแลว จงหวานเพาะพชไดผลเปนรางวลของธรรมดา

โลกและอกนยหนงเปนขมทรพยทบดาไดบอกไววาอยในพนทนานนเอง

(ความเพยร ธรรมจรยา ของ เจาพระยาธรรมศกดมนตร)

๑.๕ อปมาโวหาร คอการเขยน โดยยกขอความเปรยบเทยบเพอใหผอานเขาใจ

เรองราวตางๆ ไดดยงขน ใชแทรกในโวหารตางๆ

ตวอยาง อปมาโวหาร ขณะนนโจโฉจงวาแกทหารทงปวงวา เลาปครงนอปมาเหมอนปลาขงอยในถง เสอ

ตกอยในหลมถาและจะละเสยใหเลดลอดหนไปได บดนกเหมอนปลอยเสอเขาปา ปลอยปลา

ลงในสมทร ทหารทงปวงจงชวยกนขะมกเขมนจบตวเลาปใหจงได ทหารทงปวงตางคนตาง

รบขนหนาขบกนตามไป(สามกก ตอนจลงฝาทพรบอาเตา)

การอานออกเสยงรอยกรอง การอานบทรอยกรองตางๆ ใหเปนไปตามทานองลลาและจงหวะอนถกตองจะทาให

เกดความไพเราะเสนาะห และทาใหผฟงไดรบอรรถรสทางภาษาดวย

หลกการอานออกเสยงรอยกรอง ๑. อานออกเสยงใหดงพอเหมาะ กบสถานทและจานวนผฟง ๒. อานใหคลอง รนห ออกเสยง ใหชดเจนโดยเฉพาะตว ร ล ตวควบกลา

๓. อานใหถกฉนทลกษณของคาประพนธ เชน จานวนคา จานวนวรรค สมผส คร

ลห คาเปน คาตาย

๔. อานใสอารมณ ตามลลาของบทรอยกรองดวยความรสกซาบซงชนชมในคณคา

ของบทรอยกรองนนๆ โดยใหมทวงทานอง สง ตา หนก เบา เพอใหไดรสถอย รสเสยงรสความ รสภาพ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๒๖

การอาน

บท ท๓

การอานกลอนสภาพ ๑. จานวนคาในกลอนสภาพ

ooo oo ooo ooo oo ooo

ooo oo ooo ooo oo ooo

๒. คณะ กลอนสภาพ บทหนงม ๒ บาท บาทท ๑ เรยกวา บาทเอก ม ๒ วรรค

คอ วรรคสดบ วรรครบ บาทท ๒ เรยกวาบาทโท ม ๒ วรรค คอวรรครอง และวรรคสง

พยางคในกลอนวรรคหนงๆ จะบรรจคาประมาณ ๖-๙ คา กลอนแปด มวรรคละ ๕ คา รวม

๔ วรรค เปน ๓๒ คา

๓. วธอานกลอนสภาพ

กลอนมหลายชนด ไดแก กลอนหก กลอนแปด กลอนดอกสรอย กลอนสกวา

กลอนบทละคร การอานคลายคลงกนจะแตกตางกนบางเพยงเลกนอย ดงน

๑. อานทานองชาวบาน คอเสยงสง ๒ วรรค คอวรรคสดบ วรรครบ และอาน

เสยงตาในวรรครอง และลดตาลงไปอกในวรรคสง

๒. อานทานองอาลกษณ คออานเสยงสง ๒ วรรค คอวรรคสดบ วรรครบ และอาน

เสยงตาในวรรครอง และลดตาลงไปอกในวรรคสง

การแบงจานวนคา วรรคหนงจะม ๘-๙ คา ดงน

๓ ๒ ๓ เขาคลอขลย ครวญเสยง เพยงแผวผว

ชะลอนว พลวผาน จนมานหมอง

ถาม ๙ คาจะแบงวรรคเปน ๓ ๓ ๓

สรวงสวรรค ชนกว รจรตน

ผองประภสสร พลอยหาว พราวเวหา

การอานกาพยยาน ๑. จานวนคาในกาพยยาน

oo ooo ooo ooo

oo ooo ooo ooo

๒. วธอาน วรรคท ๑ และ ๒ ในบาทเอกจะออกเสยงตา วรรคท ๑ ในบาทโท จะอานออก

เสยงสงขน หรอ อานออกเสยงเหมอนวรรคท ๑ กไดตามความเหมาะสม วรรคท ๒ ในบาท

โท อานออกเสยงตา กาพยยานมจงหวะการอานดงน มสหมน แกงแกวตา หอมยหรา รสรอนแรง

ชายใด ไดกลนแกง แรงอยากให ใฝฝนหา

๒๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

การอานโคลงสสภาพ๑. จานวนคาในโครงสสภาพ

oo ooo oo oo

oo ooo oo

oo ooo oo oo

oo ooo oooo

๒. คณะโคลงบทหนงม ๔ บท บทท ๑ ๒ ๓ ๔ บาทหนงม ๒ วรรค คอ วรรค

หนาและวรรคหลงมจานวนคาเทากนคอ ๕ คา และ ๒ คา ยกเวนวรรคหลงในบาทท ๔ จะ

ม ๔ คา

๓. วธการอาน

การอานโคลงสสภาพสามารถอานได ๒ ลลา คอ

๑. อานแบบรอยแกว

๒. อานแบบทานองเสนาะ

การแบงชวงเสยง วรรคแรกเปน ๒ ชวง เปน ๓ ๒ หรอ ๓ ๒ วรรคหลง เปน ๒

การแบงชวงเสยงตองพจารณาใหคงความหมาย แทนทจะแกตามปกตบทรอยกรองทไพเราะ

กวจะจดกลมคาไวดแลว

การเออนเสยงทอดเสยง ตามปกตจะเออนเสยงทายวรรคแรกของแตละบาท ในบาทท ๒ อาจเออนเสยงไดถงคาท ๑ คาท ๒ ของวรรคหลง และบาทท ๔ ระหวางคาท ๒ กบ

คาท ๓ ของวรรคท ๒ และทอดเสยงตามตาแหนงสมผส

ตวอยางโคลงสสภาพ เรองเรอง ไตรรตนพน พนแสง

รนรส พระธรรมแสดง คาเชา

เจดย ระดงแซง เสยดยอด

ยลยง แสงแกวเกา แกนหลาหลากสวรรค

(นราศนรนทร)

การอานฉนท ฉนท มลกษณะบงคบพเศษแตกตางไปจากคาประพนธชนดอนโดยบงคบ คร ลห แทนคาธรรมดา และบงคบสมผส เชนเดยวกบคาประพนธชนดอนๆ คาลห (,) คอพยางคทมลกษณะใดลกษณะหนงดงน ๑. การประสมสระเสยงสนในแม ก กา เชน จะ ท ป ยกเวน พยางคทประสมดวย สระ อา ใอ ไอ เอา ซงจดเปนคาคร เชน คา ไกล ใจ เรา

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๒๘

การอาน

บท ท๓

๒. คา บ บ จดเปนคาลห

คาคร คอ พยางคทมลกษณะใดลกษณะหนง ดงน

๑. ประสมสระเสยงยาวในแม ก กา เชน อา ด เธอ ป

๒. ประสมสระ อา ใอ ไอ เอา

๓. มตวสะกด เชน มด กด เดก

แผนบงคบอนทรวเชยรฉนท อนทรวเชยรฉนท บทหนงม ๒ บาท บาทหนงม ๒ วรรค วรรคหนา ๕ คา วรรค

หลง ๖ คา มการแบงจงหวะการอานดงน

สายนห ตะวนยาม ขณะขาม ทฆมพร

เขาภาค นภาตอน ทศตะตก กราไร

หนงสอและสอสารสนเทศ หนงสอ ปจจบนนมหนงสอออกมาจาหนายหลายประเภท ทงตาราวชาการ วารสาร นตยสาร

หนงสอพมพ นวนยาย เรองสน สารคด ฯลฯ การทมหนงสอออกมาจาหนายมากมายเชนน

ผอานจงจาเปนทจะตองรวธการเลอกหนงสอ เพอจะไดอานหนงสอทเหมาะกบความตองการ

ของตนเอง เหมาะกบเวลาและโอกาส

วธการเลอกหนงสอประเภทตางๆ ในการเลอกอานหนงสอประเภทตางๆ นน ผอานควรพจารณาใหรอบคอบ ละเอยด

ถถวนเพอประโยชนในการพจารณาคณคาของหนงสอนนๆ หนงสอแตละประเภทควรเลอก

พจารณาดงน ๑. ตาราวชาการ ตาราวชาการ เปนหนงสอทใหความรดานตางๆ โดยเฉพาะอาจจะเสนอทฤษฎหรอเนอหาสาระอยางกวางๆ หรอเฉพาะดานในดานหนง โดยผแตงมจดมงหมาย

ทางดานวชาการโดยตรง การพจารณาควรดรายละเอยดในดานตางๆ ดงน ๑.๑ พจารณาดานเนอหา เนอหาจะตองถกตองกบชอหนงสอ เชน วชา

วทยาศาสตร กฎหมาย ภาษาศาสตร ประวตศาสตร คณตศาสตร ฯลฯ หนงสอวชาการ

แขนงใด เนอหากควรจะเนนแขนงนนโดยเฉพาะ ๑.๒ พจารณา ขอมล และภาพประกอบ ขอมลและภาพประกอบควรถกตอง

ชดเจน โดยเฉพาะภาพประกอบ ควรดวาตรงกบคาบรรยายหรอไม และภาพนนนาสนใจเพยง

ใดเหมาะสมกบวชานนหรอไม ๑.๓ การใชภาษา ภาษาทใชควรเปนภาษาทเหมาะสมกบแขนงวชานนๆ และ

ดการสะกดคาดวยถาหากมคาผด กควรจะเลอกดหนงสอทมคาผดนอยทสด นอกจากนการพจารณาตาราวชาการควรดสวนประกอบอนๆ ดวย เชน รปเลม ควร

มคานา สารบญ ฯลฯ

๒๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

๒. สารคด เปนหนงสอทมสาระในดานใหความร ความคด พรอมทงใหความ

เพลดเพลนดวยหนงสอประเภทนมหลายชนด เชน วทยาศาสตร ประวตศาสตร ประวตบคคล

สาคญ ฯลฯ หนงสอสารคดทมคณภาพนนพจารณาในรายละเอยดตางๆ ดงน

๒.๑ พจารณาดานเนอหาสาระ คณคาของสารคดนนอยทเนอหาสาระเปน

ประการสาคญเนอหาทดจะตองถกตองและสมบรณ รวมทงเสนอความคดเหนทเปน

ประโยชนตอผอานและสงคมสวนรวม เชน

๒.๑.๑ สารคดประเภทชวประวต เนอหาสาระจะตองตรงตอความเปน

จรง ผเขยนจะตองเขยนดวยใจเปนธรรม ไมอคตตอเจาของประวตนนๆ เนอหาจงควรมทง

สวนดและสวนบกพรองของเจาของประวต

๒.๑.๒ สารคดประเภททองเทยว ควรมเนอหาทใหทงความรและความ

บนเทงรวมทงประสบการณทแปลกใหมนาสนใจ เพอใหผอานไดทราบขอเทจจรงเกยวกบ

สถานทนนๆ

๒.๑.๓ สารคดประเภทเชงวชาการ ควรมเนอหาทใหความรอยางถกตอง

แมนยา ควรมภาพหรอแผนทประกอบใหถกตองตรงกบสาระของเรองดวย

๒.๒ พจารณาวธการเขยน วธการเขยนสารคดพจารณาไดจากหลกเกณฑตอ

ไปน

๒.๒.๑ การวางโครงเรองและการดาเนนเรอง สารคดตองมวธการดาเนน

เรองตามลาดบ

๒.๒.๒ เราความสนใจ ขอเขยนทดผเขยนจะมวธการเขยนทจะดงดด

ความสนใจของผอานใหตดตามอานไปเรอยๆ โดยไมเกดความเบอหนาย เชนการสอดแทรก

คามคดเหนหรอเหตการณปจจบนทนาสนใจหรอการเลาตานาน นทาน เกรดขาขนตางๆ เปนตน ตอนปดเรองกจบอยางซาบซงประทบใจหรอใหขอคดอยางใดอยางหนง เพอใหผ

อานอยากตดตามอานตอไป ๒.๒.๓ สานวนภาษา ภาษาทใชในการเขยนสารคดเปนถอยคาภาษาท

ไพเราะงดงาม มสานวนกะทดรด อานเขาใจงาย ไมใชสานวนทไมสภาพ ๒.๒.๔ สวนประกอบอนๆ ควรพจารณาเกยวกบผแตงและสวนประกอบรปเลมของหนงสอถาสารคดนนเปนหนงสอเลม ซงจะม คาวา สารบญ เนอเรอง

บรรณานกรม ฯลฯ ตามรปแบบของหนงสอ

๓. บนเทงคด เปนหนงสอทแตงเพอมงใหผอานเกดความสนกสนานเพลดเพลน

อาจจะแทรกวรรณคด บทรอยกรอง บทละคร ซงสามารถแตงเปนรอยแกวหรอรอยกรองกได

ตามความเหมาะสม ในการพจารณาเรอง บนเทงคด ควรพจารณาในดานตางๆ ดงน ๓.๑ โครงเรองและเนอเรองสวนสาคญของนวนยาย และเรองสนคอ การเลา

เรองโดยเลาวาเปนเรองของใคร เกดขนทไหน เมอไหร มความสมพนธระหวางเหตการณ

ตางๆ ในเรองและระหวางบคคลในเรองเกยวเนองกนไปโดยตลอด มการสรางความสนใจให

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๓๐

การอาน

บท ท๓

ผอานอยากตดตาม นอกจากนเหตการณทเกดขนในเรองควรสมจรง และเปนไปอยาง

สมเหตสมผล และมสวนประกอบปลกยอยอนๆ เพอใหนาตดตาม

๓.๒ การดาเนนเรอง สวนสาคญทชวยใหเรองนาสนใจชวนตดตามขนอยกบ

การดาเนนเรอง การดาเนนเรองมอยหลายวธ เชน ดาเนนเรองตามลาดบวย คอ เรมตงแต

ตวละครเกดจนกระทงถงแกกรรมดาเนนเรองยอนตน คอ เลาเหตการณในตอนทายเสย

กอน แลวยอนกลบไปเลาตงแตตนจนกระทงจบ เปนตน ฉากทดตองมสภาพความเปนจรง

ทงสภาพภมศาสตร และประวตศาสตร นอกจากนยงตองสอดคลองกบเรองดวย

๓.๓ ตวละคร ผเขยนมวธการแนะนาตวละครไดหลายวธ เชน ดวยการบรรยาย

รปราง ลกษณะของตวละครเอง ดวยการบรรยายพฤตกรรมของตวละคร หรอดวยการใหตว

ละครสนทนากน เปนตน การบรรยายลกษณะนสยของตวละครทดนน ควรบรรยายอยาง

สมจรง ตวละครตวหนงๆ จะมลกษณะนสยหลายๆ อยางไมใชดจนหาทตมได หรอเลวจน

ไมมความดทจะใหชมเชย ความตองการของตวละครทดควรจะเหมอนคนธรรมดาทวๆ ไป

เชน มความรก ความโกรธ เกลยด หรอตองการความสนใจจากผอน เปนตน

๓.๔ แนวคดของเรอง แนวคดของเรองสวนมากผเขยนจะไมบอกตรงๆ ผอาน

จะตองคนเอาเองวาไดแนวคดอยางไร ตวอยางเชนเรอง ลกชาย ของศรบรพา ตองการแสดงวา

“ลกผชายนนมความหมายอยางไร” จดหมายจากเมองไทยของโบตนตองการใหเหนขอดขอ

เสยของคนไทยโดยเฉพาะ “นาใจ” ซงไมเหมอนกนกบชาตอน เปนตน

นวนยายหรอเรองสนทดนน ผอานตองพจารณาคณคาทจะไดจากเรองนนๆ ไม

ทางใดกทางหนงดวย

๓.๕ สานวนภาษา เปนสงสาคญมากอยางหนง ในการพจารณาเลอกอาน

นวนยายและเรองสนผอานมกจะรสกวาตนเองชอบหรอไมชอบสานวนของนกเขยนคนนน

คนน แตบางคนกไมสามารถบอกวาเพราะเหตใด สงทควรพจารณาเกยวกบสานวนภาษาคอสานวนภาษาของตวละครในบทสนทนา ตองสมจรงและเหมาะสมกบตวละคร ประโยคทแตกตางควรกะทดรด สละสลวย เขาใจงาย หากเปนประโยคยาวกควรเปนสานวนทสามารถ

สรางอารมณ และความรสกไดด ๔. วารสารและหนงสอพมพ หนงสอประเภทนคนทวไปไดอานบอยกวาหนงสอประเภทอนๆ ในการผลตหนงสอประเภทนตองแขงกบเวลา ดงนน โดยการพจารณาหนงสอ

ประเภทนควรพจารณา ดงน

หนงสอพมพ หนงสอพมพเปนเครองมอสอสารทจะกระจายขาวคราวเหตการณ

ตางๆ ไปทวประเทศหรออาจทวโลก โดยเฉพาะหนงสอพมพรายวน เปนเครองมอสอสารทเสนอขาวทนาสนใจทเกดขนในแตละวนดงนนหวใจของหนงสอพมพรายวนกคอ “ขาว” การ

พจารณาหนงสอพมพรายวนจงควรพจารณาเกยวกบขาววามสวนในการชวยยกระดบสงคม

ใหสงขนหรอมประโยชนตอชนหมมากหรอไม หากขาวนนไมเกยวกบความเปนอยของคน

๓๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

หมมาก หรอกระทบกระเทอนตอประชาชนสวนใหญ เหตการณเหลานนกไมควรนามาเสนอ

ในหนาหนงสอพมพ ขาวทควรนาเสนอควรเปนขาวทเกยวกบการปกครอง การเมอง

เศรษฐกจ สงคม การศกษา การอนามย การประกอบอาชพ ฯลฯ

เหตการณทไมสมควรนามาเสนอเปนขาวอกอยางหนงกคอเหตการณทอาจจะสงผล

ทาลายความมนคงของชาต หรอทาลายวฒนธรรม และประเพณอนดงาม

บทวจารณ ในหนงสอพมพรายวนทกฉบบจะมบทวจารณ หรอบทวเคราะหขาว ซง

เปนลกษณะ บทความ แสดงความคดเหนของผเขยนเอง ประกอบกบขาวทตองการวจารณ

หรอวเคราะหนน การพจารณาบทวจารณในหนงสอพมพ ควรพจารณาถงลกษณะตอไปน

๑. พจารณาขอมลทผเขยนอางองวาถกตองและมขอเทจจรงเพยงใด

๒. พจารณาวาผเขยนบทความนน ชใหเหนปญหาและวธแกปญหาอยางไร

๓. พจารณาวาผเขยนบทวจารณใชอารมณ และนาความรสกสวนตวเขาไปเกยวของ

หรอไม

๔. พจารณาภาษาทใชวามความประณตและถกตองตามหลกภาษาเพยงใด

วารสาร เปนหนงสอพมพจาหนายตามกาหนดระยะเวลา เชน ๗ วน ๑๐ วน ราย

เดอน ราย ๓ เดอน หรอรายป เปนตน หนงสอวารสารจงมเนอหาเนนทงสารคด และบนเทง

คด ขาวสารทปรากฏมกเปนขาวสารทมระยะเวลาตอเนองกนเปนเวลานาน เชน ขาวเกยว

กบนโยบายโครงการตางๆ หรอขาวเกยวกบการเมองบางเรอง เปนตน

ดงนน การอานวารสาร จงควรพจารณาเลอกอานเรองทเราสนใจ และควรพยายาม

อานอยางสมาเสมอ

นอกจากพจารณาเกยวกบขาวสารดงกลาวแลว สงทควรพจารณาอกอยางหนงคอ

รปเลม ควรพจารณาความเรยบรอยและความคงทนของการจดรปเลมใหเหมาะสมกบราคาดวย

ประโยชนของการเลอกหนงสอ การเลอกหนงสอควรคานงถงประโยชนทจะไดรบ ดงตอไปน

๑. เพอใหไดหนงสอทตรงกบความสนใจ และตองการทจะศกษาคนควา๒. เพอใหไดอานหนงสอทดมประโยชนตอชวต

๓. เพอเลอกหนงสอใหเหมาะสมกบเวลา

๑. การเลอกหนงสอทตรงกบความสนใจ และตองการทจะศกษาคนควา ผทจะเลอกอานหนงสอประเภทนกคอ ผทมความสนใจหนงสอเลมนนโดยตรง

หรอผทมความตองการศกษาคนควา เรองนนๆ โดยเฉพาะ เชน ผศกษาคนควาตามแนวทางทตนไดเรยนมา ผทเรยนทางดานภาษากจะคนควาทางดานน เพอจะไดรบประโยชนจากการ

อานอยางคมคา

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๓๒

การอาน

บท ท๓

๒. เพอใหไดอานหนงสอทดมประโยชนตอชวต ผทอานหนงสอทกคนยอมหวงทจะไดรบประโยชนจากการอาน เชน ขอคดเหน

ความรทางวชาการขาวททนเหตการณ แนวทางดาเนนชวตทด ฯลฯ แมวาจะไดรบประโยชน

เพยงเลกนอยกตาม เพราะการทไดรบประโยชนโดยตรงจากการอานนยอมทาใหไมเสยเวลา

โดยเปลาประโยชน

๓. เพอเลอกหนงสอใหเหมาะสมกบเวลา การอานหนงสอนนจะเสยเวลามากหรอนอยยอมแลวแตเรองทอานวามขนาดสน

ยาว แคไหนมความยากงายตอการอานมากนอยเพยงใด ถาหากมเวลานอยควรอานเรองสน

ทจบไดทนเวลาทมอย ถามเวลามากกอานเรองยาวขนโดยเลอกใหเหมาะสมกบเวลา เพราะ

การอานหนงสอนน หากไมเลอกใหเหมาะสมกบเวลาอาจทาใหผอานรสกเบอและไมอยาก

อานอกตอไป

ประโยชนทไดรบจากการอานหนงสอ การอานหนงสอยอมไดรบประโยชนหลายประการ ซงพอจะสรปไดดงน

๑. อานหนงสอตรงกบความตองการของตน

๒. ไดรบความรจากเรองนนสมความตงใจ

๓. ทาใหรกการอานมากยงขน เพราะไดอานหนงสอทตนเลอกเอง

๔. ชวยพฒนาอาชพใหกาวหนา

๕. ชวยใหเกดความคดสรางสรรค

๖. ทาใหเกดความเพลดเพลน สนกสนาน

๗. ทาใหทราบความเปนไปของบานเมอง ทนโลก ทนเหตการณ ๘. เพมพนความรความสามารถ เปนการพฒนาตนเอง ๙. ไดอานหนงสอทมคณคาคมกบเวลาทเสยไป

สอสารสนเทศ ปจจบนไดมการนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชประโยชนทางการศกษา ทงในดาน

การบรหาร การจดการและการเรยนรดานสออเลกทรอนกส เปนการใชประโยชนจากแหลงความรจากสอตางๆ ทหลากหลายมากขน เพอใหประชาชนสามารถเรยนรและพฒนาตนเอง

ไดอยางตอเนอง

สอสารสนเทศมทงสอสงพมพ และสออเลกทรอนกส สอสงพมพ สงพมพทจดพมพขนเพอนาไปใชในการจดการเรยนการสอนเชน หนงสอเรยนตาราเรยน แบบเรยน แบบฝกหด ใบงาน คมอการสอนและสงเสรมการเรยนร เชน หนงสอ

สงเสรมความร สารานกรม พจนานกรม หนงสอพมพ หนงสอบนเทงคด และสารคดทม

๓๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

เนอหาเปนประโยชน สวนสอสงพมพทใหความรขาวสารตางๆ เชน หนงสอเลม หนงสอพมพ

วารสาร นตยสาร เอกสาร จลสาร แผนพบ แผนเปลา เปนตน

สออเลกทรอนกส สงคมยคปจจบน การสอสารดวยเครองมออเลกทรอนกสมใชกนอยางกวางขวางทว

ประเทศ การใชสออเลกทรอนกสในสงคมยคโลกาภวตนเปนเรองจาเปน เพราะชวยให

ประชาชนเขาถงขอมล ขาวสารความรตางๆ ไดอยางรวดเรว อนเปนการสงเสรมสรางโอกาส

ในการเขาถงการศกษาของประชาชน ใหสามารถเรยนไดอยางตอเนองตลอดชวต สอ

อเลกทรอนกส ไดแก วทย โทรทศน เทปเสยง วดทศน โปรแกรมคอมพวเตอรซอฟตแวร

ในรปแบบตางๆ คอมพวเตอรชวยสอน เปนตน

๑. วทย เปนสอมวลชนทใชเสยงเปนสอ เรองราวทสอสารมทงเรองทใหความบนเทง

และเรองทใหสาระความร เชน ขาว บทความ รายการตอบปญหา สมภาษณบคคลสาคญ

รายการวทย เพอการศกษา เปนตน

๒. โทรทศน เปนสอมวลชนทใชทงเสยงและภาพเปนสอ การชมรายการทาง

โทรทศน นอกจากเราจะสมผสดวยหแลว ยงสมผสไดดวยตาอกดวย รายการโทรทศนจงนา

สนใจกวารายการวทย และทาใหผชมตนตวอยตลอดเวลา จงประทบใจหรอจดจาไดดกวา

รายการวทย

รายการตางๆ ทางโทรทศนไมตางกบรายการทางวทย คอ มทงรายการทใหความ

บนเทงและรายการทใหทงขอมล ขาวสาร และความรททนสมย ทนเหตการณ รวมทงให

ความบนเทง เชน รายการขาวทงในประเทศและตางประเทศ รายการโทรทศนเพอการศกษา

ของกระทรวงศกษาธการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มหาวทยาลยรามคาแหง รายการ

สมภาษณบคคลสาคญ รายการรฐบาลพบประชาชน รายการทดสอบเชาวน ความจา และ

อนๆ

๓. คอมพวเตอรชวยสอน เปนสอทผเรยนสามารถนาไปศกษาดวยตนเองในเวลา

และสถานททผเรยนสะดวก ทาใหมความเปนอสระ และเปนสวนตวในการเรยนร สามารถโตตอบหรอใหผลยอนกลบไดทนท ทาใหผเรยนทราบความกาวหนาในการเรยนของตนซง

หากไมเขาใจกยอนกลบไปทบทวนไดหลายๆ ดาน ทาใหผเรยนไดพฒนาความรตามความ

พรอมและศกยภาพของตน ๔. อนเตอรเนต (Internet) หรอเทคโนโลยเครอขายเปนการเชอมโยงแหลงขอมลจากทวโลกทหลากหลายคลายกบ “หองสมดโลก” ใหผเรยนไดคนควาเนอหาสาระทตองการ

ไดอยางสะดวกรวดเรวและราคาประหยด

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๓๔

การอาน

บท ท๓

เรองท ๓ การอานจบใจความสาคญ การอานจะเกดประโยชนสงสดแกผอานไดนน ผอานจะตองจบใจความสาคญของเรองทอานใหไดแลวนาไปปฏบต ใจความสาคญ หมายถง ขอความทเปนแกนหรอหวใจของเรอง การจบใจความสาคญในการอานกคอ กรณเอาขอความหรอประโยคทเปนหวใจของเรองนนออกมาใหได เพราะใจความสาคญของเรอง จะเปนใจความหลกของแตละบท แตละตอน หรอแตละเรองใหรวาแตละบทตอนนนกลาวถงเรองอะไรเปนสาคญ ดงนน การจบใจ

ความสาคญของเรองทอาน จะทาใหมความเขาใจในเรองนนๆ อยางแจมแจง

หลกการอานจบใจความ ๑. การเขาใจความหมาย หลกเบองตนในการจบใจความของสาระทอาน คอ การเขาใจความหมาย ความ

หมายมหลายระดบนบตงแตระดบคา สานวน ประโยค และขอความ คาและสานวนเปนระดบ

ภาษาทตองทาความเขาใจเปนอนดบแรก เพราะนาไปสความเขาใจความหมายของประโยค

และขอความ

๑.๑ ความหมายของคา ความหมายของคาโดยทวไปม ๒ อยาง คอ ความหมายโดยตรง และความหมายโดยนย ก. ความหมายโดยตรง เปนความหมายตามรปคาทกาหนดขน และรบรไดเขาใจตรงกนความหมายประเภทนเปนความหมายหลกทใชสอสารทาความเขาใจกน คาทมความหมายโดยตรงในภาษาไทยมลกษณะอยางหนงทอาจเปนอปสรรคในการสอสารลกษณะดงกลาว คอ การพองคา คาพองในภาษาไทยมอย ๓ อยาง ไดแก คาพองรป คาพองเสยง และคาพองรปพองเสยง คาทพองทง ๓ ลกษณะนมความหมายตางกน คาพองรป คอ คาทสะกดเหมอน แตออกเสยงตาง เชน เพลารถ กบ เพลาเยน คาแรก ออกเสยง เพลา คาหลงออกเสยง เพ ลา คาพองรปเปนอปสรรคตอการอานและทาความเขาใจ คาพองเสยง คอ คาทออกเสยงเหมอนกน แตสะกดตางกน เชน การ กาน กานต กานท กาล กาฬ กาญจน ทงหมดนออกเสยง “กาน” เหมอนกน การพองเสยงเปนอปสรรคตอการอานเพอความเขาใจ คาพองรปพองเสยง คอคาทสะกดเหมอนกนและออกเสยงอยางเดยวกน โดยรปคาจะเหนวาเปนคาเดยวกน แตมความหมายแตกตางกน ดงตวอยางตอไปน ขน หมายถง การทาใหแนน ขน หมายถง ภาชนะตกนา

๓๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

ขน หมายถง ความรสกชอบใจ ขน หมายถง การสงเสยงรองของไกตวผ ขน หมายถง การรบ ฯลฯ คาพองรป พองเสยงเปนอปสรรคตอการฟงและอานเพอความเขาใจ วธทจะชวยใหเขาใจความหมายของคาพอง จะตองดคาขางเคยงหรอคาทประกอบกนในประโยค หรอขอความนนทเรยกวาบรบท ดงตวอยางตอไปน ขนชะเนาะใหแนน หยบขนใหทซ เขารสกขน ไกขนแตเชามด เขาขนอาสาจะไปตดตอให นอกจากดคาขางเคยง หรอคาประกอบในประโยคแลว บางทตองอาศยสถานการณ เชน ประโยคทวา “ทาไมตองดกน” คาวา “ด” ในสถานการณทวไป หมายถง การมอง แตในสถานการณเฉพาะเชนการสอบดจะมความหมายวา ลอกกน เอาอยางกน ในบทรอยกรอง ตองอาศยฉนทลกษณ เชน สมผส เปนตน ตวอยางเชน อยาหวงแหนจอกแหนใหแกเรา แหน แ หน พอลมเพลากเพลาสายณห เพลา เพ ลา คาทความหมายโดยตรงไดแก คาศพท คาศพทคอ คาทตองแปลความ เปนคาไทยทมาจากภาษาอน สนสกฤต เขมร เปนตน เชน สมโภช รโหฐาน สคต โสดาบน บคคลจตราบาย เปนตน รวมทงศพทบญญตทงหลายทใชในวงวชาการหรอกจบางอยาง เชนมโนทศน เจตคต กรมธรรม เปนตน คาศพทดงกลาวนจาเปนตองศกษาวามมลมาอยางไร ประกอบขนอยางไร และมความหมายอยางไร ข. ความหมายโดยนย เปนความหมายทสอหรอนาความคดใหเกยวโยงถงบางสงบางอยางทมลกษณะหรอคณสมบตเหมอนกบคาทมความหมายโดยตรง บางทานเรยกวา ความหมายรอง หรอความหมายแฝง ความหมายโดยนย มหลายลกษณะ กลาวคอ มความหมายเปนเชงเปรยบเทยบ เชน เปรยบเทยบโดยอาศยนยของความหมายของคาเดม ตวอยางเชน เธอมใบหนายมแยมแจมใส เขาทางานเอาหนา หมายถง ทางานเพอผลประโยชนของตน เดกสาดโคลนกนเลอะเทอะ เขาสาดโคลนคณพอ หมายถง ใสราย ตนไมตนนเปลอกสวย หลอนรวยแตเปลอก หมายถง ไมรารวยจรง มความเปรยบเทยบกบคณสมบตของสงทนามากลาว เชน เขาเปนสงหสนาม หมายถง เปนคนเลนกฬาเกง

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๓๖

การอาน

บท ท๓

๑.๒ ความหมายของสานวน สานวนเปนขอความทมความหมายพเศษไปจากคาทประกอบอยในขอความนน ไมไดมความหมายตามรปคา ความหมายของสานวนมลกษณะเปนเชงเปรยบเทยบโดยอาศยนยของความหมายตามลกษณะหรอคณสมบตของขอความนน เชน ออยเขาปากชาง หมายถง ของตกไปอยในมอผอนแลวไมมทางไดคน ไกแกแมปลาชอน หมายถง ผทมความจดจานเจนสงเวยน ววหายลอมคอก หมายถง เมอเกดความเสยหายแลวจงหาทางปองกน กนขาวตมกระโจมกลาง หมายถง การพดถงสงสดวสยทจะทาได สวนตางๆ ทนาไปกลาวเปรยบเทยบใหเขากบสถานการณ เรยกวา คาพงเพย เชน เมอของหายแลวจงคดหาทางปองกน กเปรยบวา ววหายลอมคอก เปนตน ความหมายของสานวนมลกษณะเหมอนความหมายโดยนย คอ ตองตความ หรอ แปลความหมายตามนยของคาหรอขอความนนๆ ๒. การเขาใจลกษณะของขอความ ขอความแตละขอความตองมใจความอนเปนจดสาคญของเรอง ใจความของเรองจะปรากฏทประโยคสาคญ เรยกวา ประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยในตอนใดของขอความกได โดยปกตจะปรากฏในตอนตางๆ ดงน ปรากฏอยในตอนตนของขอความ ตวอยางเชน “ภยอนตรายทจะเปนเครองทาลายชาตอาจเกดขนและมมาไดทงแตภายนอก ทงทภายในอนตรายทจะมมาตงแตภายนอกนนกคอ ขาศกศตรยกมายายตบานตเมองเรา การทขาศกศตรจะมาตนนเขายอมจะเลอกหาเวลาใดเวลาหนงซงชาตกาลงออนอยและมไดเตรยมตวไว พรอมเพอตอสปองกนตนเพราะฉะนนในบทท ๒ ขาพเจาจงไดเตอนทานทงหลายอยาไดเผลอตว แตขอสาคญทสดเปนเครองทอนกาลงและเสยหลกความมนคงของชาต คอ ความไมสงบภายในชาตนนเอง จงควรอธบายความขอนสกหนอย

(พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ปลกใจเสอปา)

ปรากฏอยในตอนกลางของขอความ ตวอยางเชน “อนความรก ความชง ความโกรธ ความกลว ความขบขน เหลานเปนสามญ ลกษณะของปถชนใครหวเราะไมเปน ยมไมออก กออกจะพกลอย คนสละความรกความชงไดกมแตพระอรหนต อารมณความรสกดงนเปนธรรมชาตของมนษย กวและนกประพนธยอมจะแตงเรองยวเยาอารมณ ความรสกเหลาน และถาเขาแตงเปน แตงด กจะปลกอารมณของผอานผฟงใหเกดขน ทานคงจะเคยเหนคนอานเรองโศกจบใจจนนาตาไหล สงสารตวนางเอก พระเอก อานเรองขบขนจนหวเราะทองคดทองแขง ทงๆ ทรวามนเปนเรองอานเลน และคนทอานกไมไดมสวนเสยอะไรกบตวนาง กพลอยโศกเศราไปดวยได อยางไรกดความเศราของอารมณอนเกดจากความยวเยาของศลปะวรรณคด ตลอดจนนาฏกรรมตางๆ นน เปนความสขชนดหนง มฉะนนเรองทานองโศกนาฏกรรมคงจะไมมใครดเลย”

(นายตารา ณ เมองใต ภาษาและวรรณคด)

๓๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

ปรากฏใจความอยทายยอหนา ตวอยางเชน

“ทานกลาววา คนเปนสตวทเรยนรคอ รด เหนอะไรแลวเมอเหนวาดกเอาไว ถาเหน

วาไมดกไมเอาและหลกเลยง เดกรรสหวาน กอยากไดอก ถารรสขมของบอระเพด หรอเมอ

ถกไฟกรสกรอนจะไมตองการกนบอระเพดหรอเขาใกลไฟอก นเปนเรองของการผานพบเคย

รเคยเหนเรองน ตอๆ มาหลายๆ ครง เกดความชานาญจดเจนขน โลกมความเจรญกาวหนา

เรองวฒนธรรมกเพราะการผานพบและการจดเจนของมนษย

(เสถยรโกเศศ ชวตชาวไทยสมยกอนและการศกษาเรองประเพณไทย)

ประโยคใจความอยตอนตนและตอนทายของขอความ ตวอยางเชน

“คนไทยนนถอวาบานเปนสงตอชวตตงแตเกดไปจนตาย เพราะคนไทยโบราณ

นนใชบานเปนทเกดการคลอดลกจะกระทากนทบานโดยมหมอพนบานเรยกวา หมอตาแย

เปนผทาคลอด มไดใชโรงพยาบาลหรอสถานผดงครรภอยางในปจจบนน และทสดของชวต

เมอมการตายเกดขน คนไทยกจะเกบศพของผตายทเปนสมาชกของบานไวในบานกอนท

จะทาพธเผา เพอทาบญสวดและเปนการใกลชดกบผตายเปนครงสดทาย ดงนน บานจงเปนททคนไทยใชชวตอยเกอบตลอดเวลาตงแตเกดจนตาย”

(วบลย ลสวรรณ “บานไทย” ศลปะชาวบาน)

การเขาใจถงการปรากฏของประโยคใจความในตอนตางๆ ของขอความดงทกลาว

แลวจะชวยใหจบใจความไดดยงขน

๓. การเขาใจลกษณะประโยคใจความ เมอเขาใจถงลกษณะของขอความวาตองมประโยคใจความ และประกฎอยใน

ตอนตางๆ ของขอความแลว ตองเขาใจตอไปวาประโยคใจความเปนอยางไร ประโยคใจความคอขอความทเปนความคดหลกของหวขอ หรอเรองของ

ขอความนนตวอยางเชน หวขอ บาน

ความคดหลก บานเปนทอยอาศย หวขอ ราชสห

ความคดหลก ราชสหไดชอวาเปนเจาปาในบรรดาสตวทงหลาย

ความคดหลกน คอประโยคใจความทจะปรากฏในตอนใดตอนหนงของขอความ

ทกลาวแลว ฉะนนการทจะทราบวาประโยคใดเปนประโยคใจความ ตองพจารณาจากหวเรอง

ประโยคใจความมกมเนอหาสอดคลองกบหวเรอง ในกรณทไมทราบหวขอเรอง ตองเขาใจวาสวนทเปนประโยคใจความนนจะม

เนอความหลกของเนอความอนทประกอบกนขนเปนหวขอนน ถาขาดสวนทเปนใจความ

เนอความอนกเกดขนไมไดหรอความหมายออนลง

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๓๘

การอาน

บท ท๓

การอานอยางวเคราะห การอานอยางวเคราะห หมายถง การอานทมการพจารณาแยกรายละเอยดออกเปน

สวนๆ เพอทาความเขาใจ และใหเหนถงความสมพนธระหวางสวนตางๆ เหลานน

การอานอยางวเคราะหเรมตนจากพนฐานขอมลและความคดจากการอานเองเปน

อนดบแรกเพอใหเขาใจเนอเรองโดยตลอด ตอจากนนจงแยกเรองในบทอานออกเปนสวนๆ

ไดรวา ใครทาอะไร เพออะไร อยางไร ในเรองมใครบาง หรอตวละครกตว และทมบทบาท

สาคญมกตว ทาไมเหตการณจงเปนอยางนนหรอเพราะเหตใด ตอไปนาจะเปนอยางไร

ตอไปนจะนานทานเรอง “กระตายบนดวงจนทร” มาเลาใหฟง

นทานเรอง กระตายบนดวงจนทร ครงหนงมกระตาย ลง นกนา และสนขจงจอก สาบานรวมกนวาจะไมฆาสตวตด

ชวต และบาเพญตนเปนฤๅษอยในปา พระอนทรขอทดสอบในศรทธาของสตวทงส จงปลอม

ตวเปนพราหมณ เทยวขอบรจาคทานโดยไปขอจากลงเปนตวแรก ลงมอบมะมวงให จากนน

พราหมณไปขอทานจากนกนา นกนาถวายปลาซงมาเกยตนอยรมฝงแมนา สวนสนขจงจอก

กถวายนมหมอหนงกบผลไมแหง

เมอพราหมณไปขอบรจาคทานจากกระตาย กระตายพดกบพราหมณวา “ขากนแต

หญาเปนอาหารหญากไมมประโยชนใดๆ กบทานเลย” พราหมณจงเอยขนวา ถากระตายบาเพญพรตเปนฤๅษทแทจรงขอใหสละชวตของตนเปนอาหารแกพราหมณ กระตายตอบ

ตกลงทนทและทาตามทพราหมณขอรองวาใหกระโดดลงกองไฟแดง พราหมณจะไมลงมอ

ฆาและปรงกระตายเปนอาหาร กระตายปนขนยนบนกอนหนและกระโดดลงกองไฟ ในขณะ

ทกระตายกาลงจะตกสเปลวไฟนน พราหมณไดควากระตายไว แลวเปดเผยตวตนทแทจรง

วาคอใคร แลวพระอนทรกนากระตายไปไวบนดวงจนทร(จากนตยสารสารคด ฉบบท ๑๔๗ ปท ๑๓ หนา ๓๐)

เมออานเรองนอยางวเคราะหกจะตองใหความคดตดตามประเดนตางๆ ตวละครในนทานเรองนมใครบาง มลกษณะนสยอยางไร ตวละครแตละตวไดกระทาสงใดบาง ทา

อยางไร ผลของการกระทาเปนอยางไร ทาไมสตวทง ๔ จงสาบานรวมกนวาจะไมฆาสตวและ

บาเพญตนเปนฤๅษอยในปา เพราะเหตใดสตวทง ๔ จงบรจาคทานไมเหมอนกน ทาไม

พราหมณจงนากระตายไปไวบนดวงจนทรเพยงตวเดยว หากพระอนทรนาสตวทง ๔ ไปไว

บนดวงจนทรเราจะเหนรปของสตวทง ๔ บนดวงจนทรทงหมดหรอไม

๓๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การอ

าน

บท ท๓

เรองท ๔ มารยาทในการอาน และนสยรกการอาน การอานอยางมมารยาทเปนเรองทจาเปนและสาคญ เพราะการอานอยางมมารยาท

เปนเรองการประพฤตปฏบตอยางมวนย และรบผดชอบ รวมทงการมจตสานกและแสดงถง

ความเจรญทางดานจตใจทควรยดถอใหเปนนสย

มารยาทในการอาน คาวา มารยาท หมายถง กรยา วาจาทเรยบรอย หรอการกระทาทดงาม ผอานทด

ตองมมารยาททดในการอานดงตอไปน

๑. ไมสงเสยงดงรบกวนผอน

๒. ไมทาลายหนงสอ โดย ขด ลบ ขด ทบ หรอฉกสวนทตองการ

๓. เมอคดลอกเนอหาเพออางองในขอเขยนของตน ตองอางองแหลงทมาให

ถกตองตามหลกการเขยนอางองโดยเฉพาะงานเขยนเชงวชาการ

๔. เมออานหนงสอเสรจแลวควรเกบหนงสอไวทเดม

๕. ไมควรอานเรองทเปนสวนตวของผอน

๖. อานอยางตงใจ และมสมาธ รวมทงไมทาลายสมาธผอน

๗. ไมใชสถานทอานหนงสอทากจกรรมอยางอน เชน นอนหลบ รบประทานอาหาร

นสยรกการอาน การทบคคลใดบคคลหนงจะมนสยรกการอานไดจะตองไดรบการฝกฝนมาตงแต

เดกๆ แตกมใชวาเมอโตเปนผใหญแลวจะไมสามารถสรางนสยรกการอานได ทงนเราจะ

ตองสรางบรรยากาศ สภาพแวดลอมทเออใหเดกๆ หนมาสนใจการอานดงน

๑. อานหนงสอทตนเองชอบ จะทาใหอานไดอยางตอเนอง และไมเบอหนาย

๒. ทาตนใหเปนผใฝร

๓. การอานจะตองมสมาธเพอจบใจความของเรองทอานได

๔. เรมอานหนงสอจากระยะเวลาสนๆ กอน แลวคอยๆ กาหนดเวลาเพมขน ๕. การอานจะตองมสมาธเพอจบใจความของเรองทอานได

๖. จดตารางเวลาสาหรบการอานหนงสอเปนประจาทกวนใหเกดความเคยชนจน

เกดเปนนสยรกการอาน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๔๐

การอาน

บท ท๓

กจกรรม บทท ๓ การอานกจกรรมท ๑ ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน ๑. การอานในใจมจดมงหมายอยางไร

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

๒. การอานออกเสยงมลกษณะอยางไร

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

๓. จงยกตวอยางการอานออกเสยงทเปนทางการมา ๕ ตวอยาง

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

กจกรรมท ๒ การจบใจความสาคญ คอการอานอยางไร

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

กจกรรมท ๓ สออเลกทรอนกสชวยใหเกดการเรยนรตลอดชวตไดแกอะไรบาง

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

กจกรรมท ๔ การอานอยางไร จงจะเรยกวาเปนการอานวเคราะหวจารณ …………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

กจกรรมท ๕ ผอานทด ควรมมารยาทอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๔๑

การ เขยน บท ท ๔สาระสาคญ การเขยน เปนทกษะสาคญหนงในทกษะทงสของรายวชาภาษาไทย คอการฟง อาน

เขยน และพดการเขยนหนงสอใหไดดจะเปนพนฐานในการเรยนรและการนาเสนอผลการ

เรยนรในเรองตางๆ ไดด ทาใหความรขยายไปอยางกวางขวาง ผเรยนจงควรไดรจกและ

ฝกฝนการเขยนประเภทตางๆ

ผลการเรยนทคาดหวง ผเรยนสามารถ ๑. เลอกใชภาษาในการนาเสนอตามรปแบบของงานเขยนประเภทรอยแกว และ

รอยกรอง ไดอยางสรางสรรค

๒. ใชแผนภาพความคด จดลาดบความคดกอนการเขยน

๓. แตงบทรอยกรอง ประเภทกลอนส กลอนสภาพ

๔. เขยนบทรอยแกว ประเภทประวตตนเอง อธบายความ ยอความ ขาว

๕. เขยนรายงานการคนควา สามารถอางองแหลงความรไดถกตอง

๖. กรอกแบบรายการตางๆ

๗. ปฏบตตนเปนผมมารยาทในการเขยน และการจดบนทกอยางสมาเสมอ

ขอบขายเนอหา เรองท ๑ หลกการเขยน การใชภาษาในการเขยน

เรองท ๒ หลกการเขยนแผนภาพความคด

เรองท ๓ การเขยนเรยงความและยอความ

เรองท ๔ การเขยนเพอการสอสาร เรองท ๕ การสรางนสยรกการเขยนและการศกษาคนควา

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๔๒

การเขยน

บท ท๔

เรองท ๑ หลกการเขยน การใชภาษาในการเขยน

หลกการเขยน การเขยนเพอสอความหมายใหผอนเขาใจตามตองการนน มความจาเปนตอง

ระมดระวงใหมากเกยวกบการใชภาษา ควรใชถอยคาทคนอาน อานแลวเขาใจทนท เขยน

ดวยลายมอทชดเจนอานงายเปนระเบยบและผเขยนจะตองใชภาษาใหถกตองตามหลกการ

เขยน ใชคาใหเหมาะสมกบกาลเทศะและบคคลดวย จงจะถอวาผเขยนมหลกการใชภาษา

ไดดมประสทธภาพ

การเขยนมหลกทควรปฏบตดงตอไปน

๑. เขยนใหชดเจน อานงาย เปนระเบยบ

๒. เขยนใหถกตอง ตรงตามตวสะกด การนต วรรณยกต

๓. ใชถอยคาทสภาพ เหมาะสมกบกาลเทศะ และบคคล

๔. ใชภาษาทงายๆ สนๆ กะทดรด สอความหมายเขาใจไดด

๕. ใชภาษาเขยนทด ไมควรใชภาษาพด ภาษาโฆษณาหรอภาษาทไมไดมาตรฐาน

๖. ควรใชเครองหมายวรรคตอนใหถกตอง เชน เวนวรรค ยอหนา ฯลฯ

๗. เขยนใหสะอาด

ตวอยาง ขอความการเขยนชองซายมอมขอบกพรองอยางไร พรอมขอวจารณ

ขอความทเขยน ขอวจารณ๑. ความรกโคถก ๑. เขยนไมชดเจน อานเขาใจยาก ควรเขยน

ใหชดเจนวา “ความรกเหมอนโคถก”

๒. ชวตของฉนมหมานา ๒. ใชคาไมสภาพในภาษาพด สนข

๓. หมอเดกยงไวใจไมได ๓. คาขดเสนใตเขาใจยาก ควรเปน “หมอคน

นนยงเดกอยยงไวใจไมได

๔. คนกนกลวย แขกรอนจนตาเหลอก ๔. แบงวรรคไมถก ควรเปน

“คนกนกลวยแขกรอนจนตาเหลอก

๕. นายมาเปนไขโปงดบอนาถ ๕. ใชสานวนสอมวลชน ควรแกไขเปน "นายมาถกยงถงแกกรรมแลว"

๔๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

การใชภาษาในการเขยน การใชภาษาในการเขยน มหลกการเขยนดงน

๑. เขยนใหอานงาย และเขาใจงาย

๒. เขยนตรงตามตวสะกด การนต วรรณยกตใหถกตอง เชน

พรามณ เขยนผด ควรเปน พราหมณ

โจษจรรย เขยนผด ควรเปน โจษจน

อฒจรรย เขยนผด ควรเปน อฒจนทร

หนารก เขยนผด ควรเปน นารก

โนต เขยนผด ควรเปน โนต

๓. เขยนใหไดใจความชดเจน ไมวกวน เขาใจยาก เชน

เขามารบประทานขาวเยน ควรแกเปน เขามารบประทานขาวมอเยน

ทนเสมอ ทนเสมอ

จะทาอะไรกทาเสยหมด ควรแกเปน จะทาอะไรกเสยหายหมด

คนนมอแขงเหลอเกน ควรแกเปน คนนมอแขงไมนมเลย

๔. ใชภาษางายๆ สน กะทดรด ไดใจความ ไมเขยนเยนเยอ ฟมเฟอยเกนความจาเปน เชน

รฐบาลไดทาความตกลงเรองขายขาวกบประเทศในยโรปแลว (ผด)

รฐบาลตกลงเรองขายขาวกบประเทศในยโรปแลว (ถก)

การขดแยงกนและกนจะนามาซงการแตกความสามคค (ผด) การขดแยงกนทาใหแตกความสามคค (ถก)

ชาวนามการตกลงกนเรองราคาขาวกบโรงสแลว (ผด)

ชาวนาตกลงเรองราคาขาวกบโรงสแลว (ถก)

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๔๔

การเขยน

บท ท๔

๕. ใชภาษาใหถกตองตามแบบแผน หลกเลยงใชคาหรอสานวนมาปะปนกบภาษา

ตางประเทศหรอภาษาทใชในสอมวลชน เชน

เขามสไตลในการพดทเอกไซตมาก (ไมด)

เขามลลาในการพดสนกตนเตนมาก (ด)

เธอไปกรงเทพฯ โดยรถทวรปรบอากาศ (ไมด)

เธอโดยสารรถประจาทางปรบอากาศไปกรงเทพฯ (ด)

กจการคาของเธอเจงเพราะแชรลม (ไมด)

กจการคาเธอลมเพราะมปญหาเงนนอกระบบ (ด)

๖. ใชถอยคาทสภาพไพเราะ เหมาะสม มความหมายด หรอใชภาษาเขยนปนภาษาพด

ฉนถกหมาขบหลายแผล (ไมด)

ฉนถกสนขกดหลายแผล (ด)

หมทบานฉนโปรดราขาวมาก (ไมด)

หมทบานฉนชอบราขาวมาก (ด)

พสาวฉนออกลกทโรงพยาบาล (ไมด)

พสาวฉนคลอดลกทโรงพยาบาล (ด)

เรองท ๒ หลกการเขยนแผนความคด แผนภาพความคด เปนการแสดงความร ความคดโดยใชแผนภาพในการนาความรหรอขอเทจจรงมาจดเปนระบบ สรางเปนภาพหรอจดความคดรวบยอด นาหวขอเรองใดเรองหนงมาแยกเปนหวขอยอยและนามาจดลาดบเปนแผนภาพ เชน เมอผเรยนอานหนงสอเรองใดเรองหนง หรอฟงเรองใดเรองหนงมา กนาขอมลความรเรองราวตางๆ มาจดเปนแผนภาพความคด เราอาจใชภาพความคดในการเตรยมการอาน เตรยมการเขยนใชพฒนาความร ในการใหเหตผล ใชจดขอบเขตสงทจะตองเขยนหรอใชรวบรวมความรทตองการ

แนวคดเกยวกบแผนภาพความคด ๑. เราใชแผนภาพความคด เมอเราพบวาขอมล ขาวสารตางๆ อยกระจดกระจาย นาขอมลตางๆ นนมาเชอมโยงเปนแผนภาพความคด ทาใหเกดความเขาใจเปนความคดรวบยอด ๒. แผนภาพความคดจะจดความคดใหเปนระบบ รวบรวมและจดลาดบขอเทจจรง นามาจดใหเปนหมวดหม หรอทเรยกวา แผนภาพเปนความคดรวบยอดทชดเจนจนเกดเปน

ความรใหม

๔๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

๓. การนาความคดหรอขอเทจจรงมาเขยนเปนแผนภาพ จะทาใหจาเรองราวตางๆ

ไดงายขน ดกวาการอานตาราหลายๆ เรอง เพราะหนงสอบรรยายดวยตวอกษร แตแผนภาพ

จดเรองราวเปนเครองหมาย หรอเปนภาพ ทาใหจาเรองราวไดแมนยาขน

๔. แผนภาพความคดจะใชภาษาผงทเปนสญลกษณและคาพดมาสรางแผนภาพ

ทาใหเกดการเรยนรดวยตนเอง เปนการเรยนโดยยดผเรยนเปนสาคญ การจดทาแผนภาพ

ความคด ผเรยนจะตองอาศยการฟง การพด การอาน การเขยน และใชความคดรวบรวม

ความร ขอเทจจรง มาจดทาแผนภาพเปนการเสรมแรงการเรยน ทาใหการเรยนรมความหมาย

มากขน

รปแบบของแผนภาพความคด ม ๔ รปแบบ คอ ๑. รปแบบการจดกลม รปแบบนจะยดความคดเปนสาคญ และจดกลมตามลาดบ

ความคดรวบยอด ยอยเปนแผนภาพ มกเขยนเปนแผนภาพกง ตวอยางเรองสงแวดลอม

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๔๖

การเขยน

บท ท๔

๒. รปแบบความคดรวบยอด รปแบบนจะมความคดหลกและมขอเทจจรงทจดแบง

เปนระดบชนมาสนบสนนความคดหลก เชน การกลาวถงลกษณะการบรรยาย การรวบรวม

ปญหา การแกปญหา การเปรยบเทยบเปนรปแบบความคดรวบยอด ดงตวอยางตอไปน

การจดความคด

๔๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

๓. รปแบบการจดลาดบ รปแบบการจดลาดบตามเหตการณ การจดลาดบตามกาล

เวลา การจดลาดบการกระทากอนหลงหรอการจดลาดบตามกระบวนการ มการเรมตนและ

การสนสด ตวอยาง

แผนภาพเสนตรงแสดงเหตการณ

แผนภาพเสนโคงแสดงเหตการณ

1 2 3 4 5 6 7

‡Àμÿ°“

√≥å

‡Àμÿ°“

√≥å

‡Àμÿ°“

√≥å

‡Àμÿ°“√≥å 4 ‡Àμÿ°“√≥å 5

‡Àμÿ°“√≥å 3 ‡Àμÿ°“√≥å 6

‡Àμÿ°“√≥å 2 ‡Àμÿ°“√≥å 7

‡Àμÿ°“√≥å‡√‘Ë¡μâπ ‡Àμÿ°“√≥å 8

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๔๘

การเขยน

บท ท๔

๔. รปแบบวงกลม รปแบบนเปนชดเหตการณภายใตกระบวนการไมมจดเรมตน และจดสน

สดแตเปนเหตการณทเปนลาดบตอเนองกน ดงตวอยาง เชน

แผนภาพวงกลม

ประโยชนของแผนภาพความคด

๑. ชวยบรณาการความรเดมกบความรใหม

๒. ชวยพฒนาความคดรวบยอดใหชดเจนขน

๓. ชวยเนนองคประกอบลาดบของเรอง

๔. ชวยพฒนาการอาน การเขยนและการคด

๕. ชวยวางแผนในการเขยน และการปรบปรงการเขยน ๖. ชวยวางแผนการสอนของคร โดยการสอนแบบบรณาการเนอหา

๗. ชวยในการอภปราย

๘. เปนเครองมอประเมนผล

๔๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

วธการสรางแผนภาพความคด

การสรางแผนภาพความคด หรอการออกแบบแผนภาพความคดเปนการสรางสรรค

อยางหนง ผสรางแผนภาพความคดอาจใชงานศลปะเขามาชวย โดยวาดภาพประกอบให

แผนภาพความคดนาสนใจและทาใหเหนภาพของแผนภาพชดเจนขน การสรางแผนภาพ

ความคดจะนามาใชในการทางานรวมกนรวมคดรวมทา รวมกนแลกเปลยนความรและ

ประสบการณทาใหผเรยนรจกการวางแผนงาน การกาหนดงานทจะตองปฏบต และเรยนร

การทางานรวมกบผอน

ขนตอนการสรางแผนภาพความคด มดงน

๑. กาหนดชอเรอง หรอความคดรวบยอดสาคญ

๒. ระดมสมองทเกยวของกบชอเรอง หรอ ความคดรวบยอดสาคญเปนคาหรอวล

นนๆ แลวจดบนทกไว

๓. นาคาหรอวลทจดบนทกทเกยวเนองสมพนธกนมาจดกลม แลวตงชอกลม

คาเปนหวขอยอย และเรยงลาดบกลมคา

๔. ออกแบบแผนภาพความคด โดยเขยนชอเรองไวกลางหนากระดาษ แลววางชอ

กลมคา หวขอยอย รอบชอเรอง นาคาทสนบสนนวางรอบชอกลมคา แลวใชเสนโยงกลมคา

ใหเหนความสมพนธ เสนโยงอาจเขยนคาอธบายได กลมคาอาจแสดงดวยภาพประกอบ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๕๐

การเขยน

บท ท๔

ตวอยางเรองสงมชวตในบง

สรป แผนภาพความคด เปนการแสดงความร ความคดโดยใชแผนภาพเปนวธการนา

ความร หรอขอเทจจรงมาจดเปนระบบสรางเปนภาพ หรอจดความคดรวบยอดนาหวขอเรองใด เรองหนงมาแยกเปนขอยอย และนามาจดลาดบเปนแผนภาพ

รปแบบแผนภาพความคด ม ๔ รปแบบ คอ (๑) รปแบบการจดกลม (๒) รปแบบ

ความคดรวบยอด (๓) รปแบบการจดลาดบ (๔) รปแบบวงกลม

๕๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

เรองท ๓ การเขยนเรยงความและยอความ การเขยนเรยงความ คอ การนาเอาคามาประกอบแตงเปนเรองราวอาจใชวธการเขยน

หรอการพดกได การเขยนจดหมาย รายงาน ตอบคาถาม ขาว บทความ ฯลฯ อาศยเรยงความ

เปนพนฐานทงนน ดงนนการเรยงความจงมความสาคญ ชวยใหพดหรอเขยนในรปแบบตางๆ

ไดด นอกจากน กอนเรยงความเราตองคนควารวบรวมความร ความคดและนามาจดเปน

ระเบยบ จงเทากบเปนการฝกสงเหลานใหกบตนเองไดอยางดอกดวย

องคประกอบของเรยงความ การเรยงความเรองหนงประกอบดวยสวนสาคญ ๓ สวนคอ สวนนา สวนเนอเรองและสวนทาย หรอสรป สวนนา เปนสวนทแสดงประเดนหลกหรอจดประสงคของเรองสวนเนอเรองเปนสวนขยายโครงเรองทวางเอาไว สวนนจะประกอบดวยยอหนา สวนทายเปนการเนน ยาประเดนหลกหรอจดประสงค

๑. การเขยนสวนนา ดงไดกลาวแลววาสวนนาเปนสวนทแสดงประเดนหลกหรอจดประสงคของเรอง ดงนน สวนนาจงเปนการบอกผอานถงเนอหาทนาเสนอและยงเปนการ

เราความสนใจใหอยากอานเรองจนจบ การเขยนสวนนาเพอเราความสนใจนนมหลายวธ ขน

อยกบผเขยนจะเลอกตามความเหมาะสม อาจนาดวยปญหาเรงดวน หรอหวขอทกาหนด

เปนเรองทนาสนใจ การเลาเรองทจะเขยน การยกคาพดขอความ หรอสภาษตทนาสนใจ บท

รอยกรอง การอธบายความเปนมาของเรอง การบอกจดประสงคของการเขยนการใหคาจากด

ความของคาสาคญของเรองทจะเขยน แรงบนดาลใจ ฯลฯ ดงตวอยาง เชน

๑.๑ นาดวยปญหาเรงดวน หรอหวขอทกาลงเปนเรองทนาสนใจ เดยวนไมวาจะเดนไปทางไหน จะพบกลมสนทนากลมยอยๆ วสชณากนดวยเรอง “วสามญฆาตกรรม” ในคดยาเสพตด บางกวาเปนความชอบธรรม บางกวารนแรง

เกนเหต หลายคนจงตงคาถามวา ถาไมทาวสามญฆาตกรรมกรณยาเสพตด แลวจะใชวธ

การชอบธรรมอนใดทจะลางบางผคาหรอบอนทาลายเหลานลงไดในเวลารวดเรว

๑.๒ นาดวยคาถาม ถาถามหนมสาวทงหลายวา “อยากสวย” “อยากหลอหรอไม” คาตอบทไดคงจะเปนคาตอบเดยวกนวา “อยาก” จากนนกคงมคาถามตอไปวา “แลวทาอยางไรจงจะสวยจะ

หลอไดสมใจ ในเมอธรรมชาตของหลายๆ คนกมไดหลอมาตงแตเดม จะตองพงพาเครอง

สาอาง หรอการศลยกรรมหรอไรแลวจงจะสวยหลอแบบธรรมชาตไดหรอไม ถาได จะทาอยางไร

๑.๓ นาดวยการเลาเรองทจะเขยน งานมหกรรมหนงสอนานาชาตจดขนเปนประจาในวนพธแรกของเดอนตลาคม

ของทกปทเมองแฟรงเฟรต ประเทศเยอรมณ สาหรบป พ.ศ.๒๕๔๕ นบเปนครงท ๕๓

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๕๒

การเขยน

บท ท๔

๑.๔ นาดวยการยกคาพด ขอความ สภาษตทนาสนใจ ในอดตเมอกลาวถงครหรอคนหาคณคาของคร หลายคนมกนกถงความ

เปรยบทงหลายทมกไดยนจนชนห ไมวาจะเปนความเปรยบทวา “ครคอเรอจาง” “ครคอ

ปชนยบคคล” หรอ “ครคอผใหแสงสวางทางปญญา” ฯลฯ ความเปรยบเหลานแสดงใหเหน

ถงคณคา ความเสยสละและการเปนนกพฒนาของคร ในขณะทปจจบนทศนคตในการมอง

ครเปลยนไป หลายคนมองวาครเปนแคผทมอาชพรบจางสอนหนงสอเทานน เพราะครสมย

นไมไดอบรมความประพฤตใหแกผเรยนควบคไปกบการใหความร ไมไดเปนตวอยางทดจะ

เรยกวา “แมพมพของชาต” อาชพครเปนอาชพตกตา และดตอยตาในสายตาของคนทวไป

ทงๆ ทอาชพนนเปนอาชพทตองทาหนาทในการพฒนาคนทจะไปเปนกาลงสาคญของการ

พฒนาประเทศชาตตอไป จงถงเวลาแลวทจะตองมการทบทวนหนาท คณธรรมและ

อดมการณของความเปนครกนเสยท

๑.๕ นาดวยบทรอยกรอง “ความรกเปนเหมอนโรคา บนดาลตาใหมดมน

ไมยนและไมยล อปสรรคะใดใด

ความรกเหมอนโคถก กาลงคกผขงไว

กจะโลดจากคอกไป บยอมอย ณ ทขง

ถาปลอยไว กดงไปดวยคาสง

ยงหามกยงคลง บหวนคดถงเจบกาย”จากบทละครเรอง “มทนพาธา” ของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

อธบายความหมายของบทรอยกรอง ความรกเปนอารมณธรรมชาตอยางหนงของมนษย มทงประโยชนและเปนโทษใน

เวลาเดยวกนความรกทอยบนพนฐานของความบรสทธ จรงใจและความมเหตผล ยอมนาพา

เปนเจาของความรกไปในทางทถกทควร แตถาความรกนนเปนเพยงอารมณอนเกดจากความ

หลงใหลในรปกายภายนอก ความชนชมตามกระแสและความหลงผด ความรกกจะกอให

เกดโทษ จงเปนผเปรยบเปรยวา "ความรกทาใหคนตาบอด" ดวยพระราชนพนธของพระบาท

ของสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวในเรองมทนพาธา ซงไดแสดงใหเหนภาพของความลมหลง

อนเกดจากความรกและทกขสาหสอนเกดจากความรกไดเปนอยางด สมกบชอเรอง มท

นพาธา ทแปลวา ความบาดเจบแหงความรก

๑.๖ นาดวยการอธบายความเปนมาของเรอง เมอสปดาหทแลวขาพเจาไดไปรวมงานพระราชทานเพลงศพของผใหญทาน

หนง ทานเปนอดตรองผวาราชการจงหวด จงหวดหนงทางภาคเหนอ ศพของทานไดรบการบรรจไวในโกศ ขาพเจาจงไดคนควาเรองนมาเปนความรแกผสนใจทวไป

๕๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

๑.๗ นาดวยการบอกจดประสงคของการเขยน สามกก ทผอานทงในประเทศจนและในประเทศไทยรจกกนดนนเปน

นวนยาย สวนสามกกทเปนประวตศาสตรมคนรนอยมาก แมแตคนจนแผนดนใหญทไดเรยน

จบขนอดมศกษาแลวกมนอยคนมากทรบทความเรองนจงขอเรมตนจากสามกกทเปน

ประวตศาสตร

๒. การเขยนสวนเนอเรอง เนอเรองเปนสวนสาคญทสดของเรยงความ เพราะเปนสวนทตองแสดงความร

ความคดเหนใหผอานทราบตามโครงเรองทวางไว เนอเรองทตองแสดงออกถงความรความ

คดเหนอยางชดเจนมรายละเอยดทเปนขอเทจจรงและมการอธบายอยางเปนลาดบขน ม

การหยบยกอทาหรณ ตวอยาง ทฤษฎ สถต คากลาวหลกปรชญา หรอสภาษต คาพงเพย

ฯลฯ สนบสนนความรความคดเหนนน

เนอเรองประกอบดวยยอหนาตางๆ หลายยอหนาตามสาระสาคญทตองการกลาว

คอ เปรยบกนวาเนอเรองเหมอนสวนลาตวของคนทประกอบดวยอวยวะตางๆ แตรวมกน

แลวเปนตวบคคล ดงนนการเขยนเนอเรองถงจะแตก แยกยอยออกไปอยางไร จะตองรกษา

สาระสาคญใหญของเรองไว การแตกแยกยอยเปนเรองๆ ไปเพอประกอบสาระสาคญใหญ

ของเรองซงเปรยบเหมอนตวคนสมบรณ ในแตละยอหนาประกอบดวยสวนทเปนเนอหา คอ

ความรหรอความคดเหนทตองการแสดงออก การอธบายและอทาหรณคอ การอางตวอยาง ฯลฯ

ทสนบสนนใหเหนจรงเหนจง สวนสานวนโวหารจะใชแบบใดบาง โปรดศกษาเรองสานวน

โวหารในหวขอตอไปน

ตวอยางการเขยนเนอเรองแตละยอหนา “อา” เปนเดกชายตวเลกๆ อายแค ๑๒ ป ครงทลมตาดโลกไดแค ๓ เดอน แมกทอดทงไป... สวนพอนนไมเคยรกและหวงใยอาเลย สงเดยวทมคาทสดในชวตของพอคอ

เฮโรอน...ยา ..ลง...ปาและอา ตอกยาใหอาฟงเสมอวา “อยาทาตวเลวๆ เหมอนพอแกทตด

เฮโรอนจนตาย” หรอ “กลวแกจะเจรญรอยตามพอเพราะเชอมนไมทงแถว ตดคกหวโต

เหมอนพอแก” คาพดสารพดทอารบฟงมาตงแตยงจาความไดซงอาพยายามคดตามประสา

เดกวา “เปนคาสงสอน”...หรอ “ประชดประชน” กนแน ชอเสยงวงศตระกลของอาถาเอยไป หลายคนคงรจก เพราะเปนพวกเศรษฐทคาขาย

เปนหลกอยในเขตอาเภอเมอง จงหวดชลบร มาหลายชวอายคนแลว ปกบยามลกทงหมด ๙ คน ทกคนราเรยนกนสงๆ และออกมาประกอบธรกจรารวยเปนลาเปนสน ยกเวนพอของ

อา ซงไมยอมเรยน..ประพฤตตนเสยหาย....คบเพอนชว ...จนตดเฮโรอน และฉดเขาเสนจน

ตายคาเขม ผลาญเงนปกบยาไปมากมายยงทาใหชอเสยงวงศตระกลปนป ปชาใจจนตาย สวนยาอกตรมจมทกขอยจนทกวนน พวกลง...ปาและอาตางพากนเกลยดพอมากและกลาม

มาถง “อา” ซงเปรยบเสมอน “ลกตม” ถวงวงศตระกล

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๕๔

การเขยน

บท ท๔

คดจากจนทมา “ไอเลอดชว” คอลมน อนาคตไทย ฐานสปดาหวจารณ ฉบบท ๖๑

(๗๑) วนท ๙-๑๕ ม.ย. ๓๗ หนา ๘๘ ระดบมธยมศกษาตอนตน หลกสตรการศกษา

นอกโรงเรยน พ.ศ.๒๕๓๐ จากเนอหาในยอหนาตางๆ ขางตน จะแบงเปนสวนตางๆ ได

ดงน

๑. สวนทเปนเนอหา

๒. สวนทเปนการอธบาย

๓. สวนทเปนอทาหรณ หรอการอางอง

๔. สวนทเปนตวอยาง

๓. การเขยนสวนทายหรอสรป สวนทายหรอสวนสรป หรอสวนปดเรอง เปนสวนทมความสมพนธเกยวเนอง

กบเนอหาสวนอนๆ โดยตลอด และเปนสวนทบอกผอานวาเรองราวทเสนอมานนไดสนสด

ลงแลว วธการเขยนสวนทายมดวยกน หลายวธ เชน เนนยาประเดนหลก เสนอคาถามหรอ

ขอผด สรปเรอง เสนอความคดของผเขยน ขยายจดประสงคของผเขยน หรอสรปดวยสภาษต

คาคม สานวนโวหาร คาพงเพย อางคาพดของบคคล อางทฤษฎหลกภาษา หรอคาสอนและ

บทรอยกรอง ฯลฯ

๓.๑ เนนยาประเดนหลก หนวยงานของเราจะทาหนาทเปนผใหบรการทรวดเรว ทซอตรง โปรงใส

ตรวจสอบได เชนนตอไป แมการปฏรประบบราชการจะสงผลใหหนวยงานของเรา ตองเปลยน

สงกดไปอยางไร กตาม นนเพราะเราตระหนกในบทบาทของเราในฐานะ “ขาราชการ” แมวา

ปจจบนเราจะถกเรยกวา “เจาหนาทของรฐ” กตาม

๓.๒ เสนอคาถามหรอขอคดใหผอานใชวจารณญาณ เคราะหกรรมทงหลายอนเกดกบญาตพนองและลกหลานของผคนในบานเมองของเราอนเกดจากความอามหตมกไดของผคายาเสพตดเหลาน เปนสงสมควรหรอไม

กบคาวา “วสามญฆาตกรรม” ทานทอานบทความนจบลง คงมคาตอบใหกบตวเองแลว ๓.๓ สรปเรอง การกนอาหารจด รางกายไดรบเกลอเลกนอย จะทาใหชวตจตใจ ราเรง

แจมใสนาหนกตวมากๆ จะลดลง หวใจไมตองทาหนาทหนก ไตทาหนาทไดด ไมมบวม

ตามอวยวะตางๆ และเปนการปองกนโรคหวใจ โรคไต หลอดเลอดแขง ความดนโลหตสง

ขออกเสบ แผลกระเพาะอาหารและจะมอายยนดวย

๓.๔ เสนอความเหนของผเขยน การปฏรปกระบวนการเรยนการสอนประสบผลสาเรจหรอไม คงไมใชแค

การเขารบการอบรมเทคนค วธการสอนเพยงอยางเดยว ยงขนอยกบองคประกอบอนสาคญ

ยงกวาสงใดคอ ตวผสอนมใจและพรอมจะรบความเปลยนแปลงทเกดขนพรอมๆ กบความ

๕๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

กระตอรอรนทจะพฒนาตนเองเพอกลมเปาหมายคอผเรยน การปฏรปกระบวนการเรยนการ

สอนกจะประสบความสาเรจได

๓.๕ ขยายจดประสงคของผเรยน ควบคกบบทรอยกรอง แมอาหารการกนและการออกกาลงกายจะทาใหคนเราสวยงามตาม

ธรรมชาตอยไดนานแตวนหนงเรากคงหนไมพนวฏจกรธรรมชาต คอ การเกด แก เจบและ

ตาย รางกายและความงามกคงตองเสอมสนไปตามกาลเวลา ฉะนนกอยาไปยดตดกบความ

สวยงามมากนก แตควรยดถอความงามของจตใจเปนเรองสาคญ เพราะสงทจะเหลออยใน

โลกนเมอความตายมาถงคอ ความด ความชวของเราเทานนดงพระราชนพนธของพระมหา

สมณเจากรมพระปรมานชตชโนรส ในเรองกฤษณาสอนนองคาฉนทวา

พฤษภกาสร อกกญชรอนปลดปลง

โททนตเสนงคง สาคญหมายในกายม

นรชาตวางวาย มลายสนทงอนทรย

สถตทวแตชวด ประดบไวในโลกา

แนวทางการเขยนเรยงความ เมอไดศกษาองคประกอบอนจะนาไปใชในการเขยนเรยงความแลว กอนทจะลงมอ

เขยนเรยงความผเขยนตองเลอกเรองและประเภทของเรองทจะเขยน หลงจากนนจงวางโครง

เรองใหชดเจนเพอเรยบเรยงเนอหา ซงการเรยบเรยงเนอหานตองอาศยความสามารถในการ

เขยนยอหนาและการเชอมโยงยอหนาใหเปนเนอหาเดยวกน

๑. การเลอกเรอง ปญหาสาคญประการหนงของผเขยนทไมสามารถเรมตนเขยนได คอไมทราบจะเขยนเรองอะไรวธการแกปญหาดงกลาวคอ หดเขยนเรองใกลตวของผเขยน หรอเรองทผ

เขยนมประสบการณดรวมทงเรองทผเขยนมความรเปนอยางด หรอเขยนเรองทสนใจ เปนเรองราวหรอเหตการณทกาลงอยในความสนใจของบคคลทวไป นอกจากนผเขยนอาจ

พจารณาองคประกอบ ๔ ประการ เพอเปนแนวทางในการตดสนใจเลอกเรองทจะเขยนดง

ตอไปน ๑.๑ กลมผอาน ผเขยนควรเลอกเขยนเรองสาหรบกลมผอานเฉพาะและควร

เปนกลมผอานทผเขยนรจกด ทงในดานการศกษา ประสบการณ วย ฐานะ ความสนใจและ

ความเชอ ๑.๒ ลกษณะเฉพาะของเรอง เรองทมลกษณะพเศษจงดงดดใจใหผอานสนใจ

ลกษณะพเศษดงกลาว ไดแก ความแปลกใหม ความถกตองแมนยา แสดงความมรสชาต ๑.๓ เวลา เรองทจะเขยนหากเปนเรองทอยในกาลสมยหรอเปนปจจบน จะมผ

สนใจอานมากสวนเรองทพนสมยจะมผอานนอย นอกจากนการใหเวลาในการเขยนของผ

เขยนกเปนสงสาคญถาผเขยนมเวลามาก กจะมเวลาคนควาหาขอมลเพอการเขยนและการ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๕๖

การเขยน

บท ท๔

อางองไดมาก ถาผเขยนมเวลานอย การเขยนดวยเวลาเรงรดกอาจทาใหเนอหาขาดความ

สมบรณดวยการอางอง

๑.๔ โอกาส การเขยนเรองประเภทใดขนอยกบโอกาสดวย เชน ในโอกาส

เทศกาลและวนสาคญทางราชการและทางศาสนา กเลอกเขยนเรองทเกยวกบโอกาสหรอเทศ

กาลนนๆ เปนตน

๒. ประเภทของเรองทจะเขยน การแบงประเภทของเรองทจะเขยนนนพจารณาจากจดมงหมายในการเขยน ซง

แบงไดเปน ๔ ประเภทคอ

๒.๑ เรองทเขยนเพอความร เปนการถายทอดความรและประสบการณรวมทง

หลกการตลอดจนขอเทจจรงตางๆ ใชวธเขยนบอกเลาหรอบรรยายรายละเอยด

๒.๒ เรองทเขยนเพอความเขาใจ เปนการอธบายใหผอนเขาใจความร หลกการ

หรอประสบการณตางๆ การเขยนเพอความเขาใจมกควบคไปกบการเขยนเพอใหเกดความร

๒.๓ การเขยนเพอโนมนาวใจ เปนการเขยนเพอใหผอานเชอถอและยอมรบ เพอ

ใหผอานไดรบอรรถรสทางใจ ใหสนกสนาน เพลดเพลนไปกบขอเขยนนนๆ

๓. การวางโครงเรองกอนเขยน การเขยนเรยงความเปนการเสนอความคดตอผอาน ผเขยนจงตองรวบรวมเลอกสรรและจดระเบยบความคด แลวนามาเรยบเรยงเปนโครงเรอง การรวบรวมความคดอาจจะรวบรวมขอมลจากประสบการณของผเขยนเอง นาสวนทเปนประสบการณตรงและประสบการณทางออม ซงเกดจากการฟง การอาน การพดคย ซกถาม เปนตน เมอไดขอมลแลวกนาขอมลนนมาจดระเบยบความคด โดยจดเรยงลาดบตามเวลา เหตการณ ความสาคญและเหตผล แลวจงเขยนเปนโครงเรอง เพอเปนแนวทางใหงานเขยนอยในกรอบ ไมออกนอกเรอง และสามารถนามาเขยนขยายความเปนเนอเรองทสมบรณ เขยนชอเรองไวกลางหนากระดาษ เลอกหวขอทนาสนใจทสดเปนคานา และเลอกหวขอทนาประทบใจทสดเปนสรป นอกนนเปนเนอเรอง ๓.๑ ชนดของโครงเรอง การเขยนโครงเรองนยมเขยน ๒ แบบ คอ โครงเรองแบบหวขอและโครงเรองแบบประโยค ๓.๑.๑ โครงเรองแบบหวขอ เขยนโดยใชคาหรอวลสนๆ เพอเสนอประเดนความคด ๓.๑.๒ โครงเรองแบบประโยค เขยนเปนประโยคทสมบรณ โครงเรองแบบนมรายละเอยดทชดเจนกวาโครงเรองแบบหวขอ ๓.๒ ระบบในการเขยนโครงเรอง การแบงหวขอในการวางโครงเรองอาจแบงเปน ๒ ระบบคอ ๓.๒.๑ ระบบตวเลขและตวอกษร เปนระบบทนยมใชกนทวไป โดยกาหนดตวเลขหรอประเดนหลก และตวอกษรสาหรบประเดนรอง ดงน

๕๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

๑) .................................................................................................................

(๑) ............................................................................................................

(๒) ...........................................................................................................

๒) .................................................................................................................

(๑) ............................................................................................................

(๒) ...........................................................................................................

๓.๒.๒ ระบบตวเลข เปนการกาหนดตวเลขหลกเดยวใหกบประเดนหลกและ

ตวเลขสองหลกและสามหลก ใหกบประเดนรองๆ ลงไป ดงน

๑. ..........................................................................................................

๑.๑. .................................................................................................

๑.๒. .................................................................................................

๒. ..........................................................................................................

๒.๑. .................................................................................................

๒.๒. ................................................................................................

๓.๓ หลกในการวางโครงเรอง หลกในการวางโครงเรองนนควรแยกประเดนหลกและประเดนยอจากกนให

ชดเจนโดยประเดนหลกทกขอควรมความสาคญเทากน สวนประเดนยอยจะเปนหวขอท

สนบสนนประเดนหลก ทงนทกประเดนตองตอเนองและสอดคลองกน จงจะเปนโครงเรองทด

ตวอยางโคลงเรองแบบหวขอ เรอง ปญหาการตดยาเสพตดของวยรนไทย ๑. สาเหตของการตดยาเสพตด

ก. ตามเพอน ข. การหยารางของบดา มารดา

ค. พอแมไมมเวลาใหลก

ง. การบงคบขเขญ

๒. สภาพปญหาของการตดยาเสพตดของวยรนไทย

ก. จานวนผตดยา ข. การกออาชญากรรม

ค. การคาประเวณ

๓. แนวทางการแกไขปญหา ก. การสรางภมตานทานในครอบครว

ข. การสรางชมชนใหเขมแขง

ค. กระบวนการบาบดรกษาแบบผสมผสาน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๕๘

การเขยน

บท ท๔

ตวอยางโครงเรองแบบประโยคเรอง ปญหาการตดยาเสพตดของวยรนไทย ๑. สาเหตของการตดยาเสพตด มหลายสาเหตทงสาเหตทเกดจากตวเองและจาก

สงแวดลอม

ก. เสพตามเพอน เพราะความอยากลอง คดวาลองครงเดยวคงไมตด

ข. บดา มารดา หยารางกน ลกตองอยกบฝายใดฝายหนงทาใหรสกวาเหว

เหงา และเศราลกๆ

ค. พอแมใหเวลากบการทางานหาเงนและการเขาสงคม ไมมเวลาใหครอบครว

ง. ในโรงเรยนมกลมนกเรยนททงเสพและคายาเสพตดเอง ใชกาลงขมขบบบงคบ

ใหซอยา

๒. สภาพปญหาของการตดยาเสพตดของวยรนไทย

ก. จานวนวยรนทตดยาเสพตดในปจจบนมจานวนเพมขนอยางรวดเรว

ข. ปญหาทตามมาของการตดยาเสพตดคอการกออาชญากรรมทกประเภท

ค. ในหมวยรนหญงทตดยาเสพตด มกตกเปนเหยอของการคาประเวณในทสด

๓. แนวทางการแกไขปญหา

ก. การใหความรก ความอบอน และความเอออาทร รวมทงการมเวลาใหกบ

คนในครอบครวเปนภมตานทานปญหายาเสพตดไดอยางด

ข. การทาใหคนในชมชนรกชมชน ชวยเหลอแกปญหาในชมชนจะเปนเกราะ

ปองกนปญหายาเสพตดไดอยางด เพราะเขารวมกนสอดสองดแลปองกน

ชมชนของตนเองจากยาเสพตด

ค. สงคมใดทมผคนสนใจใฝร ใฝแสวงหาขอมลขาวสาร ผคนจะมความร

เพยงพอทจะพาตวใหพนจากภยคกคามทกรปแบบดวยปญญาความรทม

ง. กระบวนการบาบดผตดยามใหกลบมาตดใหม ทาไดดวยการใหการรกษา

ทางยาควบคกบการบาบดทางจตใจ ดวยการใชการปฏบตทางธรรม ซงจะ

เปนภมตานทานทางใจทถาวร

๔. การเขยนยอหนา การยอหนาเปนสงจาเปนอกอยางหนง เพราะจะชวยใหผอาน อานเขาใจงาย

และอานไดเรวมชองวางใหไดพกสายตา ผเขยนเรยงความไดดตองรหลกในการเขยนยอหนา

และนายอหนาแตละหนามาเชอมโยงใหสมพนธกน ในยอหนาหนงๆ ตองมสาระเพยงประการเดยว ถาจะขนสาระสาคญใหมตองขนยอหนาใหม ดงนน การยอหนาจะมากหรอ

นอยขนอยกบสาระสาคญทตองการเขยนถงในเนอเรอง แตอยางนอยการเขยนเรยงความตองม ๓ ยอหนา คอ ยอหนาทเปนคานา เนอเรองและสรป

๕๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

๔.๑ สวนประกอบยอหนา ๑ ยอหนา ประกอบดวย ประโยคใจความสาคญและประโยคขยายใจความสาคญหลายๆ ประโยค มาเรยบเรยงตอเนองกน ๔.๒ ลกษณะของยอหนาทด ยอหนาทดควรมลกษณะ ๓ ประการคอ เอกภาพ สมพนธภาพ และสารตถภาพ ๑. เอกภาพ คอความเปนอนหนงอนเดยวกน มประโยคใจความสาคญในยอหนาเพยงหนง สวนขยายหรอสนบสนนตองกลาวถงใจความสาคญนน ไมกลาวนอกเรอง ๒. สมพนธภาพ คอการเรยบเรยงขอความในยอหนาใหเกยวเนองสมพนธกน มการลาดบความอยางมระเบยบ นอกจากน ยงควรมความสมพนธกบยอหนาทมมากอนหรอยอหนาทตามมาดวย ๓. สารตถภาพ คอการเนนความสาคญของยอหนาแตละยอหนาและของเรองทงหมดโดยใชประโยคสนๆ สรปกนความทงหมด อาจทาไดโดยการนาประโยคใจความสาคญมาไวตอนตนหรอตอนทาย ยอหนา หรอใชสรปประโยคหรอวลทมลกษณะซาๆ กน ๕. การเชอมโยงยอหนา การเชอมโยงยอหนา ทาใหเกดสมพนธภาพระหวางยอหนา การเรยงความเรองหนงยอมประกอบดวยหลายยอหนา การเรยงลาดบยอหนาตามความเหมาะสมจะทาใหขอความเกยวเนองเปนเรองเดยวกนวธการเชอมโยงยอหนาแตละยอหนากเชนเดยวกบการจดระเบยบความคดในการวางโครงเรอง ซงมดวยกน ๔ วธคอ ๕.๑ การลาดบยอหนาตามเวลา อาจลาดบตามเวลาในปฏทนหรอตามเหตการณทเกดขนกอนไปยงเหตการณทเกดขนภายหลง ๕.๒ การลาดบยอหนาตามสถานท เรยงลาดบขอมลตามสถานทหรอตามความเปนจรงทเกดขน ๕.๓ การลาดบยอหนาตามเหตผล อาจเรยงลาดบจากเหตไปหาผล หรอผลไปหาเหต ๖. สานวนภาษา ๖.๑ ใชภาษาใหถกหลกภาษา เชน การใชลกษณะนาม ปากกาใชวา “ดาม” รถใชวา “คน” พระภกษใชวา “รป” เปนตน นอกจากนไมควรใชสานวนภาษาตางประเทศ เชน ขณะทขาพเจาจบรถไฟไปเชยงใหม ควรใชวา ขณะทขาพเจาโดยสารรถไฟไปเชยงใหม บดาของขาพเจาถกเชญไปเปนวทยากร ควรใช บดาของขาพเจาไดรบเชญไปเปนวทยากร

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๖๐

การเขยน

บท ท๔

๖.๒ ไมควรใชภาษาพด เชน ดจง เมอไหร ทาน ฯลฯ ควรใชภาษาเขยน ไดแก ดมาก เมอไร รบประทาน ๖.๓ ไมควรใชภาษาแสดง เชน พน ฝอย แจวอาว สดเหวยง ฯลฯ ๖.๔ ควรหลกเลยงการใชคาศพทยากทไมจาเปน เชน ปรเวทนากร ฯลฯ ซงมคาทงายกวาทควรใชคอคาวา วตก หรอใชคาทตนเองไมทราบความหมายทแทจรง เชน บางคนใชคาวาใหญโตรโหฐาน คาวา รโหฐาน แปลวา ทลบ ทถกตองใช ใหญโตมโหฬาร เปนตน ๖.๕ ใชคาใหถกตองตามกาลเทศะและบคคล เชน คาสภาพ คาราชาศพท เปนตน ๖.๖ ผกประโยคใหกระชบ รดกม เชน “ถาเจาเดนชาเชนน เมอไรจะไปถงททจะไปสกท” ควรใชใหกระชบวา “ถาเจาเดนชาเชนนเมอไรจะไปถงทหมายสกท” หรอประโยควา “อนธรรมดาคนเราเกดมาในโลกน บางกเปนคนด บางกเปนคนชว” ควรใชวา “คนเรายอมมทงดและชว” เปนตน ๗. การใชหมายเลขกากบ หวขอในเรยงความจะไมใชหมายเลขกากบ ถาจะกลาวแยกเปนขอๆ จะใชวา ประการท ๑........ประการท ๒.............หรอประเภทท ๑..............ประเภทท ๒.............แตจะไมใชเปน ๑............๒............เรยงลาดบ แบบการเขยนทวไป ๘. การแบงวรรคตอนและเครองหมายวรรคตอน เครองหมายวรรคตอน เชน มหพภาค (.) อฒภาค (;) จลภาค (,) นน ไทยเลยนแบบฝรงมาจะใชหรอไมใชกได ถาใชตองใชใหถกตอง ถาไมใชกใชแบบไทยเดม คอการเวนวรรคตอนโดยเวนเปนวรรคใหญ วรรคนอย ตามลกษณะประโยคทใช ๙. สานวนโวหาร สานวนกบโวหารเปนคาทมความหมายอยางเดยวกนนามาซอนกน หมายถง ชนเชงในการเรยบเรยงถอยคา ในการเขยนเรยงความสานวนโวหารทใชม ๕ แบบคอ ๙.๑ แบบบรรยาย หรอทเรยกกนวาบรรยายโวหาร เปนโวหารเชงอธบายหรอเลาเรองอยางถถวนโวหารแบบนเหมาะสาหรบเขยนเรองประเภทใหความร เชน ประวต ตานาน บนทกเหตการณ ฯลฯ ตวอยาง บรรยายโวหาร เชน “ขณะทเราขบรถขนเหนอไปนครวด เราผานบานเรอนซงประดบดวยธงสนาเงนและแดงไวนอกบานเราไปหยดทหนาวด ซงประตทางเขาตกแตงดวยดอกไมและเครอเถาไม ในเขตวดสงฆหมจวรสสมสนทนาปราศรยกบผคนทไปนมสการอยในปะราไมปลกขนเปนพเศษ ความประสงคทเราไปหยดทวดกเพอกอพระทรายอนเปนเรองทสาคญทสดในวนขนปใหมตามศรทธาของพทธศาสนกชน การกอพระทรายเปนพธบญ อธษฐานขอพรอยางหนง งานเทศกาลนเปนเวลาทวดทกๆ วด จะตองเกบกวาดใหสะอาดทสด มการสรงนาพระพทธรปเปนประจาปเพอขอใหฝนตกโดยเรว”จาก สมโรจน สวสดกล ณ อยธยา “วนปใหมทนครวด” งานเทศกาลในเอเชย เลม ๑ โครงการความรวมมอทางดานการพมพ ชดท ๒ ศนยวฒนธรรมแหงเอเชยของยเนสโก

๖๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

๙.๒ แบบพรรณนา หรอทเรยกวา พรรณนาโวหาร คอโวหารทกลาวเปนเรอง

ราวอยางละเอยดใหผอานนกเหนเปนภาพ โดยใชถอยคาททาใหผอานเกดภาพในใจ มโนภาพ

ขน โวหารแบบนสาหรบชมความงามของบานเมอง สถานท บคคล เกยรตคณ คณความด

ตางๆ ตลอดจนพรรณนาอานภาพของกษตรยและพรรณนาความรสกตางๆ เชน รก โกรธ แคน

รษยา โศกเศรา เปนตน ตวอยางพรรณนาโวหาร เชน

“เมอถงตอนนาตนพวกฝพายตางชวยกนถอ ทางนาคอยกวางออกไปเปนหนอง

นาใหญแตนาสงบนง นาประหลาด ปารนแนวไปจากรมหนอง ปลอยใหตนหญาสเขยวจาพวก

ออคอยรบแสงสะทอนสนาเงนแกจากทองฟา ปยเมฆสมวงลอยไปมาเหนอศรษะ ทอดเงา

ลงมาใตใบบวและดอกบวสเงน เรอนเลกหลงหนงสรางไวบนเสาสง แลดดาเมอมมาแตไกล

ตวเรอนมตนชะโอนสองตนซงดเหมอนจะขนอยในราวปาเบองหลง เอนตนลงเหนอหลงคา

ทงตนและใบคลายจะเปนสญญาณวามความเศราโศกสดประมาณ” จากทองสก เกตโรจน “ทะเลใน” แปลและเรยบเรยงจากเรอง “The Lagoon”

ของ Joseph Conrad การเขยนแบบสรางสรรค มหาวทยาลยรามคาแหง ๒๕๑๙

๙.๓ แบบอปมา หรอทเรยกวาอปมาโวหาร คอโวหารทยกเอาขอความมา

เปรยบเทยบเพอประกอบความใหเดนชดขน ในกรณทหาถอยคามาอธบายใหเขาใจไดยาก

เชน เรองทเปนนามธรรมทงหลายการจะทาใหผอานเขาใจเดนชด ควรนาสงทมตวตนหรอ

สงทคดวาผอานเคยพบมาเปรยบเทยบหรออาจนากรยาอาการของสงตางๆ มาเปรยบเทยบ

กได เชน เยนเหมอนนาแขง ขาวเหมอนดงสาล ไวเหมอนลง บางทอาจนาความรสกท

สมผสไดทางกายมาเปรยบเทยบเปนความรสกทางใจ เชน รอนใจดงไฟเผา รกเหมอน

แกวตา เปนตน โวหารแบบนมกใชแทรกอยในโวหารแบบอน ตวอยางอปมาโวหาร เชน

ความสวยเหมอนดอกไม เมอถงเวลาจะรวงโรยตามอายขย แตความดเหมอนแผนดน ตราบใดทโลกดารงอย ผนดนจะไมมวนสญหายไดเลย ความดจงเปนของคโลก และถาวรกวาความสวย ควรหรอไมถาเราจะหนมาเทดทนความดมากกวาความสวย เราจะไดทาแตสงท

ถกเสยท ๙.๔ แบบสาธก หรอสาธกโวหาร สาธก หมายถง ยกตวอยางมาอางใหเหน

สาธกโวหารจงหมายถงโวหารทยกตวอยางมาประกอบอาง เพอใหผอานเขาใจเรองไดชดเจน

ขน ตวอยางทยกมาอาจจะเปนตวอยางบคคล เหตการณหรอนทาน โวหารแบบนมกแทรกอยโวหารแบบอน เชนเดยวกบอปมาโวหาร ตวอยาง สาธกโวหาร เชน

“....พงสงเกตการบชาในทางทผดใหเกดโทษ ดงตอไปน

ในสานกอาจารยทศาปาโมกข เมองตกศลา มเดกวยรนเปนลกศษยอยหลายคน เรยนวชาตางกนตามแตเขาถนด มเดกวยรนคนหนงชอ สญชวะ อยในหมนนเรยนเวทย

มนตเสกสตวตายใหฟนคนชพไดตามธรรมเนยมการเรยนเวทยมนตตองเรยนผกและเรยนแกไปดวยกน แตเขาไมไดเรยนมนตแก”

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๖๒

การเขยน

บท ท๔

มาวนหนง สญชวะกบเพอนหลายคนพากนเขาปาหาฟนตามเคย ไดพบ

เสอโครงตวหนงนอนตายอย “นแนะเพอน เสอตาย” สญชวะเอยขน “ขาจะเสกมนตใหเสอ

ตวนฟนคนชพขนคอยดนะเพอน” “แนเทยวหรอ” เพอนคนหนงพด “ลองปลกมนใหคนชพ

ลกขนดซ ถาเธอสามารถ” แลวเพอนๆ คน อนๆ ปนขนตนไมคอยด “แนซนา” สญชวะ

ยนยน แลวเรมรายมนตเสกลงทรางเสอ พอเจาเสอฟนคนชพขนยนรสกหว มองเหนสญชวะ

พอเปนอาหารแกหวได จงสะบดแยกเขยวอวดสญชวะและคารามวงปราดเขากดกานคอ

สญชวะลมตายลง

เมออาจารยไดทราบขาวกสลดใจและอาลยรกในลกศษยมาก จงเปลงอทาน

ขนวา “นแหละผลของการยกยองในทางทผด ผยกยองคนเลวราย ยอมรบนบถอเขาในทาง

มบงควรตองไดรบทกขถงตายเชนนเอง”

จาก ฐะปะนย นาครทรรพ การประพนธ ท ๐๔๑ อกษรเจรญทศน ๒๕๑๙ หนา ๙

๙.๕ แบบเทศน หรอเทศนาโวหาร คอโวหารทอธบายชแจงใหผอานเชอถอตาม โดยยกเหตผลขอเทจจรง อธบายคณ โทษ แนะนาสงสอน ตวอยางเชน

“คนคงแกเรยนยอมมปรชาญาณ ฉลาดคด ฉลาดทา ฉลาดพดและมความ

รสกสง สานกในผดชอบชวด ไมกลาทาในสงทผดทชว เพราะรสกละอายขวยเขนแกใจ

และรสกสะดงหวาดกลวตอผลรายอนพงจะไดรบ รสกอมใจในความถกตอง รสกเสยใจใน

ความผดพลาด และรเทาความถกตองนนวา มไดอยทดวงดาวประจาตว แตอยทการ

กระทาของตวเอง พงทราบวา ความฉลาดคด ฉลาดทา ฉลาดพดและความรสกสงทาใหคด

ด ทจรงและคดจรงทด ทาดทจรง ทาจรงทด และพดดทจรง พดจรงทด นคอวธจรรยาของ

คนแกเรยน

จากฐะปะนย นาครทรรพ การประพนธ ท ๐๔๑ อกษรเจรญทศน ๒๕๑๙ หนา ๘

โวหารตางๆ ดงกลาว เมอใชเขยนเรยงความเรองหนงๆ ไมไดหมายความวาจะใช

เพยงโวหารใดโวหารหนงเพยงโวหารเดยว การเขยนจะใชหลายๆ แบบประกอบกนไป แลวแตความเหมาะสมตามลกษณะเนอเรองทเขยน

การเขยนเรยงความเปนศลปะ หลกการตางๆ ทวางไมไดเปนหลกตายตว ตวอยาง

คณตศาสตร วทยาศาสตร ดงนน จงเปนเพยงแนวปฏบตและขอเสนอแนะ ในการเขยนอาจพลกแพลงไดตามความเหมาะสมทเหนสมควร

ตวอยาง เรยงความเรอง สามเสา ครวไทยแตกอนครงหงขาวดวยฟนนน มสงสาคญอยางหนงคอ กอนเสา เรายงหาครวอยางนดไดในชนบท กอนเสานนอาจเปนดนหรอกอนหน มสามกอนตงชนกนมชอง

วางสาหรบใสฟน กอนเสาสามกอนนเองเปนทสาหรบตงหมอขาวหมอแกงอนเปนอาหาร

ประจาชวตของคนไทย ดๆ ไปกอนเสาสามกอนนนกเปนสญลกษณของชาตไทย เพราะชาต

๖๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

ไทยแตไหนแตไรกตงอยบนกอนเสาสามกอนนน มชาต ศาสนา พระมหากษตรย พระพทธ

ศาสนากประกอบดวยกอนเสาสามกอนคอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ

กอนเสาสามกอนหรอสามเสาน เมอคดไปอกทกเปนคตอนดทเรานาจะยดเปนเครอง

เตอนใจ ภาษตจนมวา คนเราจะมชวตมนคง จะตองนงบนมาสามขา มาสามขาตามภาษต

จนนนหมายถง สงสาคญสามอยางทพยงชวตเรา สงสาคญนนจะเปนอะไรกไดแตตองมสามขา

ถามเพยงสองชวตกยงขาดความมนคง ภาษตจนนฟงคลายๆ “สามเสา” คอวาชวตของเรา

ตงอยบนกอนสามกอน จงมความมนคง

กกอนเสาทงสามสาหรบชวตนคออะไร ตางคนอาจหากอนเสาทงสามสาหรบชวต

ของตวเองได บางทานอาจยดพระไตรลกษณ คอ ความทกข ๑ ความไมเทยง ๑ และความ

ไมใชตวของเรา ๑ เปนการยดเพอทาใจมใหชอกชาขนมวในยามทตกทกขไดยาก หรอจะใช

เปนเครองเตอนมใหเกดความทะเยอทะยานตน ทาลายสนตสขของชวตกได บางคนยด

ไตรสกขาเปนกอนเสาทงสามแหง การยงชวตคอ ศล สมาธ ปญญา เปนหลก

๒. การเขยนยอความ คอ การเกบใจความสาคญของเรองทอานหรอฟงมา

เรยบเรยงใหมอยางยอๆ โดยไมทาใหสาระสาคญของเรองนนคลาดเคลอน หรอขาดหายไป

การยอความเปนวธการหนงทชวยใหเราบนทกเรองราวตางๆ ทไดอานหรอฟงมานนไวโดยยอๆ โดยเกบรวบรวมไวเพอมใหหลงลม หรอเพอนาเรองทบนทกไวนนไปใชใน

โอกาสตางๆ นอกจากนนการยอความยงชวยใหถายทอดเรองราวตอไปยงผอนไดถกตอง

รวดเรวอกดวย

หลกการยอความ การยอความมหลกการทวไปดงตอไปน

๑. ยอความตามรปแบบการยอความแบบตางๆ กาหนดไวในหวขอแบบการยอความ

๒. อานเรองราวทจะยออยางนอย ๒ เทยว เทยวแรกจบใจความใหไดวา เรองอะไร

หรอใครทาอะไรทไหน อยางไร เทยวทสองจบใจความใหละเอยดขน และพจารณาวาอะไร

เปนใจความสาคญ อะไรเปนใจความประกอบหรอพลความ หรอขอความทเสรมแตงใจความ

สาคญใหเดนชด ชดเจน อะไรเปนกลวธการแตงถาจบใจความไมไดใหอานอกจนกวาจะ

สามารถจบใจความสาคญได ๓. พจารณาเกบเฉพาะใจความสาคญ หรอเกบใจความประกอบทจาเปน

๔. นาเฉพาะใจความทเกบไวมาเรยบเรยบใหมดวยภาษาของตนเองตามรปแบบท

กาหนด ๕. ความสนยาวของการยอความไมสามารถกาหนดเปนอตราสวนได ขนอยกบจด

ประสงคของการยอและลกษณะของเรองทยอ ลกษณะของเรองกคอเรองใดทมใจความประกอบมากถาเราเกบเฉพาะใจความสาคญกยอไดสน ถาเกบใจความประกอบทจาเปนดวย

อตราสวนความยาวจะเพมขน ดงนนจงไมมเกณฑกาหนดเรองอตราสวนของยอความ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๖๔

การเขยน

บท ท๔

๖. เปลยนคาสรรพนามจากบรษท ๑ บรษท ๒ เปนบรษท ๓ เพราะผยอทาหนาท

เลาตอและเครองหมายใดๆ ทมอยในขอความเดม จะไมใชในยอความ เชน มาลพดวา “พอ

มาแลว” เปลยนเปนเธอพดวาพอมาแลว คอใหยอรวมกนไป ไมแยกกลาวหรอขนบรรทดใหม

๗. ใชถอยคาภาษางายๆ ไดใจความชดเจน เชน อนมวลบปผามาลอยในไพรสนฑ

เปลยนเปนดอกไมอยในปา แตถามคาราชาศพทยงคงใชอย

๘. เลอกใชคาไดความหมายครอบคลม เชน เพอกลาวถงหนงสอพมพ วทย โทรทศน

ความใชคาวา “สอสารมวลชน” แทน หรอเมอกลาวถงสมด ดนสอ ปากกา ยางลบ ไมบรรทด

ควรใชคาวา “เครองเขยน” แทน เปนตน

๙. ไมใชอกษรยอ หรอคายอ เวนแตอกษรยอ หรอคายอนนเปนทเขาใจและยอมรบ

ใชกนทวไปแลว เชน พ.ศ. ร.ส.พ. ส.ป.อ. ฯลฯ

๑๐. ขอความทยอแลวใหเขยนตอเนองกนโดยใชคาเชอม เพอใหความกระชบไม

เยนเยอ แตขอความทไมสมพนธกนใหยอหนาเปนตอนๆ

๑๑. การยอความเปนรอยกรอง กใชวธเดยวกบรอยแกว แตเปลยนขอความจาก

รอยกรองเปนรอยแกวธรรมดากอน

รปแบบการเขยนยอความ เรองทจะยอมหลายรปแบบ เชน บทความ จดหมาย โอวาท ฯลฯ แตละรปแบบม

แบบการขนตนเฉพาะดงตอไปน

๑. แบบของบทความ สารคด ตานาน นทาน นยาย เรองสน ฯลฯ

ยอ (บทความ สารคด ตานาน นทาน นยาย เรองสน) เรอง ................................ของ ..................(ผแตง) .........................จาก..................(แหลงทมา).................ความวา

(ขอความ)...............................................................................................................................................................................................................................................

๒. แบบของจดหมาย สาสน หนงสอราชการ

ยอ (จดหมาย สาสน หนงสอราชการ) ฉบบท...............................ของ..........................................................................ลงวนท ความวา..................................................

(ขอความ)..........................................................................................................

.....................................................................................................................................

๖๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

๓. แบบของประกาศ แจงความ แถลงการณ ระเบยบคาสง ฯลฯ

ยอ (ประกาศ แจงความ แถลงการณ ระเบยบคาสง ) เรอง ..................................

ของ.........................................ลงวนท .....................................................ความวา

(ขอความ) .......................................................................................................

.....................................................................................................................................

๔. แบบของขาว

ยอขาวเรอง.........................................จาก..........................ลงวนท ..................

..............................................................ความวา..........................................................

(ขอความ) .......................................................................................................

.....................................................................................................................................

๕. แบบของโอวาท คาปราศรย สนทรพจน

ยอ (โอวาท คาปราศรย สนทรพจน ) ของ................................แก......................

.......................เนองใน......................(โอกาส)...........................ท.......................ณ วนท

..................................................................................ความวา

(ขอความ) .......................................................................................................

.....................................................................................................................................

๖. แบบปาฐกถา คาสอน คาบรรยาย ถอยแถลง

ยอ (ปาฐกถา คาสอน คาบรรยาย ถอยแถลง ) ของ.............................................

เรอง........................................แก...........................................ท....................................

...........................ณ วนท..........................................เวลา................................ความวา

(ขอความ) .......................................................................................................

.....................................................................................................................................

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๖๖

การเขยน

บท ท๔

๗. แบบพระบรมราโชวาท เทศนา

ยอ (พระบรมราโชวาท เทศนา ) ใน.........................................พระราชทานแก....

...............................................................ใน..........................................ท.....................

...................ณ วนท....................................ความวา

(ขอความ) .......................................................................................................

.....................................................................................................................................

๘. แบบทเปนรอยกรอง ใหถอดเปนรอยแกวกอนแลวยอตามรปแบบ คอ

ยอกลอนสภาพ (หรอรอยกรองแบบอนทยอ) เรอง..................................ตอน.....

.............................................................ความวา

(ขอความ) .......................................................................................................

.....................................................................................................................................

๙. ความเรยงทตดตอนมา

ยอเรอง.......................ของ..........................คดจากเรอง ...................................

................................จากหนงสอ.......................................................................ความวา

(ขอความ) .......................................................................................................

.....................................................................................................................................

๖๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

การเขย

น

บท ท๔

ขอความทยอถาเรองเดมไมมชอเรองใหตงชอเรองใหตรงกบความสาคญของเรองนนๆ

ตวอยางยอความ(รอยแกว)

เรองเปรยบเทยบนามสกลกบชอแซ

คนเรายงมอยเปนอนมาก ซงยงมไดสงเกตวา นามสกลกบชอแซของจนนนผดกน

อยางไร ผทแลดแตเผนๆ หรอซงมไดเอาใจใสสอบสวนในขอน มกจะสาคญวาเหมอนกน

และมพวกจนพวกนยมจนพอใจจะกลาววา การทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง

พระราชปรารภออกพระราชบญญตนามสกลขนนน โดยทรงพระราชนยมตามประเพณชอ

แซของจน ซงถาจะตรองดกจะเหนวาคงจะไมเปนเชนนนโดยเหตทจะอธบายตอไปน

แซของจนนน ตรงกบ “แคลน” ของพวกสกอตคอ เปนคณะหรอพวก หรอถา

จะเทยบทางวดกคลายสานก เชนทเราไดยนเขากลาวๆ กนอยบอยๆ วาคนนนเปนสานก

วดบวรนเวศ คนนเปนสานกวดโสมนสดงนเปนตวอยาง สวนสกลนนตรงกบคาองกฤษวา

“แฟมล” ขอผดกนอนสาคญในระหวางแซกบนามสกลนนกคอผรวมแซไมไดเปนญาตสาย

โลหตกนกได แตสวนทรวมสกลนนถาไมไดเปนญาตสายโลหตตอกนโดยแทแลวกรวมสกล

กนไมได นอกจากทจะรบเปนบตรบญธรรมเปนพเศษเทานน

ตดตอนจากเรองเปรยบเทยบนามสกลกบแซ จากหนงสอปกณกคด พระราชนพนธ

ของพระบาทสมเดจพระรามาธบดศรสนทรมหาวชราวธ พระมงกฎเกลาเจาอยหว

ศลปบรรณาคาร ๒๕๑๕ หนา ๗๕ - ๗๖

การยอความจะเกบเฉพาะใจความสาคญและใจความประกอบทจาเปนบางสวนเพอใหใจความยอความสมบรณ ยอหนาท ๑ ใจความสาคญวา “คนเรายงมอยเปนอนมาก ซงยงมไดสงเกตวานามสกลกบชอแซของจนนนผดกนอยางไร” นอกนนเปนใจความประกอบ ใจความประกอบยอหนานไมเกบเพราะเหนวาไมจาเปน เนองจากใจความสาคญสมบรณทจะนาไปยอไดอยแลว ยอหนาท ๒ ใจความสาคญ “ขอผดกนอนสาคญในระหวางแซกบนามสกลนนกคอ ผรวมแซไมไดเปนญาตสายโลหตกนกได แตผรวมสกลนนถาไมไดเปนญาตสายโลหตตอกนโดยแทแลวกรวมสกลกนไมได” ใจความประกอบทจาเปนทควรเกบเพอเสรมใจความสาคญใหยอความไดใจความ

สมบรณครบถวนคอ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๖๘

“แซของจนเปนคณะหรอพวก หรอถาจะเทยบทางวดกคลายสานก”

“..............นอกจากทจะรบเปนบตรบญธรรมเปนพเศษเทานน”

เมอไดศกษาหลกการยออน ๆ ครบถวนกบดรปแบบการยอทใชแลว นาใจความท

เกบไวมาเรยบเรยงใหมดวยถอยคาของตนเอง รปแบบการยอเปนความเรยงทตดตอนมา

ดงนน จงเขยนยอความไดดงน

ยอเรอง เปรยบเทยบนามสกลกบชอแซ ของพระบาทสมเดจพระมหารามาธบด

ศรสนทรมหาวชราวธพระมงกฎเกลาเจาอยหว คดจากเรองเปรยบเทยบนามสกลกบชอแซ

จากหนงสอปกณกคด ความวา

มคนจานวนมากไมไดสงเกตวานามสกลกบแซของจนนนตางกน ผรวมแซของจนไม

ไดเปนญาตสายโลหตกนกได แตเปนคณะหรอพวกเหมอนสานกวดหนง สวนรวมสกลตอง

เปนญาตสานโลหตกนโดยแทเทานน เชนนนกเปนบตรบญธรรมทรบไวเปนพเศษ

ถาเปนการยอทมงเกบเฉพาะใจความสาคญ ขนตนรปแบบเหมอนกน แตใจความ

จะสนเขา ดงน

มคนจานวนมากไมไดสงเกตวานามสกลกบแซของจนนนตางกน ผรวมแซของจน

ไมไดเปนญาตสายโลหตกได แตผรวมสกลตองเปนญาตสายโลหต หรอบตรบญธรรมทรบ

ไวเปนพเศษเทานน

ตวอยางยอความ(รอยกรอง)

ทหารเอกสยามสเศรษฐสงครามกบสทธการจดการศกษาสาหรบประเทศ

(กาพยฉบง) “ถามหนอยเถดหนผเพยร เสรจจากโรงเรยน แลวเจาจกทาอะไร” “ฉนเปนพอคากได ใหเตยหดให ตงหางอยางเถาแกฮง” ถามทวทกคนกคง ใหคาตอบลง รอยกนมพลนสงสย จากโรงเรยนจนจงไป ถามโรงเรยนไทย จกไดคาตอบนาน “ผมคดเขาทาราชการ เชนทานขนชาญ

ลกบานเดยวกนมนหมาย”

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๖๙

“หนอยานกวางายดาย คดเขาคาขาย

พอคาคอยนามงม”

“ผมรกราชการงานด ตาแหนงหนาท

ยศศกดบฎตรานาแสวง”

“บดยามสยามตองการแรง ไทยฉลาดทกแขนง

ทงนอกและในราชการ”

“เศรษฐกจกกจแกนสาร นกเรยนรกงาน

ควรเลอกประกอบเหมอนกน”

“ผมชอบราชการเทานน ตงใจหมายมน

แตจะเขารบราชการ”

คาตอบเชนนมประมาณ กสวนรองวาน

คานงจะพงพศวง

นกไปไมนางวยงง การคาขายคง

ไมคนไมคอยเคยทา

เคยแตรงเกยจดวยซา นายไพรดวยชา

นาญลวนงานเรยก “ราชการ”

........................................................

ครเทพ โคลงกลอนของครเทพ เลม ๑ ครสภา ๒๕๑๕

ขอความทยอไดดงน

ยอ กาพยฉบง เรองโครงกลอนของครเทพ ตอน ทหารเอกสยามสเศรษฐสงครามกบสทธการจดการศกษาสาหรบประเทศ ความวา

ถาถามนกเรยนในโรงเรยนจนกบโรงเรยนไทยวา เมอสาเรจการศกษาแลวจะไป

ประกอบอาชพอะไร นกเรยนในโรงเรยนจนตอบวาจะไปเปนพอคา และนกเรยนในโรงเรยน

ไทยจะตอบวาจะทางานราชการ คาตอบเชนนเปนเพราะคนไทยไมคนเคยและไมคอยเคยคาขายจงไมเหนความสาคญทงๆ ทเรองคาขายเปนเรองสาคญทควรเลอกเปนอาชพได

เหมอนกนและเหมาะสมกบประเทศไทยทกาลงตองการคนฉลาดทางานทกประเภทไมใชเพยง

งานราชการเทานน

สรป ยอความเปนการเขยนแบบหนงทเกบใจความสาคญของเรองเดมมาเขยนใหมใหสน

กวาเดมเพอสะดวกแกการเขาใจและการนาไปใช การยอความตองบอกลกษณะและทมา

ของขอความทจะยอและยอใหไดใจความครบถวนใจความของขอความเดม

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๗๐

เรองท ๔ การเขยนเพอการสอสาร ๑. การเขยนจดหมาย เปนการสอสารโดยตรงระหวางบคคลหรอระหวางหนวยงาน

ตางๆ ชวยทาใหระยะทางไกลเปนใกล เพราะไมวาบคคลหรอหนวยงานจะหางไกลกนแค

ไหนกสามารถใชจดหมายสงขาวคราวและแจงความประสงคไดตามความตองการ การสง

สารหรอขอความในจดหมายตองเขยนใหแจมแจงชดเจนเพอจะไดเขาใจตรงกนทงสองฝาย

องคประกอบและรปแบบของจดหมาย ผเรยนคงเคยเขยนจดหมายหรออานจดหมายมาบางแลว คงจะสงเกตเหนวา

จดหมายนน ไมวาประเภทใด จะตองประกอบดวยสงตางๆ ดงน

๑. ทอยของผเขยน เรมกงกลางหนากระดาษระหวางเสนคนหนากบรมของขอบ

กระดาษ

๒. วน เดอน ป ทเขยนจดหมาย ใหเยองมาทางซายของตาแหนงทเขยนทอยเลกนอย

๓. คาขนตน หางจากขอบกระดาษดานซาย ๑ นว

๔. เนอหา ขนอยกบยอหนาตามปกต อาจจะอยหางจากขอบกระดาษดานซาย ๒ นว

๕. คาลงทายอยแนวเดยวกบทอยของผเขยน

๖. ชอผเขยน อยใตคาลงทาย ลาเขาไปเลกนอย

ตวอยาง รปแบบการเขยนจดหมายทวไป สถานทเขยนจดหมาย .............................

วน..........เดอน......................ป...............

ระยะ ๑ นว คาขนตน ..........................................................................................ประมาณ ๒ นว เนอหา .....................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

คาลงทาย ...............................................

ชอผเขยน ...............................................

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๗๑

หลกการทวไปในการเขยนจดหมาย การเขยนจดหมายควรคานงถงสงตอไปน

๑. การใชถอยคา จดหมายทด ตองใชถอยคาในการเขยนใหถกตองเหมาะสมกบประเภทของจดหมายและผรบจดหมายดวย ไดแก

จดหมายสวยตว การเขยนจดหมายสวนตวไมมขอกาหนดเกยวกบการใช

คาขนตนและคาลงทายทตายตวเพยงแตเลอกใชใหเหมาะสมเทานน คาขนตนและลงทาย

สาหรบบคคลทวไป มแนวทางการเขยนสาหรบเปนตวอยางใหเลอกใช ดงน

บคคลทตดตอ คาขนตน คาลงทายญาตผใหญ เชน พอ แม

ป ยา

ตา ยาย

กราบเทา....................ท

เคารพอยางสง

กราบเทาดวยความเคารพ

อยางสง

หรอกราบมาดวยความ

เคารพรกอยางยง

ญาตลาดบรองลงมา เชน

ลง ปา นา อา

กราบ....................ทเคารพ

หรอ กราบ.....................ท

เคารพอยางสง

กราบมาดวยความเคารพ

ดวยความเคารพ

ดวยความเคารพอยางสง

พหรอญาตชนพ พ......................ทรก

ถง....................ทรก หรอ

....................เพอนรก

หรอ........................นองรก

ดวยความรก

รกหรอคดถง

หรอรกและคดถง

คร อาจารยหรอผบงคบ

บญชาระดบสง

กราบเรยน...........ทเคารพ

อยางสง

ดวยความเคารพอยางสง

ผบงคบบญชาระดบใกล

ตวผเขยน

เรยน................ทเคารพ ดวยความเคารพ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๗๒

๒. มารยาทในการเขยนจดหมาย ๒.๑ เลอกกระดาษ ซอง ทสะอาดเรยบรอย หากเปนไปไดควรใชกระดาษท

ทาขนเพอการเขยนจดหมายโดยตรง แตถาหาไมไดกควรใชกระดาษทมสสภาพ กระดาษ

ทใชเขยนควรเปนกระดาษเตมแผน ไมฉกขาด ไมยยยบเยน ไมสกปรก

๒.๒ ซองจดหมายทดทสดคอซองทการสอสารแหงประเทศไทยจดทาขน เพราะ

มขนาดและคณภาพไดมาตรฐาน ซองประเภทนมจาหนายตามททาการไปรษณยโทรเลขทก

แหง ถาหาซองจดหมายของการสอสารแหงประเทศไทยไมได กอาจเลอกซองซอจากซอง

ทเอกชนทาขนจาหนาย ซงถาเปนในกรณหลงนควรเลอกซองทมสสภาพ ไมควรมลวดลาย

๒.๓ ไมควรใชซองทมตราครฑสงจดหมายทมใชหนงสอราชการ

๒.๔ ไมควรใชซองทมขอบซองเปนลายขาวแดงนาเงนสลบกน ซงเปนซอง

สาหรบสงจดหมายไปรษณยอากาศไปยงตางประเทศ

๒.๕ เขยนหนงสอใหชดเจน อานงาย การเขยนตวอกษรคอนขางโตและเวน

ชองไฟคอนขางหางจะชวยใหจดหมายนนอานงาย

๒.๖ ไมควรเขยนดวยดนสอดาดนสอสตางๆ หรอหมกสแดง เพราะถอวาไม

สภาพ สทเหมาะสมคอ หมกสนาเงนและสดา

๒.๗ จะตองศกษาใหถกตองถองแทกอนวา ผทเราจะเขยนจดหมายไปถงนน

เปนใครมตาแหนงหนาทอะไร การเขยนขอความในจดหมายกด การจาหนาซองกด จะ

ตองระบตาแหนงหนาทชนยศของผนนใหถกตองและตองสะกดชอ นามสกล ยศ ตาแหนง

ของผนนใหถกตองดวย

๒.๘ เมอเขยนจดหมายเสรจแลว ตองพบใหเรยบรอยแลวบรรจซอง จาหนา

ซองใหถกตองครบถวน ปดดวงตราไปรษณยยากรใหครบถวนตามราคาและถกตาแหนง

กอนทจะนาไปสง

๒.๙ เขยนจาหนาซองจดหมาย

๒.๙.๑ เขยนชอ นามสกลของผรบใหถกตอง ชดเจน อานงาย ถาผรบ

เปนแพทย เปนอาจารย หรอตารวจ ทหาร หรอคานาหนานามแสดงเกยรตยศหรอฐานนดรศกด เชน บ.จ. ม.ร.ว. ม.ล. กใชถอยคาพเศษเหลานนนาหนาชอ คานาหนาชอควรเขยน

เตม ไมควรใชคายอ ถาทราบตาแหนงกระบตาแหนงลงไปดวย

ในกรณทไมทราบรายละเอยดดงกลาว ควรใชคาวา คณ นาหนาชอผรบ

ในการจาหนาซองจดหมายนน

๒.๙.๒ ระบสถานทของผรบใหถกตอง ชดเจนและมรายละเอยดพอท

บรษไปรษณยจะนาจดหมายไปสงไดไมผดพลาด ระบเลขทบาน หางรานหรอสานกงาน ซอย ตรอก ถนน หมบาน ตาบล อาเภอ ในกรณตางจงหวด หรอแขวง เขต ในกรณกรงเทพมหานคร

ทสาคญคอจะตองระบรหสไปรษณยถกตองทกครง จดหมายจะถงผรบเรวขน

หมายเหต การสอสารแหงประเทศไทยไดจดทาเอกสารแสดงรหสไปรษณย

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๗๓

ของอาเภอและจงหวดตางๆ สาหรบแจกจายใหประชาชน ทานจะตดตอขอรบไดจากททาการ

ไปรษณยโทรเลขทกแหง

๒.๙.๓ การจาหนาซอง การสอสารแหงประเทศไทย แนะนาใหเขยนนาม

และทอยพรอมดวยรหสไปรษณยของผสงไวทมมบนดานซายมอของซองและเขยนชอผรบ

พรอมทอยและรหสไปรษณยไวตรงกลาง ดงตวอยาง

ตวอยางการเขยนจาหนาซองจดหมาย

(ชอทอยผฝาก) ทผนก

นายวศษฎ ดรณวด ตราไปรษณยยากร

708/126 ถนนจรลสนทวงศ

แขวงรองเมอง เขตปทมวน กรงเทพฯ

(ชอและทอยของผรบ)

นายสญญา ทองสะพก

364 ก 1 หม 1 ถนนรมคลองรดหลวง

ตาบลตลาด อาเภอพระประแดง

จงหวดสมทรปราการ

รหสไปรษณย

หมายเหต การสอสารแหงประเทศไทยมบรการพเศษตางๆ ทจะชวยปองกนมให

จดหมายสญหายหรอชวยใหจดหมายถงมอผรบไดรวดเรว ทนเวลา เชน บรการ EMS เปนตน

ผสนใจจะใชบรการตางๆ ดงกลาว จะตองไปตดตอทททาการไปรษณยโทรเลขโดยตรง เพราะจะตองกรอกแบบรายการบางอยางการเขยนขอความในทานองทวา “ขอใหสงดวน” ลงบน

ซองจดหมายไมทาใหจดหมายถงเรวขนแตอยางใด

ประเภทของจดหมาย จดหมายแบงออกเปน ๔ ประเภท คอ จดหมายสวนตว

จดหมายกจธระ จดหมายธรกจ และจดหมายราชการหรอหนงสอราชการ

๑. จดหมายสวนตว คอ จดหมายทบคคลซงรจกคยเคยกนตดตอกนดวยวตถประสงคทเปนการสวนตว เชน เพอสงขาวคราว ถามทกขสข เลาเรองราว ฯลฯ เปนการตดตอ

อยางไมเปนทางการ เชน จดหมายเลาเรองราวทกขสข จดหมายแสดงความรสกยนด เสยใจ

ขอบคณหรอขอโทษในกรณตางๆ เปนตน

1 0 3 3 0

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๗๔

การเขยนจดหมายสวนตวแมจะยนยอมใหใชถอยคาทแสดงความสนทสนมเปน

กนเองไดแตกควรระมดระวงอยาใหผอานเขาใจผด และควรแสดงความสาราญมากกวาการ

พดกนโดยปกต

จดหมายสวนตวทมเนอหาเปนการขอบคณ หรอแสดงความยนดอาจเขยนลงใน

บตรทออกแบบไวอยางสวยงาม แทนการเขยนในกระดาษกได

การเขยนจดหมายสวนตว นยมใหเขยนดวยลายมอทอานงาย แสดงความตงใจ

เขยนไมนยมใชการพมพดดจดหมายหรอจาหนาซองจดหมายสวนตว

ตวอยางจดหมายสวนตว บรษทเกษตร จากด

๔/๒๑ สขมวท กรงเทพมหานคร ๑๐๑๑๐

๑๒ เมษายน ๒๕๓๘

กราบเทา คณพอคณแมทเคารพอยางสง

ผมไดมารายงานตวเขาทางานทบรษทนเรยบรอยแลวตงแตวนท ๑๐ บรษท

นมสานกงานใหญอยตามทอยขางบนน แตมเรอนเพาะชาและสวนกลาไมขนาดใหญมาก

อยทเขตมนบร ทกเชาพนกงานทกคนจะตองมาลงเวลาปฏบตงานและรบทราบคาสง หรอ

รบมอบหมายงาน จากนนจงแยกยายกนไปปฏบตงาน

ผมไดรบมอบหมายใหดแลสวนกลาไมทเขตมนบร ผมรบผดชอบพนทเขต ๙

ซงเปนเขตเพาะเลยงดแลกลาไมไผ มคนงานชวยผมทางาน ๓ คน ทกคนเปนคนดและ

ขยน งานททาจงเปนไปดวยด

ผมสขสบายด เพราะทพกซงอยชนบนของสานกงานบรษทซงบรษทจดให

มความสะอาดดและกวางขวางพอสมควร ทงอยไมไกลยานขายอาหาร ผมจงหาซออาหาร

มารบประทานไดสะดวก นบไดวาผมไดทางานทด และมทพกทสะดวกสบายทกประการ

หวงวา คณพอและคณแมและนองทงสองคงสบายดเชนกน ผมจะกลบมาเยยมบานถามวนหยดตดตอกนหลายวน และจะเขยนจดหมายมาอกในไมชาน

ดวยความเคารพอยางสง

เสมา ธรรมจกรทอง

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๗๕

๒. จดหมายกจธระ คอจดหมายตดตอระหวางบคคลกบบคคลหรอบคคลกบ

หนวยงานดวยเรองทมใชเรองสวนตว แตเปนเรองทเกยวกบงาน เชน การสมครงาน การ

ตดตอสอบถาม การขอความรวมมอ ฯลฯ ภาษาทใชจงตองสภาพและกลาวถงแตธระเทานน

ไมมขอความทแสดงความสมพนธเปนการสวนตวตอกน

ตวอยางจดหมายกจธระ

โรงเรยนลาปางกลยาณ ถนนพหลโยธน

อ.เมอง จ.ลาปาง ๕๒๐๐๐

๒๔ กนยายน ๒๕๒๘

เรยน ผจดการวสดการศกษา ๑๙๗๙ จากด

ดวยทางโรงเรยนลาปางกลยาณ มความประสงคจะซอสไลดประกอบการสอน

วชาภาษาไทยระดบมธยมศกษาตอนตน ตามรายการตอไปน

๑. ชดความสนกในวดเบญจมบพตร จานวน ๑ ชด

๒. รามเกยรตตอนศกไมยราพ จานวน ๑ ชด

๓. แมศรเรอน จานวน ๑ ชด

๔. ขอคดจากการบวช จานวน ๑ ชด

๕. หนงตะลง จานวน ๑ ชด

ตามรายการทสงซอมาขางตน ดฉนใครขอทราบวา รวมเปนเงนเทาไร จะลดไดกเปอรเซนต และถาตกลงซอจะจดสงทางไปรษณยไดหรอไม

หวงวาทานคงจะแจงเกยวกบรายละเอยดใหทราบโดยดวน จงขอขอบคณมา

ในโอกาสน

ขอแสดงความนบถอ

สมใจ หยงศกด

(น.ส.สมใจ หยงศกด)

ผชวยพสดหมวดวชาภาษาไทย

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๗๖

๓. จดหมายธรกจ คอจดหมายตดตอในเรองทเกยวกบธรกจ เชน การเสนอขาย

สนคา การขอทราบรายละเอยดเพมเตมเกยวกบสนคาหรอบรการ การสงซอสนคา การ

ตดตามทวงหน ฯลฯ

จดหมายกจธระและจดหมายธรกจ มลกษณะการตดตอทเปนทางการมากกวาจดหมายสวนตว จงตองใชคาสภาพ งาย และมเนอความกะทดรด เขาใจไดตรงกนทงผ

เขยนและผอานในการใชภาษาเขยนใหถกกบระดบของจดหมาย โดยทวไปแลวถาเขยน

จดหมายสวนตวถงบคคลทสนทสนมกน กจะใชคาระดบทไมเปนทางการ แตถาเขยน

จดหมายธรกจตางๆ กใชคาระดบทเปนทางการ

ตวอยาง เปรยบเทยบคาเดมทเปนทางการกบคาระดบทไมเปนทางการ

ทเปนทางการ(สาหรบเขยนจดหมายธรกจและหนงสอ

ราชการ)

ทไมเปนทางการ(สาหรบเขยนจดหมายสวนตวถงผท

คนเคย)

๑. เขาขบขรถจกรยานยนตไปชม

ภาพยนตร

๒. บดามารดาตองการใหขาพเจามอาชพ

เปนแพทย แตขาพเจาตองการเปนคร

ชนบท

๓. หนงสอเลมนคงขายไดหมดในเวลาอน

รวดเรวเพราะรวบรวมวาทะสาคญๆ ของผมชอเสยงไวหลายคน

๑. เขาขรถเครองไปดหนง

๒. พอแมอยากใหฉนเปนหมอ แตฉน

อยากเปนครบานนอก

๓. หนงสอเลมนมหวงขายไดเกลยงเพราะรวมคาดงของคนดงไวหลายคน

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๗๗

ตวอยางจดหมายธรกจ

รานบรรณพภพ

๔๒-๔๔ ถนนบญวาทย

อ.เมอง จ.ลาปาง ๕๒๐๐

โทร. ๐๕๔ ๒๑๘๘๘๘

๓ สงหาคม ๒๕๒๘

เรอง สงกระดาษอดสาเนา

เรยน หวหนาฝายพสดสานกงานนาคางและเพอน

ตามทสงกระดาษจดสาเนายหอไดโต จานวน ๕๐ รมนนทางรานไดจดสงมา

เรยบรอยแลว พรอมทงไดแนบใบสงของมาดวย

หากทางสานกงานของทานไดรบสงของดงกลาวครบถวนแลว กรณาตอบให

ทางรานทราบดวยจะเปนพระคณอยางสง

ขอแสดงความนบถอ

ธาดา บรรณพภพ

(นายธาดา บรรณพภพ)

ผจดการ

ตวอยาง การจาหนาซองจดหมายธรกจ

รานบรรณพภพ ๔๒-๔๔ ถนนบญวาทย

อ.เมอง จ.ลาปาง ๕๒๐๐๐

โทร. ๑๕๔ ๒๑๘๘๘๘

เรยน หวหนาฝายพสด สานกงานนาคางและเพอน สานกงานนาคางและเพอน

ถนนเจรญประเทศ จงหวดลาปาง

๕๒๐๐๐

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๗๘

๒. จดหมายราชการหรอหนงสอราชการ คอสวนทถอเปนหลกฐานในราชการ ไดแกหนงสอทมทไปทมาระหวางสวนราชการ หรอหนงสอทสวนราชการมไปถงหนวยงาน

อน ซงมใชสวนราชการหรอมไปถงบคคลภายนอก หรอหนงสอทหนวยงานอนซงมใชสวน

ราชการ หรอบคคลภายนอกเขยนมาถงสวนราชการ

จดหมายราชการ ตองใชถอยคาและรปแบบการเขยนใหถกตองตามระเบยบททาง

ราชการกาหนดไว ระเบยบดงกลาวเรยกวา ระเบยบงานสารบรรณ รปแบบหนงสอราชการ

จงมรปแบบเฉพาะดงน

๑. ตองใชกระดาษของทางราชการ เปนกระดาษตราครฑสขาว

๒. บอกลาดบทการออกหนงสอของหนวยงานนน โดยใหลงรหสพยญชนะและเลข

ประจาตวของเจาของเรองทบเลขทะเบยนหนงสอสง เชน นร ๐๑๑๐/๕๓๑ รหสพยญชนะ

นร คอ สานกนายกรฐมนตร ๐๑๑๐ คอเลขประจาของเจาของเรอง ๕๓๑ คอทะเบยน

หนงสอทสงออก

๓. สวนราชการของหนงสอ ใหลงชอสวนราชการ สถานทราชการ หรอคณะ

กรรมการซงเปนเจาของหนงสอนน และลงสถานทตงไวดวย

๔. วนเดอนป ใหลงตวเลขบอกวนท ชอเตมของเดอนและตวเลขของปพทธศกราช

ทออกหนงสอ

๕. เรอง ใหลงเรองยอทเปนใจความสนทสดของหนงสอนน

๖. คาขนตน ใหใชคาขนตนตามฐานะของผรบหนงสอ ตามดวยตาแหนงของผท

หนงสอนนมถง

๗. อางถง (ถาม) ใหอางถงหนงสอทเคยมตดตอกนเฉพาะหนงสอทสวนราชการ

ผรบหนงสอนนไดรบมากอนแลว โดยใหลงชอสวนราชการของหนงสอ เลขทออกหนงสอ วนท เดอน ปพทธศกราชของหนงสอ

๘. สงทสงมาดวย (ถาม) ใหลงชอสงของหรอเอกสารทสงไปพรอมกบหนงสอนน ถาไมสงไปในซองเดยวกนใหแจงวา สงไปโดยทางใด

๙. ขอความ ใหลงสาระสาคญของเรองใหชดเจนและเขาใจงาย หากมความประสงคหลายประการใหแยกเปนขอๆ

๑๐. คาลงทาย ใหใชคาลงทายตามฐานะของผรบหนงสอ

๑๑. ลงชอ ใหลงลายมอเจาของหนงสอและใหพมพชอเตมของเจาของลายมอไวใต

ลายมอชอ

๑๒. ตาแหนง ใหลงตาแหนงเจาของหนงสอ เชน อธบด ผวาราชการจงหวด

ผบญชาการกองพล ฯลฯ ๑๓. สวนราชการเจาของเรอง ใหลงชอสวนราชการเจาของเรองหรอหนวยงานท

ออกหนงสอ พมพไวมมลางซายแนวเดยวกบตาแหนงผออกหนงสอหรอตากวา

๑๔. โทร. ใหลงหมายเลขโทรศพทของหนวยงานเจาของเรอง

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๗๙

ตวอยางแบบจดหมายราชการ

1 ตราครฑ

2 ท.............3 ชอสวนราชการเจาของหนงสอ

4 วน.......เดอน...................พ.ศ.............5 เรอง.................................6 เรยน หรอ กราบเรยน.......................7 อางถง..................................... (ถาม)8 สงทสงมาดวย......................... (ถาม)

9 ขอความ ....................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

สรป ................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................10 คาลงทาย............................................................

11 ลายเซน.................................................

ชอตวบรรจง..................................

12 ตาแหนง.................................

13 สวนราชการเจาของเรอง........................................14 โทรศพท (ถาม) .......................................................

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๘๐

ตวอยางรปแบบจดหมายราชการ

ท ศธ ๐๒๑๐.๐๖/๔ ศนยเทคโนโลยทางการศกษา

กรมการศกษานอกโรงเรยน

ถนนศรอยธยา กทม. ๑๐๔๐๐

๑๑ มกราคม ๒๕๕๔

เรอง ขอเชญเปนวทยากร

เรยน ผชวยคณบดคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

ดวยศนยเทคโนโลยทางการศกษา สานกงาน กศน. กาลงดาเนนการจดและผลต

รายการโทรทศนเสรมหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ วชาวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนตนเพอออกอากาศทางสถานวทยโทรทศน

เพอการศกษา กระทรวงศกษาธการ (ETV)

ศนยเทคโนโลยทางการศกษาจงขอเรยนเชญ อาจารยประสงค ตนพชย อาจารย

ประจาภาควชา อาชวศกษา คณะศกษาศาสตร ซงเปนผมความรและประสบการณ เรอง

เทคโนโลยในการขยายพนธพชเปนวทยากร บรรยายเรองดงกลาว โดยจะบนทกเทปในวน

องคาร ท ๓๑ มกราคม ๒๕๕๔ เวลา ๑๐.๐๐-๑๑.๐๐ น.

จงเรยนมาเพอขอความอนเคราะห และขอขอบคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอแสดงความนบถอ

รชดา คลสนทร (นางรชดา คลสนทร)

ผอานวยการศนยเทคโนโลยทางการศกษา

13 ฝายรายการโทรทศนเพอการศกษาตามหลกสตร14 โทร. ๐๒-๓๕๔๕๗๓๐-๔๐

5

1

4

2

3

6

7

8 9

10

11

12

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๘๑

การเขยนขาว ประกาศและแจงความ การเขยนขาว ประกาศและแจงความ เปนสวนหนงของจดหมายราชการ หรอหนงสอ

ราชการซงกคอหนงสอทใชตดตอกนระหวางเจาหนาทของรฐกบบคคลภายนอกดวยเรอง

เกยวกบราชการ

จดหมายราชการแบงไดเปน ๕ ประเภท คอ

๑. หนงสอภายนอก

๒. หนงสอภายใน

๓. หนงสอประทบตราแทนการลงชอ

๔. หนงสอสงการและโฆษณา

๕. หนงสอทเจาหนาททาขนหรอรบไวเปนหลกฐานในราชการ

การเขยนขาว ประกาศและแจงความ จดอยในจดหมายราชการประเภทท ๔ คอ

หนงสอสงการและโฆษณา ซงแบงเปน ๙ ประเภท คอ ขอบงคบ ระเบยบ คาสง คาแนะนา

คาชแจง ประกาศ แจงความ แถลงการณและขาว

ในทนจะกลาวถงการเขยนขาว ประกาศและแจงความ

การเขยนขาว คอบรรดาขอความททางราชการเหนสมควรเปดเผย เพอแจงเหตการณทควรสนใจ

ใหทราบ

แบบการเขยนขาว

ขาว......................................ชอสวนราชการทออกขาว......................................

เรอง ............................................................................................................................. ขอความทเปนขาว …………………………………………………………………

…….………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

สวนราชการเจาหนาท

วน เดอน ป

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๘๒

การเขยนประกาศ คอบรรดาขอความททางราชการประกาศใหทราบเพอปฏบต

แบบประกาศ ประกาศ.....................................ชอสวนราชการทออกประกาศ .........................

เรอง .............................................................................................................................

ประกาศและขอความทสงใหปฏบต ...................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

ประกาศ ณ วนท................................................

ลงชอ....................................................

พมพชอเตม

(ตาแหนง)

การเขยนแจงความ คอบรรดาขอความใดๆททางราชการแจงใหทราบ

แบบแจงความ แจงความ..........................................ชอสวนราชการทแจงความ........................

เรอง .............................................................................................................................

ขอความทตองการใหทราบ................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

แจงความ ณ วนท....................................................ลงชอ........................................................

พมพชอเตม

(ตาแหนง)

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๘๓

มารยาทในการเขยน ๑. ความรบผดชอบ ไมวาจะเกดผลดหรอผลเสย รวมทงขอบกพรองตางๆ ถอเปน

มารยาททสาคญทสด

๒. การตรวจสอบความถกตองเพอใหผอานไดอานงานเขยนทถกตอง

๓. การอางองแหลงขอมล เพอใหเกยรตแกเจาของความคดทอางถง

๔. ความเทยงธรรม ตองคานงถงเหตมากกวาความรสกสวนตน

๕. ความสะอาดเรยบรอย เขยนดวยลายมออานงาย รวมทงการเลอกใชกระดาษ

และสนาหมกดวย

เรองท ๕ การสรางนสยรกการเขยนและการศกษาคนควา การเขยนหนงสอจรงๆ เปนเรองทไมยาก ถาไดเขยนบอยๆ จะรสกสนกแตคนสวน

ใหญมกมองวาการเขยนเปนเรองยาก เปนเรองของคนทมพรสวรรคเทานนจงจะเขยนได อน

ทจรงถาหากผเรยนรกทจะเขยนและเขยนใหไดดแลวไมตองพงพาพรสวรรคใดๆ ทงสน ใน

การเขยนพรแสวงตางหากทจะเปนพลงผลกดนเบองตนทจะทาใหผสนใจการเขยนหนงสอ

ไดด พรแสวงในทนกคอการหมนแสวงหาความรนนเองประกอบกบมใจรก และมองเหน

ประโยชนของการเขยน รวมทงการฝกฝนการเขยนบอยๆ จะทาใหความชานาญเกดขนได

หมนแสวงหาความร (พรแสวง) ในการเรมตนของการเขยนอะไรกตาม ผเขยนจะเขยนไมออกถาไมตงเปาหมายใน

การเขยนไวลวงหนาวาจะเขยนอะไร เขยนทาไมเพราะการเขยนเรอยเปอย ไมทาใหงานเขยน

นาอานและทาใหงานชนนนไมมคณคาทควร งานเขยนทมคณคาคองานเขยนทเขยนอยางม

จดหมาย มขอมลทนาเชอถอและอางองไดซงเกดจากการขยนหมนคนควาขอมลโดยเฉพาะ

ในยคขอมลขาวสารไรพรมแดนดงเชนในปจจบนการมขอมลยอมทาใหเปนผทไดเปรยบผ

อนเปนอนมาก เพราะยคปจจบนเปนยคแหงการแขงขนกนในทกทางโดยเฉพาะในทาง

เศรษฐกจ ใครมขอมลมากจะเปนผไดเปรยบคแขงขนอนๆ เพราะการนาขอมลมาใชประโยชน

ไดเรวกวานนเอง การหมนแสวงหาความรเพอสะสมขอมลตางๆใหตวเองมากๆ จงเปน

ความไดเปรยบ และควรกระทาใหเปนนสยตดตวไป เพราะการกระทาใดๆ ถาทาบอยๆทาเปนประจาในวนหนงกจะกลายเปนนสยและความเคยชนทตองทาตอไป

การคนควารวบรวมขอมลเปนกจกรรมทจะทาใหเกดความสนกสนานทางวชาการ

เพราะยงคนควากจะยงทาสงทนาสนใจมากขนผทฝกตนใหเปนผใครรใครเรยน ชอบแสวงหา

ความรจะมความสขมากเมอไดศกษาคนควาและไดพบสงแปลกๆใหมๆ ในภาษาไทยหรอใน

ความรแขนงอนๆบางคนเมอคนควาแลวจะรวบรวมไวอยางเปนระบบ ซงจะใหประโยชนหลายประการดงตอไปน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๘๔

๑. เปนการสนองความอยากรอยากเหน ใครรใครเรยนของตนเอง กลาวคอการเรยน

ในชนเรยน ผเรยนจะรบรหรอทราบกฎเกณฑทสาคญและการยกตวอยางเพยงเลกนอย

ผเรยนอาจไมเขาใจแจมแจงชดเจนพอการศกษาคนควาเพมเตมจะทาใหไดขอมลทสนใจมาก

ขน ทาใหเกดความเขาใจเนอหาทเรยนไดแจมชดขน

๒. เปนการสะสมความรใหเพมพนยงขน ในขณะทผเรยนอานหรอทาการบรรยาย

เพอหาความรแมจะชดเจนดแลวแตเพอใหไดรบความรกวางขวางขนจงศกษาคนควาเพม

เตมแลวเกบรวบรวมสะสมความรไว

๓. คนควารวบรวมเพอใชอางองในการจดทารายงานการคนควาทางวชาการ

การอางองความรในรายงานทางวชาการ จะทาใหงานนนมคณคาเชอถอยงขนเปนการแสดง

ความสามารถ ความรอบรและความอตสาหะวรยะของผจดทารายงานนน การคนควาเพอ

การอางองนผเรยนจะคนควาจากแหลงวชาการตางๆ ยงคนกยงพบสรรพวทยาการตางๆ

ทาใหเกดความสขสนกสนานเพราะไดพบเนอหาทนาสนใจเพมขนทกทๆ

๔. ใชความรทไดคนควารวบรวมไวสาหรบประกอบในการพดและเขยน การรวบรวม

มประโยชนเพอประกอบการพดและการเขยนใหมนาหนกนาเชอถอยงขน เชน เมอจะกลาว

ถงการพดกอาจยกคาประพนธทแสดงแงคดเกยวกบการพดขนประกอบดวยเชน

ถงบางพดพดดเปนศรศกด มคนรกรสถอยอรอยจต

แมพดชวตวตายทาลายมตร จะชอบผดในมนษยเพราะพดจา

เปนมนษยสดนยมทลมปาก จะไดยากโหยหวเพราะชวหา

แมพดดมคนเขาเมตตา จะพดจาจงพเคราะหใหเหมาะความ

อนออยตาลหวานลนแลวสนซาก แตลมปากหวานหมรหาย

แมเจบอนหมนแสนจะแคลนคลาย เจบจนตายนนเพราะเหนบใหเจบใจ (สนทรภ)

๕. เพอความจรรโลงใจของตนเอง การคนควาหาความรและเกบรวบรวมและสะสมไว นบเปนความสขและเปนการสรางความจรรโลงใจใหแกตนเองเปนอยางยง เพราะผเขยน

บางคนเมอพบคาหรอขอความประจาใดๆกมกจะจดบนทกไว โดยเฉพาะโคลงกลอนตางๆ เชน

ตวอยางการรวบรวมขอคดคาถามเกยวกบความรก

ความรกเหมอนโรคา บนดาลตาใหมดมน

ไมยนและไมยล อปสรรคคะใดใด ความรกเหมอนโคถก กาลงคกผขงไว

ยอมโลดจากคอกไป บยอมอย ณ ทขง

(มทนะพาธา)

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๘๕

ตราบขนครขน ขาดสลาย แลแม

รกบหายตราบหาย หกฟา

สรยนจนทรขจาย จากโลก ไป

ไฟแลนลางสหลา หอนรางอาลย

นราศนรนทร

โอวาอนจจาความรก เพงประจกษดงสายนาไหล

ตงแตจะเชยวเปนเกลยวไป ทไหนเลยจะไหลคนมา

อเหนา

รกชาตยอมสละแม ชว

รกเกยรตจงเจตนพล ชพได

รกราชมงภกด รองบาท

รกศาสนรานเศกไส กอเกอพระศาสนา

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

มใจรก การจะทากจกรรมใดๆ กตาม ถาจะใหไดผลดจะตองมใจรกในสงนน เรยกวา

มความรก ความพอใจทจะเขยน หมนฝกฝนบอยๆ มความเขาใจทจะเขยนใหไดด และเมอ

เขยนแลวกกลบมาทบทวนพจารณาถงคณคาและประโยชนทไดจากการเขยน และการจะ

เขยนใหผอนอานพจารณาดวยใจเปนธรรมและดวยเหตดวยผล ทเรยกวาตองมอทธบาท ๔

อนเปนธรรมมะของผรกความเจรญกาวหนาเปนเรองนา นนคอมฉนทะ วรยะ จตตะ และ

วมงสา

เหนประโยชน การทผเขยนจะเขยนหนงสอใหผอนอานและอานสนกหรออานดวยความพอใจ ผ

เขยนตองตระหนกรในตนเองเสยกอนวาเปนผมความรทางภาษาไทยเพยงพอทจะกอใหเกด

ประโยชนแกตนในดานตางๆ เชน ชวยใหตดตอสอสารกบผอนไดอยางมประสทธภาพ มความเชอมนในตนเอง สามารถใชความรทมเพอประโยชนแกผอนได และมความพรอมท

จะขยายความรหรอขอมลทสะสมในตนเองใหผอนอานไดอนจะเปนชองทางของการแลก

เปลยนขาวสารขอมลระหวางกนซงจะสงผลใหขอมลขาวสารและความรตางๆ ทมขยายออก

ไปอยางกวางขวาง ทาใหความรทมอยในโลกไมสญหายไปไดงายๆ

การกระทาใดๆ กตาม ในทางจตวทยากลาววา ถาทาซาๆ ทาบอยๆ การกระทานนๆ จะกลายเปนนสย การหมนฝกฝนการเขยน ไมวาจะเขยนอะไรกตาม กตองหมนฝกฝน

ใหเกดเปนนสยขนมาใหได อาจเรมจากการฝกฝนบนทกขอความ หรอเรองราวทชนชอบ

หรอทเปนความร ฝกเขยนบนทกประจาวน ฝกเขยนเรยงความจากเรองใกลตว เรองทตว

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๘๖

เรามความรมากทสด มขอมลมากทสดกอน แลวคอยๆ เขยนเรองทไกลตวออกไป โดยเขยน

เรองทอยากเขยนกอนแลวขยายออกไปสเรองทเปนวทยาการความรตาง ๆ เพอเปนการสราง

ความเชอมนใหแกตนเองทละนอย ถาปฏบตไดเชนนจะทาใหผเรยนเกดความรกในการเขยน

และการคนควาขนมาได

การเขยนแสดงความคดเหน การเขยนแสดงความคดเหน หมายถง การเขยนทประกอบดวยขอมลอนเปนขอ

เทจจรงกบการแสดงความคดเหนตอเรองใดเรองหนง ความคดเหนควรจะมเหตผล และเปน

ไปในทางสรางสรรค

หลกการเขยนแสดงความคดเหน ๑. การเลอกเรอง ผเขยนควรเลอกเรองทเปนทสนใจของสงคมหรอเปนเรองททน

สมย อาจเกยวกบเหตการณทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม การศกษา ศาสนา ศลปะ

วทยาศาสตร หรอขาวเหตการณประจาวน ทงนผเขยนควรมความร และความเขาใจเรอง

ทตนจะแสดงความคดเหนเปนอยางด เพอจะแสดงความคดเหนไดอยางลกซง

๒. การใหขอเทจจรง ขอมลทเลอกมานน จะตองมรายละเอยดตางๆ เชน ทมา

ของเรองความสาคญและเหตการณ เปนตน

๓. แสดงความคดเหน ผเขยนอาจแสดงความคดเหนตอเรองทจะเขยนได ๔

ลกษณะ คอ

๓.๑ การแสดงความคดเหนในลกษณะตงขอสงเกต

๓.๒ การแสดงความคดเหน เพอสนบสนน ขอเทจจรง

๓.๓ การแสดงความคดเหน เพอโตแยง ขอเทจจรง ๓.๔ การแสดงความคดเหนเพอประเมนคา

๔. การเรยบเรยง ๔.๑ การตงชอ ควรตงชอเรองใหเราความสนใจผอาน และสอดคลองกบเนอหา

ทจะเขยน

๔.๒ การเปดเรอง ควรเปดเรองใหนาสนใจชวนใหผอานตดตามเรองตอไป

๔.๓ การลาดบเรอง ควรลาดบใหมความตอเนองสอดคลองกนตงแตตนจนจบ ไมเขยนวกไปวนมา

๔.๔ การปดเรอง ใชหลกการเดยวกบการเขยนสรปและควรปดเรองใหผอาน

ประทบใจ

๕. การใชภาษา ควรใชภาษาอยางสละสลวย ชดเจน ไมเยนเยอ ใชสานวนโวหาร

อยางเหมาะสมกบเรอง ใชถอยคาทสอสารความหมายไดตรงตามอารมณ และความรสกของผเขยน ทงนพงหลกเลยงการใชถอยคาทแสดงอารมณรนแรง และควรใชถอยคาในเชง

สรางสรรคดวย

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๘๗

การเขยนโตแยง การเขยนโตแยง เปนการเขยนแสดงความคดเหนลกษณะหนง โดยมงทจะโตแยงขอเทจจรง หรอเหตการณทเกดขน ตลอดจนโตแยงความคดของผอนดวยความคดเหนในการสรางสรรค วธการเขยนโตแยง ตองตงประเดนวาจะโตแยงในเรองใดกชใหเหนจดดอยของเรองทจะโตแยงนน พรอมทงหาเหตผลมาสนบสนนความคดของตนแลวเรยบเรยงใหเปนภาษาของตนทเขาใจงาย และใชคาทมพลงในการกระตนใหเกดความคดเหนคลอยตาม ขอควรระวงในการเขยนโตแยง ไมควรเขยนใหเกดความแตกแยก ควรใชเหตผล และควรเขยนเชงสรางสรรค

มารยาทในการเขยนโตแยง ตองจรงใจ ใชภาษาสภาพ

ตวอยาง การเขยนโตแยง ชดวชาภาษาไทย ม.ตน

เลมของปราจนฯ หนา ๕๘-๕๙

การเขยนคาขวญ คาขวญคอ ขอความสนๆ เขยนดวยถอยคาทเลอกสรรเปนพเศษเพอใหประทบใจ

ผฟง จงใจใหคดหรอปฏบต เชน

คาขวญวนเดก พ.ศ. ๒๕๕๔

รอบคอบ รคด มจตสาธารณะ

คาขวญวนคร

ยกยองพระคณคร เชดชความเปนไทย

คาขวญของการสอสารแหงประเทศไทย

จาหนาถวนถ ไปรษณยหางาย จดหมายถงเรว

คาขวญโรงพยาบาลสมทรสาคร

บรการดจญาตมตร ทกชวตมคณคา

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๘๘

ประโยชน ของคาขวญ คอใชเปนเครองเตอนใจใหปฏบตตาม องคประกอบ ของคาขวญ ม ๓ สวน คอ

๑. ความมงหมายหรอแนวคด

๒. ขอความหรอเนอหา

๓. ศลปะแหงการใชถอยคา

องคประกอบทง ๓ สวนน จะประสมกลมกลนกนในตวคาขวญนนอยางเหมาะสม

ลกษณะของคาขวญทด มดงตอไปน ๑. มเจตนาทดตอผฟง ผปฏบต หรอผลประโยชนของสวนรวม เชน คาขวญ

เชญชวนงดการสบบหร คาขวญเชญชวนใหประหยดนา ประหยดไฟ ฯลฯ

๒. มเปาหมายชดเจนเพยงเปาหมายเดยว เชน เพอใหเคารพกฎจราจรเพอใหชวย

รกษาความสะอาดของถนน ฯลฯ

๓. มเนอหาครอบคลมเปาหมาย

๔. ไพเราะ สมผสคลองจอง มพลงโนมนาวใจผฟงใหจาและปฏบตตาม

ขนตอนในการเขยนคาขวญ คาขวญทดตองเปนขอความสนๆ ไพเราะ มพลงใน

การโนมนาวใจผฟงหรออานเขยนครอบคลมเปาหมายทกาหนดไวอยางชดเจน มขนตอน

ดงน

ขนเตรยม ๑. กาหนดจดมงหมายใหชดเจนวาจะใหผฟงคดหรอปฏบตเรองอะไร อยางไร

๒. กาหนดกลมผใชคาขวญวาเปนคนกลมใด เชน คาขวญสาหรบเดก ตองเขยน

ใหงายกวา คาขวญสาหรบผใหญ

๓. ศกษาหาความรเกยวกบเรองทจะเขยนคาขวญอยางนอย ๗๐ คาขวญ

ขนลงมอเขยน ๑. เรยบเรยงขอความทจะเปนรอยแกว ใหมเนอหาครอบคลมเปาหมายทกาหนดไว

๒. เรยบเรยงขอความในขอ ๑ ใหเปนขอความทมสมผสและมถอยคาทมพลงโนมนาวใจ โดยลองเขยนดหลายๆ ขอความ แลวพจารณาตดขอความทไมเหมาะสมออกไป จน

เหลอขอความทพอใจประมาณ ๓-๔ ขอความ

๓. เลอกขอความทดทสดเอาไวใช ขนตรวจทาน นาคาขวญทไดมา พจารณาตรวจทานการใชคาทถกตองตาม

ความหมายและความนยม และการเขยนสะกดการนต

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๘๙

การเขยนคาโฆษณา การเขยนคาโฆษณา เปนการใชภาษาเพอทาใหผอานเกดความสนใจสงทผเขยน

นาเสนอ การเขยนโฆษณามกลวธตางๆ ทควรศกษาเพอพฒนาทกษะการคดและการเขยน

เปนการเขยนทใชในวงการธรกจ การคา การใชถอยคามลกษณะดงดดความสนใจจาก

ผบรโภค เพอใหจดจาสนคาไดงายซงจาเปนกบกจการในการขยายตวทางการคาของธรกจ

บรษทนนๆ

จดประสงคของการเขยนคาโฆษณา ๑. เพอใหผบรโภครจกสนคาหรอบรการของบรษทและสนใจอยากซอมาใชหรอ

อยากใชบรการ

๒. เพอเตอนใจผบรโภคใหจดจาสนคาไดแมนยาทาใหยอดขายสนคาชนดนนๆ อยตว

หรอเอาชนะคแขงทางการคาได

กลวธในการเขยนคาโฆษณา ๑. การเนนความสาคญเฉพาะบคล เชน “เอกลกษณสาหรบบรษ” “นาหอมประจา

กายสาหรบผมรสนยม” การเขยนโฆษณาวธนเปนการสรางความรสกใหผบรโภคอยากเปน

บคคลเดนทมความสาคญ

๒. การสรางความเปนพวกเดยวกน การเขยนโฆษณาวธนนยมใชคาวา “เรา” เพอ

สรางความรสกวาเปนพวกเดยวกน เชน “เราหวงใยดวงใจดวงนอยของทาน” “เราสามารถ

ชวยทานได”

๓.การสรางความกลว การเขยนโฆษณาวธนใชไดผลกบผบรโภคทไมมความมนใจ

ตนเองและหวนเกรงเหตการณในอนาคต เชน “ระวง ยาลดความอวนททานใชอย” “คณ

กาลงตกอยในอนตราย” “บตรหลานของทานอยทามกลางพษภยของโรคไขหวดนก” ๔. การเนนความเปนชาตนยม การเขยนโฆษณาวธนเปนการสรางความรสกรก

ชาตใหเกดขนในสานกผบรโภค เชน “ไทยทา ไทยใช ไทยเจรญ” “ใชสนคาไทย เงนตรา

ไมรวไหล ไปตางประเทศ” ๕. การใชอทธพลของกลม การโฆษณาวธนใชหลกธรรมชาตของมนษย ซงนยม

ทาตามอยางกนมาเปนจดโฆษณา เชน “ใครๆ กนยมใช.....” “ทกสงคมตางชนชอบ....”

“นางงาม ๙ ใน ๑๐ คนใช....”

๖. การปดบงบางสวน การเขยนโฆษณาวธนจะไมแจงความจรงทงหมด ภาษาท

ใชมลกษณะไมชดเจนตองใหผบรโภคเขาใจเอาเอง เชน “สบายไปลานเจดเคลดลบในการดแลบาน” “ดาวนนอยผอนนาน”

๗. การเนนประสาทสมผส การเขยนโฆษณาวธนใชหลกธรรมชาตของมนษยทพอใจ

ในรป รส

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๙๐

กลน เสยง และสมผส จงใชถอยคาทสอความหมายเกยวกบประสาทสมผสซงสวนใหญเปน

คากรยาหรอคาวเศษณ เชน “เครองดมคนรนใหม สดใส ซาบซา” “เพยงคาเดยว เคยว

เพลนใจ

๘. การใชคาภาษาตางประเทศ การเขยนโฆษณาวธใชหลกการตอบสนองคานยม

ของคนไทยทนยมใชภาษาตางประเทศในการสอสาร จงนาคาภาษาตางประเทศมาใชเขยน

คาโฆษณา เชน “สกนโลชน เบา นม ขาว บรสทธ” “แปงเดกสตรผสมมลคโปรตน”

๙. การใชภาษาแสลง หรอภาษาปาก การเขยนโฆษณาวธน เปนการนาภาษาแสดง

หรอภาษาปาก ซงผใชสนคากลมนนยมใชเพอสรางความรสกคนเคย วางใจ เชน “หรอย

ยงไง ไปชมเอง” “จะปวดเฮดทาไม ใชบรการเราดกวา

๑๐. การกลาวเกนจรง การโฆษณาวธนเนนความสนใจโดยไมคานงถงหลกความ

จรงและผบรโภคสวนใหญกยอมรบสนคานน โดยไมพยายามไตรตรองวาความเปนจรงเปน

อยางไร เชน “คณภาพลานเปอรเซนต” “นาหอมทหอมจนเทวดาตามตอ”

นอกจากน ยงพบวาภาษาโฆษณานยมใชคาคลองจองและคาสนๆ ทสอความหมาย

ชดเจนเพอใหผบรโภคจาสนคาไดขนใจและนยมใชสนคาชนดนน

การเขยนรายงานการคนควา การเขยนรายงานเปนการเขยนเนอหาทางวชาการทไดศกษาคนความาเปนอยางด

และเรยบเรยงอยางมระเบยบแบบแผน ทาใหเกดความรสกความเขาใจเรองทศกษาดยงขน

สวนประกอบของรายงาน ม ๓ สวน คอ ๑. สวนนา กลาวถง วตถประสงค และขอบเขตรายงานเรองน

๒. สวนเนอเรอง กลาวถง สาระสาคญของเรองอยางละเอยด ทาใหผอานมความเขาใจวาใครทาอะไร ทไหน เมอไร ทาไม และมขนตอนในการทาอยางไร

๓. สวนสรป กลาวถง ผลของการดาเนนงาน รวมทงขอเสนอแนะ หรอ ความคดเหนทเปนผลจากการกระทานนดวย

ลกษณะของรายงานทด ๑. ขอมลเชอถอได มแหลงอางองชดเจน

๒. สอดคลองกบจดมงหมายทตงไว ๓. มรายละเอยดครบถวน

๔. มการใชตาราง แผนภม ภาพประกอบ ฯลฯ ทชวยใหเขาใจงาย

๕. มวธการเรยนทนาอาน ๖. เนอหาทนสมย ทนเหตการณ

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๙๑

ขนตอนในการเขยนรายงาน ๑. เลอกเรอง เปนเรองทผเขยนมความร หรอสนใจเปนพเศษ มแหลงขอมล เปน

ประโยชนแกผอาน

๒. กาหนดจดมงหมายของรายงาน ตองกาหนดใหชดเจนและสามารถเขยนใหเกด

ผลตามจดมงหมายได

๓. กาหนดขอบเขตของเรอง โดยใหสมผสกบจดมงหมาย

๔. ทาโครงเรอง เพอชวยใหรายงานมการจดหวขออยางเปนลาดบไมสบสน และม

ประเดนเนอเรองทจะเขยนครบถวน

โครงเรองจะประกอบดวย ความนา หวขอใหญและหวขอยอย การแบงหวขอมหลก

ดงน

๑. เรยงลาดบหวขอใหญ และจดแบงหวขอใหด อยาใหมหวขอยอยทไมเกยวของ

เขาไปปะปนอยในหวขอใหญ

๒. การใชชอหวขอยอย ไมควรยาวเกนไป ควรใชใหกะทดรด ใจความครอบคลม

เนอหาตอนนนๆ โดยเฉพาะ

๓. ไมควรแบงเนอเรองออกเปนหวขอยอยๆ มากเกนไป

๔. แตละหวขอในโครงเรองจะตองมความสมพนธตอเนองกนโดยลาดบในการจด

เรยงลาดบหวขอ อาจทาไดหลายวธ เชน เรยงตามลาดบเวลาหรอตามความสมพนธระหวาง

หวขอ โดยดลกษณะของเนอเรองเปนหลก เชน การเขยนรายงานเรอง ประวตการพฒนา

หมบานเฉลมพระเกยรต ควรวางโครงเรองตามลาดบ เวลา เพราะผลของการพฒนาใน

ระยะแรก มสวนสาคญเกยวของกบการพฒนาในระยะหลง เราอาจวางโครงเรอง ดงน

๑. ความนา

๒. สภาพทวไปของหมบานเฉลมพระเกยรตกอน พ.ศ. ๒๕๐๕ ๓. การพฒนาหมบานเฉลมพระเกยรตระยะท ๑ พ.ศ. ๒๕๐๕ – ๒๕๑๕ ๓.๑ เปาหมายของการพฒนา

๓.๒ วธการใช

๓.๓ ปญหาและอปสรรค ๓.๔ ผลการพฒนาและผลกระทบ

๔. การพฒนาหมบานเฉลมพระเกยรต ระยะท ๒ พ.ศ. ๒๕๑๕ – ๒๕๒๕

หวขอยอยเปนลกษณะเดยวกบขอ ๓

๕. การพฒนาหมบานเฉลมพระเกยรตระยะท ๓ พ.ศ. ๒๕๒๕ – ๒๕๓๕

หวขอยอยเปนลกษณะเดยวกบขอ ๓ ๖. การพฒนาหมบานเฉลมพระเกยรต – สภาพปจจบน

๖.๑ เปาหมายของการพฒนา

๖.๒ วธการใช

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๙๒

๖.๓ ปญหาอปสรรค

๖.๔ การคาดการณผลการพฒนา

๗. ขอสรป

การเรยงเนอหา เมอทาโครงเรองเรยบรอยแลว ผเขยนจงคนควา รวบรวมขอมล

จากแหลงตางๆ แลวบนทกไว จากนนนามาเรยบเรยงตามลาดบทกาหนดไวในโครงเรอง

โดยใชถอยคาสานวนของตวเองใหมากทสดถาคดลอกขอความจากเอกสารหรอหนงสอเลม

ใดตองอางถงแหลงทมาดวย

การกรอกแบบพมพและใบสมครงาน แบบรายการ แบบพมพ แบบฟอรม หมายถง เอกสารททาขนโดยพมพขอความ

ไวบางสวนและเวนทวางไวบางสวนสาหรบใหผทเกยวของกรอกขอความลงไปในทวางซง

เวนไวนน

ประโยชนของแบบรายการ มดงน ๑. ประโยชนสาหรบผกรอก แบบรายการชวยใหผกรอกไมตองเขยนขอความทยด

ยาวตางๆ ลงไปทงหมด จะเขยนแตเฉพาะรายละเอยดทผจดทาแบบรายการตองการเทานน

ทาใหเกดความสะดวกรวดเรว

๒. ประโยชนสาหรบผจดทา แบบรายงานชวยใหสามารถเกบขอมลทตองการได

รวดเรวเปนระเบยบสะดวกทจะนาขอมลนนกลบมาใชอก รวมทงใชเปนหลกฐานเอกสารได

ดวย ความสาคญของการกรอกแบบรายการ การกรอกแบบรายการมความสาคญมากเพราะแบบรายการใชเปนหลกฐานเอกสาร

ได แบบรายการทกรอกแลว มผลผกพนทางกฎหมาย ซงผกรอกจะตองรบผดชอบแบบ

รายการบางอยาง เชน สญญาซอขาย สญญาคาประกน ฯลฯ อาจมผลผกพนตอทรพยสน

เงนทองจานวนมาก ขอควรระวงในกรณทแบบรายการตองลงลายมอชอ หามลงนามในแบบรายการ

ทเขยนหรอพมพขอความไมครบถวน หรอขอความทยงไมเขาใจชดเจนเดดขาด ไมวาใน

เรองใดๆ

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๙๓

ตวอยางการกรอกแบบรายการ ๑. การกรอกแบบรายการ สาหรบสงธนาณต

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๙๔

๒. การกรอกแบบรายการหนงสอมอบอานาจ

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๙๕

๓. การกรอกแบบหนงสอสญญาเชาทดน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๙๖

ขอแนะนาในการกรอกแบบรายการ ควรระมดระวงในเรองตอไปน ๑. กรอกดวยความเขาใจ กอนจะกรอกตองอานขอความใหถถวน และควรสอบถาม

ถามขอความทยงไมเขาใจ

๒. กรอกขอความทเปนจรง ไมกรอกขอความทเปนเทจ เพราะอาจมผลเสยหาย

ตอตวผกรอกในภายหลง

๓. กรอกใหครบถวน ชองวางทไมไดกรอกขอความตองขดเสนใตใหเตมชอง ไม

เวนทวางไวเพราะอาจมผมากรอกขอความเพมเตมไดภายหลง

๔. กรอกขอความดวยตนเอง ไมควรใหผอนกรอกแบบรายการแทน ยกเวนในกรณ

ทจาเปนอยางยง เชน ไมอยในสภาพทจะเขยนหนงสอได ถาใหผอนกรอกขอความในแบบ

รายการตองอานขอความนนกอนเพอความแนใจวาถกตอง

๕. ตรวจทานทกครง เมอกรอกแบบรายการหรอลงนามในเอกสาร

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๙๗

กจกรรม บทท ๔ การเขยน ๑. ใหผเรยนเรยบเรยงขอความตอไปนใหถกตองมความหมายทสมบรณ พรอมระบ

เหตผล

๑.๑ การชาเราจาเปนตองหาทเหมาะๆ ใตตนไมยงด

๑.๒ ฉนไปตลาดเพอซอปลาหางมาทาแกงสม

๑.๓ เพอนจะไปเทยวจงหวดจนทรบร

๒. ใหผเรยนเขยนแผนภาพความคด เรอง การเขยน จากเนอหาวชาภาษาไทย ระดบ

มธยมศกษาตอนตน พรอมทงระบวาเปนแผนภาพความคดรปแบบใด

๓. ใหผเรยนเขยนเรยงความเรองทตนเองสนใจ จานวน ๑ เรอง โดยใชหลกการ

เขยนเรยงความดวย

๔. ใหผเรยนเขยนจดหมายถงคร กศน. ทสอนภาษาไทยเพอขอลาปวยเนองจาก

เปนไขหวดใหญ ไมสามารถไปพบกลมตามวน เวลา และสถานทได พรอมใสซองตดแสตมป

สงทางไปรษณย เพอใหคร กศน.ใหคะแนนเกบระหวางภาคเรยนดวย

๕. จงบอกคาขวญประจาจงหวดของทาน

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๖. ใหผเรยนรวบรวมคาขวญทไดพบ พรอมจดบนทกไวอยางนอย ๑๐ คาขวญ.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๗. จงเขยนคาขวญชกชวนคนในชมชนของทานใหชวยกนรกษาความสะอาดของ

แหลงนา หรอสถานทสาธารณะอยางใด อยางหนง

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๙๘

เฉลยกจกรรม บทท ๔ การเขยน ๑. ใหผเรยนเรยบเรยงขอความตอไปนใหถกตองมความหมายทสมบรณ พรอมระบ

เหตผล

๑.๑ การชา เราจาเปนตองหาทเหมาะๆ ใตตนไมยงด เพราะตองเวนวรรค

คาวาการชา

๑.๒ ฉนไปตลาดเพอซอปลาหางมาทาแกงสม เพราะคาวาปลาหางเปนคา

ราชาศพท

๑.๓ เพอนจะไปเทยวจงหวดจนทบร เพราะคาวาจนทรบรเขยนผด

๒. ใหผเรยนเขยนแผนภาพความคด เรอง การเขยน จากเนอหาวชาภาษาไทย ระดบ

มธยมศกษา พรอมทงระบวาเปนแผนภาพความคดรปแบบใด

แผนภาพความคดรปแบบการจดกลม

การเขยน

องคประกอบของการเรยงความ

รปแบ

บของ

การยอค

วาม

สวนหนา

จดหมายองคประกอบ

การกรอกแบบพมพ

และใบสมครงาน

การเข

ยนแสดง

ความคด

เหน

การเขยน

รายงาน

การคนคว

า

การเข

ยนโต

แยง

การเข

ยนคา

ขวญ

การเขยน

โฆษณา

ประเภทของจดหมาย บรรยายในการเขยน

สวนเนอเรองสวนสร

ป

บทคว

ามจด

หมาย

โอวา

ท

ขาว

แนวคดหลกการเขยน

การใชภาษาในการเขยน

รปแบบ

ประโยชน

การเขยนเรยงค

วาม

และยอความ

หลกการเขยนแผนภาพความคด

การเขยนเพอการสอสาร

การส

รางน

สยรก

การเข

ยนแล

ะการศก

ษาคน

ควา

หลกการเ

ขยน

การใชภาษ

าในการเข

ยน

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๙๙

สาระสาคญ การใชทกษะทางภาษาในการแสวงหาความร การระดมความคด การประชม การ

วเคราะห การประเมน การเขาใจระดบของภาษา สามารถใชพดและเขยนไดด ทาใหเกด

ประโยชนทงตอสวนตนและสวนรวม ทงยงเปนการอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณ และ

วฒนธรรมไทย

ผลการเรยนรทคาดหวง ผเรยนสามารถ ๑. อธบายความแตกตางของคา พยางค วล ประโยค ไดถกตอง

๒. ใชเครองหมายวรรคตอน อกษรยอ คาราชาศพทไดถกตอง

๓. อธบายความแตกตางระหวางภาษาพด และภาษาเขยนได

๔. อธบายความแตกตาง ความหมายของสานวน สภาษต คาพงเพย และนาไปใช

ในชวตประจาวนไดถกตอง

ขอบขายเนอหา เรองท ๑ การใชคาลาและการสรางคาในภาษาไทย

เรองท ๒ การใชเครองหมายวรรคตอน และอกษรยอ

เรองท ๓ ชนดและหนาทของประโยค

เรองท ๔ หลกในการสะกดคา

เรองท ๕ คาราชาศพท

เรองท ๖ การใชสานวน สภาษต คาพงเพย

เรองท ๗ หลกการแตงคาประพนธประเภทตาง ๆ

เรองท ๘ การใชภาษาทเปนทางการและไมเปนทางการ

หลกการ ใช ภาษา บท ท ๕

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๐๐

หลกการใชภาษา

บท ท๕

เรองท ๑ การใชคาและการสรางคาในภาษาไทย

การใชคา การสอสารดวยการพดและเขยนจะมประสทธภาพหรอสอสารไดดนนตองใชคาให

ถกตอง โดยใชคาทมความหมายชดเจน ใชคาใหถกกบกาลเทศะและบคคล การใชเครองหมาย

การเวนวรรคตอน การสะกดการนตตองถกตอง ซงการใชคาใหถกตองมหลกการดงนน

๑. ใชคาใหถกตองเหมาะสมกบประโยคและขอความ การใชคาบวงคาในประโยค

หรอขอความบางครงมกใช คาผด เชน คาวา มวสมกบหมกมน บางคนจะใชวา “นกเรยนมกมวสมกบตาราเรยนเมอใกลสอบ” ซงไมถกตองควรใชคาวา หมกมน แทนคาวา มวสม

มกจะใชคาวารโหฐานในความหมายวาใหญโตซงความหมายของคาน หมายถง ทลบ ควร

ใชคาวา มโหฬารแทน ๒. ควรใชใหถกตองตามหลกภาษา เชน มกจะใชหมายกาหนดการแทนคา

กาหนดการ ในงานปกตทวไปซงคาวา หมายกาหนดการ จะใชกบงานพระราชพธ

กาหนดการ จะใชกบงานทวไป เปนตน

๓. ควรแบงวรรคตอนของคาไทยใหถกตอง เพราะหากแบงตอนผดกจะทาใหความ

หมายผดไปได เชน คนกน กลวย แขกรอนจนตาเหลอก ควรเขยน กลวยแขก ใหตดกน

ยานกนแลวแขง แรงไมม โรคภยเบยดเบยน ควรเขยน แขงแรงใหตดกน

๔. ใชลกษณะนามใหถกตอง ลกษณะนามเปนลกษณะพเศษของภาษาไทย ควรใช

ใหถกตองโดยเฉพาะลกษณะนามบางคาทไมมโอกาสใชบอยอาจจะจาไมได เชน “ชาง” ซง

ลกษณะนามชางเปนเชอก ตวอยาง ชาง ๒ เชอก มกจะใชผดเปนชาง ๒ ตว หรอชาง

๒ ชาง เปนตน

๕. ใชคาใหตรงความหมาย คาไทย คาหนงมความหมายไดหลายอยาง บางคาม

ความหมายโดยตรงบางคามความหมายแฝง บางคามความหมายโดยนย และบางคาม

ความหมายใกลเคยงจงตองเลอกใชใหตรงความหมาย

๕.๑ คาทมความหมายไดหลายอยาง เชน “ขน” ถาเปนคานาม หมายถง

ภาชนะใชตกนา เชน ขนใบนดแท “ขน” ถาเปนคากรยากจะหมายถง ทาใหตง เสยงรองของ

ไกและนก เชน นกเขาขนเพราะจรงๆ “ขน” ถาเปนคาวเศษณ หมายถง นาหวเราะ เชน

เธอดนาขนจรงๆ เปนตน

๕.๒ ความหมายใกลเคยง การใชคาชนดนตองระมดระวงใหด เชน มด มว ยม แยม เลก นอย ใหญ โต ซอม แซม ขบ กด เปนตน

๑๐๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

ตวอยาง มด หมายถง ไมสวาง มองไมเหน เชน หองนมดมาก มว หมายถง คลม มน หลง เพลน เชน ลกๆ มวแตรองราทาเพลง มดมว เชน วนนอากาศมดมวจรงๆ ๖. การใชคาทมความหมายแฝงหรอความหมายโดยนยเราตองศกษาทมาของคา และดสภาพแวดลอม เราจะทราบความหมายแฝงหรอความหมายโดยนยของคานน ตวอยาง แม หมายถง หญงทใหกาเนดแกลกเปนความหมายหลก แตคาตอไปนไมมความหมายหลก เชน แมนา แมครว แมเหลก แมมด แมเลา แมสอ ฯลฯ เสอ หมายถง สตวชนดหนงอยในปากนเนอสตวเปนอาหารมนสยดราย แตคาวา “เสอ” ตอไปนไมไดมความหมายตามความหมายหลก เชน เสอผหญง เสอกระดาษ เปนตน ๗. ใชคาทมตวสะกดการนต ใหถกตองในการเขยนเพราะคาทออกเสยงเหมอนกน แตเขยนสะกดการนตตางกนยอมมความหมายตางกน เชน สน สนต สรร สรรค สนทน ทงหาคานเขยนตางกน ออกเสยงเหมอนกนแตความหมายไมเหมอนกน คาวา สนต หมายถง สงบ สรร หมายถง เลอกสรร สรรค หมายถง สราง เปนตน จงตองระมดระวงในการเขยนคาใหถกตองตามสะกดการนตและตรงความหมายของคานนๆ การเขยนคาการเลอกใชคายงมขอควรระวงอกหลายลกษณะขอใหผเรยนศกษาและสงเกตใหด เพอจะไดใชภาษาในการสอสารไดอยางมประสทธภาพ

การสรางคา คาทใชในภาษาไทยดงเดม สวนมากจะเปนคาพยางคเดยว เชน พ นอง เดอนดาว จอบ ไถ หม หมา กน นอน ด ชว สอง สาม เปนตน เมอโลกววฒนาการ มสงแปลกใหมเพมขน ภาษาไทยกจะตองพฒนาทงรปคาและการเพมจานวนคา เพอใหมคาในการสอสารใหเพยงพอกบการเปลยนแปลงของวตถสงของและเหตการณตาง ๆ ดวยการสรางคา ยมคาและเปลยนแปลงรปรางคา ซงจะมรายละเอยด ดงน

แบบสรางคา แบบสรางคาคอวธการนาอกษรมาประสมเปนคาเกดความหมายและเสยงของแตละพยางค ใน ๑ คา จะตองมสวนประกอบ ๓ สวน เปนอยางนอย คอ สระ พยญชนะ และวรรณยกต อยางมากไมเกน ๕ สวน คอ สระ พยญชนะ วรรณยกต ตวสะกด ตวการนต

รปแบบของคา คาไทยทใชอยปจจบนมทงคาทเปนคาไทยดงเดม คาทมาจากภาษาตางประเทศคาศพทเฉพาะทางวชาการ คาทใชเฉพาะในการพด คาชนดตางๆ เหลานมชอเรยกตามลกษณะและแบบสรางของคา เชน คามล คาประสม คาสมาส คาสนธ คาพองเสยงคาพองรป คาเหลานมลกษณะพเศษเฉพาะ ผเรยนจะเขาใจลกษณะแตกตางของคาเหลาน

ไดจากแบบสรางของคา

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๐๒

หลกการใชภาษา

บท ท๕

ความหมายและแบบสรางของคาชนดตางๆคามล คามล เปนคาเดยวทมไดประสมกบคาอน อาจม ๑ พยางค หรอหลายพยางคกได

แตเมอแยกพยางคแลวแตละพยางคไมมความหมายหรอมความหมายเปนอยางอนไมเหมอน

เดม คาภาษาไทยทใชมาแตเดมสวนใหญเปนคามลทมพยางคเดยวโดดๆ เชน พอ แม

กน เดน

ตวอยางแบบสรางของคามล คน ม ๑ พยางค คอ คน

สงโต ม ๒ พยางค คอ สง – โต

นากา ม ๓ พยางค คอ นา – – กา

ทะมดทะแมง ม ๔ พยางค คอ ทะ – มด – ทะ –แมง

กระเหยนกระหอรอ ม ๕ พยางค คอ กระ – เหยน – กระ – หอ – รอ

จากตวอยางแบบสรางของคามล จะเหนวาเมอแยกพยางคจากคาแลว แตละพยางค

ไมมความหมายในตวหรออาจมความหมายไมครบทกพยางค คาเหลานจะมความหมายก

ตอเมอนาทกพยางคมารวมเปนคา ลกษณะเชนน ถอวาเปนคาเดยวโดดๆ

คาประสม คอ คาทสรางขนใหมโดยนาคามลตงแต ๒ คาขนไปมาประสมกน เกดเปนคาใหม

ขนอกคาหนง

๑. เกดความหมายใหม ๒. ความหมายคงเดม

๓. ความหมายใหกระชบขน

ตวอยางแบบสรางคาประสม แมยาย เกดจากคามล ๒ คา คอ แมกบยาย ลกนา เกดจากคามล ๒ คา คอ ลกกบนา

ภาพยนตรจน เกดจากคามล ๒ คา คอ ภาพยนตรกบจน

จากตวอยางแบบสรางคาประสม จะเหนวาเมอแยกคาประสมออกจากกน จะไดคามลซงแตละคามความหมายในตวเอง

๑๐๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

ชนดของคาประสม การนาคามาประสมกน เพอใหเกดคาใหมขนเรยกวา “คาประสม” นน มวธสราง

คาตามแบบสรางอย ๕ วธดวยกน คอ

๑. คาประสมทเกดจากคามลทมรป เสยง และความหมายตางกน เมอประสมกน

เกดเปนความหมายใหม ไมตรงกบความหมายเดม เชน

แม หมายถง หญงทใหกาเนดลก

ยาย หมายถง แมของแม

แมกบยาย ไดคาใหม คอ แมยาย หมายถง แมของเมย

คาประสมชนดนมมากมาย เชน แมครว ลกเสอ พอตา มอลง ลกนา ลกนอง

ปากกา

๒. คาประสมทเกดจากคามลทมรป เสยง และความหมายตางกน เมอประสม

กนแลวเกดความหมายใหม แตยงคงรกษาความหมายของคาเดมแตละคา เชน

หมอ หมายถง ผร ผชานาญ ผรกษาโรค

ด หมายถง ใชสายตาเพอใหเหน

หมอกบด ไดคาใหม คอ หมอด หมายถง ผทานายโชคชะตาราศ

คาประสมชนดน เชน หมอความ นกเรยน ชาวนา ของกน รอนใจ เปนตน

๓. คาประสมทเกดจากคามลทมรป เสยง ความหมายเหมอนกน เมอประสมแลว

เกดความหมายตางจากความหมายเดมเลกนอย อาจมความหมายทางเพมขนหรอลดลง

กได การเขยนคาประสมแบบนจะใชไมยมกๆ เตมขางหลง เชน

เรว หมายถง รบ ดวน

เรวๆ หมายถง รบ ดวนยงขน เปนความหมายทเพมขน

ดา หมายถง สดา

ดาๆ หมายถง ดาไมสนท เปนความหมายในทางลดลง

คาประสมชนดน เชน ชาๆ ซาๆ ดๆ นอยๆ ไปๆ มาๆ เปนตน

๔. คาประสมทเกดจากคามลทมรปและเสยงตางกน แตมความหมายเหมอนกน

เมอนามาประสมกนแลวความหมายไมเปลยนไปจากเดม เชน

ยม หมายถง แสดงใหปรากฏวาชอบใจ

แยม หมายถง คล เผยอปากแสดงความพอใจ

ยม แยม ไดคาใหม คอ ยมแยม หมายถง ยมอยางชนบาน คา

ประสมชนดนมมากมาย เชน โกรธเคอง รวดเรว แจมใส เสอสาด บานเรอน วดวาอาราม

ถนนหนทาง เปนตน

๕. คาประสมทเกดจากคามลทมรป เสยง และความหมายตางกน เมอนามาประสม

จะตดพยางค หรอยนพยางคใหสนเขา เชน คาวา ชนษา มาจากคาวา ชนมพรรษา

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๐๔

หลกการใชภาษา

บท ท๕

ชนม หมายถง การเกด พรรษา หมายถง ป ชนม พรรษา ไดคาใหม คอ ชนมพรรษา หมายถง อายคาประสมประเภทน ไดแก เดยงสา มาจาก เดยง ภาษา สถาผล มาจาก สถาพร ผล

เปรมปรด มาจาก เปรม ปรดา

คาสมาส คาสมาสเปนวธสรางคาใหมในภาษาบาลและสนสกฤต โดยนาคาตงแต ๒ คาขนไปมาประกอบกนคลายคาประสม แตคาทนามาประกอบแบบคาสมาสนนนามาประกอบหนาศพท การแปลคาสมาสจงแปลจากขางหลงมาขางหนา เชน บรม ยงใหญ คร บรมคร ครผยงใหญ สนทร ไพเราะ พจน คาพด สนทรพจน คาพดทไพเราะ การนาคามาสมาสกน อาจเปนบาลสมาสกบบาล สนสกฤตสมาสกบสนสกฤต หรอบาลสมาสสนสกฤตกได ในบางครงคาประสมทเกดจากคาไทยประสมกนกบคาบาลหรอสนสกฤตบางคามลกษณะคลายคาสมาสเพราะแปลจากขางหลงมาขางหนา เชน ราชวง แปลวา วงของพระราชา อาจจดวาเปนคาสมาสไดสวนคาประสมทมความหมายจากขางหนาไปขางหลง และมไดใหความผดแผกแมคานนประสมกบคาบาลหรอสนสกฤตกถอวาเปนคาประสม เชน มลคา

ทรพยสน เปนตน

การเรยงคาตามแบบสรางของคาสมาส ๑. ถาเปนคาทมาจากบาลและสนสกฤต ใหเรยงบทขยายไวขางหนา เชน อทกภย หมายถง ภยจากนา อายขย หมายถง สนอาย ๒. ถาพยางคทายของคาหนาประวสรรชนย ใหตดวสรรชนยออก เชน ธระ สมาสกบ กจ เปน ธรกจ พละ สมาสกบ ศกษา เปน พลศกษา ๓. ถาพยางคทายของคาหนามตวการนตหตดการนตออกเมอเขาสมาส เชน ทศน สมาสกบ ศกษา เปน ทศนศกษา แพทย สมาสกบ สมาคม เปน แพทยสมาคม ๔. ถาคาซาความ โดยคาหนงไขความอกคาหนง ไมมวธเรยงคาทแนนอน เชน นร คน สมาสกบ ชน คน เปน นรชน คน วถ ทาง สมาสกบ ทาง ทาง เปน วถทาง ทาง

คช ชาง สมาสกบ สาร ชาง เปน คชสาร ชาง

๑๐๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

การอานคาสมาส การอานคาสมาสมหลกอยวา ถาพยางคทายของคาลงทายดวย สระอะ อ อ เวลา

เขาสมาสใหอานออกเสยง อะ อ อ นน เพยงครง เสยง เชน

เกษตร สมาสกบ ศาสตร เปน เกษตรศาสตร อานวา กะ เสด ตระ สาด

อทก สมาสกบ ภย เปน อทกภย อานวา อ ทก กะ ไพ

ประวต สมาสกบ ศาสตร เปน ประวตศาสตร อานวา ประ หวด ต สาด

ภม สมาสกบ ภาค เปน ภมภาค อานวา พ ม พาก

เมร สมาสกบ มาศ เปน เมรมาศ อานวา เม ร มาด

ขอสงเกต ๑. มคาไทยบางคา ทคาแรกมาจากภาษาบาลสนสกฤต สวนคาหลงเปนคาไทย

คาเหลานไดแปลความหมายตางกฎเกณฑของคาสมาส แตอานเหมอนกบวาเปนคาสมาส

ทงน เปนการอานตามความนยม เชน

เทพเจา อานวา เทพ พะ เจา

พลเรอน อานวา พล ละ เรอน

กรมวง อานวา กรม มะ วง

๒. โดยปกตการอานคาไทยทมมากกวา ๑ พยางค มกอานตรงตว เชน

บากบน อานวา บาก บน

ลกลน อานวา ลก ลน

มแตคาไทยบางคาทเราอานออกเสยงตวสะกดดวย ทงทเปนคาไทยมใชคาสมาส

ซงผเรยนจะตองสงเกต เชน

ตกตา อานวา ตก กะ ตา

จกจน อานวา จก กะ จน

จกจ อานวา จก กะ จ

ชกเยอ อานวา ชก กะ เยอ

สปหงก อานวา สบ ปะ หงก

คาสนธ การสนธ คอ การเชอมเสยงใหกลมกลนกนตามหลกไวยกรณบาลสนสกฤต เปนการ

เชอมอกษรใหตอเนองกนเพอตดอกษรใหนอยลง ทาใหคาพดสละสลวย นาไปใชประโยชน

ในการแตงคาประพนธ

คาสนธ เกดจากการเชอมคาในภาษาบาลและสนสกฤตเทานน ถาคาทนามาเชอมกน

ไมใชภาษาบาลสนสกฤต ไมถอวาเปนสนธ เชน กระยาหาร มาจากคา กระยา อาหาร

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๐๖

หลกการใชภาษา

บท ท๕

ไมใชสนธ เพราะ กระยา เปนคาไทยและถงแมวาคาทนามารวมกนแตไมไดเชอมกน เปน

เพยงประสมคาเทานน กไมถอวาสนธ เชน

ทชาชาต มาจาก ทชา ชาต

ทศนาจร มาจาก ทศนา จร

วทยาศาสตร มาจาก วทยา ศาสตร

แบบสรางของคาสนธทใชในภาษาบาลและสนสกฤต มอย ๓ ประเภท คอ

๑. สระสนธ

๒. พยญชนะสนธ ๓. นคหตสนธ

สาหรบการสนธในภาษาไทย สวนมากจะใชแบบสรางของสระสนธ

แบบสรางของคาสนธทใชในภาษาไทย ๑. สระสนธการสนธสระทาได ๓ วธ คอ

๑.๑ ตดสระพยางคทาย แลวใชสระพยางคหนาของคาหลงแทน เชน

มหา สนธกบ อรรณพ เปน มหรรณพ

นร สนธกบ อนทร เปน นรนทร

ปรมะ สนธกบ อนทร เปน ปรมนทร

รตนะ สนธกบ อาภรณ เปน รตนาภรณ

วชร สนธกบ อาวธ เปน วชราวธ

ฤทธ สนธกบ อานภาพ เปน ฤทธานภาพ

มกร สนธกบ อาคม เปน มกราคม

๑.๒ ตดสระพยางคทายของคาหนา แลวใชสระพยางคหนาของคาหลง แตเปลยนรป

อะ เปน อา อ เปน เอ อ เปน อ หรอ โอ ตวอยางเชน

เปลยนรป อะ เปนอา เทศ สนธกบ อภบาล เปน เทศาภบาล ราช สนธกบ อธราช เปน ราชาธราช

ประชา สนธกบ อธปไตย เปน ประชาธปไตย

จฬา สนธกบ อลงกรณ เปน จฬาลงกรณ เปลยนรป อ เปน เอ นร สนธกบ อศวร เปน นเรศวร ปรม สนธกบ อนทร เปน ปรเมนทร

คช สนธกบ อนทร เปน คเชนทร

๑๐๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

เปลยนรป อ เปน อ หรอ โอ ราช สนธกบ อปถมภ เปน ราชปถมภ

สาธารณะ สนธกบ อปโภค เปน สาธารณปโภค

วเทศ สนธกบ อบาย เปน วเทโศบาย

สข สนธกบ อทย เปน สโขทย

นย สนธกบ อบาย เปน นโยบาย

๑.๓ เปลยนสระพยางคทายของคาหนา อ อ เปน ย อ อ เปน ว แลวใช

สระ พยางคหนาของคาหลงแทน เชน

เปลยน อ อ เปน ย มต สนธกบ อธบาย เปน มตยาธบาย

รงส สนธกบ โอภาส เปน รงสโยภาส รงสโยภาส

สามคค สนธกบ อาจารย เปน สามคยาจารย

เปลยน อ อ เปน ว สนธ สนธกบ อานนท เปน สนธวานนท

จกษ สนธกบ อาจารย เปน สามคยาจารย

ธน สนธกบ อาคม เปน ธนวาคม

๒. พยญชนะสนธ พยญชนะสนธในภาษาไทยมนอย คอ เมอนาคา ๒ คามาสนธกน ถาหากวา

พยญชนะตวสดทายของคาหนากบพยญชนะตวหนาของคาหลงเหมอนกน ใหตดพยญชนะ

ทเหมอนกนออกเสยตวหนง เชน

เทพ สนธกบ พนม เปน เทพนม

นวาส สนธกบ สถาน เปน นวาสถาน

๓. นคหตสนธ นคหตสนธในภาษาไทย ใชวธเดยวกบวธสนธในภาษาบาลและสนสกฤต คอ ให

สงเกตพยญชนะตวแรกของคาหลงวาอยในวรรคใด แลวแปลงนคหตเปนพยญชนะตวสดทายของวรรคนน เชน

ส สนธกบ กรานต เปน สงกรานต

ก เปนพยญชนะวรรค กะ พยญชนะตวสดทายของวรรค กะ คอ ง ส สนธกบ คม เปน สงคม

ค เปนพยญชนะวรรค กะ พยญชนะตวสดทายของวรรค กะ คอ ง

ส สนธกบ ฐาน เปน สณฐาน ฐ เปนพยญชนะวรรค กะ พยญชนะตวสดทายของวรรค กะ คอ ณ

ส สนธกบ ปทาน เปน สมปทาน

ป เปนพยญชนะวรรค กะ พยญชนะตวสดทายของวรรค กะ คอ ม

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๐๘

หลกการใชภาษา

บท ท๕

ถาพยญชนะตวแรกของคาหลงเปนเศษวรรค ใหคงนคหต ตามรปเดม อานออก

เสยง อง หรออน เชน

ส สนธกบ วร เปน สงวร

ส สนธกบ หรณ เปน สงหรณ

ส สนธกบ โยค เปน สงโยค

ถา ส สนธกบคาทขนตนดวยสระ จะเปลยนนคหตเปน ม เสมอ เชน

ส สนธกบ อทธ เปน สมทธ

ส สนธกบ อาคม เปน สมาคม

ส สนธกบ อาส เปน สมาส

ส สนธกบ อทย เปน สมทย

คาแผลง คาแผลง คอ คาทสรางขนใชในภาษาไทยอกวธหนง โดยเปลยนแปลงอกษรทประสม

อยในคาไทยหรอคาทมาจากภาษาอนใหผดไปจากเดม ดวยวธตด เตม หรอเปลยนรป แต

ยงคงรกษาความหมายเดมหรอเคาความเดม

แบบสรางของการแผลงคา การแผลงคาทาได ๓ วธ คอ

๑. การแผลงสระ

๒. การแผลงพยญชนะ

๓. การแผลงวรรณยกต

๑. การแผลงสระ เปนการเปลยนรปสระของคานนๆ ใหเปนสระรปอนๆ ตวอยาง

คาเดม คาแผลง คาเดม คาแผลงชยะ

โอชะ

วชระพชร

คะนง

ครหะ

ชวนะสรเสรญทรเลข

ชย

โอชา

วเชยรเพชรคานง

เคราะหเชาวน

สรรเสรญโทรเลข

สายดอสรยะ

ดรจฉานพจตรพช

กรต

สคนธ

ยวชนสภา

สะดอ

สรย

เดรจฉานไพจตร

พช

เกยรต

สวคนธ

เยาวชนสวภา

๑๐๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

๒. การแผลงพยญชนะการแผลงพยญชนะกเชนเดยวกบการแผลงสระ คอ ไมมกฎเกณฑตายตวเกดขนจากความ

เจรญของภาษา การแผลงพยญชนะเปนการเปลยนรปพยญชนะตวหนงใหเปนอกตวหนง

หรอเพมพยญชนะลงไปใหเสยงผดจากเดม หรอมพยางคมากกวาเดม หรอตดรปพยญชนะ

การศกษาทมาของถอยคาเหลานจะชวยใหเขาใจความหมายของคาไดถกตอง

ตวอยาง คาเดม คาแผลง คาเดม คาแผลง

กราบ

เกด

ขจาย

แขง

คณ

เจยร

เจาะ

เฉยง

ชวย

ตรย

ถก

การาบ

กาเนด

กาจาย

กาแหง คาแหง

ควณ คานวณ คานณ

จาเนยร

จาเพาะ เฉพาะ

เฉลยง เฉวยง

ชารวย

ตารบ

ถลก

บวช

ผทม

เรยบ

แสดง

พรง

รวยรวย

เชญ

เพญ

ดาล

อญชล

อบาสกา

ผนวช

ประทม บรรเทา

ระเบยบ

สาแดง

สะพรง

ระรวย

อญเชญ

บาเพญ

บนดาล

ชล ชลสกา

๓. การแผลงวรรณยกตการแผลงวรรณยกตเปนการเปลยนแปลงรป หรอเปลยนเสยงวรรณยกต เพอใหเสยงหรอรปวรรณยกตผดไปจากเดม

ตวอยาง

คาเดม คาแผลง คาเดม คาแผลงเพยง

เสนหะ

เพยง

เสนห

พทโธ

บ

พทโธ

บ

คาซอน คาซอน คอ คาประสมชนดหนงทเกดจากการนาเอาคาตงแตสองคาขนไป ซงม

เสยงตางกนมความหมายเหมอนกน หรอคลายคลงกน หรอเปนไปในทานองเดยวกนมา

ซอนคกน เชน เลกนอย ใหญโต เปนตน ปกตคาทนามาซอนกนนนนอกจากจะมความ

หมายเหมอนกนหรอใกลเคยงกนแลวมกจะมเสยงใกลเคยงกนดวยเพอใหออกเสยงงาย สะดวกปาก คาทนามาซอนแลวทาใหเกดความหมายนนแบงเปน ๒ ลกษณะ คอ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๑๐

หลกการใชภาษา

บท ท๕

๑. ซอนคาแลวมความหมายคงเดม คาซอนลกษณะนจะนาคาทมความหมาย

เหมอนกนมาซอนกนเพอขยายความซงกนและกน เชน ขาทาส วางเปลา โงเขลา เปนตน

๒. ซอนคาแลวมความหมายเปลยนแปลงไปจากเดม

๒.๑ ความหมายเชงอปมา คาซอนลกษณะนจะเปนคาซอนทคาเดมมความ

หมายเปนรปแบบเมอนามาซอนกบความหมายของคาซอนนนจะเปลยนไปเปนนามธรรม

เชน

ออนหวาน ออนมความหมายวาไมแขง เชน ไมออน หวานมความหมายวา

รสหวาน เชน ขนมหวาน

ออนหวาน มความหมายวาเรยบรอย นารก เชน เธอชางออนหวาน

เหลอเกน หมายถง กรยาอาการทแสดงออกถงความเรยบรอยนารก

คาอนๆ เชน คาจน เดดขาด ยงยาก เปนตน

๒.๒ ความหมายกวางออก คาซอนบางคามความหมายกวางออกไมจากด

เฉพาะความหมายเดมของคาสองคาทมาซอนกน เชน เจบไข หมายถง อาการเจบของ

โรคตางๆ และคา พนอง ถวยชาม ทบต ฆาฟน เปนตน

๒.๓ ความหมายแคบเขา คาซอนบางคามความหมายเดนอยคาใดคาหนง

ซงอาจจะเปนคาหนาหรอคาหลงกได

เชน ความหมายเดนอยขางหนา

ใจดา หวห ปากคอ บาบอคอแตก

ความหมายเดนอยขางหลง

หยบยม เอรดอรอย นาพกนาแรง วานอนสอนงาย เปนตน

ตวอยางคาซอน ๒ คา เชน บานเรอน สวยงาม ขาวของ เงนทอง มดคา

อดทน เกยวของ เยนเจยบ ทรพยสน รปภาพ ควบคม ปองกน ลลบ ซบซอน เปนตน

ตวอยางคาซอนมากกวา ๒ คา เชน ยากดมจน เจบไขไดปวย ขาวยากหมากแพง

เวยนวายตายเกด ถกอกถกใจ จบไมไดไลไมทน ฉกชงวงลาว เปนตน

๑๑๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

เรองท ๒ การใชเครองหมายวรรคตอนและอกษรยอ

การใชเครองหมายวรรคตอน ภาษาไทยมวธการเขยนคาตดตอกนไป เมอจบขอความแลวจงเวนวรรค ดงนน

ในการเขยนหนงสอจงตองมการแบงวรรคตอนและใชเครองหมายวรรคตอนประกอบการ

เขยนใหถกตอง เพอชวยใหเขาใจความหมายไดอยางชดเจนไมผดเพยนไปจากวตถประสงค

เครองหมายวรรคตอนทควรทราบมดงนน

ลาดบท เครองหมาย ชอ วธใช๑. , จลภาค เปนเครองหมายทนามาใชตามแบบภาษาองกฤษ

แตตามปกตภาษาไทยใชเวนวรรคแทนเครองหมาย

จลภาคอยแลว จงไมจาเปนตองใชเครองหมาย

จลภาคอก

ตวอยางเขาชอบรบประทานผกกาด ผกคะนา ตนหอม

กะหลาปล

ถาเปนประโยคภาษาองกฤษจะใชเครองหมาย

ดงน

เขาชอบรบประทานผกกาด ผกคะนา ตนหอม

กะหลาปล

๒. ? ปรศน หรอ

เครองหมาย

คาถาม

ใชเขยนไวหลงคา หรอขอความทเปนคาถามถา

ไมใชถามโดยตรงไมตองใสเครองหมายปรศน

ตวอยางใคร? ใครครบ? (คาถาม)

ฉนไมทราบวาเขามาหาใคร (บอกเลา)เธอชอบอานหนงสอนวนยายไหม? (คาถาม)

ฉนไมทราบวาจะทาอยางไรใหเธอเชอฉน (บอกเลา)

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๑๒

หลกการใชภาษา

บท ท๕

ลาดบท เครองหมาย ชอ วธใช๓. ! อศเจรย เปน เค รองหมายแสดงความประหลาดใจ

มหศจรรยใจใชเขยนหลงคาอทาน หรอขอความ

ทมลกษณะคลายคาอทาน เพอใหผอานออกสยง

ไดถกตองกบความเปนจรง และเหมาะสมกบ

เหตการณทเกดขน เชน ดใจ เสยใจ เศราใจ

แปลกใจ

ตวอยาง“โอโฮ! เธอขบรถไปถงสงขลาคนเดยวหรอ”

แปลกใจ

“อนจจา! ทาไมเขาถงเคราะหรายอยางนน”

สลดใจ

๔. (............) นขลขต หรอ

เครองหมาย

วงเลบ

ใชเขยนครอมความทเปนคาอธบาย ซงไมควรม

ในเนอเรอง แตผเขยนตองการใหผอานเขาใจหรอ

ทราบขอความนนเปนพเศษ เชน

ตวอยางสมยโบราณ คนไทยจารกพระธรรมลงในกระดาษ

เพลา (กระดาษทคนไทยทาขนใชเอง โดยมากทา

จากเปลอกขอย บางครงเรยกวากระดาษขอย)

๑๑๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

ลาดบท เครองหมาย ชอ วธใช๕. “…………..” อญประกาศ มวธใชดงน

๑. เนนคา หรอขอความใหผอานสงเกตเปน

พเศษ

ตวอยางผหญงคนนน “สวย” จนไมมทต เขาเปนคน“กตญ

รคณคน” อยางนาสรรเสรญยง

๒. ใชสาหรบขอความทเปนความคดของผเขยน

หรอความคดของบคคลอน

ตวอยางฉนคดวา “ฉนคงจะมความสขทสดในโลก ถาม

บานของตวเองสกหลงหนง” เขาคดวา “ไมมสง

ใดในโลกนทจรงยงยน”

๓. ขอความทเปนคาสนทนา เชน

ดา “เมอคนนฝนตกหนก นาทวมเขามาถงใน

บาน แนะ ทบานของเธอนาทวมไหม”

แดง “เหรอ ทบานนาไมทวมหรอก แลวกอน

มาทางานนาลดแลวหรอยงละ”

๔. ขอความทผเขยนนามาจากทอน หรอเปน

คาพดของผอนตวอยาง

ก. เขาทาอยางนตรงกบสภาษตวา “ขชางจบตกแตน”

ข. ผมเหนดวยกบปาฐกถาธรรมของพระราชนนทมนทวา “ความสขมนเกดจากเราคดถก

พดถกทาถก”

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๑๔

หลกการใชภาษา

บท ท๕

ลาดบท เครองหมาย ชอ วธใช๖. ๆ ไมยมก หรอ

ยมก

ใชเขยนไวหลงคา หรอขอความเพอใหอานคา

หรอความนนซากนสองครง ยมก แปลวา ค แต

ตองเปนคาหรอความชนดเดยวกน ถาเปนคาหรอ

ความตางชนดกนจะใชไมยมกไมได ตองเขยนตว

อกษรซากน

ตวอยางเขาเคยมาทกวน วนนไมมา (ถก)

เขาเคยมาทกวนๆ นไมมา (ผด)

เขาชอบพดตางๆ นานา (ถก)

เขาชอบพดตางๆ นา (ผด)

๗. _ สญประกาศ ใชขดเสนใตขอความทผเขยนตองการเนนใหเหน

ความสาคญ

ตวอยาง๑. โรคพษสนขบามอนตรายมาก

ถาถกสนขบากดตองรบไปฉดวคซนทนท

๒. เขาพดวาเขาไมชอบ คมทพดมาก

๘. ” บพสญญา ใชเปนเครองหมายแทนคา หรอกลมคาซงอยขางบน

เครองหมายน การเขยนเครองหมายนจะชวยใหไม

ตองเขยนคาซาๆ กน

ตวอยางคาวา คน ถาเปนคากรยา แปลวากวนใหทว

” ขอด ” ” ” ” ขมวดใหเปนปมเครองหมาย บพสญญานมกจะมผเขยนผดเปน “

ตวอยางสมด ๘ โหล ราคาโหลละ ๔๐ บาทดนสอ ๘ ” “ ” ๑๒ บาท (ผด)

๑๑๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

ลาดบท เครองหมาย ชอ วธใช๙. _ ยตภงค

หรอ

เครองหมาย

ขดเสน

ใชเขยนระหวางคาทเขยนแยกพยางคกน เพอเปน

เครองหมายใหรวา พยางคหนากบพยางคหลงนน

ตดกน หรอเปนคาเดยวกน คาทเขยนแยกนนจะ

อยในบรรทดเดยวกน หรอตางบรรทดกนกได

ตวอยาง

สบดาห อานวา สป-ดา

สพยอก อานวา สบ - พะ - ยอกในการเขยนเรอง หรอขอความ ตวอยาง เชน คาวา

พระราชกฤษฎกา เมอเขยนไดเพยง พระราชกฤษ

กหมดบรรทด ตองเขยนคาวา ฎกา ตอในบรรทด

ตอไปถาเปนเชนน ใหเขยนเครองหมายยตภงค

ดงน

พระราชกฤษ - แลวเขยนตอบรรทดใหมวา ฎกา

และในการอาน ตองอานตดตอกนเปนคาเดยวกน

วาพระราชกฤษฎกา

๑๐. ฯ ไปยาลนอย ใชเขยนหลงคาซงเปนทรกนโดยทวไป ละ

ขอความสวนหลงไว ผอานจะตองอานขอความ

ในสวนทละไวใหครบบรบรณ ถาจะใหอานเพยง

ทเขยนไว เชน กรงเทพ กไมตองใสเครองหมายไปยาลนอยลงไป

ตวอยางกรงเทพ ฯ อานวา กรงเทพมหานคร

โปรดเกลา ฯ อานวา โปรดเกลา โปรดกระหมอม

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๑๖

หลกการใชภาษา

บท ท๕

ลาดบท เครองหมาย ชอ วธใช๑๑. ฯลฯ ไปยาลใหญ วธใชมดงน

๑. ใชเขยนไวหลงขอความทจะตอไปอกมาก แต

นามาเขยนไวพอเปนตวอยาง ใหอาน

เครองหมายฯลฯ วา “ ละ”

ตวอยางเขาปลกผกกาด ผกคะนา ผกบง ฯลฯ อานวา

เขาปลกผกกาด ผกคะนา ผกบง ละ

๒. ใชเขยนไวระหวางกลางขอความ ซงถาเขยน

จนจบจะยาวเกนไป จงนามาเขยนไว เฉพาะ

ตอนตนกบตอนสดทายเทานน สวนขอความ

ท เวนไว ใส เคร องหมาย ฯลฯ ใหอ าน

เครองหมาย ฯลฯ วา “ ละถง ”

ตวอยางอตปโส ฯลฯ ภควาต.

อานวา อตปโส ละถง ภควาต.

๑๒. ............... ไปยาลใหญ

หรอ

จดไขปลา

สาหรบเครองหมาย ฯลฯ นน ปจจบนนยม

ใชเครองหมาย.............แทน

ตวอยางอตปโส ฯลฯ ภควาต นยมเขยนวาอตปโส ......... ภควาต

อานวา อตปโส ละถง ภควาต

๑๑๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

ลาดบท เครองหมาย ชอ วธใช๑๓. • มหพภาค มทใชดงน

๑. เขยนไวหลงอกษร เชน

พ.ศ. ยอมาจาก พทธศกราช

พ.ร.บ. ” พระราชบญญต

เม.ย. ” เมษายน

๒. เขยนไวหลงคายอ เชน

กรกฎ. ยอมาจาก กรกฎาคม

เมษ. ยอมาจาก เมษายน

๓. เขยนไวหลงตวเลข หรออกษรทบอกจานวนขอ

ตวอยางก. เราจะไมประพฤตผดระเบยบของโรงเรยน

ข. การนอนหลบถอวาเปนการพกผอน

๔. เขยนไวขางหลงเมอจบประโยคแลว เชน ฉน

ชอบเรยนวชาภาษาไทยมากกวาวชาอนๆ

๑๔. มหตสญญา เปนการยอหนา ขนบรรทดใหม ไมมรปราง และ

เครองหมาย

วธใช๑. เมอเปนชอเรอง หรอหวขอเขยนไวกลาง

บรรทด ถาเปนหวขอยอย กยอหนาขน

บรรทดใหม

๒. ขอความสาคญๆ ทจดไว เปนตอนๆ ควร

ยอหนาขนบรรทดใหม เพอใหขอความเดนชด

และเขาใจงาย

อกษรยอ อกษรยอ คอ อกษรทใชแทนคา หรอขอความเพอความสะดวกรวดเรวในการสอสาร ลกษณะของอกษรยออาจจะเปนอกษรตวเดยว อกษรสองตว หรอมากกวานน

แลวมจดหนงจด (มหพภาค) ขางหลง หรอจดระหวางตวอกษรแลวแตการกาหนด

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๑๘

หลกการใชภาษา

บท ท๕

หลกเกณฑการเขยนและการอานอกษรยอ ๑. การเขยนอกษรยอของคาตางๆมวธการและหลกการซงราชบณฑตยสถาน โดย “คณะกรรมการกาหนดหลกเกณฑเกยวกบการใชภาษาไทย” ไดกาหนดไว ดงน ก. ใชพยญชนะตนของพยางคแรกของคาเปนตวยอ ถาเปนคาคาเดยวใหใชยอตวเดยว แมวาคานนจะมหลายพยางคกตาม ตวอยาง วา ว. จงหวด จ. ๓.๐๐ นากา ๓.๐๐ น. ศาสตราจารย ศ. ถาใชตวยอเพยงตวเดยวแลวทาใหเกดความสบสนอาจใชพยญชนะตนของคาถดไปเปนตวยอดวยกได ตวอยาง ตารวจ ตร. อยการ อก. ข. ถาเปนคาสมาสใหถอเปนคาเดยว และใชพยญชนะตนของพยางคแรกเพยงตวเดยว ตวอยาง มหาวทยาลย ม. วทยาลย ว. ค. ถาเปนคาประสม ใชพยญชนะตนของแตละคา ตวอยาง ชวโมง ชม. โรงเรยน รร. ง. ถาคาประสมประกอบดวยคาหลายคา มความยาวมาก อาจเลอกเฉพาะพยญชนะตนของคาทเปนใจความสาคญ ทงน ไมควรเกน ๔ ตว ตวอยาง คณะกรรมการประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร กปร. สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน สพฐ. จ. ถาใชพยญชนะของแตละคาแลวทาใหเกดความสบสน ใหใชพยญชนะตนของพยางคถดไปแทน ตวอยาง พระราชกาหนด พ.ร.ก. พระราชกฤษฎกา พ.ร.ฎ.

๑๑๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

ฉ. ถาพยางคทจะนาพยญชนะตนมาใชเปนตวยอม ห เปนอกษรนา เชน หญ หล

ใหใชพยญชนะตนนนเปนตวยอ

ตวอยาง สารวตรใหญ สวญ.

ทางหลวง ทล.

ช. คาทพยญชนะตนเปนอกษรควบกลาหรออกษรนา ใหใชอกษรตวหนาตวเดยว

ตวอยาง ประกาศนยบตร ป.

ถนน ถ.

เปรยญ ป.

ซ. ตวยอไมควรใชสระ ยกเวนคาทเคยใชมากอนแลว

ตวอยาง เมษายน เม.ย.

มถนายน ม.ย.

ฌ. ตวยอตองมจดกากบเสมอ ตวยอตงแต ๒ ตวขนไป ใหจดทตวสดทายเพยง

จดเดยว ยกเวนตวทใชกนมากอน เชน พ.ศ. น.ศ. ม.ร.ว. เปนตน

ตวอยาง ตาบล ต.

ทบวงมหาวยาลย ทม.

ญ. ใหเวนวรรคหนาตวยอทกแบบ

ตวอยาง ประวตของ อ. พระนครศรอยธยา มขาวจาก กทม. วา

ฎ. ใหเวนวรรคระหวางกลมอกษรยอ ตวอยาง ศ. นพ.

ฏ. การอานคายอ ตองอานเตม

ตวอยาง ๐๕.๐๐ น. อานวา หานากา อ.พระนครศรอยธยา อานวา อาเภอพระนครศรอยธยา

ยกเวนในกรณทคาเตมนนยาวมาก และคายอนนเปนทเขาใจและยอมรบกนทวไปแลวอาจอานตวยอเรยงตวไปกได

ตวอยาง ก.พ. อานวา กอ พอ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๒๐

หลกการใชภาษา

บท ท๕

(จากหนงสอหลกเกณฑการใชเครองหมายวรรคตอนเครองหมายอนๆ หลกเกณฑการเวนวรรค หลกเกณฑการเขยน คายอ ราชบณฑตยสถาน) ๒. การเขยนรหสตวพยญชนะประจาจงหวด ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยงานสารบรรณ โดยไมมจด มหพภาค ตอทาย เชนกระบ ยอเปน กบ นาน ยอเปน นน ราชบร ยอเปน รบกรงเทพมหานคร ” กท บรรมย ” บร ลพบร ” ลบกาญจนบร ” กจ ปทมธาน ” ปท ลาปาง ” ลปกาฬสนธ ” กส ประจวบครขนธ ” ปข ลาพน ” ลพกาแพงเพชร ” กพ ปราจนบร ” ปจ เลย ” ลยขอนแกน ” ขก ปตตาน ” ปน ศรสะเกษ ” ศกจนทบร ” จบ พะเยา ” พย สกลนคร ” สนฉะเชงเทรา ” ฉช พระนครศรอยธยา ” อย สงขลา ” สขชลบร ” ชบ พงงา ” พง สตล ” สตชยนาท ” ชน พทลง ” พท สมทรปราการ ” สปชนภม ” ชย พจตร ” พจ สมทรสงคราม ” สสเชยงราย ” ชร พษณโลก ” พล สมทรสาคร ” สคเชยงใหม ” ชม เพชรบร ” พบ สระบร ” สบตรง ” ตง เพชรบรณ ” พช สงหบร ” สหตราด ” ตร แพร ” พร สโขทย ” สทตาก ” ตก ภเกต ” ภก สพรรณบร ” สพนครนายก ” นย มหาสารคาม ” มค สราษฎรธาน ” สฎนครปฐม ” นฐ มกดาหาร ” มห สรนทร ” สรนครพนม ” นพ แมฮองสอน ” มส หนองคาย ” นคนครราชสมา ” นม ยโสธร ” ยส อางทอง ” อทนครศรธรรมราช ” นศ ยะลา ” ยล อดรธาน ” อดนครสวรรค ” นว รอยเอด ” รอ อตรดตถ ” อตนนทบร ” นบ ระนอง ” รน อทยธาน ” อนนราธวาส ” นธ ระยอง ” รย อบลราชธาน ” อบ

หมายเหต กรงเทพมหานคร กท จะพบในหนงสอราชการ แตโดยทวไป ใชกรงเทพมหานคร

เครองหมาย เรยกชอ วธใชตวอยาง ใกลๆ ยมก หรอ ไมยมก ใหเขยนไวหลงคาเพอใหอานคานนซากน

สองครง

๑๒๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

เรองท ๓ ชนดและหนาทของประโยค

ชนดของประโยค เมอเราทราบลกษณะของประโยคแลว กมาทาความเขาใจเกยวกบประโยคชนดตางๆ

เพมเตมอก ประโยคชนดแรกทจะกลาวถง คอ ประโยคความเดยว

๑. ประโยคความเดยว (เอกรรถประโยค) ประโยคชนดน คอ ประโยคทมงกลาวถง

สงใดสงหนงเพยงสงเดยว สงนนอาจเปนคน สตว เหตการณ ฯลฯ อยางใดอยางหนง และ

สงนนแสดงกรยาอาการหรออยในสภาพอยางเดยว เชน

ก. นกเกาะตนไม

ข. นายแดงไถนา

ค. มกดาหารเปนจงหวดทเจดสบสาม

สวนสาคญของประโยคความเดยว ประโยคความเดยวแตละประโยคแบงสวนสาคญออกเปน ๒ สวน สวนหนงเรยกวา

“ภาคประธาน” คอ ผกระทาอาการในประโยค อกสวนหนงเรยกวา “ภาคแสดง” คอ

สวนทเปนกรยาและกรรมผถกกระทา ในประโยค

ประโยค ภาคประธาน ภาคแสดงก. นกเกาะตนไม นก เกาะตนไม

ข. นายแดงไถนา นายแดง ไถนา

ค. มกดาหารเปนจงหวดทเจดสบสาม

มกดาหาร เปนจงหวดทเจดสบสาม

๒. ประโยคความรวม (อเนกรรถประโยค) คอ ประโยคทรวมความเอาประโยค

ความเดยวตงแต ๒ ประโยคขนมารวมเขาดวยกน โดยมคาเชอมประโยคเหลานนเขาดวยกน

๒.๑ ประโยคทมเนอความคลอยตามกน ประโยคท ๑ จารณเดนทางไปเชยงใหม

ประโยคท ๒ อรญญาเดนทางไปเชยงใหม

เราสามารถรวมประโยคความเดยวทง ๒ ประโยคเขาไวดวยกน ดงน

“จารณและอรญญาเดนทางไปเชยงใหม”

ประโยคท ๑ เราจะประสบความลมเหลว ประโยคท ๒ เราไมทอถอย

รวมประโยคไดวา “แมเราจะประสบความลมเหลวเรากไมทอถอย”

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๒๒

หลกการใชภาษา

บท ท๕

๒.๒ ประโยคทมเนอความขดแยงกน

ประโยคท ๑ พขยน

ประโยคท ๒ นองเกยจคราน

รวมประโยควา “พขยนแตนองเกยจคราน”

ประโยคท ๑ เขาไดทางานแลว

ประโยคท ๒ เขายงไมพอใจ

รวมประโยควา “เขาไดทางานแลวแตทวาเขายงไมพอใจ”

๒.๓ ประโยคทมใจความเลอกเอาอยางใดอยางหนง

ประโยคท ๑ เธอชอบดภาพยนตร

ประโยคท ๒ เธอชอบดโทรทศน

รวมประโยควา “เธอชอบดภาพยนตรหรอโทรทศน” ประโยคท ๑ ปรชาขนตนไมหลงบาน

ประโยคท ๒ ปรชากวาดขยะอยหนาบาน

รวมประโยควา “ปรชาขนตนไมหลงบานหรอไมกกวาดขยะอยหนาบาน”

๒.๔ ประโยคทมขอความเปนเหตเปนผลกน โดยมขอความทเปนเหตอยขางหนา

ขอความทเปนผลอยหลง

ประโยคท ๑ เขาขบรถเรวเกนไป

ประโยคท ๒ เขาถกรถชน

รวมประโยควา “เขาขบรถเรวเกนไปเขาจงถกรถชน”

ประโยคท ๑ กรงเทพฯ ฝนตกมาก

ประโยคท ๒ กรงเทพฯ นาทวม

รวมประโยควา “เพราะกรงเทพฯ ฝนตกมากนาจงทวม”

คาททาหนาทเชอมประโยคเขาดวยกน เราเรยกวา “คาสนธาน”

๓. ประโยคซอนกน (สงกรประโยค) คอประโยคทมขอความหลายประโยคซอนรวมอยในประโยคเดยวกน เพอใหขอความสมบรณยงขน

๑. ประโยคหลกเรยกวา มขยประโยค ซงเปนประโยคสาคญมใจความสมบรณ ในตวเอง

๒. ประโยคยอย เรยกวา อนประโยค ประโยคยอยนจะตองอาศยประโยคหลง

จงจะไดความสมบรณ

ตวอยาง สรพงษเดนทางไปสงขลาเพอแสดงภาพยนตร เขาประสบอบตเหตเพราะความประมาท

คนทปราศจากโรคภยไขเจบเปนคนโชคด

๑๒๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

ตารางประโยคความซอน

ประโยคหลก (มขยประโยค) บทเชอม ประโยคยอย (อนประโยค)สรพงษเดนทางไปสงขลา

เขาประสบอบตเหต

คน...เปนคนโชคด

เพอ

เพราะ

ท

แสดงภาพยนตร

ความประมาท

ปราศจากโรคภยไขเจบ

นอกจากประโยคทง ๓ ชนดดงกลาวมาแลว ยงมประโยคอกหลายชนดทมไดเรยง

ลาดบประโยคเหมอนประโยคทง ๓ ชนด ทงน ขนอยกบความตองการของผสงสารวา

ตองการจะเนนสวนใดของประโยคดวยเหตนจงทาใหประโยคมหลายรปแบบ ดงน

๑. ประโยคเนนผกระทา คอ ประโยคทยกผกระทาขนเปนประธานของ ประโยค

ขนกลาวกอนแลวจงตามดวยภาคแสดง เชน

รปประโยค ประธาน กรยา กรรม๑. ลนดากาลงซอผลไม

๒. สายชลพดโทรศพท

ลนดา

สายชล

กาลงซอ

พด

ผลไม

โทรทพท

๒. ประโยคเนนผถกกระทาคอ ประโยคทกลาวถงผถกกระทาหรอ กรรม กอน

ผถกกระทาจงอยหนาประโยค

รปประโยค ผถกกระทา กรยา

๑. เพอนของฉนถกทาโทษ

๒. ชาตรถกจบ

เพอนของฉน

ชาตร

ถกทาโทษ

ถกจบ

ขอสงเกต ในภาษาไทย ถาใชวา “ถกกระทา” อยางใด จะมความหมายไปในทางไมด

เชน ถกตาหน ถกตอวา ถกด เปนตน ถาเปนไปทางดเราจะไมใชคาวา

“ถก” แตใชคาวา “ไดรบ” แทน เชน ไดรบแตงตง ไดรบเลอก........เราจะ

ไมใชวา ไดถกแตงตง......ไดถกเลอก.......เปนอนขาด

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๒๔

หลกการใชภาษา

บท ท๕

๓. ประโยคเนนกรยา คอ ประโยคทตองการเนนกรยาใหเดน จงกลาวถงกรยา

กอนทจะกลาวถงประธาน กรยาทเนนไดในลกษณะนมอยไมกคา คอ เกด ปรากฏ ม

รปประโยค กร ยา ประธาน ๑. เกดนาทวมในประเทศ

บงกลาเทศ

๒. ปรากฎดาวเทยมบนทองฟา

เกดนาทวม

นาทวม ขยายกรยา

ปรากฏบนทองฟา ขยายกรยา

ในประเทศบงกลาเทศ

ดาวเทยม

๔. ประโยคคาสงและขอรอง คอ ประโยคทอยในรปคาสงหรอขอรองและจะละ

ประธานไว โดยเนนคาสงหรอคาขอรอง เชน

คาสง ๑. จงกาเครองหมายกากบาท หนาขอความทถกตอง

คาทขดเสนใต คอ กรยา

คาขอรอง ๒. โปรดรกษาความสะอาด คาทขดเสนใต คอ กรยา

ถาเ ตมประธานทละไวลงไป กจะกลายเปนประโยคเนนผกระทา

เชน ๑. ทานจงกาเครองหมายกากบาทหนาขอความทถกตอง

๒. ทานโปรดรกษาความสะอาด

หนาทของประโยค ประโยคชนดตางๆ สามารถบอกความหมายไดตามเจตนาของผสงสาร เพราะการสอสารกนตามปกตนน ผสงสารอาจมเจตนาไดหลายประการ ประโยคจงทาหนาทตางๆ กน

เชน บอกกลาว เสนอแนะ ชแจง อธบาย ซกถาม วงวอน สงหาม ปฏเสธ เปนตน ขอความหรอประโยคทแสดงเจตนาของผสงสารเหลานจะอยในรปทตางๆ กนไป ซงอาจแบงหนาทของประโยคไดเปน ๔ ประเภทดวยกน คอ

๑. รปประโยคบอกกลาวหรอบอกเลา ประโยคลกษณะน โดยปกตจะม ประธาน

กรยา และอาจมกรรมดวย นอกจากนอาจมสวนขยายตางๆ เพอใหชดเจน โดยทวไป

ประโยคบอกเลาจะบงชเจตนาวาประธานของประโยคเปนอยางไร

ตวอยาง

ประโยค เจตนา๑. ภาษาไทยเปนภาษาประจาชาตของเรา๒. นองหวขาว

ภาษาไทยเปนอะไรนองอยในสภาพใด

๑๒๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

๒. รปประโยคปฏเสธ ประโยคนแตกตางจากประโยคบอกกลาว หรอบอกเลาตรงทมคาวา “ไม หรอคาทมความหมายในทางปฏเสธ เชน “หามได” “มใช” ประกอบ

คาอธบายเสมอไป

ตวอยาง วนน ไมมฝนเลย

เขามใชคนเชนนน

หามได หลอนไมใชคนผดนด

สาหรบประโยคทผสงสารมเจตนาทจะเสนอแนะมกจะใชคาวา ควรหรอควรจะ

ในประโยคบอกเลาสวนในประโยคปฏเสธ ใชคาวา ไมควรหรอไมควรจะ

ประโยคปฏเสธ “ชาวนาไมควรปลกมนสาปะหลงในทนาเพราะจะทาใหดนจด”

๓. ประโยคคาสงและขอรอง ประโยครปนมลกษณะเดน คอ มแตภาคแสดง

เสมอ สวนประธานซงตองเปนบรษท ๒ ใหละเวนในฐานทเขาใจ

ตวอยาง ยกมอขน

ยนขน

ปลอยเดยวนนะ

รปประโยคคาสง เชน ขางตนน อาจใสคาวา อยา จง หาม ขางหนา

ประโยคไดเพอใหคาสงจรงจงยงขน

ตวอยาง อยาทาบานเมองสกปก

จงตอบคาถามตอไปน

หามมยาเสพตดไวในครอบครอง ๔. รปประโยคคาถาม ประโยครปนทาหนาทเปนคาถามวางอยตอนตน

หรอตอนทายของประโยคกได คาแสดงคาถามแบงออกเปน ๒ ประเภทใหญๆ คอ

คาแสดงคาถามทผสงสาร ตองการคาตอบเปนใจความใหม

คาแสดงคาถามทผสงสารตองการคาตอบเพยง “ใช” หรอ “ไม”

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๒๖

หลกการใชภาษา

บท ท๕

เรองท ๔ หลกในการสะกดคา

สะกดอยางไรใหถกตอง การใชภาษาในการสอสาร ไมวาจะดวยการพด และการเขยน หรออานจาเปนตองใชใหถกตองโดยมหลกการไวดงน

การใชตวสะกด ถาเปนคาภาษาไทยแทจะใชตวสะกดตรงตามมาตราตวสะกด เชน จง บน ชม เชย เดยว ปก รด พบ เปนตน สวนคาภาษาไทยทมาจากภาษาตางประเทศนนมทงสะกดตรงตามมาตรา และใชตวสะกดหลายตวตามรปศพทเดม โดยเฉพาะภาษาบาลสนสกฤต เชน ๑. คาในภาษาไทยทมาจากภาษาเขมร ภาษาบาล สนสกฤตบางคา และคาทมาจากภาษาอน ทใชตวสะกดตรงตามมาตรา คาไทยทมาจากภาษาเขมร เชน จานอง ดาเนน ขจด อานวย บงคม คาไทยทมาจากภาษาบาล สนสกฤต เชน ทาน คาไทยทมาจากภาษาอน เชน มงคด ๒. คาไทยทมาจากภาษาบาล สนสกฤตมตวสะกดอยในมาตรา แม กน กก กด กบ อาจจะใชตวสะกดไดหลายตวตามรปในภาษาเดม ดงตวอยางตอไปน ๒.๑ คาในแม กน เชน

พน ใช น สะกด แปลวา ปา ศพทเดม พน อาน พะ นะ

ชล ใช ล สะกด แปลวา นา ศพทเดม ชล อาน ชะ ละ

บญ ใช ญ สะกด แปลวา ความด ศพทเดม ปญญ อาน ปน ยะ

คณ ใช ณ สะกด แปลวา ความเกอกล ศพทเดม คณ อาน ค ณะ

พร ใช ร สะกด แปลวา ความด ศพทเดม วร อาน วะ นะ

๒.๒ คาในแม กก เชน

ชนก ใช ก สะกด แปลวา พอ ศพทเดม ชนก อาน ชะ นะ กะ

มข ใช ข สะกด แปลวา หนา ปาก ทาง ศพทเดม มข อาน มก ขะ

มค ใช ค สะกด แปลวา หนทาง ศพทเดม มค อานวา มก คะ

เมฆ ใช ฆ สะกด แปลวา ไอนารวมตวกนเปนกลม ลอยตวอยในอากาศ

เมฆ อานวา เม ฆะ

จกร ใช กร สะกด แปลวา อาวธ ศพทเดม จกร อาน จก กระ

๑๒๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

หลกก

ารใช

ภาษา

บท ท๕

๒.๓ คาในแม กด เชน

อนญาต พยางคหลงใช ต สะกด แปลวา ยนยอมให ศพทเดม อนญาต

อานวา อะ นน ยา ตะ

สจ ใช จ เปนตวสะกด แปลวา การตงความสตย ศพทเดม สจจ

อานวา สต จะ

พช ใช ช เปนตวสะกด แปลวา เมลดพนธไม ศพทเดม พชและวช

อานวา พ ชะ และ ว ชะ

ครฑ ใช ฑ สะกด หมายถง พญานกทเปนพาหนะของพระนารายณ

ศพทเดม ครฑ อานวา คะ ร ดะ

รฐ ใช สะกด แปลวา ประเทศ ศพทเดม ร ฏ ฐ

อานวา รต ถะ

รถ ใช ถ สะกด แปลวา ยานทมลอสาหรบเคลอนไป

ศพทเดม รถ อานวา ระ ถะ

อาพาธ อานวา อา พา ทะ

ชาต ใช ต สะกด แปลวา เกด ศพทเดม ชาต อานวา ชา ต

เหต ใช ต สะกด แปลวา ทมา ศพทเดม เหต อานวา เห ต

มาตร ใช ตร สะกด แปลวา เครองวดตางๆ ศพทเดม มาตร

อานวา มาด ตระ

เพชร ใช ชร สะกด แปลวา ชอแกวทแขงทสดและมนาแวววาวกวา

พลอยอนๆ ศพทเดม วชร และ วชร อานวา วด ชระ และ

วะ ช ระ

ทศ ใช ศ สะกด แปลวา ดาน ขาง ทาง เบอง

ศพทเดม ทศ อานวา ท สะ

คาในแมกด ในภาษาบาล สนสกฤตใชพยญชนะหลายตวเปนตวสะกด จงตอง

สงเกตและจดจาใหดจงจะสามารถเขยนไดถกตองตามสะกดการนต ๒.๔ คาในแม กบ เชน

บาบ ใช ป สะกด แปลวา ความชว

ศพทเดม บาป อานวา ปา ปะ

เสพ ใช พ สะกด แปลวา กน บรโภคศพทเดม เสพ อานวา เส พะ

โลภ ใช ภ สะกด แปลวา ความอยากไดไมรจกพอ

ศพทเดม โลภ อานวา โล พะ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๒๘

หลกการใชภาษา

บท ท๕

๓. คาทมาจากภาษาเขมร เรานามาใชในลกษณะคาแผลงตาง ๆ มขอควรสงเกต

คอ เมอแผลงคาแลว ตวสะกดจะเปนตวเดยวกบคาเดม เชน

เกด เปน กาเนด

จรส เปน จารส

ตรวจ เปน ตารวจ

ตรส เปน ดารส

เสรจ เปน สาเรจ

ฯลฯ

๔. คาทมาจากภาษาบาล สนสกฤตบางคาจะมตวสะกดและตวตามในภาษาไทย

เรานามาใชทงรปแบบเตมรปและตดตวสะกดออกบาง

วฑฒ ไทยใช วฒ

รฏฐ ไทยใช รฐ

อฑฒ ไทยใช อฒ เชน อฒจนทร

การประและไมประวสรรชนย การประวสรรชนย มหลกดงน ๑. คาไทยแททออกเสยง อะ ชดเจน และคาทยอสวนจากคาประสม เชน มะมวง

มะนาว กระทะ สะอก เปนตน ยกเวนคาบางคา เชน ณ ธ ทนาย ฯพณฯ เปนตน

๒. คาทมาจากภาษาบาล สนสกฤต ถาตองการใชอานออกเสยง สระ อะ ททาย

พยางค ใหประวสรรชนยทพยางคทาย เชน พละ ศลปะ สาธารณะ ทกษะ มรณะ สมณะ ฯลฯ

๓. คาทมาจากภาษาบาล สนสกฤตทมพยางคหนาออกเสยง กระ ตระ ประ ใน

ภาษาไทย ใหประวสรรชนย เชน กระษย กระษาปณ ตระกล ประกาศ ประสาท ประโยชน

ประชาราษฎร ฯลฯ ๔. คาทไมทราบทมาไดแนชดวามาจากภาษาใด แตถาอานออกเสยง อะใหประ

วสรรชนย เชน กะละแม กะหลา กะละมง สะอาด สะครวญ สะดอ โพระดก พะโล

สะระแหน จะละเมด สะวดสะวาด ปะเหลาะ ปะแหละ ฯลฯ การไมประวสรรชนย มหลกดงน ๑. คาทออกเสยง อะ ไมเตมมาตรา หรอคาทเปนอกษรนา เชน กนก ขนม

ฉลาด สมอง ฯลฯ ยกเวนกะรต

๒. คาสมาสในภาษาบาล สนสกฤต ซงมเสยง อะ ระหวางคา เชน พลศกษา

ศลปกรรม เปนตน หรอคาทมเสยง อะ ทพยางคหนาของคา ๓. คาทมาจากภาษาเขมรมพยญชนะตน ๒ ตวซอนกน ในภาษาไทยอานออกเสยง

พยญชนะตวหนาเปน อะ ไมตองประวสรรชนย เชน จรญ จรวย จรวด ผม ผจญ

สลา สมอง ขโมย ขนง ขนาน ขนาบ ขนบ ถนน ถนอม

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๒๙

๔. คาทบศพทภาษาองกฤษอาจจะประหรอไมประวสรรชนยใหถอปฏบตตามแนว

ทนยมเขยนกนมา เชน เยอรมน อเมรกา สตกเกอร โปสเตอร ไอศกรม อะลมเนยม

อะตอม อะมบา

การใชคา อา อม และ อาม อา ( _า ) ๑. ใชกบคาไทยทวไป เชน ชา คา จา รา เปนตน

๒. ใชกบคาแผลงทมาจากภาษาอน เชน เกด กาเนด ตรวจ ตารวจ เปนตน

อม ( _ ม ) ๑. ใชคาทเปนสระ อะ มตว ม สะกดในภาษาบาล สนสกฤต เชน คมภร

สมผส สมภาษณ อมพร เปนตน

๒. ใชกบคาทมาจากภาษาองกฤษ เชน กโลกรม ปม อลบม เปนตน

อาม (_า ม ) ใชกบคาทมเสยงสระ อะ แลวม ม ตามในภาษาบาล สนสกฤต เชน อามาตย

อามฤต อามหต เปนตน

การใช ไอ ใอ อย ไอย ( ไ- ใ- -ย ไ-ย ) ๑. การใช ไ- สระไอไมมลาย ใชกบคาไทยทงหมด เชน ไกล ไคล ใจ ไหม

ตระไคร ไฟ ไข ได ไป ฯลฯ เวนแตคาไทยทใชสระไอไมมวน ๒๐ คา และคามาจาก

ภาษาอน นอกจากภาษาบาล สนสกฤตใหใช ไอ เหมอนภาษาไทยทงสน

คาแผลงมาจาก สระ อ อ เอ เปนสระไอในภาษาไทยใหใชสระไอไมมลาย เชน

วจตร ไพจตร วหาร ไพหาร ตร ไตร ฯลฯ หรอคาบาล สนสกฤตเดมมสระไออยแลว

ใหใช ไอ เชน ไอศวรย ไอศวรรย ไมตร ไมตร ฯลฯ คาทมาจากภาษาอนไมใชภาษาบาล สนสกฤตใหใชสระไอ เชน ไกเชอร เซยงไฮ กาไร ไนลอน ไนโตรเจน ไฉน ไสว

ฯลฯ ๒. การใช ใ- สระใอไมมวน ใชกบ คา ๒๐ คา ดงน

ใฝใจใครใครรให ใหลหลง

ในใหมใสใหญยง ตาใต ใดใชใชใบบง ใยยด

ใสสะใภใกลใบ สบมวนสองหน

หรอ ผใหญหาผาใหม ใหสะใภใชคลองคอ

ใฝใจเอาใสหอ มหลงใหลใครขอด

จะใครลงเรอใบ ดนาใสและปลาป สงใดอยในต มใชอยใตตงเตยง

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๓๐

บาใบถอใยบว หตามวมาใกลเคยง เลาทองอยาละเลยง ยสบมวนจาจงด ๓. การใช - ย ( อย ) ใชคาทมาจากภาษาบาล สนสกฤต ซงมเสยงอะ และ ย ตาม และถาในภาษาเดมม ย สะกดและ ย ตามเมอนามาใชในภาษาไทยใหคง ย ไว ชย มา จาก ชย วย ” วย นย ” นย อาลย ” อาลย อทย ” อทย อยยะ ” อยย อยยกา ” อยยกา ๔. การใช ไ-ย (ไอย)ใชกบคาทมาจากภาษาบาลซงมสระ เอ ม ย สะกด และม ย ตาม เ ยย เอย ย เมอนามาใชในภาษาไทย แผลงเปน “ไอย” เชน ไวยากรณ มาจาก เวยยากรณ อธปไตย ” อธปเตยย ไทยทาน ” เทยยทาน เวไนย ” เวเนยย อสงไขย ” อสงเขยย

การใชวรรณยกต การใชวรรณยกตไดถกตองนน จะตองมความรในเรองตอไปน ๑. ไตรยางค หรอ อกษร ๓ หม ไดแก อกษรสง ม ๑๑ ตว ไดแก ษ ฆ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห อกษรกลาง ม ๙ ตว ไดแก ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ อกษรสง ม ๒๔ ตว แบงออกเปน ๒ ชนด ดงน อกษรตาค ม ๑๔ ตว ไดแก ค ต ฆ ช ฌ ซ ฑ ฒ ท ธ พ ภ ฟ ฮ อกษรตาเดยว ม ๑๐ ตว ไดแก ง ญ ณ น ม ย ร ล ฬ ว ๒. คาเปนคาตาย ๒.๑ คาเปน คอ คาทมลกษณะอยางใดอยางหนงตอไปน ประสมกบสระเสยงยาวในแม ก กา เชน ป มา ประสมกบสระ อา ไอ ใอ เอา เชน ไป ใกล ขา มตวสะกดในมาตราแม กง กน เกย เกอว เชน ตรง จน กลม เชย เดยว ๒.๒ คาตาย คอ คอทมลกษณะอยางใดอยางหนง ประสมกบสระเสยงสนในมาตราแม ก กา ยกเวน อา ไอ ใอ เอา

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๓๑

เชน จะ ผ ต มตวสะกดในมาตราแม กก กด กบ ๓. การผนอกษร มหลกการดงน อกษรสง คาเปน พนเสยงเปนเสยงจตวา ผนดวย วรรณยกต เปนเสยงเอก ผนดวยวรรณยกต วรรณยกต เปนเสยงโท เชน ผา ผา ผา ขาม ขาม ขาม อกษรสง คาตาย พนเสยงเปนเสยงเอก ผนเสยงวรรณยกต เปนเสยงโท เชน ฉะ ฉะ ขบ ขบ อกษรกลาง คาเปน พนเสยงเปนเสยงสามญ ผนดวยวรรณยกต เปนเสยง เอก โท ตร จตวา ตามลาดบ เชน ปะ ปา ปะ ปะ โกะ โกะ โกะ โกะ อกษรตา คาเปน พนเสยงเปนเสยงสามญ ผนดวย วรรณยกต เปนเสยงโท ตร ตามลาดบ เชน คา คา คา เทา เทา เทา อกษรตา คาตาย สระเสยงสน พนเสยงเปนเสยง ตร ผน ดวยวรรณยกต เปนเสยงโทผนดวยวรรณยกต เปนเสยงจตวา เชน คะ คะ คะ อกษรตา คาตายสระเสยงยาว พนเสยงเปนเสยงโท ผนดวยวรรณยกต เปนเสยงตรผนดวยวรรณยกต เปนเสยงจตวา เชน คาบ คาบ คาบ อกษรตาตองอาศยอกษรสงหรออกษรกลางชวย จงจะผนไดครบ ๕ เสยงเชน คา ขา ขา คา ขา เลา เหลา เลา เหลา เลา เหลาขอสงเกต ๑. อกษรสงและอกษรกลางจะมรปวรรณยกตตรงกบเสยงวรรณยกต ๒. อกษรสงและอกษรตาไมใชวรรณยกตตรเลย ๓. อกษรตาจะมเสยงวรรณยกตสงกวารปวรรณยกต ๔. อกษรเดยวหรออกษรตาเดยวเมอตองการผนใหครบ ๕ เสยง ตองใชอกษรสงหรออกษรกลางนา เชน ยา หยา อยา ยา ยา หยา ๕. อกษรคและอกษรสงตองอาศยอกษรทคกนชวย จงจะผนไดครบ ๕ เสยง เชนคา ขา คา ขา คา ขา

การใชเครองหมายทณฑฆาต ( ) เครองหมายทณฑฆาต ใชเขยนเหมอนพยญชนะทไมตองการออกเสยง ซงเราเรยกวา ตวการนต มหลกการดงน ๑. พยญชนะทอยขางหลงตวสะกด ถามเครองหมายทณฑฆาต ถอวาพยญชนะตวนนเปนตวการนตไมตองออกเสยง เชน เสาร ไมค ยกษ อาทตย เปนตน ๒. พยญชนะทอยขางหลงตวสะกดสองตวหรอสามตว ถาตวใดตวหนงมเครองหมายทณฑฆาตกากบถอวา พยญชนะทงสองตวเปนตวการน ต ไมตองออกเสยง เชน วนจนทร พระอนทร พระลกษณเปนตน ทงน จะไมใชเครองหมายทณฑฆาตกบตวสะกดทเปนอกษรควบกลา และตวสะกดทมสระกากบ เชน จกร มตร เกยรต เปนตน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๓๒

เรองท ๕ คาราชาศพท ราชาศพท แปลตามศพท หมายถง ถอยคาสาหรบพระราชา แตตามตาราหลก

ภาษาไทยไดใหความหมายกนขอบเขตไปถงถอยคาภาษาสาหรบบคคล ๓ ประเภท คอ

๑. ศพททใชสาหรบพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศ

๒. ศพททใชสาหรบพระภกษสงฆ

๓. ศพททใชสาหรบสภาพชน

๑. ศพทมใชสาหรบพระมหากษตรยและพระบรมศานวงศ คาศพทประเภทนเราจะไดฟงหรอไดอานบอยมาก สวนใหญจะเปนขาวหรอเรอง

ราวทเกยวกบกรณยกจของพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศ ลกษณะของราชาศพท

ประเภทนมลกษณะเดนทนาสนใจ คอ

๑.๑ ใชคาวา ทรง เพอใหเปนคากรยา

ทรง นาหนากรยาทเปนคาไทย เชน ทรงเลน ทรงรองเพลง ทรงออก

กาลงกาย

ทรง นาหนาคานามทเปนคาไทยแลวใชเปนกรยา เชน ทรงชาง ทรงมา

ทรงเรอใบ

ทรง นาหนาคาทเปนราชาราศพทอยแลว เชน ทรงพระอกษร ทรงพระ

สาราญ ทรงพระราชนพนธ

๑.๒ ใชคาไทยนาหนาคาทเปนราชาศพทอยแลว เพอใหเปนคากรยา เชนทอด

พระเนตร ๑.๓ ใชคาไทยนาหนาคาทเปนราชาศพทอยแลว เพอใหเปนคานาม เชน ซบ

พระพกตร ผาเชดหนา ถงพระบาท ถงเทา ถงพระหตถ ถงมอ การใชคาธรรมดานาหนาคาทเปนราชาศพทอยแลวเพอใหเปนคานาม ยงมอกเชน ฉลองพระองค ฉลองพระหตถ

ฉลองพระเนตร แวนตา มลพระชวหา นาลาย

๑.๔ ใชคาวา ตน หรอ หลวง ลงทายคานามหรอกรยา เชน เสดจประพาสตน

พระแสงปนตน เครองตน รถหลวง เรอหลวง

๑.๕ คาทกาหนดใหเปนราชาศพทสามารถจาแนกชนดตางๆ ได เหมอนคาใน

ภาษาสามญ คอ มทงคานาม สรรพนาม กรยา วเศษณ และมคาลกษณะนามใชเปนพเศษอกดวย เชน

คานาม พระเศยร หว พระนลาฏ หนาผาก

พระชนก พอ พระชนน แม

พระราชสาสน จดหมาย พระแสงกรรบด มด

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๓๓

คาสรรพนาม ขาพระพทธเจา กระหมอม หมอมฉน บรษท ๑

ใตฝาละอองธลพระบาท ใตฝาพระบาท ฝาพระบาท บรษท ๒

พระองคทาน พระองค ทาน บรษท ๓

คากรยา กรยาเปนราชาศพทอยแลวไมตองมคาวา ทรง นาหนา เชน เสดจ ตรส เสวย เปนตน

นอกนนตองเตมดวยคาวาพระ หรอ ทรงพระราช เพอใหเปนคากรยา เชน ทรงพระอกษร

เขยนหนงสอ ทรงพระราชนพนธ แตงหนงสอ

คาวเศษณ มแตคาขานรบ ซงแยกตามเพศ คอ หญงใชคาวา เพคะ ชาย ใชคาวา พระพทธเจาขอรบ พระพทธเจาขา พะยะคะ

คาลกษณะนาม ใชคาวา องค กบ พระองค เปนคาทเกยวกบสวนตาง ๆ ของรางกาย และเครอง

ใชของทาน เชน พระทนต ๒ องค ฟน ๒ ซ ปราสาท ๒ องค

๑.๖ การใชราชาศพทแบบแผน วธพดในโอกาสตางๆ อกดวย เชน

การใชคาขอบคณ ถาเรากลาวแกพระมหากษตรย ใชวา “รสกขอบพระมหากรณาธคณเปน

ลนเกลาฯ”

การใชคาขออนญาต ถาเรากลาวแกพระมหากษตรย ใชวา “ขอพระราชทานพระบรมราชานญาต”

กลาวเมอถวายของ ถาเรากลาวเมอถวายของ “ขอพระราชทานทลเกลาทลกระหมอม ถวาย......................” หมายถง สงของ

ขนาดเลก “ขอพระราชทานนอมเกลานอมกระหมอม ถวาย....................” หมายถง สงของขนาดใหญ ยกไมได

๒. ศพททใชสาหรบพระภกษสงฆ พระภกษเปนผทไดรบความเคารพจากบคคลทวไป ในฐานะทเปนผทรงศล และเปน

ผสบพระศาสนาการใชถอยคาจงกาหนดขนไวตางหากอกแบบหนง

เฉพาะองคสมเดจพระสงฆราช ซงถอเปนประมขแหงสงฆนนกาหนดใหราชาศพท

เทยบเทากบพระราชวงศชนหมอมเจา แตถาพระภกษนนเปนพระราชวงศอยแลวกคงใหใชราชาศพทตามลาดบชนทเปนอยแลวนน

การใชถอยคาสาหรบพระภกษโดยทวไปมขอสงเกตคอ ถาพระภกษใชกบพระภกษดวยกนหรอใชกบคนธรรมดา จะใชศพทอยางเดยวกนตลอด ผดกบราชาศพทสาหรบ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๓๔

กษตรยและพระราชวงศคนอนทพดกบทานหรอพดถงทานจงจะใชราชาศพท แตถาพระองค

ทานพดกบคนอนจะใชภาษาสภาพธรรมดา เชน

มผพดถงพระวา “พระมหาสนทรกาลงอาพาธอยในโรงพยาบาล”

พระมหาสนทรพดถงตวทานเองกยอมกลาววา “อาตมากาลงอาพาธอยทโรงพยาบาล”

มผพดถงพระราชวงศหนงวา “พระองคเจาดศวรกมารกาลงประชวร”

พระองคเจาเมอกลาว พระองค ถงพระองคเองยอมรบสงวา “ฉนกาลงปวย”

ตวอยางคาราชาศพทสาหรบพระภกษบางคาคานาม ภตตาหาร อาหาร ไทยทาน สงของถวาย อาสนะ ทนง กฏ ทพกในวด

เภสช ยารกษาโรค ธรรมาสน ทแสดงธรรม

คาสรรพนาม อาตมา ภกษเรยกตนเองกบผอน

ผม กระผม ภกษเรยกตนเองใชกบภกษดวยกน

มหาบพตร ภกษเรยกพระมหากษตรย

โยม ภกษเรยกคนธรรมดาทเปนผใหญกวา

พระคณเจา คนธรรมดาเรยกสมเดจพระราชาคณะ

ทาน คนธรรมดาเรยกสมเดจพระราชาคณะ

คากรยา ประเคน ยกของดวยมอมอบใหพระ ถวาย มอบให

ฉน กน อาพาธ ปวย

มรณภาพ ตาย อนโมทนา ยนดดวย

จาวด นอน

คาลกษณะนาม รป เปนลกษณะนามสาหรบนบจานวนภกษ เชน พระภกษ ๒ รปคนทวไปนยมใชคาวา องค

๓. คาทใชสาหรบสภาพชน การใชถอยคาสาหรบบคคลทวไป จาเปนตองใชใหสมฐานะและเกยรตยศ ความ

สมพนธระหวางผทตดตอสอสารกนจะตองคานงถง อาย เพศ และตาแหนงหนาทการงาน

ดวย นอกจากนน เวลา และ สถานทยงเปนเครองกาหนดอกดวยวา ควรเลอกใชถอยคา

อยางไรจงจะเหมาะสม

ตวอยางคาสภาพ เชนคานาม บดา พอ มารดา แม และใชคาวาคณ นาหนาชอ เชน คณพอ คณลง คณประเสรฐ คณคร เปนตน ศรษะ หว โลหต เลอด อจจาระ

ข ปสสาวะ เยยว โค วว กระบอ ควาย สนข หมา สกร หม

คากรยา รบประทานอาหาร กน ถงแกกรรม ตาย คลอดบตร ออกลก ทราบ

ร เรยน บอกใหร

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๓๕

คาสรรพนาม ดฉน ผม กระผม บรษท ๑ คณ ทาน เธอ บรษท ๒ และ ๓ การใชสรรพนามใหสภาพ คนไทยนยมเรยกตามตาแหนงหนาท ดวย เชน ทานอธบด ทานหวหนากอง เปนตนคาวเศษณ คาขานรบ เชน คะ เจาคะ ครบ ครบผม เปนตน คาขอรอง เชน โปรด ไดโปรด กรณา เปนตนคาลกษณะนาม ลกษณะนามเพอยกยอง เชน อาจารย ๕ ทาน แทนคาวา คน ลกษณะนามเพอใหสภาพ เชน ไข ๔ ฟอง แทนคาวา ลก

ผลไม ๕ ผล แทนคาวา ลก

เรองท ๖ การใชสานวน สภาษต คาพงเพย

คนไทยนยมใชภาษาถอยคาสานวนทสละสลวย ไพเราะ เสนาะห และสะดวกแกการออกเสยงลกษณะนสยคนไทยเปนคนเจาบทเจากลอนอยแลว เวลาพดหรอเขยนจงนยมใชถอยคาสานวนปนอยเสมอถอยคาสานวนตางๆ เหลานชวยใหการสอสารความหมายชดเจน ไดความไพเราะ ถายทอดอารมณความรสกตางๆ ไดด บางครงใชเปนการสอสารความหมายเพอเปรยบเปรยไดอยางคมคายลกซง เหมาะสมกบวฒนธรรมความเปนอยของคนไทย ซงแสดงถงอธยาศยทดตอคนอนเปนพนฐาน

ประเภทของถอยคาสานวน ๑. ถอยคาสานวน เปนสานวนคาทเกดจากการผสมคาแลวเกดเปนคาใหม เชน คาผสม คาซอน หรอคาทเกดจากการผสมคาหลายคา ผสมกนเปนลกษณะสมผส คลองจอง มความหมายไมแปลตรงตามรปศพท แตมความหมายในเชงอปไมย เชน ไกออน หมายถง คนทยงไมชานาญในชนเชง กงทองใบหยก หมายถง ความเหมาะสมของคกนนนมมาก เกลอจมเกลอ หมายถง มความดรายเขาหากน แกเผดกน แกวงเทาหาเสยน หมายถง การหาเรองเดอดรอน ขงกราขากแรง หมายถง ตางฝายกรายเขาหากน แขวนนวม หมายถง เลกการกระทาทเคยทามากอน ควาบาตร หมายถง การบอกปฏเสธไมคบคาสมาคมดวย คมในฝก หมายถง มความฉลาดรอบรแตยงไมแสดงออก เมอไมถงเวลา งามหนา หมายถง นาขายหนา งกนหาง หมายถง เกยวโยงกนเปนทอดๆ จนตรอก หมายถง หมดหนทางทจะหนได จระเขขวางคลอง หมายถง คอยกดกนไมใหคนอนทาอะไรไดสะดวก

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๓๖

ชกหนาไมถงหลง หมายถง รายไดไมพอจบจาย ชบมอเปบ หมายถง ฉวยผลประโยชนจากแรงงานคนอน หญาปากคอก หมายถง เรองงายๆ คดไมถง ตกหลมพราง หมายถง เชอตามทเขาหลอก ตาขาวสารกรอกหมอ หมายถง การทาอะไรเฉพาะหนาครงคราวพอ ใหเสรจไปเทานน ทงทวน หมายถง ทาดทสดเปนครงสดทาย นารอนปลาเปน หมายถง การพดหรอทาอยางละมนละมอม นาเยนปลาตาย ยอมสาเรจมากกวาทารนแรง นาทวมปาก หมายถง รอะไรแลวพดไมได บองตน หมายถง มความคดอยางโงๆ ผกชโรยหนา หมายถง ทาดแตเพยงผวเผน ผาขรวหอทอง หมายถง คนมงมแตทาตวซอมซอ ใฝสงเกนศกด หมายถง ทะเยอทะยานเกนฐานะ ฝากผฝากไข หมายถง ขอยดเปนทพงจนตาย พกหนดกวาพกนน หมายถง ใจคอหนกแนนดกวาใจเบา พระอฐ พระปน หมายถง นงเฉยไมเดอดรอน มวยลม หมายถง ทาทาจะเลกลมไมดาเนนการตอไป มดแปดดาน หมายถง มองไมเหนทางแกไขคดไมออก ยอมแมวขาย หมายถง เอาของไมดมาหลอกวาเปนของด โยนกลอง หมายถง มอบความรบผดชอบไปใหคนอน ลอยชาย หมายถง ทาตวตามสบาย ลอยแพ หมายถง ถกไลออก ปลดออก ไมเกยวของกนตอไป สาวไสใหกากน หมายถง ขดคยความหลง สงไมดมาประจานกนเอง สกเอาเผากน หมายถง ทาอยางลวกๆ ใหเสรจไปครงหนงๆ หอกขางแคร หมายถง อนตรายทอยใกลตว อดเปรยวไวกนหวาน หมายถง อดทน ลาบากกอน จงสบายภายหลง

๒. คาพงเพย หมายถง ถอยคาทกลาวขน มาลอยๆ เปนกลางๆ มความหมายเปนคตสอนใจสามารถนาไปตความแลวนาไปใชพด หรอเขยนใหเหมาะสมกบเรองทเราตองการสอสารความหมายได มลกษณะคลายคลงกบสภาษตมาก อาจเปนคากลาวต ชม หรอแสดงความคดเหน เชน ราไมดโทษปโทษกลอง หมายถง คนททาอะไรผดแลวมกกลาวโทษสงอน ขชางจบตกแตน หมายถง การลงทนมากเพอทางานทไดผลเลกนอย ชโพรงใหกระรอก หมายถง การแนะนาใหคนอนทาในทางไมด เสยนอยเสยยาก หมายถง การไมรวาสงไหนจาเปนหรอไมจาเปน เสยมากเสยงาย ใชจายไมเหมาะสม

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๓๗

คาพงเพยเหลานยงไมเปนสภาษตกเพราะวา การกลาวนนยงไมมขอยตวาเปนหลก

ความจรงทแนนอน ยงไมไดเปนคาสอนทแทจรง

ตวอยางคาพงเพยคาพงเพย ความหมาย

กระเชอกนรวกลานกมกบนขชางจบตกแตนทาบญเอาหนา ภาวนากนตายหกดามพราดวยเขาราไมดโทษปโทษกลองนายพงบาว เจาพงขาชาดไมด ทาสไมแดงไมงามกระรอกเจาะมอไมพายเอาเทารานาฟนฝอยหาตะเขบหงขาวประชดหมา ปงปลาประชดแมว

เปนคนสรยสรายคนทอวดเกงกลาจนเกนไปจนอบจนสกวนลงทนไมคมกบผลทไดทาอะไรเพอเอาหนา ไมทาดวยใจจรงทาอะไรโดยพลการทาไมดแตโทษผอนทกคนตองพงพาอาศยกนสนดานคนไมด แกอยางไรกไมดหญงสวยทมมลทนไมชวยแลวยงกดขวางฟนเรองเกามาเลาอกแกลงทาแดกดนโดยอกฝายหนงไมเดอดรอน

ตวอยางการนาคาพงเพยไปใชในความหมายเปรยบเทยบ เมอกอนนดไมคอยสวย เดยวนแตงตวสวยมากนแหละ ไกงามเพราะขน คนงานเพราะแตง เจามนฐานะตาตอยจะไปรกลกสาวคนรวยไดยงไง ตกนาใสกะโหลกชะโงกดเงา ตนเองเสยบาง เราอยาไปทาอะไรแขงกบเขาเลย เขากบเราไมเหมอนกน อยาเหนชางขขตามชางแหม...ฉนวาฉนหนจากเพอนเกาทเลวแลวมาเจอเพอนใหมกพอๆ กน มนเขาตารา หนเสอปะจระเข เขาชอบถวงความเจรญของหมคณะอยเรอย แถมยงขดขวางคนอนอก นแหละ คนมอไมพาย เอาเทารานา

๓. อปมาอปไมย หมายถง ถอยคาทเปนสานวนพวกหนง กลาวทานองเปรยบเทยบใหเหนจรงเขาใจแจมแจงชดเจน และสละสลวยนาฟงมากขน การพดหรอการเขยนนยมหาคาอปมาอปไมยมาเตมใหไดความชดเจนเกดภาพพจน เขาใจงาย เชน คนด หากตองการใหความหมายชดเจน นาฟง และเกดภาพพจนชดเจนกตองอปมาอปไมยวา “ด เหมอน เสอ” ขรขระมาก การสอความยงไมชดเจนไมเหนภาพ ตองอปมาอปไมยวา “ขรขระเหมอนผวมะกรด” หรอ “ขรขระเหมอนผวพระจนทร” กจะทาใหเขาใจความหมายในรปธรรมชดเจนมากยงขน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๓๘

ในการเขยนบทรอยแกวหรอแกวกรองกตาม เราไมอาจเขยนใหละเอยดลกซง เพอสอความไดแจมแจงเทากบการพดบรรยายดวยตนเองได กจาเปนตองใชอปมาเพอเปรยบเทยบใหผรบสารจากเราไดรบรความจรง ความรสก โดยการใชคาอปมาเปรยบเทยบ ในการแตงคาประพนธกนยมใชอปมากนมากเพราะคาอปมาอปไมยจะชวยตกแตงถอยคาสานวนการเขยนใหไพเราะนาอาน กนใจ ประทบใจมากขน สงเกตการใชอปมาอปไมยเปรยบเทยบในตวอยางตอไปน

ทานจะไปทพครงน อยาเพงประมาทดแคลน เลาป ดวยเลาปไดขงเบงมาไวเปน ทปรกษา อปมา เหมอนเสออนคะนองอยในปาใหญ ทานเรงระวงตวจงด

ตวอยางอปมาทควรรจกแขงเหมอนเพชร กรอบเหมอนขาวเกรยบกลมเหมอนมะนาว กลวเหมอนหนกลวแมวกนเหมอนหม คดเคยวเหมอนเขาวงกตแกมแดงเหมอนตาลงสก งายเหมอนปอกกลวยเขาปากขมเหมอนบอระเพด โงเหมอนควายขาวเหมอนสาล ใจเสาะเหมอนปอกกลวยเขาปากเขยวเหมอนพระอนทร เบาเหมอนปยนนงงเปนไกตาแตก พดไมออกเหมอนนาทวมปากเงยบเหมอนปาชา รกเหมอนรงหนใจกวางเหมอนแมนา ยากเหมอนงมเขมในมหาสมทรใจดาเปนอกา ลมตวเหมอนววลมตนซนเหมอนลง ชาเหมอนเตาเดนเหมอนเปด ซดเหมอนไกตมตาดาเหมอนนล ดาเหมอนตอตะโกบรสทธเหมอนหยาดนาคาง ตาโตเทาไขหานเรวเหมอนจรวด ไวเหมอนปรอทเรยบรอยเหมอนผาพบไว หนกเหมอนเดมเอะอะเหมอนเจกตนไฟ อดเหมอนกาผอมเหมอนเปรต สงเหมอนเสาโทรเลขมดเหมอนลมตาในกระบอกไม ใสเหมอนตาตกแตนหวานเหมอนนาออย สวยเหมอนนางฟาเปรยวเหมอนมะนาว อวนเหมอนตมหวงเหมอนหมาหวงกาง เหนยวเหมอนตงเมหนาขาวเหมอนไขปอก หนาสวยเหมอนพระจนทรวนเพญยงเหมอนยงตกน รกเหมอนแกวตาดวงใจ

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๓๙

เรองท ๗ หลกการแตงคาประพนธการแตงคาประพนธ คาประพนธมรปแบบหลายประเภท เชน กาพย กลอน โคลง ฉนท การศกษา

และฝกหดแตงกาพย กลอน โคลง เปนการสบสานวฒนธรรมการใชภาษาวรรณศลปของ

คนไทย

การแตงกาพย คาประพนธรอยกรองประเภทกาพย มหลายแบบเรยกชอตาง ๆ กนไป ตาม

ลกษณะคาประพนธทแตกตางกน เชน กาพยยาน กาพยฉบง กาพยสรางคนางค กาพย

ขบไม เปนตน กาพยนนสนนษฐานวาเอาแบบมาจากฉนท เพยงตดคาคร คาลหออกไป

เทานน

ในทนจะอธบายเฉพาะกาพยยาน ๑๑ กาพยฉบง ๑๖ และกาพยสรางคนางค ๒๘

เปนกาพยทนยมแตงกนโดยทวไป

๑. กาพยยาน ๑๑ แผนผง

ตวอยาง ยานมลานา สมผสคาสมผสใจ วรรคหนาหาคาใช วรรคหลงนมหกคาฯ

ลกษณะคาประพนธ ๑. บท บทหนงม ๔ วรรค แบงเปนวรรค แรก ๕ คา วรรคหลง ๖ คา รวม ๑๑ คา

จงเรยก ยาน ๑๑

๒. สมผส ก. สมผสนอก หรอสมผสระหวางวรรค อนเปนสมผสบงคบ มดงน

คาสดทายของวรรคแรกวรรคทหนง วรรคสดบ สมผสกบคาทสามของวรรคหลงวรรค

ทสอง วรรครบ

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๔๐

คาสดทายของวรรคทสอง วรรครบ สมผสกบคาสดทายของวรรคทสาม วรรค

รองดแผนผงและตวอยาง

ถาจะแตงบทตอไปตองมสมผสระหวางบท

สมผสระหวางบท ของกาพยยาน คอ

คาสดทายของวรรคส วรรคสง เปนคาสงสมผสบงคบใหบทตอไปตองรบสมผสท

คาสดทายของวรรคสอง วรรครบ ดงตวอยาง

ยานมลานา สมผสคาสมผสใจ

วรรคหนาหาคาใช วรรคหลงนมหกคา หนงบทมสวรรค พงประจกษเปนหลกจา จงหวะและลา นา กาพยยานดงนเทอญฯ

คาสดทายของบทตน คอคาวา “คา” สงสมผสไปยงบทถดไป บงคบใหรบสมผส

ทคาสดทายของวรรคสองหรอวรรครบ ในทนคอคาวา “จา” ข. สมผสใน แตละวรรคของกาพยยานจะแบงชวงจงหวะเปนดงน

วรรคแรก เปน สองคากบสามคา คอ หนงสอง หนงสองสาม

วรรคหลง เปน สามคากบสามคา คอ หนงสองสาม หนงสองสาม

ฉะนน สมผสในจงกาหนดไดตามชวงจงหวะของแตละวรรคนนเอง ดงตวอยาง

ยาน – มลานา สมผสคา – สมผสใจขอสงเกต กาพยยานไมเครงสมผสในจะมหรอไมมกได ขอเพยงใชคาทอานแลวราบรนตามชวง

จงหวะของแตละวรรคนนๆ เทานน สวนสมผสนอกระหวางวรรคทสาม วรรครอง กบวรรค

ทส วรรคสง นนจะมหรอไมมกไดไมบงคบเชนกน

๒. กาพยฉบง ๑๖แผนผง

วรรคสดบ วรรครบ

วรรคสง

ตวอยาง กาพยนมนามฉบง สามวรรคระวง

จงหวะจะโคนโยนคาฯ

● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

● ● ● ● ● ●

● ● ● ● ● ● ● ●

● ● ● ● ● ●

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๔๑

ลกษณะคาประพนธ ๑. บท บทหนงม ๓ วรรค อาจเรยกวาวรรคสดบ วรรครบ วรรคสง กได แบงเปน

วรรคแรก วรรคสดบ ม ๖ คา วรรคทสอง วรรครบ ม ๔ คา

วรรคท ๓ วรรคสง ม ๖ คา

รวมทงหมด ๑๖ คา จงเรยกฉบง ๑๖

๒. สมผส ก. สมผสนอก หรอสมผสระหวางวรรค อนเปนสมผสบงคบ ดงน

คาสดทายของวรรคหนง วรรคสดบ สมผสกบคาสดทายของวรรคสอง วรรค

รบ สมผสระหวางบท ของกาพยฉบง คอ

คาสดทายของวรรคสาม วรรคสง เปนคาสงสมผส บงคบใหบทตอไปตองรบ

สมผสทคาสดทายของวรรคหนง วรรคสดบ ดงตวอยาง

กาพยมนามฉบง สามวรรคระวง

จงหวะจะโคนโยนคา

สมผสจดบทลานา กาหนดจดจา

หกคาสคาดงน ฯ

ข. สมผสใน แตละวรรคของกาพยฉบง แบงชวงจงหวะเปนวรรคละสองคา

ดงน หนงสอง หนงสอง หนงสอง หนงสอง หนงสอง

หนงสอง หนงสอง หนงสอง

ฉะนน สมผสในกาหนดไดตามชวงจงหวะของแตละวรรคนนเอง ดงตวอยาง

กาพยน – มนาม ฉบง สามวรรคระวง

จงหวะ – จะ โคน – โยนคา

ขอสงเกต กาพยฉบงไมเครงสมผสใน จะมหรอไมมกได ขอเพยงใชคาทอานราบรนตามชวง

จงหวะของแตละวรรคนนๆ เทานน

สวนสมผสนอกระหวางวรรคทสอง วรรครบ กบวรรคทสาม วรรคสง นน จะมหรอไมมกไดไมบงคบเชนกน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๔๒

การแตงกลอน กลอน คาประพนธรอยกรองประเภทกลอน มหลายแบบเรยกชอตางๆ กนไป ตามลกษณะ

ฉนทลกษณทแตกตางกนนนๆ เชน กลอนส กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยง

จาแนกออกไปตามลลาทนาไปใชเชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถง

กลอนบทตางๆ อกดวย

ในทนจะอธบายเฉพาะกลอนหกและกลอนแปด อนเปนกลอนทนยมแตงกนโดย

ทวไป

๑. กลอนหกแผนผง

วรรคสดบ วรรครบ

วรรครอง วรรคสง

ตวอยาง กลอนหกหกคาราร วางควางคานาเสยง ไพเราะเรอยราจาเรยง สาเนยงสงตาคากลอนฯ

ลกษณะคาประพนธ ๑. บท บทหนงม ๔ วรรค

วรรคทหนงเรยกวรรคสดบ วรรคทสองเรยกวรรครบ

วรรคทสามเรยกวรรครอง วรรคทสเรยกวรรคสง แตละวรรคม ๖ คา จงเรยกวา กลอนหก

๒. เสยงคา กลอนทกประเภทจะกาหนดเสยงคาทายวรรคเปนสาคญ กาหนดได

ดงน

คาทายวรรคสดบ กาหนดใหใชไดทกเสยง

คาทายวรรครบ กาหนดหามใชเสยงสามญกบตร คาทายวรรครอง กาหนดใหใชเฉพาะเสยงสามญกบตร

คาทายวรรคสง กาหนดใหใชเฉพาะเสยงสามญกบตร

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

(«√√§ ¥—∫) («√√§√—∫)

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๔๓

๓. สมผส ก. สมผสนอก หรอสมผสระหวางวรรค อนเปนสมผสบงคบ มดงน

คาสดทายของวรรคทหนง วรรคสดบ สมผสกบคาทสองหรอทสของวรรคทสองวรรครบ

คาสดทายของวรรคทสอง วรรครบ สมผสกบคาสดทายของวรรคทสาม วรรครอง

และคาทสองหรอทสของวรรคทส วรรคสง

สมผสระหวางบท ของกลอนทกประเภท คอ

คาสดทายของวรรคทส วรรคสง เปนคาสงสมผสบงคบใหบทตอไปตองรบ

สมผสทคาสดทายของวรรคทสอง วรรครบ ตวอยาง

กลอนหกหกคาราร วางควางคานาเสยง

ไพเราะเรอยราจาเรยง สาเนยงสงตาคากลอน

เรยงรอยถอยคาสมผส จารสจาหลกอกษร

ทกวรรคทกบททกตอน คอถอยสนทรกลอนกานทฯ

คาสดทายของบทตนคอวา กลอน เปนคาสงสมผส บงคบใหบทถดไปตองรบ

สมผสทคาสดทายของวรรคดวยคาวา “ ษร” ตามตวอยางนน

ข. สมผสใน แตละวรรคของกลอนหก แบงชวงจงหวะเปนวรรคสองคา ดงน

หนงสอง หนงสอง หนงสอง

ฉะนน สมผสในจงกาหนดไดตามชวงจงหวะนนเอง ดงตวอยาง

เรยงรอย ถอย คา สมผส

ขอสงเกต กลอนหกไมเครงสมผสในวรรคมากนก อาจยายทสมผสจากคาทสองไปคาทสได

หรอจะไมสมผสสระเลย ใชการเลนคาไปตามชวงจงหวะกได ดงตวอยาง เชน ทกวรรค

ทกบททกตอน

๒. กลอนแปด (กลอนสภาพ)แผนผง

วรรคสดบ วรรครบ

วรรครอง วรรคสง

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

(«√√§ ¥—∫) («√√§√—∫)

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

(«√√§√Õß) («√√§ àß)

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๔๔

ตวอยาง อนกลอนแปดแปดคาประจาวรรค วางเปนหลกอกษรสนทรศร เสยงทายวรรคสงตาจาจงด สมผสมนอกในไพเราะร ฯ

ลกษณะคาประพนธ ๑. บท บทหนงม ๔ วรรค วรรคทหนงเรยกวรรคสดบ วรรคทสองเรยกวรรครบ วรรคทสามเรยกวรรครอง วรรคทสเรยกวรรคสง แตละวรรคมแปดคา จงเรยกวา กลอนแปด ๒. เสยงคา กลอนแปดและกลอนทกประเภทจะกาหนดเสยงคาทายวรรคเปนสาคญ โดยกาหนดดงน คาทายวรรคสดบ กาหนดใหใชไดทกเสยง คาทายวรรครบ กาหนดหามใชเสยงสามญและตร คาทายวรรครอง กาหนดใหใชเฉพาะเสยงสามญและตร คาทายวรรคสง กาหนดใหใชเฉพาะเสยงสามญและตร ๓. สมผส ก. สมผสนอก หรอสมผสระหวางวรรค อนเปนสมผสบงคบ มดงน คาสดทายของวรรคทหนง วรรคสดบ สมผสกบคาทสามหรอทหาของวรรคทสอง วรรครบ คาสดทายของวรรคทสอง วรรครบ สมผสกบคาสดทายของวรรคทสาม วรรครอง และทสามหรอทหาของวรรคทส วรรครบ สมผสระหวางบท ของกลอนแปด คอ คาสดทายของวรรคทส วรรคสง เปนคาสงสมผสบงคบใหบทตอไปตองรบสมผสทคาสดทายของวรรคทสอง วรรคสง อนกลอนแปดแปดคาประจาวรรค วางเปนหลกอกษรสนทรศร เสยงทายวรรคสงตาจาจงด สมผสมนอกในไพเราะร จดจงหวะจะโคนใหยลแยบ ถอเปนแบบอยางกลอนสนทรภ อานเขยนคลองทองจาตามแบบคร ไดเชดชบชาภาษาไทยฯ คาสดทายของบทตนในทนคอคาวา “ร” เปนคาสงสมผส บงคบใหบทถดไปตองรบสมผสทคาสดทายของวรรคทสอง วรรครบ ในทนคอคาวา “ภ” ข. สมผสใน แตละวรรคของกลอนแปด แบงชวงจงหวะออกเปนสามชวง ดงน หนงสองสาม หนงสอง หนงสองสาม ฉะนน สมผสในจงกาหนด ได ตาม ชวง จงหวะ ใน แตละ วรรค นนเอง ดงตวอยาง อนกลอนแปด – แปด คา – ประจาวรรค วางเปนหลก – อก ษร – สนทรศร

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๔๕

เรองท ๘ การใชภาษาทเปนทางการและไมเปนทางการ ภาษาทใชมระดบในการใช หนงสอเรยนบางเลม แบงภาษาออกเปน ๓ ระดบ

โดยเพมภาษากงทางการ แตในหนงสอนแบงเปน ๒ ระดบ คอ การใชภาษาทเปนทางการ

และไมเปนทางการ

๑. ภาษาทเปนทางการ ภาษาทางการ หมายถง ภาษาทใชอยางเปนทางการ มลกษณะเปนแบบพธ

ถกตองตามแบบแผนของภาษาเขยน มทงเสยงเครงขรม จรงจง อาจเรยกวาภาษาแบบแผน

กได ภาษาทางการมกใชในการเขยนหนงสอราชการ การกลาวรายงาน คากลาวเปดงาน

การแสดงสนทรพจน การเขยนตาราวชาการ และการบนทกรายงานการประชม เปนตน

๒. ภาษาไมเปนทางการ ภาษาไมเปนทางการ หมายถง ภาษาทใชถอยคางายๆ นาเสยงเปนกนเองไม

เครงเครยดแสดงความใกลชดสนทสนมระหวางผสงสารและผรบสารอาจเรยกวาภาษาปาก

กได

ภาษาไมเปนทางการ อาจจาแนกเปนภาษากลมยอยๆ ไดอกหลายกลม เชน

ภาษาถน ภาษาแสลง ภาษาตลาด ฯลฯ ใชในการสนทนาระหวางสมาชกในครอบครว

คนสนทคนเคย ใชเขยนบนทกสวนตว และงานเขยนทตองการแสดงความเปนกนเองกบ

ผอาน เปนตน

สาหรบการเลอกใชภาษาแบบเปนทางการและไมเปนทางการจะตองพจารณาให

เหมาะสมกบองคประกอบตางๆ ดงน

๑. วตถประสงค จะตองพจารณาวา งานเขยนนนนาไปใชเพออะไร ๒. สถานการณในตางสถานการณ ผเขยนจะใชระดบภาษาทตางกน

เชน ชาวเพอน “เชญทานอาหารไดแลว” เชญผใหญ “ขอเชญรบประทานอาหารไดแลวครบ” ผเรยนสามารถนาไปใชไดอยางเหมาะสมกบวตถประสงคและสถานการณ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๔๖

กจกรรม บทท ๕ หลกการใชภาษากจกรรมท ๑ ใหผเรยนแยกคาตอไปนออกเปน ๓ ประเภท ตามตาราง

ผลไม รฐบาล อคคภย พลเรอน ศลปกรรม

รปธรรม วทยาลย มหาชน พระเนตร พทธกาล

นพเกา คหกรรม สญญาณ นโยบาย ภมศาสตร

คาประสม คาสมาส คาสนธ

กจกรรมท ๒ ใหผเรยนพจารณาประโยคตอไปนวาเปนประโยคชนดใด

๑. วนนอากาศรอนมาก

๒. ฉนดใจทเธอมความสข

๓. พอซอนากาเรอนใหมใหฉน

๔. พชอบสเขยวแตนองสาวชอบสฟา

๕. รายการราตรสโมสรใหความบนเทงแกผชม

กจกรรมท ๓ ใหผเรยนฝกเขยนอกษรยอประเภทตาง ๆ นอกเหนอจากตวอยางทยกมากจกรรมท ๔ ใหผเรยนศกษาและรวบรวมคาสภาพ และคาราชาศพททใชและพบเหนใน

ชวตประจาวน

กจกรรมท ๕ ใหผเรยนจบคสานวนใหตรงกบความหมาย ๑ เกยวโยงกนเปนทอดๆ ก. ผกชโรยหนา ๒ หมดหนทางทจะหนได ข. จบปลาสองมอ

๓ ทาดทสดเปนครงสดทาย ค. ขมนกบปน

๔ รนหาเรองเดอดรอน ง. แกวงเทาหาเสยน

๕ ทาดแตเพยงผวเผน ฉ. จนตรอก

๖ ไมดาเนนการตอไป ช. หญาปากคอก ๗ นงเฉยไมเดอดรอน ซ. ทงทวน

๘ ทาอยางรวกๆ ใหพอเสรจ ฌ. แขวนนวม

๙ รอะไรแลวพดไมได ญ. มวยลม ๑๐ อยากไดสองอยางพรอมๆ กน ฎ. ลอยแพ

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๔๗

๑๑ ถกไลออก ปลดออก ฏ. หอกขางแคร

๑๒ เรองงายๆ ทคดไมถง ฐ. พระอฐพระปน

ฑ. สกเอาเผากน

ฒ. งกนหาง

ณ. นาทวมปาก

กจกรรมท ๖ ใหผเรยนเขยนคาพงเพยใหตรงกบความหมายทกาหนดให

๑. ชอบโทษผอนโดยไมดตวเอง

๒. ไมชวยแลวยงกดขวางผอน

๓. การลงทนไมคมคากบผลทไดรบ

๔. ชอบรอฟนเรองเกาๆ

๕. เปนคนชอบสรยสราย

กจกรรมท ๗ ตอบคาถามตอไปนสนๆ แตไดใจความ

๑. การแตงคาประพนธตามหลกฉนทลกษณมกประเภท อะไรบาง

๒. บทประพนธตอไป นเปนคาประพนธประเภทใด

๒.๑ ถงกลางวนสรยนแจมประจกษ ไมเหนหนานงลกษณยงม ดใหญ

ถงราตรมจนทรอนอาไพ ไมเหนโฉมประโลมใจใหมดมน

ววาหพระสมทร

๒.๒ ขนกกตกทกขยาก แสนลาบากจากเวยงชย ผกเผอกเลอกเผาไฟ กนผลไมไดเปนแรง

รอนรอนออนอสดง พระสรยงเยนยอแสง ชวงดงนากรงแดง แฝงเมฆเขาเงาเมธธร

กจกรรมท ๘ ผเรยนเขยนประโยคภาษาทางการ และไมเปนทางการอยางละ ๓ ประโยค

ภาษาทางการ ๑................................................................................... ๒..................................................................................

๓...................................................................................

ภาษาไมเปนทางการ ๑...................................................................................

๒.................................................................................. ๓...................................................................................

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๔๘

สาระสาคญ การเรยนภาษาไทย ตองเรยนรในฐานะเปนวฒนธรรมทางภาษาใหเกดความชนชม

ซาบซงและภมใจในภาษาไทย โดยเฉพาะคณคาของวรรณคด และภมปญญาทางภาษาของ

บรรพบรษทไดสรางสรรคไวอนเปนสวนเสรมความงดงามในชวต นอกจากนน วรรณคดและ

วรรณกรรมตลอดจนบทรองเลนของเดก เพลงกลอมเดก ปรศนาคาทาย เพลงพนบาน

วรรณกรรมพนบานเปนสวนหนงของวฒนธรรมซงมคณคา การเรยนภาษาไทยจงตองเรยน

วรรณคด วรรณกรรม ภมปญญาทางภาษาทถายทอดความรสกนกคดทงรอยแกวและรอย

กรองประเภทตางๆ เพอใหเกดความซาบซงและความภมใจในสงทบรรพบรษไดสงสมและ

สบทอดมาจนถงปจจบน

ผลการเรยนรทคาดหวง ผเรยนสามารถ ๑. อธบายความแตกตางและคณคาของวรรณคด วรรณกรรมปจจบนและ

วรรณกรรมทองถน

๒. ใชหลกการพนจวรรณคดและวรรณกรรม หลกการพจารณาวรรณคดและ

วรรณกรรมใหเหนคณคาและนาไปใชในชวตประจาวน

๓. รองเลนหรอถายทอดเพลงพนบานและบทกลอมเดกในทองถน

ขอบขายเนอหา เรองท ๑ หลกการพจารณาวรรณคดและหลกการพนจวรรณกรรม

เรองท ๒ หลกการพนจวรรณคดดานวรรณศลปดานสงคม เรองท ๓ เพลงพนบาน เพลงกลอมเดก

วรรณคด และวรรณกรรมบท ท ๖

๑๔๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

เรองท ๑ หลกการพจารณาวรรณคดและหลกการพนจวรรณกรรม

กอนทจะศกษาถงเรองการพจารณาวรรณคดและการพนจวรรณกรรม ตองทาความเขาใจกบความหมายของคาวา วรรณคด และ วรรณกรรม เพอใหนกศกษาสามารถเขาใจในความหมายของคาทงสองน ไดอยางชดเจนโดย ม.ล.บญเหลอ เทพยสวรรณ (๒๕๑๔: ๕๘-๑๓๓) ไดกลาวถงความสมพนธและความแตกตางระหวางวรรณคด และวรรณกรรมไวดงนวรรณคด ใชในความหมายวา วรรณกรรมหรอหนงสอทไดรบการยกยองวาแตงด มวรรณกรรมศลปกลาวคอมลกษณะเดนในการใชถอยคาภาษาและเดนในการประพนธ ใหคณคาทางอารมณและความรสกแกผอานสามารถใชเปนแบบฉบบอางองได หนงสอทเปนวรรณคดสามารถบงบอกลกษณะไดดงน ๑. มเนอหาด มประโยชนและเปนสภาษต ๒. มศลปะการแตงทยอดเยยมทงดานศลปะการใชคา การใชโวหารและถกตองตามหลกไวยากรณ ๓. เปนหนงสอทไดรบความนยมและสบทอดกนมายาวนานกวา ๑๐๐ ปวรรณกรรม ใชในความหมายวา งานหนงสอ งานนพนธททาขนทกชนด ไมวาแสดงออกมาโดยวธหรอในรปอยางใด เชน หนงสอ จลสาร สงเขยน สงพมพ ปาฐกถา เทศนา คาปราศรย สนทรพจน สงบนทก เสยง ภาพ วรรณกรรมแบงออกเปน ๒ ประเภท ๑. สารคด หมายถง หนงสอทแตงขนเพอใหความร ความคด ประสบการณแกผอานซง อาจใชรปแบบรอยแกวหรอรอยกรองกได ๒. บนเทงคด คอ วรรณกรรมทแตงขนเพอมงใหความเพลดเพลน สนกสนาน บนเทงแกผอานจงมกเปนเรองทมเหตการณและตวละคร การพนจหรอการพจารณาคณคาของวรรณคดหรอวรรณกรรม ไมวาจะเปนรอยแกวหรอรอยกรองมหลกการพจารณากวางๆ คลายกนคอ เราอาจจะตงคาถามงายๆ วางาน

ประพนธชนนนหรอเรองนนใหอะไรแกคนอานบาง

ความหมาย การพนจ คอการพจารณาตรวจตรา พรอมทงวเคราะหแยกแยะและประเมนคาได ทงนนอกจากจะไดประโยชนตอตนเองแลว ยงมจดประสงคเพอนาไปแสดงความคดเหนและขอเทจจรงใหผอนไดทราบดวย เชน การพนจวรรณคดและวรรณกรรมเพอเปนการแนะนาใหบคคลทวไปทเปนผอานไดรจกและไดทราบรายละเอยดทเปนประโยชนในดานตางๆ เชน ใครเปนผแตง เปนเรองเกยวกบอะไร มประโยชนตอใครบาง ทางใดบาง ผพนจมความเหนวาอยางไรคณคาในแตละดานสามารถนาไปประยกตใหเกดประโยชนอยางไรในชวตประจาวน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๕๐

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

แนวทางในการพนจวรรณคดและวรรณกรรม การพนจวรรณคดและวรรณกรรมมแนวใหปฏบตอยางกวางๆ เพอใหครอบคลมงาน

เขยนทกชนดซงผพนจจะตองดวาจะพนจหนงสอชนดใด มลกษณะเฉพาะอยางไรซงจะม

แนวในการพนจทจะตองประยกตหรอปรบใชใหเหมาะสมกบงานเขยนนนๆ

หลกเกณฑกวางๆในการพนจวรรณคดและวรรณกรรม มดง น

๑. ความเปนมาหรอประวตของหนงสอและผแตงเพอชวยใหวเคราะหในสวนอนๆ

ไดดขน

๒. ลกษณะคาประพนธ

๓. เรองยอ

๔. เนอเรอง ใหวเคราะหเรองตามหวขอ ตาม ลาดบ โดยบางหวขออาจจะมหรอไมม

กไดตามความจาเปน เชน โครงเรอง ตวละคร ฉาก วธการแตง ลกษณะการเดนเรอง

การใชถอยคาสานวนในเรอง การแตงวธคดทสรางสรรค ทศนะหรอมมมองของผเขยน

เปนตน

๕. แนวคด จดมงหมาย เจตนาของผเขยนทฝากไวในเรองซงจะตองวเคราะหออกมา

๖. คณคาของวรรณคดและวรรณกรรม ซงโดยปกตแลวจะแบงออกเปน ๔ ดาน

ใหญๆ และกวางๆ เพอความครอบคลมในทกประเดน ซงผพนจจะตองไปแยกแยะหวขอ

ยอยใหสอดคลองกบลกษณะหนงสอทจะพนจนนๆ ตามความเหมาะสมตอไป

การอานวรรณคดมรดกตองอานอยางพนจจงจะเหนคณคาของหนงสอ การอาน

อยางพนจหมายความวาอยางไร

การพนจวรรณคด คอการอานวรรณคดอยางใชความคด ไตรตรอง กลนกรอง

แยกแยะหาเหตผลหาสวนด สวนบกพรองของหนงสอ เพอจะไดประเมนคาของหนงสอนนๆ อยางถกตองและมเหตผล การอานหนงสออยางพนจพเคราะหมประโยชนตอชวตมาก เพราะ

ผพนจวรรณคด จะรจกเลอกรบประโยชนจากหนงสอและนาประโยชนไป ใช ในชวตของตน

ไดและความสามารถในการประเมนคาของผพนจวรรณคดจะชวยใหผพนจเปนผมเหตผล

มความยตธรรมมวจารณญาณ การพนจวรรณคดผพนจไมควรเอาความรสกหรอประสบการณ

สวนตนมาเปนหลกสาคญในการตดสนวรรณคด เพราะแตละคนยอมมความรสกและประสบการณตางกน

หลกการพนจวรรณคด การพนจวรรณคด เปนการแนะนาหนงสอในลกษณะของการวเคราะหวจารณ

หนงสออยางงายๆ โดยบอกเรองยอๆ แนะนาขอดขอบกพรองของวรรณคด บอกชอผแตง

ประเภทของหนงสอ ลกษณะการแตง เนอเรองโดยยอๆ คณสมบตของหนงสอ ดวยการวจารณเกยวกบเนอหา แนวคด ภาษา คณคา และขอคดตางๆ ประกอบทศนะของผพนจ

ซงเปนลกษณะของการชกชวนใหผอานสนใจหนงสอเลมนน การพนจวรรณคดเปนการศกษา

และวเคราะหลกษณะของวรรณคดเพอนามาแนะนาใหเกดความเขาใจซาบซงอยางแจมแจง

๑๕๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

การพนจวรรณคดมหลกการพนจกวางๆ ๓ ดานคอ

๑. โครงสรางของวรรณคด

๒.ความงดงามทางวรรณคด

๓. คณคาของวรรณคด

ดานท ๑ โครงสรางของวรรณคด การทเราจะพนจวรรณคดเรองใด เราจะตองพจารณาวา เรองนนแตงดวยคาประพนธ

ชนดใดโครงเรองเนอเรองเปนอยางไร มแนวคดหรอสาระสาคญอยางไร ตวละครมรปราง

ลกษณะนสยอยางไร ฉากมความหมายเหมาะสมกบเรองหรอไม และมวธดาเนนเรองอยางไร

ดานท ๒ ความงดงามทางวรรณคด วรรณคดเปนงานทสรางขนอยางมศลปะ โดยเฉพาะการใชถอยคาเพอใหเกดความ

ไพเราะในอรรถรส ซงเราจะพจารณาไดจากการใชคา มทงการเลนคา เลนอกษร พจารณา

ไดจากการใชสานวนโวหาร กวโวหาร ซงจะดจากการสรางจนตภาพ ภาพพจน และพจารณา

จากการสรางอารมณในวรรณคดสงเหลานเปนความงดงามทางวรรณคดทงนน

โวหารภาพพจน การใชโวหารภาพพจน คอ การใชถอยคาใหเกดภาพโดยวธการเปรยบเทยบอยาง

มศลปะ ภาพพจนมหลายลกษณะ เชน อปมา อปลกษณ อธพจน บคลาธษฐาน สท

พจน หรอการใชสญลกษณเปนตน

อปมา คอการเปรยบเทยบเพอทาใหเหนภาพหรอเกดความรสกชดเจน จงตองนาสงอนทมลกษณะคลายคลงกนมาชวยอธบาย หรอเชอมโยงความคดโดยมคามาเชอม ไดแก เหมอน เสมอน ดจ เลห เฉก ดง กล เพยง ราว ปน ฯลฯ

อปลกษณ เปนการเปรยบเทยบทลกซงกวาอปมา เพราะเปนการเปรยบสงหนงเปนสงหนงมากจนเหมอนกบเปนสงเดยวกนโดยใชคาวา “ เปน กบ คอ ” มาเชอมโยง

ตวอยาง “แมเปนโสมสองหลา” “สจรตคอเกราะบงศาสตรพอง”

โวหารอธพจน เปนโวหารทกวกลาวเกนจรง เพอตองการทจะเนนใหความสาคญและอารมณความรสกทรนแรง เชน

ถงตองงาวหลาวแหลนสกแสนเลม ใหตดเตมตวฉดพอหลดถอน

แตตองตาพาใจอาลยวอน สดจะถอนทงขวางเสยกลางคน

(นราศวดเจาฟา สนทรภ)

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๕๒

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

บคลาธษฐาน เปนโวหารทนาสงไมมชวต หรอสงทเปนนามธรรม มากลาวเหมอน

เปนบคคลทมชวตเชน

เพชรนาคางหลนบนพรมหญา เยนหยาดฟาพาฝนหลงวนใหม

เคลาเคลยหยอกดอกหญาอยางอาลย เมอแฉกดาวใบไผไหวตะวน

โวหารสทพจน หมายถง โวหารทเลยนเสยงธรรมชาต เชน

ทงกบเขยดเกรยดกรดจงหรดเรอย พระพายเฉอยฉวฉววะหววหวาม

การสรางอารมณ ความงามดานอารมณ เมอเราอานวรรณคด จะเหนวาเรามความรสกหรออารมณ

รวมไปกบเรองตอนนนๆ ดวย เชน สงสาร โกรธ ชงชง นนแสดงวากวไดสรางอารมณใหเรา

มความรสกคลอยตาม ซงเปนความงามอยางหนงในวรรณคด กวจะสอดแทรกความคด

ออกมาในรปของความรก ความภาคภมใจ ความเศราสลดใจ และมการเลอกสรรคาประพนธ

ใหเหมาะสมกบเนอเรอง การทกวใชถอยคาใหเกดความงา มเกดอารมณทาใหเราไดรบรส

วรรณคดตางๆ

รสวรรณคด รสวรรณคดของไทยเปนลลาของบทประพนธอยางหนง คอ การใชภาษาไทยใหเหมาะ

สมแกเนอความของเรอง กลาวคอแตงบทประพนธตามรสบทประพนธไทยหรอรสวรรณคด

ไทยซงม ๔ รส

๑. เสาวรจน เปนบทพรรณนาความงามของสถานท ธรรมชาต ชมนาง เชน

“ตาเหมอนตามฤคมาศพศควพระลอราช ประดจแกวเกาทณฑ กงนา

พศกรรณงามเพรศแพรวกลกลนบงกชแกว อกแกมปรางทอง เปรยบนา”

๒. นารปราโมทย เปนบทเกยวพาราส แสดงความรกใคร เชน

“เจางามปลอดยอดรกของพลายแกว ไดมาแลวแมอยาขบใหกลบหน

พสตายไมเสยดายแกชว แกวพอยาไดพราราพนความ พผดพกมาลแกโทษ จงคลายโกรธแมอยาถอวาหยาบหยาม

พชมโฉมโลมลบดวยใจงาม ทรามสวาทดนไปไมไยด”

๓. พโรธวาทง เปนบทโกรธ บทตดพอตอวา เหนบแนม เสยดส หรอแสดง

ความเคยดแคน เชน

ผนพระกายกระทบพระบาทและอง พระศพทสหนาทพงสยองภย เอออเหมนะมงชชางกระไร ททาสสถลฉะนไฉนกมาเปน

๑๕๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

๔. สลลาปงคพสย เปนบทแสดงความโศกเศรา คราครวญ อาลยอาวรณ เชน

เคยหมอบใกลไดกลนสคนธตลบ ละอองอบรสรนชนนาสา

สนแผนดนสนรสสคนธา วาสนาเรากสนเหมอนกลนสคนธ

(สนทรภ)

หลกการและแนวทางการพจารณาวรรณคด การพจารณาวรรณคด คอการแสดงขอคดเหนเกยวกบวรรณคดเลมใดเลมหนงอยาง

สนๆ โดยมเจตนาจะแนะนาวรรณคดนนใหผอานรจกวามเนอเรองอยางไร มประโยชนม

คณคาอยางไร ผพจารณามความคดเหนอยางไรตอวรรณคดเรองนนๆ ชอบหรอไมชอบ

เพราะเหตใด มลกษณะการวจารณวรรณกรรม

หลกการพจารณาวรรณคด ๑. แยกองคประกอบของหนงสอหรอวรรณคดทจะวจารณใหได

๒. ทาความเขาใจองคประกอบทแยกออกมาใหแจมแจงชดเจน

๓. พจารณาหรอวเคราะหหนงสอหรอวรรณคดตามหวขอตอไปน

๓.๑ ประวตความเปนมาและประวตผแตง

๓.๒ ลกษณะการประพนธ

๓.๓ เรองยอ

๓.๔ การวเคราะหเรอง

๓.๕ แนวคดและจดมงหมายในการแตง

๓.๖ คณคาดานตางๆ

การพนจคณคาวรรณคดและวรรณกรรมม ๔ ประเดนดงน

๑. คณคาดานวรรณศลป คอความไพเราะของบทประพนธซงอาจจะเกดจากรส

ของคาทผแตงเลอกใชและรสความไพเราะทใหความหมายกระทบใจผอาน

๒. คณคาดานเนอหา คอการใหความรสกในดานตางๆ ใหคณคาทางปญญาและ

ความคดแกผอาน

๓. คณคาดานสงคม วรรณคดและวรรณกรรมสะทอนใหเหนภาพของสงคมในอดต

และวรรณกรรมทดสามารถจรรโลงสงคมไดอกดวย ๔. การนาไปประยกตใชในชวตประจาวน เพอใหผอานไดประจกษในคณคาของ

ชวต ไดความคดและประสบการณจากเรองทอาน และนาไปใชในการดาเนนชวต นาไปเปน

แนวปฏบตหรอแกปญหารอบๆ ตว

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๕๔

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

เรองท ๒ หลกการพนจวรรณคดดานวรรณศลปและดานสงคม

ความหมายของวรรณคดมรดก วรรณคดมรดก หมายถง วรรณคดทบรรพบรษสรางไวและเปนทนยมตกทอด

เรอยมาจนถงปจจบน วรรณคดมรดกของไทยนนมกจะแสดงภาพชวตของสงคมในสมยท

เกดวรรณคด ขณะเดยวกนกจะแทรกแนวคด ปรชญาชวตดวยวธอนแยบยลจนทาใหผอาน

เกดอารมณสะเทอนใจ มความรสกรวมไปกบกวดวย

คณคาของวรรณคดมรดก วรรณคดมรดกนนมคณคามาก ทงทางดานประวตศาสตร สงคม อารมณ คตสอน

ใจและคณคาทางวรรณศลปหรอจะพดวา วรรณคดมรดกเปนทรพยสนทางปญญาทตกทอด

เปนสมบตทางวฒนธรรมของชาตซงบรรพบรษไดอตสาหะสรางสรรคขนดวยอจฉรยภาพ

เพราะการอานวรรณคดมรดกทาใหทราบเหตการณตางๆ ทประทบใจบรรพบรษ สงคม สภาพ

ชวตความเปนอยของคนไทยในชมชนนนๆ วามลกษณะอยางไรเหมอนหรอแตกตางจาก

สงคมปจจบนอยางไร มกลวธในการใชถอยคาโวหารอยางไรจงทาใหเรารวมรบรอารมณนนๆ

ของกว

นอกจากนวรรณคดมรดกมคณคาเปนเครองเชดชความเปนอจฉรยะของชาต ชวย

สะทอนถงบคลกลกษณะประจาชาต และชวยทาใหคนในชาตรเรองราวในอดตและคณคาท

สาคญกคอคณคาทางดานอารมณและดานความงาม ความไพเราะ เพราะเกดการอาน

วรรณคดมรดกจะทาใหเราไดรบความเพลดเพลนในเนอหาและรสศลปะแหงความงาม ความ

ไพเราะดานอกษรศลปไปพรอมกน ชวยสงเสรมจตใจผอานใหรกสวยรกงาม เขาใจหลกความ

จรงในโลกมนษยยงขน วรรณคดมคณคาแกผอานหลายประการ คอ

๑. ทาใหผอานเกดอารมณคลอยตามกว เชน สนก เพลดเพลน ดใจ เศราใจ ขบขน เปนตน ๒. ทาใหผอานเกดสตปญญา เราจะไดขอคด คต หลกการดาเนนชวตในวรรณคด

ชวยยกระดบจตใจใหสงขน การอานวรรณคดทาใหเกดความเฉลยวฉลาดและเกดปญญา

๓. ทาใหไดรบความรในดานตางๆ เชน ประวตศาสตร ตานาน ภมศาสตร ภาษา

ประเพณความเชอในสมยทแตงวรรณคดนนๆ

๔. ทาใหเขาใจสภาพสงคมวฒนธรรมของบรรพบรษ ทกวไดนามาเขยนสอดแทรกไวทาใหเราเขาใจและสามารถเปรยบเทยบสงคมในวรรณคดกบปจจบนได

ลกษณะเดนของวรรณคดไทย จาแนกเปนขอๆ ดงน

๑. นยมแตงหนงสอหรอการแตงวรรณคดดวยคาประพนธรอยกรองมากกวารอยแกว

เปนบทกลอนลกษณะภาษากาพยกลอนทมสมผสคลองจองสอดคลองกบลกษณะนสยของ

๑๕๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

คนไทย แมภาษาพดกมลลาเปนรอยกรองแบบงายๆ เชน หมอขาวหมอแกง ขาวยากหมากแพง ขนมนมเนย ในนามปลาในนามขาว ชกนาเขาลก ชกศกเขาบาน เปนตน ๒. เนนความประณตของคาและสานวนโวหาร ภาษาทใชวรรณคดไมเหมอนภาษาพดทวไป คอ เปนภาษาทมการเลอกใชถอยคาตกแตงถอยคาใหหรหรา มการสรางคาทมความหมายอยางเดยวกนทเรยกวา คาไวพจน โดยใชรปศพทตางๆ กนเพอมใหเกดความเบอหนายจาเจ เชน ใชคาวา ปกษา ปกษ สกณา สกณ ทวช แทนคาวา “นก” ใชคาวา กญชร คช ไอยรา หตถ กร แทนคาวา “ชาง” นอกจากนนยงมการใชภาษาสญลกษณ เชน ใชคา ดวงจนทร บปผา มาล เยาวมาลย แทน คาวา “ผหญง” ๓. เนนการแสดงความรสกสะเทอนอารมณจากการราพนความรสก ตวละครในเรองจะราพนความรสกตางๆ เชน รก เศรา โกรธ ฯลฯ เปนคากลอนยาวหลายคากลอน

ตวอยางอเหนาคราครวญถงนางบษบาทถกลมหอบไป ดงน

เมอนน พระสรยวงศอสญแดหวา

ฟนองคแลวทรงโศกา โอแกวแววตาของเรยมเอย

ปานฉะนจะอยแหงใด ทาไฉนจงจะรนะอกเอย

เทวาพานองไปชมเชย ใครเลยจะบอกเหตรายด

สองกรพระคอนอรารา ชะรอยเวรกรรมของพ

ไดสมนองแตสองราตร มงมารศรมาจากไป

พระยงเศราสรอยละหอยหา จะทรงเสวยโภชนากหาไม

แตครวญครากาสรดระทดใจ สะอนไหโศกาจาบลย

(อเหนา สานวนรชกาลท ๒)

๔. มขนบการแตง คอ มวธแตงทนยมปฏบตแนวเดยวกนมาแตโบราณไดแก ขนตนเรองดวยการกลาวคาไหวคร คอ ไหวเทวดา ไหวพระรตนตรย ไหวครบาอาจารย สรรเสรญพระเกยรตคณของพระมหากษตรย หรอกลาวชมบานชมเมอง ๕. วรรณคดไทยมเนอหาเกยวกบชนชนสงมากกวาคนสามญ ตวละครเอกมกเปนกษตรยและชนชนสง ๖. แนวคดสาคญทพบในวรรณคดไทยโดยทวไปเปนแนวคดแบบพทธปรชญางายๆ เชนแนวคดเรองทาดไดด ทาชวไดชว ความไมเทยงตรงของสรรพสง อนจจง ความกตญ ความจงรกภกด ความรกและการพลดพราก เปนตน ๗. เนอเรองทรบมาจากวรรณกรรมตางชาตจะไดรบการดดแปลงใหเขากบวฒนธรรมไทย ๘. ในวรรณคดไทยมลกษณะเปนวรรณคดสาหรบอาน เนองจากมการพรรณนาความยดยาว ใหรายละเอยดตางๆ เพอใหผอานไดภาพชดเจน เนนความไพเราะของคาดงนนเมอจะนาไปใชเปนบทแสดงจะตองปรบเปลยนเสยใหมเพอใหกระชบขน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๕๖

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

๙. ในวรรณคดไทยมบทอศจรรยแทรกอยดวย เรองของความรกและเพศสมพนธ

เปนธรรมชาตอยางหนงของมนษย กวไทยไมนยมกลาวตรงไปตรงมา แตจะกลาวถงโดย

ใชกลวธการเปรยบเทยบหรอใชสญลกษณแทน เพอใหเปนงานทางศลปะมใชอนาจาร

๑๐. วรรณคดไทยมกแทรกความเชอคานยมของไทยไวเสมอ

ลกษณะตางๆ ดงกลาวมาขางตน นบเปนลกษณะเดนของวรรณคดไทย ซงนกศกษา

ควรเรยนรและเขาใจเพอจะอานวรรณคดไทยไดอยางซาบซง ตอไป

การอานวรรณคดเพอพจารณาคณคาดานวรรณศลป วรรณศลป มความหมายตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒

วา ศลปะในการแตงหนงสอ ศลปะทางวรรณกรรม วรรณกรรมทถงขนวรรณคด หนงสอ

ทไดรบการยกยองวาแตงด

จากความหมายน การพจารณาคณคาดานวรรณศลปตองศกษาตงแตการเลอกชนด

คาประพนธใหเหมาะสมกบประเภทงานเขยน ถกตองตรงความหมาย เหมาะกบบคคลหรอ

ตวละครในเรองและรสวรรณคดการรจกตกแตงถอยคาใหไพเราะสละสลวยอนเปนลกษณะ

เฉพาะภาษากว และทาใหผอานเกดความสะเทอนอารมณ

ภาษากวเพอสรางความงดงามไพเราะแกบทรอยแกวรอยกรองนน มหลกสาคญท

เกยวของกน ๓ ดาน ดงน

๑. การสรรคา

๒. การเรยบเรยงคา

๓. การใชโวหาร

การสรรคา คอการเลอกใชคาใหสอความคด ความเขาใจ ความรสกและอารมณไดอยางงดงามโดยคานงถงความงามดานเสยง โวหาร และรปแบบคาประพนธ กรสรรคา

ทาไดดงน

การเลอกคาใหเหมาะแกเนอเรองและฐานะของบคคลในเรอง

การใชคาใหถกตองตรงตามความหมาย

การเลอกใชคาพองเสยง คาซา

การเลอกใชคาโดยคานงถงเสยงสมผส

การเลอกใชคาเลยนเสยงธรรมชาต

การเลอกใชคาไวพจนไดถกตองตรงตามความหมาย

การเรยบเรยงคา คอการจดวางคาทเลอกสรรแลวใหมาเรยบรอยกนอยางตอเนองตามจงหวะตามโครงสรางภาษาหรอตามฉนทลกษณ ซง มหลายวธ เชน

จดลาดบความคดหรอถอยคาจากสงสาคญจากนอยไปหามาก จนถงสงสาคญสงสด

๑๕๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

จดลาดบความคดหรอถอยคาจากสงสาคญนอยไปหามาก แตกลบหกมมความคด

ผอานเมอถงจดสด

จดลาดบคาใหเปนคาถามแตไมตองการคาตอบหรอมคาตอบอยในตวคาถามแลว

เรยงถอยคาเพอใหผอานแปลความหมายไปในทางตรงขามเพอเจตนาเยาะเยย

ถากถาง

เรยงคาวล ประโยคทมความสาคญเทาๆ กน เคยงขนานกนไป

การใชโวหาร คอการใชถอยคาเพอใหผอานเกดจนตภาพเรยกวา “ภาพพจน” ซง

มหลายวธทควรรจก ไดแก

อปมา คอการเปรยบเทยบสงหนงวาเหมอนกบสงหนงโดยมคาเปรยบปรากฏอยดวยคาเปรยบเทยบเหลานไดแก เหมอน ดจ เลห เฉก ดง กล เพยง ราว ปน

อปลกษณ คอการเนนความหมายวา สงหนงเหมอนกบสงหนงมากจนเหมอนกบเปนสงเดยวกนโดยใชคาวา เปน กบ คอ เชน “แมเปนโสมสองหลา” “สจรตคอเกราะ

บงศาสตรพอง”

การพจารณาวรรณคดดานสงคม สงคม คอ ชนชาตและชมชนทอยรวมกนภายใตการปกครองในกรอบวฒนธรรม

เดยวกนวรรณคดเปนเหมอนกระจกเงาทสะทอนใหผอานสามารถมองเหนชวตความเปนอย

คานยมและจรยธรรมของคนในสงคมทวรรณคดไดสะทอนภาพไวทาใหเขาใจชวต เหนใจ

ความทกขยากของเพอนมนษยดวยกนชดเจนขน

ดงนนการพจารณาวรรณคดดานสงคมจะตองมเนอหา ภมปญญาทเกยวกบ

วฒนธรรมหรอจรยธรรมของสงคมใหมสวนกระตนจตใจของผอานใหเขามามสวนชวยเหลอ

ในการจรรโลงโลกหรอพฒนาสงคมไทยรวมกน โดยพจารณาตามหวขอ ดงน

๑. การแสดงออกถงภมปญญาและวฒนธรรมของชาต

๒. สะทอนภาพความเปนอย ความเชอ คานยมในสงคม

๓. ไดความร ความบนเทง เพลดเพลนอารมณไปพรอมกน

๔. เนอเรองและสาระใหแงคดทงคณธรรมและจรยธรรมในดานการจรรโลงสงคม

ยกระดบจตใจเหนแบบอยางการกระทาของตวละครทงขอดและขอควรแกไข จากการพจารณาตามหวขอขางตนนแลว การพจารณาคณคาวรรณคดดานสงคม

ใหพจารณาโดยแบงออกได ๒ ลกษณะใหญๆ ดงน

ดานนามธรรม ไดแก ความด ความชว คานยม จรยธรรมของคนในสงคม ฯลฯ

ดานรปธรรม ไดแก สภาพความเปนอย วถชวต การแตงกายและการกอสราง

ทางวตถ ฯลฯ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๕๘

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

กจกรรม บทท ๖ วรรณคดและวรรณกรรม ๑. ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน

๑.๑ บอกความหมายของการพนจได

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๑.๒ บอกหลกเกณฑในการพนจวรรณคด ได

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๒. ใหผเรยนอานหนงสอวรรณคดทกาหนดใหศกษาแลวพจารณาวรรณคดแตละ

เรองในดานวรรณกรรมศลป และดานสงคม แตละเรองใหสาระขอคดในการดาเนนชวต

อยางไรบาง ไดแกเรอง

๑.๑ สามกก

๑.๒ ราชาธราช

๑.๓ กลอนเสภา ขนชางขนแผน

๑.๔ กลอนบทละครเรองรามเกยรต

คณคาทไดรบจากเรอง..............................................

ดานวรรณศลป ๑. การสรรคา

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๒. การเลนซาคา

.....................................................................................................................................

..................................................................................................................................... ๓. การหลากคา หรอคาไวพจน

.....................................................................................................................................

..................................................................................................................................... ดานสงคม ๑. วฒนธรรมและประเพณ

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๑๕๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

๒. การแสดงสภาพชวตความเปนอยและคานยมของบรรพบรษ

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๓. การเขาใจธรรมชาตของมนษย

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๔. เปนหลกฐานทางประวตศาสตร

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๕. การสอดแทรกมมมองของกว

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

เรองท ๓ เพลงพนบาน เพลงกลอมเดก

ความหมายของเพลงพนบาน คอ บทเพลงทเกดจากคนในทองถนตางๆ คดรปแบบการรอง การเลนขน เปน

บทเพลงทมทวงทานอง ภาษาเรยบงายไมซบซอน มงความสนกสนานรนเรง ใชเลนกนใน

โอกาสตางๆ เชนสงกรานต ตรษจน ลอยกระทง ไหวพระประจาป หรอแมกระทงในโอกาส

ทไดมาชวยกนทางาน รวมมอรวมใจเพอทางานอยางหนงอยางใด เชน เกยวขาว นวดขาว

เปนตน

ประวตความเปนมาของเพลงพนบาน เพลงพนบานในประเทศไทยมมาแตโบราณไมปรากฏหลก ฐานแนชดวา มขนในสมย

ใด เปนสงทเกดขนเปนปกตวสยของคนในสงคมจงมผเรยกวา เพลงพนบาน เปนเพลงนอกศตวรรษเปนเพลงนอกทาเนยบบาง เพราะหลกฐานทางประวตศาสตร วรรณคด และความ

รทกแขนงในประเทศไทยไมไดอางถง หลกฐานเกยวกบการเลนเพลงพนบานมปรากฏในสมย

อยธยา ซงทพบคอเพลงเรอ เพลงเทพทอง สวนในสมยรตนโกสนทร มชอเพลงพนบาน

ปรากฏอยในจารกวดโพธและในวรรณคดตางๆ สมยตนรตนโกสนทรทปรากฏชอคอ เพลง

ปรบไก เพลงเรอ เพลงสกวา แอวลาว ไกปา เกยวขาว ตงแตสมยรชกาลท ๕ เปนตนมา ปรากฏหลกฐานแนชดวามการเลนเพลงเรอสกวา เพลงพนบานของไทยเรานนมมาแต

ชานานแลว ถายทอดกนโดยทางมขปาฐะ จาตอๆ กนมาหลายชวอายคน เชอกนวามกาเนด

กอนศลาจารกพอขนรามคาแหงมหาราชเสยอก ตอมาคอยมชอเสยง มแบบสมผสคลองจอง

ทวงทานองไปตามภาษาถนนนๆ ในการขบรองเพอความบนเทงตางๆ จะมจงหวะดนตร

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๖๐

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

ทองถนเขามาและมการรองราทาเพลงไปดวย จงเกดเปนระบาชาวบาน เพลงพนบานใช

รองราในงานบนเทงตางๆ มงานลงแขก เกยวขาว ตรษสงกรานต

ตอมาในสมยรตนโกสนทร เปนสมยทมหลกฐานเกยวกบเพลงพนบานชนดตางๆ

มากทสด ตงแตสมยรชกาลท ๑ ถงรชกาลท ๕ เปน ยคทอง ของเพลงพนบานทเปน

เพลงปฏพากย รองโตตอบกน เชน เพลงฉอย เพลงอแซว เพลงสงเครอง หรอเพลง

ทรงเครอง หลงรชกาลท ๕ อทธพลวฒนธรรมตะวนตกทาใหเกดเพลงไทยสากลขน เพลง

พนบานจงเรมหมดความนยมลงทละนอยๆ ปจจบนเพลงพนบานไดรบการฟนฟบางจาก

หนวยงานทเหนคณคา แตกเปนในรปของการอนรกษไวเทานน ปญหาเนองจากมาขาดผ

สนใจสบทอดเพลงพนบานจงเสอมสญไปพรอมๆ กบผเลน

ลกษณะของเพลงพนบาน โดยทวไปแลวเพลงพนบานจะมลกษณะเดนๆ เปนทสงเกตไดคอ

๑. สานวนภาษาใชคาธรรมดาพนๆ ไมมบาลสนสกฤตปน ฟงเขาใจงาย แตถอยคา

คมคายอยในตวทาใหเกดความสนกสนาน บางครงแฝงไวดวยการใชสญลกษณแทนคาหยาบ

ตางๆ เปนตนวา ยาเสน ใบพลทนา หวหม อปกรณไถนา เปนตน และเรยบงายทางดาน

โอกาสและสถานทเลนไมตองยกพนเวท

๒. มความสนกสนานเพลดเพลน มความคมคายในการใชภาษา กระทบกระเทยบ

เปรยบเปรยชวนใหคดจากประสบการณทพบเหนอยในวถชวตทองถน

๓. มภาษาถนปะปนอยทาใหสะทอนใหเหนถงวถการดาเนนชวต ประเพณความเชอ

ตลอดจนคานยมตางๆ ทแฝงอย

๔. มลกษณะภาษาตองคลองจองกน ทเปนกลอนหวเดยว คอ กลอนทลงทาย

ดวยสระชนดเดยวกน เชน กลอนใส ลงเสยงขางทายดวยสระไอตลอด กลอนล ลงเสยง

ขางทายดวยสระอตลอด เปนตน ตวอยางเชน ในเพลงไซเอยไซ ลามะลลา ซงงายตอ

การเลนมงใหทกคนมสวนรองไดสนกสนานรวมกน

๕. มกจะมการรองซา บางทซาทตนเพลง หรอบางทซาททอนทายของเพลง เชน

เพลงพษฐาน เพลงพวงมาลย เพลงฉอย เปนตน ผลดของการรองซาๆ กน กคอเพม

ความสนกสนานใหผอยรอบขางไดมสวนรวมในเพลง ทาใหบรรยากาศครกครน และเนองจากเปนการปะทะคารมกนสดๆ ซงชวงการรองซานจะชวยใหไดมโอกาสคดคาและพอเพลง แม

เพลงจะไดพกเหนอย และสามารถใชปฏภาณพลกแพลง ยวลอกนอกดวย นอกจากนเพลงพนบานยงมลกษณะพเศษอก คอ เปนวรรณกรรมมขปาฐะทเลา

สบตอกนมาปากตอปากไมสามารถจะสบคนหาตวผแตงทแนนอนไดและม ลกษณะของความ

เปนพนบานพนเมอง

๑๖๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

ประเภทของเพลงพนบาน เพลงพนบานโดยทวไปนน มอยดวยกนหลายชนด พอจะแยกประเภท โดย แบงตาม

ผเลนได ๒ ประเภทใหญ ๆ คอ

๑. เพลงเดก จาแนกยอยๆ ได ๔ ประเภทดงน

๑.๑ เพลงรองเลน เชน โยกเยกเอย ฝนตกแดดออก นกกระจอกเขารง

๑.๒ เพลงหยอกลอ เชน ผมจก ผมมา ผมเปย ผมแกละ

๑.๓ เพลงข ปลอบ เชน แมใครมา นาตาใครไหล จนทรเจาขา แตชาแต

เขาแหยายมา

๑.๔ เพลงประกอบการเลน เชน จาจมะเขอเปราะ ร ร ขาวสาร มอญซอนผา

๒. เพลงผใหญ แบง ๖ ประเภท คอ

๒.๑ เพลงกลอมเดก เชน กาเหวาเอย พอเนอเยน

๒.๒ เพลงปฏพากย เชน เพลงฉอย เพลงราวง ซงเพลงปฏพากยนตอมา

ววฒนาการมาเปนเพลงลกทงนนเอง

๒.๓ เพลงประกอบการเลน เชน ราโทน ตอมาคอราวง ลกชวง เขาผ

มอญซอนผา

๒.๔ เพลงประกอบพธ เชน ทาขวญนาค ทาขวญจก แหนางแมว

๒.๕ เพลงเกยวกบอาชพ เตนการาเคยว

๒.๖ เพลงแขงขน สวนใหญคอปฏพากย

เพลงเดก การเลน เปนการแสดงออกอยางหนงในกลมชน จะแตกตางกนไปตาม

วฒนธรรมและเมอมการเลนเกดขนกมกมบทเพลงประกอบการเลนดวย เพลงทรองงายๆ

สนๆ สนกสนาน เชน รร ขาวสาร มอญซอนผา จาจมะเขอเปราะ แมงมมขยมหลงคา

เพลงผใหญ เพลงผใหญมหลายประเภท นอกจากจะใหความสนกสนานบนเทง

ใจแลว ยงสะทอนใหเหนถงความสามคครวมใจกนทาสงตางๆ ของสงคมไทย สภาพวถชวตวฒนธรรมประเพณตางๆ ไวอยางนาศกษาอกดวย ดานเพลงกลอมเดกจะเหนความรก

ความผกผนในครอบครว ธรรมชาต สงแวดลอม ตานาน นทาน ประวตศาสตร ตลอด

จนจนตนาการความรสกนกคดของมนษย เนองจากความหลากหลายในเพลงกลอมเดก จงเปนเพลงทมคณคาแกการรกษาไวเปนอยางยง

คณคาของเพลงพนบาน เพลงพนบานมคณคาอยางมากมายทสาคญคอใหความบนเทงสนกสนาน มนาใจ สามคค ในการทางานชวยเหลอกน สะทอนวฒนธรรมประเพณ วถชวต การแตงกาย

ฯลฯ และเปนการปลกฝง เดกใหครบองค ๔ คอ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๖๒

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

๑. สงเสรมใหเดกมกาลงกายแขงแรง

๒. สงเสรมใหเดกมสตปญญาเฉลยวฉลาด มไหวพรบปฏภาณดในการแกปญหา

๓. สงเสรมใหเดกมจตใจงาม มคณธรรมประจาใจ

๔. รจกปฏบตตนตอสวนรวมในสงคม

การปลกฝงใหประชนพลเมองของประเทศ เปนผถงพรอมดวยคณสมบตทง ๔

ประการน ตองปพนรากฐานกนตงแตเยาววย และคอยเปนคอยไปทละนอย จงจะซมซาบ

จนกลายเปนนสย สมยนวทยาศาสตรมมากเพยงไร วตถนยมกตามมา วตถนยมเจรญขน

ความเจรญทางจตใจกนอยลง เปนผลใหความมนคงของประเทศไดรบความกระทบกระเทอน

ไปดวยอยางแนนอน ดงนนเราจงควรชวยกนปลกฝงอนรกษสบสานใหดารงอยอยางยงยน

สบสานไป

เพลงพนบานเกดจากชาวบานเปนผสรางบทเพลงและสบทอดกนมาแบบปากตอ

ปากโดยการจดจาบทเพลงเปนคารองงายๆ ทเปนเรองราวใกลตวในทองถนนนๆ จงทาให

เพลงพนบานของไทยในภาคตางๆ มความแตกตางกนออกไป ดงน

เพลงพนบานภาคกลาง มอทธพลมาจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาต การ

ประกอบอาชพ วถการดาเนนชวต พธกรรมและเทศกาลตางๆ โดยสามารถแยกประเภท

ไดดงน

- เพลงทรองเลนในฤดนามาก ไดแกเพลงเรอ เพลงรอยพรรษา เพลงราภา

ขาวสาร เพลงหนาใย เพลงครงทอน เปนตน

- เพลงทรองเลนในฤดเกยวขาวและนวดขาว ไดแกเพลงเกยวขาว เพลงเตนกา

ราเคยว เพลงซงใชรองเลนระหวางเกยวขาว สาหรบเพลงสงฟาง เพลงพานฟาง เพลง

โอก เพลงสงคอลาพวนเพลง เตะขาว และเพลงชกกระดาน ใชรองเลนระหวางนวดขาว

เพลงทใชรองเลนในชวงตรษสงกรานต ไดแกเพลงสงกรานต เพลงหยอย เพลงระบา

บานไร เพลงชาเจาหงส เพลงพวงมาลย เพลงสนนษฐาน เพลงคลองชาง และเพลงใจหวง เพลงทรองเลนไดทกโอกาส เพอความเพลดเพลนสนกสนาน เกดความสามคคใน

หมคณะ มกจะรองเลนกนในโอกาสทางานรวมกน หรอมงานบญและงานรนเรงตางๆ โดยเปนเพลงในลกษณะพอเพลงแมเพลงอาชพ ทใชโตตอบกนไดแกเพลงเทพทอง เพลงปรบไก เพลงอแวว เพลงฉอย เพลงลาตด เพลงทรงเครอง เปนตน

เพลงพนบานภาคเหนอ สามารถใชรองเลนไดทกโอกาสโดยไมจากดเทศกาลหรอฤดใดๆ ซงใชรองเพลงเพอผอนคลายอารมณและการพกผอนหยอนใจ โดยลกษณะการขบ

รองและทวงทานองจะออนโยน ฟงดเนบนาบนมนวล สอดคลองกบเครองดนตรหลก ไดแก

ป ซง สะลอ เปนตน นอกจากนยงสามารถจดประเภทของเพลงพนบานของภาคเหนอได ๓ ประเภทคอ

๑. เพลงซอ ใชรองโตตอบกน โดยมการบรรเลงป สะลอและซงคลอไปดวย

๒. เพลงจอย เปนการนาบทประพนธของภาคเหนอมาขบรองเปนทานองสนๆ

๑๖๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

โดยเนอหาของคารองจะเปนการระบายความในใจ แสดงอารมณความรก ความเงยบเหงา

มนกรองเพยงคนเดยวและจะใชดนตรบรรเลงในโอกาสตางๆ หรอจอยอาลา

๓. เพลงเดก มลกษณะคลายกบเพลงเดกของภาคอนๆ คอเพลงกลอมเดก และ

เพลงทเดกใชรองแลนกน เพลงออลก และเพลงสกจงจา

เพลงพนบานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เพลงพนบานของภาคอสาน ใชรองเพอ

ความสนกสนานในงานรนเรงตางๆ สามารถแตงไดตามวฒนธรรม ๓ กลมใหญๆ คอกลม

วฒนธรรมหมอลา กลม วฒนธรรมเพลงโคราช และกลมวฒนธรรมเจรยงกนตรม ดงน

๑. เพลงพนบานกลมวฒนธรรมหมอลา ประกอบดวยหมอลาและเซง โดยหมอลา

แบงการลานาและการรองออกเปน ๕ ประเภทคอ ลาเรอง ลากลอน ลาหม ลาเพลน

และลาผฟา สวนเซงหรอคารองจะใชคารองรนเรง เชนการแหบงไฟ การแหนางแมว การ

แหนางดง โดยเนอเรองในการซงอาจเปนการขอบรจาคเงนในงานบญ การเซงอวยชยใหพร

หรอเซงเลานทานชาดกตามโอกาส

๒. เพลงพนบานกลมวฒนธรรมเพลงโคราช เปนเพลงพนบานทเลนกนมานานใน

จงหวดนครราชสมา หรอโคราช ซงเนอเพลงมลกษณะเดน มการเลนสมผสอกษรและ

สมผสสระทาใหเสยงนาฟงยงขนและยงมเสยง ไช ชะ ชะ ช ชาย พรอมมทงการรา

ประกอบแบบเหยาะตวตามจงหวะขนลง ซงเพลงโคราชน นยมเลนทกโอกาสตามความ

เหมาะสม

๓. เพลงพนบานกลมวฒนธรรมเจรยงกนตรม ทนยมรองเลนกนในแถบจงหวดท

มเขตตดตอกบเขมร ไดแก จงหวดบรรมย สรนทร และศรสะเกษ โดยคาวากนตรม นน

หมายถงกลองกนตรม ซงเปนเครองดนตรหลกเวลาตจะใชจงหวะเสยงดง โจะกนตรมๆ

และเจรยงหมายถง การขบหรอการรองเพลงม ๒ แบบคอเจรยงใชประกอบการบรรเลงดนตรกนตรม ซงเมอขบรองไปทอนหนง ดนตรกนตรมกจะรบและบรรเลงยาวอกแบบคอเจรยง

ดนตร ใชรองในงานโดยจะขบรองไปเรอยๆ และมดนตรบรรเลงคลอไปเบาๆ ซงในการรองเพลงเจรยงนนสามารถรองเลนไดทกโอกาสโดยไมจากดฤดหรอเทศกาล

เพลงพนบานภาคใต มอยประมาณ ๘ ชนด มทงการรองเดยวและการรองเปนหมโดยสามารถแบงเปน ๒ กลมใหญๆ คอ ๑. เพลงทรองเฉพาะโอกาสหรอฤด ไดแกเพลงเรอ เพลงบอก เพลงนาคาตด

เพลงกลอมนาคหรอเพลงแหนาคเปนตน

๒. เพลงทรองไมจากดโอกาส ไดแกเพลงตนหยง ซงนยมรองในงานบวช งาน

ขนปใหมและงานมงคลตางๆ เพลงเดกทรองกลอมใหเดกห ลบ และเพลงฮลหรอ ลเก ฮล ท

เปนการรองคลายๆ ลาตด โดยมรามะนาเปนเครองดนตรประกอบจงหวะกบบทขบรองภาษาทองถนคอภาษามลายเปนกลอนโตตอบกน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๖๔

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

กจกรรมเพลงพนบาน ๑. ผเรยนคดวา คาวา “เพลงพนบาน” ความหมายวาอยางไร

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๒. ผเรยนคดวา “เพลงพนบาน” มอะไรบาง และในทองถนของผเรยนมการละเลน

พนบานอะไรบาง

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๓. ผเรยนคดวา “ เพลงพนบาน” ในชมชนหรอทองถนแตละภาคมความเหมอนกนหรอแตกตางอยางไรบางยกตวอยางประกอบ

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๑๖๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

๔. คาชแจง ใหนกศกษาตอบคาถามตอไปนใหถกตอง ๑. ความหมายของเพลงพนบาน ขอใดกลาวถกตองทสด

ก. เพลงทชาวบานรอง

ข. เพลงทชาวบานประพนธ

ค. เพลงทชาวบานรวมกนรนเรง

ง. เพลงทชาวบานรวมกนแสดง

๒. ขอใดเปนคณสมบตของเพลงพนบานเดนชดทสด

ก. แสดงเอกลกษณของคนในหมบาน

ข. ทกคนรองได

ค. มสมผสคลองจอง

ง. ใหความบนเทง

๓. โดยทวไปแลวเพลงพนบานจะมลกษณะเดน คอ

ก. มความสนกสนาน ใชภาษาคมคาย มภาษาบาลสนสกฤต

ข. มความเรยบงายทงดานแตงกายและการเลน

ค. เปนวรรณกรรมอมขปาฐะ มความเปนพนบานพนเมอง

ง. มภาษาถนปะปนอย จงหวะเราใจ ใชศพทสงชวนฟง

๔. เพลงพนบานทประกอบการทางาน คอเพลงอะไร

ก. เพลงเตนการาเคยว

ข. หมอลา

ค. เพลงเรอ

ง. เพลงฉอย

๕. เพลงแหนางแมวจดเปนเพลงชนดใด

ก. เพลงปฏพากย

ข. เพลงประกอบการเลน

ค. เพลงประกอบพธ

ง. เพลงเขาผเชญผ

๖. เพลงทใชรองเกยวพาราส หลงจากทาบญตกบาตรแลวมานงรอบโบสถ เรยกวาเพลง อะไร

ก. เพลงพวงมาลย

ข. เพลงลาตด ค. เพลงราวง

ง. เพลงพษฐาน

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๖๖

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

๗. จะนงแตหอทอแตหก นงเลยงแตกนแตไร จากบทเพลงนทาใหเราไดรบความร

เกยวกบสงใดบาง

ก. การทางาน การเลยงดบตร

ข. การเลยงลกในสมยโบราณ การใชเวลาวางใหเปนประโยชน

ค. การทอผา การแตงกาย

ง. การปลกเรอน การเลยงดบตร

๘. “วดเอยวดโบสถ ปลกขาวโพดสาล เจาลกเขยตกยาก แมยายกพรากลกสาวหน

ตนขาวโพดสาลตงแตนจะโรยรา ” เพลงกลอมเดกนมจดมงหมายเพออะไร

ก. สอนใหรจกมสมมาอาชพ

ข. สอนใหมความประพฤตด

ค. สอนเกยวกบความรก การทามาหากน

ง. สอนใหเปนผมคณธรรม

๙. เพลงกลอมเดกมจดมงหมายเพออะไร

ก. อบรมสงสอน

ข. แสดงความในใจของแมทมตอลก

ค. ตองการใหเดกนอนหลบ

ง. ถกทกขอ

๑๐. ขอใดเปนประโยชนและคณคาของเพลงพนบาน

ก. ทราบเกรดยอยความรในดานตางๆ

ข. ไดความรเกยวกบวฒนธรรมในยคสมยนน

ค. ทาใหทราบลกษณะของวรรณกรรมลายลกษณทองถน

ง. ขอ ก. และ ข. ถก

๑๖๗รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

เพลงกลอมเดก เพลงกลอมเดก คอเพลงทรองเพอกลอมเดกใหเดกนอยๆ เกดความเพลดเพลน

และอบอนใจจะไดหลบงายและหลบสบายเปนเพลงทมเนอความสนๆ รองงาย ชาวบานใน

อดตรองกนไดเนองจากไดยนไดฟงมาตงแตเกด คอไดฟงพอแมรองกลอมตนเอง นอง หลาน ฯลฯ

เมอมลกกมกรองกลอมลก จงเปนเพลงทรองกนไดเปนสวนมากเราจงพบวาเพลงกลอมเดก

มอยทกภมภาคของไทยและเปนวฒนธรรมทเกยวของกบการเลยงดของเดกในสงคมไทย ซง

หากศกษาจะพบวา

๑. เพลงกลอมเดกมหนาทกลอมใหเดกหลบโดยตรง ดงนนจงเปนเพลงทมทานอง

ฟง สบาย แสดงความรกใครหวงใยของผใหญทมตอเดก

๒. เพลงกลอมเดกมหนาทแอบแฝงหลายประการ

การสอนภาษา เพอใหเดกออกเสยงตางๆ ไดโดยการหดเลยนเสยง และออก

เสยงตางๆ ไดเรวขน

ถายทอดความรตางๆ ไดแก เรองราวเกยวกบธรรมชาต การดาเนนชวต การ

ทามาหากนของสงคมตนเอง การสรางคานยมตางๆ รวมทงการระบายอารมณและความใน

ใจของผรองนอกจากนพบวา สวนมากแลวเพลงกลอมเดกมกมใจความแสดงถงความรกใคร

หวงใยลก ซงความรกความหวงใยนแสดงออกมาในรปของการทะนถนอมกลอมเกลยงเกบ

เดกไวใกลตว บทเพลงกลอมเดกจงเปนบทเพลงทแสดงอารมณความรกความผกพนระหวาง

แม ลก ซงแตละบทมกแสดงความรกความอาทร นาทะนถนอมทแมมตอลกอยางซาบซง

เพลงกลอมเดก เปนวฒนธรรมทองถนอยางหนงทสะทอนใหเหนความเชอคานยม

ของคนในทองถนตางๆ คนทกชาตทกภาษาในโลกมบทเพลงกลอมเดกดวยกนทงนน

สนนษฐานวาเพลงกลอมเดกมววฒนาการจากการเลานทาน ใหเดกฟงกอนนอน ดงนน เพลง

กลอมเดกบางเพลงจงมลกษณะเนอรองทเปนเรองเปนราว เชน จนทโครพ ไชยเชษฐ พระ

รถเสน เปนตน การทตองมเพลงกลอมเดกกเพอใหเดกเกดความเพลดเพลน หลบงาย เกด

ความอบอนใจ

ลกษณะของเพลงกลอมเดก ลกษณะกลอนของเพลงกลอมเดกจะเปนกลอนชาวบาน ไมมแบบแผนแนนอน เพยง

แตมสมผสคลองจองกนบาง ถอยคาทใชในบางครงอาจไมมความหมายเนอเรองเกยวกบ

ธรรมชาตสงแวดลอมเรองราวตางๆ ทเกยวกบชวต ความเปนอย สะทอนใหเหนความรก

ความหวงใยของแมทมตอลก สงสอน เสยดสสงคม เปนตน สามารถแยกเปนขอๆ ไดดงน เปนบทรอยกรองสนๆ มคาคลองจองตอเนองกน

มฉนทลกษณไมแนนอน

ใชคางายๆ สนหรอยาวกได

มจงหวะในการรองและทานองทเรยบงาย สนกสนานจดจาไดงาย

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๖๘

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

จดมงหมายของเพลงกลอมเดก ๑. ชกชวนใหเดกนอนหลบ

๒. เนอความแสดงถงความรก ความหวงใย ความหวงแหนของแมทมตอลก

ประเภทของเนอเพลงกลอมเดก แสดงความรกความหวงใย

กลาวถงสงแวดลอม

เลาเปนนทานและวรรณคด

เปนการเลาประสบการณ

ลอเลยนและเสยดสสงคม

ความรเกยวกบการดแลเดก

เปนคตคาสอน

ตวอยางเพลงกลอมเดกนกเขาขน

นกเขาเอย ขนแตเชาไปจนเยน ขนไปใหดงแมจะฟงเสยงเลน เนอเยนเจาคนเดยวเอย

กาเหวา กาเหวาเอย ไขใหแมกาฟก แมกาหลงรก คดวาลกในอทร

คาบขาวมาเผอ คาบเหยอมาปอน ปกหางเจายงออน สอนรอนสอนบน

แมกาพาไปกน ทปากนาแมคงคา ตนเหยยบสาหราย ปากกไซหาปลา

กนกงกนกง กนหอยกระพงแมงดา กนแลวบนมา จบตวหวาโพธทอง

นายพรานเหนเขา เยยมเยยมมองมอง ยกปนขนสอง หมายจองแมกาดา

ตวหนงวาจะตม ตวหนงวาจะยา แมกาตาดา แสนระกาใจเอย

วดโบสถ วดเอยวดโบสถ ปลกขาวโพดสาล

ลกเขยตกยาก แมยายกพรากลกสาวหน

ตนขาวโพดสาล ตงแตนจะโรยรานอนไปเถด

นอนไปเถดแมจะกลอม นวลละมอมแมจะไกว

ทองคาแมอยาราไห สายสดใจเจาแมเอยเจาเนอละมน

เจาเนอละมนเอย เจาเนออนเหมอนสาล

แมมใหผใดตอง เนอเจาจะหมองศร

ทองดเจาคนเดยวเอย

๑๖๙รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

เจาเนอออน เจาเนอออ นเอย ออนแมจะกนนม

แมจะอมเจาออกชม กนนมแลวนอนเปลเอย

เพลงกลอมเดกในแตละภาค ในประเทศไทยเรานนมเพลงกลอมเดกอยทวทกภาค เนอรองและทานองจะตางกน

ไปมชอเรยกหลายอยาง เชน ภาคเหนอเรยก “เพลงนอนสาหลา” “นอนสาเดอ” ภาคกลาง

เรยก “เพลงกลอมเดก” “เพลงกลอมลก” สวนภาคใตเรยก “เพลงชานอง” เพลงนองนอน”

และ “เพลงรองเรอ” โดยเพลงกลอมเดกเปนคตชาวบานประเภทใชภาษาเปนสอทถายทอด

จากปากตอปากแตโบราณ เรยกวา “มขปาฐะ” มลกษณะเปนวฒนธรรมพนบานทมบทบาท

และหนาทแสดงเอกลกษณของแตละชมชน

เพลงกลอมเดกภาคกลาง เพลงกลอมเดกภาคกลางเปนทรจกแพรหลายและมการบนทกไวเปนหลกฐานมากวา

เพลงกลอมเดกภาคอน ซงจะสะดวกแกการศกษาคนควา การฟนฟและการอนรกษ โดย

ไมมชอเฉพาะสาหรบเรยกเพลงกลอมเดกภาคกลาง เนองจากขนตนบทรองดวยคาหลาก

หลายชนดตามแตเนอหาของเพลง ไดมการศกษาแบงประเภทเนอหาของเพลงกลอมเดก

ภาคกลางไวคลายกน คอ

๑. ประเภทสะทอนใหเหนความรกความผกพนระหวางแมกบลก ดงจะเหนไดจาก

ถอยคาทใหเรยกลกวาเจาเนอละเอยด เจาเนออน เจาเนอเยน สดทรกสดสายใจ เปนตน

๒. ประเภทสะทอนใหเหนความเปนอยของไทยภาคกลางในดานตางๆ เชน ความ

เจรญทางวตถประเพณ วฒนธรรมตางๆ ความศรทธา ความเชอ คณธรรมประจาใจ อารมณ

ขนและการทามาหากนของประชาชน

๓. ประเภทใหความรดานตางๆ เชนความรทางภาษา ธรรมชาตวทยา วรรณคด

นทาน ภมศาสตร ประวตศาสตร แบบแผนการปกครองและครอบครว

ลกษณะทานองและลลาของเพลงกลอมเดกภาคกลางจะเปนการขบกลอมอยางชาๆ

เชนเดยวกบภาคอนๆ กลมเสยงกจะซาๆ เชนกน แตจะเนนการใชเสยงทมเยน และยดคาแตละคาใหเชอมกลนกนไปอยางไพเราะ ออนหวาน ไมใหมเสยงสะดด ทงนเพอมงใหเดกฟง

จนหลบสนทในทสด

ตวอยางเพลงกลอมเดกภาคกลาง โอละเหเอย แมจะเหใหนอนวน

ตนขนมาจะอาบนาทาขวญ นอนวนเถดแมคณ

พอเนอเยนเอย แมมใหเจาไปเลนททา จระเขหรา มนจะคาบเจาเขาถา

เจาทองคาพอคณ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๗๐

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

เพลงกลอมเดกภาคเหนอ สาหรบภาคเหนอมเพลงกลอมลกสบทอดเปนลกษณะแบบแผนเฉพาะของตนเอง

มาชานานอาจารยสงฆะ วรรณไสย แหงมหาวทยาลยเชยงใหม เรยกฉนทลกษณของเพลง

กลอมเดกภาคเหนอวา “คารา” ซงจดเปนลานาชนดหนงหมายถงการราพรรณนามเสยง

ไพเราะสงตาตามเสยงวรรณยกตของสาเนยงภาคเหนอ นยมใชแตงในการราบอกไฟขน รา

สรางวหาร ราสรางเจดย ราสรางถนนขนดอยสเทพ และแตงเปนคากลอมเดก

คากลอมเดกนพอแม ปยา ตายาย ในภาคเหนอสมยกอนมกจะใชขบกลอมสอน

ลกหลานขณะอมเดกนงชงชาแกวงไกวชาๆ จนเดกงวงนอนจงอมไปวางบนทนอนหรอใน

แปลแลวแหกลอมตอจนเดกหลบสนทคากลอมเดกนจงเรยกวา “สกจงจาโหน” ตามคาทใช

ขนตนเพลง

ลกษณะเดนของเพลงกลอมเดกภาคเหนอนอกจากจะขนตนดวยคาวา สกจงจาโหน

แลวยงมกจะขนตนดวยคาวา “ออจา” เปนสวนใหญจงเรยกเพลงกลอมเดกนวา เพลงออลก

ทานองและลลาออลกจะเปนไปชาๆ ดวยนาเสยงทมเยน ตามถอยคาทสรรมาเพอสงสอน

พรรณนาถงความรกความหวงใยลกนอย จนถงคาปลอบ คาข ขณะยงไมยอมหลบถอยคา

ตางๆในเพลงกลอมเดกภาคเหนอจะสะทอนใหเหนสภาพความเปนอย สงแวดลอมและ

วฒนธรรมตางๆ ของคนในภาคเหนอในอดตจนปจจบนไดเปนอยางดนบวาเปนประโยชน

ทางออมทไดรบนอกเหนอจากความอบอนใจของลกทจะเปนประโยชนโดยตรงของเพลง

กลอมเดก

ตวอยางเพลงกลอมเดกภาคเหนอ ออ ออ ออ จา ปอนายแดงสา

แมนายไปนานอกบาน เกบบาสานใสโถง

เกบลกกง ใสวา เกบบาหาใสปก

หนวยหนงเกบไวกนเมอแลง หนวยหนงเอาไวขายแลกขาว

หนวยหนงเอาไวเปนเปอนเจา ออ ออ จา

เพลงกลอมเดกภาคอสาน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสาน เปนดนแดนทกวางขวางและมประชากร

มากทสดในบรรดา ๔ ภาคของไทยเพลงกลอมลกจงมหลายสาเนยงถาเปนอสานตอนเหนอ

จะมสาเนยงคลาย ลาว ถาเปนอสานตอนใตจะมสาเนยงคลายเขมร แตเพลงกลอมลกทแพร

หลายและยอมรบวาเปนเอกลกษณของอสานจะเปนสาเนยงของอสานตอนเหนอ และมกจะขนตนดวยคาวา “นอนสาหลา” หรอ “นอนสาเดอ” หรอ “นอนสาแมเยอ” มทานองลลา

เรยบงายชาๆ และมสมเสยงซาๆ กนทงเพลงเชนเดยวกบภาคเหนอ การใชถอยคามเสยง

สมผสคลา ยกลอนสภาพทวไปและมคาพนบานทมความหมายในเชงสนสอนลกหลานดวย

๑๗๑รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

วรรณ

คดแล

ะวรร

ณกร

รม

บท ท๖

ความรกความผกพน ซงมกประกอบดวย ๔ สวนเสมอ คอสวนทเปนการปลอบโยน การขและการขอโดยมงใหเดกหลบเรวๆ นอกจากนกจะเปนคาทแสดงสภาพสงคมดานตางๆ เชนความเปนอย บรรยากาศในหมบาน คานยม ขนบธรรมเนยมประเพณเปนตน คณคาของ

เพลงกลอมเดกอ สานจงมพรอมทงทางดานจตใจและดานการศกษาของชาต

ตวอยาง เพลงกลอมเดกของภาคอสาน นอนสาหลาหลบตาสามเยอ

แมไปไฮ หมกไข มาหา

แมไปนา จปา มาปอน

แมเลยงมอน ในปา สวนมอน

เพลงกลอมเดกภาคใต ในบรรดาภาษาถน ภาคใตเปนภาษาทคนไทยสวนใหญรจกมากทสดเพราะมสาเนยงทเปนเอกลกษณชดเจนทสด เชนเดยวกบเพลงกลอมเดกภาคใตทมทานองและลลาเดนเปนของตนเองเพลงกลอมเดกภาคใตมชอเรยก ๔ อยาง คอ เพลงรองเรอ เพลงชานองหรอเพลงชานอง เพลงเสภาและเพลงนองนอน ทเรยกเพลงรองเรอ สนนษฐานวานาจะเปนลกษณะของเปลทใชผาผกมรปรางคลายเรอ เพลงชานองหรอชานอง คาวา ชา มาจากคาวา บชา ซงแปลวาสดดหรอกลอมขวญ ชานองหรอชานองจงหมายถงการสดดแมซอ ซงเชอกนวาเปนเทวดาหรอผประจาทารก เพลงเสภาเปนเพลงทใชโตคารมกนเปนบทปฏพากยแสดงปฏภาณไหวพรบ นามาใชเปนเพลงกลอมลกนองนอน เปนการมงกลอมนองหรอกลอมลกโดยตรง ลกษณะเดนของเพลงกลอมลกภาคใตไมวาจะเปนเพลงประเภทใดคอมกจะขนตนดวยคาวา “ฮา เออ” หรอคาวา “เหอ” แทรกอยเสมอในวรรคแรกของบทเพลง แลวจงขบกลอมไปชาๆ เหมอนภาคอนๆ จากหลกฐานการคนควาเพลงกลอมเดกภาคใต ของศาสตราจารยวงศ พงศไพบลย ระบไววาเพลงกลอมเดกภาคใตมจดประสงคและโอกาสการ

ใชกวางขวางจานวนเพลงจงมมากถง ๔๓๐๐ เพลง นบวามากกวาทกภาคในประเทศ

ตวอยางเพลงกลอมเดกภาคใต ...รองเรอเหอ รองโรกนทงบาน ไมใชเรองของทาน ทานเหอ อยาเกบไปใสใจ

รองเรอชาหลาย ไมเกยวไมพานไปหาใคร

ทานอยาเกบมาใสใจ รองเรอชาหลาน...เอง

...โผกเปลเหอ โผกไวใตตนชมพ

ใหแหวนชายไปทงค บอกพอบอกแมวาหาย พอวาไมรบรบญ แมวาไมรบรดาย

บอกพอบอกแมวาแหวนหาย ตดมอพชายไป

....................................

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๗๒

วรรณคดและวรรณ

กรรม

บท ท๖

กจกรรมเพลงกลอมเดก ๑. ใหนกศกษาคนควาบทเพลงกลอมเดกทมอยในทองถนของตน บนทกไวพรอม

ทงแปลความหมายหรออธบายคาภาษาถนนนๆ

บทเพลงกลอมเดก

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

๑๗๓รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

เฉลย

กจกร

รมทา

ยบท

เฉลยบทท ๑ เรองการฟง การด

กจกรรมท ๑ ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน ๑.๑ การฟงและการด หมายถง การทมนษยรบรเรองราวตางๆ จากแหลงของ

เสยงหรอภาพหรอเหตการณซงเปนการฟงจากผพดโดยตรง หรอฟงและดผานอปกรณหรอ

สงตางๆ แลวเกดการรบรและนาไปใชประโยชนไดโดยตองศกษาจนเกดความถกตอง วองไว

ไดประสทธภาพ

๑.๒ จดมงหมายของการฟงและการด

๑. ฟงเพอจบใจความสาคญไดวาเรองทฟงนนเปนเรองเกยวกบอะไร เกดขน

ทไหนเมอไร หรอใครทาอะไรทไหน เมอไร

๒. ฟงเพอจบใจความโดยละเอยด ผฟงตองมสมาธในการฟง มการบนทกยอ

เพอชวยความจา

๓. ฟงและดเพอความเพลดเพลน ไดแกการฟงเพลง ฟงดนตร ดภาพยนตร

ดภาพสวยงาม ฟงนทาน เปนตน

กจกรรมท ๓ เลอกคาตอบทถกตองทสดเพยงคาตอบเดยว

๑. ก ๒. ง ๓. ค ๔. ข ๕. ก

เฉลยบทท ๒ การพด

กจกรรมท ๑ ใหผเรยนเลอกคาตอบทถกทสดเพยงขอเดยว ๑. ง ๒. ข ๓. ข ๔. ค ๕. คกจกรรมท ๓ ใหผเรยนยกตวอยางการกระทาทไมมมารยาทในการพดมา ๕ ตวอยาง

๑. พดใหรายผอน ๒. พดหยาบคาย

๓. พดยกตนขมทาน

๔. พดดดน พดเสยงดง

๕. พดไมถกกาลเทศะ

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๗๔

เฉลยกจกรรมทายบท

เฉลยบทท ๓ การอาน

กจกรรมท ๑ ๑. การอานในใจมจดมงหมาย คอ

๑) จบใจความไดถกตองรวดเรว

๒) เกดความร ความเขาใจ และความคด

๓) ใชเวลาวางใหเปนประโยชน

๔) ถายทอดความรใหผอนได

๒. การอานออกเสยงมหลกการ

๑) ออกเสยงถกตองชดเจน

๒) เสยงดงใหผฟงไดยน

๓) เปนเสยงพดโดยธรรมชาต

๔) เขาถงลกษณะของเนอเรอง

๕) รจกทอดจงหวะและหยดหายใจ

๓. จงยกตวอยางการอานออกเสยงทเปนทางการ คอ

การอานในชนเรยน อานในทประชม อานรายงาน อานคาปราศรย อานสารในโอกาสท

สาคญตางๆ

กจกรรมท ๒ การนาขอความหรอประโยคทเปนหวใจของเรองออกมา

กจกรรมท ๓ วทย โทรทศน เทปเสยง วดทศน ซด คอมพวเตอร อนเทอรเนต

กจกรรมท ๔ การอานเพอการวเคราะหวจารณ เปนการอธบายลกษณะของงานเขยนโดย แยกแยะรายละเอยดสงทสาคญของงานเขยนนนออกมาใหเดนชด เพอชใหเหนสวนทงดงาม

หรอจดพกพรองทแฝงอยเพอใหเหนคณคา ของหนงสอเลมนน

การวจารณหนงสอ เปนการหาความรประเภท และลกษณะของงานเขยนเรองนนๆ

ใหเขาใจกอนวจารณ มการแยกประเดนขอด ขอบกพรองทควรนามากลาวถงไวตางหาก

ใหชดเจนและเปรยบเทยบกบผลงานของนกเขยนทเขยนเรองในแนวเดยวกนกจกรรมท ๕ มารยาทในการอานมดงน ๑. ไมอานออกเสยงดงในททตองการความสงบ

๒. ไมทาลายหนงสอ โดยขด ขด พบ หรอฉกสวนทตองการ ๓. ไมควรอานเรองทเปนสวนตวของผอน

๔. อานอยางตงใจ มสมาธ และไมทาลายสมาธผอน

๕. เมออาน หนงสอเสรจแลวควรเกบหนงสอไวทเดม

๑๗๕รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>>

เฉลย

กจกร

รมทา

ยบท

เฉลยบทท ๕ หลกการใชภาษา

กจกรรมท ๑ แยกคาตอไปนตามตาราง คาประสม ผลไม พลเรอน นพเกา

คาสมาส รฐบาล ศลปกรรม รปธรรม มหาชน อคคภย พระเนตร พทธกาล

คหกรรม ภมศาสตร

คาสนธ วทยาลย สญญาณ นโยบาย

กจกรรม ๒ ใหผเรยนพจารณาประโยคตอไปนวาเปนประโยคชนดใด

๑. ประโยคความเดยว

๒. ประโยคความซอน

๓. ประโยคความเดยว

๔. ประโยคความรวม

๕. ประโยคความเดยว

กจกรรมท ๕ จบคสานวนใหตรงกบความหมาย ๑ ฒ ๒ ฉ ๓ ซ ๔ จ ๕ ก ๖ ญ

๗ ฐ ๘ ฑ ๙ ณ ๑๐ ข ๑๑ ฎ ๑๒ ช

กจกรรมท ๖ เขยนคาพงเพยใหตรงกบความหมาย

๑. ราไมดโทษปโทษกลอง ๒. มอไมพายเอาเทารานา

๓. ขชางจบตกแตน ๔. ฟนฝอยหาตะเขบ

๕. กระเชอกนรวกจกรรมท ๗ ๑. กลอนสภาพ

๒. กาพยยาน ๑๑

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๗๖

เฉลยกจกรรมทายบท

เฉลยบทท ๖ วรรณคดและวรรณกรรม

๑. การพนจ หมายถง การพจาร ณาตรวจสอบ พรอมทงวเคราะหแยกแยะและ

ประเมนคาได

๒. หลกเกณฑในการพนจวรรณคดและวรรณกรรม

๑) ความเปนมาหรอประวตหนงสอและผแตง

๒) ลกษณะคาประพนธ

๓) เรองยอ

๔) เนอ เรอง

๕) แนวคด จดมงหมาย

๖) คณคาของวรรณคดและวรรณกรรม

๓. เพลงพนบาน หมายถง เพลงทเกดจากคนทองถนตางๆ ทคดรปแบบการเลน

ท วงทานอง ภาษาเรยบงายไมซบซอน

๔. เพลงพนบาน จะแบงเปนภาคตามภมศาสตร คอ เพลงพนบานภาคกลาง

เพลงพนบานภาคเหนอ เพลงพนบานภาคใต และเพลงพนบานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

๕. –

๖. ๑.ข ๒. ก ๓. ข ๔. ก ๕. ค

๖.ค ๗. ค ๘. ค ๙. ง ๑๐. ง

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๗๗

บรรณานกรมการศกษานอกโรงเรยน, กระทรวงศกษาธการ, หมวดวชาภาษาไทย (สองระดบ) ชดท ๑ การรบสารดวย การอาน และการฟง ระดบมธยมศกษาตอนตน หลกสตรการ ศกษานอกโรงเรยน กรงเทพฯ โรงพมพครสภา ๒๕๔๑การศกษานอกโรงเรยน กทม : ชดการเรยนทางไกล หมวดวชาภาษาไทย ระดบ มธยมศกษาตอนตน โรงพมพครสภา, ๒๕๔๖กรมการศกษานอกโรงเรยน, กระทรวงศกษาธการ. แบบเรยนวชาภาษาไทย (วชาบงคบ) ตอนท ๒ ภาษาไทยเพอพฒนาการสงสารตามหลกสตรการศกษานอกโรงเรยน ระดบมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช ๒๕๓๐กรมการศกษานอกโรงเรยน, กระทรวงศกษาธการ. หนงสออานเพมเตม วชาภาษาไทย (วชาบงคบ) ตอนท ๑ ภาษาไทยเพอพฒนาการรบสาร หลกสตรการศกษา นอกโรงเรยน ระดบมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช ๒๕๓๐กรมการศกษานอกโรงเรยน, กระทรวงศกษาธการ.แบบเรยนภาษาไทย (วชาเลอก) ตอนท ๒ ศลปศกษาตามหลกสตรการศกษานอกโรงเรยน ระดบมธยมศกษา ตอนตน พทธศกราช ๒๕๓๐ โรงพมพครสภาลาดพราว ๒๕๔๐กรมการศกษานอกโรงเรยน, กระทรวงศกษาธการ. หมวดวชาภาษาไทย (วชาบงคบ) ชดท ๓ การพด ระดบมธยมศกษาตอนตน หลกสตรการศกษานอกโรงเรยน พมพครงท ๒ พ.ศ.๒๕๓๙.กรมการศกษานอกโรงเรยน, กระทรวงศกษาธการ. ชดวชาภาษาไทย หมวดวชาภาษาไทย ระดบมธยมศกษาตอนตน โรงพมพครสภาลาดพราว ๒๕๔๖ณฐยา อาจมงกร, ภาษาไทย ระดบมธยมศกษาตอนตน หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ สามเจรญพาณชย การพมพ (กรงเทพฯ) จากด ๒๕๔๘ประพนธ เรองณรงค กลมสาระการเรยนร ภาษาไทยชวงชนท ๓ ม.๑-๓ (เลม ๑)

กรงเทพฯ : ประสานมตร ๒๕๔๕.ประพนธ เรองณรงค รศ. และคณะ ชดปฏรปการเรยนร กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชวงชนท ๓ ม.๑-ม.๓วราภรณ บารงกล อานถก-สะกดถก-คา-ความหมาย-ประโยค.กรงเทพฯ : ตนออ ๒๕๓๖.๒๕๒ หนา.ศกษาธการ, กระทรวง. หมวดวชาภาษาไทย (วชาบงคบ) ชดท ๕ ภาษาพาสนก ระดบ มธยมศกษาตอนตน หลกสตรการศกษานอกโรงเรยน กรงเทพฯ ครสภา ๒๕๓๘.สานกงาน กศน. จงหวดปราจนบร.ชดวชาภาษาไทย.ระดบมธยมศกษาตอนตน โรงพมพ ครสภา ๒๕๔๖อมรา บญาทพย และบปผา บญาทพย, ภาษาไทย ๑ กรงเทพ : ประสานมตร, ๒๕๔๐

หนงสอเรยน สาระความ ร พนฐาน๑๗๘

หลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐานพทธศกราช ๒๕๕๑

รายชอผเขารวมประชมปฏบตการพฒนาหนงสอเรยนวชาภาษาไทย

ระหวางวนท ๑๐ – ๑๓ กมภาพนธ ๒๕๕๒ ณ บานทะเลสครมรสอรทจงหวดสมทรสงคราม

๑. นางสาวพมพใจ สทธสรศกด ขาราชการบานาญ

๒. นางพมพาพร อนทจกร สถาบน กศน. ภาคเหนอ

๓. นางกานดา ธวงศ สถาบน กศน. ภาคเหนอ

๔. นายเรง กองแกว สานกงาน กศน. จงหวดนนทบร

รายชอผเขารวมประชมบรรณาธการหนงสอเรยนวชาภาษาไทย

ครงท ๑ ระหวางวนท ๗ – ๑๐ กนยายน ๒๕๕๒ ณ โรงแรมอทองอนนจงหวดพระนครศรอยธยา

๑. นางสาวพมพใจ สทธสรศกด ขาราชการบานาญ

๒. นายเรง กองแกว สานกงาน กศน. จงหวดนนทบร

๓. นางนพรตน เวโรจนเสรวงศ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ครงท ๒ ระหวางวนท ๑๒ – ๑๕ มกราคม ๒๕๕๓ ณ โรงแรมอทองอนนจงหวดพระนครศรอยธยา

๑. นางสาวพมพใจ สทธสรศกด ขาราชการบานาญ

๒. นายเรง กองแกว สานกงาน กศน. จงหวดนนทบร

๓. นางนพรตน เวโรจนเสรวงศ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

รายวชา ภาษา ไทย (พท21001) <<ระดบมธยมศกษาตอนตน>> ๑๗๙

ทปรกษา๑. นายประเสรฐ บญเรอง เลขาธการ กศน.

๒. ดร.ชยยศ อมสวรรณ รองเลขาธการ กศน.

๓. นายวชรนทร จาป รองเลขาธการ กศน.

๔. ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาดานการพฒนาหลกสตร กศน.

๕. นางรกขณา ตณฑวฑโฒ ผอานวยการกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

คณะทางาน๑. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

๒. นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

๓. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

๔. นางสาวศรญญา กลประดษฐ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

๕. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผพมพตนฉบบ๑. นางปยวด คะเนสม กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน๒. นางเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน๓. นางสาวกรวรรณ กววงษพพฒน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน๔. นางสาวชาลน ธรรมธษา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน๕. นางสาวอรศรา บานช กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผออกแบบปก นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

คณะ ผจดทา

บนทก