คมอยาเสพตดและการตรวจหาสารเสพตดเบองตน

ในเรอนจาและทณฑสถาน

กลมงานเวชศาสตรชนสตร

กองบรการทางการแพทย กรมราชทณฑ

คานา

ปญหาการแพรระบาดของยาเสพตด ททวความรนแรง นบเปนปญหาสาคญทรฐบาล

ไดใหความสาคญในการปองกนและปราบปรามอยางเรงดวน เนองจากยาเสพตด สงผลกระทบใหเกด

ปญหาอาชญากรรม และปญหาสงคมทมผลตอความมนคงของประเทศชาต กรมราชทณฑเปนองคกรหลก

ทรบผดชอบในการควบคม ดแล และพฒนาพฤตนสยผกระทาความผด ทเขาสกระบวนการยตธรรม

ตามคาพพากษาของศาล จงตองมมาตรการในการควบคม ดแลผตองขง ทงคดยาเสพตด และคดอนๆ

รวมถงการปองกนและปราบปรามยาเสพตดในเรอนจาและทณฑสถาน นอกเหนอจากการจโจม

ตรวจคนหายาเสพตด และสงของตองหามภายในเรอนจาฯ กรมราชทณฑไดนาวธทางวทยาศาสตรทม

ความถกตอง เชอถอได มาใชในการตรวจพสจนหาสารเสพตดในชววตถ เชน “ปสสาวะ” ดวยชดทดสอบ

หาสารเสพตดเบองตน ซงเปนวธการทงาย สะดวก รวดเรว ไมซบซอน และนาผลการตรวจพบสารเสพตด

ดงกลาวในเบองตน สงตรวจยนยนอกครง ในหนวยงานภาครฐทไดรบการรบรองตามมาตรฐานสากล

เพอนาผลการตรวจมาบาบดรกษา และฟนฟสมรรถภาพผตองขง ใหมคณภาพชวตทด เลกยาเสพตด

กอนไดรบการพนโทษ เพอคนคนด มคณคา สสงคม

การจดทาคมอฉบบน จดทาขนเพอใหเรอนจาและทณฑสถาน ไดใชเปนแนวทางในการ

ดาเนนงานการตรวจหาสารเสพตดในเบองตน ใหถกตองตามหลกวชาการและนามาปฏบตใหสอดคลอง

เปนไปในทศทางเดยวกน อนจะเปนประโยชนตอเจาหนาทปฏบตงานทเกยวของ และคณะผจดทาหวงวา

จะเปนการชวยสงเสรมประสทธภาพในการปฏบตงานตอไป

กลมงานเวชศาสตรชนสตร กองบรการทางการแพทย กรมราชทณฑ

สารบญ

บทท หนา

บทนา

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบยาเสพตด 1

บทท 2 การตรวจสารเสพตดในรางกาย ๖

บทท 3 หลกเกณฑ วธการตรวจปสสาวะหาสารเสพตด ๘

บทท 4 การเลอกใชชดทดสอบหาสารเสพตด 1๖

บทท 5 แนวทางการจดซอชดทดสอบ 1๘

.......................................................................................................................

ภาคผนวก

ตวอยางฉลากปดขวดเกบปสสาวะ ๒๑

แบบบนทกการยนยอมตรวจปสสาวะและผลการตรวจสอบเบองตน ๒๒

แบบรายงานผลการตรวจหรอทดสอบหาสารเสพตด ๒๓

คณะผจดทา

เอกสารอางอง

1

บทท 1

ความรเบองตนเกยวกบยาเสพตด

ยาเสพตด หมายถง สารเคมหรอวตถใดๆ ทมผลตอรางกาย และระบบประสาทสวนกลาง ทาใหเกด

การเปลยนแปลงทางอารมณ พฤตกรรม และทาใหเกดการเสพตด ตามพระราชบญญตปองกนและปราบปราม

ยาเสพตด พ.ศ. 2519 สามารถจาแนกยาเสพตดไวเปน 3 กลม คอ

1. ยาเสพตดใหโทษ หมายถง สารเคมหรอวตถใดๆ เมอรบเขาสรางกายแลวทาใหเกดผลเสย

ตอรางกายและจตใจ เชน ตองเพมขนาดหรอปรมาณการเสพขนเรอยๆ และเมอหยดเสพจะเกดอาการถอนยา

เมอขาดยาจะมความตองการเสพสารนนอยางรนแรง ทงทางรางกายและจตใจ และสขภาพทวไปจะทรดโทรม

ตวอยางเชน ยาบา เฮโรอน โคเคน และกญชา เปนตน

2. วตถออกฤทธ หมายถง สารเคมหรอวตถใดๆ ซงมผลตอระบบประสาทสวนกลาง และเกดการ

เปลยนแปลงสภาพจตใจของผทไดรบสารเหลาน ตวอยางเชน เคตามน(ยาเค) อลปราโซแลม และไดอาซแพม

เปนตน

3. สารระเหย หมายถง สารประกอบอนทรยเคม ประเภท ไฮโดรคารบอน ทไดจากนามน ปโตร

เลยมและกาซธรรมชาต มคณสมบตสามารถระเหยไดงายทอณภมหอง สารระเหยทเปนสารเคม เชน โทลอน

อาซโตน เอทลอะซเตต เปนตน และ ผลตภณฑทมสารระเหยเปนสวนประกอบ ไดแก ทนเนอร แลคเกอร

กาวอนทรยธรรมชาต กาวอนทรยสงเคราะห และลกโปงวทยาศาสตร เปนตน

ในทนจะขอกลาวถงยาเสพตดใหโทษ และวตถออกฤทธเฉพาะทใชตรวจโดยใชชดทดสอบเบองตน

ไดแก ยาบา ไอซ ยาอ มอรฟน/เฮโรอน/ฝน กญชา โคเคน และ ยากลมเบนโซไดอาซปนส ดงน

ยาบา

ยาบามลกษณะเปนเมดกลม นนเลกนอย ดานหนงเรยบ

อกดานหนงมตวอกษร “wy” สวนใหญมสสมแดง บางครงจะพบ

ยาบาสสม สนาตาล และสเขยว โดยทวไปยาบามเสนผาศนยกลาง

0.6 มลลเมตร มความหนา 2.5-3.0 มลลเมตร นาหนกเมดละ

90 มลลกรม

ปจจบน ยาบาสวนใหญประกอบดวยสารเมทแอมเฟตามน (Methamphetamine) ประมาณ

15-25 % โดยนาหนก ผสมกบคาเฟอน (Caffeine) ปรมาณเมทแอมเฟตามนรวมกบคาเฟอนโดยรวมประมาณ

85-95 % โดยนาหนก บางครงจะพบยาเสพตด หรอวตถออกฤทธอนผสมปนดวย เชน ยาอ (Ecstasy), อเฟดรน

(Ephedrine), เอน-เอน ไดเมทลแอมเฟตามน (N,N-Dimethylamphetamine) หรอ เคตามน (Ketamine)

เปนตน เมทแอมเฟตามน จดเปนยาเสพตดใหโทษประเภท 1 ตามพระราชบญญตยาเสพตด ใหโทษ พ.ศ. 2522

2

ไอซ

ไอซ มลกษณะเปนผลกใสสขาว ประกอบดวยเมทแอมเฟตามน

ทมความบรสทธสง คอมากกวา 85% ขนไป นยมเสพโดยการสบ มการ

ออกฤทธและการขบออกจากรางกายเชนเดยวกนกบยาบา

ไอซ คอ เมทแอมเฟตามน จดเปนยาเสพตดใหโทษประเภทท 1

ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

ยาอ ยาอ เปนชอใชเรยกยาเสพตดทใชในสถานบนเทง สวนใหญทพบ คอ 3,4-เมทลลนไดออกซ

เมทแอมเฟตามน มชอเรยกอน เชน เอมดเอมเอ (MDMA), อาดม (ADAM), เอกตาซ (Ecstasy หรอ XTC)

เปนตน รองลงมาคอ เมทลลนไดออกซแอมเฟตามน (Methylenedioxyetamine: MDA) มชอเรยกอน เชน

เอมดเอ (MDA), ยาเลฟ (Love drugs หรอ Love pills) เปนตน และเมทลลนไดออกซเอทลแอมเฟตามน

(Methylnedioxyethylamphetamine) หรอ เอมดอ (MDE หรอ MDEA) สาหรบประเทศไทยสวนใหญจะพบ

ยาอ ชนดเอมดเอมเอ (MDMA)

ยาอ มลกษณะเปนแคปซลหรอเมด สวนใหญจะเปนยาเมดกลมแบน

สตางๆ บนเมดยาพมพสญลกษณรปตางๆ เชน กระตาย คางคาว นก ดวงอาทตย

เปนตน มเสนผาศนยกลาง 8-12 มลลเมตร ความหนา 3-4 มลลเมตร

นาหนก เมดละ 200-300 มลลกรมโดยประมาณ

การเสพยาอ โดยการรบประทาน ยาอจะออกฤทธภายในเวลา

30-60 นาท และออกฤทธนาน 6-8 ชวโมง ผเสพจะมความสขระยะสน

และจะมอาการประสาทหลอนขนรนแรง คอ รสกรอน หวใจเตนเรว ความดน

โลหตสง ไดยนเสยงและเหนแสงผดไปจากความจรง ไมสามารถควบคมอารมณตนเองได การเสพเพยง 1-2 ครง

สามารถทาลายระบบภมคมกนของรางกายและเซลลสมอง ทาใหมอารมณเศราหมองหดหอยางมาก และ

มแนวโนมการฆาตวตายสงกวาคนปกต

MDMA, MDA และ MDE จดเปนยาเสพตดใหโทษประเภทท 1 ตามพระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. 2522

มอรฟน/เฮโรอน/ฝน มอรฟน เฮโรอน และฝน เปนยาเสพตดในกลมโอปเอตส (Opiates)

ทไดจากพชฝน (Opium)

มอรฟน (Morphine)

เปนสารอลคาลอยดสาคญในพชฝน มฤทธแรงกวาฝน 8-10 เทา

มลกษณะเปนผงสขาวหรอสเทาเกอบขาว ไมมกลน มรสขม

มอรฟนจดเปนยาเสพตดประเภท 2 ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

3

เฮโรอน (Heroin) เปนยาเสพตดทสงเคราะหไดจากมอรฟน มฤทธรนแรง

กวามอรฟนประมาณ 4-8 เทาและแรงกวาฝนประมาณ 30-90 เทา

โดยทวไปมลกษณะเปนผงสขาว สนวล หรอ สครม ไมมกลน มรสขม

เฮโรอน จดเปนยาเสพตดประเภท 1 ตามพระราชบญญต

ยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

ฝน (Opium)

มลกษณะเปนยางเหนยวสขาว (Latex) ไดจากการกรด (scoring)

ผลฝนสดทยงไมโตเตมท ทงไวแหงจะเปนสดา ประกอบดวยสารอลคาลอยด

หลายชนด ทสาคญทสด คอ มอรฟน ประมาณ 10-16% นอกจากน ยงม

อลคาลอยดอนๆ เชน โคเดอน (Codeine) ทเบน (Thebaine) ปาปาเวอรรน

(Papaverine) และนอสคาปน (Noscapine) เปนตน ยาเสพตดกลมโอปเอตส ออกฤทธกดระบบประสาทสวนกลาง ทาใหกลามเนอคลายตว ลดความรสก

เจบปวด ลดการทางานของรางกาย อาการขางเคยง คอ ทาใหทองผก คนตา ตาแดงหายใจลาบาก และมโอกาส

ตดเชอโรคไดงาย มอาการเสพตดทางรางกายและจตใจ มอาการขาดยาอยางรนแรงในผเสพเฮโรอน และ

นอสคาปน (Noscapine) เปนตน

ฝนจดเปนยาเสพตดประเภท 2 ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

กญชา กญชาเปนพชทมสารออกฤทธทสาคญ คอ Tetrahydrocannabinol (THC) ซงพบมากในสวนของ

ชอดอกกญชา รองลงมา คอ ใบ

กาน และกงตามลาดบ

การสกดกญชาจะไดนามนกญชา (Hashish oil) ซงเปนของเหลวสนาตาลหรอสดา มสารออกฤทธตอ

จตประสาทสงถง 20-60% แตยางกญชา (Hashish) จะมสารออกฤทธประมาณ 4-8% สาหรบTHC เปนของแขง

ใสคลายแกว มกลนเทอรพนอยส (Turpenois) เมอถกความรอน จะมลกษณะขนเหนยว ละลายนาไดนอยมาก

แตละลายไดดในสารอนทรย

4

THC ออกฤทธทสมอง ในเบองตนจะออกฤทธกระตนประสาท (Stimulant) ทาใหผเสพตนเตน

ชางพดและหวเราะตลอดเวลา ตอมาจะออกฤทธกดประสาท (depressant) ทาใหผเสพมอาการคลายเมาเหลา

อยางออนๆ เซองซมและงวงนอน ถาเสพในปรมาณมากๆ จะหลอนประสาท ทาใหเหนเปนภาพลวงตา หแวว

ความคดสบสน ควบคมตวเองไมได

กญชา จดเปนยาเสพตดใหโทษประเภท 5 ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522

โคเคน

โคเคน หรอ คาโคอน เปนสารสกดทสาคญจากใบ

ของตนโคคา จดเปน โทรเฟนอลคาลอยด (Tropane alkaloids)

ใบโคคาจะมโคเคนประมาณ 1% โคเคนมลกษณะเปนผงสขาว

และเปนกอนผลก มรสขม ไมมกลน มสตางๆ ขนอยกบวธการผลต

โดยทวไปมสขาว เหลองครมถงสนาตาลออน ไมละลายนา

มชอเรยกตางๆ เชน Crack, Coke, Snow และ Speed ball

เนองจากโคเคนไมละลายนา จงมการนาโคเคนมาผานกระบวนการทาใหเปนเกลอซลเฟต หรอเกลอ

ไฮโดรคลอไรด ซงจะละลายนาไดดเปนทนยมของผเสพ

การเสพโคเคนโดยการสบเขาไปในโพรงจมก จะออกฤทธกระตนประสาทอยางรวดเรว ภายใน

3-5 นาท การเสพโดยฉดเขาหลอดเลอดดาจะออกฤทธภายใน 15-30 วนาท ฤทธจะอยนาน 20-30 นาท ผเสพ

โคเคนจะมอาการตนตว หวใจเตนเรว ความดนโลหตสง อณหภมในรางกายสงถง 45.5 °C อาจจะเกดอาการชก

หมดสต ระบบหายใจลมเหลว เสยชวตได ขณะเดยวกนผเสพจะมความสข คลายวตกกงวล การเสพตดตอกนนานๆ

จะเกดอาการประสาทหลอน โคเคนจดเปนยาเสพตดประเภท 2 ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ

พ.ศ. 2522

ยากลมเบนโซไดอาซปนส ,เบนโซฯ

ยากลมเบนโซไดอาซปนส เปนยาออกฤทธตอจตประสาท (Psychoactive drugs) โดยการกด

การทางานของประสาทสวนกลาง ทาใหหลบไดด คลายความวตกกงวล กลามเนอคลายตว แกอาการชก และ

ยาบางตวทาใหเสยความทรงจา มการนายากลมเบนโซไดอาซปนส ไปใชในทางทผด โดยการการเสพรวมกบ

ยาเสพตดและวตถออกฤทธชนดอน เชน เมทแอมเฟตามน เฮโรอน โคเคน และเคเฟตามน ยาเหลานเปนทนยมใช

ในสถานบนเทง นอกจากน ยาบางตวยงถกนาไปใชกออาชญากรรม ปลดทรพย และขมขน เปนตน แมยากลม

เบนโซไดอาปนส จะมประโยชนมากในทางการแพทย แตกมการนาไปใชในทางทผดมากเชนกน ในประเทศไทย

พบยากลมนทเปนปญหา เชน

5

ไดอาซแพม (Diazepam)

ชอทางการคามากมาย แตทรจกทวไปคอ Valium

หรอ Roche ขนาดเมดละ 2,5 และ 10 มลลกรม มลกษณะ

เปนเมดกลมแบนสฟา ขาว เหลอง ใชรกษาอาการวตกกงวล

นอนไมหลบ แกอาการชก คลายกลามเนอ ใชทางยามานานกวา 40 ป

อลปราโซแลม (Alprazolam)

มชอทางการคามากมายแตทรจกทวไปกคอ Xanax

ขนาดเมดละ 0.5,1 และ 2 มลลกรม ลกษณะเปนเมดยาวร สฟา

สม ขาว ใชรกษาอาการวตกกงวล สงบประสาท นอนไมหลบ

แกอาการชก และทาใหกลามเนอคลายตว

ฟลไนตราซแพม (Flunittrazepam)

ชอทางการคาทรจกทวไปคอ Rohypnol ขนาดเมดละ 0.5

และ 1 มลลกรม ลกษณะเปนยาเมดรปยาวรและกลมแบนสฟา

ขาวเหลอง เปนยานอนหลบ ใชรกษาระยะเวลาสนในผปวยมอาการ

นอนไมหลบเรอรงและรนแรงทไมตอบสนองตอยานอนหลบชนดอน

ไนเมตาซแพม (Nimetazepam)

มชอทางการคาวา อรมน (Erimin) ขนาดเมดละ 5 มลลกรม

ลกษณะยากลมแบนสสมออน ใชรกษาคนไขนอนไมหลบ

ยาตวนไดถกนาไปใชในทางทผดสง เนองจากยาถกดดซม

เขาสสมองไดอยางรวดเรว ทาใหเสยความจาชวขณะ

ไดอาซแพม และอลปราโซแลม จดเปนวตถออกฤทธ

ตอจตและประสาทในประเภท 4 ฟลตราไนซแพม และ

ไนเมตาซแพม จดเปนวตถออกฤทธตอจตและประสาท

ประเภท 2 ตามพระราชบญญตวตถออกฤทธตอจตและประสาท พ.ศ. 2518

6

บทท 2

การตรวจสารเสพตดในรางกาย

สารเสพตดสวนใหญเ มอเขาสรางกายแลวจะตองผานกระบวนการแตกตว ดดซม และขบออก

จากรางกาย การตรวจสารเสพตดในปสสาวะเปนวธทสามารถตรวจพบปรมาณยาในปรมาณทสง และสามารถเกบ

ตวอยางไดมากเพยงพอสาหรบการตรวจวเคราะห ซงผลการตรวจถกนาไปใชในกระบวนการยตธรรม กระบวนการ

เกบปสสาวะเปนสงทตองดาเนนการโดยรดกม รอบคอบ

การตรวจสารเสพตดในรางกายม 2 ขนตอน คอ

1. การตรวจหาสารเสพตดเบองตน

2. การตรวจหาสารเสพตดขนยนยนผล

1. การตรวจหาสารเสพตดเบองตน

เปนการตรวจเพอคดแยกตวอยางปสสาวะทคาดวาจะมสารเสพตด (ผลบวก) ออกจากตวอยางปสสาวะทไมมสารเสพตด ผลการตรวจตวอยางทใหผลบวกในขนตอนน ยงไมสามารถยนยนวามสารเสพตดอยจรงหรอไม จนกวาจะผานการตรวจในขนยนยนผลตอไป วธการตรวจสามารถตรวจโดยใชชดทดสอบสารเสพตดเบองตนทใชหลกการเคม หรอหลกการภมคมกนวทยา และตรวจในภาคสนามได การตรวจในขนนใชสาหรบการเฝาระวงการแพรระบาดของยาเสพตดในกลมเปาหมาย ไมควรนาไปใชในการดาเนนคดกบผกระทาผด หรอเพอการตดสทธประโยชนของผอน

2. การตรวจสารเสพตดขนยนยนผล เปนการนาตวอยางปสสาวะทใหผลบวกในขนตอนการตรวจเบองตน มาตรวจยนยนอกครง

ในหองปฏบตการ วามสารเสพตดอยจรงหรอไม โดยทาการแยกสารออกจากตวอยางปสสาวะ แลวนาสารสกดนนไปตรวจอยางละเอยดดวยวธการทางเทคนคอกครง การตรวจในขนยนยนผลน สามารถนาผลการตรวจไปใช เพอการบาบดรกษาและการเฝาระวงผเสพยาเสพตด รวมทงยงนาผลการตรวจไปประกอบการดาเนนคด และเปนขอมลในการปองกนและปราบปรามการใชยาเสพตด

สารชววตถทใชตรวจหาสารเสพตด

การหาสารเสพตด สามารถตรวจไดในสารชววตถหลายชนด เชน ปสสาวะ เหงอ นาลาย เลอด เสนผม

และเลบ ปจจบนมชดทดสอบทสามารถใชตรวจสารเสพตดในตวอยางปสสาวะ เหงอ เลอด และนาลาย ซงการ

เลอกชนดของตวอยางชววตถ จะตองพจารณาควบคกบวตถประสงคของการตรวจ ปรมาณสารเสพตดในวตถนนๆ

ความยากงายในการเกบตวอยาง การเกบรกษาตวอยาง การนาสงตวอยาง และความพรอมของหองปฏบตการ

ในการตรวจยนยนผล

7

ปสสาวะ

สารชววตถทนยมใชในการตรวจหาสารเสพตด และใชกนอยางแพรหลาย คอ ปสสาวะ และผลการตรวจ

ปสสาวะเปนทยอมรบในชนศาลในระดบสากล

ขอดของการใชตวอยางปสสาวะ คอเปนตวอยางทสามารถเกบไดงายเมอเทยบกบสารชววตถอนๆ

ปสสาวะมความคงตวสง สามารถเกบตวอยางไดในปรมาณมากๆได ทาใหมตวอยางเพยงพอในการตรวจ และ

ระยะเวลาทสามารถตรวจพบสารเสพตดในปสสาวะคอนขางนานหลายวน

แตอยางไรกตาม การใชตวอยางปสสาวะมขอเสยหลายประการ เชน การสบเปลยน หรอปลอมปน

ตวอยางสามารถทาไดงาย และรปแบบของการขบสารเสพตด หรอเมตาบอไลตของสารเสพตดทางปสสาวะ ยง

ขนกบความเปนกรด หรอดางของปสสาวะ

ตาราง ชวงเวลาทมโอกาสพบสารเสพตดในปสสาวะ*

ชนดของสารเสพตด ผทเสพไมประจา ผทเสพประจา ผทเสพเรอรง แอมเฟตามน 1-3 วน 2-6 วน 2-3 สปดาห

เมทแอมเฟตามน 1-3 วน 2-6 วน 2-3 สปดาห ยาอ 1-3 วน 2-6 วน 2-3 สปดาห

กญชา 2-5 วน 4-14 วน อาจนานถง 2-3 เดอน

โคคาอน 12-48 ชวโมง 1-4 วน อาจนานถง 2-3 สปดาห

มอรฟน 12-48 ชวโมง 2-6 วน อาจนานถง 2-3 สปดาห

โคเดอน 1-3 วน 2-5 วน อาจนานถง 2-3 สปดาห

อาจนานถง 1 เดอน เบนโซไดอาซปนส 2-5 วน 4-14 วน

*หมายเหต ขอมลในตารางเปนคาอางองโดยประมาณ ทงนระยะเวลาตรวจพบสารเสพตด ขนอยกบเมตาบอลซม และการขบสารออกจากรางกาย

ของแตละบคคล*จาก United Nations International Drug Control Programme. Rapid On-site Screening of Drug of Abuse. Scietific and

Technical Notes SCTIC/18 December 2001.

8

บทท 3

หลกเกณฑ วธการตรวจปสสาวะหาสารเสพตด การเตรยมบคลากร

• เตรยม และอบรมเจาหนาท

• ชแจงใหเขาใจถงความสาคญของการเกบตวอยางปสสาวะและขนตอนการดาเนนงานทถกตอง

การเตรยมสถานท

จดเตรยมหองสขา หรอสถานทซงจดไวสาหรบถายปสสาวะ ดงน

• มความสะอาด สะดวก และเหมาะสมกบการควบคม

• หากเปนหองสขา ตองไมมผงซกฟอก สบ นายาขดหองนา นายาดบกลน หรอสารอนใดวางอย

• ปดวาลวกอกนา อางลางหนา ถาจาเปนตองมทกกเกบนาใหเตมสารสฟาลงไป เพอปองกนการนานา

ใสกระบอก แทนปสสาวะ

• ถาภายในหองนาเปนชกโครกใหใสสารสฟาลงไปในชกโครกเชนกน

การเตรยมวสดอปกรณ 1. ขวดสาหรบบรรจปสสาวะ ชนดฝาเกลยวปดสนททสะอาดและแหง ขนาดบรรจประมาณ 60 มลลลตร 2. กระบอกเกบปสสาวะ 3. อปกรณสาหรบผนกขวด (PARAFILM) 4. ปากกากนนาสาหรบเขยนฉลาก 5. ฉลากปดขวดเกบปสสาวะทแสดงขอความรายละเอยดการเกบปสสาวะ (ตามแบบฟอรมในภาคผนวก) 6. แบบฟอรมสาหรบบนทกความยนยอมของผเขารบการตรวจ หรอผตองขง พรอมลายมอชอ และรายละเอยดของผลการตรวจเบองตน (ตามแบบฟอรมในภาคผนวก) ขวดสาหรบบรรจปสสาวะ กระบอกเกบปสสาวะ ปากกากนนาสาหรบเขยนฉลาก อปกรณสาหรบผนกขวด (PARAFILM)

9 วธการตรวจหาสารเสพตด

ในการตรวจหาสารเสพตดใหโทษ ใหเจาหนาทผตรวจแสดงความบรสทธใจกอนทจะทาการตรวจ

และแจงเหตอนควรเชอมน อนนามาซงการตรวจดงกลาว พรอมทงแจงใหทราบถงขนตอนการตรวจปสสาวะของผตองขงทเขารบการตรวจ โดยใหปฏบตตามวธการตรวจของชดนายาตรวจสอบหรอเครองมอแตละชนด การเตรยมการในการตรวจหรอทดสอบหายาเสพตดใหโทษ ใหถอปฏบต ดงน

1. จดใหมบรเวณสาหรบผเขารบการตรวจหรอทดสอบ เพอดาเนนการตรวจหรอเกบปสสาวะภายในระยะเวลาเทาทจาเปนแหงกรณ เพอใหการตรวจหรอเกบปสสาวะเสรจสนไปดวยความเรยบรอย 2. จดใหมเจาหนาทผชวยในการตรวจหรอทดสอบ เพอใหเปนไปดวยความเรยบรอยและ ทนเหตการณ 3. จดใหมอปกรณในการเกบปสสาวะ โดยใหใชขวดแกวหรอขวดพลาสตกปากกวาง พรอมฝาปด ทสะอาดและแหง มขนาดบรรจไมนอยกวา 60 มลลลตร มอปกรณสาหรบผนกฝาปดภาชนะเพอปองกน การสบเปลยนตวอยาง และใหมฉลากและกระดาษกาวเพอใชสาหรบปดผนกขวดตวอยางปสสาวะดวย วธเกบปสสาวะใหถอปฏบต ดงน 1. นาบญชรายชอผตองขง ตามแดน/กองงาน/เรอนนอน มาตรวจสอบพรอมเรยงตามลาดบรายชอ ใหเหมาะสมถกตองกอนทาการเรยกชอ และทาการเรยกชอผตองขงหรอผเขารบการตรวจหรอทดสอบ ตามรายชอตงแตลาดบแรกครงละประมาณ 10 คน โดยใหเวนระยะนงถายปสสาวะเพอสงตรวจ หางกนประมาณ 1 ชวงแขน 2. กอนเกบปสสาวะตรวจ จะตองอธบายใหผตองขงทราบถงวธการเกบปสสาวะใหเรยบรอยวาเมอเรยกชอแลวใหขานนามสกล และมารบขวดใสปสสาวะ (การขานนามสกลเปนการปองกนผตองขงทมพฤตกรรมเสพยาเสพตด ปลอมแปลงหรอแอบอางเปนชอเพอนผตองขงดวยกน) เมอผตองขงไดรบขวดไปแลว ใหถายปสสาวะใหเตมขวด หรอ จานวนไมนอยกวา 30 มลลลตร เมอเกบตวอยางปสสาวะเรยบรอยแลว ใหนาขวดบรรจปสสาวะกลบมาวางในถาดทจดเตรยมไวให หามแกะฉลากหมายเลขขางขวดออก หากฉลากหลดใหแจงเจาหนาททราบดวย และกลบไปนงรอผลการตรวจรวมกบผตองขงทปสสาวะแลว 3. จดใหมผควบคมการถายปสสาวะของผตองขงทเขารบการตรวจหรอทดสอบทกครง โดยผควบคมจะตองยนคมทางดานซาย ดานขวา ดานหนาและดานหลง ทงนเพอปองกน มใหมการกระทาใดๆ ททาใหปสสาวะนนเกดการเจอจางหรอสบเปลยนหรอการขอปสสาวะกนระหวางเพอนผตองขง 4. ในการตรวจหรอทดสอบหาสารเสพตดใหโทษในเบองตนนน เมออานผลแลวใหแจงผลการตรวจใหผตองขงทเขารบการตรวจหรอทดสอบทราบ โดยหามเปดเผยผลการตรวจหรอทดสอบแกผทไมมหนาทเกยวของ และใหเกบรกษาผลการตรวจหรอทดสอบไวเปนเอกสารลบ 5. กรณตรวจพบสารเสพตด ใหผตองขงหรอผเขารบการตรวจทเปนเจาของปสสาวะมาทาการปสสาวะใหมอกครง เพอนาผลการตรวจมาเทยบเคยงกบผลการตรวจครงแรกวาตรงกนหรอไม เมอผลการตรวจตรงกน ใหผตองขงหรอผเขารบการตรวจลงลายมอชอบนฉลากปดขวดเกบปสสาวะ และลงลายมอชอของเจาหนาท ผควบคมการเกบตวอยางปสสาวะนน โดยปดปากขวดใหสนทพรอมผนกปากขวดดวยแถบกาวไว แลวใหรบจดสงขวดเกบตวอยางปสสาวะดงกลาวในสภาพทแชเยน อณหภม 4-8 องศา ไปยงหนวยงานตรวจยนยนผลโดยเรว

10 6. ทงนในกรณตรวจพบสารเสพตดในเบองตน ใหทาบนทกขอมลเกยวกบการเกบตวอยางปสสาวะและผลการตรวจหรอทดสอบ โดยกระทาตอหนาผตองขงทเขารบการตรวจหรอทดสอบ โดยเจาหนาทผตรวจหรอทดสอบจดบนทกขอมลรายละเอยดเกยวกบ ชอ ชอสกล คด กาหนดโทษ และอายผตองขง ทเขารบการตรวจหรอทดสอบ ประกอบดวย วน เวลา และเรอนจา/ทณฑสถานทเกบตวอยาง พรอมทาการชแจงถงวตถประสงค คอ เพอจะสามารถเรยกตวผตองขงมารบทราบผลการตรวจยนยนในภายหลง กอนจะดาเนนการทางวนยและดาเนนการทางคดตอไปวาผตองขงดงกลาวเปนผมสารเสพตดใหโทษอยในรางกาย (ตามแบบฟอรมทกาหนดไว ในภาคผนวกทายระเบยบน) * กรณพบผลบวกในการตรวจหรอทดสอบในเบองตน จะนาผลดงกลาว มาลงโทษไมได จนกวา จะไดรบผลการตรวจยนยนจากหนวยงานตรวจยนยนยนผล *

หนวยงานสงตรวจยนยนยนผล 1. สถาบนนตเวชวทยา สานกงานแพทยใหญ สานกงานตารวจแหงชาต 2. กองพสจนหลกฐานหรอกองกากบการวทยาการเขต สานกงานวทยาการตารวจ สานกงานตารวจ แหงชาต 3. สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงยตธรรม 4. สานกยาและวตถเสพตด หรอ ศนยวทยาศาสตรการแพทยกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวง สาธารณสข 5. สถาบนยาเสพตดธญญารกษ หรอ ศนยบาบดยาเสพตด กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข 6. โรงพยาบาลของรฐ 7. หนวยงานอนของรฐ หรอ สถาบนอนทคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษกาหนด

การเกบรกษาตวอยางปสสาวะ การเกบรกษาตวอยางปสสาวะทตรวจพบผลบวก เพอสงตรวจยนยนผล ใหปฏบตดงน 1. ตรวจสอบความถกตองของฉลาก 2. ปดและผนกฝาขวดใหแนนหนา 3. เกบรกษาในสภาวะความเยนอณหภม 4-8 องศา หากมความจาเปนตองเกบตวอยางปสสาวะ เปนระยะเวลานานควรแชแขง

การนาสงตวอยางเพอตรวจยนยน 1. ใหเจาหนาทนาตวอยางปสสาวะทตองการตรวจยนยน สงไปยงสถานตรวจพสจนโดยเรวทสด ในสภาพแชเยน (กรณใสกระตกและแชเยนดวยนาแขงใหซอนถงพลาสตก เพอปองกนมใหสลากเลอะเลอน) พรอมหนงสอนาสงปสสาวะทออกโดยหนวยงานทนาสง 2. ในระหวางนาสงตองควบคมดแลตวอยาง ระวงอยาใหมการสบเปลยน สญหาย หรอถกความรอน 3. ไมควรสงตวอยางทางพสดไปรษณย เพราะตวอยางอาจหกเสยหาย หรอตวอยางอาจสญหายได ขอควรระวง* การปฏบตงานทกขนตอนเกยวกบการเกบปสสาวะจะตองระมดระวง โดยสวมถงมอและผาปดจมก เพอปองกนสงปนเปอนและการตดเชอโรคจากปสสาวะได

11 แนวทางการเปนพยานในชนศาล

เมอผานกระบวนการในการตรวจปสสาวะหาสารเสพตดในผเขารบการตรวจหรอผตองขงจนถง

ขนตอนการสงตรวจยนยนผลแลว และการตรวจยนยนผลปรากฏวาพบอนพนธสารเสพตด ซงยาเสพตดถอเปน

สงตองหามนาเขาภายในเรอนจาและทณฑสถาน ทางเรอนจาและทณฑสถานจะไดดาเนนการแจงความรองทกข

กลาวโทษ กรณตรวจพบสารเสพตดในปสสาวะผเขารบการตรวจหรอผตองขง ตามพระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ ซงในกระบวนการดงกลาว อาจนามาสขนตอนการเปนพยานโจทกในชนศาลของเจาพนกงานเรอนจา

หรอเจาหนาทผเกยวของ ทไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทในการตรวจปสสาวะหาสารเสพตดในผตองขง

ซงขนตอนการเปนพยานในชนศาลนน ขอบเขตหนาทความรบผดชอบของผทาการตรวจเบองตนทจะตอบ

ขอซกถามเกยวกบวธดาเนนการตรวจตามแนวทางขนตอนของประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ

กระทรวงสาธารณสข เกยวกบการกาหนดหลกเกณฑ วธการในการตรวจหรอทดสอบวาบคคลหรอกลมใด

มยาเสพตดใหโทษอยในรางกายหรอไม ซงขนตอนดงกลาวจะประกอบดวย

1. การเตรยมวสดอปกรณมอะไรบาง

2. ขนตอนวธการตรวจหาสารเสพตด ซงมองคประกอบตงแตการจดใหมบรเวณสถานทตรวจ,

เจาหนาทชวยในการตรวจ

3. วธการเกบปสสาวะ เชน การเรยกชอของผเขารบการตรวจหรอผตองขงตามแดน/กองงาน/

เรอนนอน มาตรวจสอบกอนเกบปสสาวะ การจดเจาหนาทผควบคมการตรวจ เอกสารทเกยวของ

4. การเกบตวอยางปสสาวะ กรณผลการตรวจเปนบวก ไดบนทกขอมลของผเขารบการตรวจหรอ

ผตองขงตามแบบฟอรมทกาหนดไว เชน ลาดบหมายเลข ชอ-นามสกล ผลการตรวจ วนทตรวจ สถานทตรวจ ผทา

การตรวจ เปนตน

5. ชอหนวยงานทไดดาเนนการสงตรวจยนยนผล

ซงผรบผดชอบในการตรวจ จะตองอธบายในขนตอนดงกลาวไดชดเจนโดยละเอยด ในสวนของ

ขนตอนการตรวจยนยนผลจะเปนหนาทความรบผดชอบของหนวยงานทไดดาเนนการตรวจยนยน จะเปน

ผเกยวของในการตอบขอซกถามตอไป

12

ขนตอนวธการตรวจปสสาวะหาสารเสพตด

จดเตรยมวสดอปกรณ จดเตรยมสถานท

สาหรบการตรวจ

จดเตรยมเจาหนาทผชวย

ในการตรวจ

ขนตอนการเกบปสสาวะเพอการ

ตรวจหาสารเสพตดเบองตน

ขนตอนการอานและแปลผล

การตรวจเบองตน

ขนตอนการสงปสสาวะเพอตรวจ

ยนยนผลหาสารเสพตด

(กรณตรวจปสสาวะพบผลบวก)

13

จดเตรยมรายชอผตองขงตามแดน/กองงาน/เรอนนอนพรอมเรยงลาดบตามรายชอ

เรยกชอผตองขงตามลาดบรายชอพรอมแจกกระบอกใสปสสาวะ

ควบคมการปสสาวะเมอผตองขงปสสาวะเสรจแลวใหวางกระบอก

ใสปสสาวะลงในถาดทจดเตรยมไว

ดาเนนการตรวจปสสาวะเพอหา สารเสพตดเบองตน ดวยชดทดสอบ

อานผลการตรวจปสสาวะเบองตนกรณตรวจพบสารเสพตดใหทาการบนทกขอมลประวตผตองขงลงใน

สลากขางขวดและเอกสารการนาสงตรวจยนยนผล

การตรวจปสสาวะหาสารเสพตดในเรอนจาและทณฑสถาน

14

นาปสสาวะทตรวจพบสารเสพตดในเบองตนบรรจขวดพลาสตก

ปดสลากรายชอและขอมลผ ตองขงขางขวด พรอมปดผนกปากขวด

เกบรกษาตวอยางปสสาวะในสภาวะความเยน ๔-๘ องศา

และนาสงโดยเรวทสด

*หากมความจาเปนตองเกบตวอยางปสสาวะ

เปนระยะเวลานานควรแชแขง*

จดทาหนงสอนาสงตวอยางปสสาวะไปยงหนวยงานตรวจ

ยนยนผล

หลงจากรบทราบผลการตรวจยนยนพบวาเปนผลบวกจรง

ใหรวบรวมเอกสารเพอดาเนนการตาม พ.ร.บ.ยาเสพตด

ใหโทษในผ ตองขง

ขนตอนการนาสงปสสาวะเพอตรวจยนยนผล

15

ภาพตวอยางขนตอนการตรวจปสสาวะหาสารเสพตดเบองตน

ในเรอนจาและทณฑสถาน

การจดเตรยมบคลากรและการจดเตรยมสถานทตรวจ

การอธบายขนตอนการตรวจและการเรยกชอผตองขงหรอผเขารบการตรวจปสสาวะ

การจดระเบยบและการควบคมการเกบปสสาวะ

การตรวจปสสาวะและการแปลผลการตรวจเบองตน

16

บทท 4

การเลอกใชชดทดสอบหาสารเสพตด

ชดทดสอบสารเสพตดทมจาหนายในประเทศไทยมหลากหลายชนดและหลายแหลงผลต ทงทผลต

ในประเทศและนาเขาจากตางประเทศ เชน สาธารณรฐประชาชนจน สหรฐอเมรกา แคนาดา เกาหลใต เวยดนาม

และมาเลเซย เปนตน ทาใหมความแตกตางทงทางดานคณภาพ และมาตรฐานของชดทดสอบ

การเลอกใชชดทดสอบ ควรมการพจารณาคณลกษณะของชดทดสอบ ดงน

1. ใชสาหรบทดสอบสารเสพตดประเภทใด

2. ชนดของสารสาคญหรอสารเมตาบอไลตทใชในการตรวจ

3. ชนดของชดทดสอบ เชน เปนชดทดสอบชนดแถบหรอชนดตลบ

4. คาเกณฑตดสนผลบวก (Cut-off) หมายถง เกณฑการวดขนตาสดตามกฎหมายทใชตดสนวา

ในปสสาวะมสารเสพตดหรอไม

5. สารทมผลรบกวน (Interference) หมายถง สารเคมทไมใชสารเสพตดทตองการตรวจ แตให

ผลบวกกบชดทดสอบ

6. การศกษาเปรยบเทยบกบวธอน (Method Comparison) แสดงถงความถกตอง แมนยาในการ

อานผล เมอเปรยบเทยบกบวธทดสอบมาตรฐานอนๆ เชน วธ GC/MS

7. ความคงตว (Stability) แสดงถง อายการใชงานของชดทดสอบ เมอเกบรกษา ณ สภาวะ

ทกาหนดในคมอการใชงาน

ตาราง ชนดสารเสพตด สาระสาคญ สารเมตาบอไลต สารทตรวจพบไดในปสสสาวะ และคา (Cut-off) ของชดทดสอบ

ชนดสารเสพตด สารสาคญ สารเมตาบอไลต สารทตรวจพบได ในปสสาวะ

คา Cut-off (นาโนกรม/มลลลตร)

ยาบา/ไอซ เมทแอมเฟตามน แอมเฟตามน เมทแอมเฟตามน แอมเฟตามน

1000

ยาอ MDMA MDA MDMA, MDA 1000

ยาเลฟ MDA MDA MDA 1000

กญชา แคนนาบนอยด ∆9-THC ∆9-THC 50

เฮโรอน เฮโรอน มอรฟน, 6MAM มอรฟน, 6MAM 300

มอรฟน มอรฟน M3G มอรฟน, M3G 300

โคเดอน โคเดอน มอรฟน,โคเดอน

C6G

มอรฟน,โคเดอน

C6G

300

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

300

17

ตวอยางชดทดสอบสาเรจรปแบบตลบ

1. วางชดทดสอบบนพนราบทสะอาด

2. บนทกชอรหสตวอยางทตองการตรวจ

ลงบนชดทดสอบ

3. ดดปสสาวะและคอยๆหยดปสสาวะ

ในแนวตงฉากทละหยดในหลมทดสอบ ระวงไมให

มฟองอากาศหรอตะกอนของตวอยางลงในหลมทดสอบ

4. จบเวลาและอานผลตามคมอการใช

5. ไมควรอานผลทดสอบเมอเลยชวงเวลาทระบในคมอการใช

การอานผล

การอานผลบวก หรอผลลบ ของชดทดสอบทใชหลกการภมคมกนวทยาใหดแถบสทเกดขน ณ ตาแหนง

(T) และตาแหนงควบคมคณภาพ (C) ดงน

การอานผลบวก มแถบสมวงแดงเกดขนเพยงเสนเดยว ณ ตาแหนงควบคมคณภาพ (C) และไมมแถบส

เกดขน ณ ตาแหนงทดสอบ (T)

การอานผลลบ มแถบสมวงแดงเกดขน 2 เสน ณ ตาแหนงควบคมคณภาพ (C) และ ณ ตาแหนงทดสอบ (T)

แปลผลไมได ม 2 กรณ คอ

1. ไมมแถบสมวงแดง ทงตาแหนงควบคมคณภาพ (C) และ ตาแหนงทดสอบ (T)

2. เกดแถบสมวงแดงเฉพาะตาแหนงทดสอบ (T) แตไมมแถบส ณ ตาแหนงควบคมคณภาพ (C) แสดงวา

ชดทดสอบนนเสอมคณภาพหรอ ผลตไมไดมาตรฐาน

การอานชดทดสอบชนดตลบ

อานผล 1-5 นาท

18

บทท 5

แนวทางการจดซอชดทดสอบ

ชดทดสอบสารเสพตดจดเปนเครองมอแพทยโดยทวไป ตามพระราชบญญตเครองมอแพทย

พ.ศ. 2551 ซงผนาเขาชดทดสอบจะตองปฏบตตามประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 34) พ.ศ. 2549

ทกาหนดใหผนาเขาตองแนบหนงสอรบรองระบบคณภาพการผลต และหนงสอรบรองการขายภายในประเทศ

ผผลต ยนตอสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เพอตรวจสอบและออกหนงสอรบรองประกอบการนาเขา

เครองมอแพทย ใชแสดง ณ ดานศลกากร

ขนตอนการจดซอชดทดสอบ

ประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน

• ขนตอนท 1 การกาหนดคณลกษณะเฉพาะชดทดสอบและเอกสารทเกยวของ

• ขนตอนท 2 การพจารณาคณลกษณะเฉพาะของชดทดสอบตามเอกสาร

• ขนตอนท 3 การทดสอบคณลกษณะทางเทคนคของชดทดสอบ

• ขนตอนท 4 การประเมนผล

• ขนตอนท 5 การตรวจรบชดทดสอบ

ขนตอนท 1 การกาหนดคณลกษณะเฉพาะชดทดสอบและเอกสารทเกยวของ

(1) หลกการทดสอบ เชน ชดทดสอบสาหรบการใชตรวจสารเมทแอมเฟตามนในปสสาวะทใชหลกการ

ภมคมกนวทยา โดยอาศยปฏกรยาการแยงท (competitive binding immunoassay) และกาหนดขอบงใช เชน

เปนชดทดสอบชนดแถบสาหรบจมลงในปสสาวะ หรอเปนชดทดสอบชนดตลบ มหลมหยดตวอยาง

(2) ลกษณะ และรายละเอยดของชดทดสอบ เชน ชดทดสอบแตละชดมอกษรยอแสดงชนดสารเสพตดท

ตองการทดสอบ และมวสดกนความชน สาหรบชดทดสอบแบบตลบ ตองมหลอดดดตวอยาง เปนตน

(3) ลกษณะและรายละเอยดบนภาชนะบรรจ เชน ชดทดสอบแตละชดแยกบรรจในซองอลมเนยม

ผนกสนท เพอปองกนความชนทอาจมผลตอตอผลการทดสอบ และระบรายละเอยดบนซองบรรจ เชน ชอทางการคา

ชอบรษทผผลต ชอการทดสอบ รนทผลต วนหมดอาย คาเกณฑตดสนผลบวก (Cut-off) วธการใช การอานผล

และการเกบรกษา เปนตน

(4) รายละเอยดของคมอการใช เชน ควรอธบายหลกการ วธทดสอบการใช ระยะเวลาในการอานผล

ขอควรระวง การเกบรกษา รายชอสารรบกวนและความเขมขน และคาเกณฑตดสนผลบวก เปนตน

(5) วธการใชชดทดสอบ และระยะเวลาทใชในการอานผล เชน วธการใชชดทดสอบ จะตองงาย

ในขนตอนเดยว มคาอธบายทเขาใจและระบขนตอนอยางละเอยด เชน ระบจานวนหยดปสสาวะทใช หรอวธการ

จมแถบลงในตวอยางปสสาวะ ระยะเวลาการอานผล และการแปลผล ควรมรปประกอบเพอความเขาใจไดดยงขน

(6) วธการอานผล อธบายวธการอานผลและมรปภาพประกอบทชดเจนเพอความเขาใจ

ผลบวก จะเหนเปนเสนคมชดทตาแหนงควบคม (C) เพยงเสนเดยว

19

ผลลบ จะเหนเปนเสนคมชด 2 เสน ทตาแหนงควบคม (C) และตาแหนงทดสอบ (T)

(7) คาเกณฑการตดสนผลบวก ตามประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด เรอง

กาหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขการตรวจ หรอทดสอบวาบคคลหรอกลมบคคลใดมสารเสพตดอยในรางกาย

หรอไม ประกาศ ณ วนท 11 กรกฎาคม 2543 และคาความคลาดเคลอนในชวงทยอมรบได

ตวอยาง คาเกณฑการตดสนวาเปนผมสารเมทแอมเฟตามนในปสสาวะตงแต 1000 นาโนกรม/มลลลตร

ขนไป โดยกาหนดความคลาดเคลอนในชวงทยอมรบคอ ±25% ของคาเกณฑตดสน

(๘) ระบอายการใชงานทกาหนดโดยผผลต ตองไมตากวา 1 ป นบตงแตวนตรวจรบชดทดสอบ

(๙) ผจาหนายจะตองยนยอมเปลยนทดแทนชดทดสอบให หากนาไปใชแลวพบวาชดทดสอบมปญหา

กอนวนหมดอายการใชงาน

เอกสารทเกยวของ

(1) หนงสอรบรองระบบคณภาพการผลต

(2) เอกสารแสดงประสทธภาพของชดทดสอบ

• เอกสารแสดงผลการศกษาความไว

• เอกสารแสดงผลการศกษาคาความจาเพาะ

• เอกสารแสดงผลการศกษาความคงสภาพของผลตภณฑชดทดสอบ

• เอกสารเปรยบเทยบผลการใชชดทดสอบกบวธมาตรฐานอนๆ (ถาม) เชน เปรยบเทยบกบชด

ทดสอบอน หรอเปรยบเทยบกบวธวเคราะหอน

(3) กรณเปนผลตภณฑตางประเทศ ผขายจะตองแสดงเอกสารดงตอไปน

• ใบรบรองการเปนผแทนจาหนายจากผผลต

• หนงสอรบรองการขายในประเทศผผลต (Certificated of Free Sale)

ขนตอนท 2 การพจารณาคณลกษณะเฉพาะของชดทดสอบและเอกสาร

ตงคณะกรรมการเพอตรวจสอบคณลกษณะเฉพาะ และเอกสารของชดทดสอบ เอกสารทแนบ

จะตองมขอมลและแสดงรายละเอยดไดถกตอง ครบถวน ดงน

(1) หนงสอรบรองระบบคณภาพการผลตของผลตภณฑทตองการจดซอ และเอกสารจะตองไมหมดอาย

(2) รายงานการศกษาความคงสภาพของผลตภณฑชดทดสอบ จะตองระบจานวนชดทดสอบ รนผลต

ทใชศกษา วธการทดสอบ อณหภมททดสอบ ระยะเวลาททดสอบ ความถในการทดสอบ การกาหนดอายการใช

งาน และการเกบรกษาชดทดสอบ

(3) ใบรบรองการเปนผแทนจาหนายจากผผลตวาบรษทใดเปนผแทนจาหนาย และใบรบรองนนจะตอง

ไมหมดอาย

(4) เอกสารรบรองการขายจากผผลต ตองระบรายการชดทดสอบทผลต ชอและทตงบรษทผผลต และ

ขอความทแสดงชดทดสอบนนมขายอยในประเทศผผลต

20

ขนตอนท 3 การทดสอบคณลกษณะทางเทคนคของชดทดสอบ

วธท ๑

(๑) ทดสอบดวยตวอยางปสสาวะทไมมสารเสพตด (Negative Urine) อยางนอย 3 ครง เกณฑการประเมนผล ชดทดสอบทผานมาตรฐานจะตองใหผลลบในการทดสอบทง 3 ครง

(๒) ทดสอบดวยตวอยางปสสาวะทมความเขมขนของสารเสพตดผลบวกหรอสารเมตาบอไลต

ท +50% ของคาเกณฑการตดสน อยางนอย 3 ครง

เกณฑการประเมนผล ชดทดสอบทผานมาตรฐานจะตองใหผลบวกในการทดสอบทง 3 ครง

วธท 2 ทดสอบดวยตวอยางปสสาวะ ทตรวจสอบในขนยนยนผลแลววาใหผลบวกจรง ผลลบจรง

(1) ทดสอบดวยตวอยางปสสาวะทใหผลลบจรง (True Negative Urine) อยางนอย 3 ครง

เกณฑการประเมนผล ชดทดสอบทผานมาตรฐานจะตองใหผลลบในการทดสอบทง 3 ครง

(2) ทดสอบดวยตวอยางปสสาวะทใหผลบวกจรง (True Positive Urine) อยางนอย 3 ครง

เกณฑการประเมนผล ชดทดสอบทผานมาตรฐานจะตองใหผลบวกในการทดสอบทง 3 ครง

ขอเสนอแนะ

• ตวอยางปสสาวะทจะใชในการทดสอบทางเทคนค ใหประสานขออนเคราะหจากสถานตรวจพสจน

ยาเสพตดในปสสาวะขนยนยนผลในพนท เชน โรงพยาบาลทวไป ศนยวทยาศาสตรการแพทย หรอสานกยาและ

วตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย เปนตน

• การทดสอบทางเทคนค เปนขอมลประกอบการพจารณาจดซอทสาคญ บงบอกถงคณภาพของชด

ทดสอบ จงควรมการทดสอบทางเทคนคดวยตวอยางปสสาวะทใหผลบวกและผลลบจรง (วธท 2) เปนอยางนอย

• หนวยจดซอ สามารถดาเนนการทดสอบตามความพรอมในการจดหาตวอยางทดสอบ ในทนไดเสนอ

วธการทดสอบ 2 วธ อยางไรกตามแตละวธจะมขอดและขอเสยแตกตางกน

ขนตอนท 4 การประเมนผล

การประเมนผลชดทดสอบ จะตองพจารณาตามลาดบขนดงน

(1) เปนชดทดสอบทมคณลกษณะเปนไปตามทกาหนด และมเอกสารแสดงทถกตองครบถวน (๒) มผลการทดสอบทางเทคนคถกตอง ผานเกณฑมาตรฐานทกาหนด (๓) ราคาเหมาะสม

ขนตอนท 5 การตรวจรบชดทดสอบ

เพอความมนใจวาชดทดสอบทไดรบจรงมคณภาพตรงตามมาตรฐานทกาหนด โดยเฉพาะชดทดสอบ

ทสงมอบตางรนทผลตจากททดสอบทางเทคนคแลว รวมทงกรณทจดซอชดทดสอบปรมาณมากๆ อาจจะได

ชดทดสอบหลายรนทผลต ดงนนหนวยงานจดซอควรปฏบตดงน

5.1 สมชดทดสอบทกรนทผลต และทดสอบคณลกษณะทางเทคนคซา

5.2 ระบอายการใชงานทกรนทผลต ซงตองมอายการใชงานไมตากวา 1 ป โดยผผลต

21

แบบฉลากปดขวดเกบปสสาวะทแสดงรายละเอยดการเกบปสสาวะ

วนทเกบตวอยาง.....................................ลาดบท.......................... เรอนจา/ทณฑสถาน..................................................................... ชอ/สกล........................................................................................ เพศ...................................................อาย..................................... ผลการตรวจพบ............................................................................ หนวยงานทเกบตวอยาง.....................................................ลายมอชอผเกบตวอยาง................................................................ ลายมอชอผรบการตรวจ...............................................................

22

รท.ต. ๑

แบบบนทกการยนยอมตรวจปสสาวะและผลการตรวจสอบเบองตน

เลขทผเขารบการตรวจ..............................

วนท............เดอน ........................พ.ศ. ......................................

บนทกนจดทาขนเพอแสดงวา

วนน .............................. เวลาประมาณ ................น. ขาพเจาผตองขง...........................................

อาย..................ป เรอนจา/ทณฑสถาน .............................................มาทาการตรวจปสสาวะเบองตน

เพอหาสารเสพตดในรางกาย เนองจากสงสยวาเปนผเสพยาเสพตดใหโทษประเภท........................................

โดยตรวจดวยชดนายาตรวจหาสารเสพตดในปสสาวะของ ....................................................... โดยใหผตองขง

ทเขารบการตรวจปสสาวะใสขวดพลาสตก และนานาปสสาวะหยดลงในชองทดสอบ ๒-๓ หยด แลวสงเกต

การเกดปฏกรยาทางเคมทแถบตรวจ หากพบสารเสพตด แถบทาปฏกรยาทางเคมจะเกดเปนผลบวก

อนง ในการตรวจปสสาวะหาสารเสพตดเบองตนครงน ไดกระทาโดยมเหตสงสยอยางยง มไดบงคบ

ขเขญหรอทารายรางกาย หรอเรยกรองเอาทรพยสนหรอผลประโยชนอนใดมาเปนของตนเองหรอผอน และรบ

การตรวจยนยอมดวยความสมครใจของผรบการตรวจเองใหการทาการตรวจสอบในครงน

อานใหฟง ผรบการตรวจทราบเขาใจดแลว และยนยอมใหตรวจสอบ จงไดทาการตรวจสอบ ซงผล

การตรวจสอบเบองตน ดงน

(...........) ไดผลลบ หมายถง ไมพบสารเสพตดในรางกาย

(...........) ไดผลบวก หมายถง นาเชอวาจะมสารเสพตดในปสสาวะทตรวจดงกลาว

เมอตรวจสอบเสรจแลว จงใหลงลายมอชอไวเปนหลกฐาน

(ลงชอ )...................................................................ผตองขงทรบการตรวจ

(...................................................................)

(ลงชอ )...................................................................ผทาการการตรวจ

(...................................................................)

(ลงชอ )....................................................................พยาน

(...................................................................) รท.ต. ๒

23

แบบรายงานผลการตรวจหรอทดสอบหาสารเสพตดใหโทษในรางกาย

สถานทตรวจ ........................................................................................................................................................

วนท .................เดอน .....................พ.ศ. .....................ระหวางเวลา ...................น.ถง. .......................น.

ลาดบท

ชอ –สกล ผเขารบการตรวจหรอทดสอบ

รายละเอยด เอกสารสาคญ

ผลการตรวจหรอทดสอบ หมายเหต ผลบวก ผลลบ

สรปผล ผเขารบการตรวจหรอทดสอบทงสน ........................ราย

ผลการตรวจหรอทดสอบเบองตน ผลบวก ....................ราย ผลลบ ........................ราย

ไมปฏบตตามคาสงของเจาหนาทเรอนจา/ทณฑสถาน ............................................ราย

อน ๆ (ระบ)

ลงชอ ..................................................................ผรายงาน

(...............................................................)

24

คณะผจดทา

๑. นางสาวจฑารตน จนตกานนท ผอานวยการกองบรการทางการแพทย ประธานคณะทางาน

๒. นางสาวนชนาถ ภระยา หวหนากลมงานเวชศาสตรชนสตรฯ คณะทางาน

และเลขานการ

๓. นายธรวฒ พนธขาม เจาพนกงานวทยาศาสตรการแพทยปฎบตงาน คณะทางาน

และผชวยเลขาฯ

๔. นายสรสทธ เอยมทเรยน เจาพนกงานราชทณฑปฏบตงาน คณะทางาน

และผชวยเลขาฯ

25

เอกสารอางอง

- ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ กระทรวงสาธารณสข เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการตรวจหรอทดสอบวาบคคลหรอกลมใดมยาเสพตดใหโทษอยในรางกายหรอไม - ค มอและแนวทางการจดซอชดทดสอบสารเสพตดในปสสาวะ สานกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข - คมอการทดสอบสารเสพตดในปสสาวะ กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข