บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรอง “การพฒนาคณภาพชวตนกศกษา : รปแบบการจดกจกรรมในสถาบนอดม

ศกษาเอกชน กรงเทพมหานคร” ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอเปนแนวทางในการ

ศกษาวจย โดยไดนาเสนอเอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงน

1. แนวคดเกยวกบวฒนธรรม ประเพณ และคานยม

1.1 แนวคดเกยวกบวฒนธรรม

1.2 แนวคดเกยวกบประเพณ

1.3 แนวคดเกยวกบคานยม

1.4 แนวคดเกยวกบสงคม

1.5 แนวคดเกยวกบวยรน

2. แนวคดเกยวกบคณภาพชวต

2.1 ความหมายของคณภาพชวต

2.2 องคประกอบของคณภาพชวต

2.3 การพฒนาคณภาพชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

2.4 การดาเนนชวต ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

2.5 การพฒนาคณภาพชวตนกศกษาตามหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท

2.6 แนวคดเกยวกบบคลกภาพ

3. การอดมศกษา ปรชญานโยบาย แนวทางพฒนานกศกษา

3.1 ปรชญาการศกษา

3.2 ความหมายของปรชญาการศกษา

3.3 การศกษากบการพฒนาคณภาพชวต

3.4 หลกการและวธการดานการศกษาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ

3.5 เปาหมายของการศกษาในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

3.6 ปรชญาการศกษาของไทย

4. บรบทพนทวจย

4.1 มหาวทยาลย A

4.2 มหาวทยาลย B

4.3 มหาวทยาลย C

14

4.4 มหาวทยาลย D

4.5 มหาวทยาลย E

4.6 มหาวทยาลย F

5. ทฤษฎทเกยวของ

5.1 ทฤษฎหลก

5.1.1 ทฤษฎโครงสรางหนาท

5.1.2 ทฤษฎแพรกระจายทางวฒนธรรม

5.1.3 ทฤษฎบคลกภาพ

5.2 ทฤษฎเสรม

5.2.1 ทฤษฎความตองการ

5.2.2 ทฤษฎพฤตกรรมเชงจรยธรรม

6. งานวจยทเกยวของ

6.1 งานวจยในประเทศ

6.2 งานวจยตางประเทศ

1. แนวคดเกยวกบวฒนธรรม ประเพณ และคานยม

คาวา "วฒนธรรม" ในภาษาไทย มาจากคาสองคา คาวา "วฒน" จากคาศพท วฑฒน" ในภาษา

สนสกฤต หมายถงความเจรญ สวนคาวา "ธรรม" มาจากคาศพท "ธรม" ในภาษาสนสกฤต หมายถงความ

ด เมอนาสองคามารวมกนจงไดคาวา "วฒนธรรม" หมายถงความดอนจะกอใหเกดความงอกงามทเปน

ระเบยบเรยบรอย

1.1 แนวคดเกยวกบวฒนธรรม

ราชบณฑตยสถาน (2546 : 521) ใหความหมายของวฒนธรรมไววา “วฒนธรรมเปน

สงททาความเจรญงอกงามใหแกหมคณะ เชน วฒนธรรมพนบาน วฒนธรรมชาวเขา คาวา "วฒนธรรม"

ในภาษาไทยตามความหมายนใกลเคยงกบคาวา "อารยธรรม" วฒนธรรมในเชงของอารยธรรม สวนคาวา

"Culture" ในภาษาองกฤษ ทแปลวาวฒนธรรมนน มาจากภาษาละตน คาวา "Culture" ซงแยกมาจาก

คา "Colure" ทแปลวา การเพาะปลก สวนความหมายทวไปในสากล หมายถงรปแบบของกจกรรม

มนษยและโครงสรางเชงสญลกษณททาใหกจกรรมนนเดนชดและมความสาคญ” พระราชบญญต

วฒนธรรม พทธศกราช 2485 ใหความหมายไววา “วฒนธรรม หมายถง ลกษณะทแสดงถงความเจรญ

งอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดของประชาชน

15

ทางวทยาการ หมายถง พฤตกรรมและสงทคนในหมผลตสรางขนดวยการเรยนรจากกนและกน และรวม

ใชอยในหม ของตน” (สานกงานเลขาธการการศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2551 : เวบไซต)

Jary, D. and Jary, J., 1991 : 101 ไดใหรายละเอยดเกยวกบ “วฒนธรรม”

ไววา “หนทางทงหมดแหงการดาเนนชวต รวมถงกฎกตกาแหงกรยามรรยาท การแตงกาย ศาสนา

พธกรรม ปทสถานแหงพฤตกรรม เชน กฎหมายและศลธรรม ระบบของความเชอรวมทงศลปะ เชน

ศลปะการทาอาหาร”

จากการนยามนสะทอนใหเหนถงความแตกตางของทฤษฎทจะทาใหเกดความเขาใจ หรอ

ทาใหเกดเกณฑเพอใชในการประเมนกจกรรมของมนษย โดยในป พทธศกราช 2414 ไทเลอร ได

พรรณนาถงวฒนธรรมในมมมองดานมานษยวทยาสงคม ไววา "วฒนธรรม หรอ อารยธรรม หากมองใน

เชงชาตพนธวรรณนาอยางกวางๆ กคอ ความทบซอนกนระหวางความร ความเชอ ศลปะ ศลธรรม

กฎหมาย ประเพณและสมรรถนะอนทมนษยตองการแสวงหาเพอการเปนสมาชกของสงคม" พทธศกราช

2543 องคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (ยเนสโก = UNESCO) ไดกลาวถง

วฒนธรรมไววา "วฒนธรรมควรไดรบการยอมรบวาเปนชดทเดนชดของจตวญญาณ เรองราว สตปญญา

และรปโฉมทางอารมณของสงคม หรอกลมสงคม ซงไดหลอมรวมเพมเตมจากศลปะ วรรณคด การ

ดาเนนชวต วถชวตของการอยรวมกน ระบบคณคา ประเพณและความเชอ" แมวาการนยามความหมาย

คาวา "วฒนธรรม" ของทงสองจะครอบคลมแลว แตกยงไมเพยงพอสาหรบคาวา "วฒนธรรม" ทมการใช

กนอย ในป พทธศกราช 2495 ครเบอร และ คลกคอหน ไดรวบรวมนยามของคา "วฒนธรรม" ไดถง

164 ความหมาย ซงไดตพมพลงในหนงสอเรอง "วฒนธรรม : การทบทวนเชงวกฤตวาดวยมโนทศน

และนยาม" (Culture : A Critical Review of Concepts and Definitions)

นยามดงกลาวน ทาใหเกดองคประกอบของรายการวฒนธรรม เชน กฎหมาย เครองมอ

สมยหน การแตงงาน ซงแตละอยางนมการเกดและมความไปเปนชดของมนเอง ซงจะเกดเปนชวงเวลา

ในชดหนงทหลอมประสานกนแลวกผานออกไปเปนชดอยางอน ในขณะทยงเปนชด มนกจะเปลยนแปลง

ไปทาใหเราสามารถพรรณนาไดถงววฒนาการของกฎหมาย เครองมอฯ และการแตงงานดงกลาวได

นเวศน เหมวชรวรากร (2550 : 55) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “วฒนธรรมกคอ

ชดของเรองราวทางวฒนธรรมนนเองนกมานษยวทยา ชอวา “ไวท” ไดตงคาถามไววา "เรองราว

เหลานนคออะไรกนแน?" เปนเรองราวทางกายภาพหรอ? หรอเปนเรองราวทางจตใจ ทงสองอยาง? หรอ

เปนอตลกษณ? ในหนงสอเรอง "วทยาศาสตรแหงวฒนธรรม" (Science of Culture 2492) ทสดแลว

ไวทจงไดสรปวา มนคอเรองราว "Sui generic" นนคอ การเปนชนดของมนเอง ในการนยามคาวา ชนด

ไวทมงไปท "การสรางสญลกษณซงเปนประเดนทไมมผใดตระหนกถงมากอน ซงเขาเรยกวา "ซมโบเลท"

(the symbolate) คอ เรองราวทเกดจากการกระทาทสรางสญลกษณ ดงนน ไวทไดนยามวา

16

"วฒนธรรม คอ ซมโบเลทในเชงของบรบทนอกกาย" คาสาคญของนยามนจงไดแกการคนพบซมโบเลท

นนเอง”การใฝหานยามทใชการไดนกทฤษฎสงคมชอ วอลเตอร กลาวไววา “วฒนธรรมเปนการ

แลกเปลยนเคารางของประสบการณ ซงรวมถงแตไมจากดเฉพาะ ภาษาศาสตร ศลปะ ศาสนาและอนๆ

รวมทงนยามกอนๆ”

วฒนธรรมของชาต มการพฒนาปรบปรงและเปลยนแปลงมาหลายยคสมย รปแบบของ

หนวยงานเรมจากกองวฒนธรรม สภาวฒนธรรมแหงชาต และจดตงเปนกระทรวงวฒนธรรมเมอวนท 12

มนาคม พทธศกราช เนองจากสภาวะผนแปร ทางการเมอง กระทรวงวฒนธรรมถกยบเลกตาม

พระราชบญญตปรบปรงกระทรวงทบวงกรม โดยโอนยายไปสงกดกระทรวงศกษาธการ ตอมากระทรวง

วฒนธรรมไดรบการสถาปนาขนใหม ตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวงกรม เมอวนท 2

ตลาคม พทธศกราช 2545 ถอเปน 1 ใน 20 กระทรวงหลกของประเทศ ตามนโยบายปฏรประบบ

ราชการของรฐบาล วฒนธรรม เปนคาทบคคลในสงคมทวๆ ไปไดยนไดฟงและใชพดกนอยบอยๆ แต

ความหมายหรอความเขาใจเกยวกบวฒนธรรม อาจแตกตางกนไปตามสภาวการณและพนฐานทแตละ

คนมอย ดานวทยาศาสตรและสงคมศาสตรโดยเฉพาะอยางยงในสาขาวชาสงคมวทยาและมานษยวทยา

นน “วฒนธรรม” เปนแนวความคดหลกทสาคญในการชวยอธบายปญหาหรอปรากฏการณดานตางๆ

ตลอดจนการคาดการณถงแนวโนมของเหตการณทจะบงเกดขนตอไปในสงคมไดเปนอยางด

1.1.1 ความหมายของวฒนธรรม

ราชบณฑตยสถาน (2546 : 827) ไดใหความหมายไววา “วฒนธรรม” หมายถง

ความเจรญงอกงาม ซงเปนผลจากระบบความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม และ

มนษยกบธรรมชาต จาแนกออกเปน 3 ดาน คอ “จตใจ สงคม และวตถ”

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต (2535 : 45) ไดใหความหมายไววา

วฒนธรรม คอ การสงสมและ สบทอดจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง จากสงคมหนงไปสอกสงคมหนง

จนกลายเปนแบบแผนทสามารถ เรยนรและกอใหเกดผลตกรรมและผลตผล ทงทเปนรปธรรมและ

นามธรรม อนควรคาแกการวจย อนรกษ ฟนฟ ถายทอด เสรมสรางเอตทคคะ และแลกเปลยน เพอ

สรางดลยภาพแหงความสมพนธระหวางมนษย สงคม และธรรมชาต ซงจะชวยใหมนษยสามารถ

ดารงชวตอยางมสข สนตสข และอสรภาพ อนเปนพนฐานแหงอารยธรรมของมนษยชาต เปนวถชวตของ

คนในสงคม เปนแบบแผนประพฤตปฏบตและการแสดงออกซงความรสกนกคด ในสถานการณตางๆ ท

สมาชกในสงคมเดยวกนสามารถเขาใจ ซาบซง ยอมรบและใชปฏบตรวมกน อนจะนาไปสการพฒนา

คณภาพชวตของคนในสงคมนนๆ” วฒนธรรม หมายถง สงททาใหเจรญงอกงามแกหมคณะ วถชวตของ

หมคณะ ในพระราชบญญตวฒนธรรม พทธศกราช 2485 หมายถง ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอก

งาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดของประชาชน

17

ทางวทยาการ หมายถง พฤตกรรมและสงทคนในหมผลต สรางขนดวยกน เรยนรจากกนและกน และ

รวมใชอยในหมพวกของตน

สานกนายกรฐมนตร (2535 : 1) ไดใหรายละเอยดไววา พระราชบญญต

วฒนธรรมแหงชาตพทธศกราช 2485 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช 2486 ไดใหความหมายของ

วฒนธรรมไววา “วฒนธรรม คอ ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย

ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดของประชาชนวฒนธรรมจงเปนลกษณะพฤตกรรม

ตางๆ ของมนษยซงเปนวถชวตของมนษย ทงบคคลและสงคมทไดววฒนาการตอเนองมาอยางมแบบ

แผน แตอยางไรกดมนษยนนไมไดเกาะกลมอยเฉพาะในสงคมของตนเอง ไดมความสมพนธตดตอกบ

สงคมตางๆ ซงอาจอยใกลชดมพรมแดนตดตอกน หรอยปะปนในสถานทเดยวกนหรอ การทชนชาตหนง

ตกอยใตการปกครองของชนชาตหนง มนษยเปนผรจกเปลยนแปลงปรบปรงสงตาง ๆ จงนาเอา

วฒนธรรมทเหนจากไดสมพนธตดตอมาใชโดยอาจรบมาเพมเตมเปนวฒนธรรมของตนเองโดยตรงหรอ

นาเอามาดดแปลงแกไขใหสอดคลองเหมาะสมกบสภาพวฒนธรรมทมอยเดม”

Broom และ Zelznick. 1969 : 27 ไดใหรายละเอยดเกยวกบวฒนธรรม ไว

สรปไดวา “วฒนธรรมเปนมรดกทางสงคมทประกอบดวยความร ความเชอ ประเพณ และความชาน

ชานาญทคนเราไดมาในฐานะทเปนสมาชกของสงคม คอ สวนทงหมดอนซบซอน ประกอบดวยทกสงทก

อยางทเขาคดและทาในฐานะเปนสมาชกของสงคม”

Tylor, 1993 : 84 ไดใหรายละเอยดเกยวกบวฒนธรรมไวสรปไดวา “วฒนธรรม

คอ สรรพสงทงหมดทมความสลบซบซอน อนประกอบดวยความร ความเชอ ศลป จรยธรรม กฎหมาย

ขนบธรรมเนยม สมรรถภาพตางๆ รวมทงนสยบคคลทไดรบถายทอดมา ในฐานะทเปนสมาชกคนหนง

ของสงคม”

Houston and Thill, 1995 : 129 ไดใหรายละเอยดเกยวกบวฒนธรรม ไวสรป

ไดวา “วฒนธรรม หมายถง ผลรวมทงหมดของความเชอ คานยม และวตถตางๆ ทสงคมใดสงคมหนงม

รวมกนและจะถกถายทอดจากคนรนหนงไปสอกรนหนง”

(Shiffman and Kanuk. 1997 : 406 ไดใหรายละเอยดเกยวกบวฒนธรรม ไว

สรปไดวา “วฒนธรรมหมายถง ผลรวมทงหมดของความเชอเกดจากการเรยนร คานยมและ

ขนบธรรมเนยมประเพณ ซงเปนสงทนามาใชเพอควบคมกากบพฤตกรรมของผบรโภค ในฐานะทเปน

สมาชกของสงคมหนงโดยเฉพาะ” และไดอธบายเพมเตมไววา คาวา “ความเชอ” (Belief) และ

“คานยม” (Value) ในนยามหมายถง ความรสกนกคดทสงสมอยภายในจตใจ (Accumulated

feelings) และเปนสงทบคคลมมากอน กลาวงายๆ กคอ ความเชอ จะประกอบดวยความรสกนกคดทาง

จตใจ หรอความพรอมทจะกลาวออกมาเปนคาพด “ผมเชอวา…” ซงเปนการสะทอนความรเรองใดเรอง

18

หนงของบคคล หรอการประเมนบางสงบางอยาง (เชน บคคล รานคา ผลตภณฑ และตราสนคา) สวน

คานยม กเปนความเชอเหมอนกน แตคานยมจะแตกตางจากความเชอ เนองจากคานยมมลกษณะ

ดงน

1) เปนจานวนคอนขางนอย เมอเทยบกบความเชอ (Relatively few in number)

2) ใชเปนแนวทางแสดงพฤตกรรมทเหมาะสมในแงของวฒนธรรม (A Guide for

culturally appropriate behavior)

3) มความยงยนทนทาน (Enduring) ยากตอการเปลยนแปลง

4) ไมยดตดกบวตถโดยเฉพาะ (Not tied to specific objects) หรอสถานการณ

5) เปนทยอมรบอยางกวางขวาง (Widely accepted) โดยสมาชกของสงคม

สวนคาวา “ขนบธรรมเนยม” (Custom) คอ แบบอยางของพฤตกรรมทเปดเผย

(Overt mode of behavior) ทเปนทนยม หรอเปนวถทางทยอมรบเพอนาไปประพฤตปฏบตใน

สถานการณตางๆ ขนบ ธรรมเนยมจะประกอบดวยพฤตกรรมทเปนกจวตรหรอพฤตกรรมทปฏบตเปน

ประจาวน พฤตกรรมทเปนกจวตรของผบรโภค เชน การใสนาตาลและนมในกาแฟและการใสนาซอส

(ketchup) ในแฮมเบอรเกอรถอเปนขนบธรรมเนยม ดงนนจงกลาวไดวา ความเชอและคานยมจะเปน

ตวนาทาง เพอแสดงพฤตกรรมสวนขนบธรรมเนยม จะเปนวถทางของการแสดงพฤตกรรมทเปนท

ยอมรบและยดถอปฏบตกนมาโดยทวไป

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต (2535 : 10) ไดใหความหมายไววา

“ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต

และศลธรรมอนดงามของประเทศ” วฒนธรรม คอวถชวตซงมนษยทาใหเจรญขน เพอสนองความ

ตองการอนเปนมลฐานทมตอ ความดารงอยรอด ความถาวรแหงเชอสายและการจดระเบยบแหง

ประสบการณ วฒนธรรม คอ

1) การใหเจรญขน โดยการศกษาวจยฝกหด

2) การเขาใจแจมแจง และการทาใหประณตขนซงรสนยมอนไดมาจากการฝกหด

ทางสตปญญา และทางสนทรยภาพ

3) ขนทกาหนดความหมายแหงความเจรญกาวหนาในอารยธรรมหรอรปลกษณะ

เชนนน เชน วฒนธรรมกรก วฒนธรรมเยอรมน วฒนธรรม คอ สงทงหมดทมลกษณะซบซอน ซงไดรวม

เอาความร ความเชอ จรยธรรม กฎหมาย สมรรถภาพ และนสยทบคคลไดไวฐานะทเปนสมาชกคนหนง

ของสงคม

วฒนธรรม ในความหมายทางสงคมวทยาและมานษยวทยา คอ “วถการดาเนนชวต

และกระสวนแหง พฤตกรรม และบรรดาผลงานทงมวลทมนษยไดสรางสรรคขน ตลอดจนความคด

19

ความเชอ ความร ซง ตามความหมายของพระราชบญญตแหงชาต พทธศกราช 2485 หมายถงลกษณะ

ทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และ

ศลธรรมอนดของประชาชน” (กรมการฝกหดคร, 2530 : 25)

ไพฑรย เครอแกว (2515 : 58-59) ไดใหความหมายของวฒนธรรมไวสรปไดวา

วฒนธรรมมความหมายทสามารถแบงออกไดเปน 2 ประการ คอ

1) วฒนธรรม หมายถงมรดกทางสงคมเปนลกษณะพฤตกรรมของมนษยทไดสะสม

ไวในอดตและไดตกทอดมาเปนสมบตทมนษยปจจบนนาเอามาใชในการครองชวต

2) วฒนธรรม หมายถง แบบแผนแหงการครองชวต

อานนท อาภาภรม (2525 : 45) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา "วฒนธรรม" เปน

ศพททางวชาการ (Technical vocabulary) ซงในทรรศนะของสงคมวทยา หมายถง วถการดาเนนชวต

กระสวนแหงพฤตกรรม และบรรดาผลงานทงมวลทมนษยไดสรางสรรคขน ตลอดจนความคด ความเชอ

และความร “วฒนธรรม คอ สงทมนษยเปลยนแปลงปรบปรนหรอผลตขน เพอความเจรญงอกงามในวถ

ชวตมนษยในสวนรวมทถายทอดกนไดเลยนแบบกนได เอาอยางกนได วฒนธรรม คอ สงอนเปนผลผลต

ของสวนรวมทมนษยไดเรยนรมาจากคนแตกอนสบตอเปนประเพณกนมา วฒนธรรม คอการคดเหน

ความรสก ความประพฤตและกรยาอาการ หรอการกระทาใดๆ ของมนษย ในสวนรวม ลงรปเปนพมพ

เดยวกนและสาแดงออกมาใหปรากฏเปนภาษา ศลปะ ความเชอถอ ระเบยบ ประเพณ วฒนธรรม คอ

มรดกแหงสงคมซงสงคมรบและรกษาไวใหเจรญงอกงาม”

สพตรา สภาพ (2528 : 25) ไดใหรายละเอยดของวฒนธรรมไวสรปไดวา

“วฒนธรรมเปนสวนทงหมดทซบซอนอนประกอบ ดวยความร ศรทธาความเชอ ศลปะ ศลธรรม

กฎหมาย ขนบธรรมเนยมประเพณ ตลอดถงความสามารถของมนษย ทไดรบมาในฐานะทเปนสมาชก

ของสงคม วฒนธรรมนนอาจหมาย ถง มรดกทางทางสงคม ทประกอบดวยความร ความเชอทางศาสนา

ขนบประเพณ ความเชยวชาญชานาญการ ทเราไดรบสบทอดกนมา หรอเกดขนจากสภาพแวดลอมทาง

สงคมในชวงเวลาใดเวลาหนง ซงนกวชาการและผชานาญการทงหลายไดใหความหมายไวดงน

“วฒนธรรม มความหมายครอบคลมถงทกสงทกอยางอนเปนแบบแผนในความคด และการกระทาท

แสดงออกถงวถชวตของมนษยในสงคมของกลมใดกลมหนง หรอสงคมใดสงคมหนง มนษยไดคดสราง

ระเบยบกฎเกณฑวธการในการปฏบต การจดระเบยบตลอดจนความเชอ ความนยม ความร และ

เทคโนโลยตางๆ ในการควบคม และใชประโยชนจากธรรมชาต” คาวา "วฒนธรรม" ถอดศพทมาจาก

"Culture" ของภาษาองกฤษซงมรากศพทมาจาก “Cultural" ในภาษาละตน มความหมายวา การ

เพาะปลกหรอการปลกฝง อธบายไดวามนษยเปนผปลกฝงอบรมบมนสยใหเกดความเจรญงอกงาม

"วฒนธรรม" เปนคาสมาส คอการรวมคาสองคาเขาไวดวยกน ไดแก "วฒนะ" ซงมความหมายทวไปวา

20

เจรญงอกงาม รงเรอง "ธรรม" ซงในทนหมายถง กฎ ระเบยบหรอขอปฏบต เพราะฉะนนเมอพดถงคาวา

"วฒนธรรม" ในความหมายทวไปหมายถงความเปนระเบยบ ความมวนย เชนเมอพดถงบคคลหนงวา

"เปนคนมวฒนธรรม" กมกหมายความวาเปนคนมระเบยบวนย เปนตน

สมศกด ศรสนตสข (2529 : 33) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “พระราชบญญต

วฒนธรรมแหงชาตพทธศกราช 2485 ไดใหความหมายของวฒนธรรมไววา “วฒนธรรม หมายถง

ลกษณะทแสดงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และ

ศลธรรมอนดงามของประชาชน คาวา วฒนธรรม เปนคาทมาจากภาษาบาลและสนสกฤต วฒน (บาล)

หมายถง สงทเจรญงอกงาม ความกาวหนา “ธรรม มรากศพทมาจากบาลสนสกฤต หมายถง คณความด

เมอนามารวมกนมความหมายถง คณธรรมหรอลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม”

วฒนธรรม ตามความหมายทพระเทพเวท (ประยทธ ประยตโต) ใหไวในการปาฐกถา

พเศษ เนองในงานฉลอง 100 ป พระยาอนมานราชธน เมอวนท 14 ธนวาคม พทธศกราช 2531 คอ

วฒนธรรมเปนผลรวมของ การสงสมสรางสรรคภมธรรมภมปญญาทถายทอดสบตอกนมาของสงคมนนๆ

หรอกลาวสนๆ ไดวา วฒนธรรมคอ ประสบการณ ความร ความสามารถ ทสงคมนนมอยหรอเนอตว

ทงหมดของสงคมนนเอง (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. 2535 : 45)

วฒนธรรมเปนผลงานดานตางๆ ทมนษยสรางสรรคขนโดยผานการคดเลอกปรบปรงและ

ยดถอสบทอด กนมาจนถงปจจบน วฒนธรรมเปนทงลกษณะนสยของคนหรอกลมคนในชาต ลทธความ

เชอ ภาษา ขนบธรรมเนยม อาหารการกน เครองใชไมสอย ศลปะตางๆ และการประพฤตปฏบตใน

สงคมวฒนธรรมเปนมรดกสงคมทคนในชาตรบไว และจะตองววฒนาการตอไปในอนาคต เปนเอกลกษณ

ของความเปนชาตไทย เปนรากฐานของความเปนอนหนงอนเดยวกนและของการสรางสรรคความมนคง

ของชาต แสดงออกถงศกดศร เกยรตภม และความภมใจรวมกนของคนไทย (คณะกรรมการเอกลกษณ

ของชาต. คณะกรรมการจดงานสมโภชกรงรตนโกสนทร 200 ป, 2526 : 25)

วฒนธรรม คอ สวนประกอบทสลบซบซอนทงหมดของลกษณะอนชดเจนของจตวญญาณ

วตถ สตปญญาและอารมณ ซงประกอบกนขนเปนสงคมหรอหมคณะ วฒนธรรมมไดหมายถงเฉพาะ

เพยงศลปะและวรรรกรรมเทานน แตหมายถงฐานนยมตาง ๆ ของชวต สทธพนฐานตาง ๆ ของมนษย

ระบบคานยม ขนบธรรมเนยมประเพณและความเชอ (วระ บารงรกษ, 2538 : 15)

สาโรช บวศร. (2531 : 35) ไดใหความหมายไววา “วฒนธรรม หมายถง ความด

ความงาม และความเจรญในชวตมนษย ซงปรากฏในรปธรรมตางๆ และไดตกทอดมาถงเราในปจจบน

หรอวาทเราไดปรบปรงและสรางสรรคขนในสมยของเราเอง”

สาโรช บวศร (2531 : 50) ไดใหแนวคดไววา “วฒนธรรมเกดขนจากการประพฤต

ปฏบตรวม กน เปนแนวเดยวกนอยางตอเนองของสมาชกในสงคม มการสบทอดเปนมรดกทางสงคมตอ

21

กนมาจากอดตหรออาจเปนสงประดษฐ คดคนสรางสรรคขนใหม หรอ อาจรบเอาสงทเผยแพรมาจาก

สงคมอน ทงหมดนหากสมาชกยอมรบ และยดถอเปนแบบแผนประพฤต ปฏบตรวมกนกยอมถอวาเปน

วฒนธรรมของสงคมนน และเปลยนแปลงไปตามเงอนไขกาลเวลา เมอมการประดษฐหรอคนพบสงใหม

วธใหม ทใชแกปญหาและตอบสนองความตองการของสงคมไดดกวา ยอมทาใหสมาชกของสงคมเกด

ความนยม และในทสดอาจเลกใชวฒนธรรมเดม การจะรกษาวฒนธรรมเดมไวจงตองปรบปรงเปลยน

แปลง หรอ พฒนาวฒนธรรมนนใหเหมาะสมมประสทธภาพตามยคสมย วฒนธรรมของแตละกลมชนใน

สงคมใหญ ยอมมเนอหา รปแบบ บทบาท และหนาทแตกตางกนไป หากวา ความแตกตางนนไม

กอใหเกดผลเสยหายตอสงคมโดยสวนรวมแลว กสมควรใหกลมชนทงหลายมโอกาส เรยนรวฒนธรรม

ของกนและกน สภาพความแตกตางเชนนเปนธรรมชาตของวฒนธรรมทเปลยนแปลงปรบปรง หรอผลต

สรางขน เพอความเจรญงอกงามในวถแหงชวต ของสวนรวม วฒนธรรม คอ วถแหงชวตของมนษยใน

สวนรวม ทถายทอดกนได เรยนกนไดเอาอยางกนได เปนความคดเหนความรสกความประ พฤตและ

กรยาอาการหรอการกระทาใดๆ ของมนษยในสวน รวมลงรปเปนพมพเดยวกน และสาแดงออกมาให

ปรากฏเปนภาษาศลปะ ความเชอถอ ระเบยบประเพณ กลายเปนความด ความงามและความจรงในชวต

มนษยซงปรากฏในรปแบบตางๆ และไดตกทอดมา ถงเราในสมยปจจบน หรอวาทเราไดปรบปรงและ

สรางสรรคขนในสมยของเรา และทปรากฏในรปแบบตางๆ นน หมายถงทปรากฏในรปแบบของ

ศลปกรรม มนษยศาสตร การชางฝมอ การกฬา และนนทนาการ และคหกรรมศาสตร รวม 5 ประการ

แตจะต ความหมายใหกวางขวางออกไปกวานอก เชน รวม เอาทปรากฏอยในวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยเขามาไวดวย กคงจะทาไดเพราะทงสองอยางน มความสาคญ อยางมากในชวตมนษยในสมย

ปจจบน”

กรมศลปากร (2532 : 87) ความหมายของวฒนธรรมในทางสงคมศาสตรไดกลาวไว

วา วฒนธรรมโดยความหมายตามพจนานกรมราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2525 นน “หมายถง

“สงประดษฐหรอพฤตกรรมทคนในหมผลตหรอสรางขนดวยการเรยนรจากกนและกน และรวมใชอยใน

หมพวกของตน” พระยาอนมานราชธน ไดใหความของ วฒนธรรมไววา “วฒนธรรม คอ สงอนเปน

ผลผลตของสวนรวมทมนษยผลตขน และไดเรยนรมาจากคนแตกอนสบตอเปนประเพณกนมา มการ

เปลยนแปลง ปรบปรงเพอความเจรญงอกงามในวถชวตของมนษยในสวนรวม ถายทอดกนได เลยนแบบ

กนได เอาอยางกนได นอกจากนแลว วฒนธรรม คอ ความคดเหน ความรสก ความประพฤต และกรยา

อาการ หรอการกระทาใดๆ ของมนษยในสวนรวมทลงรปเปนพมพเดยวกน และแสดงออกปรากฏเปน

ภาษา ศลปะ ความเชอ ระเบยบ ประเพณ เปนตน วฒนธรรมจงเปนมรดกแหงสงคมซงมการรบและ

รกษาไวใหเจรญงอกงาม”

22

นคม มสกะคามะ (2536 : 35) ไดใหความหมายไววา “วฒนธรรม คอ วถชวต

มนษย วถการดาเนนชวตของสงคม เปนแบบแผนการประพฤตปฏบตและการแสดงออกซงความรสก

นกคดในสถานการณตางๆ ทสมาชกในสงคมเดยวกนสามารถแกไขและซาบซงรวมกน ดงนน วฒนธรรม

ไทย คอวถชวตทคนไทยไดสงสม เลอกสรร ปรบปรง แกไข จนถอวาเปนสงดงามเหมาะสมกบสภาพ

แวดลอม และไดใชเปนเครองมอ หรอเปนแนวทางในการปองกนและแกไขปญหาในสงคม วฒนธรรม

เปนมรดกแหงสงคม เปนสงทมนษยเปลยนแปลง ปรบปรง หรอสรางขน เปนวถการดาเนนชวตของ

สงคม”

วระ บารงรกษ (2538 : 41) ไดใหความหมายไววา “วฒนธรรม" เปนคาทเกดขนใน

ภาษาไทย ในสมยทรฐบาลจอมพล ป.พบลสงคราม นายกรฐมนตร ไดมองเหนความสาคญของเรองน คา

เดมภาษาองกฤษ คอ "Culture" ในตอนแรก "พระมหาหรน" แหงวดมหาธาตไดแปลคานวา "ภมธรรม"

แตกรมหมนนราธปพงศประพนธ ทรงเลงเหนวา คาวา "ภมธรรม" มความหมายคอนขางคงท พระองค

ทานทรงมความประสงคใหคานมความหมายในลกษณะเคลอนไหว เปลยนแปลงและพฒนาอยาง

ตอเนอง จงทรงแปลใหมเปน "วฒนธรรม" และมการนามาใชสบตอมาตลอดสมยทประเทศไทยม

กระทรวงวฒนธรรมและคงใชอยในปจจบน

พทยา สายห (2539 : 9) ไดใหความหมายของวฒนธรรมในแงทเปนแบบอยางการ

ดารงชวตไว วา “แบบอยางการดารงชวตของคนหมใดหมหนงนน กอนทจะเปนแบบอยางขนได จะตอง

มการปฏบตคลอยตามกนในหมคนจานวนมากพอสมควร มการปฏบตตามกนไปทงกลมและปฏบตตาม

กนไปทงกลมและปฏบตสบตอเนองกนไปเปนเวลาพอสมควร จนปรากฏเปนแบบอยางใหเหนไดชดเจน

จากหมคนทเปนเจาของการรวมกนปฏบตตามแบบอยางของความคด ความเชอ ความประพฤต หรอ

การกระทาทรวมกนเปนแบบแผนหรอวฒนธรรมของหมคณะโดยตดตอกนไปเปนเวลานาน สงเหลานก

กลายเปนธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมนนกประกอบดวยทกสงทเปนประเพณทสบทอดกนมา

ทงสน และยงคงยดถอกนมา เพราะผปฏบตพอใจรวมกนวา เปนสงดงาม สนองความประสงคและให

ประโยชนตามทตนตองการ กระบวนการเลอกและนาเสนอความเปนไทยในนตยสารสวสด วฒนธรรม

จงเปนสงทมนษยสรางหรอกาหนดขนเปนความรหรอประสบการณ และยอมรบเขามาเพอชวยแกปญหา

หรอตอบสนองความตองการของสมาชกในสงคม มการสบทอด เลอกสรร ปรบปรง เปลยน แปลงตาม

กาลเวลาและเงอนไขใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมกบสงคมหนง กอใหเกดเปนแบบแผนของความคด

และการกระทาทยดถอปฏบตรวมกนเพอเปนวถชวตของสมาชกในสงคมโดยสวนรวม”

เฉลยว บรภกด (2539 : 9) ไดใหความหมายของวฒนธรรมไววา “เปนวถการดาเนน

ชวตทกดานของคนในสงคม หมายรวมถง วธการกระทาสงตางๆ ทกอยางนบตงแตวธกน วธอย วธแตง

กาย วธแสดงอารมณ วธสอความหมาย วธอยรวมกนเปนหมคณะ วธแสวงหาความสขทางใจและ

23

หลกเกณฑทดาเนนชวต วธพกผอน ตลอดจนวธจราจรและขนสง รวมทงเครองมอเครองใชหรอวตถ

สงของตางๆ ทนามาใชเพอการเหลานนกถอเปนสวนหนงของวฒนธรรมดวย

นยามความคดในเรองวฒนธรรมมหลากหลาย ไมหยดนง และมการแปรเปลยนไป

ตามสภาพกาลเทศะ เงอนไขตางๆ ทเปนบรบททางสงคมวฒนธรรมใหมๆ ของผคนในแตละยคสมย ซงผ

ทใหความหมายและแนวคดทางวฒนธรรม เชน

สชพ ปญญานภาพ (2540 : 24) ไดใหความหมายของวฒนธรรมไวสรปไดวา

วฒนธรรม หมายถง สงตางๆ ทงหมดทสงคมสรางขนมา เพอนามาใชชวยพฒนาขดเกลาชวตเปนอยของ

สงคมใหดขน และเปนมรดกของสงคมถายทอดจากคนรนหนงไปยงคนอกรนหนง “คาวา วฒนธรรม

เปนคาทมาจากภาษาบาลและสนสกฤต แปลวา ธรรม เปนตนเหตใหเจรญ หรอธรรมคอความเจรญมใช

เปนหลกฐานทางราชการ ครงแรกเมอ พทธศกราช 2543 เรยกวา พระราชบญญตบารงวฒนธรรม

แหงชาต พทธศกราช 2543 กบฉบบท 2 เมอ พทธศกราช 2485” คาวา “วฒนธรรม” ตามทกลาวมา

เปนคาสมาสระหวางภาษาบาลกบสนสกฤต เพราะคาวา วฒน มาจาก คาบาลวา วฑฒน ซงแปลวา

เจรญ งอกงาม สวนคาวา "ธรรม" มาจากภาษาสนสฤตวา ธรม (ใชในรปภาษาไทย-ธรรม) เขยนตาม

รปบาลลวนๆ คอ "วฑฒนธมม" หมายถง ความด ซงหากแปลตามรากศพทคอ สภาพอนเปนความเจรญ

งอกงาม หรอลกษณะทแสดงความเจรญงอกงาม นอกจากน คาวา วฒนธรรม ตรงกบภาษาองกฤษวา

culture หมายถง ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยว

กาวหนาของชาต และศลธรรมอนดงามของประชาชน

ยศ สนตสมบต (2544 : 11-13) ไดใหแนวคดไววา ลกษณะพนฐานทเปน

ความหมายรวมของวฒนธรรม มดงน

1) วฒนธรรมเปนความคดรวมของมนษยในสงคมหนงๆ

2) วฒนธรรมเปนสงทมนษยสรางขนและสามารถเรยนรจากกนและกนได สบทอด

ไดโดยผานกระบวนการทางสงคมวฒนธรรมทงในดานวธคดและวถปฏบตจากมนษยรนหนงไปสอกรน

หนง วฒนธรรมไมใชสงสบทอดทางสายโลหต หรอ ทางชวภาพพนธกรรม

3) วฒนธรรมยงมพนฐานมาจากการสอผานระบบสญลกษณ เชน ภาษา พธกรรม

งานศลปะ

4) วฒนธรรมเปนผลรวมขององคความรและภมปญญา

5) วฒนธรรม คอกระบวนการทมนษยกาหนดนยามความหมายใหกบชวตและสง

ตางๆ รอบตว

6) วฒนธรรมเปนสงทไมหยดนง มพลวตร เคลอนไหว ปรบตว และเปลยนแปลงอย

ตลอด เวลา

24

ไพฑรย มกศล (2550 : 5-7) ไดใหรายละเอยดและความหมายของวฒนธรรมไวสรป

ไดวา วฒนธรรมประกอบไปดวยองคประกอบสาคญ ดงน

1) สญลกษณ หมายถง การใชสงหนงมาสอความหมายแทนถงอกสงหนงทตองการ

กลาวถง สญลกษณมประโยชนคอ ชวยใหเราสามารถสอสารกนไดสะดวก สามารถวางแผนทางาน

รวมกนและสามารถถายทอดความคดทเปนนามธรรมได

2) ภาษา เปนอกรปหนงของสญลกษณ ทแสดงออกดวยการพด การฟง และการ

เขยน มนษยจดเปนสตวประเภทเดยวทสามารถใชภาษาได ความสามารถทางภาษาของมนษยทาใหเรา

แตกตางจากสตวอยางมาก เพราะเราสามารถสรางสรรคอารยธรรมใหเกดขนและเจรญกาวหนาไดไม

หยดยงในขณะทสตวไมมภาษาทาใหพวกมนไมสามารถพฒนาอารยธรรมได

3) คานยม วฒนธรรมเปนความคดรวบยอดทตดสนวาสงใดมคา หรอ ไมมคานนจะ

พนฐานมาจากคานยมอกสวนหนงซงคานยมนจะมสวนกาหนดพฤตกรรมของมนษย และเปนแนวทางใน

การพฒนาสงคม อารยธรรมของเรา เปนบรรทดฐาน เปนกฎระเบยบทสงคมกาหนด และคาดหวงใหเรา

ปฏบต หากเราไมปฏบตตาม จะมการตอตานหรอลงโทษ การลงโทษจะมความรนแรงมากนอยแคไหน

ขนอยกบสงคมกาหนดวาพฤตกรรมนนมผลกระทบตอสงคมอยางไร และเทคโนโลย เปนการใชความร

ทางวทยาศาสตรมาประดษฐคดคน เพอพฒนาคณภาพชวตของมนษยใหสบายขนเทคโนโลยมผลตอ

ระบบความคด และการดาเนนชวตของมนษยมาก และระบบความคดของสงคมมผลตอความเจรญทาง

เทคโนโลยดวยเชนกน โดยสรปวฒนธรรม คอ ผลรวมของระบบความร ความเชอ ศลปะ จรยธรรม

กฎหมาย ประเพณ ตลอดจน ความสามารถ และอปนสยตางๆ ซงเปนผลมาจากการเปนสมาชกของ

สงคม

สรป วฒนธรรมเปนแบบอยางการดารงชวตของกลม ซงสมาชกเรยนร รบและถายทอดกน

ไปดวยการสงสอนทงทางตรงและทางออม

1.1.2 ความสาคญของวฒนธรรม

วฒนธรรมเปนเรองทสาคญเปนอยางยงในความเปนชาต ถาชาตใดทไรเสยซง

วฒนธรรมอนเปนของตนเองแลว ชาตนนจะคงความเปนชาตอยไมได ชนชาตทไรวฒนธรรม แมจะเปนผ

ชนะในการทาสงคราม แตในทสดกจะเปนผพายแพในดานวฒนธรรม ซงนบวาเปนการพายแพท

แนบเนยนยงอยางราบคาบและสนเชง “ทงนเพราะผทถกพชตในทางวฒนธรรมนนจะไมรตวเลยวาตนได

ถกพชต เชน พวกตาดทพชตจนได และตงราชวงศหงวนขนปกครองจน แตในทสดถกชาวจนซงม

วฒนธรรมสงกวากลนจนเปนชาวจนไปหมดสน” (อานนท อาภาภรม, 2525 : 75) จงสรปไดวา

วฒนธรรมมความสาคญดงน

1) วฒนธรรมเปนสงทชแสดงใหเหนความแตกตางของบคคล กลมคน หรอชมชน

25

2) เปนสงททาใหเหนวาตนมความแตกตางจากสตว

3) ชวยใหเราเขาใจสงตางๆ ทเรามองเหน การแปลความหมายของสงทเรามองเหน

นนขนอยกบวฒนธรรมของกลมชน ซงเกดจากการเรยนรและถายทอดวฒนธรรม เชน ชาวเกาะซามว

มองเหนดวงจนทรวามหญงกาลงทอผา ชาวออสเตรเลยเหนเปนตาแมวใหญกาลงมองหาเหยอ ชาวไทย

มองเหนเหมอนรปกระตาย

4) วฒนธรรมเปนตวกาหนดปจจย 4 เชน เครองนงหม อาหารทอยอาศย การรกษา

โรค

5) วฒนธรรมเปนตวกาหนดการแสดงความรสกทางอารมณและการควบคมอารมณ

เชน ผชายไทยจะไมปลอยใหนาตาไหลตอหนาสาธารณะชนเมอเสยใจ

6) เปนตวกาหนดการกระทาบางอยาง ในชมชนวาเหมาะสมหรอไม ซงการกระทา

บางอยางในสงคมหนงเปนทยอมรบวาเหมาะสมแตไมเปนทยอมรบในอกสงคมหนง

ผสรางวฒนธรรมคอมนษย และสงคมเกดขนกเพราะ มนษย วฒนธรรมกบสงคมจงเปนสง

คกน โดยแตละสงคมยอมมวฒนธรรมและหากสงคมมขนาดใหญหรอมความซบซอน มากเพยงใด ความ

หลากหลายทางวฒนธรรมมกจะมมากขนเพยงใดนนวฒนธรรมตางๆ ของแตละสงคมอาจเหมอนหรอ

ตางกนสบเนองมาจากความแตกตางทางดานความเชอ เชอชาต ศาสนาและถนทอย เปนตน

1.1.3 ลกษณะของวฒนธรรม

เพอความเขาใจทลกซงถงความหมายของคาวา "วฒนธรรม" อานนท อาภาภรมย

(2518: 90 - 95) อธบายถงลกษณะของวฒนธรรม ไวดงน

1) วฒนธรรมเปนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร มนษยแตกตางจากสตว ตรงท

มการรจกคด มการเรยนร จดระเบยบชวตใหเจรญ อยดกนด มความสขสะดวกสบาย รจกแกไขปญหา

ซงแตกตางไปจากสตวทเกดการเรยนรโดยอาศยความจาเทานน

2) วฒนธรรมเปนมรดกของสงคม เนองจากมการถายทอดการเรยนร จากคน

รนหนงไปสคนรนหนง ทงโดยทางตรงและโดยทางออม โดยไมขาดชวงระยะเวลา และ มนษยใชภาษาใน

การถายทอดวฒนธรรม ภาษาจงเปนสญลกษณทใชถายทอดวฒนธรรมนนเอง

3) วฒนธรรมเปนวถชวต หรอเปนแบบแผนของการดาเนนชวตของ

มนษย มนษยเกดในสงคมใดกจะเรยนรและซมซบในวฒนธรรมของสงคมทตนเองอาศยอย ดงนน

วฒนธรรมในแตละสงคมจงแตกตางกน

4) วฒนธรรมเปนสงทไมคงท มนษยมการคดคนประดษฐสงใหมๆ และ

ปรบปรงของเดมใหเหมาะสมกบสถานการณทเปลยนแปลงไป เพอความเหมาะสม และความอย รอด

ของสงคม เชน สงคมไทยสมยกอนผหญงจะทางานบาน ผชายทางานนอกบาน เพอหาเลยง

26

ครอบครว แตปจจบนสภาพสงคมเปลยนแปลงไป ทาใหผหญงตองออกไปทางานนอกบาน เพอหา

รายไดมาจนเจอครอบครว บทบาทของผหญงในสงคมไทยจงเปลยนแปลงไป

1.1.4 หนาทของวฒนธรรม

วฒนธรรมเปนตวกาหนดรปแบบของสถาบน ซงมลกษณะแตกตาง กนไปในแตละ

สงคม เชน วฒนธรรมอสลามอนญาตใหชายทมความสามารถเลยงดและใหความยตธรรมแกภรรยา ม

ภรรยาไดมากกวา 1 คน โดยไมเกน 4 คน แตหามสมสระหวางเพศเดยวกนอยางเดดขาด ในขณะท

ศาสนาอนอนญาตใหชายมภรรยาไดเพยง 1 คน แตไมมบญญตหามความสมพนธระหวางเพศเดยวกน

ฉะนนรปแบบของสถาบนครอบครวจงอาจแตกตางกนไป

อานนท อาภาภรม (2517 : 85 ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “วฒนธรรมเปนสง

ทกาหนดพฤตกรรมของมนษย พฤตกรรมของคน จะเปนเชนไรกขนอยกบวฒนธรรมของกลมสงคม

นนๆ เชน วฒนธรรมในการพบปะทกทายของ ไทย ใชในการสวสดของชาวตะวนตกทวไปใชในการ

สมผสมอ ของชาวทเบตใชการแลบลน ของชาวมสลมใชการกลาวสลาม วฒนธรรมเปนสงทควบคม

สงคม สรางความเปนระเบยบ เรยบรอย ใหแกสงคม เพราะในวฒนธรรมจะมทงความศรทธา ความเชอ

คานยม บรรทดฐาน เปนตน ตลอดจน ผลตอบแทนในการปฏบตและบทลงโทษเมอฝาฝน ฉะนนจง

กลาวไดวา ถาหากเขาใจในเรองวฒนธรรมดแลว จะทาให สามารถเขาใจพฤตกรรมตางๆ ของคนในแต

ละสงคมไดอยางถกตอง”

1.1.5 ทมาของวฒนธรรมไทย

อานนท อาภาภรม (2519 : 105-107) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา วฒนธรรม

ไทยมทมาจากปจจยตางๆ

1) วฒนธรรมไทยมาจากสงแวดลอมทางภมศาสตร เนองจากสงคมไทยม

ลกษณะทางดานภมศาสตรเปนทราบลมและอดมสมบรณดวยแมนาลาคลอง คนไทยไดใชนาในแมนา ลา

คลอง ในการเกษตรกรรมและการอาบ กน เพราะฉะนนเมอถงเวลาหนานา คอ เพญเดอน 11 และเพญ

เดอน 12 ซงอยในหวงเวลาปลายเดอนตลาคมและปลายเดอนพฤศจกายน อนเปนระยะเวลา ท นาไหล

หลากมาจากทางภาคเหนอของประเทศ คนไทยจงจดทากระทงพรอม ดวยธปเทยนไปลอย ในแมนาลา

คลอง เพอเปนการขอขมาลาโทษแมคงคา และขอพรจากแมคงคา เพราะไดอาศยนากน นาใช ทาใหเกด

"ประเพณลอยกระทง" นอกจากนนยงมประเพณอนๆ อกในสวนทเกยวกบ แมนาคลอง เชน "ประเพณ

แขงเรอ"

2) ระบบการเกษตรกรรม สงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรม (Agrarian society)

กลาวคอ ประชากรรอยละ 80 ประกอบอาชพเกษตรกรรม หรอกลาวอกนยหนงไดวา คนไทยสวนใหญม

27

วถชวตผกพนกบระบบการเกษตรกรรม และระบบการเกษตรกรรมนเอง ไดเปน ทมาของวฒนธรรมไทย

หลายประการ เชน ประเพณขอฝน ประเพณลงแขก และการละเลน เตนรากาเคยว

3) คานยม (Values) กลาวไดวา "คานยม" มความเกยวพนกบ วฒนธรรมอยาง

ใกลชด และ "คานยม" บางอยางไดกลายมาเปน "แกน" ของวฒนธรรมไทยกลาวคอ วถชวตของคนไทย

โดยสวนรวมมเอกลกษณซงแสดงออกถงอสระภาพและเสรภาพ

4) การเผยแพรทางวฒนธรรม (Cultural diffusion) วฒนธรรมทางหนงยอม

แตกตางไปจากวฒนธรรมทางสงคมอนๆ ทงนเพราะวฒนธรรมมไดเกดขนมาในภาชนะทถกปดผนก

ตราบใดทมนษยยงเปนนกทองเทยว พอคา ทหาร หมอสอนศาสนา รวมถงผอพยพทยงคงยายถนทอย

จากแหงหนงไปยงอกแหงหนง เขาเหลานนมกนาวฒนธรรมของพวกเขาตดตวไปดวยเสมอ ซงถอไดวา

เปนการเผยแพรทางวฒนธรรมและเปนไปไดทมการเผยแพรอยางรวดเรวและกวางขวาง ประจกษพยาน

ในเรองนจะเหนไดจากนาอดลมชอตางๆ มอยทวทกมมโลก วฒนธรรมของสงคมอนซงไดเผยแพรเขามา

ในสงคมไทยกมอยางมากมาย

5) ศาสนาพราหมณ ไดเผยแพรเขามาในสงคมไทย โดยผาน ทางเขมร

อนโดนเซย และมลาย อนเปนทมาของประเพณตางๆ ซงไดรบการปฏบตกนอยในสงคมไทย เชน

ประเพณสงกรานต ประเพณอาบนาในพธการตางๆ ไดแก อาบนาในพธปลงผมไฟ อาบนาในพธโกนจก

การอาบนาในพธการแตงงาน และการอาบนาศพ เปนตน

6) พระพทธศาสนา ไดเผยแพรเขามาในสงคมไทย โดยผานทางประเทศ จน

พมา และลงกา พทธศาสนาไดเปนศาสนาประจาชาตไทย ซงกอใหเกดประเพณมากมาย หรอ อาจกลาว

ไดวาพทธศาสนาผกพนกบวถชวตของคนไทยตงแตเกดจนตาย ประเพณทสาคญๆ ไดแก การกอพระ

เจดยทราย การทอดกฐน และการบวชนาค เปนตน

7) วฒนธรรมตะวนตก ทมาของวฒนธรรมไทยอกแหลงหนงกคอ วฒนธรรม

ตะวนตกซงไดหลงไหลเขามาในสงคมไทย อนเปนผลสบเนองมาจากความสะดวก รวดเรวของการ

ตดตอสอสารคมนาคมและสอมวลชน วฒนธรรมตะวนตกทไดเผยแพรเขามา กไดแก มรรยาทในการ

สงคม เชน การสมผสมอ (Shake hand) การกฬา เชน รกบ ฟตบอล และการแตงกายแบบสากล อน

ไดแก ผกเนกไท สวมเสอนอก เปนตน

1.1.6 ประเภทของวฒนธรรม

วฒนธรรม แบงออกเปน 2 สวน

1) วฒนธรรมทเปนวตถ (Material culture) ไดแก สงประดษฐ เทคโนโลย

ตางๆ ทเกดจากการกระทาของมนษย เชน ทอยอาศย เครองนงหม อาหาร ยารกษาโรค เครองมอ

เครองใช สงกอสราง ยานพาหนะ งานศลปะ วรรณกรรม

28

2) วฒนธรรมทไมเกยวกบวตถ (Non-material culture) หมายถง สงทเปน

นามธรรม เชน แนวความคด ความเชอ คานยม ทศนคต การปฏบตสบตอกนมา และเปนการยอมรบใน

สงคมนนวาเปนสงดงามและมความเหมาะสม

วฒนธรรมทง 2 ประเภทน เปนสงทมความเกยวของกบวถชวตของมนษยอยางแยก

จากกนไมได ซงสงคมทจะสามารถดารงอยไดอยางราบรน ควรจะเปนสงคมทมความเจรญทงในทางวตถ

(รปธรรม) และความเจรญทางจตใจ (นามธรรม) ควบคกน แตในสงคมไทยปจจบนนพอจะมองเหนวา

วฒนธรรมทางวตถเจรญขน วฒนธรรมทางจตใจกลบเสอมถอยลง สาเหตหนงกเนองมาจากคนไทยม

คานยมในเรองตางๆ เปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอมของสงคมอนสงผลใหเกดปญหาตามมา เชน คน

สวนใหญมความหลงใหลในวตถ ดวยความเขาใจวาการมวตถนนเปนเครองวดเกยรตยศ ศกดศร เปนท

นบหนาถอตาในสงคม จงทาใหตางคนตางพยายามทกวถทางทจะแสวงหาผลประโยชนใหแกตนเอง และ

อาจกอใหเกดปญหาทางดานศลธรรมและจรยธรรมเพมขนเปนเงาตามตว

รชนกร เศรษโฐ (2532 : 7) ไดใหรายละเอยดเกยวกบวฒนธรรมสรปไดวาประเภท

ของวฒนธรรมแบงออกเปนวฒนธรรมทเกยวกบกจกรรมทวไป โดยแบงไดเปน 9 ประเภท ประกอบดวย

1) วฒนธรรมการบรโภค ไดแก วธประกอบ วธปรง และวธรบประทาน

2) วฒนธรรมการอย ไดแก วธการสรางและจดทอยอาศย

3) วฒนธรรมการแตงกาย ไดแกวสดทใช ส วธการรกษาความสะอาด และวธการ

แตงกายตามโอกาสตางๆ

4) วฒนธรรมทแสดงอารมณ ไดแก วธการแสดงอารมณตางๆ เชน อารมณรก

เกลยด โกรธ และวธการแสดงอารมณทางเพศ

5) วฒนธรรมเกยวกบการสอความหมาย เชน วธการสงและรบขาวสาร ไดแก

ภาษาพด ทาทาง รวมทงเครองมอเครองใชในการสอความหมายนนๆ

6) วฒนธรรมเกยวกบการอยรวมกนเปนหมคณะ คอ การจดระบอบการปกครอง

และควบคมสงคม ไดแก วธสรางความสามคคระหวางกลม วธควบคมพฤตกรรมของบคคลหรอกลมคน

ในสงคม

7) วฒนธรรมเกยวกบการแสวงหาความสขทางจตใจและหลกเกณฑในการดาเนน

ชวต ไดแก ความคด ความเชอทางศาสนา และปรชญาชวต

8) วฒนธรรมการพกผอน ไดแก ชนดของการพกผอน วธจดเวลาในการพกผอน

อปกรณหรอเครองมอทใชในการพกผอนนนๆ

9) วฒนธรรมเกยวกบการจราจรขนสง ไดแก วธการเดน วธการสงสงของ ระบบ

การจราจร

29

วฒนธรรมสามารถถายทอดจากชนกลมหนงไปยงอกกลมหนง โดยอาศยการเรยนรและ

การสอสารระหวางมนษยดวยกนเอง ซงอาจเปนไปโดยตงใจหรอไมกตาม จงทาใหบคคลมบคลกและ

ลกษณะพฤตกรรมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การทคนไทยหรอคนอเมรกนมความแตกตางกน ม

ลกษณะเฉพาะของตนเอง ทาใหเราสามารถจาแนกวฒนธรรมของสงคมหนงออกจากสงคมหนงไดก

เพราะแตละสงคมมวฒนธรรมทมการแสดงออกใหเหนถงความแตกตางไดโดยแจมชด

กระบวนการทวฒนธรรมถกเผยแพรจากแหลงกาเนดไปยงสมาชกในสงคมนน สามารถ

เกดขนได 2 ทาง คอ

1) โดยตรง ไดแก การตดตอแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางบคคล ระหวางชาต ซง

อาจเปนการแลกเปลยนโดยสนตวธหรอแลกเปลยนโดยการสงคราม หรอการอพยพเขาไปตงถนฐานอย

ในประเทศไทย

2) โดยออม ไดแก การทวฒนธรรมถกเผยแพรผานสอมวลชน เชน หนงสอพมพ

นตยสาร ภาพยนตร วทย และโทรทศน

การสอสารมวลชนจงมบทบาทสาคญในการถายทอดหรอเผยแพรวฒนธรรมไปยงสมาชก

ของสงคมในระดบบคคลหรอระดบมวลชน

(Barry, 2001 : 217) ไดอธบายไววา วฒนธรรมทเปนวตถนนจะแพรกระจายไดงาย

และรวดเรวกวาวฒนธรรมทไมเกยวกบวตถ เชน คนไทยจะยอมรบการแตงกาย การรบประทานอาหาร

แบบตางชาตไดงายและรวดเรวกวาการยอมรบแนวความคด คานยม หรอทศนคตตางๆ เปนตน และ

หากการตดตอสอสารและการคมนาคมเปนไปโดยสะดวกและตอเนอง การแพรกระจายทางวฒนธรรมก

จะเปนไปไดอยางรวดเรว จนอาจเกดเปนภาวะทเรยกวา “การผสมกลมกลนทางวฒนธรรม” (Cultural

assimilation) การผสมกลมกลนทางวฒนธรรม หมายถงกระบวนการทกลมคนตางวฒนธรรม เขามาม

วฒนธรรมรวมกน มไดหมายถงเฉพาะวฒนธรรมทมองเหนและจบตองได เชน การแตงกาย การ

รบประทานอาหาร และภาษาเทานน แตยงหมายถงสงทจบตองไมได เชน คานยม ทศนคต ความร และ

ความรสกทางดานจตใจดวย

การเผยแพรของวฒนธรรม นอกจากจะมผลในทางบวกคอ การยอมรบวฒนธรรมแลว

ยงมผลในทางตรงขามคอ การปฏเสธหรอตอตานวฒนธรรม หากวฒนธรรมทเขามาใหมนนมแนวโนมท

จะทาลาย ซงการตอตานจะมลกษณะแตกตางกนไปตามประเภทของกลมคนในสงคม เชน ผสงอายหรอ

ผทมแนวคดแบบอนรกษนยมมกจะมความขดแยงตอการรบเอาวฒนธรรมใหมบางประเภท สวนผทม

อายนอยหรอเปนคนสมยใหมกจะสามารถยอมรบวฒนธรรมของสงคมอนไดงายกวา ในบางกรณจงตอง

มการเลอกสรรเอาเพยงวฒนธรรมทเหนวา สามารถเขากนไดกบแบบแผนพฤตกรรมของสงคม เชน

สงคมไทยสามารถรบเอาสงประดษฐใหมๆ เชน เครองคอมพวเตอรเขามาใช แตอาจปฏเสธวฒนธรรม

30

บางอยางทไมสามารถเขากบแบบแผนของวฒนธรรมไทย เชน การมเสรภาพทางความคด และ

พฤตกรรมเกยวกบเรองทางเพศของประเทศตะวนตก

อยางไรกตาม การยอมรบและผสมกลมกลนของวฒนธรรมของคนกลมตางๆ ในสงคม

จะมอตราชาหรอเรวแตกตางกน ขนอยกบปจจยหลายประการ เชน บคลกภาพของบคคล และ

พฤตกรรมทางการสอสารของบคคลนน เปนตน กลาวคอ ผทอายนอย มการศกษา มฐานะทางเศรษฐกจ

ด มบคลกภาพทชอบเสยง มความกระตอรอรนทจะเปลยนแปลงอยเสมอ และชอบการตดตอสอสารกบ

บคคลอน รวมทงมการเปดรบสอมวลชนหลายประเภท บคคลทมลกษณะเชนนจะมการยอมรบ

วฒนธรรมของกลมอนไดงายและใชเวลารวดเรวกวาผทมลกษณะตรงกนขาม

1.1.7 วฒนธรรมและประเพณทมอทธพลตอสงคม

คณะศลปศาสตร สถาบนเทคโนโลยราชมงคล (2543 : เวบไซต) ไดแสดง

รายละเอยดไววา “การกาหนดวฒนธรรมไทยระดบชาต เพอใหสอดคลองกบความเกาแกและหนาทของ

วฒนธรรมในการสบทอดเอกลกษณของชาตมาแตโบราณกาล โดยไดมการกาหนดนโยบายวฒนธรรม

แหงชาตมาตงแตสมย จอมพล ป.พบลสงคราม ซงเนนเรองการสรางชาตนยมไทย การดาเนนงานดาน

วฒนธรรมไทยรบความสาคญในฐานะทเปนหลกแหงความเจรญ วฒนธรรมประเพณเปนเรองของการ

ปลกฝงใหเกดขนและสงสมสบตอกนมาในการอยรวมกนของมนษยกลมตางๆ ทาใหเกดสญลกษณหรอ

ความเปนเอกลกษณของสงคมนนๆ”

ศรพนธ ถาวรทววงษ (2543 : เวบไซต) ไดใหรายละเอยดไวสรปวา ปจจบน

สงคมไทยไดรบอทธพลจากวฒนธรรมตางชาตเขามามาก จงเกดความสบสนในการปฏบต เนองจากการ

ยดถอหลกปฏบตตามแบบเดมทเรมมความหยอนยาน การใหความสาคญในการรกษาขนบธรรมเนยม

ประเพณแบบดงเดมคลายความเครงครดลงและเปนชวงรอยตอระหวางการปรบตวของสงคมสมยเกากบ

สงคมสมยใหมซงมวถชวตตามแบบชาวตะวนตกมากขน จงมกพบวาคนไทยมความรบผดชอบตอสงคม

โดยสวนรวมลดนอยลง หากพจารณาจากลกษณะวฒนธรรมประเพณของไทยแตโบราณ จะมลกษณะท

มความละเอยดมากและคอนขางเปนรปแบบทเปนทางการ นอกจากนการปฏบตตางๆ ตองอาศยการ

อบรมสงสอนและฝกฝนใหเกดความเคยชนจนเปนนสย เชน การกราบ การไหว การแสดงความเคารพ

เปนตน ซงอาจเปนสาเหตหนงททาใหคณคาของวฒนธรรมในเชงปฏบตในสงคมปจจบนลดนอยลง

เพราะสงคมทตามแบบชาตตะวนตกไมสอดคลองกบรปแบบของวฒนธรรมไทยดงเดม และมหลาย

ลกษณะทตรงกนขาม เชน สงคมไทยแบบเดมนยมใชวถชวตเรยบงาย ไมชอบการแกงแยงแขงขนเนน

คณคาทางดานจตใจเหนอกวาวตถ ใจเยน คอยเปนคอยไป มความรบผดชอบตอสวนรวมสง มความ

อบอนในครอบครวทาใหมเวลาในการอบรมสงสอนขดเกลาบตรหลาน แตสงคมแบบตะวนตกนยมวตถ

จงตองแขงขนกนเพอความกาวหนาของตนเอง มความเหนแกตวมากกวาสวนรวม ทาอะไรตองรวดเรว

31

ใชเวลาจากด ครอบครวไมอบอนเพราะตางคนตางมภาระตองดแลรบผดชอบ ลองผดลองถกดวยตนเอง

ความเปนจรงแลวใชวาสงคมตะวนตกจะไมมขอดเลย แตเปนความบงเอญทสงคมไทยรบรปแบบวถชวต

ตะวนตกในแบบทตรงขามกบของเดมของไทยมามากกวาจงเกดความขดแยงและสบสนในทางปฏบต อก

ทงไมเขาใจในการปรบสภาพใหสอดคลองกบวถแบบไทย อาจเรยกไดวาคนบางสวนของสงคมลมความ

เปนไทยไป ซงคนกลมนนรวมถงกลมนกศกษาซงเปนวยรนอยดวย

ยวด กวาตระกล (2547) ไดแสดงรายละเอยดไววา “เนองจากวฒนธรรมเปนสงท

อยคมากบสงคม จงมอทธพลตอวถชวตความเปนอยของคนในสงคม มลกษณะทเปนกรอบแนวคดและ

แนวทางในการดาเนนชวตตงแตการเกดจนกระทงตาย ดงรายละเอยดเกยวกบประเพณวฒนธรรมตางๆ

ทยดถอปฏบตกนมาตลอดจนทกวนน”

สรป วฒนธรรมเปนสวนหนงของสงคมไมสามารถแยกวฒนธรรมออกจากสงคมได และยง

เปนสงทแสดงความมนคงหรอการดารงอยของสงคมนน หากสงคมใดมวฒนธรรมทเขมแขงยอมมความ

มนคงสง แตหากสงคมใดมวฒนธรรมทออนแอ คอขาดความเปนเอกลกษณ หรอยอมใหวฒนธรรมของ

สงคมอนเขามาปะปน กลมกลนมากจนเกนไป จะทาใหสงคมนนสบสนเกดความไมมนคงของสงคม

ตามมา

1.2 แนวคดเกยวกบประเพณ

ประเพณ เปนกจกรรมทมการปฏบตสบเนองกนมา เปนเอกลกษณและมความสาคญ

ตอสงคม เชน การแตงกาย ภาษา วฒนธรรม ศาสนา ศลปกรรม กฎหมาย คณธรรม ความเชอ ฯลฯ อน

เปนบอเกดของวฒนธรรมของสงคมเชอชาตตางๆ กลายเปนประเพณประจาชาตและถายทอดกนมาโดย

ลาดบ หากประเพณนนดอยแลวกรกษาไวเปนวฒนธรรมประจาชาต หากไมดกแกไขเปลยนแปลงไปตาม

กาลเทศะ ประเพณลวนไดรบอทธพลมาจากสงแวดลอมภายนอกทเขาสสงคม รบเอาแบบปฏบตท

หลากหลายเขามาผสมผสานในการดาเนนชวต ประเพณจงเรยกไดวาเปน วถแหงการดาเนนชวตของ

สงคม โดยเฉพาะศาสนาซงมอทธพลตอประเพณไทยมากทสด วดวาอารามตางๆ ในประเทศไทยสะทอน

ใหเหนถงอทธพลของพทธศาสนาทมตอสงคมไทย และชใหเหนวาชาวไทยใหความสาคญในการบารง

พทธศาสนาดวยศลปกรรมทงดงามเพอใชในพธกรรมทางศาสนาตงแตโบราณกาล

1.2.1 ความหมายของประเพณ

พระยาอนมานราชธน (2514 : 37) ไดใหความหมายของคาวาประเพณไววา

ประเพณ คอ ความประพฤตทชนหมหนงอยในทแหงหนงถอเปนแบบแผนกนมาอยางเดยวกน และสบ

ตอกนมานาน ถาใครในหมประพฤตออกนอกแบบกผดประเพณ หรอผดจารตประเพณ คาวาประเพณ

ตามพจนานกรมภาษาไทยฉบบบณฑตยสถาน ไดกาหนดความหมายประเพณไววา ขนบธรรมเนยมแบบ

แผน ซงสามารถแยกคาตางๆ ออกไดเปน ขนบ มความหมายวา ระเบยบแบบอยาง ธรรมเนยมม

32

ความหมายวา ทนยมใชกนมา และเมอนามารวมกนแลวกมความหมายวา ความประพฤตทคนสวนใหญ

ยดถอเปนแบบแผน และไดทาการปฏบตสบตอกนมา จนเปนตนแบบทจะใหคนรนตอๆ ไปไดประพฤต

ปฏบตตามกนตอไป

สรป ประเพณ หมายถง ระเบยบแบบแผนทกาหนดพฤตกรรมในสถานการณตางๆ ทคน

ในสงคมยดถอปฏบตสบกนมา ถาคนใดในสงคมนนๆ ฝาฝนมกถกตาหนจากสงคม ลกษณะประเพณใน

สงคมระดบประเทศชาต มการประสมกลมกลนเปนอยางเดยวกน และมผดแปลกกนไปบางตามลกษณะ

ตามความนยมเฉพาะทองถนแตโดยมากมจดประสงค และวธการปฏบตเปนอนหนงอนเดยวกน มเฉพาะ

สวนปลกยอยทเสรมเตมแตงหรอตดทอนไปในแตละทองถน สาหรบประเพณไทยมกมความเกยวของกบ

ความเชอในทางพระพทธศาสนาและพราหมณมาแตโบราณ

1.2.2 ความเปนมาของประเพณ

ประเพณมบอเกดมาจากสภาพสงคม ธรรมชาต ทศนคต เอกลกษณ คานยม โดย

ความเชอของคนในสงคมตอสงทมอานาจเหนอมนษยนนๆ เชน อานาจของดนฟาอากาศและเหตการณ

ทเกดขนโดยไมทราบสาเหตตางๆ ฉะนนเมอเวลาเกดภยพบตขน มนษยจงตองออนวอนรองขอในสงท

ตนคดวาจะชวยไดเมอภยนนผานพนไปแลว มนษยกแสดงความรคณตอสงนนๆ ดวยการทาพธบชาเพอ

เปนสรมงคลแกตน ตามความเชอ ความรของตน เมอความประพฤตนนคนสวนรวมสงคมยดถอปฏบต

เปนธรรมเนยม หรอเปนระเบยบแบบแผน และทาจนเปนพมพเดยวกน สบตอๆกนจนกลายเปน

ประเพณของสงคมนนๆ

เสฐยรโกเศศ (2525 : 1) ไดใหรายละเอยดไววา ประเพณและวฒนธรรม เมอวา

โดยเนอความกเปนสงอยางเดยวกน คอ เปนสงทไมใชมอยในธรรมชาตโดยตรง แตเปนสงทสงคมหรอคน

ในสวนรวมรวมกนสรางใหมขน แลวถายทอดใหแกกนไดดวยลกษณะและวธการตางๆ วาโดยเนอหาของ

ประเพณและวฒนธรรมทอยในจตใจของประชาชนเกยวกบเรองความคดเหน ความรสก ความเชอ ซง

สะสมและสบตอรวมกนมานานในสวนรวม จนเกดความเคยชน เรยกวา นสยสงคมหรอประเพณ

1.2.3 ประเภทของประเพณ

เสฐยรโกเศศ (2525 : 15) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา ประเภทของประเพณ

แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก

1) จารตประเพณ หรอกฎศลธรรม หมายถง สงซงสงคมใดสงคมหนงยดถอและ

ปฏบตสบกนมาอยางตอเนองและมนคง เปนเรองของความผดถก มเรองของศลธรรมเขามารวมดวย

ดงนนสมาชกในสงคมตองทา ผใดฝาฝนถอวาเปนผดเปนชว จะตองถกตาหนหรอไดรบการลงโทษจาก

คนในสงคมนน เชน ลกหลานตองเลยงดพอแมเมอทานแกเฒา ถาใครไมเลยงดถอวาเปนคนเนรคณหรอ

ลกอกตญ จารตประเพณของแตละสงคมนนยอมไมเหมอนกน เพราะมคานยมทยดถอตางกน การ

33

นาเอาจารตประเพณของตนไปเปรยบเทยบกบของคนอนแลวตดสนวาดหรอเลวกวาของตนยอมเปนสงท

ไมถกตอง เพราะสภาพสงคม สงแวดลอม ตลอดจนความเชอของแตละสงคมยอมแตกตางกนไป

2) ขนบประเพณ หรอสถาบน หมายถง ระเบยบแบบแผนทสงคมไดกาหนดไว

แลวปฏบตสบตอกนมา ทงโดยทางตรงและทางออม ทางตรง ไดแก ประเพณทมการกาหนดเปนระเบยบ

แบบแผนในการปฏบตอยางชดแจงวาบคคลตองปฏบตอยางไร เชน สถาบนโรงเรยน มโรงเรยน มผสอน

มผเรยน มระเบยบการรบสมคร การเขาเรยน การสอบไล เปนตน ทางออม ไดแก ประเพณทรกน

โดยทวๆไป โดยไมไดวางระเบยบไวแนนอน แตปฏบตไปตามคาบอกเลา หรอตวอยางจากทผใหญหรอ

บคคลในสงคมปฏบต เชน ประเพณเกยวกบการเกด การตาย การแตงงาน ซงเปนประเพณเกยวกบชวต

หรอประเพณเกยวกบเทศกาล ตรษ สารท การขนบานใหม

3) ธรรมเนยมประเพณ หมายถง ประเพณเกยวกบเรองธรรมดาสามญททกคน

ควรทา ไมมระเบยบแบบแผนเหมอนขนบประเพณ หรอมความผดถกเหมอนจารตประเพณ เปน

แนวทางในการปฏบตททกคนปฏบตกนทวไปจนเกดความเคยชน และไมรสกเปนภาระหนาท เพราะเปน

สงทมมานานและใชกนอยางแพรหลาย สวนมากเปนมารยาทในดานตางๆ เชน การแตงกาย การพด

การรบประทานอาหาร การเปนแขกไปเยยมผอน ฯลฯ ธรรมเนยมประเพณเปนเรองททกคนควรทาแมม

ผฝาฝนหรอทาผดกไมถอวาเปนเรองสาคญแตอาจถกตาหนวาเปนคนไมไดรบการศกษา ไมมมารยาท ไม

รจกกาลเทศะ

1.2.4 ประเพณการรบนอง

กจกรรมรบนอง หรอ กจกรรมตอนรบนกเรยนหรอนกศกษาใหม คอ กจกรรมท

นกศกษารวมถงนสตหรอนกเรยนรนพ จดขนสาหรบ นกศกษาใหมทเขารบการศกษา เปาหมายเพอทา

ใหนกศกษาทเขาใหมไดทาความรจกกบรนพของสถานศกษานน และเรยนรวธการประพฤตปฏบตตวใน

สงคมสถานศกษานน ในขณะเดยวกนปญหาทเกดขนตามมาจากการประพฤตตว ไมเหมาะสมของรนพ

ในการใชอานาจทไมถก ทาใหมการถกเถยงกนในสงคมไทยในหลายสถาบนไดมการจดการรบนองภาย

ในชวงระหวางเปดการศกษา ตงแตชวงกอนเปดการศกษาจนถงหนงเดอนภายหลงจากวนแรกทเปด

การศกษา

วลลภ เทพหสดน ณ อยธยา (2543 : 12) ไดรวบรวมกจกรรมเกยวกบการรบ

นองไวดงน

1) เพอพฒนาความเหมาะสมดานบคลกภาพ

2) เพอพฒนาความสามารถในความสมพนธและทางานรวมกบผอน

3) เพอทาใหนสตนกศกษามความสนใจกวางขน

4) เพอฝกใหมความรบผดชอบ

34

5) เพอฝกหดใหปกครองตนเอง

6) เพอฝกความคดและการตดสนใจ

7) เพอพฒนาสตปญญา

8) เพอใหรกศลปวฒนธรรมและประเพณไทย

9) เพอใชเวลาวางใหเปนประโยชน

10) เพอเพมพนความรและการพฒนาอาชพในอนาคต

11) เพอใหรจกทกษะของสงคม

12) เพอใหรจกเสยสละและทางานใหสวนรวม

13) เพอใหพฒนาลกษณะนสยและความคดทด

14) เพอใหพฒนาความกตญตอสถาบน

ธนรตน สอนสา (2537 : 55) ไดใหรายละเอยดไววา เพอจรรโลงวฒนธรรมรบ

เพอนใหม นสต นกศกษาในนามของ สภาเยาวชนจาก 55 สถาบนทวประเทศ ไดประชมและมขอตกลง

รวมกนเปนบทบญญต 10 ประการ การตอนรบนองอยางสรางสรรค ประกอบดวย

1) ไมละเมดสทธเสรภาพสวนบคคล ตงอยในระบอบประชาธปไตยภายใตกรอบ

ของกฎหมายและศลธรรม ไมขดกบนโยบายของมหาวทยาลย

2) หลกเลยงพฤตกรรมทกาวราวรนแรง ซงผลกระทบทงรางกายและจตใจ

3) คานงถงเสยงสวนนอยทมเหตผล โดยตองเคารพสทธเสรภาพสวนบคคล

ยอมรบความแตกตางทางวฒนธรรม ศาสนา และความเชอ

4) การจดกจกรรม ตองไมมอบายมขทกชนดเขามาเกยวของ เชนเครองดม

แอลกอฮอล สารเสพตด และการพนน พรอมทงใหความรเรองโทษและอนตราย

5) จรรโลงวฒนธรรมไทย ดวยวธการใชถอยคาและกรยาทสภาพ ไมมการลวง

ละเมดทางเพศลวนลาม สอไปในทางลามกอนาจาร

6) ปลกฝงจตสานก คณธรรมจรยธรรมตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง และ

สงเสรมเรองการจดระเบยบตวเอง

7) ทาโครงการเสนอหนวยงานตนสงกด และประสานกบฝายกจกรรมนกศกษา

ใหรบร ไมละเมดสทธเสรภาพสวนบคคล ตงอยในระบอบประชาธปไตยภายใตกรอบของกฎหมายและ

ศลธรรม ไมขดตอนโยบายของมหาวทยาลย

8) มอาจารยทปรกษากจกรรม คอยควบคมดแล ในระหวางการทากจกรรมทก

กจกรรม

9) ผจดกจกรรมตองเตรยมพรอม และปองกนอบตเหต

35

10) ตองมการเตอนถงความเสยงและอนตรายในเรองตางๆ เชนกรณศกษาในอดต

และมาตรการความปลอดภยในการจดกจกรรมตางๆ ทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย

1.2.5 เหตผลของการรบนอง

สาเหตเรมตนของการรบนอง เกดจากทนกศกษาทเขาเรยนในสถานศกษาแหงใหม

จาเปนตองเรยนรสงใหมๆ รวมถงเรองราวของสถานศกษานน การเตรยมตวการเรยนและมารยาทตางๆ

ในสถานศกษา การรบนองเกดขนเพอให นกศกษาใหมไดคนเคยและทาความรจกกบรนพ ทจะสามารถ

สอนวธการปฏบตตวในสงคมได การรบนองถอเปนกจกรรมทมประโยชนในอดตอยางนอยตอรนนองให

ไดรจกรนพ นอกจากนยงทาใหทกคนรรกสามคคกน รจกปรบตว รจกการวางตว รวมทงกรยามารยาทท

ควรปฏบตในการอยรวมกนในสงคมนน ประวตการรบนองในประเทศไทย มรายละเอยดวา

ศรสดา สงหพรหม (2531 : 87) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา ประวตรบนองใน

ประเทศไทยเรมจากในการแขงขนกฬาฟตบอลระหวางคณะแพทยศาสตรกบคณะวทยาศาสตรแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอ พทธศกราช 2474 ไดมเหตการณไมงามเกดขน คอ มผเลนของคณะ

แพทยศาสตรไดถกผเลนในทมตรงขามวงเขาตอย ซงสโมสรสาขาศรราชสบทราบวาไดมการตระเตรยม

วางแผนการไวกอนแลว จงไดสงหลกฐานฟองรองไปทางสโมสรกลางใหจดการลงโทษแกผกระทาผดนน

ตอมา ไดมการพจารณาและไตสวนกนหลายครง แตในทสดกไดประนประนอมใหเลกแลวกนไป นสต

แพทยสวนมากไมพอใจ เนองดวยนสตคณะวทยาศาสตรบางสวนจะตองขามมาเรยนปสองทคณะ

แพทยศาสตร จงไดมการหมายมนจะแกมอดวยประการตางๆ แตครนใกลเวลาทพวกเขาจะตองมาเรยน

ทศรราช คณะกรรมการสโมสรสาขาศรราชไดมความเหนวา การแกแคนจะทาใหแตกความสามคค

ดงนน นสตของศรราชจงได ตกลงเลอกทางกศล คอ แทนทจะใชวธการบบบงคบใหขอขมา กลบจดการ

เลยงตอนรบเปนการแสดงการใหอภยและเชอมความสามคคแทน

สรป กจกรรมการตอนรบนองใหมของนกศกษาในสถาบนอดมศกษาตางๆ เปน

ประเพณทไดยดถอปฏบตกนมาเปนเวลานาน ซงจะจดในชวงตนของการเปดภาคเรยนแรกของป

การศกษา การดาเนนรปแบบของกจกรรมมความแตกตางกนบางในแตละสถาบน แตมวตถประสงค

เดยวกนคอ เพอเสรมสรางความรก ความสามคคระหวาง รนพ–รนนอง หรอรนนอง–รนนอง สงเสรม

ใหมนาใจชวยเหลอซงกนและกน ซงเปนขนบประเพณวฒนธรรมทดงามและสบทอดกนมาเปนรนๆ และ

เปนลาดบ เปนการรกษาคณภาพชวตและระดบคณคาทางสงคมของนกศกษาอยางหนง

1.3 แนวคดเกยวกบคานยม

คานยม (Value) หมายถง หลกการชนา (Guiding principles) หรอ พฤตกรรมท

องคกรหรอพนกงานในองคกรคาดหวงวาจะปฏบต คานยมจะเปนตวสะทอนหรอมอทธพลตอวฒนธรรม

องคกรทคาดหวง และคานยมจะเปนตวสนบสนนหรอชนาการตดสนใจของสมาชกทกคนในองคกร และ

36

เปนตวชวยใหองคกรบรรลวสยทศนพนธกจขององคกรสงคมแตละสงคมมลกษณะเฉพาะเปนเอกลกษณ

ของตนเอง อนเปนผลสบเนองมาจากวฒนธรรมประเพณทยดถอปฏบตสบเนองตอกนมานอกจากนนยง

เปนผลสบเนองมาจากคานยมทสงคมนนๆ ยดถอปฏบต เพราะคานยมเปนตวกาหนดหรอผลกดนให

บคคลประพฤตปฏบตทงตอตนเองและสงคม การปลกฝงและพฒนาคานยมทดใหแกสมาชกในสงคม

ยอมเออตอการพฒนาตนเองและประเทศชาตดวย “คานยม” ไดมผใหความหมายไววา

สพตรา สภาพ (2538 : 23) ไดใหความหมายไววา “คานยม” คอ สงทกลมสงคม

หนงๆ เหนวาเปนสงทมคา ควรแกการกระทา นากระทา นายกยอง หรอเหนวาถกตอง

ราชบณฑตยสถาน (2546 : 242) ไดใหความหมายไววา “คานยม” คอ สงทบคคล

หรอ สงคมยดถอเปนเครองชวยตดสนใจและกาหนดการกระทาของตนเอง

สรป “คานยม” หมายถง สงทบคคลหรอสงคมนยม ชนชอบ ยอมรบและยดถอเปน

แนวทางในการตดสนใจและกาหนดการกระทาของตน

1.3.1 ประเภทของคานยม

สพตรา สภาพ (2538 : 41) ไดจาแนกประเภทของคานยมสรปไดวา คานยมม

หลายประเภท มหลายลกษณะ เชน “คานยมทางสงคมการเมอง คานยมทางเศรษฐกจ คานยมทาง

สนทรยภาพ คานยมทางศาสนา จรยธรรม เปนตน หรออาจแบงเปนประเภทใหญๆ คอ คานยมสวน

บคคลและคานยมของสงคม”

ประเภทของคานยมทวไปกวางๆ แบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ คานยมทควรยก

ยองปลกฝง และคานยมทควรแกไข ซงมความสาคญตอสงคมโดยรวม ซงเปรยบเปนตารางได ดงน

ตาราง 1 เปรยบเทยบคานยมทควรยกยองปลกฝงและคานยมทควรแกไข

คานยมทควรปลกฝง คานยมทควรแกไข

1. รกชาต ศาสน กษตรย

2. ความมระเบยบวนย สะอาด เรยบรอย

3. ความเปนไทย นยมไทย

4. ความประหยด

5. ความรบผดชอบ

6. ความซอสตยสจรต

7. ความมเหตผล

8. ความขยนขนแขงมานะอดทน

1. ความเหนแกเงน

2. การรกพวกพองในทางทผด

3. การใชอานาจในทางทผด

4. ไมกลาเสยง ขาดความอดทน

5. ขาดความกระตอรอรน

6. ขาดระเบยบวนย

7. นยมความฟมเฟอย

8. นยมบคคลมากกวาอดมการณ

37

ตาราง 1 (ตอ)

คานยมทควรปลกฝง คานยมทควรแกไข

9. การยกยองผทาความด ผมความร

10. ทามากกวาพด

11. การรกของสวนรวม

12. ความเออเฟอเผอแผเสยสละในทางทถกทควร

13. ความเคารพผอาวโส

14. ความกตญกตเวท

15. การตรงตอเวท

16. ยดมนในอดมการณมากกวาบคคล

17. ความไมผกพยาบาท

9. นยมใชของตางประเทซ

10. รกความสนกสนาน ชอบความสบาย

11. ชอบงานพธ

12. ชอบผดผอนไมตรงตอเวลา

13. พดมากกวาทา

14. เหนใครดกวาไมได

15. ชอบของแจกของแถม

16. เชอถอโชคลาง

17. ยดหลกคาสอนทางศาสนา

เตมสร บญยสงห (2526 : 39-40) ไดใหแนวคดเกยวกบคานยมของคนไทยไววา

มทงทางบวกและทางลบ สงคมทขาดคานยมทถกตอง จะมลกษณะดงน

1) ขาดความรกสามคคกน

2) ถอประโยชนสวนตวหรอสวนรวม

3) ไมประสานประโยชนดวยหลกความเสมอภาคและยตธรรม

4) ขาดระเบยบวนย

5) ขาดความขยนหมนเพยรในการทางาน มองขามคณคาของความรบผดชอบ

6) หมดกาลงใจจะใฝหาความร เพราะไมไดรบความยตธรรมในเรองโอกาส

7) ไมรวมมอประสานงานกนดวยความสมครใจ

8) ไมยดมนในศลธรรม ศาสนา และวฒนธรรม

1.3.2 อทธพลของคานยมทมตอพฤตกรรมของบคคล

สพตรา สภาพ (2541 : 50-52) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา คานยมมอทธพล

ตอการกาหนดพฤตกรรมของบคคล ซงสรปไดดงน

1) คานยมจงใจใหมนษยแสดงจดยนของตนในเรองตางๆ

2) คานยมชวยใหมนษยเลอกนยม ชนชอบในสงใดสงหนง

3) เปนตวชวยในการประเมน ตดสน ชนชมหรอตเตยนการกระทาของบคคล

38

4) คานยมชวยกาหนด หรอบอกไดวาการกระทาใดมคาพอทจะทาทายใหม

ความพยายามในการเปลยนแปลง

5) คานยมใชเปนกระบวนการใหเหตผลตอความนยมนบถอ การกระทาและ

ธารงไวซงศกดศรของบคคล

6) คานยมจงมความสาคญอยางยง เพราะเมอบคคลตระหนกเหนคณคาในสงใด

บคคลยอมพอใจทจะปฏบตตามความนยมนนๆ

คณะศลปศาสตร สถาบนเทคโนโลยราชมงคล. (2543 : เวบไซต) ไดใหแนวคด

ไววา คานยมมความสาคญในฐานะเปนตวนาทางของวถชวตของคนในสงคม เปนมาตรฐานในการดาเนน

ชวต คานยมไมวาจะเปนคานยมเฉพาะตวหรอคานยมสงคมลวนมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคล

ดงนคอ

1) ชวยใหบคคลเลอกนยมสงใดสงหนงมากกวาสงอน

2) ชวยใหบคคลกาหนดทาทางของตน หรอแสดงจดยนของตนตอเหตการณ

หรอเรองตางๆ ทตองเผชญ

3) ชวยสรางมาตรฐานและแบบฉบบจากการประพฤตปฏบตของบคคล

4) ชวยใหบคคลกาหนดความคดและแนวทางปฏบต

5) ชวยเสรมสรางหลกศลธรรม

6) มอทธพลเหนอบคคลในการเลอกคบหาสมาคมกบบคคลอนและเลอก

กจกรรมทางสงคม

7) ชวยในการประเมน การตดสน การชนชมยกยอง และการตาหนตเตยน ใน

การกระทาของตนเอง

8) เปนจดกลางของการศกษากระบวนการเปรยบเทยบ

9) ชวยในการชกชวน คอ คานยมสามารถบอกบคคลไดวา ความเชอ ทศนคต

คานยมหรอการกระทาอนใดมคาพอทบคคลจะทาทาย

10) ใชเปนฐานสาหรบกระบวนการใหเหตผลตอความนกคดและการกระทาของ

บคคล

11) ทาใหมนษยประพฤตและแสดงตวตอผอนตามทตนเองประพฤตเปนปกต

ทกวน

1.3.3 วธการปลกฝงคานยมทพงประสงค

ยวด กวาตระกล (2547 : 54) ไดใหแนวคดไววา การปลกฝงคานยมทพงประสงค

อาจทาไดหลายวธ เชน กาหนดเงอนไขโดยการสรางแรงจงใจทงทางบวกและทางลบเพอใหคานยมนนฝง

39

แนนในจตใจของบคคลนานตราบเทาทตองการ การจะสรางคานยมใหเกดขนในบคคลใด มขนตอน

ดงตอไปน

1) ชแจงใหเขาเขาใจดวยเหตผลวาคานยมนนเปนอยางไร มความสาคญหรอเกด

ประโยชนตอสวนรวมอยางไร

2) ใหเขาใชวจารณญาณของตวเองในการพจารณาถงประโยชนทเขาจะไดรบ

จากการยดคานยมเหลานนเปนแนวทางปฏบตในการดารงชวต

3) ตดสนใจเลอกยดถอคานยมทดและถกตองจากการประเมนดวยเหตผลของ

ตวเอง

4) ยดคานยมตางๆ เหลานนเปนแนวทางในการดาเนนชวต ถาบคคลรสกถง

คณคาของคานยมตางๆ ทเขายดถอนนเปนสงทด

ศรพนธ ถาวรทววงษ (2543 : เวบไซต) ไดใหแนวคดไว สรป ไดวา คานยม เปน

ระบบของความชอบ และคานยมของแตละคนขนอยกบประสบการณทตนไดรบ ซงประสบการณนนๆ ก

ยอมแตกตางกนไป จะเหนวา คานยมบางอยางมใชสงทดงามเสมอไป คานยมจงอาจเปนทงคานยมทพง

ประสงคและไมพงประสงคกได เมอสงคมเปลยนแปลงไป สภาวะทางเศรษฐกจทางสงคม ตลอดจน

วฒนธรรมประเพณเปลยนไปคานยมกอาจเปลยนแปลงไปดวย เชน คานยมในการรกนวลสงวนตว การ

จบมอถอแขนหรอการปฏบตตนตอเพอนตางเพศ ซงถอเปนเรองไมงาม นาละอาย เปนสงทตอง

ระมดระวง ในปจจบนลดความสาคญลงไป เหนวาเปนเรองปกตและสามารถปฏบตอยางเปดเผย

คานยมทเปลยนแปลงไปนอาจทาใหเกดปญหาในชวตครอบครว ตลอดจนปญหาสงคมได การทจะสราง

แรงจงใจและปลกฝง เพอใหมการเปลยนคานยมทไมพงประสงคนน อาจทาไดโดยเปดโอกาสใหบคคลได

พจารณาตดสนใจดวยตนเอง โดยการ

1) ชแจงใหเขาใจดวยเหตผลถงความสาคญของคานยม

2) เปดโอกาสใหบคคลไดพจารณาถงผลทจะไดรบในการยดถอคานยม

3) เปดโอกาสใหตดสนใจเลอกยดถอคานยมดวยตวเขาเอง

4) สนบสนนใหยดถอปฏบตในคานยมทด ทไดรบการเลอกอยางตอเนองและ

เหมาะสม

คานยมเกดจากการเรยนรและจากประสบการณของบคคล ดงนน การปลกฝงคานยม

จงเปนสงทควรกระทาตงแตในวยเดก สถาบนครอบครวมความสาคญอยางยง เพราะเปนพนฐานของ

ชวต การอบรมสงสอน การปฏบตเปนแบบอยางทด สามารถถายทอดปลกฝงและใหยดถอปฏบตตามได

นอกจากครอบครวแลว สถาบนการศกษามความสาคญไมนอย เดกใชเวลาในสถานศกษาอยางตอเนอง

เปนเวลาหลายป ครอาจารยมหนาทถายทอดความรและอบรมสงสอน สามารถปลกฝงคานยมทดใหแก

40

ศษยได ซงอาจทาไดหลายรปแบบ บางครงอาจตองมการวางเงอนไขหรอสรางแรงจงใจทงทางบวกและ

ทางลบ เพอทาใหเกดคานยมทดฝงแนนอยในตวตนของศษย

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต (2553 : เวบไซต) ไดพยายามชกจง

และโนมนาวใหคนในชาตรวมกนสงเสรมปลกฝงคานยมพนฐานทพงม 5 ประการ ประกอบดวย

1) การพงตนเอง ขยนหมนเพยรและมความรบผดชอบ คอ ใหรจกหมนฝกฝน

ตนเอง ดวยการใชสตปญญาความสามารถของตน

2) ประหยดและออม ใหรจกใชชวตอยางเรยบงาย ยดหลกความพอด ไม

สรยสราย และเกบออมเพอความจาเปนในวนขางหนา

3) การมวนยและเคารพกฎหมาย รจกและเคารพสทธหนาท ตลอดจน

รบผดชอบกฎหมาย

4) ปฏบตตามคณธรรมของศาสนา ใหเปนผมคณธรรม มเมตตา ไมคดราย ม

ความซอสตยสจรต

5) รกชาต ศาสน กษตรย บคคลพงรก ปกปองทานบารงรกษา พรอมทง

เสยสละประโยชนสวนตนและชวต เพอความมนคงแกสถาบน

สรป หากสมาชกในสงคมชวยกนสรางและปลกฝงคานยมทดดวยวธการทเหมาะสม

ยอมชวยใหสงคมมคานยมทถกตองและชวยใหเกดคณภาพทดทงสวนตนและสงคมโดยรวม วธการ

ปลกฝงคานยม สามารถปลกฝงไดโดยการ อบรมสงสอน การชกจงใหเชอตามการลงโทษ การปฏบตตน

ใหเปนแบบอยาง การใหรางวลในโอกาสตางๆ การจากดสงทเลอกอนๆ การจดสภาพแวดลอมทดให

1.3.4 คานยมกบหนาทของบคคลตอครอบครว

ครอบครว เปนสถาบนสงคมทมขนาดเลกทสด และมความสาคญตอสงคมทสด

เนองจาก ครอบครวเปนแหลงผลตและหลอหลอมสรางสมาชกแกสงคม ครอบครว หมายถง บคคลทอย

รวมกนภายในครวเรอน ซงประกอบไปดวย สาม ภรรยา และอาจมบตรหรอไมกได ซงการอยรวมกนน

จะตองมการปฏสมพนธตอกน

ธญญา สนทวงศ ณ อยธยา (2545 : 10) ไดใหรายละเอยดเกยวกบการแบง

หนาทของครอบครวไว 6 ระดบ ประกอบดวย

1) ใหความรกความอบอนแกสมาชก (Flectional function)

2) หนาททางเศรษฐกจรบผดชอบในความเปนอยทางครอบครว (Economic

function)

3) หนาทเกยวกบสนทนาการ (Recreational function)

4) หนาทคมครองปองกนใหความปลอดภยดแลเอาใจใส (Protective function)

41

5) หนาทเกยวกบศาสนา อบรมสงสอนใหรจกและปฏบตตามหลกศาสนา

(Religious function)

6) หนาทในดานการใหการศกษา ทงโดยตรงและโดยออม เพอใหสมาชกสามารถ

ดารงชวตอยในสงคมได (Educational function)

ในการอยรวมกนเปนครอบครวทดมคณภาพ บคคลพงตองปฏบตตอครอบครวดงน

1) มความรกใครกลมเกลยว ชวยเหลอกน เสยสละไมเหนแกตว

2) ยอมรบกตกา ระเบยบของครอบครว

3) มความจรงใจและจรงจงตอหนาททรบผดชอบ

4) ตองรจกตนและเคารพผอน

5) รจกอดทนอดกลน ควบคมอารมณของตนเอง

6) รจกใชเวลาวางทากจกรรมรวมกน

7) ปฏบตตนใหถกตองดงามตามหลกศาสนา

1.4. แนวคดเกยวกบสงคม

ยบลวรรณ ประมวญรฐการ (2542) ไดใหราย ละเอยดไววา สงคม (Society) คอกลม

คนซงมการจดระเบยบในการมชวตอยรวมกน มแบบแผนการดาเนนชวต ไดแก วฒนธรรมในรปแบบ

เดยวกน ทกคนมความรสกเปนสมาชกของสงคม ในความเปนสงคมของมนษยนน นอกจากจะมการอย

รวมกนของกลมคนจานวนมากในดนแดนใดดนแดนหนง ซงทาใหเกดสงคมในสงกดตางๆ แลว ยงตอง

ประกอบดวยสวนอนทสาคญรวมเรยกวา โครงสรางหรอองคประกอบของระบบสงคม ดงน

1) มอาณาบรเวณหรอดนแดน

2) มการรวมกลม ประกอบดวยบคคลทกเพศทกวย

3) มวฒนธรรมทเปนแบบแผนเดยวกน

4) คนในสงคมมความสมพนธตอกน

5) มการประพฤตปฏบตตอกน

6) มการพงพาอาศยกน

7) มความรสกเปนพวกเดยวกน

1.4.1 การเปลยนแปลงทางสงคม

สงคมมนษยนนไมไดอยในสภาพทหยดนง หากแตจะเคลอนไหวตลอดเวลา ดงนน

แนวโนมโดยทวไปของสงคมจงอยในสภาพทจะเปลยนแปลงอยเสมอ โดยความหมายของการ

เปลยนแปลงเราพจารณาในลกษณะของการเปรยบเทยบความแตกตางของสง ๆ หนงในเวลาตางกน

การเปลยนแปลงจงเกยวของกบเวลา หมายความวา การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมนนเราจะ

42

พจารณาในแงการเปรยบเทยบความแตกตางของสงคมและวฒนธรรมหนงในเวลาทผานไป การ

เปลยนแปลงโครงสรางของสงคม หมายถงการเปลยนแปลงในรปแบบของการกระทารวมทงผลของการ

กระทาอยางเหนไดชด

พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต) (2542 : 75) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “ในทาง

พระพทธ ศาสนาไดกลาวถงความเปลยนแปลงไวในเรองของความเปนอนจจง ซงหมายถง ความไมเทยง

ของสรรพสงในโลกลวนมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา” ซงเปนสงทอธบายไดอยางเปนเหตเปนผลและ

มขอพสจนปรากฏไดชดเจน เชน ความเปลยนแปลงของสงขารหรอรางกาย เปนตน หรอ “แมแตสสาร

วตถทประกอบขนโดยพลงธรรมชาต หรอโดยพลงของมนษย ซงเรามองดวยตาเปลาเหนวาไมเคลอนไหว

นน ความจรงมการเคลอนไหวภายในตวของสงนนๆ คอสงทเกดขนแลวยอมเปลยนแปลงจากความเปน

สงใหมสสงเกา” (ปรด พนมยงค. 2527 : 14)

พระมหาสภกตต สภทโท (เขอนเพชร) (2551 : 10–11) ไดใหรายละเอยดไวสรป

ไดวา การเปลยนแปลงเปนเรองทแนนอน หลกความจรงของโลกอยางหนง กคอสรรพสงยอม

เปลยนแปลงอยเสมอ การเปลยนแปลงสรปไดดงน

1) การเปลยนแปลงเปนเรองของธรรมชาต นกศาสนามกจะอธบายการเปลยน

แปลงของมนษยวาคนเรามการเกด แก เจบ ตาย เปนเรองธรรมดา และเปนเรองของธรรมชาต ไมมใคร

ทจะบงคบใหหยดการเปลยนแปลงได การเปลยนแปลงจงเปนเรองของขอเทจจรงทเกดขนตามธรรมชาต

2) การเปลยนแปลงเกดขนอยตลอดเวลา ในลกษณะนหมายถงวา การ

เปลยนแปลงทเกดขนอยตลอดเวลานเกดมาจากปจจยทผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงมลกษณะของ

การกระทาหนงๆ ซงเปนสาเหตผลกดนไปสการเปลยนแปลงตลอดเวลา เชน คนเรามการเจรญเตบโต

จากเดกไปสความเปนผใหญตลอดเวลา และผใหญกจะกลายเปนคนชราในทสด

3) การเปลยนแปลงเปนการตอเนอง การเปลยนแปลงทไดกลาวถงนนมขนตอน

ตางๆ ซงมองไดวาเปนเรองของการตอเนองเปนสาเหตสบตอกนมา เชน สงคมมการเปลยนแปลงผาน

ขนตอนตางๆ จากอดตจนถงปจจบน การเปลยนแปลงจากขนตอนหนงไปสขนตอนหนงเปนลกษณะของ

สายสมพนธทเชอมโยงหรอสาเหตตดตอกนไป

4) การเปลยนแปลงเปนแบบเดยวกน นกสงคมวทยารนแรกๆ ไดใหทศนะวา

การเปลยนแปลงของทกสงคมตองผานขนตอนแบบเดยวกน หมายความวาทกสงคมทกาลงมการ

เปลยนแปลงจะมแบบแผนเหมอนๆ กนเพยงแตวาบางสงคมเปลยนแปลงไดเรวกวา บางสงคมเทานน ใน

ปจจบนนขอสมมตนไดรบการคดคานเพราะทกสงคมไมจาเปนจะตองเปลยนแปลงไปตามขนตอนแบบ

เดยวกน เชน สงคมไทยมการเปลยนแปลงทแตกตางจากสงคมอเมรกา หรอสงคมโซเวยตมการ

เปลยนแปลงทแตกตางจากสงคมจน

43

5) การเปลยนแปลงเปนสงจาเปน ในความหมายนไดพยายามกลาวถงการเปลยนแปลงใน

สงคมวาเปนสงจาเปนทจะตองทาใหเกดขน เพอใหมนษยมความเปนอยทดขน มความเทาเทยมกนในสงคม เมอเปน

เชนนรฐบาลซงเปนผบรหารประเทศจงเปนผรเรมในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม เพอใหประชาชนไดรบการ

พฒนาทกๆ ดานอยางทวถง

Spencer. 1969 : 58 ไดใหรายละเอยดไววา การเปลยนแปลงทางสงคมอยาง

นอย 2 ระดบ คอ

1) ระดบกลมคนยอยๆ เปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมของกลมคนบางกลม

ทงนเพราะการเปลยนแปลงพฤตกรรมกลมอาจนาไปสการเปลยนแปลงโครงสรางของสงคมได

2) ระดบสถาบนหรอระดบองคการ การเปลยนแปลงระดบนเกดจากการ

เปลยนแปลงในสถาบนครอบครว สถาบนทางเศรษฐกจหรอสถาบนการเมองและการปกครอง เปนตน

และการเปลยนแปลงในระดบนจะนาไปสการเปลยนแปลงทางโครงสรางของสงคมไดเชนเดยวกน

วเชยร รกการ (2529 : 89) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “การเปลยนแปลงทาง

สงคมมใชเปนการเปลยนดานใดดานหนงโดยเฉพาะ แตเปนการเปลยนแปลงของทก ๆ ดานโดยเฉพาะ

ในดานเศรษฐกจและการเมอง การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจกเปนการเปลยนแปลงในการผลตการแจก

จาหนายในบรรดาสมาชกของสงคมเหลานซงเราอาจจะมองเหนไดในรปของวตถธรรม สวนการ

เปลยนแปลงทางการเมองนนเปนไปในระบบของการปกครอง อานาจและการใชอานาจของสมาชก

สงคมนนซงคอนขางเปนนามธรรมแตกอาจมองเหนไดในรปของแบบอยางหรอระบบของการมอานาจ

เชน การปกครองในระบอบประชาธปไตย สงคมนยมหรอเผดจการ”

การเปลยนแปลงอยางหนงอาจสงผลสะทอนตอเนองกนไปเปนลกโซและผลสรปกคอ

เกดการเปลยนแปลงทางสงคม ในเมอเราถอวาสงคมกคอพฤตกรรมของคนในสงคมนนไดปฏบตตอกน

การเปลยนแปลงจากเวลาหนงถงอกเวลาหนงซงเปนอตราการเปลยนแปลงทไมมการควบคมเรงรดและ

มไดมเปาหมายแตอยางใด เราเรยกวา “ววฒนาการ” การววฒนาการทางสงคมจงอาจเปนการ

เปลยนแปลงทตองการหรอไมตองการกได แตการเปลยนแปลงทสงคมของเรากาลงตองการกคอ การ

เปลยนแปลงทเรยกวา “การพฒนา” (Development) ทงนกเพราะวาการพฒนาเปนการเปลยนแปลง

ทไดกาหนดทศทางและจดมงหมายรวมทงการควบคมอตราการเปลยนแปลงไวตามระยะเวลาทสามารถ

กาหนดไดดวย

Vago. 1980 : 33-62 ไดเสนอทฤษฎการเปลยนแปลงทางสงคมทมมาตงแต

อดตจนถงปจจบน สามารถจาแนกและแบงกลมไดดงน

1) ทฤษฎววฒนาการ (Evolutionary theory) เปนแนวความคดทไดรบอทธพล

จากทฤษฎววฒนาการทางชวภาพของดารวน (Charles Darwin) โดยนกสงคมวทยาในกลมทฤษฎ

44

ววฒนาการเสนอวา การเปลยนแปลงของสงคมเปนกระบวนการทมการเปลยนแปลงอยางเปนขนตอน

ตามลาดบ โดยมการเปลยนแปลงจากขนหนงไปสอกขนหนงในลกษณะทมการพฒนาและกาวหนากวา

ขนทผานมา มการเปลยนแปลงจากสงคมทมรปแบบเรยบงายไปสรปแบบทสลบซบซอนมากขน และม

ความเจรญกาวหนาไปเรอยๆ จนเกดเปนสงคมทมความสมบรณ ตวอยางของนกสงคมวทยาทสราง

ทฤษฎการเปลยนแปลงทางสงคมโดยใชแนวความคดววฒนาการ มดงน

(1) กองต (Auguste Comte) เสนอวา สงคมมนษยมพฒนาการและการ

เปลยนแปลงดานความร (Knowledge) ผาน 3 ขนตอน ตามลาดบ คอ จากขนเทววทยา (Theological

stage) ไปสขนอภปรชญา (Metaphysical stage) และไปสขนวทยาศาสตร (Positivistic stage)

(2) มอรแกน (Lewis Henry Morgan) เสนอวา สงคมจะมขนของการ

พฒนา 3 ขนคอ จากสงคมคนปา (Savage) ไปสสงคมอารยชน (Barbarian) และไปสสงคมอารยธรรม

(Civilized)

(3) สเปนเซอร (Herbert Spencer) เสนอวา ววฒนาการของสงคมมนษย

เปนแบบสายเดยว (Unilinear) ททกสงทกอยางในจกรวาลมจดกาเนดมาจากแหลงเดยวกนดวยและมา

รวมตวกนดวยกระบวนการสงเคราะห (Synthesis) ทาใหเกดพฒนาการทกาวหนาขนและซบซอนมาก

ขน การพฒนาของสงคมจะมววฒนาการเปนไปตามกฎของธรรมชาต กลาวคอ มนษยทมความสามารถ

ในการปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอมใหม ๆ ไดเปนอยางดจะมชวตอยรอดตลอดไป และนาไปสการ

พฒนาทดขนตอไป

(4) ทอยนย (Ferdinand Tonnies) เสนอวา สงคมจะมการเปลยนแปลง

จากสงคมแบบ Gemeinschaft ไปสสงคมแบบ Gesellschaft

(5) เรดฟวด (Robert Redfield) เสนอวา การเปลยนแปลงของสงคมจะเรม

จากสภาพของสงคมชาวบาน (Folk) เปลยนแปลงไปสสงคมแบบเมอง (Urban) ตอมาแนวความคดใน

การสรางทฤษฎการเปลยนแปลงทางสงคมแบบสายเดยว (Unilinear) ทเสนอวาการเปลยนแปลงทาง

สงคมตองเปลยนผานแตละขนทกาหนดไว ไดรบการโตแยงวา การเปลยนแปลงทางสงคม นาจะม

ววฒนาการแบบหลายสาย (Multilinear) เพราะแตละสงคมมจดกาเนดทแตกตางกน มรปแบบของ

สงคมทแตกตางกนหรอแมวาสงคมทมรปแบบทเหมอนกนแตอาจจะมสาเหตของการเปลยนแปลงท

แตกตางกนกเปนได

2) ทฤษฎความขดแยง (Conflict theory) เปนแนวความคดทมขอสมมตฐาน

ทวา พฤตกรรมของสงคมสามารถเขาใจไดจากความขดแยงระหวางกลมตาง ๆ และบคคลตาง ๆ เพราะ

การแขงขนกนในการเปนเจาของทรพยากรทมคาและหายาก มนกสงคมวทยาหลายทานทใชทฤษฎ

45

ความขดแยงอธบายการเปลยนแปลงทางสงคม แตในทนจะเสนอแนวความคดของนกทฤษฎความ

ขดแยงทสาคญ 3 ทาน ดงน

(1) มารกซ (Karl Marx) มความเชอวา การเปลยนแปลงของทก ๆ สงคม จะ

มขนตอนของการพฒนาทางประวตศาสตร 5 ขน โดยแตละขนจะมวธการผลต (Mode of

production) ทเกดจากความสมพนธของ อานาจของการผลต (Forces of production) ซงไดแก การ

จดการดานแรงงาน ทดน ทน และเทคโนโลย กบ ความสมพนธทางสงคมของการผลต (Social

relation of production) ซงไดแก เจาของปจจยการผลต และคนงานททาหนาทผลต แตในระบบการ

ผลตแตละระบบจะมความขดแยงระหวางชนชนผเปนเจาของปจจยการผลตกบผใชแรงงานในการผลต

ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ ทเปนโครงสรางสวนลางของสงคม (Substructure) และเมอ

โครงสรางสวนลางมการเปลยนแปลงจะมผลทาใหเกดการผนแปรและเปลยนแปลงตอโครงสรางสวนบน

ของสงคม (Superstructure) ซงเปนสถาบนทางสงคม เชน รฐบาล ครอบครว การศกษา ศาสนา และ

รวมถงคานยม ทศนคต และบรรทดฐานของสงคม ลาดบขนของการพฒนาทางประวตศาสตรของ

มารกซ มดงน

1. ขนสงคมแบบคอมมวนสตดงเดม (Primitive communism)

กรรมสทธในปจจยการผลตเปนของเผา (Tribal ownership) ตอมาเผาตาง ๆ ไดรวมตวกนเปนเมอง

และรฐ ทาใหกรรมสทธในปจจยการผลตเปลยนไปเปนของรฐแทน

2. ขนสงคมแบบโบราณ (Ancient communal) กรรมสทธในปจจยการ

ผลตเปนของรฐ (State ownership) สมาชกในสงคมไดรบกรรมสทธในทรพยสนสวนตวทสามารถ

เคลอนยายได ซงไดแก เครองใชสวนตว และทาส ดงนนทาส (Slavery) จงเปนกาลงสาคญในการระบบ

การผลตทงหมด และตอมาระบบการผลตไดเกดความขดแยงระหวางเจาของทาสและทาส

3. ขนสงคมแบบศกดนา (Feudalism) กรรมสทธในปจจยการผลตเปน

ของขนนาง คอ ทดน โดยมทาสเปนแรงงานในการผลต

4. ขนสงคมแบบทนนยม (Capitalism) กรรมสทธในปจจยการผลตเปน

ของนายทน คอ ทดน ทน แรงงาน และเครองจกร โดยมผใชแรงงานเปนผผลต

5. ขนสงคมแบบคอมมวนสต (Communism) กรรมสทธในปจจยการ

ผลตเปนของทกคน ทกคนมสทธเทาเทยมกน ไมมใครเอาเปรยบซงกนและกน

สรป การเปลยนแปลงทางสงคม มอทธพลตอคณภาพชวตของคนในสงคม

โดยเฉพาะสงคมนกศกษา ทอยในชวงของวยรน ยอมจะรบเอาสงทเปลยนแปลงเขามาเพราะมความรสก

วาเปนสงใหมทตนเองและกลมเพอนไมเคยพบเจอ จงเกดการเปลยนแปลงในพฤตกรรมบางอยาง และ

46

นาไปสการขดแยงในกลมเพอน จนนาไปสความขดแยงทางสงคมและเปนปญหาทางสงคมตามมาใน

ภายหลง

1.5 แนวคดเกยวกบวยรน

วยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงเกดขนหลายดาน ทาใหตองมการปรบตวหลายดาน

พรอมๆกน จงเปนวยทจะเกดปญหาไดมาก การปรบตวไดสาเรจจะชวยใหวยรนพฒนาตนเองเกด

บคลกภาพทด ซงจะเปนพนฐานสาคญของการดาเนนชวตตอไป การเรยนรพฒนาการวยรนจงม

ประโยชนทงตอการสงเสรมใหวยรนเตบโตเปนผใหญทมสขภาพดทงทางรางกายจตใจสงคม และชวย

ปองกนปญหาตางๆ ในวยรน เชน ปญหาทางเพศ หรอปญหาการใชสารเสพตด ตลอดถงปญหาสงคม

ดานอนๆ

นวลศร เปาโรหตย และคณะ (2515 : 214-219) ไดใหรายละเอยดไววา วยรน

โดยทวไปมความตองการ 3 ประการคอ

1) ความตองการทางกาย (Physiological need) ไดแก ความตองการอาหาร นา

อากาศทบรสทธ การพกผอน และความตองการทางเพศ ความตองการทางจตใจ

2) ความตองการทางจตวทยา (Psychological need) ไดแก ความตองการเปน

เจาของ ความรก ความปลอดภย ความอบอนของครอบครว ความสาเรจในการเรยน การยอมรบจากคน

อนๆ

3) ความตองการทางสงคม (Social need) คอ ความตองการทจะอยรวมกบ

เพอนฝง ความตองการทจะทากจกรรมรวมกบคนอนๆ

กอ สวสดพาณชย (2519 : 72-76) ไดอธบายไววา “เดกวยรนในปจจบนออกไปคบ

หาสมาคมกนนอกบานเปนจานวนมาก และมกเอาอยางกนในหลายเรอง เชน รสนยมทางดนตร การ

แตงตว ภาษาพด และแบบแผนพฤตกรรมตางๆ สงทเดกกระทารวมกนเหลานทาใหเดกวยรนมลกษณะ

แตกตางกบวยอนอยางเหนไดชด”

นตยสารวยรน 4 มต, ฉบบประจาเดอนสงหาคม (2543 : 84-100) ไดใหรายละเอยด

ไวในบทความ เรอง “Brand Age 1. (Digital Teen)” ไววา ชวงวยรนยคปจจบนกนเวลาคอนขาง

นาน เพราะววฒนาการของระบบเศรษฐกจ สงคม การศกษา และวฒนธรรม ทาใหการเรยนรเพอละทง

พฤตกรรมวยเดก และการเตรยมตวเพอรบผดชอบอยางผใหญแทจรง กนเวลานานขน วฒนธรรมวยรน

ในสมยปจจบน แสดงออกดวยการนยมในดนตรและการเตนราอนรอนแรง รสนยมเชนนขดกบความรสก

ของสงคมอยไมนอย การแตงตวและการไวผมตามสมยนยมกเปนสงทผใหญในสงคมไมเหนดวย ภาษาท

เดกใชกเปนภาษาใหมๆ แปลกๆ บางกลมกใชภาษาซงรนแรง และมการโจมตสงคมอยดวย สวน

พฤตกรรมโดยทวไป กไดแกการแสวงหาความสนกอยางไมมขอบเขต การสงเสยงดง ขาดความสารวมใน

47

กรยามารยาท สรปแลวลกษณะของวฒนธรรมวยรนไมเปนไปตามวฒนธรรมใหญของสงคม บางอยางก

ขดแยงกบวฒนธรรมใหญเปนอนมาก ผใหญในสงคมหลายทานจงไมเหนดวยกบวฒนธรรมวยรน

กนยา สวรรณแสง (2532 : 55) ไดใหรายละเอยดไววา “อทธพลของวฒนธรรมวยรน

กบอทธพลของครอบครว บดามารดาทไมไดพจารณาปญหาอยางลกซง อาจเขาใจวาวฒนธรรมวยรนม

อทธพลเหนอบตรของตนอยางมากและอาจทาลายอทธพลของครอบครวใหหมดสนลงได ตวอยางเชน

เดกผชายตองการไวผมยาวตามวฒนธรรมของเขา ไมวาโรงเรยนหรอผปกครองจะหามปรามอยางไร เดก

วยรนกยงไมเชอฟง ถามโอกาสไวผมยาวเมอไรกจะไวเมอนน ถาวยรนไมทาเชนนนเขาจะมความลาบาก

ในการปรบตวใหเขากบสงคมวยรนดวยกน เขาจงเชอฟงหมพวกเขามากกวาครและผปกครองเกยวกบ

เรองน”

จรนธร ธนาศลปะกล (2545 : 13) ไดใหความหมายไวสรปไดวา “วยรนเปนวยทเดก

คบคาสมาคมระหวางเพอนรนเดยวกนมากทสด เปนวยทเดกออกนอกบานมากกวาปกต และเปนวยท

เดกกาลงตองการเรยนรทกสงทกอยางซงเกยวของกบตน เดกจะไมเรยนเฉพาะทโรงเรยนหรอทบาน แต

จะเรยนจากสอมวลชน จากกจกรรมตางๆ ทสงคมจดขน และทสาคญทสด กคอวยรนจะเรยนแบบหลาย

สงหลายอยางจากพวกเดยวกน ดงนนการคบหาเพอนและสงคมวยรนในสวนรวม จงมอทธพลตอ

พฒนาการของเดกวยนเปนอยางมาก บคลกภาพของวยรน ในกลมของวยรนแตละแหง มกมเดกซงเปน

ทนยมชมชอบของเพอนมากเปนพเศษ เดกประเภทนเปนผนาของสงคมวยรนในลกษณะใดลกษณะหนง

ซงเดกอนๆ มกตองการเอาอยาง เชน อาจมรปรางสวย และหนาตาด อาจมฐานะด หรออาจแตงตวได

เหมาะสมตามแบบฉบบซงเปนทนยมกน”

1.5.1 ความหมายของวยรน

คาวา “วยรน” เฮอรลอค (Hurlock, Elizabeth., 1974 : 85) ไดอธบายคา

“วยรน” ไววาตรงกบคา “Adolescence” ในภาษาองกฤษ มรากศพทเดมมาจากภาษาลาตนวา

“Adolescere” ซงมความหมายวาเจรญเตบโตหรอเจรญเตบโตไปสวฒภาวะ (Maturity) การทเดกจะ

บรรลถงขนวฒภาวะน ไมใชจะเจรญแตทางรางกายดานเดยวเทานน ทางจตใจกจะเจรญเปนเงาตามตว

ไปดวย นนคอ จะตองมพฒนาการทง 4 ดานไปพรอมๆ กน ไดแก รางกาย อารมณ สตปญญา และ

สงคม

มศพทในภาษาองกฤษอก 2-3 คา ทหลายๆ คนใชในความหมายเดยวกนกบคาวา

“วยรน” คอคาวา “teenager” และคาวา “puberty” ซงโดยศพทจรงๆ แลว คาวา “teenager”

หมายถง คนวยสบขวบกวาขนไปแตไมถงยสบ สวนคาวา “puberty” โดยทวไปมกจะหมายถง

พฒนาการทางกายดานเพศ หรอการเจรญเตบโตทางกายจากเดกไปสความเปนผใหญโดยเฉพาะใน

ภาษาไทยใชคาวา “การแตกเนอหนมสาว” ซงนกจตวทยาไทยไดอธบายวา การแตกเนอหนมสาวเปน

48

การเปลยนแปลงทางรางกายอนเกดจากการทางานของตอมเพศ จะเกดขนในชวงอาย 11-17 ป เปน

สวนมาก เดกหญงมกมระยะนกอนเดกชาย 1-2 ป แมจะตงตนชากวากนบางแตจะโตทนกนในตอน

ปลายของวยรน

บางคนใหความหมายของ “วยรน” วาหมายถง วยทยางเขาสวฒภาวะทางเพศอยาง

สมบรณ สามารถจะเปนพอแมคนได เดกหญงจะเขาสวยรนตอนตนอายประมาณ 13-15 ป สวนเดกชาย

เรมวยรนตอนตนประมาณ 15 ป การทอายคาบเกยวกนเชนนเพราะเดกหญงเรมเขาสวฒภาวะทางเพศ

เรวกวาเดกชาย เนองจากทงสองเพศเรมเขาสวฒภาวะทางเพศไมพรอมกน เราจงไมสามารถกลาวลง

ไปไดแนนอนวาวยรนจะเรมหรอสนสดลงเมออายเทาใด

สรป วยรน คอ วยทสนสดความเปนเดก เปนวยทเปนสะพานไปหาวยผใหญ ไมมเสน

ขดขนทแนนอนวาเรมเมอใดและสนสดวยเมอใด แตเรากาหนดเอาความเปลยนแปลงทางรางกายและ

รปรางเปนสาคญ และถาจะกาหนดลงไปวาเรมเมอใดกถอเอาตอนทเดกหญงเรมมประจาเดอน

(Menstruation) สวนเดกชายถอเอาตอนทมอสจ (Sperm) ตามธรรมดาเดกหญงจะยางเขาสวยรน

กอนเดกชายประมาณ 1-2 ป ตามทเขาไดทดลองแลวจะเรวกวา 1 ½ ป แตกไมมกฎเกณฑทแนนอน

บางคนอาจจะเรมเรว บางคนอาจจะเรมชา และความเจรญตลอดจนถงความเปลยนแปลงในระหวาง

วยรนนบางคนกเปนไปอยางรวดเรว บางคนกเปนไปอยางชาๆ ตามแบบแผนของคนแตละคน ซง

ขนอยกบองคประกอบหลายอยาง เชน อาหาร ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม ปกตอายของเดก

วยรนจะอยระหวาง 12-21 ป อยางไรกด โดยเฉลยแลวเดกหญงจะเรมเขาสวยรนอาย 12 ½ ป สวน

เดกชายจะเรมเขาสวยรน เมออาย 14 ป และทงสองเพศจะสนสดวยรนเมออายครบ 21 ป

1.5.2 ชวงอายทจดอยในวยรน

กลาวโดยทวๆ ไป วยรนเรมจากการเรมมวฒภาวะทางเพศ ระหวางชายและหญงม

เพศสมพนธกน จนสามารถใหกาเนดบตรได จนกระทงสามารถเปนอสระจากการปกครองของผใหญ แต

โดยเหตทมความแตกตางกนในดานอายของการมวฒภาวะทางเพศ จงเปนการยากทจะกาหนดอายลง

ไปใหแนนอนวา วยรนเรมจากอายเทาใดแน

สชา จนทรเอม (2529 : 2-4) ไดใหคาจากดความของวยรน “วยรน

Adolescence โดยรากศพทภาษาองกฤษ มาจากคาวา Adolescence ซงในภาษาละตนหมายความวา

การเจรญเตบโตหรอเจรญเตบ โตไปสวฒภาวะ (Maturity) การทเดกจะบรรลถงขนวฒภาวะน หมาย

รวมถงพฒนาการทง 4 ดานทดาเนนไปพรอมๆ กน ไดแก 1) ดานรางกาย 2) ดานอารมณ 3) ดาน

สตปญญา 4) ดานสงคม วยรนจงเปนวยเปลยนผานจากวยเดกกบผใหญ และเนองจากความ

เปลยนแปลงของตอมเพศทผลตเซลลสบพนธ วยรนเปนวยทมอารมณรนแรง ววามฉนเฉยว ตองการ

เพอน มความสนใจเพอนตางเพศ ตองการทาอะไรดวยตนเอง ตอตานผใหญ ชอบทดลอง สงเกตไดวาม

49

พฤตกรรมคาบเกยวระหวางลกษณะของเดกกบผใหญ โดยอาจแบงชวงของวยรนเปนระยะได 3 ชวง

ดงตอไปน

1) วยรนตอนตน (Early adolescence) อาย 13-15 ป ชวงนรางกายจะมการ

เจรญเตบโตทางเพศอยางสมบรณทงชายและหญง

2) วยรนตอนกลาง (Middle adolescence) อาย 15-18 ป มการเปลยนแปลง

ทางดาน รางกาย จตใจ ความรสกนกคด มลกษณะคอยเปนคอยไป

3) วยรนตอนปลาย (Late adolescence) อาย 18-21 ป นบเปนชวงทม

พฒนาการรวมถงวฒภาวะทสมบรณแบบ โดยมกมพฒนาการดานจตใจมากกวารางกาย โดยเฉพาะ

อยางยงทางความรสกนกคดและปรชญาชวต

Bandura, 1986 : 75 นกจตวทยาและนกการศกษาไดใหความเหนไววา ควรจะใช

อายเฉลยเปนเครองกาหนดจดเรมตนของวยรน บางแหงกกาหนดเอาวาอาย 21 ปเดกควรจะเปน ผใหญ

เพราะทาอะไรตามกฎหมายไดแลว ดวยเหตนเราจงสามารถแบงอายของเดกวยรนไดดงน

1) วยรนตอนตน (Early Adolescence) อาย 13-15 ป รางกายมการ

เจรญเตบโตทางเพศอยางสมบรณทงในเพศหญงและชาย สาหรบเพศหญงสงทแสดงใหเหนถงความ

เจรญของรางกายเตมท คอ การมประจาเดอน มขนขนตามบรเวณอวยวะเพศ สวนเดกชายจะสงเกตได

จากการหลงนาอสจในครงแรก การมขนตามอวยวะเพศ นาเสยงทพดจะแตกพรา สาหรบหญง

นอกจากมประจาเดอนเปนครงแรกแลว สดสวนตางๆ ของรางกายกเปลยนไป โดยเฉพาะดานอวยวะ

เพศและการเจรญเตบโตของทรวงอก เนองจากตอมตาง ๆ ผลตนาฮอรโมนไปบารงมากขน ในระยะเรม

เขาสวยรนนเปนระยะทเตอนใหเราเหนวา ระยะของวยรนไดใกลเขามาแลว

2) วยรนตอนกลาง (Middle adolescence) อาย 15-18 ป มการเปลยนแปลง

ทงในดานรางกาย จตใจ และความนกคด มลกษณะคอยเปนคอยไป ในดานรางกายนนมการ

เปลยนแปลงมาก และสนสดลงเมอถงวฒภาวะของวยรน กลาวคอ มลกษณะการเปลยนแปลงทดงดด

ความสนใจของเพศตรงขาม หญงจะมใบหนาอม รมฝปากเตม ดวงตาเปนประกาย ผมดายาวสลวย

ตะโพกกลม สวนชายจะมใบหนายาว แกมตอบ คางเหลยม กรามแขงแรง ไหลกวาง แขนขายาว เรมม

หนวดและมเคราสมลกษณะชายชาตร ในดานจตใจนนสวนใหญเปนผลพลอยไดมาจากความ

เปลยนแปลงทางรางกาย แมวาลกษณะการเปลยนแปลงทางรางกายจะเปนสงปกตของเดกทกคนเมอ

ยางเขาสวยรนกตาม แตลกษณะการเปลยนแปลงทางจตใจของเดกแตละคนมกไมเหมอนกน ทงน

ขนอยกบสภาพแวดลอม

50

3) วยรนตอนปลาย (Late adolescence) อาย 18-21 ป ในระยะนการ

พฒนาการของวยรนเรมเขาสวฒภาวะอยางสมบรณแบบ ซงมกมการพฒนาทางดานจตใจมากกวาทาง

รางกาย โดยเฉพาะอยางยงทางดานเกยวกบความนกคดและปรชญาชวต

เดกวยรนตอนนมกพยายามปรบปรงรางกายของตวใหเขากบสภาพแวดลอมมากยงขน

โดยพยายามหดตดสนใจแกปญหาตางๆ ดวยตนเอง กอใหเกดความมนคงดวยตวเอง แตกตองขนกบ

สภาพครอบครวดวย คอ ในบคคลทอยในครอบครวใหญๆ มฐานะมนคงและพอแมไมเขมงวดจนเกนไป

จะมความมนใจและมนคงมากกวาคนทอยในครอบครวเลกๆ และไดรบความเขมงวดจากพอแม

เมอประสบปญหาในระยะน เดกมกหลกเลยงการขอความชวยเหลอจากพอแม จากคร

อาจารย แตมกพยายามหาทางแกปญหาดวยตวเอง ซงจะกอใหเกดการปรบตวทดขนและอยรวมกบ

คนอนไดดวยความสบายใจ แตในทางตรงกนขาม ถาแกปญหาไมไดกจะทาใหอารมณไมด ใจคอออนไหว

งาย แตจะพยายามดบอารมณดวยความสขมเยอกเยนมากยงขน ตามปกตวยรนตอนปลายมกมความ

กระตอรอรนทจะสรางสงประทบใจตางๆ เพอทจะแสดงวาตนไมใชวยรนตอไป เชน ในเดกหญงกจะเรม

ใชลปสตกและสวมรองเทาสนสง สวนในเดกชายมกจะฝนทจะเปนเจาของรถยนตสกคน ทงนเพอ

ตองการสรางความประทบใจวาขณะนเขาโตเตมทแลว และยอมจะมสทธเสรภาพตางๆ เชนเดยวกบ

ผใหญ และจะพยายามลอกเลยนแบบผใหญ เชน สบบหร หดดมเหลา เทยวยามคาคน เปนตน

1.5.3 ความตองการของวยรน

มนษยมความตองการตามธรรมชาต ถาไดบรรลความตองการตามความประสงคก

จะนยมชมชน เกดความเชอมนในตวเอง และมานะพยายามทจะทาประโยชนตอไป เพราะความ

ตองการเปนแรงจงใจ (Motive) ใหเกดพฤตกรรมแหงการกระทา หากผดหวงหรอไมสมปรารถนากเกด

ขดเคองขาดความมนใจ ทอถอย และเปนผสนหวง สงเหลานเปนความตองการตามธรรมชาตของมนษย

ความตองการ (Need) เปนสงจาเปนสาหรบการดารงชวต ความตองการเกดขนเมอรางกายขาดความ

สมดล การขาดความสมดลทาใหรางกายเกดความเครยด ความไมเปนสข ดงนน รางกายจงตองมการ

กระทาเกดขนเพอใหรางกายกลบสสภาพสมดลดงเดม ความตองการเมอเกดขนกบผใดแลว ถาไมไดรบ

การตอบสนองกจะเกดปญหาตามมา เชน เดกทขาดความรกความอบอนจากพอแมหรอพเลยง จะม

อารมณหงดหงด ฉนเฉยว ขาดความสข ไมพอใจตนเองและไมพอใจสงแวดลอม ตองเทยวแสวงหาความ

อบอน ความรก หรอความสนใจจากผอน

ธนพงษ เจรญบญณะ (2543 : 85-87) ไดใหรายละเอยดถงความตองการท

จาเปนของวยรนไวสรปไดวา ตามปกตวยรนยอมมความตองการทางรางกายเหมอนกบเดกเลก หรอ

เหมอนกบผใหญ สวนความตองการทางอารมณและสงคมนน แตกตางจากความตองการของเดกและ

ผใหญ ความตองการทจาเปนของวยรนทมลกษณะสาคญเปนพเศษ นาจะตองทาความเขาใจมดงน

51

1) ความตองการความรก ความรกในทนหมายถง ความรกทกชนดซงเปน

เครองนาความสข ความอบอนทางใจมาให รวมทงความรกซงเรามเพอการอยรวมกนเปนสงคมดวย

วยรนตองการความรกทงในฐานะเปนผใหและผรบ คอ ตองการมคนอนเปนทรกและตองการใหตนเอง

เปนทรกของคนอนดวย เมอเดกเขาสวยรนตอนปลาย จะเรมจบคเปนความรกเพศตรงขาม วยรนทขาด

ความรก คอ ไมมคนทตนจะรกและไมมใครรกตน เชน เดกกาพรา เดกทพอแมหยารางกน เดกทสภาพ

ครอบครวไมมความสข เดกเหลานจะเกดความไมสมประกอบหรอมความพการทางจตขน เปนปมดอย

ทาใหเปนคนทไมสมบรณเพราะขาดความรก

2) ความตองการตาแหนงทางสงคม (Need for status) ความตองการตาแหนง

ทางสงคมน เปนความตองการอนสงสดของวยรน เดกวยรนตองการเปนคนสาคญ ตองการเปนทนบถอ

ของเพอนฝง ตองการใหเพอนฝงและคนอนรบรวาตนมคณคา เดกหนมสาวจะพยายามทกอยางทจะทา

ตนใหเปนผใหญ หรออยางนอยกทาทาทางใหเหมอนผใหญ ดงนน เราจะพบบอยๆ วาเดกหนมสาวบาง

คนพยายามสบบหร หรอดมเหลาเพออวดความเปนผใหญของตน สวนผหญงกแอบสวมรองเทาสนสง

ทาปาก หรอแตงกายใหเหมอนผใหญ วยรนพยายามเรยกรองความสนใจจากครและผปกครอง เดกถอ

วาการทครและผปกครองทราบถงคณคาของตนนนเปนของด เดกจะพยายามทกวถทางทจะเปนคนดใน

สายตาของผใหญ

3) ความตองการอสรภาพ (Need for independence) เรามกพบบอย ๆ วา

เดกเลกอยากแตงตวเอง ผกเชอกรองเทาเอง ถาผใหญชวยทาเดกจะโมโหทนท ความตองการอสรภาพ

นเดกตองการตงแตยงเลกอย เมอเดกโตเปนหนมสาวแลวความตองการนกยงทวขนเรอยๆ เดกไมอยาก

ใหผปกครองมาสงสอนวาควรประพฤตตนเชนใด เดกอยากดาเนนชวตโดยเปนตวของตวเอง เดกจะไม

รสกวาตนถกบบบงคบถาผปกครองเขยนจดหมายไปถามครวา ตนประพฤตตนอยางไรหรอเรยนดแค

ไหน แตเดกวยรนถอวาการทผปกครองทาเชนนนเปนการดถกตรงๆ เดกทเลนกฬาของโรงเรยนนน

อยากใหผปกครองไปดเหมอนกน แตเวลาไปดอยากใหผปกครองแอบไปด เพราะกลวเพอนฝงจะ

ลอเลยนวาทาอะไรตองใหผปกครองมาดดวย

4) ความตองการในปรชญาชวตทนาพอใจ (Need for philosophy of life)

เดกเลกชอบถามอะไรตออะไรใหวนวายไปหมด บางทกคดหาเหตผลผด ๆ พลาด ๆ จากประสบการณ

ของตน เดกวยรนจะเลกถามเปะปะ แตจะถามเรองทตนอยากรอยางมเหตผล ถาเดกไดรบคาตอบทไม

พงพอใจ เดกจะเฝาถามและเฝาคนหาความจรงโดยไมยอมเลกงายๆ คาถามทชอบถามไดแก คาถาม

เกยวกบความจรง ความยตธรรม ศาสนา และอดมคตของชวต องคการตางๆ ทไดรบการสนบสนนจาก

วยรนเปนจานวนมาก กเพราะองคการเหลานนสนองความตองการของเดกในทางน

52

5) การเปลยนแปลงของความตองการทางเพศ จดเรมตนของการเขาสวยรนก

อยทตอมเพศเรมทางานผลตฮอรโมน ความตองการทางเพศจงเปนลกษณะเดนทสาคญยง แรงขบในทาง

เพศเบองตนจะชกนาไปสการจงใจในทางเพศขนสงๆ ขน จรตกรยาตางๆ ทอาจจะขวางหขวางตาผใหญ

ไปบาง เชน การแตงตว การวางทาทาง การนบวามมลเหตมาจากการกระตนดวยแรงขบทางเพศเปน

สาคญ

6) ความตองการใหเปนทยอมรบนบถอ ความจรงความตองการทจาเปนขอนหา

ไดจากดอยแตเฉพาะในวยรนเทานนไม หากแตเปนความตองการทจาเปนตอชวตของทกคนทกวย

วยรนเมอประกอบกบลกษณะเรวแรงอนเปนธรรมชาตของวยเขาแลว ทาใหเดนชดขนอกมาก ความ

ตองการใหเปนทยอมรบนบถอนนจะสบสงไปถงความนยมนบถอวรบรษอกตอหนง วยรนมกจะมวรบรษ

ประจาใจ และจะพยายามยดถอและปฏบตใหไดเหมอนวรบรษในใจของเขา ชวตของผทวยรนมกจะเปน

ชวตของการดนรนตอสในสงคมอยางหนกหนวง และมความตองการทประสบความสาเรจอยางงดงาม

เพอใหไดรบการยอมรบนบถอจากบคคลในสงคม

7) ความตองการทจะหาเลยงชพดวยตนเอง เดกรนหนมสาวจะเรมมความ

ตองการทจะหาเลยงชพดวยตนเอง ไมตองการทจะเปนกาฝากเกาะผอนกน ตองการทจะใชจายไปตามท

ตนประสงค และตองการทจะพสจนวาตนโตพอทจะเปนผใหญเตมตวแลว

8) ความตองการทจะไดเปนทยอมรบนบถอวาเปนผใหญ เดกในวยรนหนมสาว

ไมชอบทจะใหผคนเขามองและปฏบตตอตนเสมอนวาเปนเดกอกตอไป เขาตองการดารงชวตอยางอสระ

ตองการตดสนใจดวยตนเอง ตองการเปนใหญ และเปนดาราดวยตวเอง และตองการมปรชญาชวตเปน

ของตนเอง

วนรนมความตองการในเรองทวๆ ไป เชนเดยวกบบคคลวยอน เชน ความตองการทาง

กาย ความตองการความปลอดภย ตองการความรก ตองการเปนทยอมรบยกยอง ตองการอสรภาพ และ

ตองการความสาเรจในชวต

สนนภา ภสวาง (2544 : 95) ไดใหรายละเอยดเกยวกบความตองการทจาเปน

ของวยรนนอกจากทกลาวมาแลวตามสมาคมศกษาแหงชาต (National Education Association) ของ

สหรฐอเมรกาซงไดคนควารวบรวมความตองการของวยรนไวได สรปวา วยรนทกคนมความตองการ 10

ประการ (Ten temperative needs of youth) คอ

1) วยรนทกคนตองการทจะปรบปรงสมรรถภาพในการทางานใหดยงขน เพอจะ

ไดมสวนในการผลตเครองอปโภคบรโภค ดวยเหตน เดกหนมสาวสวนมากจงตองมผคอยแนะนา

ชวยเหลอในขณะทางานมากๆ เทากบการศกษาวชาความรในโรงเรยน เพอสนองความตองการขอนใน

โรงเรยนมธยมศกษาจงควรจดหลกสตรใหมประสบการณ เพอชวยใหเดกไดเขาใจในกจกรรมตางๆ จด

53

สอนวชาอาชวศกษาควบไปกบวชาสามญศกษา หรอจดใหนกเรยนไดรบการฝกฝนวชาชพ โดยแบงเวลา

เรยนออกไปปฏบตงานนอกโรงเรยน นอกจากน อาจจะจดใหนกเรยนไดมสวนรวมในกจการของชมชน

จดใหนกเรยนมโอกาสหาเงนไดเองดวยการหางานใหนกเรยนทาในระหวางปดภาคเรยนและควรจดใหม

โครงการแนะแนวขน เพอนกเรยนแตละคนจะไดทราบถงความตองการ ความสามารถของตนเกยวกบ

งานอาชพในโอกาสตอไป

2) วยรนทกคนตองการทจะรกษาสขภาพใหสมบรณ ฉะนน เพอสนองความ

ตองการขอน โรงเรยนจงควรจดสถานท เครองใช ใหมงไปในทางสงเสรมสขภาพของนกเรยน จดใหม

นางพยาบาลหรอแพทยประจาอยทโรงเรยน เพอทจะไดตรวจสขภาพของนกเรยนอยเสมอ จดโรงอาหาร

ขนเองเพอทจะไดปรงอาหารทถกสขลกษณะ และตรงกบความตองการของรางกายของเดกวยรน เปน

ตน

3) วยรนทกคนมความตองการทจะเขาใจถงสทธและหนาทของพลเมองใน

ระบอบประชาธปไตย ในฐานะทเดกวยรนเปนสมาชกคนหนงในสงคมประชาธปไตย ยอมตองการทจะม

ความเขาใจวาตนมสทธและหนาทเชนไรตอสงคม เพอทจะไดปฏบตตนใหเหมาะสมกบสทธหรอขอ

ผกมดทตนมอย เพอสนองความตองการขอน โรงเรยนจงควรใหนกเรยนแตละคนมความรสกวาตนเปน

คนสาคญคนหนงของโรงเรยน ของชน ของหอง และมสวนรวมในการบรหารงานของชน ใหนกเรยนแต

ละคนมโอกาสแสดงตน แสดงความสามารถใหปรากฏแกเพอนฝงโดยไมคานงถงฐานะ เชอชาตและ

ศาสนา จดใหมสภานกเรยนโดยใหเลอกผแทนเขามา และมอบความรบผดชอบบางอยางใหสภานกเรยน

เปนผดาเนนการภายใตความควบคมดแลของคร จดใหนกเรยนไดเขาไปมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของ

ชมชนและของชาต เพอจะไดเพมพนความสนใจในปญหาชวตประจาวน ใหนกเรยนมความคด

สรางสรรค รจกแลกเปลยนความคดเหนกนโดยเสร และใหรจกยอมรบความคดเหนของบคคลอน

4) วยรนทกคนตองการทจะเขาใจความสาคญของครอบครว และปจจยตางๆ ท

จะนามาซงความสขแหงครอบครว เนองจากเดกวยนเรมจะเปนผใหญแลว เรมสนใจในชวตครอบครว

การครองเรอน การดาเนนชวต จงมความอยากรอยากเหนเกยวกบความสมพนธทางเพศ เพอสนอง

ความตองการทางดานน โรงเรยนจงควรจดสหศกษาใหมขนในชนมธยม เพอใหเดกหนมสาวไดทางาน

รวมกน สรางสมพนธภาพและเรยนรซงกนและกน ซงจะนาไปสการเลอกคครองอยางเหมาะสมถกตอง

จดใหนกเรยนไดเขาใจในหนาทของครอบครวและความรบผดชอบตางๆ ตอกน ระหวางสามภรรยาและ

ตอสมาชกทกคนในครอบครว จดใหนกเรยนไดศกษาปญหาสวนตวและสวนสงคม เกยวกบพฒนาการ

ของรางกาย เพอทจะไดปรบปรงตวใหเหมาะสมกบเพศตรงขาม นอกจากน ควรจดสอนเพศศกษาขนใน

โรงเรยนเพอเปนรากฐานในการศกษา การปฏบต และเทคนคในการครองเรอน

54

5) วยรนทกคนตองการทราบถงวธจายและใชสงของ ตลอดจนบรการตางๆ

อยางฉลาด กลาวคอ ตองการขบคดปญหาทางเศรษฐกจของตน เปนผบรโภคสงทเปนประโยชน เดก

วยรนมความสมพนธกบสงคมมากขน เดกจงตองพบกบปญหาทางเศรษฐกจ ทาใหเกดความตองการทจะ

ทราบถงวธทดในการซอสนคา การรบบรการของสงคมตางๆ

6) วยรนทกคนตองการทจะเขาใจถงวธการทางวทยาศาสตร และความเจรญอน

สาคญทางวทยาศาสตรทมอทธพลตอชวตประจาวนของมนษยเรา ตลอดจนความจรงตางๆ ตาม

ธรรมชาต เพราะในปจจบนวทยาศาสตรเขามาเกยวของกบชวตประจาวนของมนษยมากมาย ความ

เจรญทางวทยาศาสตรทาใหมนษยมอารยธรรมสงขน มนษยจะตองตามใหทนกบความเจรญอนรวดเรวน

ในการสนองความตองการของเดกวยรนในขอน ทางโรงเรยนควรจดแนวสอนใหนกเรยนรจกตงปญหา

พจารณาหาวธแก คนควาหาเหตผล หาหลกฐานประกอบการพจารณา รจกตดสนใจ คดอยางมเหตผล

รจกยอมรบความคดเหนของผอน รจกเหนดวยหรอไมเหนดวยในความเชอตางๆ รจกเปลยนใจไดตาม

ประจกษพยานกบหลกวชาทถกตอง ใหนกเรยนรจกหาเหตผลในการเปลยนแปลงทางดานรางกาย

อารมณ และจตใจ ใหมความรเกยวกบเรองเพศ ไมหลงเชองมงายและปฏบตไปโดยรเทาไมถงการณ ให

นกเรยนรจกหาเหตผล คนควาและบนทกเกยวกบปรากฏการณตามธรรมชาตและสงทเกดขนใน

ชวตประจาวน ใหนกเรยนรจกขจดความกลวในสงทไรเหตผลและการเชอโชคลางตางๆ ใหหมดสนไป

ใหนกเรยนรจกแกปญหาของตนเองโดยวธการทางวทยาศาสตร รจกนาเอาความรทางวทยาศาสตรมาใช

ใหมประโยชนในชวตประจาวน เขาใจถงอทธพลของวทยาศาสตรทมตอสงแวดลอมและความเจรญงอก

งามตางๆ นอกจากนโรงเรยนควรจะหาอปกรณการสอน เครองทดลองวทยาศาสตรไวใหนกเรยนอยาง

ครบครน และเปดโอกาสใหนกเรยนไดมสวนรวมและแสดงออกทางวทยาศาสตรอยางทวถงกน

7) วยรนทกคนตองการทจะซาบซงในรสแหงวรรณคด ดนตร ศลปะ และ

ธรรมชาต กลาวคอ ตองการรถงคณคา มองเหนความงดงามและความไพเราะของสงเหลานน เพราะ

เนองจากวยรนไมชอบเลนตลอดเวลาเหมอนเดกเลก จงทาใหมเวลาวางมาก การทเดกมเวลาวางมากๆ

อาจจะทาใหเกดความวนวายใจได เดกจงอยากใชเวลาวางใหเปนประโยชนแกตนเองและสงคม จงควรท

จะไดรบคาแนะนาทถกทาง อาจจดใหเดกมงานทาในเวลาวางหรอทางานอดเรกทเหมาะสมกได เพอ

สนองความตองการในขอน โรงเรยนควรจดใหมการทดสอบความถนดตามธรรมชาตของเดกขน และจด

กจกรรมสงเสรมความถนดของเดก เชน แสดงละครเวท โตวาท อภปราย ทาหนงสอพมพของชนหรอ

ของโรงเรยน จดใหมการประกวดวาดภาพ รองเพลง เรยงความ ประกวดภาพถายเปนตน ควรจดใหม

วชาเลอก วชาบงคบเกยวกบศลปะ ดนตร และวรรณคดไวในหลกสตร เพอใหนกเรยนไดศกษาคนควา

อยางกวางขวางตามความตองการ ใหนกเรยนไดพกผอนหยอนใจ ใชเวลาวางศกษาความงามของ

ธรรมชาตเทาทควร เชน ชมโบราณสถาน ชมทวทศน และธรรมชาต นอกจากนอาจจะเชญผเชยวชาญ

55

ทางศลปะ เชน นกวาดเขยน นกประพนธ นกดนตร ศลปน มาใหคาแนะนา เพอใหเดกมองเหนแนวทาง

ทตนชอบมากขน

8) วยรนทกคนตองการทจะมความสามารถในการใชเวลาวางใหเปนประโยชน

อยางดและรจกแบงสนปนสวนเวลานนใหสมดลกบกจกรรมตางๆ ของเขา เพอสนองความตองการขอน

โรงเรยนควรจะทดสอบความถนดตามธรรมชาตของเดกแตละคนเพอจะแนะแนวทางการใชเวลาวางของ

เขาใหบรรลประโยชนอยางด ดวยการจดอปกรณการสอนตางๆ ทเดกสนใจ จดสถานทใหอากาศถายเท

ไดสะดวก จดใหนกเรยนไดปรบปรงทกษะและความสามารถอนๆ ดวยการทางานในเวลาวาง จดการ

สอนวชาวฒนธรรม ศลธรรม และหนาทพลเมองภาคปฏบตในเวลาวางของนกเรยน ดวยการเชญ

ผเชยวชาญมาบรรยายและปฏบตใหด ฝกใหเดกเปนนกสะสม เชน เกบเปลอกหอยชนดตางๆ และสะสม

แสตมป

9) วยรนทกคนตองการทจะปรบปรงความเคารพตอผอน และมความสามารถ

ดารงชวตอยและทางานรวมกบบคคลอนเพอสนองความตองการขอน ควรคานงถงความตองการทจะม

ความเสมอภาค ตองการความเปนมตร โรงเรยนควรจะจดใหมการรวมมอกนอยางใกลชดระหวาง

โรงเรยนกบตวเดก คอ พยายามชมเชยและสงเสรมเดกทแสดงกจกรรมตางๆ ออกมาในทางทดงาม จด

ใหนกเรยนไดวางแผนงานและทางานรวมกน ใหรบผดชอบในหนาทของตน และใหงานของแตละพวก

เกยวโยงถงกน จดใหนกเรยนมประสบการณในกจกรรมตางๆ ของโรงเรยน บานและชมชน เชน จด

การละเลนของนกเรยนบนเวท การออกบตรเชญแขกผมเกยรตเขาชม โดยใหนกเรยนจดการกนเอง

เพอใหรจกการเขาหาผใหญและไมสะทกสะทาน

10) วยรนทกคนตองการทจะปรบปรงความเสมอภาคในการคดอยางมเหตผล

และมความสามารถในการทจะแสดงความคดเหนของตนไดอยางแจมแจง สามารถอานและฟงไดอยาง

เขาใจเพอสนองความตองการขอน โรงเรยนควรจดใหนกเรยนทกคนปรบปรงวธแกปญหา โดยวธ

อภปราย และครสรปเปนกฎเกณฑทถกตอง จดใหนกเรยนไดใชการอานเปนบอเกดแหงความร ซง

จดเปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชน และเปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนอยางเสร

สรป ความตองการของวยรนเปนเรองทผใหญทกคนควรทาความเขาใจไมมอคต แมวา

วยรนตองการเปนตวของตวเอง ตองการความเปนอสระ ตองการใหผอนยอมรบ ตองการแสดงตนวาโต

แลวไมใชเดกๆ แตในขณะเดยวกน บางครงวยรนกมความลงเลใจ ไมแนใจตนเอง เดกวยรนจงตองการ

ผใหญทเขาใจเขาเพอทาหนาทเปนทปรกษาของเขา คอยชแนะแนวทางและขอบกพรองใหเขา เขา

ทานองทวา “เขาตองการเดนดวยตวของเขาเอง แตตองเดนคไปกบพอแมดวย” ถาจะปลอยเขาเดนไป

คนเดยว เขากละลาละลงเหลยวหนาเหลยวหลง แตครนจะอมเขาเดน เขากไมตองการผใหญจงควรให

โอกาสเขาตดสนปญหาตางๆ ดวยตนเอง เพอทจะใหวยรนเจรญขนไปเปนผใหญทมความรบผดชอบ

56

เชอมนในตนเอง และมบคลกลกษณะทด มความคดรเรมสรางสรรค ไมตองคอยฟงผอนอยตลอดเวลา

นอกจากน การเรยนรและเขาใจความตองการของวยรนยงชวยสรางความเขาใจอนดระหวางกน ซงเปน

การกาจดชองวางระหวางวยใหหมดไป

Crow and A.W. Crow., 1980 : 85 มความเหนวาความสนใจของวยรนม 3

ประเภทดวยกน คอ

1) ความสนใจในเรองราวสวนตวของตวเอง (Personal interest)

2) ความสนใจทางสงคม (Social interest)

3) ความสนใจทางอาชพ (Vocational interest)

โดยไดอธบายวา ความสนใจทง 3 ประเภทดงกลาวน มความสมพนธกนทเหนไดชด

คอความสนใจเกยวกบตวเอง และความสนใจทางสงคม จะมอทธพลตอลกษณะการเลอกอาชพของ

วยรนมากโดยวยรนจะใชเหตและผล ซงผดกบวยเดกมกเปนแนวคดงายๆ ตามประสาเดกซงคดงาย

เปลยนงาย

Hurlock, E. B., 1978 : 155–158 ไดแบงความสนใจของวยรนออกไดดงน คอ

1) ความสนใจทางสงคม (Social interests) มกจะเกยวของกบเหตการณ และ

บคคลในสงคม เชน งานเลยงตางๆ และการพบปะสนทนากน มความสนใจในกจกรรมทางสงคมทงท

เปนกลมใหญและในหมเพอนสนท ซงขนอยกบความพอใจของเขาทจะเลอกกจกรรม และการมโอกาสท

จะเขารวมกจกรรมได การพบปะสนทนากนเปนกลมระหวางเพอนสนท เปนกจกรรทเดกวยรนชอบทา

เรองทเขาพดคยกนกขนอยกบเพศ คอ วยรนหญงมกพดคยเกยวกบเรอง งานเลยง การมนดกบเพศตรง

ขาม เรองตลกขบขน หนงสอ เรองของครอาจารยและเพอนทโรงเรยน สวนวยรนชายจะชอบพดคยถง

เรองกฬา ภาพยนตร การมนดกบเพศตรงขาม และเรองการเมอง นอกจากนทงสองเพศ ยงใหความ

สนใจในชวตความเปนอยของบคคลในสงคมโดยเฉพาะอยางยงผทถกกดขจากสงคมหรอไมไดรบความ

ยตธรรม ซงความสนใจเหลานจะแสดงออกโดยการเขารวมกจกรรมของโรงเรยน มหาวทยาลย ตลอดจน

ในชมชนทมจดมงหมายเพอชวยเหลอบคคลเหลาน

2) ความสนใจสวนบคคล (Personal interests) แบงออกเปนลกษณะตาง ๆ

ดงน

(1) ความสนใจการแตงกาย พถพถนในการแตงกาย ทรงผม พยายามดตาม

แฟชนเพอใหทนสมยเปนทยอมรบของเพอนฝง โดยเฉพาะในวยรนหญง

(2) ความสนใจเรองสขภาพ จะสนใจเอาใจใสในเรองรปราง สดสวน

เนองจากการเปลยนแปลงทางรางกายอยางรวดเรว เขาจะระมดระวงในเรองการกน การนอน ความ

สะอาด และการปองกนโรคภยไขเจบตางๆ

57

(3) ความสนใจเรองเพศ วยรนจะสนใจเพศตรงขาม จงพยายามปรบปรงตว

ใหเขากบเพอนตางเพศ การปฏบตตอเพศตรงขาม การเลอกเพอนตางเพศ โดยจะแสวงหาความรและ

บทบาทเกยวกบเพศจากแหลงความรตาง ๆ เพราะเปนสงจาเปนและสาคญตอการปรบตวทางเพศ

กอนทเขาจะรบผดชอบตอชวตการมครอบครว แหลงความรเรองเพศกคอ พอแม ญาตพนอง กลมเพอน

หนงสอ และสอมวลชนตางๆ และสาหรบกจกรรมทางเพศทวยรนชอบกระทา คอการสาเรจความใคร

ดวยตวเอง (Masterbation) มขอสงเกตวาวยรนทมการสาเรจความใครดวยตวเองจะมความวตกกงวล

ความขดแยงในใจ หรอความรสกวาตนกระทาผดนอยลงไปกวาแตกอน ทงนอาจเนองจากความรในเรอง

เพศทดขน และขอมลตางๆ ทรบมานนมเหตมผลมากขน นอกจากน วยรนยงมความสนใจและตองการ

อยใกลชดสนทสนมกบเพศตรงขาม บางครงความรสกผกพนรกใครมมากจนไมมเวลาคดถงเรองอนๆ ซง

กมความแตกตางกนในแตละบคคล

(4) ความสนใจทจะแสวงหาความเปนอสระในการมความสมพนธกบเพอน

ทงเพศเดยวกนและตางเพศ ซงแตละครอบครวจะมการเขมงวดกวดขนทตางกน ในวยนเดกพยายามท

จะเปนตวของตวเอง เรมตอตานการใชอานาจของผใหญ ทาใหเกดความขดแยงกนระหวางพอแมกบ

วยรน นอกจากนในดานการเงน วยรนกมความตองการทจะใชจายอยางอสระ และตองการทจะหาเงน

นามาสนองความตองการของเขา โดยการหางานพเศษนอกเวลาเรยนทา โดยวยรนชายจะเหน

ความสาคญมากกวา

(5) ความสนใจในอาชพ ในชวงนวยรนจะเรมวางแผนเกยวกบอาชพของเขา

ในอนาคต ซงกขนอยกบฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว ระดบชนของสงคมและเพศ และอาชพของ

ครอบครวกมอทธพลตอการเลอกอาชพของวยรนดวย อยางไรกตาม การเลอกอาชพของวยรนกคานงถง

ความสามารถ ความถนด และความสนใจของเขาดวย

(6) ความสนใจในการเรยน วยรนเปนจานวนมากทไมพอใจสภาพทวๆ ไปใน

โรงเรยน อยางเชน การเลอกวชาเรยน การบาน และระเบยบขอบงคบ เขาจะวพากษวจารณครและคอย

จบผดเวลาทครสอน แตในขณะเดยวกนกมวยรนจานวนไมนอยทชอบโรงเรยน สาหรบวยรนโดยทวไป

คดวาโรงเรยนเปนสถานททเขาจะไดปรบปรงสถานภาพในชวตโดยการเขารวมกจกรรมและม

ความสมพนธกบเพอนๆ จะทาใหเขาเปลยนแปลงไปในทางทดขน ดวยเหตนเองทาใหเขายนดทจะสละ

เวลาเพออานหนงสอ ทางาน และยงจะแสวงหาวธการเรยนทมประสทธภาพ และความสมพนธทดกบคร

ในโรงเรยน คนทผดหวงไมไดผลตามทตนตงใจไวกจะทาใหเกดการเบอหนาย ทอแท หมดหวง และอาจ

ใชวธแกปญหาดวยการแยกตวออกจากกลม

(7) ความสนใจศาสนา สาหรบในเรองศาสนา วยรนมกจะใหความสนใจนอย

และไมมความตองการทจะศกษาหาความรหรอเขารวมกจกรรมทางศาสนา อาจเปนเพราะเหนวาเปน

58

เรองไมสนก ไมนาสนใจ แตถงแมวาวยรนจะไมคอยสนใจในเรองศาสนา แตเขากมกจะมความรสกสานก

ตอความผด รดรชว

3) ความสนใจในการพกผอนหยอนใจ (Recreational Interests) เนองจาก

ความกดดนตางๆ รอบกายเขาจงทาใหวยรนเลอกกจกรรมทเขาชอบและมความถนดทสด วยรนบางคน

กมแนวโนมทจะอยเฉยๆ มากกวาทจะเขารวมกจกรรมบนเทงใดๆ

(1) ความสนใจในเกมและกฬา เพอการออกกาลงกาย ขณะเดยวกนกไดรบ

ความบนเทงใจไปดวย สาหรบสมาชกทเขารวมกจกรรมนนเขามความพอใจทจะรวมกลมกบเพอน ๆ ทม

อายใกลเคยงกนมากกวาบคคลทอยในวยตางไปจากเขา

(2) ความสนใจในการอานหนงสอ วยรนจะนยมอานหนงสอประเภทขบขน

นอยกวาในวยเดก ชายจะชอบหนงสอประเภทวทยาศาสตร และการประดษฐ สวนหญงจะชอบหนงสอ

ประเภทเพอฝน โรแมนตค และชอบประเภทนตยสารมากกาวาตารา

(3) ความสนใจในการดภาพยนตร มกจะเปนประเภทโรแมนตค การผจญภย

ตลกขบขน เพศศกษา และเรองเกยวกบสงคม นอกจากนลกษณะของตวละครหรอผแสดงภาพยนตรจะ

มอทธพลตอวยรนมาก การแตงกาย ทรงผม การพด รวมทงตดตามเรองราวของดาราภาพยนตรจาก

หนงสอ นตยสาร ภาพยนตรตางๆ

(4) ความสนใจในการฟงวทยและดโทรทศน เปนสงทนยมมาก วยรน

สามารถหาความสขไดภายในบานโดยไมจาเปนตองออกไปดภาพยนตรนอกบาน วยรนสวนมากจะใช

เวลาประมาณ 1-3 ชวโมงตอวนหรอมากกวานนในการหาความสาราญหรอพกผอนอยกบบาน เขา

สามารถฟงวทยไปดวยขณะทกาลงอานหนงสอเรยนหรอทาการบาน ซงการฟงวทยและดโทรทศนของ

วยรนกมอทธพลทาใหเขาฝนกลางวนบอยๆ

ความสนใจทกลาวมา จะเหนไดวาเปนลกษณะหนงของวยรนในการทจะปรบตวใหเปน

ทยอมรบของสงคม วยรนจะรสกมความสขและปรบตวไดดหากสงคมยอมรบเขา ดงนนเขาจงพยายามท

จะพฒนาความสนใจของตนใหสอดคลองกบความคาดหมายของสงคมเปนสวนใหญ และขณะเดยวกนก

พฒนาใหสอดคลองกบความตองการของเขาเองดวย เพราะในวยนเขาจะตองปรบลกษณะความคดเหน

ความสนใจ บคคลกภาพ และปรชญาชวต ใหเขากบความตองการทางสงคมและสภาพความเปนจรงให

มากขน และสงสาคญกคอ ถงแมวยรนจะเตบโตขนมากเพยงไรกตาม เขากยงตองการความชวยเหลอ

และคาแนะนาจากผใหญโดยเฉพาะพอแม เพอสนบสนน และเปนกาลงใจใหเขากาวไปสชวตในวยผใหญ

อยางมนคงและอบอนใจยงขน

59

สรป ความตองการของวยรนสามารถแบงไดดงน

1) ความตองการอยากรอยากเหน เปนความตองการทอยากจะรสงแปลกๆ ใหม

และอยากทดลองประสบการณใหมๆ

2) ความตองการเพอนวยรนนนตองการทจะอยกบเพอน ตองการไดรบความรก

จากเพอนจะสงเกตวาเดกในวยนจะตดเพอนและเชอเพอนมากกวาผปกครอง

3) ความตองการทจะเปนอสระ วยรนเปนวยทตองการอสรภาพมาก เขาจะไมชอบ

ใหพอแมพนองมากาวกายเรองสวนตวของพวกเขา อสรภาพทเขาตองการ คอ อสรภาพทางการแตงกาย

อสรภาพทางการคบเพอน อสรภาพในการเทยวเตร ใน 3 ประเดนหลกทกลาวยงมประเดนยอย ท

ละเอยดอยดวย เชน เรองสข เรองความอสระ เรองเพศ เรองของอนาคต คอ การประกอบอาชพ และ

การเลนกฬา

1.5.4 คณลกษณะของนสตนกศกษาทพงประสงค

กระทรวงศกษาธการ (2544 : 54) ไดกาหนดลกษณะพฤตกรรมทพงประสงคของ

เยาวชนไทยไว 6 ประการ ดงน

1) มความรเรมสรางสรรค

2) มทศนคตทดตอสมมาชพทกชนด มระเบยบวนยในการทางานทงในสวน

ตนเองและหมคณะมานะพากเพยร อดทน ประหยด และใชเวลาใหเปนประโยชน

3) มความซอสตย มวนยในตนเอง เคารพกฎหมาย และกตกาของสงคม

รบผดชอบตอตนเอง ครอบครว และสงคม ตลอดทงเสรมสรางความเสมอภาค และความเปนธรรมใน

สงคม

4) รสทธและหนาท รจกทางานเปนหมคณะ มความสามคคและเสยสละเพอ

สวนรวม รจกแกปญหาดวยสนตวธอยางมหลกการและเหตผล

5) มความภาคภมใจในความเปนไทย มความจงรกภกดตอชาต ศาสนา

พระมหากษตรย มความรและเลอมใสในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย

ทรงเปนพระประมข

6) มความเขาใจอนดในมนษยชาต และการอยรวมกนอยางสนตสขนอกจากน

สานกงาน

คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต (2543 : 3) ไดกลาวถง

คณลกษณะของเดกและเยาวชนไทยทพงประสงคไว 10 ประการ กลาว คอ

60

1) มสายใยผกพนกบสมาชกในครอบครว

2) มสขภาพดทงรางกาย และจตใจ เจรญเตบโตสมวย มบคลกภาพทเหมาะสม

มนคง มความเคารพและภาคภมใจในตนเอง

3) มวฒนธรรมทดงาม เขาใจหลกการทถกตองของศาสนา สาระแกนแทของ

ชวตและคณคาภมปญญาทองถน

4) มความสามารถสอสารมากกวา 1 ภาษา รจกใชเทคโนโลยสารสนเทศและ

เขาใจถงสาระเพอนามาประยกตใชกลมกลนกบวฒนธรรมไทย

5) เลอมใสในการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปน

พระประมข มวนย มเหตผล และพรอมทจะเสยสละประโยชนสวนตนเพอประโยชนสวนรวม

6) เขาใจสทธ และหนาทตามกฎหมายรฐธรรมนญ และกฎหมายอนทเกยวของ

กบชวตประจาวนและการทางาน รวมทงเคารพสทธของผอน

7) รจกคด ไมงมงาย และรจกประยกตใชเทคโนโลย เพอการพฒนาพงตนเอง

ตลอดจนเหนคณคาของพลงงาน และประหยดพลงงานของประเทศ

8) มการดาเนนชวตทเรยบงาย เปนผผลตทรบผดชอบตอสงคม รจกสรางงาน

และอาชพอสระทมระบบการจดการทด

9) รบผดชอบในการรกษาและพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

10) รจกปรบเปลยนแนวคด และพฒนาตนเองอยางตอเนอง

2. แนวคดเกยวกบคณภาพชวต

แนวความคดเกยวกบคณภาพชวตเรมเกดขนในศตวรรษท 19 ในประเทศตะวนตก การรบร

แนวคดนแตกตางกนไปในแตละสงคม แตกมการรบรรวมกนระดบหนงวา ความเปนอยทดในสงคม

หนงๆ ไมควรถกมองจากแงเศรษฐกจเทานน แงมมอนทควรไดรบการพจารณา ควรรวมถงดานทอย

อาศย สขภาพอนามย ตลอดจนความสมพนธทางสงคมของสมาชกในสงคมนน ซงในหมผทสนใจเรอง

คณภาพชวต ยงไดมการถกเถยงถงนยามของคาน เนองจากเปนกระบวนการทางจตใจทผานตวกรอง

ทางดานความคด และภาษาทแตกตางกนอาจจะทาใหเกดการมความหมายทางกวางพอทจะอธบาย

ความหมายได คอ “คณภาพชวต” เปนชอใหมของความคด (Old notion) ซงถาเรยกเปนชอทางดาน

จตวสย (Subjective) กใชคาวา อยด กนด มสข (Well-being) คอ การเปนอยทดของคน และ

สงแวดลอมตามสภาพทวๆ ไป ในดานสวนบคคล คณภาพชวตจะแสดงออกในรปของความตองการ

(wants) เมอไดรบการตอบสนองแลว จะทาใหบคคลนนๆ มความสข หรอความพอใจ

61

ในครสตศตวรรษท 20 แนวคดวาดวยการพฒนาคณภาพชวต และสงคม ไดกลายมาเปน

แนวคดสากล ประชาคมโลกรบร และเหนพองกนวา คณภาพชวต และสงคม เปนสงททกสงคมตองการ

ซงการพฒนา คอ กระบวนการเปลยนแปลงใหดขน หรอเจรญขนอยางมเปาหมาย ดวยวธการทมระบบ

เหตผลทตองมการพฒนากเพอยบยงความเสอม และขจดความดอยพฒนาใหหมดไป เปนการแกปญหา

และนาไปสเปาหมายทดกวา

Wallance. 1974 : 3 ไดอธบายเกยวกบคณภาพชวตไวสรปไดวา “คณภาพชวตไมได

เปนสงทเกยวกบการกนดอยดทางดานวตถอยางเดยว แมวาปจจยการครองชพขนพนฐานนนมความ

จาเปนกตาม แตคณภาพจะตองประกอบดวย สขภาพทางจต ความสามารถในทางสรางสรรค ความม

ศกดศร การไดรบการยอมรบ การรสกวาเปนทรกของคนอน การปราศจากความกลว และความกงวล"

เหตผลทบคคลจะตองพฒนาคณภาพชวต เนองจากมนษยแตละคนมไดอยเพยงคนเดยวใน

โลก แตจะตองดารงชวตอยรวมกบคนอนๆ ในสงคม จงจาเปนตองพงพาบคคลอน มปฏสมพนธ และ

ตอบสนองตอพฤตกรรมของผอนในสงคม ดงนน บคคลจงจาเปนตองพจารณาเปรยบเทยบตวตามความ

เชอพนฐานทวา มนษยเปนสตวสงคมและเปนสงมชวต ทมความตองการ และถกจงใจใหกระทาการเพอ

ตอบสนองความตองการเหลานนเพอใหไดมาซงสงทตนเองตองการเหลานน

ธงชย สนตวงษ (2519 : 383-385) ไดลาดบความตองการของมนษยเปนขนๆ ไวดงน

1) ความตองการทางดานกายภาพ (Physiological needs) เปนความตองการขนมลฐาน

ของมนษย และเปนสงสาคญทสดของการดารงชวต รางกายตองไดรบการตอบสนองภายในชวง

ระยะเวลา และสมาเสมอ ถารางกายไมไดรบการตอบสนองแลว ชวตกดารงอยไมไดความตองการเหลาน

ไดแก อาหาร อากาศ นาดม ทอยอาศย เครองนงหม ยารกษาโรค ความตองการในการพกผอน

2) ความตองการทางดานความปลอดภย และความมนคงในชวต และทรพยสน (safety

and security needs) เมอความตองการทางรางกายไดรบการตอบสนองแลว มนษยกจะมความ

ปรารถนาทจะไดรบความคมครองจากภยนตรายตาง ๆ ทจะมตอรางกาย ความตองการความปลอดภย

หรอความมนคงในการปฏบตงานเปนสงสาคญทมผลตอขวญ และกาลงใจของมนษย ทกคน การเลอก

ปฏบต (discrimination) หรอระบบความชอบพอสวนตว (favoritism) จะเปนสงทกระทบกระเทอนตอ

ทาท ขวญ และกาลงใจของผปฏบตงานมากทสด

3) ความตองการทางดานสงคม (Social or belonging needs) หมายถง ความตองการท

จะใหผอนชอบตน เปนผทมความสาคญตอผอน การยอมรบความเปนมตรและความรกจากเพอน เพอน

รวมงาน ความตองการของบคคลในขนนเปนความตองการทจะใหบคคล หรอเพอนรวมงานยอมรบ

ความสาคญของตน

62

4) ความตองการมเกยรต (Self-esteem needs) ความตองการใหไดรบการยกยองใน

สงคม รวมถงความตองการทจะมลกษณะเดนเปนทยอมรบนบถอของคนทงหลาย

5) ความตองการทจะไดรบความสาเรจตามความนกคด (Self–actualization needs)

ความตองการขนนเปนความตองการขนพเศษ ซงคนธรรมดาสวนมากนกอยากจะเปนนกอยากจะไดแต

ไมสามารถเสาะหาได

คณภาพชวตเปนคาทนามาใชกนอยางแพรหลาย ในชวยเวลาประมาณ 30 ปทผานมาโดย

มกจะจามาใชกบงาน และโครงการพฒนาตางๆ เพอบงชถงเปาหมายของการพฒนาบคคลหรอสงคมให

บรรลถงคณลกษณะทดตามอดมการณทกาหนดไวแตความหมายดงกลาวในสงคมไทยกได มการกลาวถง

ไวแลว เพยงแตเราไดใชถอยคาอนแทนความหมายดงกลาว ตวอยางเชน คาอวยพรของผใหญทมกใชแก

ผทเดกกวาวา “ขอใหอยดมสขนะ” หรอ “ขอใหมอาย วรรณะ สขะ พละ ซงถอยคาเหลานตางม

ความหมายคอ ตองการใหมชวตทด ทงมความสข สมบรณ แขงแรง และมการกนดอยด” ซงสภาวะ

ดงกลาวของการทมชวตทมความสขแบบสมบรณของปจจยตางๆ ของชวต ยอมเปนทปรารถนาของ

มนษยทกคนไมวาจะเปนยคไหนกตาม ตางกใฝฝนทจะไดมา แตในสงคมซงเตมไปดวยการแขงขน

ความเรงรบ ทกชวตตองใชเวลาสวนใหญในการทจะทางานหาเลยงชพตนเอง และ ครอบครว

โดยเฉพาะในสภาวะเศรษฐกจของประเทศอยในชวงทถดถอย หรอแมวาจะอางวาเศรษฐกจของเราเรม

กระเตองขนแลวกตาม แตในความรสกของหลายๆ คนยงรสกวายงอยในชวงทฝดเคอง เงนทองหายาก

รายไดไมเพยงพอกบรายจายของครอบครว แตทกคนทกชวตกยงจาเปนตองดารงอย ภายใตสภาวะ

เศรษฐกจดงกลาว เพอรอเวลาททกอยางจะกลบมาโดยตองคอยประคบประคองทกชวต ในครอบครวให

มความสขทดทสด เพอตอสกบสภาพเศรษฐกจกระแสสงคมครอบครวอยางรนแรง เชน ปจจบนม

นกวชาการสาขาตางๆ ไดใหความสนใจศกษาคนควาเกยวกบคณภาพชวต ดงนนจง ทาใหมการพฒนา

แนวคดเกยวกบคณภาพชวตทดแตกตางกนออกไป

ภสสร ลมานนท และคณะ (2533 : 105) มความเหนวา ดชนทางดานสงคมมคณคาทจะ

วดและอธบายระดบของคณภาพชวต โดยมหลายประการแตกตางกนออกไป เชน ดชนดานสขภาพ

อนามย การศกษาสวสดการสงแวดลอมทางกายภาพ รายไดและความยากจน อาชญากรรม ความ

ปลอดภย สถานทอยอาศยการจางงาน การผลตงาน สถานภาพของบคคล ความเสมอภาค การ

เปลยนแปลงทางเทคโนโลย ความผกพนเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคมและครอบครว และวงจรชวตใน

ครอบครว คณภาพชวตเปนชวตทมสขภาพสมบรณทงรางกายและจตใจ สามารถปรบตนใหเขากบ

สภาวะแวดลอมและสงคมทตนอยไดอยางด ขณะเดยวกนกสามารถดารงชวตทเปนประโยชนใหกบ

ตนเอง สงคมและประเทศชาตดวย

63

เนาวรตน พลายนอย (2529 : 25-27) ไดใหรายละเอยดถงคณภาพชวตในมตของนก

เศรษฐศาสตร ทมความเชอวา “สภาวะการกนดอยด โดยการพฒนาเศรษฐกจ จะสามารถนาไปสการม

คณภาพชวตทด กลาวคอ เมอไดพฒนาทกษะของมนษยนาไปสการเพมผลผลตมนษยมทรพยสนอยมาก

หลงจากทไดใชจายในสงทจาเปนไปแลว มเวลาและโอกาสทจะหาความรนรมยแกชวต และ มทางเลอก

ตาง ๆ ในวถชวต ในทศนะนตวบงชสภาพการพฒนาทางเศรษฐกจ ไดแก รายไดประชาชาต (GDP) ดชน

ราคาผบรโภค (Consumer price index) อยางไร กตามการเนนการพฒนาทางเศรษฐกจเพอบรรลการ

มสภาพชวตทดไดนน ถกทวงตงมาก ในระยะหลงๆ โดยมการกลาววา คณภาพชวตนนมไดขนอยกบ

ปจจยทางเศรษฐกจเทานน ซงการพฒนาเศรษฐกจเพยงดานเดยวเทานน จนละทงการพฒนาดานอนไป

ดวย คณภาพชวต กบสภาพแวดลอมมความสมพนธกน คานยมทางสงคมจะเปนตวบงชคณภาพชวต

และระดบคณภาพของสงแวดลอมซงสอดคลองกบการพฒนาคณภาพชวตของบคคลได เพราะบคคล

นอกจากจะตองการเครองยงชพแลว ยงตองการความพงพอใจ มอารมณความคาดหวง ตองการสงทม

คณคาทไมอาจสมผสได ตลอดจนความตองการบรรลวตถประสงคในชวตของตนเองอกดวย”

สวรรณ เอยมสขวฒน (2530 : 6) ไดใหแนวคดและทฤษฏทเกยวของกบคณภาพชวตไววา

คณภาพชวต หมายถงสภาพเปนอยของบคคลทางดานรางกาย อารมณ สงคมความคดและจตใจ ซงรวม

ทกดานของชวตไวหมด โดยจะสามารถแสดงมตตางๆ ของคณภาพชวตไวไดดงน คอ

1) สงชบอกคณภาพชวตดานรางกาย คอ อาหาร นา เครองนงหม ทอยอาศยสขภาพ

อนามย พลงงาน การออมทรพย สงอานวยความสะดวกในครอบครว และในการประกอบอาชพ

2) สงชบอกคณภาพชวตดานอารมณ คอ การพกผอนหยอนใจทมคณประโยชนความนยม

ชมชอบในศลปวฒนธรรมของทองถน ความสมพนธทอบอนในครอบครวและในชมชน ความรกและ

ความเปนเจาของทมตอคณะ

3) สงชบอกคณภาพชวตดานสภาพแวดลอมทางกายภาพ คอ ภาวะแวดลอมทบรสทธ

สะอาดและเปนระเบยบ ปราศจากมลภาวะในดน นา อากาศและเสยง มทรพยากรทจาเปนแกการ

ดารงชวตและการคมนาคมทสะดวก

4) สงชบอกคณภาพชวตดานสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม คอ โอกาสในการศกษาและ

การประกอบอาชพทเทาเทยมกน การมสวนรวมในกจกรรมสาธารณะ ความปลอดภยในชวตรางกาย

และทรพยสน การปกครองทใหสทธเสรภาพและความเสมอภาค ความเปนธรรมดานรายไดและทาง

สงคม ความรวมมอรวมใจในชมชน ความเปนระเบยบวนย มความเหนอกเหนใจกนและกน และม

คานยมทสอดคลองกบหลกธรรมในศาสนา

5) สงชบอกคณภาพชวตดานความคด คอ ความร ความเขาใจเกยวกบโลก ชวตและชมชน

การศกษา วชาอาชพ ความสามารถในการปองกนแกไขปญหาตางๆ ของตวเองครอบครวและชมชน

64

การเปนทยอมรบของชมชน การสรางความสาเรจดวยตนเอง การยอมรบตวเอง และการมเปาหมายใน

ชวตทเหมาะสม

สรป คณภาพชวตสาหรบความคดเหนของนกวชาการในสาขาตางๆ ทไดพยายามให

ความหมายหรอคาจากดความของคาวา “คณภาพชวต” กนอยางกวางขวางสวนมากมความคลายคลง

กน หรอสอดคลองกน จะแตกตางกนบางกเปนสวนของรายละเอยด หรอจดเนนตามศาสตรหรอสาขา

นนๆ ทเหนวามความสาคญจงปรากฏวายงไมมคาจากดความ หรอความหมายของคาวา คณภาพชวต ท

แนนอนตายตวซงผวจยไดรวบรวมความหมายของคณภาพชวตทงของนกวชาการไทย และนกวชาการ

ตางประเทศไดพอสงเขปดงน

2.1 ความหมายของคณภาพชวต

คณภาพชวต เปนคาทมความหมายกวาง หลายมมมอง จะเปลยนไปตามสถานท การรบร

ประสบการณ อาชพ การศกษาของแตละบคคล จงเปนเรองยากทจะใหความหมายทเปนนามธรรมได

อยางชดเจน ไดมนกวชาการสาขาตางๆ ใหความหมาย หรอคาจากดความของคณภาพชวตคลายคลงกน

หรอแตกตางกนไป ซงกเปนสวนรายละเอยดหรอจดเนนตามศาสตรของแตละสาขา และไดมนกวชาการ

หลายทานไดใหความหมาย “คณภาพชวต” มผใหความหมายของคณภาพชวตไวหลายแนวคด แตสวน

ใหญจะมความหมายสอดคลองกน ซงขอยกตวอยางเฉพาะแนวคดทสาคญๆ ดงน

Wallace อางถงใน นศารตน ศลปะเดช (2540 : 10) ไดใหความหมายไววา

“คณภาพชวต คอ องคประกอบทงหลายทใหความพงพอใจ (satisfy) แกบคคลทงทางรางกาย

(physical) และจตใจ (psychological) ในชวงระยะเวลาหนง”

Jackle, 1974 : 362-370 ไดใหความหมายไววา “องคประกอบสาคญของคณภาพ

ชวต คอความพงพอใจในการดาเนนชวต เปนความยนดตอชวตของแตละคนเปนความพอใจทบคคล

ไดรบจากการมกจวตรประจาวน อนเปนสงทบคคลรบรเกยวกบชวตของตนวามความหมาย และ

สามารถดารงไดซงพฒนาการในดานตางๆ การพงพอใจทบคคลไดรบภารกจของเขาและเปนสงทแตละ

บคคลไดรบรเกยวกบชวตของเขาวาเปนสงทมความหมาย”

UNESCO. 1980 : 89 ไดใหความหมายไววา “คณภาพชวตเปนความรสกของการ

อยอยางพอใจตอองคประกอบตางๆ ของชวต ซงมสวนสาคญมากทสดของบคคล”

Liu. 1975 : 12 ไดใหความหมายไววา “คณภาพชวตเปนชอใหมของความคดเดม

(Old notion) ซงถาเรยกเปนชอทางดานจตวสย (Subjective) กใชคาวา อยด กนด มสข (Well-

being) คอ การเปนอยทดของคน และสงแวดลอมตามสภาพทวๆ ไป ในดานสวนบคคล คณภาพชวตจะ

แสดงออกในรปของความตองการ (wants) เมอไดรบการตอบสนองแลว จะทาใหบคคลนนๆ มความสข

ความพอใจ”

65

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2538 : 30) ไดให

ความหมายของคณภาพชวตไววา “หมายถง การดารงชวตของมนษยในระดบทเหมาะสมตามความจา

เปนพนฐานในสงคมหนงในชวงเวลาหนงๆ องคประกอบของความจาเปนพนฐานทเหมาะสมอยางนอยก

นาจะมอาหารเพยงพอมเครองนงหม มทอยอาศยทเหมาะสม มสขภาพกายและจตใจด ไดรบการศกษา

ขนพนฐาน มความปลอดภยในชวตและทรพยสน รวมทงไดรบบรการพนฐานทจาเปนทงทางดาน

เศรษฐกจและสงคมเพอประกอบการดารงชพอยางยตธรรม”

สพรรณ ไชยอาพร และสนท สมครการ (2534 : 12) ไดใหความหมายไววา

“คณภาพชวต หมายถง สภาพการดารงชวตในสงคมทเจาของชวตมความพงพอใจในชวงเวลาหนง และ

ความพงพอใจนสามารถวดหรอประเมนไดทงทางดานจตใจและวตถ ปจจยตางๆ ทเกยวของกบการ

ดารงชวตในชวงเวลานน ไมวาจะเปนเรองของสวนตวหรอสงคมกตาม”

มณฑา บวศร (2551 : 23) ไดใหความหมายไววา “ชวตทมคณภาพคอ ชวตทม

ความสข ความสขนเกดจาก ความสขทางกาย หมายถง การทเรามความเปนอยทด เชน มทอยอาศยด ม

สขภาพด สาธารณปโภค เชน การคมนาคมด มสภาพแวดลอมด เชน มอากาศบรสทธ และยงรวมไปถง

การพกผอน และสนทนาการทดตามสมควรอกดวย ความสขทางใจไดมาจากการรจกความพอด พอใจ

ในสภาพทเปนอย การมทศนคตทดตอตนเองและผอน มความรก อบอนผกพนกนในครอบครว และ

เพอนมนษยมความอดทนเสยสละและทาประโยชนใหกบสงคม เปนชวตทมความสขซงเกดจาก ความสข

ทางกายหมายถงการมความเปนอยทด มสาธารณปโภค และมสภาพแวดลอมทด ความสขทางใจ

หมายถงการไดมา จากการรจกความพอด ความพงพอใจในสภาพทเปนอย การมทศนคตทดตอตนเอง

และผอน มความรก ความผกพนในครอบครว และเพอนมนษย มความอดทนเสยสละและทาประโยชน

ใหกบสงคม”

นวลศร เปาโรหตย (2533 : 5) ไดใหความหมายของคณภาพชวตไววา “หมายถง

ชวตทมสขภาพสมบรณทงทางรางกายและจตใจ สามารถปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอมและสงคมท

ตนอยไดอยางด ขณะเดยวกนกสามารถดารงชวตทเปนประโยชนทงกบตนเองสงคมและประเทศชาต

ดวย เปนการมชวตทด ความสข ความพงพอใจในชวตเปนเรองเกยวของกบสภาพความเปนอย การ

ดาเนนชวตของปจเจกบคคลในสงคม”

นศารตน ศลปะเดช (2540 : 65) ไดใหความหมายไววา “คณภาพชวต หมายถง

สภาพการดารงชวตทบคคลเกดความสขทงทางรางกายและจตใจ อนเนองมาจากการไดรบการ

ตอบสนองความตองการในดานตางๆ อยางเพยงพอและเหมาะสม”

66

Sharon อางถงใน สรวงสรรค ตะปนตา. 2541 : 18) ไดใหความหมายไววา

“คณภาพชวต คอ สภาพทงหลายซงนามาสความพงพอใจแกบคคลทงทางรางกายและจตใจในชวง

ระยะเวลาหนงๆ”

Wegner อางถงใน อนชาต พวงสาล และอรทย อาจอา. 2539 : 59) ไดให

ความหมายของคณภาพชวตไว 3 มต คอ ความสามารถในการรบรการกระทา และอาการตางๆ ซง

สามารถแยกยอยออกเปน 9 เรอง คอ ภารกจประจาวน การปฏบตกจกรรมทางดานสงคม การใช

สตปญญา อารมณและความรสก สถานภาพทางเศรษฐกจ สขภาพ ความเปนอย ทด ความพงพอใจใน

ชวต และโรคภยไขเจบตางๆ

สขชย สทธปาน (2546 : 7) ไดใหความหมายของคณภาพชวตไววา คอ “สภาพความ

เปนอยของบคคลในดานรางกาย อารมณ สงคม ความคด และจตใจ เปนวถชวตหรอ ความเปนอยใน

ภาพรวมของประชากร” และมองผานมตตางๆ ไวดงน

ตาราง 2 สภาพความเปนอยของบคคล

สภาพความเปนอยของบคคล

มตดาน สงทบงบอกดานคณภาพชวต

1. รางกาย อาหาร นา เครองนงหม ทอยอาศยสขภาพอนามย

พลงงาน การออมทรพยสงอานวยความสะดวกใน

ครอบครวและในการประกอบอาชพ

2. อารมณ การพกผอนหยอนใจทมประโยชน และความนยม

ชมชอบในศลปวฒนธรรมของทองถนความสมพนธ

อนอบอนในครอบครวและในชมชน

3. สภาพแวดลอมทางกายภาพ ภาวะแวดลอมทบรสทธ ความสะอาดและเปน

ระเบยบ ปราศจากมลภาวะในนา อากาศ และ

เสยง มทรพยากรทจาเปนแกการดารงชวต

4. สภาพแวดลอมทางวฒนธรรม การศกษาการประกอบอาชพทมความเทาเทยมกน

การมสวนรวมในกจกรรมสาธารณะ ความปลอดภย

ในชวตและทรพยสน การปกครองทใหสทธเสรภาพ

67

ตาราง 2 (ตอ)

สภาพความเปนอยของบคคล

มตดาน สงทบงบอกดานคณภาพชวต

และความเสมอภาคความเปนธรรมดานรางกาย

และสงคมความรวมมอ รวมใจ ในชมชนความเปน

ระเบยบวนย ความเหนอกเหนใจ และคานยมท

สอดคลองกบหลกธรรมในศาสนา

5. ดานความคด

ความรความเขาใจเกยวกบโลกชวตและชมชน

การศกษาวชาชพ ความสามารถในการปองกน

แกไขปญหาตางๆ ของตวเองครอบครว และชมชน

การเปนทยอมรบของชมชน การสรางความสาเรจ

ดวยตนเองและการมเปาหมายในชวตทเหมาะสม

6. ดานจตใจ

การมคณธรรมในสวนตวและสงคมความซอสตย

สจรต เมตตากรณาชวยเหลอเกอกลกตญกตเวท

ความจงรกภกดตอชาต ความศรทธาในศาสนา

Sharma, 1988 : 28 ไดแบงระดบของคณภาพชวตออกเปน 3 ระดบ

ดงรายละเอยดในภาพประกอบ

ทมา : Sharma, 1988 : 28

ภาพประกอบ 2 การแบงระดบคณภาพชวตของชารมา

68

1) ระดบชวภาพ (Bio–physical needs) ชวภาพทจาเปนทสดในระดบ พนฐาน

ของการดารงชวต

2) ระดบชมชนและสงคม (Phycho–social needs) ไดแก การศกษา การ

คมนาคม การขนสง ความปลอดภย นนทนาการและบรการสงคมอนๆ ฯลฯ เมอมนษยไดรบ รวมกบขอ

1 จะเกดคณภาพชวตในระดบความพงพอใจ (Satistactionlevel)

3) ระดบสงสด (Personal aspiration) เปนความทะเยอทะยานสวนบคคลและ

เปนความตองการทแตกตางกน

สรป คณภาพชวตในการวจยครงน หมายถง ระดบการมชวตทด มความสข และความ

พงพอใจในชวตทงในดานรางกาย จตใจ สงคม อารมณและการดาเนนชวตของปจเจกบคคลในสงคม

เปนการประสานการรบรของบคคลในดานรางกาย จตใจความสมพนธทางสงคม สงแวดลอมภายใต

วฒนธรรม คานยม และเปาหมายในชวตของแตละคน ความรสกทมความสขของนกศกษาซงเกดจาก

การใหความพงพอใจและความสาคญของนกศกษาตอองคประกอบตางๆ ตามสภาพการณและ

สงแวดลอมทมอยเปนอยหรอไดรบอย โดยการรบรและตดสนใจของนกศกษาในชวงเวลาหนงซงสามารถ

เปลยนแปลงไป

2.2 องคประกอบของคณภาพชวต

จากความหมายของคณภาพชวตจะเหนไดวา คณภาพชวตของคนเรามความเกยวของ

กบตวชวดทางสงคม (Social indicators) หรอองคประกอบตางๆ เปนอยางมาก เพราะเปนสงทบงชถง

สภาพความเปนอยทดของคนในสงคม มตวชวดหรอองคประกอบโดยผเชยวชาญไดใหรายละเอยดไว

ดงน

Campbell, 1970 : 117–124 จาแนกองคประกอบของคณภาพชวตได 3

ประการ คอ

1) องคประกอบดานกายภาพ ไดแก องคประกอบทางมลภาวะ ความหนาแนน

ของประชากร สภาพทอยอาศย

2) องคประกอบดานสงคม ไดแก องคประกอบทางการศกษา สขภาพอนามย

ความมนคง ของครอบครว

3) องคประกอบดานจตวทยา ไดแกองคประกอบดานความพงพอใจ

ความสาเรจ ความผดหวง และความคบของใจในชวต

Ferrans and powers. 1985 : 15–21 ไดนาองคประกอบยอยทางกาย ใจ

อารมณและสงคม แลวนามาสรางเครองมอวดคณภาพชวต โดยแบงออกเปน 4 องคประกอบคอ

69

องคประกอบท 1 ดานสขภาพและหนาท (Health and functioning)

ประกอบดวย

1) วธการรกษาสขภาพ

2) การไดรบบรการทางสขภาพ

3) การพงตนเองทางดานรางกาย

4) การผาตดเปลยนไต

5) การเลกรกษาดวยไดอะไลซส

6) ชวตทยาวนาน

7) เพศสมพนธ

8) ความรบผดชอบตอครอบครว

9) ความเปนประโยชนตอบคคลอน

10) ความเครยด

11) กจกรรมในเวลาวาง

12) การเดนทาง

13) การเกษยณอาย

องคประกอบท 2 ดานสงคมและเศรษฐกจ (Socio economic) ประกอบดวย

1) เพอน

2) การสนบสนนคาจนดานจตใจ

3) บาน

4) เพอนบาน

5) มาตรฐานของการมชวต

6) สถานภาพของบานเมอง

7) การทางาน

8) การไมไดทางาน

9) การศกษา

10) การเงนทไมตองพงผอน

องคประกอบท 3 ดานจตใจ (Psychological spiritual) ประกอบดวย

1) ความสงบสขของจตใจ

2) ความศรทธาในศาสนา

3) จดมงหมายในชวต

70

4) ความสข

5) ความพอใจในชวต

6) รปรางหนาตา

7) ตนเอง

องคประกอบท 4 ดานครอบครว (Family) ประกอบดวย

1) สขภาพของ

2) สมาชกในครอบครว

3) บตร

4) ความสขในครอบครวและคสมรส

Zhan, 1992 : 795–800 ไดสรปองคประกอบทเกยวของกบคณภาพชวตไว

4 ดาน คอ

1) ดานความพงพอใจในชวต (Life satisfaction)

2) ดานอตมโนทศน (Self-concept)

3) ดานศกยภาพของรางกาย (Health and functioning)

4) ดานปจจยทางเศรษฐกจและสงคม (Socio-economic factors)

นอกจาก 4 ดานแลวยงขนอยกบลกษณะพนฐานของแตละบคคล สงแวดลอมทาง

สงคมและวฒนธรรม ทมผลตอการรบรของบคคลนนๆ อกดวย

อทมพร จามรมาน (2528 : 5) ไดทาการศกษาคณภาพชวตของคน

กรงเทพมหานครและไดกาหนดองคประกอบทเกยวของกบคณภาพชวตของคนกรงเทพมหานครไว 7

องคประกอบ คอ

1) องคประกอบดานสงคมและวฒนธรรม

2) องคประกอบดานเศรษฐกจ

3) องคประกอบดานสขอนามย

4) องคประกอบดานจตวทยา

5) องคประกอบดานสภาพแวดลอมทางกายภาพ

6) องคประกอบดานบรการของรฐและเอกชน

7) องคประกอบดานนนทนาการ

ทวทอง หงสววฒน, และเพญจนทร ประดบมข (2535 : 99 - 100) ไดให

รายละเอยดไวสรปไดวา คณภาพชวต หมายถง สภาพความเปนอยของบคคลในดานรางกาย อารมณ

71

สงคม ความคดและจตใจ เปนวถชวตหรอความเปนอยในภาพรวมของประชากร ซงมองผานดานตางๆ

ดงน

1) ดานรางกาย ไดแก อาหาร นา เครองนงหม ทอยอาศย สขภาพอนามย

พลงงาน การออมทรพย สงอานวยความสะดวกในครอบครวและในการประกอบอาชพ

2) ดานอารมณ ไดแก การพกผอนหยอนใจทมคณประโยชน และความนยม

ชมชอบในศลปวฒนธรรมของทองถน ความสมพนธอบอนในครอบครวและในชมชน ความรกและความ

เปนเจาของทมตอหมคณะ

3) ดานสภาพแวดลอมทางกายภาพ ไดแก ภาวะแวดลอมทบรสทธ สะอาดและ

เปนระเบยบปราศจากมลภาวะในดน นา อากาศและเสยง มทรพยากรทจาเปนแกการดารงชวตและการ

คมนาคมทสะดวกสภาพแวดลอมทางวฒนธรรม ไดแกโอกาสในการศกษาและการประกอบอาชพทเทา

เทยมกน การมสวนรวมในกจกรรมสาธารณะ ความปลอดภยในชวตรางกายและทรพยสน การปกครอง

ทใหสทธเสรภาพและความเสมอภาค ความเปนธรรมดานรางกายและสงคม ความรวมมอรวมใจใน

ชมชน ความเปนระเบยบ มวนย ความเหนอกเหนใจ และคานยมทสอดคลองกบหลกธรรมในศาสนา

4) ดานความคด ไดแก ความรความเขาใจเกยวกบโลก ชวตและชมชน

การศกษาวชาชพความสามารถในการปองกน แกไขปญหาตางๆ ของตวเองและครอบครวและชมชน

เปนทยอมรบในชมชน การสรางความสาเรจดวยตนเอง การยอมรบตวเอง และการมเปาหมายในชวตท

เหมาะสม

5) ดานจตใจ ไดแกการมคณธรรมในสวนตว ความซอสตยสจรต เมตตากรณา

ชวยเหลอเกอกล กตญกตเวท ความจงรกภกดตอชาต ความศรทธาในศาสนา ความเสยสละ และการ

ละเวนจากอบายมข

โดยทงสองทานไดเสนอแนวความคดเพมเตมเกยวกบองคประกองการกาหนด

คณภาพชวตการทางานไว 10 ประการดงน

1) คาตอบแทนทเหมาะสมและเพยงพอ

2) ผลประโยชนเกอกล

3) สภาพแวดลอมทปลอดภยและถกสขลกษณะ

4) ความมนคงในงาน

5) เสรภาพในการรวมเจรจาตอรอง

6) พฒนาการและการเจรญเตบโต

7) บรณาการสงคม

8) การมสวนรวมในองคกร

72

9) ประชาธปไตยในการทางาน

10) เวลาวางของชวต

ประภาพร จนนทยา (2536 : 47) ไดใหแนวคดและจาแนกองคประกอบของ

คณภาพชวตไว 5 ดาน ดงน คอ

1) สถานภาพทางเศรษฐกจ ประกอบดวย การรบรเรองเกยวกบความเพยงพอ

ของรายไดและทรพยสน

2) สขภาพ ประกอบดวย การรบรเกยวกบภาวะสขภาพทางดานรางกายและ

จตใจ

3) สภาพแวดลอม ประกอบดวย การรบรเกยวกบสงทอยแวดลอมตน ซงไดแก

ญาตมตร เพอนรวมรน สมาชกในครอบครว สถานทอยอาศย และสงแวดลอมทางกายภาพ

4) การพงพาตนเอง ประกอบดวย การรบรเกยวกบความสามารถในการปฏบต

กจกรรม ตางๆ ดวยตนเอง และความรสกในการพงพาผอน

5) การทากจกรรม ประกอบดวย การรบรเกยวกบความสามารถในการปฏบต

กจกรรมภายในและภายนอกครอบครว และกจกรรมเพอการพกผอน

ชนดา เรองเดช (2539 : 6-7) ไดจาแนกคณภาพชวตไวในมตตางๆ ไดแก

1) มตของการทางาน

2) มตชวตสวนตว

3) มตชวตครอบครว

4) มตทางสงคม

5) มตดานอตมโนทศน

6) มตดานศกยภาพในการดารงชวตประจาวน

สมกจ กจพนวงศ (2539 : 92) ไดใหรายละเอยดเกยวกบองคประกอบของ

คณภาพชวตสรปไดวา

1) การบรการชมชน

2) การบรการของรฐ

3) ดานสขภาพ

4) บานและครอบครว

5) ชวตการทางาน

6) ความเชอและศาสนา

7) ทศนะเกยวกบตนเอง

73

จฬาวลย สนทรวภาต (2540 : 45) ไดใหแนวคดการพฒนาคณภาพชวตไว 5

ดานไดแก

1) ดานรางกาย วดไดจากการมสขภาพรางกายทสมบรณแขงแรง ไดออกกาลง

กาย รบประทานอาหารทถกสขลกษณะ ไดรบการฉกวคซนปองกนโรค ไดรบอากาศบรสทธ แสงแดด

พอเพยง ไดดมนาสะอาด มสวมทถกสขลกษณะและมความปลอดภย

2) ดานอารมณและจตใจ วดไดจากการไดในสงทตนปรารถนา ไดรบการ

ยอมรบจากผอน การไดบาเพญประโยชนและการมคณธรรม

3) ดานสงแวดลอมในโรงเรยนวดไดจากความสะดวกในการใชบรการตาง ๆ ใน

โรงเรยน เชน หองสวม สนามเดกเลน การเดนทางมาโรงเรยน

4) ดานสงคม วดไดจากการเขารวมกจกรรมในโรงเรยน ความสมพนธกบครและ

เพอนรวมทงการมคณธรรมในการอยรวมกน เชน รจกใหความชวยเหลอ เออเฟอเผอแผ เปนตน

5) ดานวชาการ วดไดจากการเรยน โอกาสในการแสดงออกทางวชาการ และ

การรวมกจกรรมการเรยนการสอนทครจดขน

Kondo, 1985 : 67) ไดกลาวถงปจจยและองคประกอบของคณภาพชวตทม

องคประกอบตางๆ ดงภาพประกอบ

ทมา : Kondo, 1985 : 67)

ภาพประกอบ 3 องคประกอบคณภาพชวตเกยวกบปจจยดานตางๆ

74

สรป องคประกอบของคณภาพชวต มกจะเกยวของกบดานสขภาพ ความรสกนกคด

เกยวกบตนเอง ครอบครว เพอน ทอยอาศย สภาพทางเศรษฐกจ และสภาพแวดลอมทตนอาศยอยอาศย

ตลอดถงปจจยแวดลอมดานอนๆ ทเขามามสวนในการดารงตนของ มนษยในสงคม คณภาพชวตของ

มนษยอาจมศาสนาเขามาเกยวของดวย เพราะศาสนาเปนเรองของความด เปนเกราะสาหรบความ

ประพฤต เพออยในโลกและสงคมทมความหลากหลาย

2.3. การวดคณภาพชวต

การสรางเครองมอวดคณภาพชวตของนกวจยจะมความแตกตางกนอยางมาก ขนอย

กบแนวคดและวตถประสงคของการศกษาแตละเรอง เพอหาคาตอบทถกตองแมนยาของปญหา

Spitzer and Others, 1981 : 585-597 ไดสรปเครองมอในการวดคณภาพชวตไว

วา

1) ขอความสน เขาใจงายและนาไปใชไดสะดวก

2) ครอบคลมองคประกอบของคณภาพชวตแตละดาน

3) เนอหาสอดคลองกบกลมชนนนๆ

4) ควรเปนปรมาณทวดได

5) ควรจะสามารถนาไปใชไดในหลายสถานการณ โดยไมมขอจากดเกยวกบอาย

เพศ อาชพและชนดของโรคทเจบปวย

6) ควรไดรบการตรวจสอบความเชอมนกอนนาไปใช

7) ตองเปนทยอมรบของผทรงคณวฒ

8) ควรไวตอการเปลยนแปลงในภาวะตางๆ ของผถกวด

9) ควรจะแสดงใหเหนความแตกตางอยางเดนชดในกลมผถกวด

10) มเหตผลทด

Zhan, 1992 : 759–800 ไดเสนอแนวทางในการประเมนคณภาพชวตไววาควร

ครอบคลม 4 ดานดงน

1) ดานความพงพอใจในชวต (Life satisfaction) เปนสงทบคคลรบรถงสงทตน

ครอบครองอยระหวางความปรารถนาทตงไวและความสาเรจทไดรบ ซงอาจเปลยนแปลงไดจากอทธพล

ของปจจยภายนอก ไดแกภมหลงของแตละบคคล ลกษณะเฉพาะ สงแวดลอมและภาวะสขภาพ

2) ดานอตมโนทศน (Self concept) เปนความเชอและความรสกของบคคลทมตอ

ตนเองในชวงเวลาหนงจากการรบรปฏกรยาและพฤตกรรมของบคคลอนทมตอตนเอง รวมถงความรสกม

คณคาในตนเอง และภาพลกษณของตนเองดวย

75

3) ดานสขภาพ และการทางานของรางกาย (Health and functioning) เปน

ความสมพนธระหวางบคคลและสงแวดลอม สขภาพจะสะทอนใหเหนคณภาพชวตไดทงเชงวตถวสยและ

จตวสย ซงมไดประเมนทางการแพทยเทานน แตยงตองประเมนการรบรสขภาพของบคคล สงท

เกยวของกบภาวะสขภาพ ความสมพนธกบครอบครว สงคม และภาวะดานรางกาย

4) ดานสงคมและเศรษฐกจ (Social economic) สถานะทางเศรษฐกจและสงคม

ถกกาหนดออกมาเปนมาตรฐานสงคมได 3 ประการคอระดบการศกษา อาชพและรายไดซงถอไดวาเปน

สวนหนงของการประเมนคณภาพชวตเชงวตถวสย

Meeberg, 1993 : 36-37 ไดเสนอแนวทาในการประเมนคณภาพชวตโดยอาศยตว

บงชทจาแนกได 2 ประเภทดงน

1) ตวบงชดานวตถวสย (Objective indicators) เปนขอมลทเปนรปธรรม ไดแก

รายได อาชพการศกษาและหนาท

2) ตวบงชดานจตวสย (Subjective indicators) เปนการประเมนขอมลดาน

จตวทยา ไดแกความพงพอใจในชวต ความสขและความรสกมคณคาในตนเอง

กรมอนามย (2535 : 72) ไดกาหนดเกณฑขนตา เพอใชเปนตวชวดคณภาพชวตหรอ

ทเรยกวา ความจาเปนขนพนฐาน (จปฐ.) โดยกาหนดหลกเกณฑไว 13 ขอ คอ

1) ทกครอบครวไดกนอาหารทถกสขลกษณะอยางเพยงพอกบความตองการของ

รางกาย

2) ทกครอบครวมทอยอาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสม

3) ครอบครวมปจจยการผลตทเพยงพอแกการดารงชพ

4) คนในวยทางานมงานทา และอยในสภาพแวดลอมการทางานทเหมาะสม

5) ครอบครวมการรวมมอประกอบอาชพ และเขาใจพนฐานของการอย รวมกนของ

ชมชน

6) ทกครอบครวมการปฏบตกจกรรมรวมกน เพอผลประโยชนของชมชนเอง และ

เพอพฒนาและอนรกษทรพยากรธรรมชาตใหมการคงอย

7) ทกคนมสทธไดรบบรการสงคมขนพนฐาน

8) ประชาชนมโอกาสไดรบขอมลขาวสารทเกยวของกบการประกอบอาชพ

9) เดก หญงมครรภ ผสงอายและผทชวยเหลอตนเองไมไดใหไดรบการดแล

10) คสมรสวยเจรญพนธสามารถควบคมชวงเวลา และจานวนของการมบตรไดตาม

ตองการ

11) บคคลมสวนรวมในการเมองและการปกครองทองถน

76

12) ประชาชนมความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสน

13) ประชาชนประพฤตปฏบตตามขนบธรรมเนยมและประเพณ หลกธรรมของ

ศาสนา รกษาและสงเสรมการเขารวมกจกรรมทางวฒนธรรม ตลอดจนประพฤตปฏบตตามคานยม

พนฐาน

สรป การเลอกใชเครองมอเพอวดคณภาพชวตจะขนอยกบเปาหมายของการวจยและการ

พจารณาความเกยวกนในทางปฏบต เชน ความเปนไปไดของทรพยากรทจะทาโดยวธวเคราะหจาก

ขอมลเชงคณภาพ สาหรบการวจยครงนผวจยเลอกใชเครองมอวดทเปนแบบปรนยทใหขอมลเชงปรมาณ

และเปนเครองมอทประเมนบคคลดวยตนเอง โดยเสรมสรางแนวความคด เจตคตทถกตองในการ

ดารงชวตของตนเอง การอยรวมกนในสงคม การทางานพรอมกบผอนไดอยางมประสทธภาพ

หลกเกณฑเทคนควธการประยกตใชศาสตรตางๆ ในการดารงชวตและการประกอบสมมาชพ การพฒนา

พฤตกรรมและลกษณะนสยในการทางานของนกศกษาใหสามารถเปนผนาสมมาชพ พฒนานกศกษาให

เปนผมคณสมบตดานคณธรรม จรยธรรม จรรยาวชาชพ และมระเบยบวนยในชวต

2.4 การพฒนาคณภาพชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

มนญ มกขประดษฐ (2542 : 86) ไดใหรายละเอยดไววา “ปรชญาและแนวคด

เศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency economy) น หมายถงแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจาก

พระราชดารเปนหลก และการกาหนดความหมาย คาจากดความ และวางกรอบในบรบทของแนวคด

เศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารนนกคงไมมวธใดจะดไปกวาเหมาะสมกวาและมความ

เทยงตรง (Accuracy) กวา การนอมนาเอาพระบรมราโชวาทของพระองคทานผทรงเปนตนคดในเรองน

ดงทไดพระราชทานไวในหลายชวงระยะเวลา มาประมวลและพจารณาเปรยบเทยบ วเคราะห ตความ

ตลอดจนการทไดนอมนาเอากระแสพระราชดารสทมเพมเตมภายหลงจากทไดทรงจดประกายแนวคดน

ขนมาเปนบรรทดฐานหลงจากมผเขาใจสบสนไขวเขวไปตามกรอบแนวคดทจากดวงไวใน “ศาสตร” ท

ตนมความเขาใจและไดรบการครอบงาจากแนวคด ทไดรบการศกษาอบรม และมประสบการณมาจาก

ภายนอกประเทศโดยเฉพาะอยางยงทางโลกตะวนตกซงครอบงากระแสความคด วสยทศน และองค

ความรตามแนวเสรนยม ทนนยม และเศรษฐศาสตรกระแสหลกไวโดยสนเชงมาระยะหนง”

คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง (2550 : 51) ไดใหรายละเอยดไวสรป

ไดวา “ความหมายและความสาคญของแนวพระราชดารเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง นถอวาเปน

แนวทางดาเนนชวตทมาจากพนฐานของสงคมไทย ใหยดหลกการเดนสายกลางสความสมดล เพอความ

มนคงและยงยนของสงคมไทย ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ไดใหแนวทาง

พระราชดารเศรษฐกจพอเพยงนไวอยางสอดคลองกบแนวทางการพฒนาคณภาพชวตอยางมคณธรรม

จรยธรรม ทงนเพราะหลกการขอพระราชดารเศรษฐกจพอเพยง จะสนบสนนสงเสรมใหบคคลรจกแนว

77

ทางการดารงชวต ตามหลกคณธรรมจรยธรรม อนไดแก การลดละความโลภ การประหยด ความม

เมตตา ความซอสตย ความมสตรตวทวพรอม เปนตน ปรชญาน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงม

พระบรมราโชวาทชแนะมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตงแตกอนวกฤตการณทางเศรษฐกจ และเมอ

ภายหลงไดทรงเนนยาแนวทางการแกไข เพอใหรอดพนและสามารถดารงอยไดอยางมนคงและยงยน

ภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลงตางๆ”

คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง (2550 : 95) ไดสรปแนวคด “ปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง Philosoply of sufficiency economy” ไววา มความหมายตามหลกการคอ ความ

พอประมาณ (Moderation) โดยเงอนไขสาคญ คอ การสรางคนใหมคณธรรม ซอสตยสจรต มความ

เพยร มความรอบร รเทาทนโลก รอบคอบ ระมดระวง ความพอประมาณอยางมเหตผลนนจะตอง

ตระหนกถงการทาอะไรทไมเกนตวจนเกนไป ไมโลภ การดาเนนชวตใหเปนไปตามขนตอน คดถงความด

ไมมากเกนไป ไมนอยเกนไป โดยมหลกทควรพจารณาดงน

1) เปนกรอบแนวคด เปนปรชญาทชแนะแนวทางการดารงอยและปฏบตตนในทาง

ทควรจะเปน โดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย สามารถนามาประยกตใชไดตลอดเวลา

และเปนการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤต

เพอความมนคงและความยงยนของการพฒนา

2) คณลกษณะ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสามารถนามาประยกตใชกบการปฏบต

ตนไดในทกระดบโดยเนนการปฏบตบนทางสายกลางและการพฒนาอยางเปนขนตอน

นอกจากนยงให คานยาม “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ไววา ความพอเพยงจะตอง

ประกอบดวย 3 คณลกษณะพรอมๆ กนดงน

1) ความพอประมาณ หมายถง ความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไปโดยไม

เบยดเบยนตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ

2) ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน

จะตองเปนไปอยางมเหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของตลอดจนคานงถงผลทคาดวาจะ

เกดขนจากการกระทานนๆ อยางรอบคอบ

3) การมภมคมกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบ และการ

เปลยนแปลงดานตางๆ ทจะเกดขนโดยคานงถงความเปนไปไดของสถานการณตาง ๆ ทคาดวาจะเกดขน

ในอนาคตทงใกลและไกล

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนเงอนไขทนาไปสจดหมายได ซงเงอนไขนประกอบดวย

1) เงอนไขการตดสนใจและดาเนนกจกรรมตาง ๆ ใหอยในระดบพอเพยงนนตอง

อาศยทงความร และคณธรรมเปนพนฐาน

78

2) เงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการดานตางๆ ทเกยวของ

อยางรอบดาน ความรอบคอบทจะความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอประกอบการวางแผน

และความระมดระวงในขนปฏบต

3) เงอนไขคณธรรม ทจะตองเสรมสรางประกอบดวย มความตะหนกในคณธรรม ม

ความซอสตยสจรตและมความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการดาเนนชวต

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไมใชเรองทกลาวถงดานเศรษฐกจเทานน แตเปนแนวปรชญา

ในการดาเนนชวต ทเกยวของกบการดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ สงคม การปกครอง และการพฒนา

โดยเฉพาะอยางยงการพฒนาคณภาพของคนใหตงอยในความไมประสาท ไมเสยงจนเกนไป มคณธรรม

มความรเทาทน สรางภมคมกนใหกบตนเองและประเทศชาต การดาเนนการพฒนาภายใตปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงนน เปนทางเลอกในการพฒนาประเทศชาต ซงไมไดปฏเสธระบบทนนยม และการคา

เสร ยงทาการคาระหวางประเทศอยไมปดประเทศ แตปรชญานเปนเครองยดเหนยว เตอนสต และเปน

เครองถวงดลใหระบบทนนยม เสรนยม ดาเนนไปอยางมเหตผลเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจและสงคม

ของประเทศไทยทยงไมมความพรอม ขาดภมคมกนทด การพฒนายงไมสมดลอยหลายเรอง

(กระทรวงศกษาธการ, 2544 : 85)

คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง (2550 : 125) ไดใหแนวคดไววา

“หลกแนวคดของเศรษฐกจพอเพยง มสาระสาคญ คอ เปนการพฒนาทตงอยบนพนฐานของการสาย

กลางและความไมประมาท โดยคานงพงความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว

ตลอดจนใชความรความรอบคอบ และคณธรรม ประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระทา”

สรป แนวคดการดารงชวตและการพฒนาเพอใหมคณภาพชวตทด ตามแนวของปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงนนสามารถกลาวไดวา สามารถสรางภมคมกนใหกบสงคมไทยได ซงการสราง

ภมคมกนนนเปนเรองทตองพฒนาใหเกดขน สงคมจะมภมคมกนทดตองวางรากฐานของสงคมให

เขมแขง เปรยบเสมอนการสรางบานทลงเสาเขม เพอใหมรากฐานทแขงแรง ซงเสาเขมเหลานนจะเปน

รากฐานไปสการพฒนาทยงยนมภมคมกนทด เสาเขมทสาคญๆ เชน การสรางคนทดมคณภาพ มสขภาพ

และพลานามยทด ซอสตยสจรต มความเพยร มวนย รบผดชอบ และการสรางระบบบรหารทดม

ประสทธภาพ จะนาไปสคณภาพทดในเรองตางๆ การสรางความสามคคของคนในชาต การสรางองค

ความรใหกบคน ใหมภมปญญาไปพฒนาปรบปรงใชในชวตประจาวน ใหสามารถพงพาตนเองใหมากขน

2.5 การดาเนนชวต ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

สานกนายกรฐมนตร (2549 : 8) ไดใหรายละเอยดไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต ฉบบท 10 พทธศกราช 2550–2554 วา “ภายใตบรบทการเปลยนแปลงของโลกทจะม

ผลกระทบตอการพฒนาของประเทศไทยในอนาคต ตลอดทงการทบทวนผลการพฒนาและสถานะของ

79

ประเทศ ไดสะทอนถงปญหาเชงโครงสรางการพฒนาของประเทศทไมสมดล ไมยงยน และออนไหวตอ

ผลกระทบจากความผนผวนของปจจยภายนอกทเปลยนแปลงรวดเรว ประเทศไทยจงจาเปนตองปรบตว

หนมาทบทวนกระบวนการพฒนาในทศทางทพงตนเองและมภมคมกนมากขน โดยยดหลก “ปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยง” เปนแนวทางปฏบตควบคไปกบการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทยด “คน

เปนศนยกลางการพฒนา” เพอใหการพฒนาและบรหารประเทศเปนไปในทางสายกลาง บนพนฐานดลย

ภาพเชงพลวตของการพฒนาทเชอมโยงทกมตของการพฒนาอยางบรณาการ ทงมตตวคน สงคม

เศรษฐกจ สงแวดลอมและการเมอง โดยมการวเคราะหอยาง “มเหตผล” และใชหลก “ความ

พอประมาณ” ใหเกดความสมดลระหวางมตทางวตถกบจตใจของคนในชาต ความสมดลระหวาง

ความสามารถในการพงตนเองกบ ความสามารถในการแขงขนในเวทโลก ความสมดลระหวางสงคม

ชนบทกบสงคมเมอง โดยมการเตรยม “ระบบภมคมกน” ดวยการบรหารจดการความเสยงใหเพยงพอ

พรอมรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทงจากภายนอกและภายในประเทศ”

มนญ มกขประดษฐ (2542 : 17) ไดแสดงทศนะไววา “นบเปนระยะเวลาทยาวนาน

กวาหาทศวรรษ นบตงแตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงขนครองสรราชสมบตและมพระปฐมบรม

ราชโองการ อนนบไดวาเปนสญญาประชาคม พระราชทาน นบแตบดนนมาวา “เราจะครองแผนดนโดย

ธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” เปนตนมา พระองคกไดทรงงานหนกตรากตราเพอความ

ผาสก และเพอประโยชนสขแหงปวงพสกนกรมาโดยตลอดทรงอทศพระวรกาย พระสตปญญา และใน

บางโอกาสไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองค ดาเนนโครงการทรจกกนดวา เปนโครงการอน

เนองมาจากพระราชดารจวบจนบดน นบไดกวา 3,000 กวา โครงการ”

สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร,

(สานกงาน กปร.). (2540 : 26) ไดใหแนวคดไววา “ปรชญา แนวคด และทฤษฎ อนเปนพนฐานของ

โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เกอบทงหมด กคอ ความพออย พอกน และความมชวตอยทสมถะ

พอเพยง ในทกมตของชวตความเปนอยของประชาชน แนวความคดน หากวเคราะหดแลวจะเหนได

ชดเจนวาประสานสอดคลองตองกนอยางแนบแนน กบหลกธรรมแหงพระพทธศาสนาทวาดวยการ

ดารงชวตทประเสรฐพอเหมาะพอควรและการเดนสายกลางตามสมมตสจจะในโลกยธรรมดวย “วถแหง

พทธ” ตราบเทาทยงไปไมถงระดบปรมตถธรรม สวนการดารงชวตอยในโลกยธรรม ธรรมดานนกใหรเทา

ทนความเปนไปและความเปนจรงของโลก รจกประสานกลมกลนกบโลก ชวตและธรรมชาตใชประโยชน

และนากฎเกณฑของธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาตมาใชเทาทจาเปนและใหกอประโยชนสงสดโดย

ไมเปนการทาลายและเบยดเบยนกน”

สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร

(สานกงาน กปร.) (2540 : 17) ไดใหแนวคดอยางตอเนองไววา “การดาเนนการพฒนา ตามรปแบบ

80

และแนวความคด ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน ถอไดวาเปนการอดชองวางของการพฒนาทรฐ

ยงเขาไปไมถง และบางสวนยงมไดเรมดาเนนการจะดวยเหตผลประการใดกตามเปนการเสรม และ

สนบสนนการดาเนนการของรฐโดยหลกเลยงมใหเปนการซาซอนกน การดาเนนการทกโครงการจะม

ลกษณะทสาคญ คอ รวดเรว ประหยด ถงมอประชาชนผทกาลงตองการความชวยเหลออยางแทจรง

หลกและวธคดตอง เรยบงาย ไมยงยากสลบซบซอน มเทคนคหรอวชาการมากเกนสมควร ดงททรงใชคา

วา “Simplify” หรอ “Simplicity” เพอทประชาชนจะนาไปปฏบตตามได ซงสวนใหญแลวจะเปน

โครงการขนาดเลกถงขนาดกลาง และทสาคญทสดกคอ โครงการนนๆ สามารถแกไขปญหาและกอ

ประโยชนไดจรง ตลอดจนตองมงไปสวถแหงการพฒนาทยงยน (Sustainability) อยางเปนองครวมอก

ดวย”

แนวคดการดารงชวตตามแนวของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนน สามารถดาเนนตาม

แนวคดไดในทกระดบ กระทรวงศกษาธการ (2542 : 85) ไดแสดงรายละเอยดไววา

1) ในระดบบคคล ตองดแลตวเองใหอยในความด รจกพอไมดาเนนชวตทฟงเฟอ

เกนตว พฒนาตนเองใหมความรความสามารถประกอบอาชพใหเกดความพอมพอกนได มสานกเรองการ

ออมและนาเงนออมไปสรางรายไดเพมพฒนาตนเองใหเปนคนด มคณธรรม มความเพยร เอออาทรกบ

คนในสงคม

2) ในระดบชมชน ประยกตใชแนวคดความพอเพยงใหนาไปสชมชนทเขมแขง และ

หาทางพงตนเองใหไดมากทสด โดยใชภมปญญาและความสามคคในชมชนขนมาใหเขมแขง และขยาย

สรางเครอขายใหกวางขวางขน เปนการพงพาซงกนและกน เสรมกนหากหลายชมชนเขมแขง ภมภาค

เขมแขงและประเทศไทยโดยรวมเขมแขงดวย

3) ในระดบธรกจ สามารถนาแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาดาเนนธรกจอยาง

ระมดระวงใหมการบรหารความเสยงในดานตางๆ ซงจะเปนการสรางภมคมกนใหกบธรกจได

นอกจากนนการดาเนนธรกจทยดหลกการสรางคณธรรมกยงเปนการบรหารจดการทดดวย

4) ในระดบประเทศ มงใชแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการทจะสราง

ภมคมกนใหกบประเทศ การพฒนาประเทศควรดาเนนไปอยางมวนย ทางการเงนและการคลงไมกอน

หนมากจนเกนไป สงเสรมการออมในประเทศ หาทางบรหารทรพยสนทมอยใหมประสทธภาพ สราง

โอกาสในดานตางๆ ใหคนเขาถงอยางเปนธรรม สรางสภาพแวดลอมและบรรยากาศทดตอการกระจาย

การลงทนในประเทศ การพฒนาทกดานใหมคณภาพสอดคลองสนบสนนเขอมโยงกนและกนการ

ตดสนใจในการบรหารใหคานงถงการพฒนาทสมดลการพฒนาในเชงคณภาพ มการบรหารความเสยงใน

ดานตางๆ เปนหลกสาคญ

81

5) ในระดบภมภาค ควรนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชใหเกด

ภมคมกนทดในกลมประเทศของภมภาค

สานกนายกรฐมนตร (2549 : 9-10) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา วสยทศนและ

พนธกจการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 10 วสยทศนมง

พฒนาส “สงคมอยเยนเปนสขรวมกน (Green and Happiness Society) คนไทยมคณธรรมนาความ

รอบร รเทาทนโลก ครอบครวอบอน ชมชนเขมแขง สงคมสนตสข เศรษฐกจมคณภาพ เสถยรภาพ และ

เปนธรรม สงแวดลอมมคณภาพและทรพยากรธรรมชาตยงยน อยภายใตระบบบรหารจดการประเทศท

มธรรมาภบาล ดารงไวซงระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และอยใน

ประชาคมโลกไดอยางมศกดศร” โดยมพนธกจมงส “สงคมอยเยนเปนสขรวมกน” ภายใตแนวปฏบต

ของ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” เหนควรกาหนดพนธกจของการพฒนาประเทศ ประกอบดวย

1) พฒนาคนใหมคณภาพ คณธรรม นาความรอบรอยางเทาทน มสขภาวะทด อย

ในครอบครวทอบอน ชมชนทเขมแขง พงตนเองได มความมนคงในการดารงชวตอยางมศกดศร ภายใต

ดลยภาพของความหลากหลายทางวฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2) เสรมสรางเศรษฐกจใหมคณภาพ เสถยรภาพ และเปนธรรม มงปรบโครงสราง

เศรษฐกจของประเทศใหสามารถแขงขนได มภมคมกนความเสยงจากความผนผวนของสภาพแวดลอมม

ระดบการออมทพอเพยง มการปรบโครงสรางการผลตและบรการบนฐานความรและนวตกรรม ใชจด

แขงของความหลากหลายทางชวภาพและเอกลกษณความเปนไทย ควบคกบการเชอมโยงกบ

ตางประเทศ และการพฒนาปจจยสนบสนนดานโครงสรางพนฐาน

3) ดารงความหลากหลายทางชวภาพ และสรางความมนคงของฐานทรพยากรทาง

ธรรมชาต และคณภาพสงแวดลอม สรางความสมดลระหวางการอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยน

เปนธรรม

4) พฒนาระบบบรหารจดการประเทศใหเกดธรรมมาภบาลภายใตระบอบ

ประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มงสรางกลไกและกฎระเบยบทเออตอการกระจาย

ผลประโยชน

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2543 : 205) ไดให

รายละเอยดถง “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ไววา “เปนปรชญาทชถงแนวทางการดารงอยและการ

ดารงชวต ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดทรงมพระมหากรณาธคณ พระราชทานแกพสกนกร

อยางเปนทางการ หลงจากทประธานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สปปนนท

เกตทต) ไดขอใหทรงมพระบรมราชวนจฉยจากขอความ “เศรษฐกจพอเพยง” ทไดประมวลและ

กลนกรองจากพระบรมราโชวาท ซงไดทรงมพระราชวนจฉยตามทรองขอและทรงพระกรณาปรบปรง

82

แกไขพระราชทานลงมาเมอวนท 29 พฤศจกายน 2542 ซงเปนชวงทประเทศไทยอยในภาวะวกฤตทาง

เศรษฐกจ”

จากแนวคดของปรชญาดงกลาวจะเหนไดชด ถงหลกสาคญของการดารงชวตและการ

ตงตนอยบนพนฐานของ ทางสายกลาง และ ความไมประมาท โดยทจะตองคานงถง ความพอเพยง

ความพอประมาณ และ ความมเหตผล การมภมคมกนทด และยงตองมปญญาความรอบร รอบคอบ

และความมคณธรรม ประกอบการตดสนใจและการกระทาดวย หลกสาคญขางตน ซงจาแนกได

โดยสงเขป ดงน

1) ความพอประมาณและความพอเพยง คอ ความสมดลและความพอด ไมมากไม

นอยเกนไป ตามแตอตภาพของบคคลเปนไปตามหลกพทธธรรม มชฌมาปฏปทา

2) ความมเหตผล เปนเหตผลทสมควรในการกระทาและการตดสนใจ โดยพจารณา

จากปจจยทเกยวของ และคานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทานนอยางรอบคอบ

3) ภมคมกนทด คอ มความมนคงในการเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงทเกดขนเพอ เปนการลดความเปราะบางตอความเสยงในการดารงชวตและการประกอบ

อาชพหากมสถานการณทไมพงประสงคเกดขน

4) คณธรรม เปนหลกสาคญทตองมทงความซอสตย สจรต ไมโลภ ไมเบยดเบยน ม

ความอดทน ความเพยร และมปญญาในการดารงชวตอยางถกตองตามหลกพทธธรรม (มนญ มกข

ประดษฐ. 2547 : 96)

กระทรวงศกษาธการ (2542 : 155-159) ไดใหรายละเอยดเกยวกบการทาความ

เขาใจเรองปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพอนาไปประยกตในการดาเนนชวตและการพฒนาประเทศให

กาวหนา สามารถกระทาไดดงน ทาความเขาใจขอแตกตาง เรองเศรษฐกจพอเพยงและทฤษฎใหมตาม

แนวพระราชดาร ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สามารถอธบายได คอ เศรษฐกจพอเพยงเปน

แนวทางดาเนนชวตทประยกตใชไดกบทกเรองใหดาเนนไปอยางพอประมาณ มเหตผล มภมคมกน สวน

ทฤษฎใหมเปนวธการพฒนาดานการเกษตร ทใชประโยชนของทดนทมอยจากดใหมประสทธภาพ พงพา

ตนเองได นาไปสความพอเพยงและเปนการสรางภมคมกนใหกบตนเองไดดยงขน ดงพระบรมราโชวาทท

พระราชทานใหกบปวงชนชาวไทยเมอวนท 4 ธนวาคม พทธศกราช 2541 มความตอนหนงวา “ทบอก

วา เศรษฐกจพอเพยงและทฤษฎใหมสองอยางนจะทาความเจรญแกประเทศได แตตองมความเพยร

แลวตองอดทน ตองไมพดมากตองไมทะเลาะกน ถาทาโดยเขากนเชอวาทกคนจะมความพอใจได”

สานกนายกรฐมนตร (2549 : 10) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา วตถประสงคและ

เปาหมายหลกในการพฒนาประเทศเพอใหสอดคลองกบบรบทการเปลยนแปลงทประเทศไทยจะตอง

ปรบตวในอนาคต และเพอกาวไปสวสยทศนการพฒนาประเทศทพงปรารถนาในระยะยาว การพฒนา

83

ประเทศในระยะ 5 ป ของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 จงไดกาหนดวตถประสงค

และเปาหมายหลกของการพฒนาไววา “เพอสรางโอกาสการเรยนรคคณธรรม จรยธรรมอยางตอเนอง

ทขบเคลอนดวยการเชอมโยงบทบาทครอบครว สถาบนศาสนาและสถาบนการศกษา เสรมสรางบรการ

สขภาพอยางสมดลระหวางการสงเสรม การปองกน การรกษา และการฟนฟสมรรถภาพ และสรางความ

ปลอดภยในชวตและทรพยสน เพมศกยภาพของชมชน เชอมโยงเปนเครอขาย เปนรากฐานการพฒนา

เศรษฐกจ คณภาพชวต และอนรกษ ฟนฟ ใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน

นาไปสการพงตนเองและลดปญหาความยากจนอยางบรณาการ และเปาหมายการพฒนาคณภาพคน ให

คนไทยทกคนไดรบการพฒนาทงทางรางกายจตใจ ความร ความสามารถ ทกษะการประกอบอาชพ และ

มความมนคงในการดารงชวต ครอบคลมทกกลมเปาหมายเพอเสรมสรางศกยภาพใหกบตนเองทจะ

นาไปสความเขมแขงของครอบครว ชมชนและสงคมไทย”

สรป ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนเรองทตองปลกฝงใหเปนแนวคดอยในสานกของ

นกศกษาหรอบคคลในสงคมอยตลอดเวลา ใหคดพจารณาทบทวนเรองทดาเนนการอยใหอยในหลกของ

ปรชญาน การพฒนาประเทศทอยทามกลางกระแสโลกาภวตนทแขงขนกนรนแรง เอารดเอาเปรยบ ชง

ไหวพรบกน รวมทงความไมสงบเรยบรอยในสงคมโลกทกาลงเกดขน ทาใหเหนถงความไมแนนอน และ

ความสบสนวนวายทอาจจะเกดขนได ประเทศไทยจงตองมหลกยดในการพฒนาทใหสามารถยนอยได

ดวยตนเอง ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนทางเลอกในการพฒนาทจะใหสงคมอยรอดไดอยางยงยน

มความเปนไทย หากผคนมความคดความเขาใจ และไดรบการปลกฝงแนวคดตามปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยงเปนสวนใหญแลวสงคมและประเทศไทยกจะมภมคมกนทด ลดผลกระทบและสามารถรองรบ

กระแสของการเปลยนแปลงของโลกได และเปนการสรางความเขาใจใหกบตนเองเพอเสรมสรางคณภาพ

ชวตทดและยงยนตอไป

2.6 แนวคดการพฒนาคณภาพชวตนกศกษาตามหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท

หลกธรรมทางศาสนาของทกศาสนา ตางมความสาคญตอการดารงชวตของบคคล แต

ละบคคลในสงคม สงคมทเจรญแลวจะมศาสนาเปนเครองยดถอ เพอชวยใหสมาชกปฏบตตนไปในทางท

ด ทกๆ ศาสนายอมมจดหมายเดยวกน คอ มงใหบคคลกระทาความด และละเวนความชว แตความ

ศรทธาและพธกรรมของแตละศาสนาอาจมความแตกตางกนไป ประเทศไทยมพระพทธศาสนาเปน

ศาสนาประจาชาต แตในขณะเดยวกนกเปดโอกาสใหพลเมองนบถอศาสนาอนๆ ไดอยางเสร จะเหนได

วา ศาสนากบมนษยไดมสวนสมพนธกนอยางใกลชด เนองจากศาสนามกาเนดจากมนษยและดารงอยได

กเพราะมนษยเปนผรกษาวฒนธรรมผลกดนใหสงคมพฒนาไปไดอยางรงเรอง ศาสนาทสาคญใน

สงคมไทยนน นอกจากจะมศาสนาพทธแลว กยงมศาสนาพราหมณ ศาสนาซกซ ศาสนาครสต และ

ศาสนาอสลาม ซงหลกธรรมทางศาสนานนเปนสงทมนษยเราควรยดถอ และใชเปนหลกการในการ

84

ดารงชวตในครอบครวและสงคมเปนอยางยงศาสนาทกศาสนามความสาคญตอการดารงชวตของบคคล

ในสงคม และสงคมทเปนหนวยเลกทสด คอครอบครว ซงครอบครวจะสามารถดารงอยไดอยางสงบสข

ดวยการทสมาชกในครอบครวมศาสนาเปนเครองยดเหนยว หลกคาสอนและหลกปฏบตเพอการ

ดารงชวตในครอบครวของ แตละศาสนาอาจมความแตกตางกนไป

วทย วศทเวทย (2543 : 55) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “หลกศาสนาหรอหลก

ปรชญาในการดาเนนชวตทควรยดถอปฏบต ควรตองมความเหมาะสมกบสภาพความเปนจรงของชวต

ควรทาใหเกดความสงบสขอบอนใจ มความพงพอใจกบสภาพการดารงชวตของตนเอง โดยไมสรางความ

เดอดรอนหรอเบยดเบยนผอนใหเกดความทกขดงนนมนษยทกเพศทกนามควรมงแสวงหาสงทเปน

สาระสาคญของชวต คอหลกปรชญาและคาสอนทางศาสนาเพราะหลกปรชญานน ทาใหโลกทศนอน

เปรยบเสมอนประทปสองทางชวตของมนษย สวนศาสนานนจะใหแนวทางปฏบตอนจะทาใหมนษย

ไดรบความสขความสาเรจในชวต

สานกนายกรฐมนตร (2549 : 13) ไดใหแนวคดไววา “ภายใตบรบทการเปลยนแปลง

ในกระแสโลกาภวตนทปรบเปลยนเรวและสลบซบซอนมากยงขนจาเปนตองกาหนดยทธศาสตรการ

พฒนาประเทศทเหมาะสม โดยเสรมสรางความแขงแกรงของโครงสรางของระบบตางๆ ภายในประเทศ

ใหมศกยภาพ แขงขนไดในกระแสโลกาภวตน และสรางฐานความรใหเปนภมคมกนตอการเปลยนแปลง

ตางๆ ไดอยางรเทาทน ควบคไปกบการกระจายการพฒนาทเปนธรรม และเสรมสรางความเทาเทยมกน

ของกลมคนในสงคม และความเขมแขงของชมชนทองถน พรอมทงฟนฟและอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และคณภาพสงแวดลอมใหคงความสมบรณเปนรากฐานการพฒนาทมนคง และเปนฐานการดารงวถชวต

ของชมชนและสงคมไทย ตลอดจนการเสรมสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศทกระดบ อน

จะนาไปสการพฒนาประเทศทมนคงและยงยน สามารถดารงอยในประชาคมโลก ไดอยางมเกยรตภม

และมศกดศร”

2.6.1 การดารงชวตตามหลกพทธธรรม

พระพทธศาสนามหลกธรรมสาหรบผครองเรอนทใชชวตอยางปถชนทวไปในทกชวง

วยของอาย หลกธรรมนมไวเพอการดาเนนชวตอยางมความสขภายในครอบครว และในสงคมโดยรวม

อนประกอบไปดวย บดา มารดา บตร ธดา ซงจะนาให ทกคนในครอบครวมความสข การนาหลกธรรม

มาพฒนาในทศนะของพทธศาสนา มขนตอนเปนลาดบ โดยมงการเขาใจหลกการและเปาหมายสงสดอน

แทจรงของชวต พระพทธศาสนาไดวางหลกการครองเรอนอนประกอบดวย การพฒนาทางดานรางกาย

ภาษาทางธรรมเรยกวา “กายภาวนา” เปนการรกษาสขภาพ รกษาอารมณ และสตปญญา การพฒนา

ทางพฤตกรรม ภาษาธรรมเรยกวา “สลภาวนา” เปนการพฒนาจตใจอนเรยกวา สมาธ

85

สานกนายกรฐมนตร (2549 : 13) ไดใหแนวคดตามยทธศาสตรภายใตหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 ปพทธศกราช 2550 –

2554 ตามยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและสงคมไทยสสงคมแหงภมปญญาและการเรยนรวา

“การพฒนาคนใหมคณธรรมนาความร เกดภมคมกน โดยพฒนาจตใจควบคกบการพฒนาการเรยนรของ

คนทกกลมทกวยตลอดชวต เรมตงแตวยเดกใหมความรพนฐานเขมแขง มทกษะชวต พฒนาสมรรถนะ

ทกษะของกาลงแรงงานใหสอดคลองกบความตองการ พรอมกาวสโลกของการทางานและการแขงขน

อยางมคณภาพ สรางและพฒนากาลงคนทเปนเลศโดยเฉพาะในการสรางสรรคนวตกรรมและองคความร

สงเสรมใหคนไทยเกดการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต จดการองคความรทงภมปญญาทองถนและองค

ความรสมยใหมตงแตระดบชมชนถงประเทศ สามารถนาไปใชในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม”

มานตา สขสาราญ (2548 : 8-10) ไดใหรายละเอยดไววา พระพทธศาสนาถอวา

จตเปนตวกาหนดพฤตกรรมของมนษย ไมวาจะเปนการแสดงออกทางกาย วาจา จต ทไดรบการฝกทด

จะเปนจตทสงบเปนสมาธ ถอวาเปนจตทไดรบการพฒนาแลว การพฒนาทางปญญา (ปญญาภาวนา)

เปนการเขาใจสงทงหลายตามความเปนจรงพระพทธศาสนาถอวา การทสมาชกในครอบครว ไดรบการ

พฒนาอยางถกตอง โดยมหลกพทธธรรมเปนพนฐานแนวทางการปฏบตตนภายในครอบครว ตลอดจน

การอบรมสงสอน บตร ธดา มความสาคญเปนอยางยง เพราะเปนการปลกฝงคณคาทางศลธรรม และยง

เปนแกนกลางในการสรางความมนคงในครอบครว การนาหลกพทธธรรมมาปฏบตใช จะทาใหสถาบน

ครอบครวประสบความสาเรจ ในการดาเนนชวตอยางมแบบแผน สามารถดาเนนชวตไปในสงคมอยางม

ประสทธภาพ

หลกพทธธรรมขององคพระสมมาสมพทธเจา เปนหลกธรรมทสามารถนาพาสงคม

ครอบครวและกลมเยาวชนนสตนกศกษาไปสความเจรญทงทางดานคณธรรมและความเจรญแบบ

ชาวโลก หลกพทธธรรมทเกยวกบการดาเนนชวตในสงคม ประกอบดวย

1) หลกสมชวตธรรม 4 เปนการปฏบตตนโดยใชปญญา ศรทธาทเสมอกนเปน

แนวทางในการปฏบตตนในครอบครว พรอมทจะปรบตนไปในแนวทางเดยวกน จะนาพาความสงบสข

มาสครอบครว

2) หลกพรหมวหาร 4 เปนการปฏบตตนในครอบครว สรางความรกความ

เมตตา มความเขาใจเหนใจกนของบคคลในครอบครว จะนาพาความสขมาสครอบครว

3) หลกฆราวาสธรรม 4 เปนการปฏบตตนในครอบครว สรางความสมพนธอนด

ใหแกกน มความซอสตย อดทนตอปญหาและอปสรรครวมกน จะนาพาความสขมาสครอบครว

86

4) หลกกลจรฏฐตธรรม 4 เปนการปฏบตตนในครอบครวสรางความมนคง แก

วงศตระกลในการรจกใช รจกรกษา รจกประมาณ ในทรพยสน และรจกประพฤตดมศลธรรม จะนาพา

ความสขมาสครอบครว

5) หลกสงคหวตถ 4 เปนการปฏบตตนในครอบครว โดยมความเสยสละให

ความชวยเหลอเกอกลซงกนและกนไมเอารดเอาเปรยบกน รวมแกปญหา รบรปญหาซงกนและกน จะ

นาพาความสขมาสครอบครว

6) หลกทศ 6 เปนการปฏบตตนในครอบครว โดยรจกหนาทของตนเองจะทาให

บคคลในครอบครวรจกรบผดชอบตอหนาท ทจะตองถอปฏบตตอกน จะนาพาความสงบสข มาส

ครอบครว

7) หลกสาราณยธรรม 6 เปนการปฏบตตนในครอบครว โดยแสดงความ

ปรารถนาดทาสงทเปนประโยชนรวมกน มมตรไมตร และหวงดตอกน จะนาพาความสงบสขมาส

ครอบครว

8) หลกอตถะ 3 เปนการสรางประโยชน เพอใหบรรลจดมงหมายของตนและ

ผอน ใหความชวยเหลอ สนบสนน แนะนาซงกนและกน จะนาพาความสงบสขมาสสงคม ชมชนและ

ครอบครว

9) หลกอารยวต 5 เปนการสรางความเชอ ความมนใจ ในการทจะกระทาความ

ดประพฤตปฏบตด เลยงชพดวยความสจรต มหลกคณธรรมเปนเครองยดเหนยวจตใจ จะนาพาความ

สงบสขมาสครอบครว

10) หลกอธษฐาน 4 เปนการดาเนนชวตดวยปญญา หมนศกษาใหเกดความรใน

หลกการ ไมลมหลงมวเมาในกเลส วตถ ลาภ ยศ สรรเสรญ โดยงาย จะนาพาความสงบสขมาสครอบครว

11) หลกอทธบาท 4 เปนการสรางความพงพอใจ โดยเอาจตฝกใฝในการรบร

ดวยปญญาพจารณาใครครวญตรวจตราหาเหตผล พากเพยร อดทน ไมทอถอย จะนาพาความสงบสขมา

สครอบครว

พทธศาสนามหลกคาสอนทสาคญเพอเปนเครองยดเหนยวของชาวพทธ นอกเหนอ

จากศล สาหรบผอยครองเรอนหรอฆราวาส เชน โอวาทปาตโมกข มสารทประกอบดวย การไมทาชว

หมายถงมความเครงครดในศล การบาเพญความด หมายถงการปฏบตเพอเขาถงความสงบชนสง หรอ

สมาธ การทาจตใจใหผองใส หมายถงปญญา และคาสอนสาคญทอาจถอไดวาเปนหวใจของพทธศาสนา

คอ อรยสจส ประกอบดวย ทกข สมทย นโรธ มรรค ซงทงสองหลกคาสอนนเปนพทธปรชญา ทสาคญยง

ในพระพทธศาสนา สามารถเชอไดวาเปนแนวทางทบคคลสามารถยดถอเปนหลกปฏบตสาหรบควบคม

ตนเองและใชแกปญหาทเกดขนในการดารงชวตได

87

2.6.2 หลกพทธธรรมดานความรบผดชอบ

สจรต 3 คอ กายสจรต ความประพฤตดดายกายภาพ วจสจรต การแสดงออก

เกยวกบการพดจา หรอคาพดทสภาพไพเราะออนหวาน มโนสจรต ความคดทอยภายในจตใจ การ

ประพฤตด ประพฤตชอบขนอยกบตวบคคล ตงอยภายในจตใจของบคคลคนนน ทจะกระทากรรมด อน

ทจรงแลวการกระทากรรมดนน ทาไดไมยาก เพราะขนอยกบวาจะทามาก ทานอยแคไหนอยางไร จตใจ

เปนเรองสาคญ ถาจตใจคดแตจะชวยเหลอผอน รจกใหอภยแกผทกระทาผด ซงถอวาเปนการใหทานขน

สงสด ถอวาเปนความดทหาไดยาก แตถาจตใจมแตความคดไปในทางอกศลมล คอ หนทางแหงความชว

แลวกจะทาใหมชวตเตมไปดวยขวากหนาม เตมไปดวยอปสรรคนานปการ จตใจคดราย อยากทาราย

ผอน จตใจเตมไปดวยความอจฉา รษยา จตใจคดไปในทชว กจะทาใหบคคลนนมชวตทหมองมว ชวตม

แตความมด ไมมสวาง เมอหมดอายขยลงไปเมอใด กจะลงสอบายภมอยางแนนอน การกระทาทงสองนน

มองเหนไดชดเจนระหวางดากบขาว อยตรงขามกน แตมขอนาสงเกตอยอยางหนงวา คนทกคนเกดมาในโลก

น เปรยบเสมอนผาขาว ซงหมายถง ความบรสทธนนเอง ยงไมมอะไรเขามาแปดเปอน ทาใหเกดมวหมองได

แตทาไมพอโตขนกลบทาใหชวตหกเห เปลยนเสนทางชวต จะโทษกรรมเวรหรอกไมถกนก จะโทษวาสงคม

พาใหเปนไปกยงกากง ถาจะสรปงายๆ กคอ โทษตวเองมากกวา จะดหรอชวอยทตวเอง ขนอยกบจตใจ

ยบลวรรณ ประมวญรฐการ. (2542) ไดใหแนวคดเกยวกบการการพฒนาคณภาพ

ชวตตามหลกความรบผดชอบไวสรปไดวา คอการบรหารตนเองใหเปนระเบยบ คอ การดาเนนการ หรอการ

ปกครอง การควบคม การแนะนา การสงเสรม การบงคบ ใชศลปะการดาเนนการควบคมแผนการบรหาร

ตนเองเพอใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายการทมนษยมความสามารถในการสรางความสมพนธกบบคคล

อน มความเออเฟอเผอแผพงพาอาศย ซงกนและกน ปรกษาหารอปรบทกขและเหนอกเหนใจกนเชนน

มนษยจะสามารถสรางสงเหลานได เมอมนษยรจก “การบรหารตนเอง”

การทมนษยสามารถบรหารตนเองไปสแนวทางทพงปรารถนาไดนน มนษยควรเรยนร

เพอใหเกดการ รจกและเขาใจตนเองเสยกอน ควรเขาใจถงสภาพทางรางกายและจตใจของตวเราเอง เขาใจ

อารมณและความรสก นกคดของตนเอง สามารถยอมรบฟงความคดเหนของผอนอยางมเหตผล และนามา

ปรบปรงขอบกพรองตางๆ ของตนเองได แนวทางทควรใชเปนหลกในการรจกตนเอง คอ

1) พจารณาความสนใจและนสยของตวเอง

2) ความสามารถทวไปและความสามารถพเศษ

3) ความสามารถแหงสมองและบคลกภาพ

4) ฐานะทางเศรษฐกจ

5) ความร

6) สขภาพและศกยภาพทางกายทง 6 กรอบ มรายละเอยดดงภาพประกอบ

88

ทมา : ยบลวรรณ ประมวญรฐการ. (2542)

ภาพประกอบ 4 กระบวนการรจกตน

การรจกตนเองจะทาใหเราเขาใจถงพฤตกรรมการแสดงออกและปฏกรยาโตตอบ ของ

บคคลอนๆ การเรยนรเกยวกบตนเองอาจเกดมาจากสงสาคญ 4 ประการ คอ

1) การยอมรบและไมยอมรบทางสงคม เชน สงทสงคมยอมรบ ไดแก ความซอสตยและ

สงทสงคม ไมยอมรบ ไดแก การกาวราว คดโกง เราควรกาหนดการกระทาของตวเราใหเขากบสงทสงคม

ยอมรบ

2) ความแตกตางของพฤตกรรมทางสงคม เพอพจารณาวาในสงคมมการปฏบตอยางไร

คนทวไปใหการ ยอมรบหรอไม พฤตกรรมของเราแตกตางกบคนอนๆ ในสงคมอยางไร

3) ความสมพนธกบบคคลอน มนษยทกคนทเกดมายอมมความสมพนธเกยวของกบ

บคคลอนๆ เราสามารถพจารณาจากปฏกรยาโตตอบทสนองกลบมาไดวาเขามความคดเหนอยางไรเกยวกบ

ตวเรา

4) การยอมรบนบถอของบคคลทเกยวของกบเรา เชน พอ แม ภรรยา สาม คร อาจารย

เพอน

สรป พระพทธศาสนามหลกคาสอนทสรปไดวา “ผมหนาทใหการอบรมสงสอนจะตอง

ประกอบดวยคณสมบตทดงามกอน แลวจงสอนผอนใหปฏบตตามจงจะไดผลด บตรทมบดามารดาเปน

แบบอยางทางธรรมจะซมซบเอาลกษณะทดงาม จากบดามารดาเปนการสรางความสมพนธ อนดสาหรบการ

ครองเรอนและเกดความสขสงบในสงคมไดอยางยงยน และนาไปสการเปนผมความรบผดชอบตอสงคม”

89

2.6.3 หลกพทธธรรมดานความมระเบยบวนย

สจจะ หมายถง ความซอสตยความจรงใจ การมความซอสตย จรงใจตอกน เปน

คณธรรมทกอใหเกดความไววางใจซงกนและกน ในทางตรงกนขามหากขาดสจจะตอกน กจะเปนเหตให

เกดความหวาดระแวงเกดความแคลงใจกนซงอาจเปนสาเหตใหเกดความแตกแยกกนไมมความเชอใจกน

ทมะ หมายถง การปรบปรงตน การศกษาหาความรอยเสมอ การรจกยบยงชงใจ

เมอเกดการกระทบกระทงกน รจกควบคมอารมณ ระงบความรสกทไมพอใจในสงทไมตองการไมใช

อารมณในการแกปญหา รจกปรบปรงแกไขขอบกพรองของตนเอง โดยไมเอาแตใจตนเอง สามารถแกไข

ปรบตวใหเขากบผอนได

ขนต หมายถง ความเขมแขง ความอดทน อดกลน ตอความเหนอยยาก ลาบากทาง

กายเพราะการทางาน สวนการอดทนทางใจเปนการอดทนตอการกระทบทางดานความรสก สามารถทน

ตออารมณยวยตางๆ ทมากระทบทางจตใจ การตองอดทน ทงสองดานนตองอาศยความเพยรพยายาม

เปนอยางมาก

จาคะ หมายถง ความเสยสละไมเหนแกตว การรจกใหอภยกน ดวยความเมตตา

อยางจรงใจ โดยบคคลในครอบครบจะตองมความเออเฟอเผอแผกน รจกการเสยสละความสขสวนตว

เพอความสขของผอน มนาใจใหความชวยเหลอสงเคราะหกน

หลกธรรมของการครองเรอน หมายถง ธรรมอนนาความสขมาสผครองเรอน การ

ดาเนนชวตครอบครว จะมความสขความมนคงสมาชกมความอบอนได สมาชกทกคนจะตองปฏบตตน

ตามหลกธรรมอยางถกตอง การครองเรอนเปนภารกจทสาคญเพราะเปนการอยรวมกนมความเคารพนบ

ถอใหเกยรตกนเปนกลยาณมตรทดตอกนความตงมนของคสมรสยอมสะทอนใหเหนถงการจดระเบยบ

ชวตคทสมบรณสรางหลกในการดาเนนชวตแบบชอบธรรม ของคนในสงคมจะตองยดหลกฆราวาสธรรม

ซงหลกธรรมสาหรบการครองเรอน อนเปนขอปฏบตสาหรบสมาชกทกคนสงคมและในครอบครว

จรญ วรรณกสณานนท (2544 : 5-52) ไดใหรายละเอยดไววา ระเบยบวนยเปน

สง จาเปนสาหรบมนษยทกคนในสงคมใดกตามทไรซงกฎและระเบยบวนย สงคมนนกจะเตมไปดวย

ความสบสน อลหมานหาความสวยงามไมได จงตองมกฎเกณฑเพอเปนกรอบในการรบผดชอบชวด การ

ปฏบตตนตามหลกเบญจศลนอกจากเปนเรองดาเนนชวตทดแลวยงเปนการเพมมลคาดานคณภาพชวตท

ด และประเสรฐใหกบผประพฤตตาม เพราะเปนศลทเปนพนฐานของบคคลทวไป เพอจะทาใหมชวตของ

มนษยและสตวอยรวมกนไดโดยไมเบยดเบยนซงกนและกน หรอแมกระทงมนษยกบมนษยกเชนเดยวกน

อยรวมกนโดยปกตสข และการทจะอยรวมกนอยางมความสขไดนนจะตองมศลเปนแนวทางในการ

ปฏบต

90

สาโรช บวศร (2520 : 66) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “ความมวนย หมายถง

การมความเคารพซงกนและกน โดยทกคนจะตองใหเกยรตซงกนและกนทงกาย วาจา และความคด”

กรมวชาการ (2535 : 9-10) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “ความมระเบยบวนย

หมายถง การใชชวตอยางสงบสข เคารพกฎหมายและขอกาหนดของสงคมมเหตผล ปฏบตตาม

วฒนธรรมประเพณของชมชน”

วนย พฒนรฐและคณะ (2541 : 9) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา ความม

ระเบยบวนย หมายถง การประพฤตปฏบตตามกฎ ขอบงคบ และกตกาตางๆ ทสงคมกาหนดขนเพอให

เปนแนวทางในการปฏบตและใชควบคมความประพฤตของคนในสงคม เชน กฎหมาย คาสง คาประกาศ

ระเบยบของโรงเรยน และกลาวถงพฤตกรรมทแสดงออกถงความมระเบยบวนยไวดงน

1) รจกรบผดชอบตอตนเองและผอน

2) เครงครดในระเบยบวนยอยเสมอ

3) ปฏบตตามกฎระเบยบของสงคม

สรป ความมระเบยบวนย หมายถง การปฏบตตาม กฎ ขอบงคบ และกตกาของสงคม โดย

มพฤตกรรมทแสดงออกถงความมระเบยบวนย ไดแก รจกรบผดชอบตอตนเองและผอน เครงครดใน

ระเบยบวนยอยเสมอ และปฏบตตามกฎระเบยบทสงคมกาหนด ปฏบตหนาททไดรบมอบหมายดวย

ความมงมน รอบคอบและถกตอง ยดมนในหลกศลธรรมทางศาสนาทตนนบถอ

2.6.4 หลกพทธธรรมดานความซอสตยสจรต

การจะเปนคนสจรต ตองอาศยหลกพทธธรรม ในการปฏบตดงน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2542 (2546: 382) ไดใหความ

หมายความซอสตยไววา “ความซอสตย หมายถง การประพฤตตรงและจรงใจไมคดทรยศ และ

หลอกลวง”

กรมการศาสนา (2521 : 8) ไดใหความหมายของความซอสตยไววา “หมายถง ให

เปนคนตรง ประพฤตอะไรดวยนาใสใจจรง”

สมาน ชาลเครอ (2523 : 5) ไดใหความหมายวาความซอสตย “หมายถง

ลกษณะพฤตกรรมหรอความรสกของบคคลในสวนทเกยวของกบการปฏบตตามกฎเกณฑทกาหนดไม

ทจรต หรอประพฤตชอบ รบผดชอบตอหนาท ตรงตอเวลายตธรรม และละอายเกรงกลวตอบาป”

ถาวร รอดเทศ (2523 : 14) ใหความหมายของความซอสตยวา คอการมคานยม

ประพฤตปฏบตตรงตอความจรงอนไดแก การตรงตอหนาทความรบผดชอบ การตรงตอคามนสญญา

การตรงตอระเบยบกฎเกณฑทดของสงคม และในทางพระพทธศาสนา ไดแบงความซอสตยออกเปน 3

ดานคอ

91

1) ความซอสตยทางกาย หมายถง การไมฆาสตวการไมลกทรพย การไม

ประพฤตผดในกามและการใหความชวยเหลอผอนตามกาลงและโอกาสเทาทจะสามารถทาได

2) ความซอสตยทางวาจา หมายถง การพดความจรงตรงไปตรงมา การพดในสง

ทควรพด ไมพดเพอเจอและตองเปนคาพดทออนหวานนาฟง

3) ความซอสตยทางใจ หมายถง กจกรรมทใชใจเปนสาคญอนไดแก การไมโลภ

ทอยากไดของคนอนมาเปนของตน

ทว บณยเกต (2525 : 49) กลาววาความซอสตยสจรต “หมายถง ความภกด

ความซอตรง การประพฤตตรง คอมความตรงไมคดโกง ไมหลอกลวงและไมเอาเปรยบ”

กระทรวงศกษาธการ (2526 : 60) อธบายความซอสตยวา เปนคณธรรมทเนน

ความซอ ตรงตอตนเอง หนาทการงาน คามนสญญาแบบแผนกฎหมายและความถกตองอนดงาม

ลกษณะพฤตกรรมไดแก

1) ซอตรงตอเวลา

2) ซอตรงตองานของตนเองทกาหนดไว

3) ซอตรงตอหนาทการงานทอยในความรบผดชอบของตน

4) ซอตรงตอคณธรรมทยดถอปฏบต

5) ซอตรงตอการนดหมาย

6) ซอตรงตอการใหสญญา

7) ซอตรงตอทรพยสนของผอน

8) ซอตรงตอหนาทการงานผอน

9) ซอตรงตอระเบยบแบบแผนประเพณ

10) ซอตรงตอกฎหมายทเกยวกบสงคม

11) ซอตรงตองานทไดรบมอบหมาย

12) ซอตรงตอขอมลปจจบน โดยรจกจาแนกระหวางขอมลและคาประเมนของ

ผอนไดเปนอยางด

บณฑต พดเยน (2527 : 5) กลาววา ความซอสตย หมายถง การประพฤตอยาง

ตรงไปตรงมา ทางกาย วาจา และจตใจทงตอตนเองและผอน สาหรบกรมวชาการใหความหมายความ

ซอสตย หมายถง การประพฤตอยางเหมาะสม และตรงตอตนเอง ประพฤตปฏบตอยางตรงไปตรงมาทง

กาย วาจา และใจ ตอตนเองและผอน

92

ธวชชย ชยจรฉายากล (2529 : 99) ไดอธบายความหมายของความซอสตยไววา

“หมายถง การประพฤตตนดวยความจรงใจ และตรงไปตรงมาทงกาย วาจา และใจ ทงตอตนเอง และ

ผอน”

กนก จนทรขจร. (2535: 694-695) ไดใหความหมายไววา ความซอสตย หมายถง

ตรงและจรงความซอตรงไมมเลหเหลยมประพฤตปฏบตซอตรงทงกายวาจาใจ และยงกลาวถงความ

ซอสตยวาเปนคณธรรมประจามนษย คนเราจะไดชอวามความสตย ตองมความจรง 5 ประการ คอ

1) จรงตอการงาน หมายถง ทาอะไรทาจรง มงใหงานสาเรจเกดประโยชนสวน

ตนหรอสวนรวมไดจรงๆ

2) จรงตอหนาท หมายถง ทาจรงในงานทไดรบมอบหมายซงเรยกวาหนาท

ทางานเพองานทางานใหดทสด ไมเลนเลอไมหละหลวมไมหลกเลยงบดพลว เอาใจใสหนาทใหงานสาเรจ

เกดผลด

3) จรงตอวาจา หมายถง การพดความจรงไมกลบกลอก หรอพดเสยดส รกษา

วาจาสตยอยางเครงครดพดจรงทาจรงตามทพด ดงพทธศาสนาสภาษตทวา “ความสตยจรงเปนวาจาท

ไมตาย”

4) จรงตอบคคล หมายถง มความจรงใจตอคนทเกยวของ จรงใจตอมตรและ

ผรวมงานจรงใจตอเจานายของตน เรยกวามความจงรกภกดหรอสวามภกด จรงใจตอผมพระคณ

เรยกวามความกตญกตเวท

5) จรงตอความด หมายถง มงประพฤตปฏบตตอความดจนตดเปนนสย เปน

บคคลทประกอบดวยคณธรรม คอ หร ความละอายแกใจทจะประพฤตชวและโอตปปะ คอ ความเกรง

กลวตอความผดทตนจะไดรบทงในทลบและทแจง

ชตมา สจจานนท (2540 : 84-89) ไดใหความหมายไววา “ความซอสตยสจรตคอ

การประพฤตปฏบตตนอยางซอตรงทงกาย วาจาใจ ทงตอตนเองและผอน ทงตอหนาและลบหลงและยง

กลาวอกวา ซอสตยยงหมายรวมถง ความซอตรงตอหนาทความสจรตตออาชพ ตงใจทางานทไดรบ

มอบหมายอยางเตมกาลงรวมทงซอตรงตอผอน จกเปนทเชอถอ เคารพนบถอในสงคม”

มหามกฏราชวทยาลย (2552 : 50) ไดใหรายละเอยดไววา การประพฤตด

ประพฤตชอบ เรยกวา “สจรต” ม 3 อยาง คอ

1) การประพฤตชอบดวยกาย เรยก “กายสจรต” มองคประกอบ 3 อยาง คอ

(1) เวนจากฆาสตว

(2) เวนจากการลกทรพย

(3) เวนจากการประพฤตผดในกาม

93

2) การประพฤตชอบดวยวาจา เรยก “วจสจรต” มองคประกอบ 4 อยาง คอ

(1) เวนจากการพดเทจ

(2) เวนจากการพดสอเสยด

(3) เวนจากการพดคาหยาบ

(4) เวนจากการพดเพอเจอเหลวไหล

3) การประพฤตชอบดวยใจ เรยก “มโนสจรต” มองคประกอบ 3 อยาง คอ

(1) ไมโลภอยากไดของเขา

(2) ไมพยาบาทปองรายเขา

(3) เหนชอบตามคลองธรรมหรอไมคดผดจากหลกธรรม

สรป ความซอสตย หมายถงการกระทาทซอตรงและจรงใจ ทงกาย วาจาและใจ ทงตอ

ตนเอง สงคม และหนาทการงานโดยยดหลกแหงความยตธรรม และมแบบแผนทถกตองดงาม

2.6.5 หลกพทธธรรมดานความประหยดมธยสถ และการขดเกลาทางสงคม

สงทควรจะละเสยมไดทตองพจารณาถงการมบทบาทของบคคลใดในสภาพตางๆ

คอ “การกลาวถงเรองการขดเกลาทางสงคม (Socialization) เพราะเปนกระบวนการทางสงคมกบทาง

จตวทยาซงมผลทาใหบคคลมบคลกภาพตามแนวทางทสงคมตองการ เดกทเกดมาจะตองไดรบการ

อบรมขดเกลาใหเปนสมาชกทดของครอบครวและสงคมสามารถอยรวมกนและมความสมพนธกบคนอน

ไดอยางราบรน” (สพตรา สภาพ, 2518 : 47–48) นอกจากนการขดเกลาทางสงคมทาใหมนษย

เปลยนแปลงสภาพตามธรรมชาต เปนมนษยทมวฒนธรรม มสภาพแตกตางจากสตวรวมโลกชนดอน

จานงค อดวฒนสทธ (2540 : 40-41) ไดเสนอแนวคดเกยวกบการขดเกลาทาง

สงคมไวในความหมาย 2 ประการ ประกอบดวย

1) การขดเกลาทางสงคม หมายถง การถายทอดวฒนธรรม โดยเหตทมนษยทก

คนไมมความรเรองวฒนธรรมตดตวมาตงแตกาเนด เชน การใชภาษาพด การเขยนหนงสอ มารยาททาง

สงคมหรอระเบยบประเพณตางๆ การขดเกลาทางสงคมจงเปนการถายทอดวฒนธรรม ทาใหมนษยได

เรยนรวฒนธรรม และสามารถปฏบตตวใหเขากบสงคมไดถกตอง เชน การไดรบแนะนาสงสอนเรอง

ภาษา ทาใหมนษยสามารถพดภาษาตดตอกนได การเรยนรมารยาทในการรบประทานอาหารไดถกตอง

เชน ควรนงลงรบประทานอาหารใหเรยบรอยหรอไมเดนขณะรบประทานอาหาร

2) การขดเกลาทางสงคม หมายถง การพฒนาบคลกภาพ สงคมแตละแหงม

วฒนธรรมไมเหมอนกนมนษยในแตละสงคมจงมบคลกภาพแตกตางกน เชน คนไทยมบคลกยมงาย

ออนโยนและเคารพออนนอมตอผใหญ สวนชาวตะวนตกมบคลกภาพแขงกระดาง ไมออนโยนและนยม

การแสดงออกตามอารมณของตนไมวาจะอยตอหนาผสงอายหรอวยเดยวกนกตาม กระบวนการขด

94

เกลาทางสงคมมอทธพลตอการพฒนาบคลกภาพทางธรรมชาต เชน เดกไทยโดยทวไปจะมลกษณะ

รปรางหนาตาคลายกน แตการแสดงออกไมเหมอนกนทกคนเดกทมาจากครอบครวทมผใหญเอาใจใส

อบรมสงสอนอยเสมอจะมกรยามารยาทเรยบรอยและพดจาไพเราะกวาเดกทถกปลอยปละละเลยไมม

ใครเอาใจใสดแล

ปญญานนทภกข (2525 : 40) ไดเสนอแนวทางสาหรบการขดเกลาทางสงคมไว 3

ประการ ประกอบดวย

1) พอแมเปนครคนแรกของลก พอแมจงเปนตวอยางทดในการแนะนาสงสอน

ลก การพดอยางเดยวไมพอ ตองมการกระทาใหเปนตวอยางทดควบคกนไปดวย ลกทกคนใน

ครอบครวมกถายแบบอยางจากพอแมไวเสมอ ถาลกรกพอตดพอกจะถายทอดกรยาอาการทกอยางของ

พอไว ถาลกรกแมตดแมกถายทอดกรยาอาการทกอยางของแมไวเสมอ การถายทอดบอยๆ คอ การ

สรางนสยขนในใจของเขาเสมอ (Internalization) และเปนอยางทพอแมเปนอย ดงนน พอแมจงตอง

ระมดระวงใหมากเปนพเศษ ในเมอตนอยในหนากลองถายคอลกๆ อยาไดพด กระทาในสงใดในทาง

เสยหายใหลกเหนเปนอนขาด ใหลกไดเหนไดยนและไดฟงเฉพาะสงดๆ งามๆ และโดยทวไปลกๆ เปน

เสมอนกระจกเงาสองใหรจกพอแม พอแมเปนอยางไร มพฤตกรรมอยางไรสวนหนงสามารถสงเกตได

จากกระจกเงาคอพฤตกรรมของลกนนเอง

2) เดกเปนผบรสทธ เปรยบเสมอนสาลและออนเหมอนกบดนเหนยวออน

ผใหญจะปนใหเปนอะไรกได จะวาดหรอระบายสอะไรลงไปกได จาเปนตองระมดระวงในการปนและ

ประทบภาพตางๆ ลงไปในจตใจของเดก

3) การอบรมเดกควรดาเนนไปในทางสงเสรมใหเดกมความคดสรางสรรคใหม

ความเจรญเตบโตทางสมอง และใหเสรภาพทางความคดภายในขอบเขตทเหมาะสม ไมควรปลอยใหเดก

ทาอะไรตามใจชอบโดยไมมหลกและขอบเขตจากด ปกตจตใจมสภาพวงตลอดเวลา หากไมมการบงคบ

ไวบางอาจจะทาใหเดกเสยคนได จงจาเปนตองมระเบยบไวกลอมเกลาใจของเขาใหเคยชนกบการถกกก

ไวในกรอบเสยบาง มฉะนน จะลาบากใจเมอเตบโตเปนผใหญ จงจะตองปฏบตตามระเบยบวนย และ

ขนบธรรมเนยมประเพณ

คณภาพชวตหรออดมคตของชวตตามทรรศนะของพทธปรชญาเถรวาทนน ท

ปรากฏในคมภรซงเปนหลกคาสอนของพระพทธศาสนา หรอพระไตรปฏก มปรากฏอยหลายแหงแตเมอ

กลาวโดยสรปแลวหลกคาสอนของพทธศาสนาเถรวาทมเพยง 3 ขน หรอ 3 ระดบ คอ

ขนท 1 ระดบศลขนพนฐานฝกอบรมความประพฤตทางกาย ทางวาจาให

บรสทธ แลวประณตขนไปเรอยๆ

ขนท 2 ระดบสมาธ คอ การฝกจตใหมนคงแนวแน

95

ขนท 3 ระดบปญญา โดยการทาปญญาใหแกกลา จนหลดพนจากอวชชา

ตณหา อปาทานได นบเปนอดมคตของชวตตามหรอคณภาพของชวตตามหลกพทธศาสนาเถรวาท จง

หมายถงการดาเนนชวตใหบรรลประโยชนทเปนจดหมายปลายทางของการดารงชวตอยในโลก ทเรยกวา

การบรรลอตถะ 3 หรอประโยชน 3 ประการประกอบดวย ทฏฐธมมกตถะ ประโยชนในปจจบน ทเปน

ประโยชนขนพนฐานของชวต สมปรายกตถะ ประโยชนภายหนาทเปนประโยชนขนสง และปรมตถะ

ประโยชนอยางสงสด คอการเขาถงพระนพพานนนเอง

ความเปนผสมบรณดวยโภคทรพย เกยรตยศและการยกยองสรรเสรญจากคนในสงคม

ถอวาเปนยอดปรารถนาของบคคลผครองเรอนซงเปนอดมคตขนพนฐานทผครองเรอนควรจะไดรบ อดม

คตในขนพนฐานของมนษยทกคนจงไดแกความปรารถนาในความเปนผถงพรอมดวยมนษยสมบต หรอ

ความสาเรจประโยชน ทบคคลจะพงไดรบในปจจบนทเกยวของกบการดาเนนชวตประจาวนของแตละ

บคคล พอจะกลาวโดยสรปไดดงตอไปน

1) ตองการทรพยสมบต คอความมงมรารวยเพราะทรพยสมบตยอมยงความปลมใจ

ความสขใจ แกความขดของตางๆ ทเกดขน และสามารถใหสาเรจความประสงคในสงทตองการได

2) ตองการความมเกยรตยศชอเสยง ปรารถนาความเปนใหญ มเพอนฝงพวกพองท

ใหความรกสนทสนม ยกยองเชดชในสงคม

3) ตองการความมไมตร มบรวารชายหญงไวคอยชวยเหลอในกจการตางๆ และให

ความเคารพยกยองนบถอ

4) ตองการความผาสกในชวต มความสขเพยบพรอมทงกายและจตใจ

สาหรบความประหยดมธยสถ มทมาจากภาษาสนสกฤตแปลวา “ปานกลาง” ตงอยใน

ทามกลาง คอ ไมทาอะไรเกนพอด ไมใชจายเกนความพอด แตกไมใหขดสน ไมใหแรนแคนไมใหขาด

แคลนจนเกนไป ความมธยสถ มความหมายไดหลายนยและหลายสถานการณ อาจเกยวกบการใชจาย

ทรพยในชวตประจาวน หมายถงการใชจายอยางพอเหมาะพอด การใชชวตในสงคม กบการใชสงของ

เชน บรรดาสงของเครองใช เสอผา เครองนงหม ตลอดจนอาหารการกน ทกอยางยอมมสงทดมากนอย

ตางกน มราคาถกแพงตางกน ถาเรารจกเลอกซอของใชของกนทมราคาพอเหมาะสมกบฐานะ พอเหมาะ

กบการใชงาน ไมฟงเฟอใชสงทแพงเกนไปกเรยกวารจกมธยสถ ความมธยสถชวยใหคนดารงชวตอยไดใน

ความพอด ซงเปนวถทางททาใหชวตเปนสขอยางยงยน

พระไตรปฎกหมวดอภธรรมปฎก มหาวภงค เลมท 35 ขอท 569 หนา 307 ไดแสดง

รายละเอยดถงหลกพทธธรรมทสงเสรมความประหยดมธยสถไว ประกอบดวย

1) หลกอรยสจ 4 ความจรงอนประเสรฐ ความจรงของพระอรยะ ความจรงททาให

ผเขาถงกลายเปนอรยะประกอบดวย

96

(1) ทกข คอ ความทกข สภาพททนไดยาก สภาวะทบบคน ขดแยง บกพรอง

ขาดแกนสารและความเทยงแท ไมใหความพงพอใจแทจรง ไดแก การเกด ชรา ความแก มรณะ และ

ความตาย การประจวบกบสงอนไมเปนทรก การพลดพรากจากสงทรก ความปรารถนา ไมสมหวง โดย

ยอคอ อปาทานขนธ 5 เปนทกข

(2) ทกขสมทย เหตเกดแหงทกข สาเหตใหเกดทกข ไดแก ตณหา 3 คอ

กามตณหา ความอยากได อยากม ภวตณหา อยากเปน และวภวตณหา ความไมอยากเปน ลวนเปน

สาเหตแหงทกทงสน

(3) ทกขนโรธ ความดบทกข ไดแก ภาวะทตณหาดบสนไป ภาวะทเขาถงเมอ

กาจดอวชชา สารอกตณหาสนแลว ไมถกยอม ไมตดของ หลดพน สงบ ปลอดโปรง เปนอสระ คอ

นพพาน

(4) ทกขนโรธคามนปฏปทา ปฏปทาทนาไปสความดบแหงทกข ขอปฏบตใหถง

ความดบทกข ไดแก อรยอฎฐงคกมรรคหรอเรยกชออกอยางหนงวา มชฌมาปฏปทา แปลวา “ทางสาย

กลาง”

(5) มรรคมองค 8 หรอ อฎฐงคกมรรค แปลวา ทางมองค 8 ประการอน

ประเสรฐ ไดแก

1. สมมาทฐ เหนชอบ เปนหลกพทธธรรมทถอวามความสาคญอยางมาก

สาหรบการเรมตนตดสนใจในการดาเนนชวตซงถอวาเปน 2 ทางเลอกวาจะมความเหนในทางทถกหรอ

ความ เหน ในทางทผด (มจฉาทฐ) เชน การรอรยสจ 4 เหนไตรลกษณ และเหนปฎจจสมปบาท

2. สมมาสงกปปะ ดารชอบ ไดแก การสรางกศลวตก 3 เปนความนกคดทด

งาม เชน ความนกคดทจะออกจากกาม ความนกคดในทางเสยสละ และไมตดในการปรนปรอสนอง

ความอยากของตน ทเรยกวา เนกขมมวตก ความคดทไมพยาบาทใคร ความนกคดทประกอบ ดวยความ

เมตตา ความกรณา และไมมองโลกในแงราย

3. สมมาวาจา เจรจาชอบ หลกธรรมดงกลาวแสดงใหเหนวา ถาคนเรามวจ

สจรต กลาวคอ ไมพดปด ไมพดคาหยาบ ไมพดสอเสยด และไมพดเพอเจอ

4. สมมากมมนตะ กระทาชอบ ไดแก กายสจรต 3 เปนหลกธรรมในการ

สรางคณงามความด

5. สมมาอาชวะ เลยงชพชอบ ไดแก การประกอบอาชพทสจรต ตองไม

กระทาผดกฎหมาย และผดศลธรรม เชน ไมคาคน ไมคาอาวธ ไมคายาเสพตด ไมคายาพษ และสงของ

ทผดกฎหมาย

97

6. สมมาวายามะ ความพยายามชอบ หรอปธาน 4 ไดแก การมสงวร

ปธานคอ เพยรระวงหรอเพยรปดกน เพยรระวงยบยงบาปอกศลธรรมทยงไมเกด ไมใหเกดขน ปหาน

ปธาน เพยรละหรอเพยรกาจดคอ เพยรละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว ภาวนาปธาน เพยรเจรญ หรอ

เพยรกอใหเกด คอเพยรทากศลธรรมทยงไมเกด ใหเกดมขน และอนรกขนาปธาน เพยรรกษา คอ เพยร

รกษากศลธรรมทเกดขนแลวใหตงมน

7. สมมาสต ระลกชอบ ไดแก ความระลกร ทสามารถทาใหมนษยหลดพน

ออกจากบาป

8. สมมาสมาธ ตงจตมนชอบ ไดแก การทาสมาธ คอ การฝกจตใหตงมนอย

กบสงหนงสงใดเพยงสงเดยว การทาจตใหบรสทธชวขณะ เรยกวาสมถกรรมฐาน การทาจตใหบรสทธ

ตลอดไปโดยพจารณาสงตางๆ ทงหลายดวยปญญาใหรเหนตามความเปนจรง เรยกวา วปสสนา

กรรมฐาน

2.6.6 หลกพทธธรรมดานความมเหตผล

ความมเหตผลตามหลกตรรกวทยา กเปนดงทชอบอก เราจะตดสนวา ความคดใด

หรอการกระทาใด มเหตผลหรอไม กโดยใชหลกตรรกวทยาลวนๆ โดยไมคานงถงผลทจะเกดขนจาก

ความคดหรอการกระทานนๆ ยกตวอยางเชน ถา นาย ก. บอกวาเขาเชอวา โลกทงกลมทงแบน เราจะ

บอกวา นาย ก. ไมมเหตผล (หรอมความคดทผด) เพราะตามหลกตรรกศาสตรแลว โลกจะทงกลมและ

แบนไมได ปกตแลว มหลายเรอง ทเราตองตดสนตามหลกตรรกศาสตร เชนความคดทางคณตศาสตร ถา

เราพสจนไดวา สามเหลยม ABC เทากบสามเหลยม XYZ เรากจะบอกวา สามเหลยม ABC เทากบ

สามเหลยม XYZ โดยไมสนใจวาการตดสนเชนนนจะทาใหใครเสยหาย หรอแมแตจะทาใหประเทศชาต

ลมจม เพราะคณตศาสตรสนใจแตความจรง ไมสนใจผลทจะเกดจากความจรงนน

สวนความมเหตผลตามหลกเศรษฐศาสตร เราไมสนใจความจรง เราสนใจแตผลของ

การกระทาหรอการตดสนใจเทานน ถาการกระทาใด ทาแลวสามารถทาใหผกระทาบรรลจดมงหมายได

เรากจะตดสนวาการกระทานนมเหตผลตามหลกเศรษฐศาสตร เชน ถาเราเหน นาย ข. เสยเงนซอลอ

ตเตอรคราวละมากๆ โดยมจดมงหมายคออยากไดเงนมากๆ เรากจะบอกวา นาย ข. ไมมเหตผล เพราะ

การซอลอตเตอรในระยะยาวมโอกาสเสยเงนมากกวาไดเงน เนองจากผลลพธทางแงบวกของการซอลอ

ตเตอร เปนลบ เราจะเหนวาเราไมสามารถวจารณการกระทาของ นาย ข. วาไมมเหตผล (หรอผด) โดย

ใชหลกของตรรกศาสตร เราจะวจารณการกระทาของ นาย ข. วาไมมเหตผลไดกดวยหลกเศรษฐศาสตร

เทานน (http://www.oocities.com/surisun/rational_theory.html) การมเหตผลเปนสงทสงคม

ปรารถนา และนกศกษาทมคณภาพชวตทด ตองมสขภาพกายและใจทสมบรณมเหตมผล

2.6.7 หลกพทธธรรมดานเกยวกบอบายมข

98

อบายมขเปนชองทางของความเสอม ทางแหงความพนาศ เหตยอยยบแหงโภค

ทรพย เปนหลกพทธธรรมทนกศกษาและประชาชนทวไปไมควรควรเกยวของ พระไตรปฎก ทฆนกาย

ปาฏกวรรค เลมท 11 ขอท 178–184 หนา 196–198 ไดใหรายละเอยดไววา เปนคนขเหลาเมายา ชอบ

เทยวกลางคน ชอบเทยวเตรดการเลนเปนนจ ชอบเลนการพนนขนตอ ชอบคบคนชวเปนมตร เกยจ

ครานการงาน

1) ตดสราและของมนเมา (Addiction to intoxicants) มโทษ 6 คอ

(1) ทรพยหมดไปเหนชดๆ

(2) กอการทะเลาะววาท

(3) เปนบอเกดแหงโรค

(4) เสยเกยรตเสยชอเสยง

(5) ทาใหไมรอาย

(6) ทอนกาลงปญญา

2) ชอบเทยวกลางคน (Roaming the streets at unseemly hours) มโทษ 6 คอ

(1) ชอวาไมรกษาตว

(2) ชอวาไมรกษาลกเมย

(3) ชอวาไมรกษาทรพยสมบต

(4) เปนทระแวงสงสย

(5) เปนเปาใหเขาใสความหรอขาวลอ

(6) เปนทางมาของเรองเดอดรอนเปนอนมาก

3) ชอบเทยวดการละเลน (Frequenting shows) มโทษ โดยการงานเสอมเสย

เพราะใจกงวลคอยคดจอง กบเสยเวลาเมอไปดสงนนๆ ทง 6 กรณ คอ ราทไหนไปทนน ขบรอง ดนตร

เสภา เพลง และเถดเทงทไหนไปทนน

4) ตดการพนน (Indulgence in gambling) มโทษ 6 คอ

(1) เมอชนะยอมกอเวร

(2) เมอแพกเสยดายทรพยทเสยไป

(3) ทรพยหมดไปๆ เหนชดๆ

(4) เขาทประชม เขาไมเชอถอถอยคา

(5) เปนทหมนประมาทของเพอนฝง

(6) ไมเปนทพงประสงคของผทจะหาคครองใหลกของเขา เพราะเหนวาจะเลยง

ลกเมยไมไหว

99

5) คบคนชวเปนมตร (Association with bad companions) มโทษ โดยนาให

กลายไปเปนคนชวอยางคนทตนคบทง 6 ประเภท คอ ไดเพอนทจะนาใหกลายเปน

(1) นกการพนน (Gamblers)

(2) นกเลงหญง (Rakes; seducers)

(3) นกเลงเหลา (Drunkards)

(4) นกลวงของปลอม (Cheater with false things)

(5) นกหลอกลวง (Swindlers)

(6) นกเลงหวไม (Men of violence)

6) เกยจครานการงาน (Habit of idleness) มโทษ โดยทาใหยกเหตตางๆ เปน

ขออางไมทาการงาน โภคะใหมกไมเกด โภคะทมอยกหมดสนไป คอใหอางไปทง 6 กรณวา หนาวนก-

รอนนก-เยนไปแลว- ยงเชานก-หวนก-อมนก แลวไมทาการงาน

2.6.8 คณภาพชวตดานอาหารและโภชนาการ

อาหาร หมายถง สงทมนษยกน ดมหรอรบเขารางกายโดยไมมพษแตมประโยชนตอ

รางกายชวยซอมแซมอวยวะสวนทสกหรอและทาใหกระบวนการตางๆ ในรางกายดาเนนการไปอยาง

ปกตซงรวมถงนาดวย ดงนนอาหารประจาวนของมนษยจงจาเปนตองประกอบดวยอาหารหลากหลาย

ชนด เพอใหรางกายไดรบสารอาหารทจาเปนตอรางกายครบถวน อาหารจาเปนไดแกของแขง

ของเหลวหรอกาซ เชน อากาศทเราหายใจเขาไป เลอด นาเกลอหรอยาฉดทแพทยจดใหกนบวาเปน

อาหารดวย

โภชนาการ หมายถง ความตองการของสารอาหาร การเปลยนแปลงของอาหารใน

รางกายและรางกายเอาสารไปใชอะไรบาง ตลอดจนถงการยอย การดดซมและการขบถาย

ธนดา กรตสธน (2553 : เวบไซต) ไดใหรายละเอยดไววา “อาหารมความสาคญ

ตอรางกายของเราเปนอยางมาก เพราะทาใหรางกายเจรญเตบโตและแขงแรง ทาใหเกดการพฒนา

ทางการสตปญญาและทาใหระบบตางๆของรางกายทางานไดอยางเปนปกต นอกจากนยงชวยซอมแซม

อวยวะทสกหรออกดวย ดงนนจงมความจาเปนทเราจะตองมความรเกยวกบอาหารเพอนาความรเหลาน

มาสงเสรมสขภาพของตนเองและครอบครวตอไปคณลกษณะของเยาวชนไทยทพงประสงค”

ความสาคญของอาหารและโภชนาการทมผลตอมนษย ดงน

1) ผลตอรางกายและการเจรญเตบโตของรางกาย พนธกรรมและสงแวดลอมม

อทธพลอยางมากตอการเจรญเตบโตของรางกาย จะไดเหนจากจากทเดกแตละคนเจรญเตบโตได

สมบรณ สงสาคญมากสาหรบการเจรญเตบโตคอ อาหารและโภชนาการ แตถารบประทานไมเพยงพอ

อาจทาใหเปนโรคขาดสารอาหาร รางกายแคระแกรน ถาไดรบอาหารไมเพยงพอกบรางกาย

100

ความสามารถในการตานทานโรค ผทมภาวะโภชนาการดจะแขงแรงกจะมความตานทานโรค และเมอ

รางกายไดรบสารอาหารทมคณคาครบถวนรางกายแขงแรง มผลทาใหอายยน

2) ผลทางดานอารมณและสตปญญา

(1) การเจรญเตบโตของสมองและสตปญญา การขาดอาหารมผลทาใหการ

เจรญเตบโตของเดกชะงกทางรางกาย จตใจ สมองและสตปญญา เราจะพบวาเดกทมสมองเลกกวาปกต

มกจะเรยนรชา ขาดความคดรเรมสรางสรรค ขาดความกระตอรอรน

(2) ประสทธภาพในการทางาน ขนอยกบสขภาพทางกาย อารมณและ

ปญญาดวย

ในสถาบนการศกษาทมขนาดใหญ ควรมแผนผงสาหรบการบรการดานอาหารและ

โภชนาการ ควรจะมขนาดของหอง กวาง 10.00 เมตร ยาว 12.00 เมตร รวมพนท 120.00 ตารางเมตร

ประกอบดวย

1) โตะปฏบตงานสแตนเลส

2) เกาอไมมพนก

3) ตสแตนเลสเกบวสดฝก

4) ตสแตนเลสเกบอปกรณ

5) โตะสแตนเลสดานลางเปนตเกบอปกรณ

6) ตเยน ขนาดไมตากวา 13 ควบกฟต

7) เตาแกสพรอมถงและอปกรณ

8) อางลางสแตนเลสแบบ 2 หลม

9) เตาหงตมพรอมเตาอบระบบแกสและไฟฟา

10) ชนวางอปกรณสแตนเลส 4 ชน

11) ตเกบอปกรณนกศกษา (20 ชอง)

12) โตะครพรอมเกาอมพนก

13) กระดานไวทบอรด

14) โทรทศนส ชนดจอแบน ขนาด 29 นว

15) ตเกบสอการเรยนการสอน

101

ภาพประกอบ 5 ผงแสดงรายละเอยดภายในหองอาหารประจามหาวทยาลยเอกชน

สรป อาหารและโภชนาการเปนจาเปนตอสขภาพและรางกาย อนแสดงถงสภาวะความ

สมบรณของรางกายและจตใจทปราศจากโรคและสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

สาเหตของความเปลยนแปลงในรางกายของคนอาจเกดการบรโภคอาหารทไมถกหลก โภชนาการซงเกด

ไดทงการบรโภคทนอยหรอมากเกนไป ดงนนจงควรบรโภคอาหารในปรมาณทพอเหมาะกบความ

ตองการของรางกายรวม ทงถงการหงตมทถกวธ มสารอาหารครบถวนตามความตองการของรางกาย

และรางกายกสามารถนาสารอาหารไป ใชใหเกดประโยชนในการสงเสรมสขภาพอนามยไดอยางเตมทซง

เรยกวา "ภาวะโภชนาการทด" ดงนน เราจงควรทจะรจกเลอกอาหารใหไดครบ 5 หมทกวนในปรมาณท

เพยงพอเหมาะกบวยและสภาพอาหาร จงเปนสวนสาคญทชวยใหมนษยมรางกายแขงแรง สมบรณ ม

สขภาพอนามยดและสามารถชวยใหผทรางกายไมแขงแรง สขภาพไมดใหดขนได ทงยงชวยปองกนและ

ตานทานโรคไดอกดวย

2.6.9 คณภาพชวตดานทอยอาศยและสขอนามย

คณภาพชวตมความหมายกวางขวาง โดยคณภาพชวตสามารถเปลยนแปลงไดตาม

สภาพแวดลอมและสภาวการณตางๆ นกวชาการและหนวยงานทเกยวของกบการพฒนาคณภาพชวต

ประชากร ไดกาหนดองคประกอบของคณภาพชวตไวตางๆ กน ดงน

องคการยเนสโก (UNESCO) ไดกาหนดองคประกอบของคณภาพชวตไวดงแผนภม

102

มาตรฐานการครองชพ

สงแวดลอม การเปลยนแปลง

คณภาพชวต ทางสงคม

ทรพยากร ระบบสงคม

กระบวนการพฒนา และวฒนธรรม

ภาพประกอบ 6 องคประกอบของคณภาพชวต

องคการยเนสโก (UNESCO, 1980 : 85) ไดใหรายละเอยดถงมาตรฐานการครองชพ

ทมผลตอคณภาพชวตไววา

1) ดานรายไดตอบคคล (Per capita income) หมายถงรายไดเฉลยของประชากร

ตอคนตอป โดยคดจากผลรวมของผลผลตประชาชาตทงหมดภายใน 1 ป ตอจานวนประชากร ถา

ผลลพธมคาสงแสดงวาประเทศนนมการกนดอยด เศรษฐกจของประเทศด

2) ดานสขภาพ เปนปจจยทแสดงถงคณภาพชวต เพราะถาบคคลมสขภาพด

รางกายแขงแรง มโอกาสทางานไดอยางมประสทธภาพ มความสาเรจสง กอใหเกดความกาวหนาในชวต

ทาใหสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

3) ดานทอยอาศย มทอยอาศยเปนของตนเอง และอยในสภาพแวดลอมท

เหมาะสม วสดทนามากอสรางมความถาวร มคณภาพ

4) ดานการศกษา เปนปจจยทสาคญในการดารงชวตและชวยพฒนาคณภาพชวตให

ดขน รจกการแกปญหา ตวบงช ไดแก ระดบการศกษาภาคบงคบ ประเทศทพฒนาแลว จดการศกษา

ภาคบงคบ 12 ป สาหรบประเทศไทย ไดปฏรปการศกษาภาคบงคบปรบเปลยนจาก 6 ป เปน 12 ป

5) การสงคมสงเคราะห เปนปจจยสาคญของมาตรฐานในการดารงชวต ประเทศท

พฒนาแลวจะจดใหมการประกนสงคม ใหบรการแกคนทไมสามารถชวยเหลอตนเองได เชน คนชรา คน

พการ คนวางงาน สาหรบประเทศทดอยพฒนาการไมสามารถจดการดานสงคมสงเคราะหใหประชากร

ไดอยางทวถง ประชากรตองชวยเหลอตนเอง

สรป คณภาพชวตทไดมาตรฐานและความปลอดภยของอาหาร นบเปนสงทสาคญ

"สถาบนอาหาร" เปนองคกรทมบทบาท และภารกจในการดาเนนการสงเสรมสนบสนนหนวยงานทเปน

103

ภาครฐและเอกชน รวมทง ผประกอบการอตสาหกรรมอาหารทกระดบเขาสมาตรฐานสากล ไดมงเนน

ในเรองของการดาเนนงานในดานโครงการ การตรวจวเคราะห งานวจย และบรการขอมลเกยวกบ

อตสาหกรรมอาหารเปนหลก สถาบนอาหารอยในสงคมมาเปนปท 13 จงตองการเผยแพรแนวคดเรอง

มาตรฐานอาหารปลอดภยใหกบสงคมโดยทวไปในรปแบบของการทากจกรรมเพอสงคม หรอ CSR

(Corporate social responsibility) อาหารทมจาหนายในสถาบนการศกษาจะตองเปนอาหารทสะอาด

ประหยด ถกสขลกษณะ และไดมาตรฐานสากล คณภาพชวตดานทอยอาศยและสขอนามยนน เปน

ปญหาทสาคญในระดบสากล มความสมพนธกบความเปนอยของมนษยในทกระดบ

2.6.10 คณภาพชวตดานการบรการพนฐาน

คณภาพชวตของประชากรในสงคม หมายถง มาตรฐานการดารงชวตอนเหมาะสม

ของประชากรในสงคม การพฒนาทรพยากรมนษยคอการทาใหมนษยมประสทธภาพและ มคณภาพใน

ดานการทางานเพอพฒนาตนเอง ครอบครว สงคมและประเทศชาต รวมทงการมสขภาพอนามย

สมบรณและมคณธรรม การพฒนาคณภาพชวตของประชากรในแตละประเทศ จาเปนตองเรมพฒนา

ตงแตเกดและตอเนองจนถงตาย สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ได

กาหนดความจาเปนพนฐานหลกๆ ไว 6 ประการ ไดแก

1) ดานการศกษา

2) ดานสขภาพอนามย

3) ดานการประกอบอาชพ

4) ดานการมสวนรวมในการพฒนาหรอจดการทองถนหรอบานเมอง

5) ดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน

6) ดานจตใจในการอยรวมกนอยางเปนสข

2.6.11 คณภาพชวตดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน

มหาวทยาลยรงสต (2553 : เวบไซต) ไดใหรายละเอยดไวในแผนกความปลอดภย

ไววาความรบผดชอบในการรกษาความสงบเรยบรอย ปองกน และกากบดแลทรพยสนภายใน

มหาวทยาลย ตลอดจนสวสดภาพดานความปลอดภยในชวตและทรพยสนแกบคลากรและนกศกษา โดย

มภาระหนาทมขอบขายงาน ดงน

1) ตรวจตราปองกนและดแลทรพยสนของมหาวทยาลยทงภายในอาคารและ

นอก อาคารมใหเสยหาย โดยการสารวจพนทโดยละเอยด เพอกาหนดมาตรการและแนวทางปฏบตได

ฉบไว

2) ควบคมและจดระบบการจราจรเพอปองกนอบตเหต จดการจอดรถภายใน

มหาวทยาลยใหเปนไปตามขอบงคบ และนโยบายของมหาวทยาลย

104

3) รกษาความสงบเรยบรอยภายในมหาวทยาลย ตลอดจนปองกนสวสดภาพ

ดาน ความปลอดภยในชวตและทรพยสนแกบคลากรและนกศกษา

4) รบแจงเหตดวน-เหตราย ตลอด 24 ชวโมง

5) จดระบบและดาเนนการประสานงานกบทกหนวยงานทงภายในและภายนอก

มหาวทยาลย ใหสอดคลองกบภาระหนาทของงาน

6) อานวยความสะดวกแกบคคลภายนอกทมาตดตองานมหาวทยาลย

7) ปฏบตหนาทอน ตามทไดรบมอบหมาย

กระทรวงศกษาธการ (2544 : 54) ไดกาหนดลกษณะพฤตกรรมทพงประสงคของ

เยาวชนไทยไว 6 ประการ ดงน

1) มความรเรมสรางสรรค

2) มทศนคตทดตอสมมาชพทกชนด มระเบยบวนยในการทางานทงในสวน

ตนเองและหมคณะ มความมานะพากเพยร อดทน ประหยด และใชเวลาใหเปนประโยชน

3) มความซอสตย มวนยในตนเอง เคารพกฎหมาย และกตกาของสงคม

รบผดชอบตอตนเอง ครอบครว และสงคม ตลอดทงเสรมสรางความเสมอภาค และความเปนธรรมใน

สงคม

4) รสทธและหนาท รจกทางานเปนหมคณะ มความสามคคและเสยสละเพอ

สวนรวม รจกแกปญหาดวยสนตวธอยางมหลกการและเหตผล

5) มความภาคภมใจในความเปนไทย มความจงรกภกดตอชาต ศาสนา

พระมหากษตรย มความรและเลอมใสในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย

เปนประมข

6) มความเขาใจอนดในมนษยชาต และการอยรวมกนอยางสนตสข

2.6.12 พฤตกรรมเชงจรยธรรมกบคณภาพชวต

Lickona. 1992 : 69 อางถงใน โกศล มคณ. 2547 : 20) ไดอธบายไวสรป

ไดวา พฤตกรรมจรยธรรมถอเปนองคประกอบสาคญทสดของจรยธรรม เพราะเปนสงทบคคลแสดงออก

ซงอาจจะมผลดผลเสยกบตน ผลดผลเสยกบผอน และผลดผลเสยแกสงคมในวงกวางพฤตกรรม

จรยธรรม เปนการกระทาของบคคลตามทเขารและรสกวาเปนสงทถกตอง พฤตกรรมเปนผลทเกดจาก

ลกษณะ 2 ดาน ของบคคล คอ ดานความฉลาด (Intellect) และดานอารมณ (Emotion) ถาบคคลม

คณภาพทงสองดานดงกลาวสงกจะมพฤตกรรมจรยธรรมทด และลกษณะทางจรยธรรมทสาคญสอง

ประการ คอ การยอมรบ (Respect) และการรบผดชอบ (Responsibility) ซงในสวนทเกยวกบ

พฤตกรรมนนประกอบดวย 3 สวน คอ สมรรถภาพ (Competence) ความตงใจ (Will) และนสย

105

(Habit) สาเหตของพฤตกรรมจรยธรรมนนเปนผลซงเกดจากอก 2 องคประกอบของจรยธรรม ไดแก 1)

การรเชงจรยธรรม 2) การรสกเชงจรยธรรม ซงอธบายไดวา ถาบคคลม คณภาพทางจรยธรรมดานความ

ฉลาด(Intellect) และอารมณ (Emotion) กมแนวโนมทเขาจะกระทาตามสงทเขารและรสกวาเปนสงท

ถกตอง

กรมวชาการ (2523 : 53) ไดอธบายและใหความหมายไวสรปไดวา “จรยธรรม

หมายถง การประพฤตด ปฏบตด ปฏบตชอบทงกาย วาจา และใจ เพอประโยชนตอตนเอง ผอน และ

สงคม”

ประสาท อศรปรดา (2523 : 120) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “จรยธรรมตรง

กบ คาวา Morality ในภาษาองกฤษซงมรากศพทมาจากคาวา Moralis ในภาษาละตน ตามรากศพท

นน จรยธรรมจงหมายถงจารตประเพณ มารยาท ความประพฤตในสงคม หรอรปแบบของพฤตกรรมซง

ปฏบตตามมาตรฐานของกลม”

ดวงเดอน พนธมนาวน (2524 : 3) ไดใหรายละเอยดไววา “พฤตกรรมจรยธรรม

หมายความถง การทบคคลแสดงพฤตกรรมทสงคมนยมชมชอบหรอยกเวนการแสดงพฤตกรรมทฝาฝน

กฎเกณฑหรอคานยมในสงคมนน จงสรปไดวาพฤตกรรมจรยธรรม หมายถง การกระทาของบคคลตามท

บคคลเขาใจและรวาถกตอง แตการกระทานนจะแสดงวามจรยธรรมสง-ตาเพยงไรขนอยกบวาเปนการ

กระทาทสงคมยอมรบหรอนยมชมชอบเพยงไร”

สาโรช บวศร (2526 : 15-17) ไดใหแนวคดไววา “จรยธรรมหมายถง คณสมบต

ทางความประพฤตทสงคมมงหวงใหสมาชกของสงคมนนปฏบตตาม จรยธรรมเกยวของโดยตรงกบความ

ถกตองในความประพฤต”

วทย วศทเวทย (2528 : 8) ใหความหมายของจรยธรรมไววา “หมายถง ความ

ประพฤตตามคานยมทพงประสงคโดยใชจรยศกษา พฤตกรรมดานคณคาสามารถแยกแยะไดวาสงใดด

ควรทาและสงใดชวควรละเวน”

แสง จนทรงาม (2530 : 20) ไดอธบายถงความหมายของจรยธรรมไวสรปไดวา

“จรยธรรมหมายถง พฤตกรรมของมนษยทแสดงออกมาทางกาย วาจา ใจ เปนการกระทา พด หรอคด

ทเราอาจประเมนคาเปนดชวได ถาชวกควรละเวน ถาดกควรกระทาตาม”

นออน กลนรตน (2536 : 47) ไดใหความหมายไววา “จรยธรรม หมายถง

คณลกษณะทแฝงอยภายในตวบคคลและเปนแนวทางทบคคลไดประพฤตปฏบตในสงทถกตองดงาม ให

สอดคลองกบมาตรฐานของความดและความถกตองทสงคมนนๆ ยอมรบ อนจะนาไปสความสงบสขของ

สงคมและประเทศชาต

106

กรมวชาการ (2535 : 36) ไดใหความหมายของจรยธรรมไววา “จรยธรรม คอ

ระบบกฎเกณฑทใชในการจาแนกการกระทาทดออกจากการกระทาทชว”

พงศธร เครยดธนฤบาล (2537 : 32) ไดใหความหมายของจรยธรรมไดวา

“หมายถง ระบบของกฎเกณฑสาหรบวเคราะหการกระทาผดหรอถกของบคคลจรยธรรมเปลยนแปลง

ววฒนาการประสบการณของบคคล”

พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต, 2539 : 13) ไดใหคาอธบายถงจรยธรรมไววา

“จรยธรรมในทางพระพทธศาสนา ถอเปน “มรรค” กลาวคอ วถทางจรยธรรมเปนการปฏบตเพอเขาถง

จดหมาย คอทาใหหมด “ปญหา”

ประนอม โสภพนธ (2546 : 8) ไดใหความหมายไววา “จรยธรรม หมายถง สงท

ควรประพฤตปฏบตใหเปนไปตามกฎเกณฑสากลในสงคม ทงทางกาย วาจา และใจ เพอบรรลถงสภาพ

แหงชวตอนมคณคาทพงประสงคตอตนเอง ผอน และสงคม และเปนมาตรฐานหรอแนวทางในการ

ประพฤตและปฏบตตนใหเปนทยอมรบของสงคม เพอใหคนในสงคมนนมความสขและความพอใจ”

2.7 แนวคดเกยวกบบคลกภาพ

บคลกภาพ เปนลกษณะสวนรวม และเปนสงกาหนดทศทางการประพฤตปฏบตของ

บคคลนนๆ เปนปจจยสาคญตอความสาเรจดานตางๆ เชน บคลกภาพในดานสตปญญา การวเคราะห

ความมเหตผล ความคดรเรมสรางสรรค ความสนใจใฝร และแรงจงใจ มกเปนตวชวยสงผลสการวางแผน

งานไดถกทศทาง และสงผลสการปฏบตงานใหบรรลวตถประสงคของบคคลหรอองคกร สวนบคลกภาพ

ภายนอก ดานการวางตน การแตงกาย กรยาทาทาง การพดและภาษาพด มกเปนภาพลกษณและจด

บงชไดอกประการหนงทจะชวยสรางมนษยสมพนธ สรางความนาเชอถอ และแรงจงใจใหผพบเหนหรอค

สนทนาเกยวกบดานตางไดใชเปนเครองชวดได

บคลกภาพของบคคลมทมาจากพนธกรรมและสงแวดลอม มนษยเรามพนธกรรม และ

สงแวดลอมตางกนจงสงผลสความแตกตางระหวางบคคล การทาความเขาใจเรองความแตกตางระหวาง

บคคลโดยอาจศกษาไดจากทฤษฎบคลกภาพซงบางทฤษฎใหความรความเขาใจเรองลกษณะของบคคล

ในรปแบบตางๆ การศกษาใหเขาใจทมาและลกษณะของคนในรปแบบตางๆ จากทฤษฎบคลกภาพ จะ

ชวยใหมนษยและสงแวดลอมรอบตวไดเขาใจตนเอง เขาใจผอน จนนาไปสการปรบปรงพฒนาการ

ตนเองและผรวมเสนทางการทางานดวยกนใหมบคลกภาพทพงประสงค จนนาไปสการพฒนาคณภาพ

ชวตดานตางๆ ไดถกตอง เพอการดารงอยในสงคมอยางมประสทธภาพ และยงยน

Hjelle & Ziegler., 1992 อางถงใน ทองคา นสยสตย. 2552 : 6 ไดใหแนวคดไว

สรปไดวา “คาวาบคลกภาพ (Personality) มาจากรากศพทภาษาลาตนวา Persona แปลวาหนากาก

ของนกแสดงละครเวทในยคกรกโบราณ ซงแสดงลกษณะทาทางและลกษณะของตวละคร ดงนนความ

107

เขาใจเรมแรกของบคลกภาพคอ ภาพลกษณทางสงคมทมลกษณะผวเผน(Superficial social image)

ซงบคคลนามาใชแสดงบทบาทในชวตจรง คาทใชกลาวถงบคลกภาพในลกษณะนเชน เปนคนมเสนห ม

ความสงางาม หรอรปรางหนาตาด เปนตน อกลกษณะหนงบคลกภาพอาจจะหมายถงลกษณะทโดดเดน

สะดดตาของบคคล กลาวคอ เปนความประทบใจทบคคลถายทอดในการแสดงบทบาทกบบคคลอน”

Allport. G.W., 1964 : 184 ไดอธบายลกษณะนสยของบคคลไว 3 ประเภท

ประกอบดวย

1) ลกษณะนสยทโดดเดน (Cardinal traits) เปนลกษณะเดนของบคคลท

แสดงออกชดเจนเหนอลกษณะอนๆ และเปนลกษณะบคลกภาพทควบคมแรงจงใจตางๆ เพอใหเกดพลง

ในการแสดงออกและมอทธพลตอพฤตกรรมทาใหเกดเอกลกษณของบคคล เชน ฟลอเรนซ ไนตงเกลท

โดดเดนในเรองการมเมตตาตอเพอนมนษย

2) ลกษณะรวม (Central traits) เปนลกษณะบคลกภาพทมความสาคญในการ

ควบคมพฤตกรรมการแสดงออกของบคคลในสถานการณตาง ๆ แตจะมความชดเจนนอยกวาลกษณะ

นสยทโดดเดน (Cardinal traits) ซงลกษณะรวมจะมหลาย ๆ ลกษณะมากกวาแตจะมมากบางนอยบาง

ในตวบคคลเชน ความซอสตย ความคดสรางสรรค ความเฉลยวฉลาด ซงเราจะสงเกตเหนไดงาย

3) ลกษณะนสยทตยภม (Secondary traits) เปนลกษณะทแสดงออกทวๆ ไปแต

จะมความไมคงท ไดแก ความสนใจและปฏกรยาตอบสนองสวนใหญ โดยไมเกยวกบประสบการณใน

อดตสวนใหญเปนทศนคตของบคคลทมตอสถานการณบางอยางเชน ความชอบอาหาร หรอรปแบบของ

เสอผา

Costa and McCrae., 1992 อางถงใน ชชย สมทธไกร, 2551 : 518 - 519) ได

กาหนดองคประกอบบคลกภาพมหาดานไว ดงน

องคประกอบท 1 ความหวนไหวทางอารมณ (Neuroticism) ประกอบดวย

บคลกลกษณะ 6 ประการไดแก

1) ความวตกกงวล (Anxiety)

2) ความโกรธ (Angry hostility)

3) ความซมเศรา (Depression)

4) ความระมดระวงตว (Self-consciousness)

5) ความหนหนพลนแลน (Impulsiveness)

6) ความออนแอตอความเครยด (Vulnerability)

บคคลทมระดบคะแนนดานความหวนไหวทางอารมณสง จะมความยากลาบากในการ

ปรบตวใหเขากบผอนหรอสถานการณ ไมคอยมเหตผล ไมสามารถควบคมอารมณความตองการของ

108

จตใจได และมความสามารถตาในการจดการกบความเครยด ในทางกลบกน บคคลทมระดบคะแนน

ดานนตาจะสามารถจดการกบความตองการ และอารมณของตนเองไดด มความสงบนง ผอนคลาย และ

สามารถเผชญหนากบสภาวะทมความตงเครยดไดเปนอยางด

องคประกอบท 2 การเปดเผยตนเอง (Extraversion) ประกอบดวยบคลกลกษณะ

6 ดานไดแก

1) ทาททอบอน (Warmth)

2) ชอบเขาสงคม (Gregariousness)

3) กลาแสดงออก (Assertiveness)

4) เตมไปดวยพลงและความรวดเรว (Activity)

5) ชอบแสวงหาความตนเตน(Excitement seeking)

6) อารมณแจมใส (Positive emotions)

บคคลทมระดบคะแนนสงสาหรบดานการเปดเผยตวเองสง มกจะชอบเขากลมกบคน

หมมากชอบเขาสงคม ชอบพดคย กลาแสดงออก ตนตว ชอบความสนกตนเตน และมองโลกในแงด

บคคลทมระดบคะแนนตาในดานการเปดเผยตนเองเปนผมบคลกภาพแบบเกบตว (Introversion) รก

สนโดษ ชอบเปนตวของตวเอง และไมชอบนาหรอตามใคร

องคประกอบท 3 การเปดรบประสบการณ(Openness to experience)

ประกอบดวยบคลกลกษณะ 6 ประการไดแก

1) การมจนตนาการ (Fantasy)

2) ความมสนทรยภาพ (Aesthetics)

3) ไวตอความรสกของตนเอง (feelings)

4) ความเตมใจทจะลองทาสงแปลกใหม (Actions)

5) การเปดกวางทางดานความคด (Ideas)

6) การเปดกวางดานคานยม (Values)

บคคลทมระดบคะแนนดานการเปดรบประสบการณสง มกจะมความสนใจใครรในเรอง

ตางๆ ชอบหาประสบการณแปลกๆ ใหมๆ ใหตนเองอยเสมอบคลกภาพดานนมความ เกยวของใกลชด

กบเรองของการศกษาและสตปญญา

องคประกอบท 4 การเหนตามผอน (Agreeableness) ประกอบดวยบคลกลกษณะ

6 ประการ ไดแก

1) ความไววางใจผอน (Trust)

2) ความเตมใจชวยเหลอผอน (Altruism)

109

3) การยอมตาม (Compliance)

4) ความตรงไป ตรงมา (Straightforwardness)

5) ความออนนอมถอมตน (Modesty)

6) ความออนโยน (Tender-mindedness)

บคคลทมระดบของการเหนตามผอนสง จะมความเหนอกเหนใจผอน เขาใจผอน และ

กระตอรอรนทจะชวยเหลอโดยทจะเชอวาผอนจะชวยเหลอตนเองเชนกน บคคลลกษณะนมกเปนทชน

ชอบของสงคมมากกวาบคคลทมลกษณะตรงกนขาม บคคลทมระดบคะแนนดานการเหนตามผอนตา

จะเปนผทยดถอความคดและการตดสนใจของตนเองเปนใหญ มกจะเคลอบแคลงสงสยในการกระทา

และความคดของผอน ชอบการแขงขนมากกวาการรวมมอ

องคประกอบท 5 ความสานกผดชอบ (Conscientiousness) ประกอบดวย

ลกษณะ 6 ประการไดแก

1) ความมสมรรถนะ (Competence)

2) ความมระบบระเบยบ (Order)

3) การยดมนในหนาทและความรบผดชอบ (Dutifulness)

4) การมวนยในตนเอง (Self-discipline)

5) มงความสาเรจ (Achievement striving)

6) ความสขมรอบคอบ (Deliberation)

บคคลทมระดบคะแนนสงในดานความสานกผดชอบ จะมลกษณะทเชอถอไดม

จดหมายในชวต มความตงใจแนวแน รอบคอบ ตรงเวลาบคลกภาพดานนจะเกยวของกบการศกษาและ

ความสาเรจในหนาทการงาน ขอเสยของบคคลทมคะแนนในดานนสงมากๆ คอ จะเปนคนทจจ ระเบยบ

จด และอาจเครยดได หากงานททาอยไมดพอหรอไมสาเรจตามเปาหมาย ในทางกลบกน บคคลทม

คะแนนดานความสานกผดชอบตา มกจะทางานใหบรรลเปาหมายไดยาก แตกไมไดหมายความวาจะ

เปนคนไมมหลกการในการดาเนนชวต เพยงแตทาสงใดไมคอยจะสาเรจตามเปาหมายเทานน

Kobasa. 1979 : 1-11) ไดใหแนวคดพรอมกบการตงขอสงเกตเรองทเกยวกบ

บคลกภาพทเกยวโยงถงสภาพการณในชวตประจาวนของมนษยไววา เมอบคคลตองเผชญสถานการณท

กอใหเกดความเครยดในระดบทสงพอๆ กน บางคนสามารถเอาชนะความเครยดนนได แตบางคนกลบ

ปรากฏวาไมสามารถปรบตวตอการเผชญสถานการณความเครยดนนได โกบาซาร จงสนใจศกษาถง

สาเหตททาใหบคคลมความตานทานตอความเครยดสงโดยไมเกดความเจบปวยขน และพบวากลมบคคล

เหลานจะมลกษณะทางบคลกภาพทคลายๆ กน ซง โกบาซาร ไดเรยกลกษณะเฉพาะบคคลททาใหม

ความตานทาน เมอตองเผชญกบเหตการณในชวตทกอใหเกดความเครยดสง และสามารถปรบตวปรบใจ

110

ไดดวา บคลกภาพทเขมแขง โดยทาการศกษาบคลกภาพทเขมแขง โดยใชแนวคดแบบอตถภาวนยม

(Existentialism) มาเปนกรอบแนวคด ซงม 3 ประการคอ

ประการแรก วธการดารงชวตของมนษยในโลกนไมไดเกดจากการไดรบการ

ถายทอดมาจากลกษณะภายใน หากแตเกดจากการพฒนาการอยางตอเนองของบคลกภาพทแสดงออก

ประการทสอง ชวตตองมการเปลยนแปลง มนษยจาเปนตองเผชญกบความเครยด

ทมาพรอมกบการเปลยนแปลงเสมอ ดงนนมนษยควรจะรจกใชความเครยดใหเปนประโยชน และ

หาทางเอาชนะความเครยดใหสาเรจ

ประการทสาม ความเครยด และเหตการณเปลยนแปลงในชวต ถอเปนสงททาทาย

และนาตนเตน ทาใหมนษยรจกคด และตดสนใจ ซงจะกอใหเกดการพฒนาตนเอง และมความเปนตว

ของตวเองสงขน

นอกจากน โกบาซาร (Kobasa 1979 : 11) ยงใหแนวคดเพมเตมวา การทบคคลตอง

เผชญกบความเครยดในระดบสงนน ผทมบคลกภาพทเขมแขงในระดบสงจะสามารถดารงภาวะสขภาพ

ทดไวได แตผทมบคลกภาพทเขมแขงในระดบตาจะเกดความเจบปวยตามมา และไดกาหนดคณลกษณะ

ของบคลกภาพทเขมแขงไว 3 ประการ คอ

1) ความสามารถในการควบคม (Control) หมายถง ความเชอของบคคลวาตนเอง

สามารถควบคม หรอมอทธพลตอบคคล หรอเหตการณทประสบ ความสามารถในการควบคม

(Control) หมายถง ลกษณะการแสดงออกถงความเชอของบคคลวาตนเองสามารถควบคมหรอม

อทธพลตอบคคลหรอเหตการณทประสบ และบคคลจะสามารถกาหนดแนวทางในการกระทา ของ

ตนเองเพอควบคมเหตการณหรอการเปลยนแปลงตางๆ ได สามารถตความหมาย และรวบรวม

สถานการณตางๆ เขาดวยกนกบการวางแผนชวต โดยการเปลยนแปลงสถานการณทไมเปนอนตรายให

ยงคงอยโดยไมมผลกระทบตอสภาพรางกาย สวนสถานการณทคกคามจนควบคมไมไดกจะละทงไป

2) ความมงมน (Commitment) หมายถง ความสามารถ และความตงใจของบคคล

ในการกระทากจกรรมตางๆ และเหนคณคาของสงทตนกาลงกระทาอย ความมงมน (Commitment )

หมายถง ลกษณะการแสดงออกของบคคลทมความเชอวา เปนความสามารถ ความตงใจ และความเตม

ใจในการกระทากจกรรมในสถานการณตางๆ ใหเปนไปตามเปาหมายในชวตไดสาเรจโดยไมยอทอตอ

อปสรรคตางๆ ดวยความรบผดชอบและความมนคงในบทบาทของตนเองตอสงคม ตอสมพนธภาพกบ

บคคลอน ดงนน บคคลทมความมงมนจะมพลง และดารงไวซงความมสขภาพด เมอบคคลประสบกบ

เหตการณในชวตกอใหเกดความเครยดจะไมมความรสกวาถกคกคามเพราะบคคลจะมองเหตการณ

ตางๆ ตามความเปนจรง ซงจะเปนแนวทางในการแกไขปญหา และปองการเกดความเครยด ซงจะมผล

ปองกนการเจบปวยทอาจจะเกดขนจากความเครยดได บคคลทมความมงมนไมเพยงแตจะสามารถแกไข

111

สถานการณเทานนยงรดวยวาตนเองควรจะเลอกวธการใดในการแกไขปญหาในสถานการณนนมการ

จดลาดบความสาคญในการแกปญหาอยางเปนขนตอน ซงความมงมนจะเปนตวสนบสนนใหตนเองม

ความเขมแขงทางจตใจมากขน และจะกอใหเกดความคดใหมๆทาใหบคคลเหนคณคาของสงทตนเองใช

ความสามารถ กระทาอย และสรางความพงพอใจใหเกดขน และจะชวยใหพนจากความเครยด และชวย

บรรเทาความรสกทถกคกคามจากเหตการณความเครยดในชวตได

3) ความทาทาย (Challenge) หมายถง การคาดการณวาการเปลยนแปลงในชวต

เปนสงทนาตนเตน ทาทาย และทาใหเกดการพฒนาตอไป ความทาทาย (Challenge) หมายถง

ลกษณะการแสดงออกของบคคลในการคาดการณวาเหตการณหรอการเปลยนแปลงทจะเกดขนนนเปน

สงททาทายความสามารถ นาตนเตน เนองมาจากการทชวตจะตองเผชญกบการเปลยนแปลงอย

ตลอดเวลา บคคลจะคาดวาการเปลยนแปลงทเกดขนนนจะเปนสงกระตนใหเกดความกระตอรอรนใน

การตอสมากกวาทจะเปนสงทคกคามความมนคงปลอดภยของชวต ความรสกเชนนยอมชวยให

ความรสกเจบปวย ไมสบายใจความไมพงพอใจอนเนองมาจากเหตการณตางๆลดนอยลง เนองจากความ

ทาทายจะทาใหบคคลมการฝกฝนในการตอบสนองตอเหตการณทไมคาดฝนอยเสมอ ซงบคคลจะ

พยายามแสวงหาขอมลขาวสาร สะสมประสบการณ และแสวงหาแหลงทจะชวยใหตนเองเผชญกบ

ความเครยดไดด คอมการเตรยมตวทจะเผชญกบการเปลยนแปลงทกอใหเกดความเครยดตางๆ อยเสมอ

นนเองผลสดทาย กทาใหบคคลมการพฒนาตวเองบคคลทมคณลกษณะทง 3 ประการ ของบคลกภาพท

เขมแขง เมอประสบกบเหตการณทกอใหเกดความเครยดความไมพงพอใจ เขาจะมองวาเปนสงททาทาย

ซงเขาสามารถควบคม จดการเพอทจะไปใหถงเปาหมายทตงไว โดยใชแหลงประโยชนตางๆ ทมอย ดวย

เหตนบคคลทมบคลกภาพทเขมแขงจะสามารถเอาชนะความเครยด โดยปราศจากความรสกทเปนภาวะ

คกคามของจตใจ อนจะนามาซงความพงพอใจ สขใจในทสด

สรปวา บคลกภาพเปนปจจยแวดลอมอยางหนง สาหรบคณภาพชวต นกศกษาซงอย

ในชวงวย ทตองศกษาและตอมปฏสมพนธกนสงคม กลมเพอนฝง และอาจารยทสอน การปรบ

บคลกภาพและรกษาบคลกภาพใหดด เปนทชนชม จะเปนประโยชนอยางยง ตอตนเองในระยะยาว

2.7.1 ความหมายของบคลกภาพ

ศรเรอน แกวกงวาน. (2536 : 55) ไดนยามบคลกภาพของมนษยตามหลก

จตวทยาบคลกภาพไวสรปไดวา “บคลกภาพคอลกษณะเฉพาะตวของบคคลในดานตางๆ ทงสวน

ภายนอกและสวนภายใน สวนภายนอกคอ สวนทมองเหนชดเจน เชน รปราง หนาตา กรยา มารยาท

การแตงตว วธพดจา การนง การยน ฯลฯ และสวนภายใน คอสวนทมองเหนไดยาก แตอาจทราบไดโดย

การอนมานเชน สตปญญา ความถนด ลกษณะอารมณประจาตว ความใฝฝน ปรารถนา ปรชญาชวต

คานยม ความสนใจ ฯลฯ ลกษณะตางๆ ของบคลกภาพตางมความสมพนธตอกนและกน และม

112

ผลกระทบตอกนและกนเปนลกโซ บคลกภาพของมนษยถกหลอหลอม และประสมประสานดวย

พนธกรรม วฒนธรรม การเรยนร วธปรบตวของบคคล และสงแวดลอมทเปนนามธรรม และวตถธรรม

บคลกภาพของมนษยไมวาดานใดเปนสงไมตายตว เปลยนแปลงไปตามกาลเวลา การเรยนรและ

สงแวดลอมทงทางสงคมและวตถธรรม บคลกภาพของแตละบคคลมทงสวนทเปนลกษณะผวเผนและ

สวนทเปนนสยทแทจรง บางสวนของบคลกภาพถกซอนเรน หรอถกปดบงอาพรางโดยจงใจและไมจงใจ

บคลกภาพของบคคล มทงสวนรวมทเปนลกษณะสากลของมนษยทกชาต ทกภาษาและมสวนทเปน

ลกษณะทเรยกวา “เฉพาะตว”

Hilgard. E.R. 1962 : 447 ไดใหความหมายไววา “บคลกภาพเปนลกษณะ

สวนรวมของบคคล และการแสดงออกของพฤตกรรมซงชใหเหนความเปนปจเจกบคคลในการปรบตวตอ

สงแวดลอม รวมถงลกษณะทสงผลสการตดตอสมพนธกบผอน ไดแก ความรสกนบถอตนเอง

ความสามารถ แรงจงใจ ปฏกรยาในการเกดอารมณ และลกษณะนสยทสะสมจากประสบการณชวต”

Zimbardo and Ruch, 1980 : 292 ไดใหความหมายไววา “บคลกภาพเปน

ผลรวมของลกษณะเชงจตวทยาของบคคลแตละคน มผลตอการแสดงออกซงพฤตกรรมหลากหลายของ

บคคลนน ทงสวนทเปนลกษณะภายนอกทสงเกตไดงายและพฤตกรรมภายในทสงเกตไดยาก ลกษณะท

หลากหลายดงกลาว สงผลใหบคคลแสดงออกตางกนในแตละสถานการณและชวงเวลา”

Bootzin and others, 1991 : 502 ไดใหความหมายไววา “บคลกภาพเปน

ลกษณะนสยและรปแบบของความคด ความรสก และการประพฤตปฏบตของบคคลแตละคน”

อลชล แจมเจรญ (2530 : 163 อางถงใน สภวรรณ พนธจนทร) ไดใหความหมาย

ไววา “บคลกภาพหมายถงลกษณะสวนรวมของบคคลทงหมด ทแสดงออกมาปรากฏใหคนอนไดรไดเหน

ซงแตกตางกนเพราะภาวะสงแวดลอมทสรางตวบคคลนนแตกตางกนประการหนง และพนธกรรมทแต

ละบคคลไดมากแตกตางกนไปอกประการหนง”

วยศกษา วยทตองขวนขวายหาความร วยทหลายคนตองสรางเสรมประสบการณ

ตองอบรมบมเพาะความรและปลกตนกลาคณธรรมในใจจนสามารถแสดงออกมาเปนจรยธรรม มารยาท

ทงดงามใหผคนเหนในชวงวยนเราหลายคนคงไมปฏเสธวา มสงยวยมากมายททาใหนกศกษาหลายคน

หลงทาง หลงไปกบเพอนทตดยาเสพตด หลงไปกบกลม นกเทยว นกเลน ขาดการตระหนกรดวยตนเอง

ขาดวนย ขาดความรบผดชอบ ถามเพอนทมพฤตกรรมดงกลาวจะชวยเหลอเพอนใหกลบมาสแนวทาง

ปกต ทางสายการศกษา ทางแหงการพฒนาตนเองใหไปสเปาหมายอยางเตมศกยภาพดวยตวเขาเองได

อยางไร

สรป บคลกภาพ คอ ตวบคคลโดยสวนรวม ทงลกษณะทางกาย อนไดแกรปรางหนาตา

กรยาทาทาง นาเสยง คาพด ความสามารถทางสมอง ทกษะการทากจกรรมตางๆ และลกษณะทางจต

113

ซงสงเกตไดคอนขางยาก ไดแก ความรสกนกคด เจตคต คานยม ความสนใจ ความมงหวง อดมคต

เปาหมาย และความสามารถในการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม ลกษณะดงกลาวมทมาจากพนธกรรม

และสงแวดลอมของแตละคน ทสงผลสความสามารถในการปรบตวตอสงแวดลอมและความแตกตาง

ระหวางบคคล บคลกภาพดงกลาว สมพนธกบพฤตกรรมสวนตวของนกศกษาทเกยวของกบการดาเนน

กจกรรมระหวางเรยน ทงดานการบรหารชวตประจาวน บคลกภาพมอทธพลตอวถชวตมากบางนอย

บาง ตามแตความสาคญของเงอนไขแวดลอมอนๆ วยรนเปนวยทตองวยศกษา วยทตองขวนขวายหา

ความร วยทหลายๆ คนตองสรางเสรมประสบการณ ตองอบรมบมเพาะความรและปลกตนกลา

คณธรรมในใจจนสามารถแสดงออกมาเปนจรยธรรม มารยาททงดงามใหผคนเหนในชวงวยนหลายคนคง

ไมปฏเสธวาเปนวยทมสงยวยมากมายททาใหนกศกษาหลายคนหลงทาง หลงไปกบเพอนทตดยาเสพตด

หลงไปกบกลม นกเทยวนกซง ขาดการตระหนกรดวยตนเอง ขาดวนย ขาดความรบผดชอบ ถามเพอนท

มพฤตกรรมดงกลาว อาศยวสยทศนและความมบคลกภาพทดนาเชอถอจะชวยเหลอเพอนของเราให

กลบมาสแนวทางปกต ทางสายการศกษา ทางแหงการพฒนาตนเองใหไปสเปาหมายอยางเตมศกยภาพ

มคณภาพชวตทด อยางยงยน

2.7.2 การพฒนาบคลกภาพโดยทวไป

Atkinson and others, 1993 : 489 ไดกลาวถงบคลกภาพไวสรปไดวา

“บคลกภาพซงเปนลกษณะเดนเฉพาะของบคคล ทงดานการคด อารมณ การกระทา และรปแบบ

พฤตกรรม เปนตวกาหนดทาทปฏกรยาของผนนตอการแสดงตนในสงแวดลอม จากคากลาวนจะเหนได

วา บคลกภาพเปนสงเอออานวยตอการประพฤตปฏบตของบคคลเปนตวจกรทสาคญยงตอพฤตกรรม

และพฤตกรรมกเปนสงรงหรอผลกดนใหคนๆนนกาวหนาหรอถอยหลง ถายงมบคลกภาพด คณคาของ

คนๆนนกยอมมากขน คาวาบคลกภาพดในทน ควรเนนบคลกภาพทเหมาะสมตามบทบาทหนาทและ

สถานะของบคคล”

สภวรรณ พนธจนทร (2553 : เวบไซต) ไดใหแนวคดดานการพฒนาบคลกภาพไว

สรปไดวา

1) พฒนาบคลกภาพทางกาย ควรใชเครองแตงกายทสะอาดเรยบรอย ใชให

เหมาะสมกบรปรางของตน ไมฟฟาหรอนาสมยจนเกนไป บคลกภาพทางกายเปนสงประทบใจครงแรก

ถาใครโดนวจารณวาเหนใหมๆ ไมชอบ แตพอใกลชดแลวจงรวานาคบ นอกจากการดแลตนเองเรองการ

แตงกายและความสะอาด ควรตรวจสอบตนเองเกยวกบภาษาและกรยาทาทางดวย ดงคาพงเพยทวา

“สาเนยงบอกภาษา กรยาบอกสกล” คาพงเพยนยงใชไดดอยแตบคคลกตองไมลมวา หากใครมชาต

114

กาเนดหรอมพนฐานดงเดมทไมดนก กรยาทาทางและภาษาทใชประจาของตนกสามารถปรบปรงใหดขน

ได มารยาทด ภาษาด ไมจาเปนตองมาจากรากฐานชาตสกลทดเสมอไปทกคนพฒนาได

2) การพฒนาบคลกภาพทางสตปญญา ความรสกนกคด เจตคต และความสนใจ

ผทางานโดยทวไป ไมจาเปนจะตองฉลาดเฉลยวมไหวพรบสงเสมอไป จงจดวามบคลกภาพด ถาทกคน

ฉลาดมากเทากนไปหมด คดอะไรเหมอนๆ กน สนใจสงคลายๆ กน โลกคงนาเบอ ดงนนเมอบคคลคดวา

ตนเองมความสามารถดานใดเปนพเศษกมงพฒนาดานนน แตกไมควรละเลยทจะสะสมความรอบรหรอ

ความสนใจดานอนๆ ดวย เพราะจะทาใหมความคดและความสนใจทกวางขน อนเปนสงจงใจใหมเพอน

ใหมเพมขน มคนอยากคบอยากสนทนาดวยมากขน และมความมนใจในตนเอง คยกบใคร คบกบใครได

สบายใจ ดงนนการมสวนรวมในการทางานของสโมสร สมาคม และองคการตางๆ รวมในการกฬา

การละเลน หรอในกจกรรมตางๆ จะทาใหเปนบคคลทมความรอบร กวางขวางขน เชอมนในตนเอง

3) การพฒนาบคลกภาพทางอารมณ บคคลทตองการจะพฒนาบคลกภาพทาง

อารมณ อาจเรมตนโดยสงเกตและคดหาเหตผลจากพฤตกรรมของเดกในตวเดกจะมการแสดงอารณ

ตางๆ การแสดงออกทางอารมณของเดกจะเปนไปตามธรรมชาต เชน เมอรกเมอชอบกจะแสดงความ

เปนเจาของในสงทรกหรอชอบอยางเตมท เมอโกรธ เกลยดไมชอบกแสดงออกมาไมปดบง อารมณ

เหลานเมอบคคลเหนเดกแสดง มกรสกวาไมสมควรทาและพยายามใหเดกหยดพฤตกรรมดงกลาวนน ซง

ถาผใหญเปนผแสดงพฤตกรรมดงกลาวเสยเอง สงคมกนาจะไมยอมรบ ดงนน วธการทดกคออยาปลอย

ใหมอารมณพลงพลาน เพราะจะทาใหบคคลกาวราวหยาบคายตอเพอนรวมงาน ตอผบรหาร ลกคา และ

บคคลทวไป หรอแมแตการแสดงออกซงความรกความชอบกควรจะสารวมใหอยในระดบทพอดเพอให

เปนทยอมรบของบคคลทวไปดวย

4) การพฒนาบคลกภาพทางสงคม เชน กรยาทาทาง นาเสยง ภาษาพด การ

แตงกาย และการวางตน เปนปจจยเบองตนทจงใจใหบคคลอนๆ อยากคบหาสมาคมดวย แตกเปนเพยง

เบองตน เทานน ปจจยทจะทาใหมตรภาพยงยนมาจากคณสมบตทอยภายในตวบคคล เชน นาใจทให

ผอน ความไมเหนแกตว ความซอสตย ความบรสทธใจ การรจกใจเขาใจเรา ความเปนคนตรงตอเวลา ซง

สงเหลานบคคลควบคมตนเองใหประพฤตปฏบตได และเมอทาไปนานๆ กจะเกดความเคยชน และ

กลายเปนลกษณะประจาตว

การแสดงออกทางสงคมน มแนวคดทยงเปนทยอมรบนบถอในสงคมสมยใหม ไดแก

หลกการพฒนาบคลกภาพตามแนวของยอรช วอชงตน ประธานาธบดคนแรกของสหรฐอเมรกา ดงน

1) การกระทาทกอยางในหมคณะ ควรทจะทาโดยแสดงใหเหนวาเราเคารพผทรวม

อยในหมคณะนน

115

2) อยาหลบในเมอคนอนๆ กาลงพดอย อยานงเมอผอนยน อยาพดในเมอควรจะนง

อยาเดนในเมอคนอนๆ หยดเดน

3) ทาสหนาใหชนบาน แตในกรณทมเรองรายแรงพงทาสหนาใหเครงขรมบาง

4) อยาโตเถยงกบผทอยเหนอกวา แตพงเสนอขอวนจฉยของตนแกผนนอยางออน

นอมถอมตน

5) เมอผใดพยายามทางานจนสดความสามารถแลว แมจะไมไดรบผลสาเรจเปน

อยางด กไมควรจะตาหนตเตยนเขา

6) อยาใชถอยคารนแรงตเตยนหรอดดาผหนงผใด

7) อยาผลผลามเชอขาวลอทกอความกระทบกระเทอนใหแกผหนงผใด

8) อยารบทาในสงทตนไมสามารถทาได แตเมอสญญาอยางใดแลวกตองทาตาม

สญญานน

สภวรรณ พนธจนทร (2553 : เวบไซต) ไดใหแนวคดดานบคลกภาพมอทธพลตอวถ

ชวตของมนษยดานตางๆ วา

1) ประสทธภาพการปฏบตงาน บคลกภาพในสวนทเกยวกบแรงจงใจ มอทธพลสง

มากตอการทางาน ถาบคคลมแรงจงใจใฝสมฤทธสง จะเปนแรงพลงกระตนใหมานะพยายาม ดาเนนงาน

สความสาเรจ ทาใหบคคลมความอดทน ตอส บากบน ใชความสามารถ ลงทนลงแรง สนใจใฝรในทกสง

ทเกยวของเพอพฒนางานใหเจรญกาวหนา แตถาบคคลมแรงจงใจใฝสมฤทธตา กจะลงทนลงแรงนอย

เพอใหงานบรรลเปาหมายนอยลงไป ทาใหงานขาดประสทธภาพ

2) บคลกภาพกาหนดทศทางการดาเนนงาน บคลกภาพทางดานความคดรเรม ดาน

กลาไดกลาเสย และดานความระมดระวงรอบคอบ มผลตอทศทางการดาเนนงาน ถาบคคลมความคด

รเรมสรางสรรคสง มกดาเนนงานโดยคดคนความแปลกใหมใหกบผลผลตหรอการใหบรการรวมทงการ

ใชกลยทธหลากหลายเพอการตลาดและการโฆษณาประชาสมพนธ เพอเอาชนะคแขงขนและดารงงาน

ใหคงอยหรอกาวหนาตอไป หรอถามบคลกภาพแบบกลาไดกลาเสย บคคลนมกจะยอมลงทน เสยง กลา

เผชญกบความลมเหลว เพราะถาไดกจะไดมากจนขนพลกผนชวตของตนเองได แตจะมบคคลบาง

ประเภททมบคลกภาพดานความระมดระวงรอบคอบสง บคคลประเภทน มกจะไมลงทนกบสงทไม

แนนอน และจะทางานประเภททกาวไดเรอยๆ คอ กาวชาแตตนเองรสกวามนคง

3) บคลกภาพมผลตอความนาเชอถอ บคลกภาพบางดาน มสวนชวยสรางเสรม

ความนาเชอถอ หรอทาใหบคคลม “เครดต” ในความรสกของผทเกยวของ เชน ถาบคคลเปนผทรกษา

คาพด อารมณมนคง มเหตมผล วางตนไดถกตองตามกาลเทศะ มนาใจ ทาอะไรโดยนกถงใจเขาใจเรา

บคคลประเภทนถาเปนหวหนากจะเปนทยอมรบของลกนอง เปนมตรทด และสรางความรสกชอบพอ

116

ไววางใจใหแกลกคาได แตถาบคคลมลกษณะตรงกนขาม คอไมนาเชอถอ กมกเกดปญหาอปสรรคในการ

ดาเนนงาน คอผอนอาจไมไววางใจ ไมเชอถอศรทธา ไมยอมรบ ไมรวมงานดวย ซงอาจสรางความ

เสยหายใหกบงานได เพราะถาไมเปนทนาเชอถอ กยอมไมสามารถดาเนนงานรวมกบผอนไดโดยราบรน

4) บคลกภาพมผลตอการสรางสมพนธกบผรวมเสนทางการทางานอตสาหกรรม

ดวยกนและกบลกคา ลกษณะบคลกภาพบางดานของบคคล มสวนชวยสรางเสรมสมพนธภาพระหวาง

บคคลผนนกบผมาตดตอเกยวของดวย บคคลทมลกษณะพรอมเปนมตรกบผคน ยมแยม เปนกนเอง ทา

ตวใหผอนเขาถงได และเตมอกเตมใจในการตดตอสมพนธกบผอน สนใจความคดความรสกของผอน จะ

เปนปจจยเสรมในการประสานงานและการดาเนนงานในสวนทเกยวของกบผอนไดเปนอยางด สงผลส

ความเจรญกาวหนาขององคการ แตถามบคลกภาพทขดกบการสรางสมพนธภาพกบผอน อาจสงผลเชง

ลบตองานของตนได

สรปวา การพฒนาบคลกภาพเปนสงจาเปนและเกยวเนองกบวถชวตของมนษย

โดยเฉพาะนกศกษา ซงตามหลกการพฒนาบคลกภาพทางสงคมทง 8 ประการของทานอดต

ประธานาธบดยอรช วอชงตน ดงกลาวนหากปฏบตไดครบถวนไมวาจะเปนนกธรกจหรอผทางานอนใด

กนาจะมแนวโนมไดรบความสาเรจในชวตทนอกเหนอจากการมบคลกภาพด ในการดาเนนงาน ซงเปน

งานทตองอาศยคณลกษณะสวนตวของผดาเนนงานทงดานไหวพรบ ปฏภาณ การคดวเคราะห ความม

เหตมผล การรทนคน ทนเหตการณ รอบร กลาไดกลาเสย กลาเสยง พรอมตอการพบปะ มปฏสมพนธ

กบผคนทกประเภท ทกระดบ ปรบตวไดโดยรวดเรวตามบทบาทหนาทและสถานะ สายตากวางไกล

ยอมรบตอการเปลยนแปลงสงใหมๆ ทอาจจะเกดขน และมแรงจงใจใฝสมฤทธสง ฯลฯ คณลกษณะ

ทงหมดทกลาวมาน คอคณลกษณะดานบคลกภาพของบคคลนนเอง ซงบางคนมลกษณะดงกลาวมาก

บางคนมนอย สงผลใหดาเนนงานไดในระดบทตางกนไป นอกจากนนในสวนของบคลกภาพภายนอกท

ปรากฏคนอนเหน ทงรปราง หนาตา ทาทาง การวางตน การแตงกาย ยงสะทอนภาพลกษณขององคกร

สรางความนาเชอถอ และสรางสมพนธภาพกบผอน ซงเปนปจจยเสรมในการตดตอธรกจกบผอน สงผล

ใหกจการกาวหนาได

การอดมศกษา ปรชญา นโยบาย แนวทางพฒนาคณภาพชวตนกศกษา

การศกษาเปนปจจยทสาคญยงในการพฒนาประเทศ ทงในดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง

เปนเครองมอในการเตรยมประชากรในชาตใหมคณภาพ คอ การศกษา การจดการศกษาของชาตจะตอง

สอดคลองกบนโยบายทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ถามการเปลยนแปลงระบบทงสาม การ

จดการศกษาของชาตกจะตองเปลยนแปลงตามไปดวย แตละสงคมจะมแนวทางในการจดการศกษา

117

ตางกน เพราะระบบทงสามไมเหมอนกน แนวความคดหรอความเชอในการจดการศกษากคอ “ปรชญา

การศกษา” ซงผทมหนาทในการจดการศกษาจะยดแนวทางในการจดการศกษาหรอปรชญาของ

การศกษาตางกนไปตามวตถประสงคของสงคมและสถานการณทางสงคมในแตละยคแตละสมย การ

จดการศกษาของประเทศใดถาไมยดการศกษาทถกตองกไมมทางทจะทาใหประเทศเจรญไปสเปาหมาย

ทตองการ ปรชญาการศกษา จงเปนสงสาคญในการกาหนดคณภาพชวตของคนในชาต แนวทางในการ

พฒนาประเทศ

ประไพ เอกอน (2542 : 1-2) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา การศกษาเปนกระบวนการ

เรยนรเพอพฒนาและสรางทกษะของบคคลใหรจกดาเนนชวตอยางสนตสข มพฤตกรรมใฝรทจะเปนพลง

ปญญาเพอคณภาพชวตทดชวยขดเกลาใหคนละอายตอบาป มทกษะในการประกอบอาชพ เคารพ

กฎหมาย รคณคาของศลปวฒนธรรม ประเพณของชาต ตลอดจนสามารถดาเนนชวตอยางมความสข

และพรอมทจะเผชญกบปญหาตางๆ อกทงสามารถชวยสรางสรรคสงคมและพฒนาประเทศชาต ในการ

จดการศกษาใหบรรลเปาหมาย ซงมปรชญาทนยมนามาจดการศกษาไดแก ลทธนรนตรนยม

(Perennialism) สารตถนยม (Essentialism) พฒนาการนยม (Progressivism) บรณาการนยม

(Reconstructionism) และอตภาวะนยม (Existentialism) สาหรบปรชญาการศกษาไทยเปนแบบ

ผสมผสานระหวางแนวคดของชาตตะวนตกและองพทธศาสนาประเทศไทยมประวตความเปนมากบ

การศกษาเปนเวลาอนยาวนาน แบงการจดการศกษาไดแบงออกเปน 3 ยค คอ

1) ยคการศกษาไทยในสมยโบราณ (พทธศกราช 1781–พทธศกราช 2411) ยงไมม

โรงเรยนแกเดกไทยในสมยนนสามารถหาความรไดจากทบาน ทวด วชาทสอนไมไดตายตว มความร

สามญเพออานออกเขยนได วชาชพ วชา จรยศกษา และศลปะปองกนตว

2) ยคปฏรปการศกษา (พทธศกราช 2412–พทธศกราช 2475) ผลจากการเขามาของ

ชาวตะวนตกและการเปดประเทศคาขายกบตะวนตกนน ทาใหมการเปลยนแปลงในดานการเมองการ

ปกครอง และการศกษาจงไดมความสาคญขนเพอพฒนาคนเขามารบ ราชการนาไปสการเปดโรงเรยน

และมหาวทยาลย จงทาใหมการจดทาแผนแมบทในการศกษาเรยกวาโครงการศกษาฉบบแรก

พทธศกราช 2441

3) การศกษาสมยปกครองตามระบอบรฐธรรมนญ (พทธศกราช 2475-ปจจบน) การศกษา

มความสาคญมากขน เนองจากตองการพฒนาคนใหเขาใจระบบการปกครองแบบประชาธปไตย อกทง

เปนเรองของสทธของประชาชนในการเขารบการศกษาเพอพฒนาประเทศ การศกษาจงเปนเครองมอ

สาคญของฝายปกครอง โครงการศกษาไดถกเปลยนชอมาเปนแผนการศกษาชาต พทธศกราช 2475

ตอมาในป พทธศกราช 2503 ไดเปลยนชอแผนการศกษาชาตมาเปนแผนการศกษาแหงชาต

พทธศกราช 2503 และมพระราชบญญตศกษา แหงชาต พทธศกราช 2542 เพอมงหวงวาคนไทย

118

สามารถปรบตวไดเหมาะสมกบสถานการณโลกและสงคมทเปลยนแปลงและเพอนาไปสการพฒนา

การศกษาใหมคณภาพจงไดจดทาแผนการศกษาระยะยาว 15 ป เรยกวา แผนการศกษาแหงชาต

พทธศกราช 2545-2559

การพฒนาประเทศไทยทผานมาเปนการพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจกระแสหลกทมงเนน

ความเจรญเตบโตทางวตถและกายภาพเปนสาคญ เปนการพฒนาในลกษณะเชงรบ และแยกสวน ท

มงเนนเพยงดานใดดานหนงโดยเฉพาะ สงผลใหอกดานหนงตองขาดหายไป เชน ขาดมตทางวฒนธรรม

และทนทางสงคม ทาใหการพฒนาขาดความสมดลทยงยน ขาดรากฐานทเขมแขง นอกจากนอทธพล

ของการพฒนา ทาใหเกดความเจรญกาวหนาทางดานวทยาการสอสาร และเทคโนโลยสารสนเทศ ท

กอใหเกดสภาวะไรพรมแดน อนนาโลกเขาสยคโลกาภวตน (Globalization) ไดเปนกระแสผลกดนให

เกดการเปลยนแปลงและพฒนาอยางรวดเรวตอคณภาพชวตของประชาชนมชวตความเปนอยท

เปลยนไปตามคลนของการพฒนา “การจดระเบยบใหมทางสงคมเศรษฐกจ การเมอง และสงแวดลอม

อนเนองจากการขยายตวทางสงคมและเศรษฐกจ จากการทมจานวนประชากรเพมมากขน มการพฒนา

ทเออตอความสะดวกสบาย ตลอดจนการบรโภคนานปการทเพมมากขน มคณภาพชวตทดขน แตในทาง

ตรงกนขามความสขความพอใจกลบลดลง” (เอกวทย ณ ถลาง. 2544 : 35)

ประเวศ วะส (2541 : 5-9) ไดใหความเหนไววา “เปนวกฤตการณทางสงคมทสงผล

ตอเนองจากภาคการเงนสภาคการผลตทแทจรง จนสงผลกระทบโดยตรงตอคณภาพชวตของประชาชน

ในทสด เปนผลใหเกดปญหาขนหลายประการ เชน ปญหาการวางงาน ปญหาความยากจน ปญหาเรอง

การศกษา ปญหาโสเภณ ปญหาเดกเรรอน ปญหายาเสพตด ปญหาการหยาราง จากปญหาดงกลาวจง

เกดแนวคดทหลากหลายในการคลคลายแกไข เพอเยยวยาครรลองชวตของประชาชน” คณภาพชวต

ของบคคลในสงคมซงมสวนเกยวพนถงประเทศ และองครวมดานอนๆ จาเปนตองไดรบการพฒนาอยาง

ถกตองและครบวงจรการพฒนาทนทางสงคมและนามาใชใหเกดประโยชน กจะมสวนชวยใหคณภาพ

ชวตของประชาชนมความเปนอยทดขน เปนแนวทางการพฒนาทยงยนในศตวรรษท 21 ซงธนาคารโลก

(World Bank ) ไดใหความคดเหนไววา การพฒนาทยงยน เปนการพฒนาในรปแบบทหลากหลายในเชง

สหวทยาการ (Interdisciplinary) ทจะตองบรณาการความหลากหลายตางๆ ใหสอดคลองสมดลกน อน

ประกอบดวยปจจยหลายประการเชน เศรษฐกจ กายภาพทรพยากรมนษย ทนทางสงคม และทรพยากร

ทางธรรมชาต ซงปจจยตางๆ เหลานถอไดวามความสาคญอยางยงตอพฒนาการคณภาพชวตของคนใน

สงคม

3.1 ปรชญาการศกษา

ปรชญากบการศกษามความสมพนธกนคอ ปรชญามงศกษาของชวตและจกรวาลเพอหา

ความจรงอนเปนทสด สวนการศกษามงศกษาเรองราวเกยวกบมนษยและวธการทจะพฒนามนษย

119

คณภาพชวตของมนษย ใหมความเจรญงอกงามในทกดานทกมต สามารถดารงชวตอยไดดวยความสข

ประสบความสาเรจในการประกอบอาชพ ทงปรชญาและการศกษามจดสนใจรวมกนอยอยางหนงคอ

การจดการศกษาตองอาศยปรชญาในการกาหนดจดมงหมายและหาคาตอบทางการศกษา

ปรชญาการศกษาของประเทศไทยทผานมา มทศทางทเนนเรองของวทยาศาสตร การคา

การลงทน ใหความสาคญกบวตถภายนอกมากกวา การพฒนาจตใจซงเปนเรองทละเอยดออน และเปน

นามธรรม ตองใชเวลาเปนอยางมาก โดยการปลกฝงคานยมทางดานศลธรรมอยางเปนระบบและมแบบ

แผน ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ในหมวด 1 มาตรา 6 ไดกาหนด

หลกการจดการศกษาไววา “ตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ

สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวตสามารถอยรวมกบบคคลอน

ไดอยางมความสข นอกจากนในมาตรฐานท 4 ไดกาหนดใหผเรยนมคณธรรม จรยธรรมและคานยมทพง

ประสงค โดยมตวชวดของความมวนย มความรบผดชอบ และปฏบตตนตามหลกเบองตนของแตละ

ศาสนา ปฏบตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมไทย” (สานกงานปฏรปการศกษา.

2544 : 25-26) ในมาตรา 7 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาตไดกลาวไววา “ในกระบวนการ

เรยนรตองมงปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ ความเคารพ

กฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษา

ผลประโยชนสวนรวมและของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา ศลปะ วฒนธรรมของชาต การ

กฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความร อนเปนสากล ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพรจกพงตนเอง มความรเรมสรางสรรค ใฝรและ

เรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง” (กระทรวงศกษาธการ. 2542 : 3)

กระทรวงศกษาธการ (2544 : 8-10) ไดใหแนวคดเปนนโยบายไวสรปไดวา “ในการ

พฒนาเยาวชนใหเปนบคคลทมคณภาพ ทงทางดานรางกาย จตใจ สตปญญา ความสามารถ มคณธรรม

จรยธรรม และมชวตเปนสขตามทสงคมมงหวงโดยผานกระบวนการทางศกษานนจาเปนอยางยงท

จะตองมการปองกนและการชวยเหลอแกปญหาตางๆ ทเกดขนกบเยาวชน การศกษาทมนคงตองนาเอา

ความรจากหลายสาขาวชามาประยกตใช สาขาวชา 5 สาขาทเกยวของ ไดแก

1) พนฐานการศกษาทางปรชญา (Philosophical foundation of education)

ปรชญาการศกษาเปนเพยงหนอซงแตกมาจากปรชญานนเอง เพราะมปรชญาแมบทแลวนกการศกษาจง

เลอกเอกหลกบางประการมาดดแปลงใหเปนปรชญาการศกษา โดยเฉพาะปรชญาการศกษาใดเมอสราง

ขนแลว ตองคอยปรบปรงแกไขใหเหมาะสมอยเสมอ ปรชญาการศกษาของไทยยอมเกยวพนกบพทธ

ปรชญาซงอยลกในใจของคนไทยสวนใหญ พนฐานการศกษาทางศาสนาและจรยธรรมสมพนธกบทก

120

สาขาทนามาประยกตใชในปรชญาการศกษาไทย ซงมฐานะเปนปรชญาพนฐานทวไปกบฐานะตวการ

ศกษามากาหนดจดมงหมาย กระบวนการ วธการจดการศกษา เนอหาหลกสตรอยางสอดคลองกน

2) พนฐานการศกษาทางจตวทยา (Psychological foundation of education) การ

เรยนการสอนดาเนนไปเพอใหเกดความคด ความหยงคด ความไตรตรองอยางประณต ตองมความเขาใจ

เคารพเสรภาพทางความนกคดและจตใจ การอบรมตองเปนไปเพอใหผเรยนเกดความสามารถทจะคด

ดวยตนเอง ใชวจารณญาณจากปญญาเฉพาะตน จงจะสอนใหเขาถงสมมาทฐมความเหนชอบ เขาใจ

ถกตอง มแนวทฤษฎการเรยนรแบบกลมพฤตกรรมนยม และกลมความคดความเขาใจทเกดขนภายใน

จตใจ

3) พนฐานการศกษาทางสงคม (Sociological foundation of education)

การศกษาเพอความเจรญงอกงามของตนเองและของสงคม สรางคณลกษณะนสยความเปน

ประชาธปไตยมคณธรรม ฝกใฝในจรยธรรมทางศาสนา ตงอยในความซอสตยสจรต มระเบยบวนย เปน

พลเมองทมคณภาพ คอประพฤตอยในศลธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณทดงาม

4) พนฐานการศกษาทางประวตศาสตร (Historical foundation of education)

สามารถนาความรในภมปญญาบรรพบรษมาประยกตใช การศกษาของไทยมทมานบแตวาระทตง

โรงเรยนแบบสากลแทนการเรยนในครอบครว ในวด ในวง มสรรพวทยาในการสอน กลมนกคด นก

ปรชญา นกวชาการไดศกษาเชงประวตและนาทฤษฎตะวนตกมาประยกตใชสนองประโยชนตามยคสมย

จาเปน ตองเรยนรใหเขาใจ จงจะเหนลกษณะเดนอนเปนเอกลกษณของการศกษาไทย

5) พนฐานการศกษาทางเทคโนโลย (Technological foundation of education)

สอในการสงสารทกชนดทาใหแนวคด ความเหน สามารถขยายแพรกระจายอยางกวางขวางรวดเรว

สามารถใชสอ เชน หนงสอเรยน สงพมพ วทยโทรทศน คอมพวเตอร มาใชในการศกษา ใชทรพยากร

จากแหลงความรตามพฒนาการของการสอสาร ใชระบบการเรยนรสาระเนอหาฝายอปกรณโสตทศน

ศกษาไดอยางแพรหลาย

แนวคด ทศนะ และความเชอตอการจดการศกษาของไทยตามพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พทธศกราช 2542 แยกเปนขอๆ ไดดงน

1) ความมงหมายของการศกษา เปนไปเพอเสรมสรางความเจรญงอกงามใหแกบคคล

ดวอ เหนวา การศกษาคอ ความเจรญงอกงามทงทางดานรางกาย สตปญญา และคณธรรม เมอบคคลม

ความเจรญงอกงาม กยอมจะสงผลตอความเจรญงอกงามหรอการพฒนาสงคมดวย ซงสอดคลองกบ

ความมงหมายในการจดการศกษา ตามมาตรา 6 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช

2542 กลาวคอ การจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ

121

สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวต สามารถอยรวมกบผอนได

อยางมความสข

2) มาตรา 7 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 กลาววา ใน

กระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบ

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธหนาท เสรภาพ การ

เคารพกฎหมาย ความเสมอภาคและศกดศรความเปนมนษยซงสอดคลองกบแนวทางการศกษาแบบ

กาวหนาตามแนวคดของดวอ นกการศกษาแบบกาวหนามองวา การศกษาคอความจาเปนของคนทม

ความคดทเปนอสระ โรงเรยนควรเปนแหลงความเสรภาพ เปนสถาบนทเดกสามารถเรยนรความหมาย

ของประชาธปไตยและอสรภาพอยางแทจรง

3) นอกจากความมงหมายใหผเรยนมความสามารถในการประกอบอาชพ รจก

พงตนเอง มความคดรเรมสรางสรรค ใฝร และเรยนรดวยตนเองอยางตอเนองแลว หลกการจดการศกษา

ตามมาตรา 8 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ไดยดหลก เปนการศกษาตลอด

ชวต และการพฒนาสาระและกระบวนการเรยนรเปนไปอยางตอเนอง สอดคลองกบแนวคดการศกษา

แบบกาวหนาของดวอ การศกษาแบบกาวหนามรากฐานความเชอวา กระบวนการมประสบการณทเปน

จรงกบการศกษาเปนสงทสมพนธกนอยางใกลชด การพฒนาหลกการสาคญของการศกษาแบบกาวหนา

จงขนอยกบความเขาใจทถกตองเกยวกบประสบการณเปนสาคญ ซงดวอ เหนวาประสบการณทม

ประโยชนมคณคา และเชงสรางสรรคตองมความตอเนองกน เพอนาไปสประสบการณอน ๆ ทตามมาใน

ภายหลง ประสบการณทไมมคา คอประสบการณททาใหประสบการณอนๆ ทจะตามมาชะงกงน

4) ความคดของ วลเลยม ฮารด กลแพทรค (William Heard Kilpatrick) นกปรชญา

ลทธพพฒนาการนยม เหนวา เดกเปนสวนสาคญในกระบวนการเรยนร ตองจดการศกษาโดยยดเดกเปน

ศนยกลาง ตองจดกระบวนการเรยนรทตอบสนองความสนใจของเดก สอดคลองกบแนวการจด

การศกษาตาม พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ทยดหลกวาผเรยนทกคนม

ความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษา

ตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ โดยใหสถานศกษาและ

หนวยงานทเกยวของดาเนนการจดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนด

ของผเรยน โดยคานงถงความแตกตางระหวางบคคล

5) ปรชญาของดวอ ทสะทอนเดนชดในเรองการศกษาทยกยองประสบการณ ทงปวง

เปนสงจาเปนสาหรบผเรยน เนนใหผเรยนมการเรยนรจากสถานการณทเปนจรง ทงในแงประวตศาสตร

และสงคม รวมทงความเชอทเปนระเบยบและโลกทไมหยดนงอยกบท โดยไดสรางโรงเรยนทดลองขน

เพอเสนอแนวความคดทางการศกษาแบบทมประสบการณเปนพนฐาน มอทธพลตอการจดกระบวนการ

122

ศกษาของไทยตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ไดแก การจดกจกรรมใหผเรยน

ไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกปฏบตใหทาได คดเปน ทาเปน รกการอานและเกดการใฝรอยาง

ตอเนอง ฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกตความรมาใชเพอ

ปองกนและแกไขปญหา

3.2 ความหมายของปรชญาการศกษา

ความเขาใจในเรองการศกษา การตความหมายโดยการใชความคดรวบยอดทวไปทจะชวย

แนะแนวทางในการเลอกจดมงหมายและนโยบายของการศกษา ซงเปนสาขาวชาหนงในบรรดาสาขา

ตางๆ ทมอยมากมาย อนเกยวของกบการดารงชวตของมนษยซงมผใหนยามคาวา “ปรชญาการศกษา”

แตกตางกนหลายทศนะดงน

สมตร คณานกร (2523 : 39) ไดใหความหมายไววา “ปรชญาการศกษา คอ อดมคต

อดมการณอนสงสด ซงยดเปนหลกในการจดการศกษา มบทบาทในการเปนแมบท เปนตนกาเนด

ความคดในการกาหนดความมงหมายของการศกษาและเปนแนวทางในการจดการศกษา ตลอดจนถง

กระบวนการในการเรยนการสอน”

ภญโญ สาธร (2523 : 81) ไดใหความหมายของปรชญาการศกษาไววา “เปนวชา

ทวาดวยความรอนเกยวกบการศกษาความรอนเกยวกบการศกษานน หมายถง วตถประสงคของ

การศกษาเนอหาวชาทใหศกษาและวธการใหศกษา”

วจตร ศรสอาน (2524 : 109) ไดใหความหมายไวสรปไดวา “ปรชญาการศกษา คอ

จดมงหมาย ระบบความเชอ หรอแนวความคดทแสดงออกมาในรปของอดมการณ หรออดมคต ทานอง

เดยวกนกบทใชในความหมายของปรชญาชวตซงหมายถง อดมการณของชวต อดมคตของชวต แนวทาง

ดาเนนชวตนนเอง กลาวโดยสรป ปรชญาการศกษาคอ จดมงหมายของการศกษานนเอง”

กรมการฝกหดคร (2530 : 20) ไดใหความหมายไววา “ปรชญาการศกษาเปนแนวคด

อดมคต หรออดมการณทางการศกษา ซงไดกลนกรองมาแลวและจะเปนแนวทางในการจดการศกษา”

สรป ปรชญาการศกษา คอ แนวความคด หลกการ และกฎเกณฑ ในการกาหนดแนวทาง

ในการจดการศกษาของสถาบนการศกษาแตละแหง ซงนกการศกษาหรอผบรหารสถานศกษาไดยดเปน

หลกในการดาเนนการทางการศกษาเพอใหบรรลเปาหมาย นอกจากนปรชญาการศกษายงพยายามทา

การวเคราะหและทาความเขาใจเกยวกบการศกษา ทาใหสามารถมองเหนปญหาของการศกษาไดอยาง

ชดเจน ปรชญาการศกษาจงเปรยบเหมอนเขมทศนาทางใหนกการศกษาดาเนนการทางศกษาอยางเปน

ระบบ ชดเจน และสมเหตสมผล เปนรปแบบและเทคนคการคดทจะแสวงหาคาตอบและกาหนด

แนวทางในการดาเนนงานทางการศกษาไมวาการศกษาในระบบโรงเรยนหรอการศกษานอกโรงเรยน

เรมตงแตการกาหนดจดมงหมายของการศกษา ยทธศาสตรทางการศกษาและการบรหารทางการศกษา

123

เพอใหเกดประสทธภาพในการพฒนามนษยและสงคมอยางแทจรง ทศนคตและวตถ ประสงคในการจด

การศกษา โดยระบบโรงเรยน และสถาบนการศกษาในระดบอดมศกษาทมบคลากรมบทบาทหนาท

เกยวกบการศกษายดเปนแนวทางในการปฎบตเพอพฒนาผเรยนหรอใหการศกษาแกผเรยน วาง

แนวทางคณภาพชวตแกผเรยนในระหวางเรยน

3.3 การศกษากบการพฒนาคณภาพชวต

การศกษานบเปนปจจยสาคญในการเสรมสรางคนใหมคณภาพชวตอนพงปรารถนาทงน

เพราะบคคลจะมคณภาพชวตทดขน หากไดรบการศกษาทถกวธ การศกษาจะชวยใหคนซงเปน

ทรพยากรมนษยของชาต มความรพนฐานในการดารงชวตอยางฉลาด ประกอบอาชพอยางมคณภาพ

สามารถปรบตวและแกปญหาได

อนชาต พวงสาล และอรทย อาจอา (2539 : 32) ไดใหรายละเอยดถงการศกษาท

เกยวพนกบ“คณภาพชวต” วาเปนแนวคดทยากจะนยามใหเปนทยอมรบไดแตเหตผลอย 2 ประการ คอ

1) เปนกระบวนการทางดานจตใจทสามารถบรรยายตความ โดยผานตวกรองดาน

ความคดและภาษาทแตกตางกน ความคลาดเคลอนจากการมองหลากหลาย

2) แนวความคดในเรองคณภาพชวตขนอยกบคณคา ทแฝงอย นกวจยจะตอง

กาหนดกรอบความหมายใหชดเจนเพอสามารถประเมนผลไดกระบวนการและผลตางๆ ทถอวาเปน

คณภาพชวตยอมเปนการยอมรบและกาหนดคณคาโดยบคคลในสงคม

คณภาพชวตของมนษยมความเกยวพนกบการไดรบการตอบสนอง ความตองการของ

มนษย ทงรางกายและจตใจเพอการดารงชวต โดยมการเปลยนแปลงไปไดใน กาลเวลาชวงตางๆ ขนอย

กบพฒนาการชวตของมนษย ทงทางดานรางกายและจตใจทมอย ตลอดเวลาในชวงตางๆ ของชวต ซง

คณภาพชวตของมนษยเปนการพฒนาทไมสามารถแยกมนษยออกจากการพฒนาสงคมทงทางดาน

รปธรรม (Object) และดานนามธรรม (Subjective) ควบค กนไป แนวคดทเกยวกบการพฒนาคณภาพ

ชวตมความหมายหลายดงน

1) แนวคดของนกเศรษฐศาสตร เชอวาสภาวะการอยดโดยการพฒนา ทาง

เศรษฐกจจะสามารถนาไปสการมชวตทดเพราะการทมนษยมทรพยสนเหลอจากการใชจายท จาเปน

แลว มนษยจะมทางเลอกในการดาเนนชวตมากขน และตวบงชพนฐานทบอกถงการพฒนาทางดาน

เศรษฐกจคอรายไดประชาชาต

2) แนวความคดของสงคมวทยา เชอวาสงทมผลตอการยกระดบคณภาพชวตของ

มนษย ไดแก การพฒนาทางดานสขภาพ การศกษา สวสดการ สงแวดลอม ทางกายภาพ รายได ความ

ยากจน อาชญากรรม ความปลอดภย สถานทอยอาศย การจางงาน ผลตภาพ สถานภาพของบคคล

124

ความเสมอภาค การเปลยนแปลงทางเทคโนโลย ความผกพนเปนอนเดยวกนในสงคมและวงจรชวตใน

ครอบครว

3) แนวคดของนกสงแวดลอม เชอวาคณภาพชวตกบสภาพแวดลอมม

ความสมพนธใกลชดกน การจะพฒนาคณภาพชวตจาเปนจะตองทาใหเกดความสมดลระหวางธรรมชาต

กบมนษย ถาขาดความสมดลคณภาพชวตจะเกดขนไมได ดงเชน ปรชญาของพทธศาสนาทวา “ชวตท

กลมกลนกบธรรมชาตและสงแวดลอมเปนชวตทไมฝนธรรมชาต” และธรรมชาตทกลาวนคอ ธรรมชาต

ทางกายภาพและธรรมชาตทางจตใจและสงคม (Physical and social world)

4) แนวคดของนกจตวทยา เชอวาคณภาพชวตเปนเรองทเกยวของกบ เรอง

แรงจงใจและสนองความตองการของมนษย โดยสามารถจาแนกไดเปน 2 สวน คอ ความจาเปนพนฐาน

อนไดแก ปจจยส และบรการขนพนฐานของการดารงชวต ซงมนษยทกคนตองการไดรบ การตอบสนอง

อกสวนหนง คอ สวนทเพมพนคณภาพชวต เปนความตองการทางดานสงคม อนเกดจากความทะเยอ

ทะยานของมนษย

สปปนนท เกตทต (2540 : 90) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา “การศกษานนมความ

สาคญอยางยงตอการพฒนาคณภาพชวตของแตละบคคลและการศกษาจะชวยพฒนาคนใหมคณภาพ

สงขนได ถาการศกษานนจดขนอยางเหมาะสม การจดการศกษาเพอพฒนาคณภาพชวต ตองม

องคประกอบ ดงน

1) องคประกอบแรก ควรคานงถงปจจยทจาเปนตอการดารงชวต คอ ปจจยส

ตราบใดทคนเรายงมความหว อดอยาก ปวยไข ยอมไมเกดการพฒนาทดได

2) องคประกอบตอมา คอ ควรใหบคคลทเรยนมงพฒนาน สามารถกาหนดชวตของ

ตนเองไดบางพอสมควรถาตราบใดทการดารงชวตของประชาชนยงขนอยกบอทธพลของกลมบคคลกลม

ใดกลมหนง หรอคนใดคนหนงแลว ประชาชนยอมไมกระตอรอรนทจะตอสเพอปรบปรงตนเอง แตจะ

ปลอยชวตใหขนอยกบโชคชะตา อนเปนเหตใหบคคลเหลานนขาดความมนใจ ขาดความภมใจในตนเอง

และชวตของเขาจะหาความสขไดไมเตมภาคภม

3) องคประกอบสดทาย คอควรคานงถงความเปนอยทสามารถจะจดตวเองใหเขา

กบสงแวดลอมและสถานททมอยเดมและพยายามใชความรและเทคโนโลยอนๆ เขาชวยตามความ

เหมาะสมและการสงเสรมใหประชาชนคดเปน แกปญหาเปน โดยใชเหตผลเขาชวยสามารถใชความคด

แกปญหาอยางเปนระบบ ระเบยบ ซงชวยใหอยในสงคมไดอยางปกตสข

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแนวพระราชดารเกยวกบความหมายของ

การศกษาไวในวโรกาสตางๆ พระบรมราโชวาทเมอวนท 22 กรกฎาคม 2520 ใจความวา "การศกษา

เปนเครองมออนสาคญในการพฒนาความร ความคด ความประพฤต ทศนคต คานยม และคณธรรมของ

125

บคคล เพอใหเปนพลเมองดมคณภาพและประสทธภาพ การพฒนาประเทศกยอมทาไดสะดวกราบรน

ไดผลทแนนอนและรวดเรว" จะเหนวาการศกษาในความหมายของพระองคทานมความหมายใน 2 มต

คอ มตแรกเปนการพฒนาองคความรในเรองตาง ๆ มตทสองเปนการพฒนาบคคลผศกษาเองใหม

ความคด ความประพฤต ทศนคต คานยม และคณธรรม ซงทงสองมตแหงความหมายนแยกกนไมได

ตรงกนขามจะตองควบคกนไปเพราะเมอบคคลหนงมความร แตมความประพฤต ทศนคต คานยมและ

คณธรรม ทไมถกตองเหมาะสม ยอมจะนาไปสการใชความรในทางทไมกอประโยชนตอทงตนเองและ

สวนรวมได ดงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชกระแสรบสงในเรองนไววา "ความรกบดวง

ประทปเปรยบกนไดหลายทาง ดวงประทปเปนไฟทสองแสงเพอนาทางไป ถาใชไฟนสองไปในทางทถกก

จะไปถงจดหมายปลายทางไดโดยสะดวกเรยบรอย แตถาไมระวง ไฟนนอาจเผาผลาญใหบานชองพนาศ

ลงได ความรเปนแสงสวางทจะนาเราไปสความเจรญ ถาไมระมดระวงในการใชความรกจะเปนอนตราย

เชนเดยวกน จะทาลายเผาผลาญบานเมองใหลมจมได" (พระบรมราโชวาทในพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหว 28 มกราคม 2505)

สปปนนท เกตทต (2540 : 96) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา การศกษาม

ความสาคญอยางยงตอการพฒนาคณภาพชวตของแตละบคคลและการศกษาจะชวยพฒนาคนใหม

คณภาพสงขนได ถาการศกษานนจดขนอยางเหมาะสม และไดใหแนวคดเหนเกยวกบการจดการศกษา

เพอพฒนาคณภาพชวตไว ประกอบดวย

1) ควรคานงถงปจจยทจาเปนตอการดารงชวต คอ ปจจยส ตราบใดทคนเรายงม

ความหว อดอยาก ปวยไข ยอมไมเกดการพฒนาทดได

2) ควรใหบคคลทเรยนมงพฒนาน สามารถกาหนดชวตของตนเองไดบางพอสมควร

ถาตราบใดทการดารงชวตของประชาชนยงขนอยกบอทธพลของกลมบคคลกลมใดกลมหนง หรอ คนใด

คนหนงแลว ประชาชนยอมไมกระตอรอรนทจะตอสเพอปรบปรงตนเอง แตจะปลอยชวตใหขนอยกบ

โชคชะตา อนเปนเหตใหบคคลเหลานนขาดความมนใจ ขาดความภมใจในตนเอง และชวตของเขาจะหา

ความสขไดไมเตมภาคภม

3) ควรคานงถงความเปนอยทสามารถจะจดตวเองใหเขากบสงแวดลอมและสถานท

ทมอยเดมและพยายามใชความรและเทคโนโลยอน ๆ เขาชวยตามความเหมาะสม

4) คานงถงการเสรมใหประชาชนคดเปน แกปญหาเปน โดยใชเหตผลเขาชวย

สามารถใชความคดแกปญหาอยางเปนระบบ ระเบยบ ซงชวยใหอยในสงคมไดอยางปกตสข

การศกษานอกจากจะสอนใหคนเกงแลว จาเปนอยางยงทจะอบรมใหดพรอมกนไปดวย

ประเทศเราจงจะไดคนทมคณภาพ คอ ทงเกง ทงด มาเปนกาลงของบานเมอง ใหความเกงเปนปจจย

และพลงสาหรบการสรางสรรค และใหความดเปนปจจยเพอประคบประคองหนนนาความเกงใหเปนไป

126

ในทางทถกทอานวยผล เปนประโยชนอนพงประสงค การศกษาในความหมายในพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหว สะทอนใหเหนวา “การศกษาไมใชสงทจบหรอสนสดในตวเอง แตการศกษาจะตองนาไปสนอง

ตอเปาหมาย หรอจดมงหมายบางประการ โดยเฉพาะตอสงคมสวนรวม นนหมายความวาการศกษาเปน

เครองมอทจะชวยนาพาใหบคคลและสงคมไปสจดมงหมายทพงประสงคได การศกษาทสมบรณจะตอง

รวมไปถงการใชความรใหเกดประโยชนแกสงคมสวนรวมไดจงจะถอไดวาเปนการศกษาในความหมายท

ครบถวน ดงกระแสพระราชดารสทวา "การทมการศกษาสมบรณแลวน ทาใหแตละคนหลกเลยงไมได

จากความรบผดชอบทจะตองใชความร สตปญญาของตนใหเปนประโยชนและเปนความเจรญวฒนาแก

บานเมองและสวนรวม" (พระบรมราโชวาทในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 12 กรกฎาคม 2516)

ศนยปฏบตการกระทรวงศกษาธการ (อางถงใน สขศร สงวนสตย. 2552 : 17-18)

ไดมนโยบายสงคมและคณภาพชวตไว ประกอบดวย

1) ลงทนเพอยกระดบคณภาพการศกษาทงระบบครอบคลมการพฒนาคร หลกสตร

สอเทคโนโลยสารสนเทศ เพอผลสมฤทธดานคณภาพ และความรของนกเรยนตามแผนการเรยนการ

สอนอยางสมพนธกบทรพยากรและปจจยแวดลอมตางๆ อนจะนาไปสการสรางระบบการเรยนรตลอด

ชวตของประชาชน และการเปนศนยกลางดานการศกษาในภมภาค

2) จดใหคนไทยทกคนมโอกาสรบการศกษาไมนอยกวา 12 ป โดยไมเสยคาใชจาย

โดยเฉพาะผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ ผอยในสภาวะยากลาบาก รวมทงบคคลออทสตก เดกสมาธ

สน และผดอยโอกาสอนๆ ไดรบการศกษาอยางทวถง และเพมโอกาสในการศกษาตอผานกองทนเงนให

กยมเพอการศกษาและเชอมโยงกบนโยบายการผลตบณฑตเพอตอบสนองความตองการบคลากรทม

ความร ความสามารถของประเทศ รวมทงตอยอดใหทนการศกษาทงในและตางประเทศ

3) ปรบระบบการผลตและพฒนาครใหมคณภาพและคณธรรม มคณภาพชวตทด ม

รายไดคาตอบแทนและสวสดการทเหมาะสม พฒนาหลกสตรสอการเรยนการสอนใหทนสมยและ

สอดคลองกบการเปลยนแปลงของโลก ควบคกบการสงเสรมการเรยนภาษาไทยและประวตศาสตรเพอ

สรางจตสานกในความเปนไทย พรอมทงขยายบทบาทของระบบการเรยนรเชงสรางสรรคผานองคกร

ตางๆ เชน สานกงานบรหารและพฒนาองคความร ระบบหองสมดสมยใหม หรออทยานการเรยนร

พพธภณฑ การเรยนรแหงชาต ศนยสรางสรรคงานออกแบบ ศนยพฒนาดานกฬา ดนตร ศลปะ ศนย

บาบดและพฒนาศกยภาพของบคคลออทสตก เดกสมาธสน และผดอยโอกาสอนๆ

4) สงเสรมการนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการเพมประสทธภาพการเรยนร

อยางจรงจง สงเสรมการใชสอการเรยนรทางไกล จดใหมการเขาถงระบบอนเทอรเนตความเรวสงอยาง

กวางขวาง จดหาอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศเพอประกอบแผนการเรยนการสอนของครใหโรงเรยน

อยางทวถง ตลอดจนพฒนาทกษะดานภาษาตางประเทศ

127

5) พฒนาคณภาพและมาตรฐานสถาบนอดมศกษาใหมความเปนเลศดานการ

ศกษาวจยและสรางสรรคนวตกรรม การใหบรการวชาการและวชาชพชนสง และการผลตและพฒนา

กาลงคน ใหสอดรบการเปลยนแปลงโครงสรางภาคการผลตและบรการ พรอมทงเรงผลตกาลงคนระดบ

อาชวศกษาใหมคณภาพและมเสนทางอาชพทชดเจนเพอสนบสนนขดความสามารถในการแขงขนของ

ประเทศดานตางๆ เชน ปโตรเคม ซอฟแวร อาหาร สงทอ บรการสขภาพ การทองเทยวและการบรหาร

จดการขนสงสนคาและบรการ เปนตน ตลอดจนจดใหมการรบรองสมรรถนะของบคคลในการประกอบ

อาชพและสานตอการขยายบทบาทศนยซอมสรางเพอชมชน

6) สงเสรมสนบสนนการกระจายอานาจการจดการศกษาไปยงเขตพนทการศกษา

และสถานศกษา รวมทงการมสวนรวมของภาคเอกชนในการจดการศกษาอยางกวางขวาง ดวยมาตรการ

ทเปนรปธรรม ควบคกบการพฒนาศกยภาพขององคกรปกครองสวนทองถนใหพรอมรบการถายโอนการ

จดการศกษา ตลอดจนการปรบระเบยบวธเพอใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถสนบสนนการจด

การศกษาไดอยางมคณภาพมาตรฐาน

7) สงเสรมกลไกการบรหารจดการศกษาทงระบบ โดยครอบคลมระบบการวาง

แผนการบรหารจดการ การกากบดแล และการตดตามประเมนผล เพอนาขอมลตางๆ มาใชในการปรบ

กลยทธของการจดการศกษาอยางตอเนอง

การศกษาทจะนาไปสการศกษาสมบรณน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงชวา ตอง

ประกอบดวย การศกษาทางวชาการและการศกษาทางธรรม ทงนเพอการศกษาทางธรรมคอยกากบ

การศกษาทางวชาการใหดาเนนไปในทศทางทถกตองและสนองตอบตอเปาหมายทเปนประโยชนตอ

สวนรวม ดงพระบรมราโชวาทวา "การแบงการศกษาเปนสองอยาง คอการศกษาวชาการอยางหนง

วชาการนนจะเปนประโยชนแกตวเองและแกบานเมอง ถามาใชตอไปเมอสาเรจการศกษาแลว อกอยาง

หนง ขนทสองกคอ ความรทจะเรยกไดวาธรรม คอรในการวางตว ประพฤตและคด วธคด วธทจะใช

สมองมาทาเปนประโยชนแกตว สงทเปนธรรมหมายถงวธประพฤตปฏบต คนทศกษาในทางวชาการและ

ศกษาในทางธรรมกตองมปญญา แตผใชความรในทางวชาการทางเดยวและไมใชความรในทางธรรม จะ

นบวาเปนปญญาชนมได" (พระบรมราโชวาทในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. 14 กรกฎาคม 2521)

พระองคยงทรงชวา “การศกษาเปนเครองมอทกอใหเกดความร ทงความรในทางวชาการและความร

ในทางธรรม ดวยความรทงสองดานนจะกอใหเกด "ปญญา" ขน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง

อธบายความหมายของปญญาวา "ปญญาแปลอยางหนงคอ ความรทกอยางทงทเลาเรยนจดจามา ท

พจารณาใครครวญคดเหนขนมา และทไดฝกฝนอบรมใหคลองแคลวชานาญขนมา เมอมความรความ

ชดเจนชานาญในวชาตางๆดงวา จะยงผลใหเกดความเฉลยวฉลาดแตประการสาคญนนคอความรท

ผนวกกบความเฉลยวฉลาดนนจะรวมกนเปนความสามารถพเศษขน คอความรจรง รแจงชด รตลอด ซง

128

จะเปนผลตอไปเปนความรเทาทน เมอรเทาทนแลวกจะเหนแนวทางและวธการทจะหลกเลยงใหพน

อปสรรคปญหา และความเสอม ความลมเหลวทงปวงได แลวดาเนนไปตามทางทถกตองเหมาะสมจน

บรรลความสาเรจ" (พระบรมราโชวาทในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 14 กรกฎาคม 2521)

สรป พระบรมราโชวาทของพระองคนชถงขอบเขตการศกษาทครอบคลมตลอดชวต

ของบคคล ตงแตเกดตอเนองกนจนถงวาระสดทายของชวต เสมอนการศกษากบชวตเปนของคกน จง

หมายความวาขอบเขตของการศกษาครอบคลมถงทกเรองและทกเวลาทเกยวของกบชวตมนษยอาจ

กลาวอกนยหนงไดวา “การศกษามไดมขอบเขตเฉพาะเพยงเรองใดเรองหนง ในระยะเวลาใดเวลาหนง

แตดวยความหมายและขอบเขตของการศกษาตามแนวพระราชดารน การศกษาจงเปนหวใจของชวต

มนษย และการศกษาเปนเครองนาทางทสาคญของมนษยใหไปสการพฒนาคณภาพตนเอง และ

กอใหเกดประโยชนตอสงคมและประเทศชาตโดยรวม

3.4 หลกการและวธการดานการศกษาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ปรชญาการศกษาไทยตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพล

อดลยเดช (2537 : 55–60) ไดแสดงรายละเอยดไววา

3.4.1 ความหมายของการศกษา

จากกระแสพระราชดารสและพระราชกรณยกจดานตางๆ การศกษาเปนเสมอน

เครองมอในการพฒนามนษยในทกดาน ทงทางดานรางกาย จตใจ และสตปญญา เพอชวยใหเปน

พลเมองด มคณภาพ และมประสทธภาพ สามารถใชความรและสตปญญาของตนใหเปนประโยชนตอ

การพฒนาประเทศ การศกษาเปนกระบวนการเรยนรตลอดชวต เพราะเปนสงจาเปนตอการปฏบตงาน

และการพฒนางาน

3.4.2 จดมงหมายของการศกษา

การศกษาตองมงพฒนาและเพมพนองคความรใหม พฒนาศกยภาพของผเรยนมง

สรางปญญาและคณลกษณะของชวต เพอชวยใหผเรยนสามารถดารงชวตเพอตนเอง พงพาตนเองได

สามารถนาความรไปใชในชวตจรงไดและมสวนสรางสรรคประโยชนเพอสงคมสวนรวม

3.4.3 แนวทางจดการศกษา

การทจะใหบรรลจดหมายการศกษาตองมงใหการศกษาดานวชาการตอยอดความร

ควบคไปกบการฝกฝนขดเกลาทางความคด ความประพฤตและคณธรรม โดยใหมความเขาใจในหลก

เหตผลมความซอสตยสจรต

จะเหนไดวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเหนวาการศกษาเปนเครองมอ

สาหรบพฒนาชวตของแตละบคคลและพฒนาประเทศชาตโดยสวนรวมการศกษาเปนสงทจะชวยใหชวต

129

ของแตละคนเจรญกาวหนาขนเรอยๆ ดงนนจงเปนสงจาเปนทประชาชนจะตองไดรบอยางทวถงกนทก

คน และใชเปนเครองมอในการดาเนนชวตไปอยางตอเนองตลอดชวต

การศกษาในความหมายของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนาไปสหลกการและ

วธการดานการศกษาทพระองคไดพระราชทานหลกการไว เปนแนวทางในการบรหารจดการแนวทาง

การศกษาเพอใหไดมาซงความรตามความหมายของการศกษา พระองคทรงกลาวถงหลกการศกษาทให

ความรความสามารถและนาไปสการทาให "ตวเองครบถวนถงความเปนคน" วา "หลกอยางหนงทสาคญ

ทสดคอ หลกของเหตผล และจะตองขดเกลาตลอดเวลา มฉะนนจะมวชาความรเทาไรกตามกไมสามารถ

นาไปเปนประโยชนแกตวแกสวนรวมได หลกของเหตผลมหลกการวา ถามสงใดทเราตองเผชญ ตองพบ

ตองมเหตผลทงสน คานมสองคา เหตคอตนของสงทเราเผชญและผลเปนสงทตอเนองจากสงทเกดขนแก

เรา ถาเราเผชญสงใดและเราพจารณาดวยเหตผล ตอไปเรากจะเผชญสงทถกตอง" (พระบาทสมเดจพระ

ปรมนทรมหา. ภมพลอดลยเดช, 2519 : 25)

จากพระบรมราโชวาทนแสดงวา การศกษาเปนเรองของการคนหาเหตและผลของ

สงตางๆหรอปรากฎการณตางๆ เมอสามารถคนหาเหตยอมจะเขาใจผลทเกดตามมา ความสมพนธเชง

เหตและผลจงเปนหลกการสาคญของการศกษา ในทางกลบกนสงใดทไมสามารถแสดงความสมพนธเชง

เหตและผลได จงถอวาเรามความรในสงนนยงไมได ฉะนนการศกษาจงเปนกระบวนการของการคนหา

เหตและผลของสงตางๆ นนเอง ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแสดงวธการศกษาหรอการเรยนรไว

วา "ลกษณะของการศกษาหรอการเรยนรนนมอยสามลกษณะ ไดแก เรยนรตามความคดของผอนอยาง

หนง เรยนรดวยการขบคดพจารณาของตนเองใหเหนเหตผลอยางหนง และเรยนรจากการปฏบตฝกฝน

จนประจกษผลและเกดความคลองแคลวชานาญอกอยางหนง การเรยนรทงสามลกษณะน จาเปนตอง

กระทาไปดวยกนใหสอดคลอง และอดหนนสงเสรมกนจงจะชวยใหเกดความรจรงพรอมทงความสามารถ

ทจะนามาใชทาการตางๆอยางมประสทธภาพได" (ภมพลอดลยเดช, พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหา.,

2524 : 40)

นอกจากนทรงแสดงใหเขาใจตอไปอกวา การใชทฤษฎใหเกดผลในทางปฏบตนน

อาจจะตองใชทฤษฎของหลายสาขาวชาประกอบเขาดวยกน เพราะปญหาของการปฏบตทตองการจะ

แกไขมขอบเขตทกวางขวางกวาขอบเขตของทฤษฎใดทฤษฎหนง ดงนน การนาทฤษฎตางๆ มาประยกต

เขาดวยกนเพอนาไปใชปฏบตจงเปนสงจาเปนพระองคทรงอธบายเรองนวา "วชาการทงปวงนนถงจะม

ประเภทมากมายเพยงใดกตาม แตเมอนามาใชสรางสรรคสงใดกตองใชดวยกน หรอตองนามาประยกต

เขาดวยกนเสมอ อยางกบอาหารทเรารบประทาน กวาจะสาเรจขนมาใหรบประทานได ตองอาศยวชา

ประสมประสานกนหลายอยางและตองผานการปฏบตมากมายหลายอยางหลายตอน ดงนนวชาตางๆ ม

130

ความสมพนธถงกนและมอปการะแกกนทงฝายวทยาศาสตรและฝายศลปศาสตร ไมมวชาใดทนามาใชได

โดยลาพง หรอเฉพาะอยางไดเลย" (ภมพลอดลยเดช, พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหา., 2521 : 50)

สรป หลกการและวธการศกษาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแสดงนน เรมตน

ตงแตหลกการพนฐานของการศกษา กลาวคอการศกษาทตงอยบนหลกของเหตและผล และการใชหลก

ของเหตและผลนศกษาความเปนจรง การศกษานอาจเรมตนไดจากการเรยนรตามความคดของผอน

จากนนจะตองเรยนรดวยการคดพจารณาดวยตนเอง จนถงการเรยนรทจะปฏบตใหไดผลสาเรจดวย

ตนเอง การศกษาตามแนวพระราชดารนจะตองมวธการทเปนระบบและอาศยการสะสมความรทละเลก

ละนอยเพมพนขน จนพฒนาองคความรใหสงขนไปตามลาดบ ฉะนนการศกษาทสรางสรรคและเปน

ประโยชนจะตองมหลกการและวธการทถกตองและเปนระบบดวยจงจะนาพาความรไปสจดหมายทพง

ประสงคได โดยผวจยจะขออญเชญพระบรมราโชวาทตอนหนงมาเปนสวนหนงของการสรปในประเดนน

ดงน "วชาความรอนพงประสงคนนไดแกวชาความรทถกตอง ชดเจน แมนยา ชานาญ นาไปใชการเปน

ประโยชนไดพอเหมาะพอควร ทนตอเหตการณอยางมประสทธภาพ" (ภมพลอดลยเดชพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหา., 2523 : 35)

3.5 เปาหมายของการศกษาในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

จากความหมายของการศกษาทไดใหรายละเอยดไวแลวแตตน จงพอจะชวยใหเขาใจ

จดหมายของการศกษาสาหรบสถาบนการศกษาของเอกชนในระดบอดมศกษา ตามแนวพระราชดารใน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดวา การศกษามจดหมายทงเพอประโยชนแกผศกษาเองและแกสวนรวม

อนไดแกสงคมและประเทศชาต พระองคทรงสรปวตถประสงคของการศกษาไววา "วตถประสงคของ

การศกษานนคออยางไร กลาวโดยรวบยอด คอ การทาใหบคคลมปจจยหรออปกรณสาหรบชวตอยาง

ครบถวนเพยงพอทงในสวนวชาความร สวนความคด วนจฉย สวนจตใจและคณธรรมความประพฤต

สวนความขยนอดทน และความสามารถในการทจะนาความรความคดไปใชปฏบตงานดวยตนเองใหได

จรงๆเพอสามารถดารงชพอยไดดวยความสขความเจรญมนคง และสรางสรรคประโยชนใหแกสงคมและ

บานเมองไดตามควรแกฐานะดวย" (, พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช, 2523 : 25)

การศกษาทมเปาหมายเพอใหบรรลจดหมายอนไดแกประโยชนของผทศกษาเอง คอ

ตนเองและสวนรวม คอสงคมและประเทศชาตบานเมองนน การศกษาตองเพอทาหนาทและเปนปจจย

หรอเครองมอทจะนาไปสจดหมายตางๆ และจะตองประกอบดวย 4 สวนคอ

1) สวนวชาความรไดแกวชาการทเกยวของกบเรองตางๆ ทศกษาอยางถกตองครบถวน

2) สวนความคดวนจฉย ไดแก ความสามารถของการขบคดพจารณาและวนจฉยใน

เรองทศกษาและความเปนจรงทปรากฏ ซงจดเปนสวนหนงของวธการหรอกระบวนการคดอยางเปนเหต

เปนผลของผศกษา

131

3) สวนจตใจและคณธรรม ไดแกการพฒนาจตใจใหมความสจรตและบรสทธใจทจะใช

วชาความรเพอประโยชนในทาง ทดตอตนเองและสวนรวม ซงเปนการกากบความประพฤตของคนให

ดาเนนไปอยางถกตองโดยเฉพาะเพอประโยชนของสวนรวม

4) สวนความขยนอดทน ไดแกการฝกฝนใหปฏบตหนาทดวยความขยนและมความ

อดทนตอปญหาหรออปสรรคทขดขวางไมใหบรรลจดหมายทกาหนดไว

องคประกอบทง 4 ประการเพอชวยใหสามารถบรรลจดหมายของการศกษาน ยอนกลบไป

ยนยนความหมายของการศกษาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแสดงไวดงทกลาวมาแลวในหวขอ

ขางตน การศกษาเพอใหบรรลจดหมายดงกลาวโดยเฉพาะประโยชนของประเทศชาต พระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวยงไดทรงอธบายในรายละเอยดไวสรปไดวา "งานของชาตนจะตองอาศยวชาการทวทก

แขนง ตองสมพนธกนแลวดาเนนพรอมกนไปโดยสอดคลอง จงเปนความจาเปนทแตละฝายแตละคน

จะตองศกษาเรยนรถงโครงการ และความประสานสมพนธของงานสวนรวมใหกระจางชด เพอสามารถ

มองเหนจดรวมของงานทงหมดและสามารถประสานงานและสงเสรมกนไดอยางถกตองตรงจด งานของ

ชาตจกไดสมฤทธผล" (พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช., 2520 : 95)

การจะบรรลถงจดหมายของการศกษาอนไดแกประโยชนของประเทศชาตจะตองอาศย

วชาการหลายแขนงและยงจะตองประสานวชาการแขนงตางๆ นนใหสมพนธกนอยางเหมาะสม ทงใน

เชงทฤษฎและเชงปฏบต กลาวคอจะตองดาเนนการใหสอดคลองกบงานของประเทศชาตอนถอไดวาเปน

งานทรวบยอดของงานอนๆ ทงหมดทปรากฏในระดบตางๆ หรอพนทหรอดานตางๆ ของประเทศชาต

จงอาจกลาวไดวา การใชความรเพอบรรลจดหมายลกษณะเชนนเปนการมองจดหมาย การศกษาในเชง

ยทธศาสตรของชาต ซงครอบคลมทกสวนทกดานของประเทศชาต ไมใชจดหมายเฉพาะเรองหรอเฉพาะ

ดานเทานน กลาวอกนยหนงคอจดหมายของการศกษาตามพระราชดารนเปนจดหมายในเชงยทธศาสตร

ทสงผลกระทบตอประเทศชาตโดยสวนรวม ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานแนว

พระราชดารเกยวกบการศกษาทจะชวยใหบรรลถงจดหมายดงกลาวในอกมตหนงวา “ผทมงหวงความด

และความเจรญมนคงในชวตจะตองไมละเลยการศกษา ความรทจะศกษาม 3 สวนคอ ความรวชาการ

ความรปฏบตการและความรคดอานตามเหตผลความเปนจรง อกประการหนงจะตองมความจรงใจและ

บรสทธใจไมวาในงาน ในผรวมงานหรอในการรกษาระเบยบแบบแผน ความดงาม ความถกตองทกอยาง

ประการทสามตองฝกฝนใหมความหนกแนนทงภายในใจ” (พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล

อดลยเดช., 2530 : 85)

จดหมายของการศกษาประการหนงทพระองคทรงแสดงใหปรากฏ คอ การพฒนาองค

ความรใหกวางขวางและลกซงมากขน เมอมองคความรทกวางขวางและลกซงมากขน ยอมจะทาให

อานาจหรอขดความสามารถของบคคลทจะใชความรมาปฏบตหนาทการงานใหเกดประโยชนสขแก

132

ตนเองและประเทศชาตมากขนดวยตามลาดบ จดหมายของการศกษาประการทสอง คอ “การพฒนา

องคความรใหสงขน” จดหมายประการทสาม ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงแสดงไวคอ การพฒนา

ศกยภาพของคนใหปรากฏออกมาเพอจะนาไปใชใหเกดประโยชนตอไป พระองคทรงอธบายจดหมาย

ของการศกษาไวอกวา "การใหการศกษาคอ การใหคาแนะนาและสงเสรมบคคลใหมความเจรญงอกงาม

ในการเรยนรคดอานและการทาตามอตภาพของแตละคนโดยจดประสงคในทสดคอ ใหบคคลนาเอา

ความสามารถทมอยในตวออกมาใชใหเปนประโยชนเกอกลตน เกอกลผอนอยางสอดคลอง และไม

ขดแยงเบยดเบยนแกงแยงกน เพอสามารถอยรวมกนเปนสงคม เปนประเทศได" (พระบาทสมเดจพระ

ปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช., 2516 : 49)

จะเหนไดวาจดหมายของการศกษาตามแนวพระราชดารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวน

สรปไดประเดนสารทสาคญ 3 ประการ คอ

1) การศกษามงสรางคณประโยชนใหแกบคคลและสงคมสวนรวมโดยเฉพาะ

ประเทศชาต ซงถอวาเปนจดหมายสงสดของการศกษา

2) การศกษามงพฒนาองคความรใหกาวสงขนเพอจะชวยพฒนาขดความสามารถของ

คนใหสงขนทจะไดปฏบตหนาทใหบรรลจดหมายในขอแรกไดมากขน

3) การศกษามงพฒนาศกยภาพของแตละบคคลทมใหปรากฏออกมาเปนความสามารถ

ทจะกอประโยชนใหแกตนเองและสงคมสวนรวมตามจดหมายในขอแรกเชนกน

การใชความรทไดรบจากการศกษาเพอนาไปสจดหมายของตนเองและสวนรวมทดงาม

ดงกลาวน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเนนความสาคญของความรเชงความประพฤตจะกากบการ

ใชวชาความรใหเกดประโยชนตอสวนรวมอยางแทจรงเปนอยางมาก ดงนนการศกษาเพอปลกฝง

คณสมบตสาคญใหแกผมวชาความรจะตองกระทาควบคไปกบการเรยนรเชงวชาการดวย พระองคทรง

อธบายคณสมบตดานนไวดงน "ผทมวชาการแลวจาเปนจะตองมคณสมบตในตวเอง นอกจากวชา

ความรดวย จงจะนาตนนาชาตใหรอดและเจรญได คณสมบตทจาเปนสาหรบทกคนนน ไดแก ความ

ละอายชวกลวบาปความซอสตยสจรต ทงในความคดและการกระทาความกตญรคณชาตบานเมองและ

ผมอปการะตวมา ความไมเหนแกตว ไมเอารดเอาเปรยบผอนหากแตมความจรงใจ มความปรารถนาด

ตอกนเออเฟอกนตามฐานะและหนาท และทสาคญอยางมาก กคอ ความขยนหมนเพยรพยายามฝกหด

ประกอบการงานทงเลก ใหญ งาย ยาก ดวยตนเอง ดวยความตงใจ ไมทอดทง ไมทอดธระ เพอหาความ

สะดวกสบายจากการ เกยจคราน ไมมกงาย หยาบคาย สะเพรา" (พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภม

พลอดลยเดช., 2522 : 125)

133

สรป บคคลทเปนนกศกษาและสามารถศกษาจนจบเปนบณฑต และมคณภาพตามทได

ศกษามานน ควรจะใชวชาความรเพอปฏบตงานใหบรรลผลสาเรจตามจดหมายของการศกษา และ

จะตองมคณสมบตสาคญ อนไดแก

1) ความละอายตอความชวเกรงกลวบาป

2) เปนคนทมความซอสตยสจรต ตอผมพระคณและคนรอบขาง

3) เปนคนมความกตญรบญคณ

4) ไมเหนแกตว ไมเอารดเอาเปรยบผอน

5) ความจรงใจ ความปรารถนาดและเออเฟอตอกนตลอดถงความขยนหมนเพยร

3.6 ปรชญาการศกษาของไทย

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2545 : 13) ไดใหแนวคดไวสรปไดวา

“การศกษาในปจจบนตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 เนนการพฒนาทาง

รางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรมมจรยธรรม และวฒนธรรมในการดารงชวตสามารถอย

รวมกบผอนไดอยางมความสข และตองจดการเรยนการสอนโดยผสมผสานสาระความรดานตางๆ อยาง

ไดสดสวนสมดลกน รวมทงปลกฝงคณธรรม คานยมทดงามและคณลกษณะอนพงประสงคไวในทกวชา”

ระว ภาวไล (2513 : 51-60) ไดใหแนวคดไวสรปไดวา “ในประเทศไทย พระพทธ

ศาสนากบการศกษามความสอดคลองเปนอนหนงอนเดยวกนนบตงแตศลาจารกของพอขนรามคาแหง

มหาราช วาดวยเรองของพทธจกรและราชอาณาจกรบรรพบรษไทยอาศยพระพทธศาสนาเปนดวง

ประทปสองทางดาเนนชวต การศกษาไทยแตแรกเรมตองอาศยวด พระสงฆมบทบาทในการฝกฝนอบรม

ในฐานะเปนอาจารยสอนศษย ปจจบนการศกษามงเตรยมเยาวชนใหเปนผรบภาระของสงคมในอนาคต

รากฐานการศกษาเชนนถอวาชวตในโลกเปนสงทมคณคาและมความหมาย พทธปรชญาสอนใหบคคล

พจารณาเหนคณคาชวต ในสภาพทเปนจรง รบรคณคาในปจจบนธรรม เขาใจ รบรและบรรลถงคณคา

อนแทจรงของชวต การศกษาควรดาเนนไปเพอลดและเพอละความยดผดถอผดในตวในตนเพอมนษยจะ

ไดดารงชวตทผาสก ปราศจากความขดแยงตอกนในสงคม การศกษามงใหมนษยเรยนรกฎเกณฑ

ธรรมชาตรอบตว เรยนรจตใจตนเองและผอน เพออยรวมกนเปนสงคมทผาสกปรชญาการศกษาควร

อบตขนจากรากฐานสจธรรมอนเปนกลางทวไป โดยไมมการแบงแยกเชอชาต ศาสนา และลทธความเชอ

ใดๆ เปน สจธรรมทเปนทยอมรบโดยทวไป โดยความเปนเสรชนของคนทกคน”

จานง ทองประเสรฐ (2513 : 75-82) ไดเสนอแนวคดการนาเอาหลกธรรมทาง

พระพทธศาสนามาประยกตใชกบการศกษาไววา จะตองปรบปรงแกไขหลายประการ ไดแก

1) ตองใหความสาคญตอจรยศกษาเปนอนดบหนงในแผนการศกษาของชาต โดย

พจารณาในฐานะวชาอสระหรอการกาหนดคะแนนทเหมาะสม

134

2) ตองไมคดวาวชาจรยศกษาเปนวชาทใครกสอนได ตองหาผเชยวชาญเชนเดยวกบ

วชาเฉพาะอนๆ

3) ครสอนศลธรรม ไมใชเพยงมความรดเทานน จะตองมความประพฤตด ทาตวเปน

แบบอยางของเดกได ครศลธรรมจะตองเปนนกเสยสละทแทจรง

สรป ปรชญาการศกษาไทย จงมลกษณะเฉพาะทหลอหลอมพฒนาชนในชาตใหมลกษณะ

แบบไทย อาจจาแนกวเคราะหได 3 แนวทาง คอ

1) ความเปนไทยทางวตถรปรางทแสดงภายนอก ไดแก หนาตาทาทาง การแตงกาย

เครองใช ศลปะประดษฐ ทอยอาศย อาหาร ลายลกษณอกษร

2) ความเปนไทยทางความประพฤต ไดแก กรยามารยาท การใชภาษา ขนบธรรมเนยม

ประเพณ

3) ความเปนไทยทางจตใจ ไดแก ความคด ความเชอ การนบถอศาสนา ความนยมใน

ศลปวฒนธรรมไทย ความรกอสระเสร มคณธรรม จรยธรรม สานกและภมใจในความเปนคนไทย

จากแนวทางทง 3 ประการน จงปรากฎลกษณะทเดนชดของคนไทยในสงคมซงจะเหนได

ดงน

1) มนาใจเออเฟอ โอบออมอาร ใจกวาง มเมตตากรณา

2) สภาพออนนอม มสมมาคารวะ

3) อารมณรนเรง รกสนก รกสวยรกงาม ออนชอย มความประณตเชงศลปะ

4) รกสนโดษ ชอบความเรยบงายในการดาเนนชวตประจาวนเขาลกษณะทวา “ไทยน

รกสงบ แตถงรบไมขลาด เอกราชจะไมใหใครขมข”

5) มความกตญกตเวทตอผมคณ จงรกภกดในชาต ศาสนา และพระมหากษตรย

6) โกรธงายหายเรว รจกการใหอภย สขม ใจเยน อดทน และอดกลน ปรบตวงาย เขา

กบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไดเรว

7) รกความอสระ ไมชอบใหใครมาบงคบขมข ยอมพลแมชพเพอความเปนเอกราช และ

อธปไตย

4. บรบทพนทวจย

การวจยในครงนผวจยเลอกพนทกรงเทพมหานคร เปนพนทในการศกษา เพราะกรงเทพฯ

เปนศนยรวมการเรยนร เปนศนยรวมของความหลากหลายทามกลางความเจรญ ในดานตางๆ ผคน

มากมายเดนทางเขามาเพอการศกษาหาความร หาประสบการณตางๆ สถานศกษาระดบอดมศกษาเปน

ศนยรวมของการแสวงหาความรในสาขาวชาตางๆ และเปนการเพมความร ประสบการณ ใหกบผคนท

135

เขาไปศกษาและสามารถนาความร ประสบการณทไดรบนาไปประกอบอาชพ หรอเพอการดารงชวตใน

สงคมไดเปนอยางด และอยอยางเปนสข การศกษาเรอง “การพฒนาคณภาพชวตนกศกษา: รปแบบการ

จดกจกรรมในสถาบนอดมศกษาเอกชน กรงเทพมหานคร”ผวจยไดเลอกศกษาเรองนเพราะสถาบน

อดมศกษาเอกชนจะตองมการบรหารจดการทกอยางดวยตวเองในทกดาน เชน ดานการเรยนการสอน

การจดกจกรรมสงเสรมคณภาพชวต คณธรรมจรยธรรม คณภาพการศกษา การฝกประสบการณตางๆ

เปนตน

ภาพประกอบ 7 แผนทกรงเทพมหานคร

บรบทพนทวจย เปนสถานทซงผวจยใชเปนพนทศกษา โดยกาหนดความสาคญ คอ 1)

สถาบนอดมศกษาขนาดใหญ มนกศกษาตงแต 20,001 คน ขนไป 2) สถาบนอดมศกษาขนาดกลาง ม

นกศกษาตงแต 10,000 คน และไมเกน 20,000 คน และ 3) สถาบนอดมศกษาขนาดเลกมนกศกษาตา

กวา 10,000 คน โดยท พนทวจยทงหมดตงอยในเขตกรงเทพฯ เนองจากกรงเทพมหานครในปจจบน

เปนศนยกลางการปกครอง การศกษา การคมนาคม ขนสง การเงน การธนาคาร การพาณชย การ

สอสาร แบงการปกครองเปน 50 เขต โดยมพนททงหมด 1,562.2 ตารางกโลเมตร ประกอบดวยพนท

2 สวน คอ พนทฝงตะวนออกของแมนาเจาพระยาเรยกวา “ฝงกรงเทพมหานคร” สวนพนทฝงตะวนตก

หรอทปจจบนเรยกวา "ฝงธนบร" ปจจบน กรงเทพมหานครมประชากรกวา 10 ลานคน รวมทงเปน

ศนยกลางเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง การคมนาคม การทองเทยว ความบนเทง การศกษา และใน

ทกๆ ดานสถาบนอดมศกษาเอกชน ทผทาวจยเลอกเปนประชากรตวอยาง แบงเปนสถาบนอดมศกษา

136

ขนาดใหญ ขนาดกลาง และขนาดเลก ม 6 แหง คอ มหาวทยาลย A มหาวทยาลย B มหาวทยาลย

C มหาวทยาลย D มหาวทยาลย E และมหาวทยาลย F

4.1. มหาวทยาลย A

4.1.1 ประวตความเปนมา (2553 : เวบไซต)

มหาวทยาลย A เปนสถาบนอดมศกษาเอกชนทมชอเสยงและเกาแกทสดแหงหนงใน

ประเทศ อยภายใตการสนบสนนของ "มลนธมหาวทยาลย A " โดยไดเปดดาเนนการสอนตงแต

พทธศกราช 2505 เปนตนมา ดวยปณธานอนแนวแนของอาจารยสรตนและอาจารยปองทพย โอสถา

นเคราะห ทตองการกอตงสถาบนการศกษาของเอกชนทไมหวงคากาไร (Non-Profit) เพอเปนแหลง

รวบรวมความรอนจะพฒนาบณฑตยคใหมใหมคณภาพพรอมดวยความรทางดานวชาการและทกษะใน

การปฏบตซงจะเปนกาลงสาคญของประเทศชาตตอไปในอนาคต

มหาวทยาลยไดจดการศกษา โดยนาเทคโนโลยททนสมยเขามาใชประกอบในการเรยน

การสอน รวมทงไดคนควาทฤษฎและแนวทางปฏบตใหม ๆ ทเหมาะสมมาสอดแทรกในวชาเรยนเพอให

นกศกษาไดรบประโยชนจากการเรยนอยางเตมท รวมทงสามารถนาความรไปใชปฏบตไดจรงในชวตการ

ทางาน ความพรอมของเทคโนโลยและสอการเรยนการสอนทสมบรณแบบในทก ๆ ดาน ผนวกกบ

ศกยภาพของคณาจารยผทรงคณวฒทงชาวไทยและชาวตางประเทศ สงผลใหมหาวทยาลยเปน

สถาบนอดมศกษาทคงความเปนเลศทางดานวชาการ ทงยงเปนแหลงสงสมองคความรจากการ

คนควาวจยวทยาการสาขาตางๆ

4.1.2 วทยาเขต

มหาวทยาลย A เปดดาเนนการสอนใน 2 วทยาเขต ไดแก

1) วทยาเขตกลวยนาไท ตงอยบนถนนพระราม 4 ใจกลางกรงเทพมหานคร มพนท

26 ไร 89 ตารางวา เปนสถานทเรยนของนกศกษาชนปท 3-4 ภาคปกต นกศกษาวทยาลยนานาชาตทก

ชนป นกศกษาปรญญาโทและเอก นกศกษาภาคพเศษ สถานททาการของสานกงานอธการบด วทยาลย

นานาชาต บณฑตวทยาลย คณะวชาตางๆ หองปฏบตการ หองเรยน หองสมมนา สานกหอสมด ศนย

คอมพวเตอร ศนยกฬาในรม ศนยอเนกประสงคซงเปนสานกงานททาการสโมสรนกศกษา ชมรมตางๆ

และลานซอมการแสดง ปอม ปอม เชยร ศนยเฉพาะกจ อาคารวทยาลยนานาชาตและหอศลปะ

มหาวทยาลย A ศนยนวตกรรมและเทคโนโลย ศนยรบสมครและบรการขอมล (Admissions &

Information Center) เปนจดบรการขอมลเกยวกบการรบสมครนกศกษาใหมทกระดบ และขอมล

ทวไปเกยวกบมหาวทยาลยแกบคคลภายนอก ภตตาคารจาลอง BU Restaurant ราน BU Cafe' และ

หนวยงานบรการอนๆ

137

2) วทยาเขตรงสต ตงอยทจงหวดปทมธาน มพนท 441 ไร 1 งาน 67 ตารางวา

เปนสถานทดาเนนการสอนนกศกษาภาคปกตชนปท 1-2 และนกศกษาทกชนปของคณะนเทศศาสตร

คณะศลปกรรมศาสตร คณะวศวกรรมศาสตร และคณะบรหารธรกจ และสถานทตงของหอสมดสรตน

โอสถานเคราะห อาคารนเทศศาสตรคอมเพลกซ ปองทพย โอสถานเคราะห ศนยกฬาสร บรณธนต

พพธภณฑสถานเครองถวยเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงเปนศนยกลางการศกษาวจยเครองถวยโบราณท

สาคญและสมบรณทสดแหงหนงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต หอประวตมหาวทยาลย A หอศลป

มหาวทยาลย A เรอนไทย และสานกพมพมหาวทยาลยกรงเทพ นอกจากนมหาวทยาลย A วทยาเขต

รงสต ไดรบการรบรองมาตรฐาน ISO 14001 ทงระบบจากสถาบนสงแวดลอมไทยซงนบเปน

มหาวทยาลยเอกชนแหงแรกในประเทศไทยทไดรบรองมาตรฐาน ISO 14001 ทงระบบ

4.1.3 ปรชญา

บณฑตตองมความรคความด กาวทนการเปลยนแปลงของโลก เพอการดารงชวตอยาง

มความสข

4.1.4 ปณธาน

มหาวทยาลย A เปนสถาบนการศกษาทมงพฒนานกศกษาใหเปนบณฑตทมศกยภาพ

ทางดานวชาการและทกษะในทางปฏบต มวสยทศนกวางไกล พรอมปรบตวเขากบสภาพสงคมท

เปลยนแปลงไดตลอดเวลา มจรยธรรม สามารถประกอบอาชพไดอยางเชอมนในตนเอง ทงยงเปน

สถาบนทเปนศนยรวมของนกวชาการผทรงคณวฒและการคนควาวจยวทยาการดานตาง ๆ อนกอใหเกด

ความรวมมอทางดานวชาการกบสถาบนการศกษาทงในและตางประเทศ เพอประโยชนในการเรยนการ

สอน ตลอดจนการใหบรการแกสงคม

4.1.5 วสยทศน

มหาวทยาลย A คอสถาบนการศกษาระดบสากลทสรางสรรค ทมคณภาพ ซงมพนธกจ

เพอสรางบณฑตทมความคดสรางสรรค และจตวญญาณการเปนผประกอบการ เพอเศรษฐกจสรางสรรค

4.1.6 วตถประสงค

1) เพอเปนสถาบนอดมศกษาชนนาของประเทศทสรรคสรางและพฒนาทรพยากร

มนษยทมคณภาพและคณธรรม

2) เพอเปนสถาบนอดมศกษาทสรางบณฑตใหมความรความสามารถในการประกอบ

อาชพ มความพรอมทจะพฒนาตนเองใหสอดคลองกบกระแสการเปลยนแปลงของสงคมไดอยาง

เหมาะสม และมความสามารถแขงขนในระดบสากล

3) เพอเปนสถาบนคนควาวจยสรรพวทยาการอนจะนาไปสความกาวหนาทางวชาการ

ทงในระดบประเทศและระดบนานาชาต

138

4) เพอเปนแหลงรวมนกวชาการและผเชยวชาญในสาขาวชาตาง ๆ อนจะกอใหเกด

การแลกเปลยนและพฒนาองคความรทจะยงประโยชนแกสงคม

5) เพอเปนสถาบนทปลกฝงความรกชาต ความเปนประชาธปไตย และสานกในความ

เปนไทย

4.1.7 พนธกจ

1) พฒนาหลกสตรและวธการเรยนการสอนใหมความหลากหลาย ทนสมย เปนสากล

และมการสอดแทรกคณธรรมจรยธรรมโดยเนนผเรยนเปนสาคญ พรอมทงเนนการสอนภาษาสากลอยาง

มประสทธภาพ

2) สรางและพฒนานกวจย รวมทงสงเสรมการผลตผลงานวจยใหไดมาตรฐานสากล

เพอเปนศนยรวมดานการวจย

3) พฒนาปจจยเกอหนนตอกระบวนการเรยนรและการวจย โดยเฉพาะอยางยงระบบ

เทคโนโลยสารสนเทศและเทคโนโลยอน ๆ พรอมทงกระตนใหคณาจารยนามาใชในการเรยนการสอนให

เกดประสทธภาพสงสด

4) ปรบปรงระบบการบรหารจดการใหมประสทธภาพและทนสมย สามารถแขงขนได

5) สงเสรมและสนบสนนการสรางเครอขายความรวมมอกบภาคธรกจและชมชนให

กวางขวางยงขน

6) ขยายความรวมมอทางวชาการกบสถาบนการศกษาและองคการชนนาทงใน

ประเทศและตางประเทศเพอใหเกดการพฒนารวมกน

7) สบสานศลปวฒนธรรมและภมปญญาไทย

4.1.8 คณลกษณะของบณฑตทพงประสงคของมหาวทยาลย A

มหาวทยาลย A กาหนดคณลกษณะของบณฑตทพงประสงคเพอเปนเปาหมายในการ

สรางหลกสตรและพฒนานกศกษา ดงน

1) มความร

(1) เปนผมความรความสามารถอยางแทจรง

รอบรในดานวชาการและวชาชพทงทฤษฎและปฏบต

ใฝร ศกษาคนควา และเรยนรอยางตอเนอง

สามารถคดอยางมวจารณญาณและเปนระบบ

(2) เปนผนาทสามารถประยกตใชความรอยางสรางสรรค

มวสยทศน

มความสามารถในการสรางงาน

139

เขาใจปญหาดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองของประเทศและสงคมโลก

(3) เปนผสามารถสอสารไดด

สามารถสอสารภาษาไทยและภาษาสากลไดด

มทกษะการใชเทคโนโลยสารสนเทศและเทคโนโลยอน ๆ ของโลกปจจบน

2) มคณธรรม

(1) เปนผมคณธรรมนาตนเอง

มวนย

มความรบผดชอบ

มความสจรต เทยงธรรม

มความอดทน อดกลน

(2) เปนผมคณธรรมตอสงคม

เหนแกประโยชนสวนรวม

รรกสามคค

รคณคาและสบสานศลปวฒนธรรมและภมปญญาไทย

มจตประชาธปไตย

ยดมนในสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย

3) มชวตทเปนสข

เขาใจตนเองและผอน

มสขภาพกายและจตด

มมนษยสมพนธและมจตใจเอออาทร

ชนชมและเหนคณคาของศลปะ ดนตร และวรรณกรรม

คาขวญ “ความรคความด” นกศกษามหาวทยาลย A ตองมความมงมนตงใจทจะ

ขวนขวายหาวชา ความร เพอนาไปใชประกอบอาชพในภายภาคหนา แตผทจะประสบความสาเรจไดนน

ควรตระหนก ถงความสาคญของคณงาม ความด ซงจะชวยหลอหลอมใหนกศกษาเปนบณฑตทพรง

พรอมและมเอกลกษณ เฉพาะตวอนจะนามาซงแนวทางทจะกอใหเกดประโยชนแกตนเองและสงคม

4.2. มหาวทยาลย B

4.2.1 ประวตความเปนมา (2553 : เวบไซต)

มหาวทยาลย B เปนหนงในหาแหงแรกของสถาบนอดมศกษาเอกชนในประเทศไทย

จดตงขนเมอ 28 พฤษภาคม พทธศกราช 2513 โดย ดร.สข พคยาภรณ เปนผกอตง ชอเดมคอ

"วทยาลยไทยสรยะ" ตอมามหาวทยาลยไดรบพระมหากรณาธคณ จากสมเดจพระศรนครนทราบรมราช

140

ชนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานนามวา " B " และพระราชทานความหมาย วา "บอเกดแหง

วชาทเบกบานเชนดอกบว" พรอมทงไดเสดจพระราชดาเนนเปดปายนาม "วทยาลย B" และพระราชทาน

ปรญญาบตร อนปรญญาบตร และประกาศนยบตรแกผสาเรจการศกษารนท 1 2 และ 3 ตอมาสมเดจ

พระบรมโอรสาธราช สยามมกฎราชกมาร ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ให สญญา ธรรมศกด ประธาน

องคมนตรในขณะนนเปนผแทนพระองค เปนประธานในพธพระราชทานปรญญาบตร อนปรญญา และ

ประกาศนยบตรแกผสาเรจการศกษารนท 4, 5, 6, 7, 8, 9 และ 10 ในป พทธศกราช 2530

ทบวงมหาวทยาลยอนมตใหมหาวทยาลย B เปดดาเนนการอกแหงหนงคอทวทยาเขตชลบร และ

มหาวทยาลยไดรบพระมหากรณาธคณจากสมเดจพระเจาลกเธอเจาฟาจฬาลงภรณวลยลกษณ อคร

ราชกมารฯ ทรงพระกรณา โปรดเกลาฯ เสดจเปนองคประธานในการเปดวทยาเขตชลบร เมอวนท 19

กรกฎาคม พทธศกราช 2530 ตอมาเมอวนท 6 พฤศจกายน พทธศกราช 2530 ทบวงมหาวทยาลย

อนมตใหวทยาลย B เปลยนสถานะเปน "มหาวทยาลย B" ทบางเขน กรงเทพมหานคร เมอวนท 29

ธนวาคม พทธศกราช 2530 นบตงแตเรมเปดดาเนนการมาจวบจนปจจบนเปนเวลา 31 ป

มหาวทยาลย B ไดปฏบต ภารกจของมหาวทยาลยไดครบถวนทง 4 ประการ คอ การผลตบณฑต การ

วจย การใหบรการทางวชาการแกสงคม และการทาน บารงศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยมเปาหมายท

แนวแนในการผลตบณฑตทมคณภาพตามปณธานของมหาวทยาลย คอ "ปญญา เบกบาน เชยวชาญ

คณธรรม" บณฑตทสาเรจการศกษาจากมหาวทยาลย B จะเปนผมปญญา มความรอบรในศาสตรตางๆ

มความเชยวชาญในสาขาวชาชพ มความเบกบานในการ ดารงชวต และมคณธรรมในการดารงตนและใน

การประกอบอาชพ

4.2.2 การพฒนาดานการเรยนการสอน

ปจจบน มหาวทยาลย B เปดสอน 15 หลกสตร และ 25 สาขาในระดบปรญญาตร

และ 6 และหลกสตร 10 สาขาวชาในระดบ ปรญญาโท ใน 10 คณะ คอ บณฑตวทยาลย คณะ

นตศาสตร คณะบรหารธรกจคณะบญช คณะนเทศศาสตร คณะศลปศาสตร คณะเศรษฐศาสตร คณะ

วศวกรรมศาสตร คณะสารสนเทศศาสตร และคณะสถาปตยกรรมศาสตร ในการจดการเรยนการสอน

มหาวทยาลยมงสรางเสรม ทศนคตตอการศกษาทถกตองใหกบนกศกษาเปนผทใฝร มความกระตอรอรน

ในการแสวงหาความรดวย ตนเองและพฒนาตนเองอยเสมอ อนเปนการปลกฝงใหนกศกษามพนฐานทด

ในการดาเนนชวตตอไปในอนาคต เมอสาเรจการศกษาแลว มหาวทยาลยจงใหความสาคญตอ การสราง

เสรมบรรยากาศในมหาวทยาลยใหเปนบรรยากาศแหงการเรยนร มบรรยากาศ และสงแวดลอมท

เอออานวยตอการศกษา มหองสมดและศนยสารสนเทศทไดมาตรฐานเพอสงเสรมใหนกศกษามโอกาส

ศกษาคนควาดวยตนเอง มหาวทยาลยไดพจารณาเลอกสรรคณาจารยประจาทมคณวฒและ

ประสบการณทเพยงพอ ตอการใหความร คาแนะนาและการดแลนกศกษาอยางใกลชด โดยกาหนด

141

คณสมบตของอาจารยผสอนนกศกษาในระดบปรญญาตรวาจะตองสาเรจการศกษาในระดบปรญญาโท

ขนไป และอาจารยผสอนระดบบณฑตศกษาตองสาเรจการศกษาในระดบปรญญาเอก และม

ประสบการณในดานการสอนและดานวชาชพ มหาวทยาลยสนบสนนการศกษาตอของคณาจารยโดยให

ทนการศกษาเพอศกษาตอในระดบทสงขนทงในและตางประเทศ ตลอดจนมงสงเสรมใหคณาจารย และ

บคลากรไดเขารบการฝกอบรมรวมประชมสมมนา ทาการวจยเพอเพมพนความรอยเสมอ ทงนเพอ

เสรมสรางใหอาจารยของมหาวทยาลยมความแขงแกรงทางดานวชาการและเปนแบบอยางทดแก

นกศกษา มหาวทยาลยตระหนกถงความสาคญของการพฒนาการศกษาสความเปน สากลและความเปน

นานาชาต มหาวทยาลยจงไดขออนมต จากทบวงมหาวทยาลยเปดหลกสตรการสอสารธรกจระหวาง

ประเทศ (International Business Communication) ในโครงการนานาชาตขนเมอปการศกษา 2540

และไดรวมมอทางวชาการกบมหาวทยาลยตางๆ ทงในประเทศสหรฐอเมรกา ออสเตรเลยและยโรป เพอ

พฒนาการจดการเรยนการสอนและการวจย ทงนเพอเปนการสงเสรมมาตรฐานการศกษาและการ

ประกนคณภาพทางการศกษาของมหาวทยาลย

4.2.3 การพฒนาดานกจกรรมนกศกษา

มหาวทยาลย B ตระหนกดวา การมความรความสามารถทางดานวชาการแตเพยง

อยางเดยว ไมสามารถทาใหบณฑตประสบความสาเรจ ในการดารงชวตอยในสงคมและประกอบอาชพ

ได มหาวทยาลยจงสงเสรมใหนกศกษาทากจกรรมและมสวนรวมในกจกรรมนกศกษา ทงนเพอให

นกศกษาไดมโอกาสพฒนาคณลกษณะทพงประสงคทสงคมตองการ อาท ความสามารถใน การ

ประสานงานความเปนผนา ความคดรเรมสรางสรรค ทกษะดานมนษยสมพนธ ความรบผดชอบและอนๆ

เพอนกศกษาจะไดมความพรอมทจะออกไปเผชญกบชวต การทางานและเพอใหนกศกษามพนฐานทดใน

การพฒนาตนเองตอไป กจกรรมนกศกษานนแบงออกเปนกจกรรมทจดโดยมหาวทยาลยเพอพฒนา

บคลกภาพและศกยภาพดานตางๆ ใหเกดแกนกศกษา กจกรรมเสรมหลก สตรทจดโดยคณะตางๆ เพอ

เสรมความรและสราง ประสบการณในเชงวชาชพทนกศกษาศกษาอยและกจกรรมนกศกษาทจดโดย

นกศกษาของคณะ ชมรม หรอ สโมสรนกศกษา อาท กจกรรมบาเพญประโยชน กจกรรมบรการวชาการ

กจกรรมทานบารงศลปวฒนธรรม และกจกรรมดานกฬา กจกรรมตางๆ เหลานชวยสงเสรม ให

นกศกษารจกใชเวลาวางใหเปนประโยชน มความสามคค รจกการทางานรวมกนเปนหมคณะ มความ

รบผดชอบ มการเสยสละเพอสวนรวม ฝกความเปนผนาทมความสามารถเปนผตามทด กจกรรมตางๆ

จะชวยสงเสรมใหนกศกษาสาเรจการศกษาเปนบณฑตทมคณภาพและดารงตนใหเปนประโยชนตอสงคม

และประเทศชาต

4.2.4 การพฒนาดานเทคโนโลยและสอการศกษา

142

มหาวทยาลย B ไดพฒนาดานเทคโนโลยและสอการศกษาอยางตอเนอง มการจดทา

แผนแมบทในการพจารณาภาพรวมของการใชเครองคอมพวเตอรและระบบสารสนเทศของทง

มหาวทยาลยสงเสรมใหอาจารยมการพฒนาสอการศกษา ศกษาคนควาและ วจยเพอพฒนา วธการสอน

จดหาเทคโนโลยสารสนเทศชวยในงานดานบรหาร และใหบรการแกอาจารย เจาหนาท ทสงเสรมและ

สนบสนนใหนกศกษาทกสาขาวชามความรและทกษะในการใชเทคโนโลยเพอใหพรอมในการออกไป

ประกอบอาชพและทนตอความกาวหนาและการพฒนาทางดาน เทคโนโลยสารสนเทศ

4.3. มหาวทยาลย C

มหาวทยาลย C เปนมหาวทยาลยเอกชน 1 ใน 5 แหงแรกของประเทศไทย ตงอยทถนน

เพชรเกษม เขตภาษเจรญ กรงเทพมหานคร ไดรบการรเรมขนในป พทธศกราช 2508 จาก " โรงเรยน

เทคโนโลย C" และไดสถาปนาอยางเปนทางการเมอ พทธศกราช 2516 ใชชอเดมวา "วทยาลยเทคนค

C" ตอมา เปลยนชอเปน "มหาวทยาลยเทคนค C" และ "มหาวทยาลย C" ตามลาดบ มหาวทยาลย C

นบไดวาเปนมหาวทยาลยเอกชนเกาแกทสดในยานฝงธนบร

4.3.1 ประวตความเปนมา (2553: เวบไซต)

มหาวทยาลย C เปนสถาบนอดมศกษาเอกชน 1 ใน 5 สถาบนแรกของประเทศไทย

ไดรบการรเรมขนในป พทธศกราช 2508 และไดสถาปนาอยางเปนทางการเมอ พทธศกราช 2516 โดย

อาจารย ดร.ณรงค มงคลวนช ใชชอเดมวา "วทยาลยเทคนค C " ตอมาในป พทธศกราช 2529 ได

เปลยนสถานภาพเปน "มหาวทยาลยเทคนค C" และ "มหาวทยาลย C" จนถงปจจบน

ปจจบน มหาวทยาลย C เปดดาเนนการสอนในระดบปรญญาตรและระดบ

บณฑตศกษาทงหลกสตรภาษาไทยและหลกสตรนานาชาต รวมทงสนกวา 50 หลกสตร โดยแบง

ออกเปน 11 คณะ คอ คณะบรหารธรกจ คณะวศวกรรมศาสตร คณะนตศาสตร คณะศลปศาสตร คณะ

นเทศศาสตร คณะวทยาศาสตร คณะพยาบาลศาสตร คณะเภสชศาสตร คณะเทคโนโลยสารสนเทศ

วทยาลยนานาชาต และบณฑตวทยาลย ไดผลตบณฑตออกไปรบใชสงคมแลวกวา 66,072 คน

4.3.2 สญลกษณประจามหาวทยาลย

ตราประจามหาวทยาลย C ประกอบดวย ฟนเฟอง แผนทประเทศไทย และเรอใบ ซง

หมายถง สถาบนทขบเคลอนและผลกดนใหประเทศไทยกาวหนาสบไป สงศกดสทธประจามหาวทยาลย

ไดแก พระวษณกรรม ซงประดษฐานอยบรเวณประตดานหนามหาวทยาลย ตนไมประจามหาวทยาลย

ไดแก ตนหกวาง ซงเปนตนไมทมอยเปนจานวนมากในมหาวทยาลยสยาม ในฤดผลดใบจะมใบสเหลอง

และผลสนาตาล สอดคลองกบสประจาประจามหาวทยาลย สตวสญลกษณ ไดแก ชาง ซงเปนสตว

คบานคเมองของชาว "สยาม" มาแตโบราณ

143

4.3.3 ปรชญา “ปญญา นราน รตน” ปญญาเปนรตนะของนรชน (ไทย) "Wisdom is an

invaluable asset of mankind" คณะวชา ประกอบดวย คณะวศวกรรมศาสตร คณะวทยาศาสตร

คณะพยาบาลศาสตร คณะบรหารธรกจ คณะนตศาสตร คณะนเทศศาสตร คณะศลปศาสตร คณะ

เภสชศาสตร บณฑตวทยาลย

4.4. มหาวทยาลย D

4.4.1 ประวตความเปนมา (2553: เวบไซต)

มหาวทยาลย D ตงขนครงแรก เมอ พทธศกราช 2483 สานกงานหอการคาไทยตก

พาณชยภณฑ ถนนศรอยธยา สนามเสอปา โดยในครงนนใชชอ "วทยาลย D" เปดรบผสาเรจการศกษา

ชนมธยมศกษาปท 6 และมหลกสตรการศกษา 6 เดอน และ 2 ป มนกศกษาประมาณ 300 คน

หลกสตรการสอนของวทยาลยการคา นบวาทนสมยอยางยง เพราะดาเนนตามหลกสตร ของหอการคา

แหงกรงลอนดอน แต วทยาลยการคาเปดสอนไดเพยง 1 ป กเกดสงครามมหาเอเชยบรพา เปนเหตให

วทยาลย ตองปดตวเอง เนองจากการสงคราม และรฐบาลตองการใชสถานทเปน ทตง สานกงาน

ประสานงานระหวางไทยกบญปน วทยาลยการคาปดไปรวม 22 ป กรรมการหอการคาไทยทกสมยได

พยายามเปนลาดบทจะรอฟนวทยาลยขนใหมจนกระทง พทธศกราช 2506 คณะกรรมการหอการคา

ไทยกประสบผลสาเรจในการเปดวทยาลยอกครงในชอ "วทยาลย D" เชนเดม แตไดยายอาคารทตงมาอย

ท ณ ททาการของหอการคาไทย เลขท 150 ถนนราชบพธ เปดรบผสาเรจการศกษาชนมธยมศกษาตอน

ปลาย มหลกสตรการศกษา 3 ป ซงผสาเรจการศกษาจะไดรบประกาศนยบตรการคาชนสง การเปดสอน

ของวทยาลยการคาครงน อยภายใตการควบคมของ พระราชบญญตโรงเรยนราษฎร

วนท 8 กรกฎาคม พทธศกราช 2508 ทประชมสภาวทยาลยการคา มมตใหเปลยนชอ

วทยาลยเปน "วทยาลยการพาณชย" (College of Commerce of The Thai Chamber of

Commerce) ดาเนนการตามเงอนไขมาตรา 28 แหงพระราชบญญตหอการคา (พทธศกราช 2509) ท

กาหนดใหหอการคาไทยมหนาทจดตง และ ดาเนนการสถานศกษาทเกยวกบการคาและเศรษฐกจ และ

ในวนท 17 มถนายน พทธศกราช 2513 คณะกรรมการวทยาลยเอกชน กระทรวงศกษาธการไดอนญาต

ใหหอการคาไทย จดตง "วทยาลยการพาณชย" (College of Commerce) อกษรยอ "ว.พณ." (C.C.)

เปดสอนหลกสตร 3 ป ผสาเรจการศกษาจะไดรบประกาศนยบตรใน 7 สาขาวชา ไดแก สาขาวชา

บรหารทวไปธรกจระหวางประเทศ เลขานการ การตลาด การบญช การคลงการธนาคาร และ สาขาวชา

เศรษฐศาสตรประยกตเมอ 2 กมภาพนธ พทธศกราช 2514 คณะรฐมนตรไดลงมตรบในหลกการให

วทยาลยเอกชนดาเนนการสอนได ในระดบเกนกวา 3 ป และวทยาลยการพาณชยไดรบการอนมตใหเปด

สอน ทงหลกสตรปรญญาตร 4 ป ทง 7 สาขาวชา ในวนท 9 มนาคม พทธศกราช 2516 พรอมกนน

วทยาลยไดขอเปลยนชอเปน "วทยาลยการคา" อกครง ในชอภาษาองกฤษวา College of Commerce

144

อกษรยอ "วค" (C.C.) วนท 21 มถนายน พทธศกราช 2517 วทยาลยการคาโอนมาสงกดกบ

ทบวงมหาวทยาลยพรอมกบ ไดยายมาอย ถนนวภาวดรงสต เขตดนแดง อนเปนสถานทตงในปจจบน

เมอวทยาลยการคาปฏบตพนธกจไดอยางครบถวน ตามเงอนไขแหงการเปนสถาบนการศกษา

ระดบอดมศกษาใน วนท 24 ตลาคม พทธศกราช 2527 ทบวงมหาวทยาลยไดอนมตใหเปลยนประเภท

สถาบนเปนมหาวทยาลย ในชอ "มหาวทยาลย D "

4.5. มหาวทยาลย E

4.5.1 ประวตความเปนมา (2553: เวบไซต)

มหาวทยาลย E ไดรบอนมตจดตงจากทบวงมหาวทยาลย เมอวนท 5 มกราคม 2532

อนญาตใหจดการศกษาหลกสตรปรญญาตร ภายใตการกากบดแลของทบวงมหาวทยาลยตาม

พระราชบญญตสถาบนอดมศกษาเอกชน พทธศกราช 2522 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช

2535

หลกสตรปรญญาตรของมหาวทยาลย E เปนหลกสตรทสรางขนเพอใหครบถวน

สมบรณในการทจะเสรมตอระบบการศกษา นบตงแตระดบแรกสด คอ อนบาล ประถม มธยม สงขน

เปนระดบอาชวศกษา และประกาศนยบตรวชาชพชนสง ซงยงไมครบถวนสมบรณตามแผนการศกษา

แหงชาต และความตองการของสงคมสมยใหม คณะผบรหารจงไดเตรยมการและขออนญาตจดตง

วทยาลย โดยไดรบอนมตจากทบวงมหาวทยาลย เมอวนท 5 มกราคม 2532 เปดสอนหลกสตรระดบ

ปรญญาตรขนคณะแรกทมหาวทยาลย F ตงใจจะประสานตอสายใยทางการศกษา ใหสมบรณใน

ระดบอดมศกษา กคอ คณะบรหารธรกจ ซงประกอบดวย 2 สาขาวชา คอ สาขาวชาการบญช และ

สาขาวชาการตลาด รบนกศกษาภาคปกตเรยน 4 ป และตอเนอง 2 ป

ปการศกษา 2535 มหาวทยาลย E ไดรบอนญาต ใหเปดดาเนนการหลกสตร

อตสาหกรรมศาสตรบณฑต สาขาวชาวศวกรรมเครองกล และสาขาวชาวศวกรรมไฟฟา สวนในกลมวชา

ภาษาศาสตรนน มหาวทยาลยเปดดาเนนการหลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาภาษาองกฤษเพอ

การสอสารสากล

ปการศกษา 2536 คณะวศวกรรมศาตรขออนญาตเปดดาเนนการหลกสตร

อตสาหกรรม ศาสตรบณฑต สาขาวชาวศวกรรมอตสาหการเพมขนอกสาขาหนงสวนคณะวชาในดาน

มนษยศาสตรไดจดตงคณะนตศาสตรขน และขอเปดดาเนนการสอนวชานตศาสตร

ปการศกษา 2537 มหาวทยาลยไดขอเปดดาเนนการสาขาวชาการทองเทยว ในคณะ

ศลปศาสตรและจดตงคณะวชาเพมอก 1 คณะ คอ บณฑตวทยาลย เปดดาเนนการสอนภาควชา

บรหารธรกจ ในกลมวชาการจดการการเงนการธนาคาร กลมวชาการจดการตลาด และกลมวชาการ

145

จดการ และในปการศกษา 2538 ไดขอเปดดาเนนการคณะบรหารธรกจ สาขาวชาการเงนและการ

ธนาคาร

สาหรบแผนการขยายการศกษา 2539 มหาวทยาลยไดขอเปดดาเนนการหลกสตร

บรหารธรกจมหาบณฑต สาขาบรหารธรกจและสงแวดลอม และขอเพมกลมวชาการจดการธรกจ

ระหวางประเทศในปการศกษา 2540 และในปการศกษา 2541 ไดขอเปดดาเนนการหลกสตรนเทศ

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสอสารการตลาด

มหาวทยาลย E มแนวคดทจะนาระบบ ISO 9002 มาใชในสถาบนตงแตเดอน

พฤษภาคม 2540 และไดเขารวมโครงการนารอง Training Lead Consultancy สาขาวชาการบรการ

ซงจดโดย สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) เมอเดอนเมษายน 2541 และผานการ

ตรวจรบรองมาตรฐาน ISO 9002 จากวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (EIT-CBO) เมอวนท 28

กมภาพนธ 2542

มหาวทยาลย E ไดรบอนมตจดตงจากทบวงมหาวทยาลย เมอวนท 5 มกราคม

พทธศกราช 2532 อนญาตใหจดการศกษาหลกสตรปรญญาตร ภายใตการกากบดแลของ

ทบวงมหาวทยาลย ตามพระราชบญญตสถาบนอดมศกษาเอกชน พทธศกราช 2522 แกไขเพมเตม

(ฉบบท 2) พทธศกราช 2535

หลกสตรปรญญาตรของมหาวทยาลย E เปนหลกสตรทสรางขนเพอใหครบถวน

สมบรณในการทจะเสรมตอระบบการศกษา ทคณะผบรหารเซนตจอหนรบผดชอบอย นบตงแตระดบ

แรกสด คอ อนบาล ประถม มธยม สงขนเปนระดบ อาชวศกษา และประกาศนยบตรวชาชพชนสง ซง

ยงไมครบถวน สมบรณตามแผนการศกษาแหงชาต และความตองการของสงคมสมยใหม คณะผบรหาร

จงไดขออนญาตจดตงวทยาลย และเปดสอนหลกสตรระดบปรญญาตรขน คณะแรกทมหาวทยาลย E

ตงใจจะประสานตอสายใยทางการศกษา ใหสมบรณในระดบอดมศกษากคอ คณะบรหารธรกจ ซง

ประกอบดวย 2 สาขาวชา คอ สาขาวชาการบญช และสาขาวชาการตลาด รบนกศกษาภาคกลางวน

เรยน 4 ป และตอเนอง 2 ป

ตอมาในป พทธศกราช 2534 มหาวทยาลย E ไดขยายการสอนเพมสาขาในคณะ

บรหารธรกจอก 2 สาขาวชา คอ สาขาวชาการจดการ และสาขาวชาการจดการสารสนเทศคอมพวเตอร

พรอมกบขอเปดคณะวชาใหม คอ คณะนเทศศาสตร ซงประกอบดวย 3 สาขาวชา คอ สาขาวชาการ

โฆษณา สาขาวชาการประชาสมพนธ และสาขาวชาวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน

ปการศกษา 2535 มหาวทยาลย E ไดเปดดาเนนการหลกสตรอตสาหกรรมศาสตร

บณฑต สาขาวชาวศวกรรมเครองกล และสาขาวชาวศวกรรมไฟฟา สวนในกลมวชาภาษาศาสตรนน

มหาวทยาลยเปดดาเนนการ หลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาภาษาองกฤษเพอการสอสารสากล

146

ปการศกษา 2536 คณะวศวกรรมศาสตร เปดดาเนนการหลกสตรอตสาหกรรมศาสตร

บณฑต สาขาวชาวศวกรรมอตสาหการ เพมขนอกสาขาหนง สวนคณะวชาในดานมนษยศาสตรไดจดตง

คณะนตศาสตรขน และเปดดาเนนการสอน ในสาขาวชานตศาสตร

ปการศกษา 2537 มหาวทยาลย E ไดเปดดาเนนการสาขาวชาการทองเทยว คณะศลป

ศาสตร และจดตงคณะวชาเพมอก 1 คณะ คอ บณฑตวทยาลย เปดดาเนนการหลกสตรบรหารธรกจ

มหาบณฑต ในกลมการจดการการเงน และการธนาคาร กลมการจดการการตลาด และกลมการจดการ

และในปการศกษา 2538 ไดเปดดาเนนการหลกสตรบรหารธรกจบณฑต สาขาวชาการเงนและการ

ธนาคาร สาหรบแผนการขยายการศกษา หลงจากไดรบการอนมตใหเปลยนประเภทจาก "วทยาลย"

เปน "มหาวทยาลย" เมอวนท 19 มนาคมพทธศกราช 2539 มหาวทยาลย E ไดเปดดาเนนการหลกสตร

บรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชา บรหารธรกจ และสงแวดลอม และขอเพมกลมการจดการธรกจ

ระหวางประเทศในปการศกษา 2540 และในปการศกษา 2541 ไดขอเปดดาเนนการ หลกสตรนเทศ

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสอสารการตลาด

ปการศกษา 2544 เปดดาเนนการหลกสตรวศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวชา

วศวกรรมเครองกล สาขาวชาวศวกรรมไฟฟา และสาขาวชาวศวกรรมอตสาหการ หลกสตรนตศาสตร

บณฑต (ภาคปกต) หลกสตรศลปศาสตรบณฑต (ตอเนอง 2 ป) ภาคปกตและภาคคา สาขาวชาการ

ทองเทยว หลกสตรบรหารธรกจบณฑต สาขาวชาการจดการ สารสนเทศคอมพวเตอร (โปรแกรม

ภาษาองกฤษ) ภาคปกต

ปการศกษา 2545 มหาวทยาลยไดเปดดาเนนการหลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา และหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาปรชญาและศาสนา Ph.D.

(Philosophy and Religion) และปการศกษา 2549 มหาวทยาลยไดเปดดาเนนการหลกสตรศกษา

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา กลมวชาพฒนานกเรยนนกศกษา เปนแหงแรกของ

ประเทศไทย

4.5.2 สญลกษณประจามหาวทยาลย

ตราประจามหาวทยาลย เปนกรอบภายนอกเปนรปวงกลม มรปพญาอนทร กางเขนบน

โล และหนงสอ บรรจคาขวญ “VIRTUS SOLA NOBILITAT” มภาพธงชยไขวกน ทกรงเลบพญาอนทร

ถอพระคมภรและกฎหมาย (Dieu et Mon Droit) มคาวา SAINT JOHN’S UNIVERSITY. BANGKOK

(FOUNDED 1989) พมพอยในขอบดาน ในแสดงชอและปทกอตง

4.5.3 คณะ/หลกสตร

คณะบรหารธรกจ คณะศลปศาสตร คณะนเทศศาสตร คณะนตศาสตร คณะ

วศวกรรมศาสตร คณะปรชญาและศาสนา หลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต : MBA หลกสตรนเทศ

147

ศาสตรมหาบณฑต : MA หลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต : M.Ed. (กลมวชาบรหารการศกษา และ

กลมวชาพฒนานกเรยนนกศกษา) หลกสตรศกษาศาสตรดษฎบณฑต (สาขาปรชญาและศาสนา และ

สาขาบรหารการศกษาและภาวะผนา)

4.6. มหาวทยาลย F

มหาวทยาลย F เปนสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาเอกชน สงกดสานกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา ซงเดมม ชอวา “วทยาลย F” โดยไดรบอนญาตใหจดตงขนตาม

พระราชบญญตวทยาลยเอกชน

4.6.1 ประวตความเปนมา

พทธศกราช 2512 เมอวนท 6 สงหาคม 2516 มการกอตงสถาบนการศกษาอยบน

ถนนเพชรเกษม เขตหนองแขม กรงเทพมหานคร

พทธศกราช 2515 พฒนาทดน กอสรางอาคาร ฯลฯ ขออนญาตจดตงสถานการศกษา

ชอ “วทยาลย F”

พทธศกราช 2516 ไดรบอนญาตใหดาเนนการจดตงไดโดยเปดสอนคณะวชาเทคโนโลย

อตสาหกรรม

พทธศกราช 2518 ทบวงมหาวทยาลยเขาควบคมตามมาตรา 75 (1) แหง

พระราชบญญตสถาบนอดมศกษาเอกชน พทธศกราช พทธศกราช 2522 ซง แกไขมาจาก

พระราชบญญตวทยาลยเอกชน พทธศกราช 2512 โดยมรองปลดทบวงมหาวทยาลย (ตาแหนงใน

ขณะนน) ดร.วจตร ศรสะอาน ดารงตาแหนงนายกสภาวทยาลย

พทธศกราช 2520 เปดสอนคณะบรหารธรกจระดบ ป.วส. และระดบปรญญาตร สาขา

วชาการบญช และสาขาวชาการตลาด

พทธศกราช 2525 ทบวงมหาวทยาลยเพกถอนการควบคมวทยาลยหลงจากขายทดน

ของวทยาลยจานวน 18 ไรเศษ เพอปรบปรงสถานภาพทางการเงนของวทยาลย ซงมลนธคณยาแปลก

เหมอนปว ตองเขารบมอบหนาทดาเนนการตอมา โดยม นายพลกฤษณ ประโมทะกะ ประธานกรรมการ

มลนธฯ เขาดารงตาแหนงนายกสภาวทยาลย

พทธศกราช 2527 มอบปรญญาบรหารธรกจดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาวชา

บรหารธรกจ ประเภททวไปแก พนเอก อาทร ชนเหนชอบ

พทธศกราช 2528 เปดสอนคณะวศวกรรมศาสตร ระดบปรญญาตร หลกสตร 4 ป

สาขาวชาวศวกรรมอเลกทรอนกส

พทธศกราช 2530 เปดสอนคณะบรหารธรกจ ระดบปรญญาตร หลกสตร 4 ป

สาขาวชาการเงนและการธนาคาร สาขาวชาการบรหารงานบคคล เปดสอนคณะวศวกรรมศาสตร ระดบ

148

ปรญญาตร หลกสตร 4 ป สาขาวชาวศวกรรมไฟฟา พทธศกราช 2530 เปดสอนบณฑตวทยาลย ระดบ

ปรญญาโท พทธศกราช 2530 หลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาบรหารธรกจ (หลกสตร 2 ป)

ภาคคา

พทธศกราช 2531 เปดสอนคณะบรหารธรกจ ระดบปรญญาตร (ตอเนอง 2 ป)

สาขาวชาการบญชและสาขาวชาการตลาด

พทธศกราช 2532 เปดสอนคณะเทคโนโลยอตสาหกรรม ระดบปรญญาตร (ตอเนอง 2

ป) สาขาวชาวศวกรรมเครองกล สาขาวชาวศวกรรมโยธา สาขาวชาวศวกรรมไฟฟา สาขาวชาวศวกรรม

อเลกทรอนกส

พทธศกราช 2534 เปดสอนคณะบรหารธรกจ ระดบปรญญาตร หลกสตร 4 ป และ

(ตอเนอง 2 ป) สาขาวชาคอมพวเตอรธรกจ

พทธศกราช 2535 เปดสอนคณะวศวกรรมศาสตร ระดบปรญญาตร หลกสตร 4 ป

สาขาวชาวศวกรรมเครองกล สาขาวชาวศวกรรมโยธา

ไดรบอนญาตใหเปนมหาวทยาลย เมอวนท 5 มนาคม 2535 มชอวา “มหาวทยาลย F

มอบปรญญาวศวกรรมศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาวชาวศวกรรม

อเลกทรอนกส ประเภททวไปแก พลเอก ชวลต ยงใจยทธ

พทธศกราช 2537 โอนหลกสตรอตสาหกรรมศาสตรบณฑต และหลกสตร

ประกาศนยบตรวชาชพชนสง ของคณะเทคโนโลยอตสาหกรรมไปสงกดคณะวศวกรรมศาสตร

พทธศกราช 2538 เปดสอนคณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร ระดบปรญญาตร

หลกสตร 4 ป สาขาวชาภาษาองกฤษธรกจ และสาขาวชาวทยาการคอมพวเตอร

พทธศกราช 2539 เปดสอนคณะนตศาสตร ระดบปรญญาตร หลกสตร 4 ป สาขาวชา

นตศาสตร (ภาคคา)

พทธศกราช 2541 ปรบปรงหลกสตรวศวกรรมศาสตรบณฑต โดยรบผทสาเรจ

การศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสงเขาศกษา ใชเวลาเรยน 3 ป

พทธศกราช 2543 เปดสอนคณะนตศาสตร ระดบปรญญาตร หลกสตร 4 ป สาขาวชา

นตศาสตร (ภาคปกต) เปดสอนหลกสตรวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการงานวศวกรรม

เปดสอนหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร เปดสอนหลกสตรบรหารธรกจ

มหาบณฑต สาขาวชาบรหารธรกจ

พทธศกราช 2545 เปดสอนหลกสตรวศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวชาวศวกรรม

อตสาหการ หลกสตร 4 ป (ภาคปกต/ภาคสมทบ) ปรบปรงหลกสตรบญชบณฑตและบรหารธรกจ

บณฑต หลกสตร 4 ป และหลกสตร (ตอเนอง) ปรบปรงหลกสตรศลปศาสตรบณฑต และหลกสตรวทยา

149

ศาสตรบณฑต หลกสตร 4 ป (ภาคปกต/คา) ปรบปรงหลกสตร หมวดวชาศกษาทวไป เพอใชกบทกคณะ

และสาขาวชาทเปดสอนในระดบปรญญาตร ปรบปรงหลกสตรวศวกรรมศาสตรบณฑต หลกสตร 4 ป

(ภาคปกต/ภาคสมทบ) และใชเวลาเรยน 3 ป (ภาคปกต/ภาคสมทบ) โดยรบผทสาเรจการศกษา ระดบ

ประกาศนยบตร วชาชพชนสงเขาศกษา พทธศกราช 2546 ปรบปรงหลกสตรนตศาสตรบณฑต

หลกสตร 4 ป สาขาวชานตศาสตร (ภาคปกต/ภาคคา)

พทธศกราช 2547 เปดสอนหลกสตรรฐประศาสนศาสตรบณฑต สาขาวชารฐ

ประศาสนศาสตรหลกสตร 4 ป (ภาคปกต/ภาคสมทบ) ปรบปรงหลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต

หลกสตร 2 ป (ภาคปกต/ภาคคา)

พทธศกราช 2548 เปดสอนหลกสตรวศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวชาวศวกรรมการ

จดการความปลอดภย หลกสตร 4 ป และใชเวลาเรยน 3 ป (ภาคปกต/ภาคสมทบ) ปดสอนหลกสตร

วศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวศวกรรมเมคคาทรอนกสและหนยนต หลกสตร 4 ป และใชเวลาเรยน 3

ป (ภาคปกต/ภาคสมทบ) เปดสอนหลกสตรอตสาหกรรมศาสตรบณฑต สาขาวศวกรรมเมคคาทรอนกส

หลกสตรตอเนอง 2 ป (ภาคปกต/ภาคคา) ปรบปรงหลกสตรวศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวชาการ

จดการงานวศวกรรม

มหาวทยาลย F เปนสถานศกษาระดบสงของเอกชนแหงหนงทดาเนนการโดยเรมตน

จากความตงใจประกอบการกศลของชาวชนบทผมอาชพทาไรทานา ซงเลอมใสในคาสงสอนขององค

สมเดจพระสมมาสมพทธเจา มหาวทยาลยแหงนจงมองคประกอบทชดแจงวามไดมงคากาไรจากการให

บรหารทางการศกษาแกเยาวชนของชาต จงควรทประชาชนผมจตใจใฝประกอบการกศลแกสงคมและ

ประเทศชาตจะไดรวมมอกนตามความร ความคดและความสามารถของแตละบคคล จรรโลงไวซง

สถาบนการศกษาแหงนใหคงอยและเจรญกาวหนายงขนเพอเปนประโยชนอนจะยงความสขใหแกคน

ทงหลายไปตราบชวกาลนาน ชอเตมภาษาไทย : มหาวทยาลย F

อกษรยอ : SAU. S หมายถง "search" หมายถง A "apply" U หมายถง

"understand" รวมแลว คอ การคนควา แสวงหา ประยกตใช จนเขาใจและชาชอง โดยม ปรชญาของ

มหาวทยาลยวา : วรเยนทกขมจเจต บคคลจะลวงทกขไดเพราะความเพยร โดยม สประจามหาวทยาลย

: ทอง - นาเงน ใชตนไทรยอยใบแหลม เปนตนไมประจามหาวทยาลย มหาวทยาลย E มเจตนาทจะ

ผลตบณฑตและ มหาบณฑต ใหเปนผรจกการคนควาความร และนาความรทได มาประยกตใช ดวย

ความเขาใจไดอยางเหมาะสม

5. ทฤษฎทเกยวของ

150

5.1. ทฤษฎหลก

5.1.1 ทฤษฎโครงสรางหนาทนยม

ทฤษฎโครงสรางหนาทนยมถกพฒนาขนโดย บราวน (Brown, A.R.Radcliffe) อางใน

งามพศ สตยสงวน (2547 : 34-35) ซงไดรบอทธพลจากเดรคไฮม ใหความสนใจกบเสถยรภาพทาง

สงคมทเปนกลไกทาใหสวนตางๆ ของสงคมมารวมกนและคงอยตามเวลา ตอมาแรดคลฟท บราวน ให

ความคดวาบรรทดฐานตางๆ รวมทงคานยมความรสกและพธกรรมตางๆ มอานาจเหนอปจเจกบคคล

และมนชวยยดสงคมเขาไวดวยกน โดยมแนวคดวาระบบสงคมตางๆ ประกอบดวย โครงสรางและ

กจกรรมตางๆ โครงสรางทางสงคม คอ แบบแผนทอยไดนานโดยประชากรมความสมพนธซงกนและกน

และความสมพนธกบสงแวดลอม โครงสรางจะไดมาจากการกระทาระหวางกนทางสงคมจากบรรทดฐาน

และกฎเกณฑตางๆ ของพฤตกรรมมนษย ทฤษฎนจะเนนการทาความเขาใจกบการคงอยและการ

สบเนองของโครงสราง และเสถยรภาพทางสงคม ซงตวบงชทสาคญดไดจากขอมลทางชาตพนธของแต

ละสงคมทแสดงออกถงความสมพนธระหวางคน ทมความผกพนกนทางสงคม หรอมความขดแยง

ระหวางกนแตยอมรบในความขดแยงนนและมการจดการตอความขดแยงอยางเปนทางการ

ความสมพนธดงกลาวจะชวยลดโอกาสททาใหเกดความขดแยง และทาใหสงคมทงหมดอยตอไปไมได

งามพศ สตยสงวน (2547 : 94-95) ไดสรปรายละเอยดเพมเตมไววา “ทฤษฎ

โครงสรางหนาทนยม เนนทการคงอยหรอระบบเสถยรภาพของระบบสงคมรวมทงภาระหนาททางสงคม

และความมนคงไมเปลยนแปลงเปนมโนภาพสาคญ ในการวเคราะหทฤษฎโครงสรางหนาทนยม เนนท

การคงอยหรอระบบเสถยรภาพของระบบสงคมรวมทงภาระหนาททางสงคมและความมนคงไม

เปลยนแปลง เปนมโนภาพสาคญ ในการวเคราะหพฤตกรรมมนษย ดงนนสวนตางๆ ของวฒนธรรมท

แตกตางกนของกลมทางสงคมตองถกนามาศกษาโดยดสวนตางๆ ของวฒนธรรมทาหนาทอะไรบางทจะ

ทาใหเกดเสถยรภาพของกลม โดยเฉพาะสงคมทไมซบซอนทาใหสงคมอยไดเนนการคงอยหรอ

เสถยรภาพของระบบสงคมรวมทงการหนาทและความมนคงไมเปลยนแปลงเหมาะกบสงคมไมซบซอน

โดยดวาสวนตางๆ ของวฒนธรรมทาอะไรบางเพอทาใหเกดเสถยรภาพของกลม”

ทรงคณ จนทรจร (2549 : 14) ไดใหแนวคดไววา “วธการศกษาแบบโครงสราง

หนาท (Structural Functional Approach) เปนการศกษารายละเอยดเกยวกบสมพนธภาพของสวน

ตางๆ ทประกอบกนเขามาเปนสงคมนนเรยกวา “โครงสรางของสงคม” (Structural of Society)

โครงสรางของสงคม หมายถง สมพนธภาพของกจกรรมตางๆ ทปรากฏอยในสงคมทกสงคม อนไดแก

กจกรรมทางดานครอบครว ญาตพนองดานการศกษาอนามย การเศรษฐกจ การปกครอง ความเชอ

ศาสนา และอนๆ การประสานงานกนของระบบยอยตางๆ ของโครงสรางสงคมเปนสงจาเปน เพอความ

อยรอดของสงคมเชนเดยวกบรางกายมนษย หรอถาหากวาระบบยอยตางๆ ทาหนาทประประสานกน

151

เพยงพอกอาจจะสรางความยงยากในการดารงอยใหแกระบบใหญ และถาระบบยอยมความขดแยง

รนแรงมากกอาจนาไปสความสนสดของระบบใหญไดในทสด ดงนนระบบยอยตาง ๆ ของสงคมจะตอง

ปฏบตหนาทตางๆ ตามความถนดเฉพาะและจะตองประสานสมพนธของการทางานระบบยอยอนๆ ทม

อยภายในระบบใหญ”

นเทศ ตนณะกล (2549 : 19-24) ไดใหรายละเอยดไวสรปไดวา โครงสรางของสงคม

คอรปแบบของระบบยอย (Sub systems) สาคญทมอยในโครงสรางของทกสงคมมนษย แบงแยกออก

ไดเปน 6 ระบบ ประกอบดวย

1) ระบบยอยของโครงสรางททาหนาทเกยวกบกจกรรมทางดานครอบครวและญาต

พนอง (Family & kinship system)

2) ระบบยอยของโครงสรางททาหนาทเกยวกบกจกรรมทางดานการใหการศกษา

อบรม (Education system)

3) ระบบยอยของโครงสรางททาหนาทเกยวกบกจกรรมทางดานการปองกน รกษา

และบารงสขภาพสมาชกของสงคม (Health system)

4) ระบบยอยของโครงสรางททาหนาทเกยวกบกจกรรมทางดานเศรษฐกจ

(Economic system)

5) ระบบยอยของโครงสรางททาหนาทเกยวกบกจกรรมทางดานการเมองและการ

ปกครอง (Politic system)

6) ระบบยอยของโครงสรางททาหนาทเกยวกบกจกรรมดานความเชอและศาสนา

ตางๆ ทมอยในแตละสงคม (Believe system) ความสมพนธระหวางบคคลกบกลมบคคลหนาทของ

สงคมกลาวคอผลทไดจากรปแบบของความสมพนธระหวางบคคลและกลมสงคมทเปนไปตามปรารถนา

หรอตองการ (Desirable consequences) คอผลทไดจากการทาหนาทชวยแกไขปญหา ทเหมอนกน

ของบคคล หรอกลมสงคมใหประสบผลสาเรจตามเปาหมายทวางไว สวนผลทไมเปนไปตามปรารถนา

หรอตองการ (Undesirable consequences) คอผลทไดจากความผดพลาดของหนาททขดขวางการ

นามาซงความสาเรจ การเปลยนแปลงของสงคม การเมองกบการวางแผนของชมชนเมองนบวาเปน

ระบบ โครงสราง หนาท และระบบสงคมอนหนงซงมววฒนาการมาจากระบบหรอชมชนขนาดเลกท

เรยบงาย การเปลยนแปลงโครงสรางทางสงคมของเมอง สามารถทาไดโดยดจากการแยกยอยของ

โครงสรางและหนาทของชมชนเมอง ตลอดจนการผสมสานของสวนตางๆ การแยกยอยเกดขนกบทก

หนาทของชมชน ทงทางดานเศรษฐกจและสงคม

ความแตกตางทางเศรษฐกจ (Economic differentiation) เปนการกระจายหนาท

และความชานาญพเศษในระบบเศรษฐกจของเมองทเกยวของกบการผลต การบรโภค และการกระจาย

152

ผลผลตในระดบความเจรญทแตกตางกน และมความแตกตางทางเศรษฐกจไมเทากน แตอาจจะม

รปแบบทเหมอนกน ตวแปรทใชชวดความแตกตางทางเศรษฐกจพอเพยง อนไดแก ตวแปรทางดานการ

ผลต จากอาชพของประชากรในเมอง ตวแปรทางดานการกระจายผลผลต จากสงอานวยความสะดวกท

มอย และตวแปรทางดานบรโภค และอนๆ สวนการผสมผสานทางสงคม (Social integration) ซงเปน

สงจาเปนในการทจะประสานสวนตางๆ ใหเปนอนหนงอนเดยวกนกคอ ทก ๆ สวนจะตองมความ

ประสาน ไมวาจะเปนสมาชกหรอองคกรของชมชนเขาดวยกน จะทาใหการจดอนดบความสาคญเปนไป

อยางมระบบบนพนฐานของความสามารถในการปรบตวของชมชนเมองใหเขากบสภาพแวดลอม สาหรบ

การศกษาโครงสรางและหนาทของการเปลยนแปลงทางสงคมในระดบบคคล ไดแก การศกษาลกษณะ

ทางสงคมของประชากรในชมชนหรอศกษาความแตกตางของประชากรทางเชอชาต ศาสนา ระดบ

การศกษา อาย ระดบรายได ภมหลงของครอบครว เปนตน ถงแมจะมความแตกตางกนในดานตาง ๆ

กจกรรมพนฐานของบคคลจะมลกษณะคลายคลงกน คอ การดาเนนชวตของตนเองและครอบครว เชน

การกน การนอน การทางาน การเลยงดบตร ทางานบาน ฯลฯ การถายทอดคานยมและวฒนธรรม เชน

การอบรมสงสอน การใหการศกษาแกบตรหลาน การรบประทานอาหาร การประกอบกจกรรมทาง

ศาสนา การคบคาสมาคมกบผอน การหาสถานทบนเทงพกผอนหยอนใจ การศกษาการเปลยนแปลงทาง

โครงสรางและหนาทของสงคม จงเปนประเดนทสาคญทมความสมพนธเกยวโยงกบบคล กลม องคกร

สถาบน ตลอดจนชมชนใหญนอยตางๆ ทอพยพเขามาอยในชมชนเมองอยางตอเนอง จนทาใหเกดการ

ขยายตวในชมชนนนๆ ไมวาจะเปนดานสาธารณปโภค สาธารณปการ และการใหบรการตางๆ การ

ตดตอสอสาร การทากจกรรมรวมกน การผสมผสานวฒนธรรมดงเดมทมอยใหเกดการเปลยนแปลงไป

ตามสภาพแวดลอมในยคโลกาภวตนเหลานลวนมความสมพนธดวยกนทงสน

จานง อดวฒนสทธ (2545 : 45) ไดสรปฐานคตคดของทฤษฎโครงสรางหนาทไววา

1) ทฤษฎนมองสงคมวาเปนระบบหนง ซงประกอบดวยสวนตาง ๆ ทสมพนธกน

และกนโดยหนาท

2) ระบบสงคมขอบเขตแนนอน มระเบยบควบคมตนเอง มกระบวนการรกษา

บรณาการภายในระบบ และมแนวโนมทสวนประกอบตาง ๆ พงพาอาศยกนจนสามารถรกษาดลยภาพ

ของสงคมไวได

3) สวนประกอบของสงคม คอ โครงสรางของสงคม ไดแก สถาบนตางๆ ซงมกลม

บทบาททมนคง แนนอน บญญตออกมาเพอสนองความตองการทางสงคมบางประการ

4) สงคมเปรยบเสมอนกบอนทรย (Organic analogy) มความตองการในในสงท

จาเปนตอการดารงอย เมอสนองไดแลว สงคมจะสามารถอยได แตละสวนของสงคมเหมอนกบอวยวะ

ตาง ๆ ของอนทรย มบทบาททตางกน แตกพงพาอาศยกน และมดลยภาพทสามารถรกษาไวได

153

5) โดยสงคมเปนระบบทตองการความจาเปนเพอการคงอย สงคมจงตองม

โครงสรางเพอเปน หลกประกนใหมการพงพา (Home stasis) มดลยภาพ (Equilibrium) และการม

ชวตอยรอด (Survival)

นยพรรณ วรรณศร (2540 : 108) ไดใหแนวคดไววา “ทฤษฎโครงสรางหนาทนยมม

ความเปนมาจากแนวทางการศกษาวฒนธรรมแบบใหมๆ ซงเกดขนในชวงกลางของศตวรรษท 20

หลงจากทการศกษาพฤตกรรมของมนษยของนกมานษยวทยารนเกาทมกใชวธการทางประวตศาสตรใน

การศกษา ชวงเวลานนวชาการดานสงคมศาสตรไดแตกแขนงไปอยางมากมายโดยเฉพาะอยางยงดาน

มานษยวทยา จงเกดการศกษาวฒนธรรมแบบใหมขนหลายแนวเปนการศกษาพฤตกรรมของคนในสงคม

ในรปแบบบรณาการ (Integration) ซงจะตองศกษาหนาทของโครงสรางของสงคมทกๆ โครงสรางใน

ขณะเดยวกนใหสมพนธกนจงจะเขาใจสงคมหนง ๆ ไดอยางลกซงและถองแท โครงสรางของสงคมคอ

สวนประกอบของสงคม ซงในแตละสงคมจะประกอบดวยโครงสรางตางๆ ททาหนาทประสานสมพนธ

กน ถาขาดโครงสรางใดโครงสรางหนงสงคมนนกจะลมสลาย หรอแมแตโครงสรางใดโครงสรางหนงดอย

คณภาพลงกจะสงผลตอโครงสรางอน ๆ เปนลกโซใหสงคมนนลมสลายลงไดในทสด”

ผนาทางความคดของทฤษฎโครงสรางหนาทนยม คอ ออกส กองส (August Comte)

และ เฮอรเบรต สเปนเซอร (Herbert Spencer) ทง 2 คน เปนผวางรากฐานความคดกวางๆ เกยวกบ

สงคม และคาอธบายเกยวกบสงคม โดยใชความคดเกยวกบหนาทนยมเปนหลกในการนาวชาสงคมวทยา

เขาสวงวชาการของยโรปในสมยนน (สญญา สญญาววฒน. 2550: 27)

งามพศ สตยสงวน (2538 : 32-34) ไดใหรายละเอยดไววา เนองจากทฤษฎ

โครงสรางหนาทนยม เปนการรวมกนของทฤษฎสองทฤษฎคอ ทฤษฎโครงสรางนยม และทฤษฎหนาท

นยม ผนาสาคญของทฤษฎโครงสรางนยม คอ แรดคลฟฟ บราวน (A.R. Radcliffe-Brown) สวนผนา

สาคญของทฤษฎหนาทนยม คอ เอมล เดรกแฮม และบรอนสลอ มาลโนสกส (Emile Durkheim,

Bronislaw Malinowski) เมอทงสองทฤษฎถกนามารวมกนจงกลาวไดวา แรดคลฟฟ บราวน (A.R.

Radcliffe-Brown ) และ บรอนสลอ มาลโนสกส (Bronislaw Malinowski) มสวนสาคญในการนา

ทฤษฎโครงสรางหนาทมาใชอยางชดเจน โดย แรดคลฟฟ บราวน (A.R. Radcliffe-Brown) นก

มานษยวทยาชาวองกฤษไดเสนอความคดของตนไวในขอเขยนชอ “On Social Structure” (1940)

และในหนงสอชอ Structure and Function in Primitive Society (1964 : 181) แรดคลฟฟ บราวน

(A.R. Radcliffe-Brown) ไดกลาววา “สงคมเปรยบเหมอนอนทรยทมชวต มการเกด เจรญเตบโต

เจบปวยได รกษาได และเมอหายแลวกกาวเดนตอไปได รางกายมนษยมอวยวะเปนสวนประกอบเพอ

การดารงอย สงคมกมโครงสรางเพอการดารงอย ดงนนทงอวยวะของคนและโครงสรางทางสงคมตางก

มหนาทประสานสมพนธกนเพอการดารงอยของรางกายมนษยและสงคม ถาโครงสรางของสงคมขดแยง

154

กนในการทาหนาท หรอทาหนาทไมสอดคลองกน สงคมนน กจะเกดการชะงกงนในการพฒนาสงคมจง

ตองรบแกไขหรอปรบเปลยนโครงสรางของตนเองเพอการดารงอยและการพฒนาทตองกาวไปขางหนา

ตอไป จดนเองเปนขอแตกตางระหวางรางกายมนษยและสงคม เนองจากโครงสรางสาคญๆ ของรางกายไม

สามารถปรบเปลยนได เมอโครงสรางนนชารดเสยหายอาจทาใหคนถงตายได แตสงคมสามารถ

ปรบเปลยนโครงสรางได สงคมจงไมตาย เมอมการปรบเปลยนโครงสรางแลวสงคมกสามารถพฒนา

ตอไปได”

สวน มาลโนสกส (Malinowski) ซงเปนนกทฤษฎหนาทนยมกลาววา โครงสรางกคอ

สถาบนของสงคมทเกดมาจากความจาเปนพนฐานของมนษยนนเอง มาลโนสกส (Malinowski) เชอวา

มนษยในทกสงคมวฒนธรรมมความตองการพนฐานทางจตใจ และหนาทหลกของวฒนธรรมคอ การ

ตอบสนองตอความตองการพนฐานของมนษยหรอเปรยบเทยบเสมอนเครองมอในการตอบสนองความ

ตองการพนฐาน 3 ดานของมนษย คอ

1) ความตองการดานความจา เปนพนฐาน (Basic biological and

psychological needs) เปนความตองการเบองตนของมนษย เชน ตองการอาหาร ทอยอาศย

เครองนงหม ยารกษาโรค การเจรญเตบโต เปนตน

2) ความตองการดานสงคม (Instrumental needs) เปนความตองการความรวมมอ

กนทางสงคมเพอแกปญหาพนฐานเชน การแบงงานกนทา การแจกจายอาหาร การผลตสนคา การบรการ

และการควบคมทางสงคม

3) ความตองการทางดานจตใจ (Symbolic needs) เปนความตองการของมนษยเพอ

ความมนคงทางดานจตใจ โดยทวไปเวทมนตรคาถาทาหนาทททา ใหคนรสกอบอนใจ เพราะงาน

บางอยางทมนษยทา คอนขางยากลาบากและมนษยไมสามารถคาดการณไดวาจะเกดผลอยางไรบางทา

ใหเกดความไมมนใจ จงตองพงเวทมนตรคาถาใหชวยเพอทา ใหเกดความมนใจมาก

มาลโนสกส (Malinowski) ยาวา วฒนธรรมทกดานมหนาทตองทา คอการตอบสนอง

ความตองการของมนษยอยางใดอยางหนงหรอทง 3 อยางดงกลาว สวนตาง ๆ ของวฒนธรรมมหนาท

เพอสนองความตองการของปจเจกชนในสงคมนนแนวความคดดงกลาวจงเปนหลกสาคญในการนา มา

ใชวเคราะหพฤตกรรมของคนในสงคมทงหมดของแตละวฒนธรรม ประกอบดวยฐานคตดงน

1) มการรวมตวกนเกดขนเปนสงคม เกดเปนวฒนธรรม

2) ในสงคมหรอวฒนธรรมนนมโครงสรางของสงคมหรอวฒนธรรมทเปนระบบ

หลายระบบ

3) โครงสรางของสงคมหรอวฒนธรรมแตละระบบนนมหนาทของตนเองแตกตางกน

ออกไป

155

4) หนาทของแตละระบบโครงสรางมสวนทประสานสมพนธกน ทาหนาทซงสงผล

ตอการทาหนาทของอกโครงสรางหนงในเชงบรณาการ

5) หนาทของแตละระบบโครงสรางมการปรบตวเขาหากนอยตลอดเวลา เพอปองกน

ภาวะการณตงเครยดในสงคมหรอวฒนธรรม

6) การปรบตวทางหนาทของโครงสรางเกดขนดวยวธการตางๆ เชน การใช

กฎระเบยบ การกาหนดสภาพและบทบาทหนาทของโครงสราง การผสมกลมกลนทางวฒนธรรม

(นยพรรณ วรรณศร. 2540 : 110)

สรป ทฤษฎโครงสรางหนาทนยมอธบายลกษณะของสงคม โดยตงอยบนสมมตฐานทวา

สงคมเหมอนอนทรยทมชวตอยางหนง แตเปนสงทมชวตระดบสง (Super organic) และไดชอวา ทฤษฎ

โครงสรางหนาท เพราะขออธบายความเปนปกแผนของสงคมวา เนองดวยสวนประกอบตางๆ ของสงคม

ทมารวมกนเปนโครงสรางของสงคม โดยแตละสวนประกอบของสงคมทกสวนมหนาทจะตองปฏบต

สวนประกอบหลกของสงคมกคอสถาบนครอบครว สถาบนการเมอง การปกครอง สถาบนเศรษฐกจ

สถาบนการศกษา และสถาบนศาสนา

5.1.2 ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม

นยพรรณ วรรณศร (2540 : 94-100) ไดใหรายละเอยดไววา “ทฤษฎการ

แพรกระจายทางวฒนธรรม เปนทฤษฎทกลาวถงการแพรกระจายของวฒนธรรมจากทหนงหรอแหลง

หนงไปยงอกแหลงหนง เกดขนตอนปลายศตวรรษท 19 และแพรหลายในศตวรรษท 20 ซงเปนชวงท

ทฤษฎววฒนาการของ ไทเลอร (Tylor) และ มอรแกน (Morgan) ซงกาลงไดรบความนยม โดยเกด

จากการปฏเสธแนวความคดของทฤษฎววฒนาการในขณะนน ซงมดวยกนหลายความคด เชน สานก

องกฤษปฏเสธแนวคดทวา วฒนธรรมตางเกดไดทกเมออยางอสระไมเกยวของกบสงแวดลอม สานกน

เชอวา คนมความตองการพนฐานเหมอนกนแมจะอยตางถนกน ดงนนวฒนธรรมพนฐานกจะเหมอน ๆ

กน สวนวฒนธรรมทตางกนยอมขนอยกบสงแวดลอมทตางกน ทงยงเชอวา วฒนธรรมทดและเจรญ

ทสดแลวจะแพรกระจายไปยงแหลงอน ๆ ทยงไมเจรญ สวนสานกเยอรมนเชอวา มนษยมกจะหยบยม

วฒนธรรมจากเพอนบาน จงเนนในเรองการหยบยมวฒนธรรมมากกวาการสรางวฒนธรรม สาหรบ

สานกอเมรกนเชอวา วฒนธรรมจะแพรกระจายจากจดศนยกลาง(จดกาเนด) ไปตามพนทเทาท

วฒนธรรมนนจะแพรกระจายไปไดในเขตภมศาสตรเดยวกนและยคสมยใกลเคยงกน”

สมศกด ศรสนตสข (2544 : 96-97) ทฤษฎแพรกระจายมลกษณะรวมสมยกบวธ

การศกษาประวตศาสตรตามแนวคดของนกมานษยวทยาอเมรกน กลาวคอ นกมานษยวทยายโรปยงได

พฒนาทฤษฎน โดยนาผลการแพรกระจายวฒนธรรมมากาหนดเขตพนทวฒนธรรมในภมภาคตาง ๆ

ของโลกขน แนวความคดหลกกคอ การประดษฐคดคนอยางอสระ (Independent invention) และ

156

ววฒนาการแบบคขนาน (Parallel evolution) มโอกาสเกดขนยากมาก กลาวคอ วฒนธรรมท

คลายคลงอนเกดจากขบวนการแพรกระจาย (The process of diffusion) ไดมกลมนกคด 2 กลม

กลาวคอ

1) กลมองกฤษ เสนอวาสงครามโลกและวฒนธรรมชนเผาดงเดมวามสวนสมพนธ

กบวฒนธรรมอยปตโบราณ เนองจากมนษยมการตดตอระหวางกนทางภาคพนดนและมหาสมทร ชาว

พนเมองบางกลมกพฒนาวฒนธรรมขน หลงจากไดรบอารยธรรมอยปต บางสงคมไมสามารถพฒนา

อารยธรรมนน ผลคอ เกดความเสอมแบบถอยหลงเขาคลอง หลงจากทไดรบอารยธรรมอยปตทาให

เจรญสงสด วฒนธรรมทคลายคลงกนและแตกตางกน อธบายไดจากสายสมพนธเชอมโยงระหวางความ

เสอมของอารยธรรมอยปตและวฒนธรรมดงเดม

2) กลมวงแหวนวฒนธรรม (Culture-circle school หรอ Kulturkereislelbre)

ไดรบอทธพลจากมานษยวทยาภมศาสตร (Anthropogeographic) ของเยอมนสมย ค.ศ.ท 19 โดยได

เสนอวธการเกบขอมลเพอนาไปสรางทฤษฎ โดยศกษาประวตศาสตรของภมตาง ๆ ในโลกดงน

(1) การแพรกระจายเกดจากจดกาเนดหลายศนยกลาง แตละศนยกลางจะม

องคประกอบวฒนธรรมทแตกตางกนไปแตละกลม เรยกวา วงแหวนหนง (Kulturkreis) เชน

ประกอบดวยการเพาะปลกมน เสอ ไมกระดาษ ไมพลอง และการสบทอดเครอญาต ทง ๆ ทมการ

เปลยนแปลงปรบตวมการผสมผสานวฒนธรรม หรอองคประกอบวฒนธรรมบางอยางสญเสยไปแตละ

วงแหวนวฒนธรรมยงคงรกษาดลยภาพอารยธรรมทไดรบมาจากศนยกลาง และแพรกระจายไปยงสวน

ตาง ๆ ของโลก ทาใหนกมานษยวทยาสามารถกาหนดเขตวงแหวนวฒนธรรมไดหลายเขต และนาไป

สรางประวตศาสตรวฒนธรรมได

(2) ในหลายภมภาคมนษยไดสรางศนยกลางวงแหวนวฒนธรรมขน และได

ถายทอดวฒนธรรมใหกบชมชนอน ๆ ดงนนวฒนธรรมหนงอาจประกอบดวยวฒนธรรมหลายจด

ศนยกลาง

(3) นกมานษยวทยา สามารถวเคราะหองคประกอบ คอ ศกษาอาย จดกาเนด

วฒนธรรมในแตละพนท เปนการศกษาวงแหวน วฒนธรรม ระดบชนวฒนธรรม (Cultural strata)

วฒนธรรมขนสง หรอวฒนธรรมปจจบน (Upper Strata) อาจศกษาจากหลกฐานโบราณคดตางๆ

สามารถจดลาดบวงแหวนวฒนธรรม ศกษาระดบความสมพนธระหวางวงแหวนวฒนธรรมทแพรกระจาย

ออกไป

แนวคดเรองความหลากหลายทางวฒนธรรมสอดคลองกบแนวคดทางมานษยวทยา

สานกประวตศาสตรเฉพาะและการแพรกระจายวฒนธรรม (Historical particularism and culture

diffusionism) ภายใตการนาของ ศาสตราจารยฟรานซ โบแอส (Franz Boas) ทมหาวทยาลยโคลมเบย

157

ความคดพนฐานของโบแอสในระยะแรกคอ การปฏเสธแนวคดของสานกววฒนาการทเชอวาสงคมมจด

กาเนดรวมกน แตเกดการปรบเปลยนวธชวตและวฒนธรรมไปสรปแบบตาง ๆ ตามสภาพแวดลอม

ฟรานซ โบแอส มองวา สงคมและวฒนธรรมของคนอาจมจดเรมตนทเปนอสระและไมเกยวกน

(Independent invention) เขาไมเชอเรองความเปนหนงเดยวของเผาพนธมนษยชาต และเชอวาการท

สงคมหลายๆ สงคมมวฒนธรรมเหมอนกนเปนการแพรกระจายของวฒนธรรม (Culture diffusion)

จากสงคมหนงไปยงอกสงคมหนง การยอมรบวฒนธรรมใหมทาใหสงคมวฒนธรรมเหมอนกนไดโดยไม

จาเปนวาเปนเพราะจดกาเนดรวมกน ทฤษฎนมลกษณะอนมาน (Inductive) คอใหความสาคญในการ

เกบขอมลในพนทมากกวาการสรางหรอทดสอบทฤษฎ ตองทาความเขาใจเกยวกบวฒนธรรมและสงคม

นน ๆ ศกษาทกแงทกมมในลกษณะขององครวม (Holistic) รวมวฒนธรรมทเปนวตถ เชน สงประดษฐ

เครองใช สงกอสราง (Material culture) และวฒนธรรมเปนระบบความคด ความเชอ ขนบธรรมเนยม

ประเพณ และวถชวต สงเหลานเมอรวมกนแลวมลกษณะทเปนเอกลกษณเฉพาะของสงคมนนๆ จน

กลายเปนแผนทางวฒนธรรมทมลกษณะพเศษ (Cultural pattern หรอ Configuration) ซงจะมปจจย

ทางสงคมวฒนธรรมเขามาชวยเสรมใหเกดความกลมกลนและมลกษณะเฉพาะชดวฒนธรรม (Cultural

complex) โดยมหลายองคประกอบการกระจายตวขององคประกอบทางวฒนธรรมครอบคลมพนทซง

อาจเรยกวา เขตวฒนธรรม หรอพนทวฒนธรรม (Cultural Area) แตองคประกอบของวฒนธรรมแตละ

สวน (Cultural trait) หรอตวเนอหาของวฒนธรรมนนเพอการกระจายอยตามพนทจะมความเขมขน

หรอความแนนหนาไมเทากน สวนทมองคประกอบแนนหนา เรยกวาเปนแกนกลางวฒนธรรม (Cultural

core หรอ Cultural center) แตศนยรวมหรอศนยกลางวฒนธรรมนไมไดหมายถงพนทเฉพาะจด

เทานน ศนยกลางวฒนธรรมอาจเคลอนยายไดถาสงคมเคลอนยายไปขอสงเกตในเรองการแพรกระจาย

วฒนธรรมและเขตวฒนธรรมทควรคานงในการศกษา คอ

1) สงคมวฒนธรรมชดใดชดหนง (Cultural complex) มศนยกลางอยทจดใดจด

หนงและแพรกระจายออกไปขยายอทธพลใหญขนๆ จนครอบคลมพนทในวงกวางในลกษณะของ

แกนกลางทางวฒนธรรม (Cultural core) และเขตวฒนธรรม (Cultural area) อาจเกดการแลกเปลยน

เรยนรและยอมรบซงกนและกนได

2) วฒนธรรมแตละชดยอมมเหตผลของการเกดและมคณคาสาหรบสงคมนนๆ การ

เปรยบเทยบวฒนธรรมในเชงคณคาหรอความเจรญกาวหนาในลกษณะใครดกวากนหรอใครกาวหนากวา

กนจงเปนการไมเหมาะสม ทงนเพราะวฒธรรมมลกษณะสมพนธ (Cultural relativism) แตละชดม

ความสอดคลองกบสภาพแวดลอมและสภาพสงคมของตน การเกดวฒนธรรมละการเปลยนแปลงทาง

วฒนธรรมมลกษณะเฉพาะตวเปรยบเทยบไดยาก

158

3) เมอวฒนธรรมแพรกระจายจากศนยกลาง (Cultural diffusion) และไปม

ปฏสมพนธกบวฒนธรรมขางเคยงทมอยแลว (Cultural interaction) ยอมมการเรยนรรบรซงกนและ

กน ในระยะแรกอาจยอมรบวฒนธรรมใหมชวคราวทเรยกวา การยมวฒนธรรม (Cultural borrowing)

และตอมาจงรบไวเปนของตวเอง (Cultural adoption) ลกษณะวฒนธรรมทมความใกลเคยงกนพอ

ยอมรบซงกนและกนได ปฏสมพนธจะอยในรปแบบของสนตวธ แตถาวฒนธรรมใดมความแตกตางกน

มากอาจเกดลกษณะของการขดแยง สงผลใหเกดกรณพพาทได

ฐานคต

ฐานคตของทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม ประกอบดวย

1) วฒนธรรมอาจเกดขนและพฒนาจนเจรญสงสดในแหลงหนง แลวแพรกระจายไป

ยงแหลงอนรอบๆ ดาน

2) วฒนธรรมอาจเกดขนในแหลงหนงแลวแพรกระจายไปพรอมกบพฒนาตนเอง ณ

แหลงอนๆ ได

3) การแพรกระจายวฒนธรรมจะเปนไปไดเมอ เกดในพนทตอเนองกน ไมม

อปสรรคทางภมศาสตร ขวางกน และมการเคลอนยายถนของมนษยทงแบบชวคราวและแบบถาวร

จดเดน

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม เปนจดเรมตนในการศกษาภาคสนามทาง

มานษยวทยา เปนการยกระดบมาตรฐานของชาตพนธวรรณนาใหสงขน แนวความคดของทฤษฎนาไปส

การอธบายปรากฏการณทางวฒนธรรมระหวางสงคม การปรบตวและการยอมรบทางวฒนธรรมของ

สงคมทตางกน ทงยงเปนกรอบแนวคดในการนาทฤษฎไปใชในการพฒนาชมชนดวย

จดดอย

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรมไมคอยไดรบความนยมในสมยตอ ๆ มา

เนองจากมจดออนดงน

1) ไมสามารถพสจนไดวา วฒนธรรมจากสงคมหนงกระจายไปยงอกสงคมหนงได

อยางไร

2) แหลงใหมยอมรบ ปฏเสธ และผสมผสานวฒนธรรมทแพรกระจายเขามาใหมนน

อยางไร

3) ไมมขอสรปทถกตองเสมอไปวา สงคมหนงจะหยบยมวฒนธรรมของเพอนบาน

เสมอ เชน ไทยไมไดรบวฒนธรรมเวยดนามทงๆ ทอยใกลเวยดนามแตกลบรบวฒนธรรมอนเดย

4) ไมสามารถพสจนไดวาวฒนธรรมใดแพรกระจายสวฒนธรรมใด หรออกนยหนง

คอวฒนธรรมใดเปนวฒนธรรมตนกาเนด (นยพรรณ วรรณศร. 2540 : 101)

159

ขอโตแยง

นกวชาการทางวฒนธรรมบางกลมโตแยงแนวความคดของ ฟรานซ โบแอส วา

วฒนธรรมทมสวนคลายคลงกนในแหลงตางๆ ของโลกไมจาเปนตองมาจากการแพรกระจายถงกน แต

อาจจะเกดจากคนละแหลงแลวคลายคลงกนโดยบงเอญ อยางไรกตามความเชอน ฟรานซ โบแอส เองก

เหนดวย แตการแพรกระจายในความหมายของ ฟรานซ โบแอส ไมไดหมายถงการแพรกระจายของ

วฒนธรรมแบบลองลอยไปโดยตวเอง แตมปจจยอนมาประกอบ ไดแก ปจจยทางภมศาสตรซงตองเปน

พนทตอเนองกน ไมมอปสรรคทางภมศาสตรขวางกน ปจจยทางระยะทางซงตองไมอยไกลเกนกวาท

คนและวฒนธรรมจะแพรกระจายได ปจจยทางเทคโนโลยสอสารคมนาคม ปจจยทางเศรษฐกจ และ

ปจจยทางสงคมวฒนธรรมซงการแพรกระจายอาจเกดจาก การเดนทางของคน สงคราม การสมรส

ตางวฒนธรรม หรอภยธรรมชาต (นยพรรณ วรรณศร. 2540 : 64-65)

5.1.3 ทฤษฎบคลกภาพ

นวลลออ สภาผล (2527 : 255) ไดใหรายละเอยดไววา “ในชวงระหวางสงครามโลก

ครงท 2 ซงประเทศไทยไดอยฝายตรงขามกบพนธมตร ทาใหเปนเปาความสนใจของรฐบาล

สหรฐอเมรกาซงมแผนทจะศกษาทาความเขาใจสงคมและวฒนธรรมของฝายตรงขามเพอการสงคราม

และตอมาถงหลงสงครามโลกครงท2 และเปนการเรมตนการศกษาชมชนชนบทในประเทศไทยโดย

การศกษาชมชนอยางรอบดาน ครอบคลมประเดนตางๆเชน ประวตศาสตร โครงสรางสงคม การรบ

นวตกรรมทางการเกษตร การเลยงดลก รวมทงการศกษาบคลกภาพชาวนาไทยดวยทงนเกอบทกงานจะ

เปนการเกบขอมลภาคสนามทเรยกวาการสงเกตการณแบบมสวนรวม (Participant observation) ซง

เปนเอกลกษณสาคญของมานษยวทยาในการทาความเขาใจสงคมและวฒนธรรมของมนษย”

ผนาทางทฤษฎ

เบเนดกต (Benedict, 1952) ไดศกษาพฤตกรรมคนไทยโดยมผลงานงานเปนทรจก

ในชอวา “Thai Culture and Behavior (1952)” ไดสะทอนแนวทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพของ

เบเนดกต ซงไดนาเสนอขอมล 5 บท ซงเบเนดกต ไดพยายามชใหเหนวาพฤตกรรมคนไทยมลกษณะพเศษ

ซงคอนขางจะสลบซบซอน คอ มชวตทรกความสนกสนาน ใจเยน ไมผกพยาบาท ไมจองเวร ไมรนแรง

แลวใหความสาคญกบเพศชายซงคณลกษณะหรอบคลกภาพของคนไทยเหลานมทงทสอดคลองและไม

สอดคลองกบหลกการของพทธศาสนา โดยไดพยายามอธบายวา ลกษณะพฤตกรรมของคนไทยดงกลาว

เปนผลมาจากการปลกฝงในวยเดกซงมสถาบนสงคมและวฒนธรรมทาหนาทปลกฝงคณคา คอ สถาบน

ครอบครวทเลยงดเดกอยางใหเสรภาพพอสมควรกบหลกการพทธศาสนาทคนไทยยดถอ

(มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2545 : ออนไลน)

160

นวลลออ สภาผล (2527 : 257) ไดใหรายละเอยดวา “การวเคราะหบคลกภาพ

ชาวนาไทยของเฮอรเบอรต ฟลปส (Herbert Philips. 1965) ในป 1965 ในชอวา “Thai Peasant

Personality” ซงใชขอมลทเกบในประมาณป 2499 และมเปาหมายเพอเขาใจบคลกภาพของชาวนา

ไทยในอาเภอบางชน โดยเขาเสนอวาชาวนาบางชนแทบจะไมมการรวมกลมทากจกรรมยกเวนเรองท

เกยวกบวด บคลกภาพของชาวบางชน มแนวโนมจะคยกนเรองทสนก และขบขน และมกเลนคาผวนกน

มกจะยอมรบการตดสนใจของปจเจกบคคลโดยไมคอยกงขา หากไมเปนไปตามคาดหวง ใหความสาคญ

กบความสภาพ เชน ไมทาใหคนอนเสยหนาและการเกบอารมณวาเปนมารยาทสงคม ซงฟลปส

เปรยบเทยบวาเสมอนเครองสาอางในเชงพฤตกรรมนอกจากนนเขาไดวเคราะหบคลกภาพของชาวบาง

ชนวา มลกษณะเปน “ปจเจกชนนยม” (individualism) ในแงทวา ชาวนาบางชนใหความสาคญกบ

เสรภาพในการเลอกปฏบต หรอกระทาการ และลกลงไปคานงถงตวเองเปนหลก แตเขาไมไดอธบายถง

เงอนไขทมาของลกษณะปจเจกชนนยมของชาวนาไทยไดอยางชดเจน

นวลละออ สภาผล (2527 : 259) ไดใหรายละเอยดไววา “สตเวนส ไพเกอร

(Steven Piker) ไดศกษาชมชนชาวนาแหงหนงในจงหวดอยธยา และเสนอวา “ความเปนปจเจกชน

นยมเปนลกษณะเดนของคนไทย ลกษณะดงกลาวไดมาจากการเรยนรทเดกไดรบการเอาใจใสเปนอยาง

มากจากแม แตพอมนอง แมหนไปเอาใจใสนองมากกวา เดกรสกถกทอดทงและเสยใจ เกดความรสกท

ไมมนคง มจตใจทหวาดระแวงในความรกของผอน พยายามหลบเลยงทจะมพนธะผกพนกบผอน ทาให

นาไปสความเปนปจเจกนยมในทสด ขอเสนอนไดมขอถกเถยงกนวา ถาเชนนนความเปนปจเจกชนนยม

นกนาจากดอยแตผทมนองเทานน ไมอาจจะเหมารวมทงหมดได จงเปนเรองทไมมขอยต”

ฟรอยด (Freud, 1961 : 258) นกจตวทยาแบบจตวเคราะห ไดคดคนทฤษฏจต

วเคราะหกลาววา บคลกภาพประกอบดวย จตของมนษยมโครงสรางของจตเปน 3 สวน Id, Ego and

Super Ego เปนพลงผลกดนใหบคคลมพฤตกรรมตางๆ กน จนกลายเปนลกษณะของบคคลจะทางาน

สมพนธกนไมแยกจากกนอยางเดดขาด

1) อด (Id) หมายความถง ความปรารถนาเปนตนกาลง และแหลงรวมพลงงาน ทม

พลงตอบคลกภาพ Id ประกอบดวยทกสงทไดรบการถายทอดมาจากพนธกรรมดงเดม แรงกระตนทมมา

ตงแตแรกเกด จดเปนสญชาตญาณขนพนฐานของมนษย สงเหลานรวมถงความตองการของรางกาย

ความปรารถนาทางเพศ และแรงกระตนความกาวราว ตามทรรศนะของฟรอยด Id เปนระดบจตใต

สานกและทางานตามหลกการแหงความสข (Principle of Pleasure) คอ มความปรารถนาทเกดขนใน

ทนททนใดเพอใหเกดความพงพอใจทงหมด อด (Id) แสวงหาแนวทางเพอใหมนษยไดรบความสข

หลกเลยงความเจบปวยและความเครยดและทาใหเกดความยนด ตามทรางกายของแตละบคคลทม

ความตองการในทนท ทนใด Id ประกอบดวยความตองการทางชววทยา และสญชาตญาณ Id ไมม

161

ความสามารถทจะคดหรอศกษา ไมนบวาเปนตรรกวทยา และไมสามารถชวาถกหรอผด ดงนน Id

ทางานในแนวทางทไมมเหตผลและไมมศลธรรม ฟรอยด มความเชอวา บคลกภาพของเดกทารกขนอย

กบ Id เกอบทงหมด จนกระทงเดกมการเจรญเตบโต ถงอาย 6–7 เดอน เมอรางกายมความตองการทาง

ชววทยาเกดขนกจะเกดความเครยดขนใน Id ซงตองมการพยายามผอนคลาย แนวโนมของ Id พยายาม

ทจะลดความเครยดลงในทนททนใด เรยกวาหลกการแหงความสข ม 2 แนวทาง ซง Id สามารถ

ปลดปลอยความเครยดโดยตนเอง คอ

แนวทางทหนง โดยผานการปฏบตการสะทอนอยางงาย เชน การจาม ซงบางครงก

สามารถลดความเครยดลงได

แนวทางทสอง ใชความปรารถนาทตองการความสาเรจ โดยผานความปรารถนาท

ตองการความสาเรจ Id จะทาใหเกดจนตนาการทางความคดเปนรปวตถ ซงจะทาใหเกดความพอใจ ตอ

ความตองการนน และจะเปนการชวยลดความเครยดไดบาง

ตามทรรศนะของฟรอยด ความฝนกเปนแนวทางอยางหนง ซงเปนการแสดงออก

ของความปรารถนาทตองการความสาเรจ และจะทาใหเกดเปนจตสานก (Conscious Mind) ฟรอยด

ยนยนวาความฝนเปนสงทมความหมาย นนคอ คนทนอนหลบมความสามารถจาเรองทตนปรารถนาจาก

จตใตสานกทปรากฏในความฝนไดกจะมความรสกเกดความกงวลใจ ในกรณทฝนราย และบางทกตอง

ตนขนในเวลากลางคน ดงนนความฝนทเปนความจรงกจะถกปดบงไว ฟรอยดพบวา บางคนรจกใช

สญลกษณทคลายกนสาหรบความฝนทถกปกปดไวนนคอ บคคลจะตองมความเขาใจถงสญลกษณตางๆ

ซงใชแทนความฝนกอนจงจะสามารถแปลความหมายหรอทานายความฝนทเกดจากจตใตสานกได

2) อโก (Ego) เปนระดบจตสานกบางสวน ทาหนาทตามหลกการแหงความจรง

(Reality Principle) และเชอแนวา มวตถอยางหนงทมความเหมาะสมหรอเปนสภาพการณทมความ

เปนไปได เพอทาใหเกดความพอใจตอความตองการของ Id ถาบคคลหนงมความหว Ego จะชวยทาให

แตละบคคลรจกแสวงหาอาหารมาไดอยางเหมาะสม เพอชวยลดความเครยดทเกดขน จากความหวมา

จาก Id ถาปราศจาก Ego และ Id จะตองแสวงหาอาหาร หรอวตถอนเพอตอบสนองความพอใจตอ

ความตองการนน อโก (Ego) เปนสวนทมความสาคญของบคลกภาพ ทาหนาทตดสนใหสญชาตญาณเกด

ความรสกพอใจเมอใด และอยางไร ไมเหมอนกบ Id คอ Ego มขดความสามารถใชสาหรบพจารณา

ตดสนใจและอาศยหลกการและความมเหตผล และสามารถระลกนกถงประสบการณทผานมาแลว เปน

สวนชวยชนาพฤตกรรมใหไดรบความสขสงสด และขจดความเจบปวดใหมนอยทสด โดยรจกเลอก

แนวทางทเหมาะสมทสดเพอทาใหเกดความพอใจตอความตองการของ Id เพอใหบรรลเปาหมายใน

ระยะยาว ตวอยางเชน Ego อาจจะไมยอมใหคนงานคนหนงแสดงความกาวราวตอนายจางโดยตรง (ซง

Id มความรกและชอบทจะกระทาเชนนน) เพราะวาเปนททราบดแลววาการกระทาเชนน จะทาให

162

นายจางกระทาการนอกเหนออานาจ และจะมการแทรกแซงตอการพจารณาแตงตงเลอนตาแหนงใน

อนาคตได

3) ซเปอรอโก (Super ego) เปนระดบจตทอยในจตสานกเปนบางสวน มหนาท

ควบคมการแสวงหาความสขของ Id จากแรงกระตน Super ego ยอมให Id แสวงหาความสขภายใต

เงอนไขทแนนอน Super ego เปนเรองเกยวกบศลธรรม มโนธรรม สามารถจะบอกไดวา การกระทาใด

ถกหรอผดและจะยอมใหแรงกระตนของ Id ไดรบการตอบสนองเปนความสข กเฉพาะการกระทาท

ถกตองทางดานศลธรรม มโนธรรม ไมเหมอนกบ Ego ทยนยอมให Id กระทาได เมอเปนสงท ปลอดภย

หรอมความเปนไปได Super ego เปนสงทเกดจากการมประสบการณ โดยไดรบการถายทอดฝกอบรม

มาจากพอแม จากการสอนทางดานศลธรรมของสถานศกษา (Norms) ของสงคมทเปนมาตรฐานสาหรบ

ยดถอและปฏบตของบคคลในสงคม

ทฤษฎนมชอเรยกตางๆ กน เชน A Humanistic Theory of Personality ( ทฤษฎ

บคลกภาพมานษยนยม) และ Self-Actualizationism Theory ( ทฤษฎการเขาใจตนเองอยางแทจรง )

เปนตน ทฤษฎมานษยนยมเปนทฤษฎทกลาวถงบคลกภาพโดยมความเชอพนฐานวา มนษยมความดและ

มคณคาตอการยอมรบมนษยมความตองการทจะมงไปสความเขาใจในศกยภาพของตนเอง ถาสภาพ

สงแวดลอมของเขาดพอหรอเอออานวย ดงนนทฤษฎจงมแนวคดพนฐานในเรองการศกษาบคคลท

เกยวของกบความบรบรณ ความเจรญงอกงามและการสรางสรรคของมนษย ซง Maslow กลาววา

"มนษยจะไมเขาใจตนเองจนกวา จะเกดความปรารถนาอยางแรงกลาทจะแสวงหาสงตอไปนคอความ

ตองการทจะเขาใจตนเองอยางแทจรง ความบรบรณงอกงาม เอกลกษณและความเปนตวของตวเอง

และสงสาคญททฤษฎของ Maslow เนนคอ เอกลกษณของบคคล ความสาคญและความหมายของ

คณคาตางๆ (values) ศกยภาพสาหรบการชนาตนเอง และความตองการเจรญเตบโตของบคคล" ซงสง

เหลานเปนอทธพลสาคญของความคดในปจจบนเกยวกบพฤตกรรมมนษย

ทฤษฎบคลกภาพในพทธศาสนา ซงมรายละเอยดอยในพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบ

หลวง ขทกนกาย มหาวรรค เลมท 29 ขอท 727 หนาท 435 เปนแนวคดเกยวกบจรตหรอบคลกภาพ

ซงเปนทฤษฏบคลกภาพทเกาแกทสดในโลก มการนมาใชอยางตอเนองและมประสทธภาพมานานกวา

2,500 ป ปรากฏหลกฐานอยในพระไตรปฏก คมภรทางพระพทธศาสนา และเรองราวในพทธประวต

หลายเหตการณ ซงเรองของจรตนนสงเคราะหจากแนวทางทพระพทธองคทรงพจารณาจาแนกบคคล

เพอเลอกกจกรรมในการพฒนาปญญาใหเหมาะสมกบบคคลนนๆ ซงทาใหการพฒนาปญญาดาเนนไป

อยางไดผลรวดเรว มประสทธภาพและประสทธผลสง จรงจรต 6 คอ ทฤษฎบคลกภาพตามแนวพทธ

ปรชญา ซงพฒนาประยกตขนเพอใชประโยชนในการพฒนาทรพยากรมนษยในวงกวาง เพอสรางเสรม

โลกยปญญา ความรแจงรจรงในความรทางโลก และโลกตตรปญญา ความรแจงเหนจรงในทางธรรม โดย

163

มการพฒนาโปรแกรมแบบสารวจทมมาตรฐานและความเทยงตรงสงเปนเครองมอในการวดบคลกภาพ

จรต คอ ลกษณะนสยพนฐานทประพฤตปฏบต เปนพฤตกรรมตามสภาพของจตใจอนเปนปกตของ

บคคลนน โดยแบงออกเปน 6 แบบ คอ

1) ราคจรต มลกษณะเปนคนสนทรยในอารมณ รกสวยรกงาม พดจาออนหวาน

สะอาด ประณต

2) โทสจรต มลกษณะเปนคนจรงจง เจาระเบยบ ใจรอน โมโหงาย ชอบชนา พดดง

เดนเรว

3) โมหจรต มลกษณะเปนคนชอบคดฝน ชอบสะสม ยมงาย พดไมเกง ไมคอยมนใจ

ตนเอง เชอคนงาย

4) วตกจรต มลกษณะเปนคนชอบคดการณไกล แตเปลยนใจบอย หนาตาไมคอย

สดชน พดเกง ละเอยดลออ

5) ศรทธาจรต มลกษณะเปนคนนบถอตนเอง เสยสละ มหลกการ มศรทธาแรงกลา

ในสงทเชอถอ

6) พทธจรต มลกษณะเปนคนมไหวพรบ จดจาเรยนรไดด มปญญาด

ประนประนอม สภาพ มเมตตาสง

ฐานคต

1) คนในประเทศหรอสงคมหนงๆ จะมแบบแผนพฤตกรรมการแสดงออกทเปน

บคลกภาพรวมหรอทเรยก “วฒนธรรมรวม”

2) บคลกภาพรวมทปจเจกบคคลแสดงออก เปนผลจากการเลยงดโดยมสถาบน

สงคม วฒนธรรมและความเชอทางศาสนาเปนตวกาหนด

3) ปจจยดานสงแวดลอม สงผลใหเกดการปรบตวของวฒนธรรม

4) บคลกภาพทมคณคาในสงคมหนงอาจกลายเปนความผดปกตทางจตหรอเปน

พฤตกรรมเบยงเบนในอกสงคมหนงกได

จดเดน

ไดรบการยอมรบและใหความสาคญกบความสมพนธระหวางวฒนธรรมกบ

บคลกภาพเพราะเชอวาวฒนธรรมเปนเครองมอชวยในการปรบตวของปจเจกบคคลขณะเดยวกน

บคลกภาพกอาจเปนเครองชวยใหวฒนธรรมและสงคมดารงอยได

จดดอย

1) ไพเกอร (Steven Piker) เสนอวาความเปนปจเจกชนนยมเปนลกษณะเดนของคน

ไทย ซงไดมาจากการเรยนรทเดกไดรบการเอาใจใสเปนอยางมากจากแม แตพอมนอง แมหนไปเอาใจใส

164

นองมากกวา เดกรสกถกทอดทงและเสยใจ เกดความรสกทไมมนคง มจตใจทหวาดระแวงในความรก

ของผอน พยายามหลบเลยงทจะมพนธะผกพนกบผอน ทาใหนาไปสความเปนปจเจกนยมในทสด

ขอเสนอนไดมขอถกเถยงกนวา ถาเชนนนความเปนปจเจกชนนยมนกนาจากดอยแตผทมนองเทานน ไม

อาจจะเหมารวมทงหมดไดซงเขาไมสามารถพสจนความแตกตางได

2) ฟลปส (Herbert Philips) ไดวเคราะหบคลกภาพของชาวบางชนวา มลกษณะ

เปน “ปจเจกชนนยม” (Individualism) ในแงทวา ชาวนาบางชนใหความสาคญกบเสรภาพในการเลอก

ปฏบต หรอกระทาการ และลกลงไปคานงถงตวเองเปนหลก แตเขาไมสามารถอธบายถงเงอนไขทมาของ

ลกษณะปจเจกชนนยมของชาวนาไทยไดอยางชดเจน

ขอโตแยง

1) การศกษาความเปนปจเจกชนนยมของชาวนาไทย โดยสตเวนส ไพเกอร

(Steven Piker)ทวาความเปนปจเจกชนนยมเปนลกษณะเดนของคนไทย ทไดมาจากการเรยนรในวย

เดกไดรบการเอาใจใสเปนอยางมากจากแม แตพอมนอง แมหนไปเอาใจใสนองมากกวา เดกรสกถก

ทอดทงและเสยใจ เกดความรสกทไมมนคง มจตใจทหวาดระแวงในความรกของผอน พยายามหลบเลยง

ทจะมพนธะผกพนกบผอน ทาใหนาไปสความเปนปจเจกนยมในทสด ขอเสนอนไดถกโตแยงวา ถา

เชนนนความเปนปจเจกชนนยมนกนาจากดอยแตผทมนองเทานน ไมอาจจะเหมารวมทงหมดได จงเปน

เรองทไมมขอยต นอกจากนนกมานษยวทยาเองมไดมความเหนตรงกนวา คนไทยหรอชาวนาไทยม

บคลกภาพแบบใดกนแน ในทศนะของเบเนดคนน คนไทยมลกษณะมนคง รบผดชอบตอตนเอง แตไพเก

อรมองวาชาวนาไทยหวาดระแวงและไมมนคงซงดเหมอนวาเปนมมมองทตางกน

2) หลงจากทศวรรษของ พทธศกราช 2520 เปนตนมา กระแสความสนใจใน

ความสมพนธระหวางวฒนธรรมและบคลกภาพในสาขามานษยวทยาลดนอยลงมาก และสงผลใหแทบไม

มการใชแนวทฤษฎนในการศกษาสงคมไทย ในชวงหลงๆ

นวลลออ สภาผล (2527 : 288 ) ไดใหรายละเอยดวา ทฤษฎบคลกภาพของอบรา

ฮม มาสโลว (Abraham Maslow) ทฤษฎจตวทยามานษยวทยา (Humanistic Theory) ไดอธบายวา

ทฤษฎจตวทยามานษยวทยา เปนทฤษฎจตวทยารวมสมยในปจจบนมากทสด แนวความคดของ

นกจตวทยากลมนทาใหเกดการเคลอนไหวอยางมากในวงการจตวทยาเพราะไดเสนอภาพหรอความ

คดเหนในมนษยแตกตางไปจากความคดของ ทฤษฎบคลกภาพทผานมาเชนทฤษฎจตวเคราะหหรอ

ทฤษฎพฤตกรรมนยมเปนตนผคดทฤษฎน ไดแก อบราฮม มาสโลว เปนผตงทฤษฎนและไดรบการยก

ยองวาเปนบดาแหงจตวทยามานษยนยม

5.2. ทฤษฎเสรม

5.2.1 ทฤษฎความตองการ

165

ทฤษฎความตองการของมาสโลว (Maslow) อางใน สขศร สงวนสตย (2552 : 14 -

15) กลาววา เปนบคคลแรกทไดตงทฤษฏทวไปเกยวกบการจงใจ (Maslow’s General Theory of

Human and Motivation) ไวและไดตงสมมตฐานเกยวกบพฤตกรรมของมนษยไว 3 ประการ ดงน

1) มนษยมความตองการ อยเสมอและไมมสนสด แตสงทมนษยตองการนน ขนอย

กบวาเขามสงนนอยแลวหรอยง ขณะทความตองการใดไดรบการตอบสนองแลว ความตองการอยางอน

จะเขามาแทนท กระบวนการนไมมทสนสด และจะเรมตนตงแตเกดจนกระทงตาย

2) ความตองการทไดรบการตอบสนองแลว จะไมเปนสงจงใจของพฤตกรรมอก

ตอไปความตองการทไมรบตอบสนองเทานน ทเปนสงจงใจของพฤตกรรม

3) ความตองการของมนษย มเปนลาดบขนตามลาดบความสาคญกลาวคอเมอ

ความตองการในระดบตาไดรบการตอบสนองแลว ความตองการระดบสงกจะเรยกรองใหมการ

ตอบสนองทนท

มาสโลว (Maslow) ไดจดระดบความตองการของมนษยไว 5 ระดบดงน

1) ความตองการทางรางกาย (Physiological needs) ความตองการขนพนฐาน

ของมนษยและเปนสงจาเปนทสดสาหรบการดารงชวต เชน อาหาร อากาศ นาดม เครองนงหม ยารกษา

โรค อณหภมทพอเหมาะ

2) ความตองการความมนคงและปลอดภย (Safety and security needs) ความ

ตองการทางดานรางกายไดรบการตอบสนองแลว ความตองการทางดานความปลอดภยกจะเกดขน

ความปลอดภยดงกลาวม 2 แบบ คอ ความตองการความปลอดภยทางดานรางกาย และความมนคงทาง

เศรษฐกจ ไดแก การมสขภาพทด การปลอดภยจากโจรผราย อบตเหต ความมนคงในการทางานไดรบ

การปฏบตอยางยตธรรม นอกจากนยงตองการทจะมรายไดพอสมควรในการดารงชวต

3) ความตองการความรก (Need for love) เมอบคคลไดรบการตอบสนองความ

ตองการในสองประการดงกลาว กจะมความตองการสงขนอก คอความตองการทางดานสงคม มความ

ตองการเปนสวนหนงของกลม ตองการความรกหรอเปนพวกพอง ตองการการยอมรบ ตองการมสวน

รวมในกจกรรม มความรสกเปนหนงของหนวยงาน

4) ความตองการมศกดศร (Need for esteem) คอความเชอมนในตนเอง

ความสาเรจความรความสามารถ การนบถอตนเอง ความเปนอสระและเสรภาพ ตองการมเกยรตม

ชอเสยงมตาแหนงเปนทยอมรบกนโดยทวไป

5) ความตองการมสจจะการแหงตน (Need for self–actualization) เปนความ

ตองการขนสงสดของบคคล เปนความตองการทบคคลตองใชความสามารถอยางเตมทเพอใหประสบ

ความสาเรจในสงทตนเองปรารถนา เชนความตองการใหตนไดกาวหนาในตาแหนงทตนเองปรารถนา

166

5.2.2 ทฤษฎพฤตกรรมเชงจรยธรรม

ดวงเดอน พนธมนาวน และ เพญแข ประจนปจจนก (2520 : 5-6) ใหความหมาย

ของพฤตกรรมเชงจรยธรรมไววา “การทบคคลแสดงพฤตกรรมทสงคมนยมชมชอบหรองดเวนการแสดง

พฤตกรรมทฝาฝนกฎเกณฑหรอคานยมในสงคมนน พฤตกรรมเชงจรยธรรมซงเปนการกระทาทสงคม

เหนชอบและสนบสนน มหลายประเภท เชน การใหทาน การเสยสละเพอสวนรวม และการชวยเหลอผ

ตกทกขไดยาก นอกจากน พฤตกรรมเชงจรยธรรมอกจาพวกหนงคอ พฤตกรรมในสถานการณทเยายวน

ใจหรอในสภาพทยวยใหบคคลกระทาผดกฎเกณฑ เพอประโยชนสวนตนบางประการ พฤตกรรมเชง

จรยธรรมในสถานการณยวย เชน การโกงสงของเงนทอง หรอคะแนน การลกขโมยและการกลาวเทจ

เปนตน ซงอาจรวมเรยกวาพฤตกรรมเกยวกบความไมซอสตย ซงผมจรยธรรมสงยอมงดเวนการกระทาท

ไมซอสตยน พฤตกรรมเชงจรยธรรมเปนสงทสงคมใหความสาคญมากกวาดานอนๆ ของจรยธรรม

เพราะการกระทาในทางทดและเลวของบคคลนน ยอมสงผลโดยตรงตอความผาสกและความทกขของ

สงคม การศกษาจรยธรรมในดานอน เปนเพยงการชวยใหรและเขาใจ เพอทจะไดสามารถทานาย

พฤตกรรมของบคคลแตละคนในเหตการณใดเหตการณหนงเทานน

กด (Good, 1973 : 44) ใหความหมายของพฤตกรรมเชงจรยธรรมไววา “การ

นาไปสการแสวงหาทจะทาใหหลกทางจรยธรรมชนสงเปนไปในรปแบบเดยวกน และนาไปสการยอมรบ

ภายใตกฎเกณฑมาตรฐานทมอยทวไป ซงเปนแรงจงใจทมาจากภายใน พฤตกรรมเชงจรยธรรม คอการท

บคคลไดดาเนนชวต หรอการประพฤตและปฏบตตนเองตามหลก หรอขอทควรกระทาทเปนความดซง

เมอปฏบตแลวยอมเกดผล คอ ความสขและผลสาเรจทดและภาคภมใจ”

6. งานวจยทเกยวของ

ผวจยขอเสนองานวจยทศกษาเกยวกบคณภาพชวตของประชาชน ขาราชการ และนกเรยน

นกศกษา พอสงเขปดงน

6.1. งานวจยในประเทศ

167

นาถฤด ผลโภค (2527 : 1) ไดศกษาเรอง “ความคดเหนของผปกครองเกยวกบ

การศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษาตอนปลายในเขต

กรงเทพมหานคร” โดยใชวธสงแบบสอบถามไปยงผปกครองนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 ทศกษาอยใน

โรงเรยนรฐบาลเขตกรงเทพมหานคร ปการศกษา 2526 จานวน 432 คน ผลการศกษาพบวา

“ผปกครองกลมฐานะทางเศรษฐกจสง ปานกลาง และตา มความคดเหนตอระดบการศกษาสงสดทคาด

วานกเรยนจะไดรบ แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สาหรบในเรองการจดการศกษา

เพอเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพชวตของนกเรยนนน พบวาผปกครองกลมฐานะทางสงคมและ

เศรษฐกจระดบสง มความคดเหนแตกตางจากผปกครองของกลมฐานะทางสงคมและเศรษฐกจปาน

กลางและตาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สวนผปกครองทมฐานะทางสงคมและเศรษฐกจระดบ

ปานกลางและระดบตา มความคดเหนไมแตกตางกนในขอคดเหนเกยวกบการจดการศกษาเพอสนอง

ความตองการพนฐาน ดานรางกาย ดานสตปญญา และดานคณธรรม สาหรบขอคดเหนเกยวกบการจด

การศกษาเพอสนองความตองการพนฐานดานสงคมผปกครองทง 3 กลมมความคดเหนไมแตกตางกน

และในเรองบทบาทของผปกครองทมตอการศกษาเพอพฒนาคณภาพชวตของนกเรยน พบวา ผปกครอง

กลมฐานะทางสงคมและเศรษฐกจสงมความเหนแตกตางจากผปกครองกลมฐานะทางสงคมและ

เศรษฐกจระดบกลาง และตาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.01”

ศรผอง จตกรณกจศลป (2528 : 1) ไดศกษาเรอง “การรบรเรองคณภาพชวตของผ

อาศยอยในอาคารสงเคราะหของการเคหะแหงชาตเขตหวยขวาง” ผลการศกษาพบวา “ปจจยทเปน

ตวกาหนดคณภาพชวตขนอยกบอาหาร เครองนงหม สขอนามย ทอยอาศย รายได บรการทางสงคม

ความมนคง ความกาวหนาในการงาน ชอเสยงเกยรตยศ สทธเสรภาพ การศกษาสงคม สงแวดลอม

ศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม”

อทมพร จามรมาน (2528 : 47-74) ไดศกษาเรอง “คณภาพชวตของคน

กรงเทพมหานคร” โดยใชวธการสมภาษณและสอบถามหวหนาครวเรอน 1,023 คน ในเรองเกยวกบ

คณภาพชวต 7 ดาน คอสงคมและวฒนธรรมเศรษฐกจ สขอนามย จตวทยา สภาพแวดลอมทางกายภาพ

บรการของรฐและเอกชน และนนทนาการ ตวแปรทเกยวของกบคณภาพชวตทง 7 ดาน มทงหมด 79

ตว ไดทาการวเคราะหตวประกอบและคานวณคะแนนตวประกอบผลการศกษา สรปไดวา 1) คน

กรงเทพฯ โดยทวไปสวนมากมความเปนอยแบบเปนครอบครวเดยว ขนาดของครอบครว 4-5 คน ยาย

มาอยในกรงเทพฯ อยางตอเนองเปนเวลานาน ครอบครวของคนกรงเทพฯเปนครอบครวทมสขภาพ

แขงแรงพอควรมความสะดวกจากไฟฟา นาใชและนาดมตลอดจนถนนและทางเทา คนกรงเทพฯ ม

ความรกบาน และรกงานททาคนกรงเทพฯมองกรงเทพฯในทางทคอนขางดเชนมองวาคนกรงเทพฯ เปน

คนรวย ชวตในกรงเทพฯมความรนรมยแมวาจะมความปลอดภยไมมากนก และมการแขงขนกนสงกตาม

168

คนกรงเทพฯ หาเงนคลองแตเปลยนงานยาก คนกรงเทพฯสวนใหญมวทยโทรทศน แตขาดโทรศพท

บรการจากหนวยงานของรฐและเอกชนจดอยในสภาพดพอควร 2) องคประกอบสาคญของคณภาพชวต

ของคนกรงเทพมหานครมทงหมด 10 ตว คอ ทศนคตตอการมชวตในกรงเทพฯ ลกษณะความเปนอย

การเปนเจาของ อาชพ หลกนนทนาการ บรการจากรฐ การถอครองบานและทดน อาชพรอง การใช

เวลาวางทบานและสขอนามย 3) คณภาพชวตของคนกรงเทพฯ มคา 13.13 หนวย 4) เมอ

เปรยบเทยบคณภาพชวตของคนกรงเทพฯ ทอาศยอยในเขตชนใน ชนกลาง และ ชนนอก ปรากฏวา คน

กรงเทพฯ ในเขตชนนอก มคาคณภาพชวตสงทสด รองลงมาคอในเขตชนใน และสดทายไดแกในเขตชน

กลาง มคาตาสดของคณภาพชวต คอ 3.512 หนวย ซงพจารณาจากตวแปรทสาคญ ๆ 9 ตวคอ 1) การ

ออกกาลงกาย 2) ชวงเวลาทใชออกกาลงกาย 3) การพกผอน 4) ชวงเวลาทใชพกผอน 5) จานวนวนท

ทางานในหนงสปดาห 6) เวลาทใชเดนทางไปทางานในชวงปกต 7) เวลาทใชเดนทางไปทางานในชวง

จราจรตดขด 8) การถอครองบานทอยอาศย 9) การถอครองทดน

ประภา แทนนล (2529 : 2) ไดศกษาเรอง “การทดลองสอนจตวทยาในชวตประจาวน

เพอพฒนาคณภาพชวตของนกเรยนในระดบมธยมศกษา” โดยทดลองกบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2

และชนมธยมศกษาปท 5 ของโรงเรยนไชยาวทยา จงหวดสราษฏรธาน ผลการศกษาพบวา “นกเรยนใน

กลมทดลองทไดรบการสอนจตวทยาในชวตประจาวน มการพฒนาคณภาพชวตสงกวากลมควบคมอยาง

มนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนทตางเพศและตางระดบชนกนมความแตกตางในการ

พฒนาคณภาพชวตแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต”

นลน กตเวชกล (2533 : 1) ไดศกษาเรอง “การรบรการเขารวมกจกรรมนสตของนสต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย” ผลการศกษาพบวา นสตสวนใหญไมเคยเขารวมกจกรรมนสต และจากการ

เปรยบเทยบการเขารวมกจกรรมนสต สรปไดดงน

1) การเขารวมกจกรรมสโมสรนสตจฬาฯ (สวนกลาง) ของนสตชนปท 1 ถงชนปท 4

ของนสตชายและนสตหญง ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยนสตสวนใหญไมเคย

เขารวมกจกรรม

2) การเขารวมกจกรรมฝายกฬาของนสตชนปท 1 ถงชนปท 4 ของนสตชายและนสต

หญง ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

3) การเขารวมกจกรรมฝายศลปวฒนธรรมของนสตชนปท 1 ถงชนปท 4 ของนสตชาย

และนสตหญง ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

4) การเขารวมกจกรรมฝายบาเพญประโยชนของนสตชนปท 1 ถงชนปท 4 ของนสต

ชายและนสตหญง ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยนสตสวนใหญไมเคยเขารวม

กจกรรม

169

5) การเขารวมกจกรรมฝายวชาการของนสตชนปท 1 ถงชนปท 4 ของนสตชายและ

นสตหญง ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ยกเวนชมรมคอมพวเตอร การเขารวม

กจกรรมของนสตชนปท 1 ถงชนปท 4 แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตระดบ .05 โดยมแนวโนมวา

สดสวนของนสตชนปท 1 และชนปท 3 ทไมเขารวมกจกรรมจะนอยกวาสดสวน ของนสตชนปท 2 และ

ชนปท 4

เสาวนย ตนะดล (2533 : 1) ไดศกษาเรอง“คณภาพชวตของประชาชนใน

กรงเทพมหานคร” โดยใชการสอบถามประชาชนในหมบานปญญา นวธาน เสนานเวศน แฟลตดนแดง

และชมชนส.พทยา ไดกลมตวอยางจานวน 288 คน ผลการวจยพบวาประชาชนสวนใหญมคณภาพชวต

ด กลาวคอ มความรวาพอใจในชวต นอกจากนนเมอพจารณาความพงพอใจในมตตางๆ ผลการศกษา

พบวา โดยเฉลยแลวประชาชนมความพงพอใจในงานอาชพและสขภาพในระดบปานกลาง ในมต

ครอบครวหรอชวตสมรสและมตทอยอาศยพบวาประชาชนมความพงพอใจในมตดงกลาวสง สาหรบ

สงแวดลอมของกรงเทพมหานคร พบวาประชาชนมความพงพอใจมตนอยในระดบตา การใหความสาคญ

แกมตตางๆ พบวาประชาชนสวนใหญใหความสาคญแกครอบครวหรอชวตสมรสมากทสด รองลงมา

ไดแกสขภาพงานอาชพและทอยอาศย ตามลาดบ เมอวเคราะหคณภาพชวตจาแนกตามเพศ ไมพบ

นยสาคญระหวางเพศกบความพงพอใจในชวต รวมทงเพศกบความพงพอใจในมตตางๆ เชนเดยวกบตว

แบงอาย ไมพบนยสาคญระหวางอายกบความพงพอใจในชวตโดยรวม สาหรบความพงพอใจในแตละ

มตพบวาอายมความสมพนธกบความพงพอใจในงานอาชพ และความพงพอใจในสงแวดลอมนอกจากนน

พบวาสถานภาพสมาชกมความสมพนธกบความพงพอใจในชวตโดยรวมเทานน

การวเคราะหความสมพนธพบวารายไดมความสมพนธกบความพงพอใจในชวตโดยรวม

และความพงพอใจในมตตางๆ อยางมนยสาคญ ยกเวน ความพงพอใจในสขภาพ สวนสถานกาพทาง

อาชพมความสมพนธกบความพงพอใจในชวตและความพงพอใจในทกมต สาหรบการวเคราะหระดบ

การศกษาพบวามความสมพนธกบความพงพอใจในทกมตเชนกน แตไมพบความสมพนธระหวางระดบ

การศกษากบความพงพอใจในชวตโดยรวม นอกจากนนพบวาแรงสนบสนนทางสงคม ความศรทธาใน

ศาสนา ความเครยดมความสมพนธกบความพงพอใจในชวตโดยรวม แตไมพบความสมพนธระหวาง

ความเชอในไสยศาสตรกบความพงพอใจในชวต

สนท สมครการ (2534 : 1) ไดศกษาเรอง “คณภาพชวตของคนไทย ศกษาเปรยบเทยบ

ระหวางเมองกบชนบท” ตวอยางสาหรบการวจยนมทงหมด 600 ราย โดยใชแบบสอบถามและแบบ

สมภาษณกาหนดคณภาพชวต 13 มต คอครอบครวการงาน สงคม พกผอน สขภาพ สาธารณสข สนคา

บรการ ความเชอและศาสนา ทรพยสน ตนเอง ทองถน รฐบาล ประเทศ ผลการศกษาพบวา “คนไทย

ในกรงเทพและจงหวดภาคกลาง สวนมากมความพงพอใจในคณภาพชวตของตนเอง มตชวตทแสดง

170

ระดบความพงพอใจสงมากคอ ครอบครว ตนเอง สงคม สขภาพ อนามย และความเชอศาสนามความ

แตกตางกนอยบางระหวางผทอยในเขตเมองและชนบทคอเรองของการงาน ซงรวมทงรายไดพบวา ผท

อยในเขตชนบทและเขตเทศบาลของจงหวดภาคกลางมความพงพอใจคอนขางสง โดยรวมแลวพอจะ

สรปไดวา คนไทยทงในกรงเทพฯและตางจงหวดมความพงพอใจในชวตของคนในปจจบน”

สมพนธ รอดพงครฑ (2540 : A) ไดศกษาเรอง “การใชเวลาวางกบการพฒนาคณภาพ

ชวตของประชากรในเขตจงหวดอตรดตถ” ผลจากการศกษาพบวาลกษณะของการใชเวลาวางของ

ประชากรจะแตกตางกนออกไปโดยประชากรสวนใหญจะมชวงเวลาวางวนละประมาณ 3 ชวโมง และ

เมอพจารณาจากองคประกอบของตวแปร ลกษณะของการใชเวลาวางททาการศกษา การใชเวลาวาง

ของประชากรเกอบทงหมด จะมรปแบบของการใชเวลาวางเพอการพฒนาคณภาพชวตของตนเอง และ

ของครอบครวใหดขน ลกษณะการใชเวลาวางเพอการพฒนาคณภาพชวตจะใชเวลาวางในการทาอาชพ

เสรมหรอหารายไดพเศษเลกๆ นอยๆ ไดแกการทาขนมขาย การทอผาหรอเยบผา การใชเวลาวางเพอ

การปลกพชผกสวนครว การหาความบนเทงจากรายการวทยกระจายเสยงและโทรทศน การพกผอน

การหาความรเพมเตมจากเอกสารสอสงพมพและวทยโทรทศน ตลอดจนการสงสรรคกบสมาชกใน

ครอบครว มประชากรจานวนนอยมากจากการศกษาทใชเวลาวางทไมมผลหรอไมสงเสรมตอการพฒนา

คณภาพชวต โดยจะใชไปในการสงสรรคกบเพอนบานดวยการดมสราและทานอาหารรวมกน

สรตน เพชรนล (2540 : 1) ไดศกษาเรอง “ปรชญาการศกษาของพทธทาสภกข” ผล

จากการศกษาพบวา ทานพทธทาสภกขไดมองเหนวา ระบบการจดการศกษาในปจจบน เปนระบบ

การศกษาทเอาแบบอยาง การจดการศกษามาจากประเทศตะวนตก ซงทาใหไดระบบการศกษาทไม

สมบรณ หรอททานเรยกอกอยางหนงวา เปนการศกษาหมาหางดวน ซงหมายความวาเปนการจด

การศกษาททาใหมนษยขาดความเปนมนษยทถกตองและสมบรณ เปนการจดการศกษาทเพมหรอ

เสรมสรางสงทเรยกวา ความเหนแกตว ใหเกดขนในตวมนษย เปนการศกษาทจดกนอยในปจจบนจงทา

ใหผศกษา เขามาศกษาเพอแสวงหา หรอหาโอกาสใหไดมาซงสงทเปนวตถ มการแกงแยง แขงขนในเรอง

ของการครอบครองวตถ ซงไมตางอะไรไปจากพฤตกรรมของสตวทงหลายโดยทวๆ ไป ผลทตามมากคอ

ตวมนษยเองกดารงชวตอยอยางไมมความสขและทาใหสภาพสงคมเดอดรอน วนวาย ซงความเหนแกตว

เปนตวการสาคญทกอใหเกดความไมสงบสขในการดารงชวตของมนษยและสรางความเดอดรอน วนวาย

ใหเกดขนในสงคมและวธการทจะทาลายความเหนแกตวใหลดลงและหมดไปกเปนหนาทของการศกษาท

ถกตอง ดงนนทานพทธทาสภกขจงไดเสนอการจดระบบการศกษาทถกตอง ทจะทาใหมนษยเปนมนษย

โดยสมบรณซงมดงน

ทานพทธทาสภกขไดใหความหมายของการศกษาตามรปศพทไววาคาวา การศกษามาจาก

คาวา สกขา ในภาษาบาล ซงแยกไดเปน สะ กบ อกขะ สะ แปลวา เอง ตวเอง สวน อก ขะ แปลวา เหน

171

การเหน เมอรวมความกนแลวกแปลวา การทจะทาใหผศกษา มความเหน ความร ความเขาใจ ในตวผ

ศกษาเองอยางแจมแจง คาวา การศกษา ในความหมายของทานพทธทาสภกข ดงกลาว ผศกษาจะตองม

การประพฤต ปฏบต ฝกอบรม โดยตวผศกษาเองจนในทสดกเกดปญญาคอ ความเหนแจงในตวเอง มใช

เปนการศกษา เลาเรยน มเพยงแคอานออก เขยนได ทองได จดจาได อยางทเปนอยในระบบการจด

การศกษาในปจจบน จดมงหมายของการศกษาในขนพนฐาน ทานพทธทาสภกขเสนอวา ตองสอนให

มนษย มความร ความสามารถ มสตปญญา มความเฉลยวฉลาดและมความสามารถในการประกอบ

อาชพไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนจดมงหมายในระดบทสงขนไปและเปนจดมงหมายหลกททาน

พทธทาสภกขใหความสาคญกคอ การศกษาจะตองทาใหมนษย สามารถทาลายความหลงผดทคดวาตว

มนษยเอง มตวตนทแทจรงททาใหเกดความรสกทเรยกวา ความเหนแกตว ความเหนแกตวดงกลาว เปน

รากเหงาของการกอใหเกดปญหาตางๆ ขนมากมายเพราะฉะนนถาการศกษาสามารถทาใหมนษยทาลาย

ความรสกทเหนแกตวออกไปจากจตใจใหได ปญหาตาง ๆ ทเกดจากการกระทาของมนษยทมบอเกดมา

จากความ เหนแกตวกหมดไป มนษยกจะเปนมนษยโดยสมบรณ มการประพฤต ปฏบตตนอยางถกตอง

และจะนาไป สการดารงชวตอยในสงคมอยางมความสงบสข

นฤพนธ วงศจตรภทร, เชดชย ชาญสมทร และจรกรณ ศรประเสรฐ ( 2545 : A ) ได

ศกษาเรอง “คณภาพชวตของนสตนกศกษามหาวทยาลยไทย” โดยทาการสารวจนสตนกศกษาจาก

สถาบนการศกษาในระดบอดมศกษา ภายใตการกากบของทบวงมหาวทยาลยจานวน 19 สถาบน ทง

ของรฐและเอกชน ผลการวจยพบวา คณภาพชวตของนสตนกศกษาของมหาวทยาลยไทย ม

ประสบการณทเกยวกบคณภาพของงาน สภาพแวดลอม และความคาดหวงอยนะดบปานกลาง แสดงให

เหนวาคณภาพชวตของนสตนกศกษามหาวทยาลยไทยทงในแงของประสบการณเกยวกบงาน(กจกรรม)

สภาพแวดลอมและความคาดหวงทจะไดรบจากมหาวทยาลยมชองวางสาหรบพฒนาการไปสเปาหมาย

ของการมคณภาพชวตทดไดอกมาก

รตนพงษ จนทะวงษ. (2546 : 1) ไดศกษาเรอง “ทนทางสงคมทสมพนธตอคณภาพ

ชวตของประชาชน : กรณศกษา ตาบลพระประโทน อาเภอเมอง จงหวดนครปฐม” ผลการศกษาพบวา

ระดบทนทางสงคมของประชาชนกลมตวอยางอยในระดบมากและมคณภาพชวตอยในระดบด โดย

ภาพรวมพบวาทนทางสงคมสมพนธตอคณภาพชวตของประชาชนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

และเมอพจารณาเฉพาะดานพบวามทนทางสงคมบางดานสมพนธตอคณภาพชวตของประชาชนอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ไดแก ระดบการศกษาและความซอสตยสจรต

สมชย วงษนายะ (2547 : A) ไดศกษาเรอง “คณภาพชวตของนกศกษาภาคปกตของ

สถาบนราชภฎกาแพงเพชร” ผลการวจย สรปไดดงน

172

1. คณภาพชวตของนกศกษาภาคปกตสถาบนราชภฎกาแพงเพชร ในภาพรวมอยใน

ระดบด เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา นกศกษาภาคปกตของสถาบนราชภฎกาแพงเพชรมคณภาพ

ชวตดานสขภาพ ดานสงคมและเศรษฐกจ ดานจตใจ และดานครอบครวอยในระดบด สวนดานการ

เรยนร ดานสภาพแวดลอม อยในระดบปานกลาง

2. ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของนกศกษาภาคปกต สถาบนราชภฎกาแพงเพชร

จาแนกตามเพศ สถานทพก คณะและชนป สรปไดดงน

2.1 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของนกศกษาภาคปกต สถาบนราชภฎ

กาแพงเพชร จาแนกตามเพศ สรปไดดงน

2.1.1 นกศกษาเพศชายและนกศกษาเพศหญงมคณภาพชวต ดานสขภาพและ

ดานจตใจแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

2.1.2 นกศกษาเพศชายและนกศกษาเพศหญงมคณภาพชวต ดานการเรยนร

ดานสภาพแวดลอม ดานสงคมและเศรษฐกจ และดานครอบครว แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.05

2.2 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของนกศกษาภาคปกต สถาบนราชภฎ

กาแพงเพชร จาแนกตามสถานทพก สรปไดดงน

2.2.1 นกศกษามสถานทพกแตกตางกนมคณภาพชวตดานครอบครวแตกตาง

กนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

2.2.2 นกศกษามสถานทพกแตกตางกนมคณภาพชวตดานสขภาพ การเรยนร

ดานสภาพแวดลอม ดานสงคมและเศรษฐกจ และดานจตใจ แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตท

ระดบ 0.05

2.3 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของนกศกษาภาคปกต สถาบนราชภฎ

กาแพงเพชรจาแนกตามคณะ นกศกษาทสงกดคณะแตกตางกนมคณภาพชวตดานสขภาพ ดานการ

เรยนร ดานสภาพแวดลอม ดานสงคมและเศรษฐกจ และดานครอบครว แตกตางกนอยางไมมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ 0.05 ซงไมสอดคลองกบสมมตฐานทกาหนดไว

2.4 ผลการเปรยบเทยบคณภาพชวตของนกศกษาภาคปกต สถาบนราชภฎ

กาแพงเพชร จาแนกตามชนป

173

2.4.1 นกศกษาทศกษาในชนปทแตกตางกนมคณภาพชวตดานสขภาพ ดาน

สภาพแวดลอม ดานสงคมและเศรษฐกจ และดานจตใจแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

0.05

2.4.2 นกศกษาทศกษาในชนปทแตกตางกนมคณภาพชวตดานการเรยนร และ

ดานครอบครว แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

3. แนวทางการพฒนาคณภาพชวตของนกศกษาภาคปกตของสถาบนราชภฎ

กาแพงเพชร สรปไดดงน 1)สถาบนควรจดสภาพแวดลอมใหรมรน มบรรยากาศทางวชาการทเออตอ

การเรยนรของนกศกษาเชน จดโตะ เกาอ เพอใหนกศกษาใชพกผอนและทางาน 2)ฝายแนะแนว ควร

ปรบปรงระบบการแนะแนวโดยเฉพาะการเชอมโยงฐานขอมลของนกศกษาเพอเปนขอมลพนฐานในการ

ใหบรการดานแนะแนวใหเกดประสทธภาพ พรอมทงมผใหบรการใหคาปรกษาหารอเมอนกศกษาม

ปญหา 3)ควรปรบปรงระบบอาจารยทปรกษา โดยอาจารยทปรกษาควรมเวลาใหนกศกษาไดพบขอ

คาปรกษา 4)พฒนาระบบหอพกภายในสถาบน ดานสาธารณปโภค ใหมประสทธภาพ และพฒนา

กจกรรมหอพกเพอสงเสรมความรกสามคคของนกศกษา และ 5)สานกกจการนกศกษาควรมระบบการ

ตรวจเยยมนกศกษาทพกอยในหอพกทงในและนอกสถาบน รวมทงมการประชมผประกอบการหอพก

เพอพบปะแลกเปลยนความคดเหน และขอความรวมมอในการดแลนกศกษา

รชตะ จนทรนอย ( 2547 : A) ไดศกษาเรอง “องคประกอบคณภาพชวตนกศกษา

มหาวทยาลยราชภฎในเขตกรงเทพมหานคร” การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาองคประกอบ

คณภาพชวตนกศกษามหาวทยาลยราชภฎ ในเขตกรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา

1) คณภาพชวตดานการเรยนประกอบดวย องคประกอบความมนใจใน

สถาบนการศกษา องคประกอบความพงพอใจในการศกษา องคประกอบการวางแผนในการศกษาและ

องคประกอบอาจารยผสอน

2) คณภาพชวตดานทอยอาศยประกอบดวย องคประกอบความสะดวกสบายมนคง

ปลอดภย

3) คณภาพชวตดานบรการทไดรบจากมหาวทยาลยประกอบดวย องคประกอบ

กจกรรมนกศกษา องคประกอบการสนบสนนการศกษา องคประกอบสถานทและองคประกอบการให

คาปรกษา

174

4) คณภาพชวตดานอารมณและจตใจ ประกอบดวย องคประกอบความมนคงทาง

อารมณ องคประกอบความหวาดระแวง และองคประกอบความมนใจในการดารงชวต

5) คณภาพชวตดานสขภาพและเศรษฐกจประกอบดวย องคประกอบเศรษฐกจ

องคประกอบปญหาสขภาพ และองคประกอบการนอนหลบ

6) คณภาพชวตดานสงคมประกอบดวย องคประกอบการทากจกรรมยามวาง

องคประกอบการอยรวมกบผอน และองคประกอบการเขารวมสมาคม

7) คณภาพชวตดานความสมพนธกบบคคลอนประกอบดวย องคประกอบ

ความสมพนธในครอบครว องคประกอบความสมพนธกบเพอนและบคคลอน ๆ และองคประกอบ

ความสมพนธกบบคคลหลากหลาย

8)คณภาพชวตดานคณธรรมประกอบดวย องคประกอบคณธรรมพนฐาน

มนญ มกขประดษฐ (2547 : 1) ไดศกษาเรอง “การศกษาวเคราะหปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยงอนเนองมาจากพระราชดารกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา” ผลการศกษาพบวา การพฒนา

ประเทศในชวง 5 ทศวรรษทผานมานนชใหเหนชดถงผลการพฒนาทไมสมดลทาใหเกดความเหลอมลา

ของการกระจายรายไดเกดปญหาความยากจนและความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และ

สงแวดลอมนอกไปจากนความออนแอของสงคมไทยภายใตกระแสวตถนยมและบรโภคนยมยงกอใหเกด

ปญหาทางศลธรรม จรยธรรม และคานยม ในวถชวตทดงามของคนไทยอยางรนแรงอกดวย

ขณะเดยวกนกบทโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารกวา 3,000 โครงการทมงเนนความ พออย

– พอกน พอเพยงและคณภาพชวตของประชากรทไดนอมนาเอาหลกพระพทธธรรมมาเปนแนวทางการ

พฒนาของพระองค โดยเฉพาะอยางยง ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ได

กอใหเกดคณปการแกประชาชนและประเทศชาตเปนเอนกอนนต จนกระทงภาครฐไดนอมนาเอาไปเปน

ปรชญาในแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 เพอเปนแนวทางการพฒนาของ

ประเทศไทย ผลของการศกษาวจยจากวทยานพนธ ฉบบน ยงไดขอสรปดวยวา การพฒนาประเทศตาม

แนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอนเนองมาจากพระราชดาร ซงมรากฐานมาจากหลกธรรมใน

พระพทธศาสนา นน จะทาใหสงคมและประเทศชาต ดาเนนไปไดอยางมนคง ยงยน มภมคมกน มดลย

ภาพและมคณภาพชวตทด”

ประพล บญมากล (2548 : 1) ไดศกษาเรอง “ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวต

นายทหารชนประทวนของกองพนทหารปนใหญท 31 รกษาพระองค” ผลการศกษาพบวา 1) ดานขอมล

ทวไปของประชากร สวนใหญรอยละ 58.30 มชนยศสบตร–สบเอก รอยละ 52.80 มอายไมเกน 40 ป

รอยละ 67.80 สมรสมครอบครว รอยละ 64.80 มรายไดของครอบครวไมเกน 14,000 บาท และรอยละ

175

83.90 อาศยบานพกราชการเปนทอยอาศย 2) ระดบคณภาพชวต โดยรวมอยในระดบสง การศกษา

พบวากาลงพลมขวญ และกาลงใจทด เมอพจารณาเปนรายดานพบวาคณภาพชวตดานการทางานและ

ความมนคงในหนาทการงานมระดบสงทสด 3) ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวาระดบชนยศ ม

ความสมพนธ กบคณภาพชวตอยางมนยสาคญทางสถต ระดบ .05 นอกนนไมพบความสมพนธ อยางม

นยสาคญทางสตถ ซงทาใหมแนวทางเสนอกองพนทหารปนใหญท 31 รกษาพระองคตามวตถประสงค

ดงกลาวใหเกดประโยชนสงสด คอ การพจารณาเลอนชนยศของกาลงพลตองดาเนนการอยางรอบคอบ

มความโปรงใสยตธรรม เพราะระดบชนยศมความสมพนธกบคณภาพชวต ปรบปรงระบบไฟฟา –

ประปาและเพมการอบรมทางดานศลธรรมใหมากกวาเดม

สธนชย ปานเกลยว (2548 : A) ไดศกษาเรอง “รปแบบการพฒนาพฤตกรรมเชง

จรยธรรมของนกเรยนโรงเรยนมธยมศกษากรณศกษาโรงเรยนชยานกจพทยากคม จงหวดชยนาท”

ผลการวจยพบวา หลงการใชกจกรรมเสรมแลว นกเรยนโรงเรยนชยานกจพทยาคมมการเปลยนแปลง

ระดบพฤตกรรมดขน โดยพบวา ดานทเปลยนแปลงดขนมากทสดคอ ดานความมจตสานกในความเปน

คนไทย รองลงมาคอ ดานความรบผดชอบ ดานการรจกใชเวลาวางใหเกดประโยชน ดานการมความคด

รเรมสรางสรรค ดานการเหนคณคาในศลปวฒนธรรมไทย ดานความเสยสละ ดานการรจกสทธและ

หนาทของตนเอง ดานความมระเบยบวนย ดานการรจกการแกไขปญหาโดยสนตวธ ดานการเหนแก

ประโยชนสวนรวม ดานความซอสตย ดานความออนนอมถอมตน ดานความประหยดและอดออม และ

ดานการประพฤตปฏบตตามหลกศลธรรมตามลาดบ สวนดานทมการเปลยนแปงพฤตกรรมเชงจรยธรรม

ทนอยทสด คอ ดานยาเสพตดใหโทษ ซงพบวามความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท 0.05 ซง

เปนไปตามสมมตฐานทตงไว ซงรปแบบการพฤตกรรมเชงจรยธรรมของนกเรยน ประกอบดวยกจกรรม

6 กจกรรม คอ การอบรมใหความร การเขาคายกจกรรมจรยธรรม กจกรรมเพอนเตอนเพอน เยยม

พบปะผปกครอง กจกรรมพฒนาตนเอง และกจกรรมเชดชเกยรตนกเรยน

พระมหาลวน ผาสโก (โคจะนะ) (2548 : A) ไดศกษา เรอง “ผลกระทบของสราเมรยทม

ตอการพฒนาคณภาพชวต : มมมองจากพทธ จรยศาสตร” พบวา “ผลกระทบของสราเมรยตอการ

พฒนาคณภาพชวตโดยรวม พทธจรยศาสตรมองระบบการพฒนาคณภาพชวตทงระบบ โดยแบงการ

พฒนาคณภาพชวตออกเปนเปน 3 ดาน คอ

1) ผลกระทบของสราเมรยตอการพฒนาคณภาพชวตดานความกาวหนาในชวต มทง

ผลดและผลเสย ทเกดขน เชน เปนประโยชนในทางยา ทาลายสขภาพ บนทอนปญหาและอนๆ

176

2) ผลกระทบของสราเมรยตอการพฒนาคณภาพชวตดานการพฒนาครอบครวชวต ม

ทงผลดและผลเสยทเกดขน เชน ประโยชนในแงของเศรษฐกจ ทาใหเกดความแตกแยกในครอบครวและ

อนๆ

3) ผลกระทบของสราเมรยตอการพฒนาคณภาพชวตดานความกาวหนาในชวต ดาน

สงคมชวต มทงผลดและผลเสยทเกดขน เชน ทาใหเกดการรกษาวฒนธรรมประเพณ ทาใหศลธรรม

ความประพฤตของมนษยเสอมทรามและอนๆ

พระมหาทวศกด ทปธมโม (2547 : 1) ไดศกษาเรอง “การนาหลกจรยธรรมไปใชในชวต

ประจาวนของนกศกษารายวชาชพคร ในมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย วทยาเขตศรลานชาง ป

การศกษา 2546 ผลการศกษาพบวา “นกศกษามประสบการณเกยวกบเคยเขารวมปฏบตธรรม เคย

ชวนญาตไปทาบญทวด และกลาวตกเตอนเพอนทประพฤตผด มรอยละ 91.0 ขนไป สวนทเหลอ เชน

ไมเคยซอหนงสอธรรม ไมเคยแนะนาเพอนไปปฏบตธรรม และไมเคยสนทนาธรรมกบเพอนกยงมมาก

พอสมควร สวนความรนน นกศกษามความรหลกจรยธรรมทง 3 อยาง คอ เบญจศล เบญจธรรม และ

พรหมวหาร อยในระดบปานกลางถงมากและมากทสด สาหรบอายของนกศกษามความสมพนธตอการ

นาหลกจรยธรรมบางขอทไดรบจากการศกษาไปปฏบตในชวตประจาวน สวนเพศ การศกษา สถานภาพ

รายไดเฉลยตอเดอนและอาชพไมมความสมพนธตอการนาหลกจรยธรรมไปใช นอกจากน นกศกษายง

มขอเสนอแนะวา ควรรกษาศล 5 ควรใหทาน มความซอสตย และไมเบยดเบยนผอน”

พรสนต เลศวทยาววฒน (2550 : A) ไดศกษาเรอง “รปแบบการพฒนาคณลกษณะ

นสยทพงประสงคของนกเรยนอาชวศกษาเอกชน” ผลการวจยพบวา รปแบบการพฒนาคณลกษณะ

นสยของนกเรยนอาชวศกษาเอกชนประกอบดวยขนตอนสาคญ 11 ขนคอ 1) สรางความตระหนก 2)

กาหนดความรบผดชอบ 3)ใหความรกความอบอน 4)สรางความสมพนธ 5)สรางความมนใจ 6)สราง

การมวนย 7)ปลกฝงคานยม 8) สงเสรมการเรยนร 9) เปนตวแบบทด 10) ใหความชวยเหลอ และ

11) ใหกาลงใจ โดยประสทธผลของรปแบบการพฒนาคณลกษณะทพงประสงคมประสทธผลสงตาม

เปาหมายทกาหนดไวโดยสามารถพฒนาคณลกษณะทพงประสงคใหกบนกเรยนได 12 คณลกษณะคอ

1)ความประหยด 2)ความเสยสละ 3) ความมนใจในตนเอง 4) ความรบผดชอบในงานทไดรบ

มอบหมาย 5) การแตงกายเรยบรอย 6) หลกเลยงอบายมข 7) มาเรยนสมาเสมอ 8) เขาเรยนตรงเวลา

9) มอปกรณพรอมเรยน 10)กลาแสดงความคดเหน 11)การซกถามเมอไมเขาใจ และ 12)การศกษา

คนควาดวยตนเอง

สทธพร นยมศรสมศกด. (2550 : 1) ไดศกษาเรอง “การประเมนโครงการหองเรยน

ธรรมชาตสคณภาพชวตและสงแวดลอมโรงเรยนของโรงเรยนบานทพหลวง สานกงานเขตพนท

177

การศกษาสระแกว เขต 1” ผลการศกษแยกเปนบรบทแตละดานไดวา 1) ดานบรบท ผลการวจยตาม

ความคดเหนของคร นกการภารโรงและนกเรยน พบวามระดบความสอดคลองอยในระดบมาก 2) ดาน

ปจจยเบองตน ผลการวจยตามความคดเหนของคร นกการภารโรงพบวามระดบความสอดคลองอยใน

ระดบมาก 3) ดานกระบวนการ ผลการวจยตามความคดเหนของ นกการภารโรงพบวามระดบความ

สอดคลองอยในระดบมาก 4) ดานผลผลต ผลการวจยตามความคดเหนของนกเรยนพบวา มระดบความ

สอดคลองอยในระดบมาก

พระมหาปฐวศกด รมโพธธารทอง (2551 : 1) ไดศกษาเรอง “ภมปญญาไทยในการ

เปลยนชอเพอพฒนาคณภาพชวต” ผลการศกษาพบวา “การเปลยนชอใหถกตองตามหลกโหราศาสตร

จะทาใหเกดความเปนสรมงคลสงผลใหมสขภาพและการดารงชวตทดขน โดยผหญงวยทางานและผจบ

การศกษาระดบปรญญาตรขนไปมการเปลยนชอมากทสด สาหรบหลกการเปลยนชอใหเกดความเปนสร

มงคลควรเปลยนชอตามหลกทกษาวนเกดไมมอกษรกาลกณ ยดหลกเลขศาสตรทด เปลยนตามราศเกด

และควร ยดหลกคมภรกาลามสตร 10 ประการตามหลกพระพทธศาสนาโดยพจารณาตามหลกเหตผล

จะทาใหผเปลยนชอมคณภาพชวตทดได”

จนจรา สวรรณไตร. (2551 : 1) ไดศกษาเรอง “การเพมประสทธภาพหอพก

กรณศกษา หอพกกรนเพลส” ผลการศกษาพบวา “ปญหาดานการบรหารและการจดการ มการจดการ

กบคณภาพการบรหาร กจกรรม 5 ส. กาหนกฎระเบยบในการทางาน ใหแกพนกงาน สารวจความพง

พอใจและทศนคตในการปฏบตงานของพนกงาน มการจดทา Job Description, Job Specification

และการฝกอบรมเพอใหพนกงานมระเบยบวนยในการฏบตงานเพอกระตนใหเกดการกระตอรอรนใน

การปฏบตหนาท และเปนแนวทางทดในการปฏบตงาน และมการปรบปรงแผนการตลาดโดยใช กล

ยทธ เพอสรางการรบรใหแกลกคา สรางแรงจงใจและความพงพอใจใหแกลกคาทเขามาใชบรการ ซง

ประกอบดวยกลยทธดานผลตภณฑ คอ การรกษาความปลอดภยและความสะอาด กลยทธดานราคา คอ

มการตงราคาคาหองพกใหตากวาคแขงขนเลกนอย รวมไปถงคานา และคาไฟฟา กลยทธดานสถานท

บรการ คอ ความสะดวกในการคมนาคม และความสะดวกในการตดตอกบเจาหนาทของหอพก กลยทธ

ดานบคลากร คอ ความเอาใจใสในงานบรการ หรอแกปญหาของพนกงานและการใหบรการอยางถกตอง

แมนยา กลยทธดานการใหบรการ คอ การอานวยความสะดวกตอการใชบรการและจานวนพนกงานท

ใหบรการ กลยทธดานบรรยากาศ คอ ความสะอาด ความรมรน สภาพแวดลอมทเงยบสงบ และการ

ตกแตงบรเวณอยางเปนสดสวน กลยทธดานคณภาพการใหบรการ คอ การบรการตามสญญา โดย

ใหบรการตามขอตกลงกบลกคากอนทาสญญาเขาพก จงเพอเสรมสรางหอพกกรนเพลสใหม

ประสทธภาพเพมมากขน

178

พทธพงศ แสงจนทร. (2551 : 1) ไดศกษาเรอง “การพฒนาคณภาพชวตทหารกอง

ประจาการ คายสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช อาเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด” ผล

การศกษาพบวา “การพฒนาคณภาพชวตทหารกองประจาการ คายสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

มหาราช อาเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด พบวา การพฒนาคณภาพชวตทหารกองประจาการ ทง 4

ดาน ภาพรวมอยในระดบมาก ในดานทพกอาศย พบวา มการจดอาคารทพกใหถกสขลกษณะมากทสด

ในดานอาหาร พบวา โรงเลยงมความสะอาดมากทสด ในดานการศกษา พบวา มการสงเสรมการศกษา

นอกระบบโรงเรยนมากทสด และในดานคณธรรมจรยธรรม พบวา มการอบรมความรเกยวกบความ

สามคคมากทสด”

เรงฤทธ พลนามอนทร (2552 : 1-2) ไดศกษาเรอง “ศาสนาครสตกบการเปลยนแปลง

ทางสงคมและวฒนธรรมเพอพฒนาคณภาพชวตอยางยงยน ของชมชนในภาคอสาน” ผลการศกษา

พบวา คนในชมชนมความสมพนธเกยวดองกนเปนเครอญาตทเคยอยรวมกนมาเปนเวลานาน ควร

สงเสรมใหจดตงกลมคนหรอองคกรภายในชมชนเพอทากจกรรมเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน

และเชอวากจกรรมจะเปนเครองมอในการสรางคน ทาใหรจกกน และปรบตวใหสามารถทางานรวมกน

ได ดานสงแวดลอมจะสอนใหรวาทรพยากรธรรมชาตในโลกของเรามอยางพอเพยงททกคนจะใชรวมกน

จงควรใหทกคนมสวนรวมในการอนรกษ และบารงไวซงทรพยากร เพอยงประโยชนแกมนษยทกคน ควร

มการตงสถานศกษาของศาสนาครสตในชมชนเพอสอนวชาสามญใหกบบตรหลาน และเปนเครองมอใน

การเผยแผปลกฝงความเชอคาสอนของศาสนาใหกบเยาวชนตอไป”

สขศร สงวนสตย (2552 : 3) ไดศกษา เรอง “คณภาพชวตของนกศกษามหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร” ผลการศกษาพบวา 1) นกศกษามหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบรม

คณภาพชวต โดยรวมอยในระดบปานกลาง โดยมคณภาพชวตในดานตางๆ ไดแก ดานอาหารและ

โภชนาการ ดานทอยอาศยดานสขอนามย ดานการรบบรการพนฐาน และดานความปลอดภยในชวต

และทรพยสน อยในระดบปานกลาง ทกดาน 2) การเปรยบเทยบคณภาพชวตของนกศกษาทมปจจย

สวนบคคลแตกตางกน พบวา ชนปทกาลงศกษาและระดบผลการศกษา เปนปจจยทไมสงผลตอความ

แตกตางของคณภาพชวตของนกศกษา สวนปจจยทสงผลตอคณภาพชวตของนกศกษา ไดแก เพศของ

นกศกษา คณะทนกศกษาสงกด ทพกอาศย สงผลตอระดบคณภาพชวตของนกศกษา 3) นกศกษาม

ความตองการพฒนาคณภาพชวตและความเปนอยในดานอาหารและโภชนาการมากทสด โดยเฉพาะ

เรองอาหารและสภาพแวดลอมในโรงอาหาร ควรสะอาดและถกสขลกษณะมากกวาปจจบน รองลงมา

คอ ดานทอยอาศย นกศกษาตองการใหคาหอพกในมหาวทยาลยถกลง ดานสขภาพอนามย นกศกษา

ตองการใหมการตรวจรางกายประจาปดานการไดรบบรการพนฐาน นกศกษาตองการใหมพนทพกผอน

179

ในชวงเวลาพกใหมากขน เพมตนไมเพอใหเกดความรมรน และดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน

นกศกษาตองการใหเพมพนกงานรกษาความปลอดภยและจดตามจดตางๆ ใหทวถง

โกศล แยมกาญจนวฒน (2552 : 1) ไดศกษา เรอง “คมอการจดกจกรรมการพฒนา

วนยนกเรยนดานความรบผดชอบตอตนเองของนกเรยนโรงเรยนเตรยมอดมศกษาพฒนาการดอนคลง”

ผลการศกษาสรปไดวา รปแบบของการจดกจกรรม พฒนาวนยนกเรยนดานความรบผดชอบตอตนเอง 3

ดาน ไดแก ดานการงานทไดรบมอบหมาย ดานในการกระทาของตนเอง และดานการตรงตอเวลา

สาหรบนกเรยนชวงชนท 3 โครงสรางของกจกรรมประกอบดวยสาระสาคญจดประสงค ระยะเวลา

วธการดาเนนการ สออปกรณ การประเมนผล และขอเสนอแนะจากสรปผลการตรวจสอบความเปนไป

ไดของคมอการจดกจกรรมการพฒนาวนยนกเรยน ดานความรบผดชอบตอตนเองของนกเรยนโรงเรยน

เตรยมอดมศกษาพฒนาการดอนคลงผเชยวชาญมความเหนวาคมอสามารถนาไปปฏบตไดในระดบเหน

ดวยอยางยง หรอสามารถนาไปปฏบตไดมากทสด”

6.2. งานวจยตางประเทศ

แมคแคนแนล และคณะ (Mckennell and others. 1983 : 210) ไดศกษาเรอง

“องคประกอบของการรบรคณภาพชวต” ผลการศกษาพบวา “ตวบงชทางสงคมของการรบรภาวะความ

เปนอยดจะมลกษณะคลายกบเจตคต คอ ประกอบดวย 2 องคประกอบ คอ องคประกอบดานความรสก

(Affective) และรคด (Cognitive) โดยองคประกอบดานความรสกม 2 ลกษณะ คอ ความรสกด

(Positive affect) ทเปนการตอบสนองทางดานอารมณในทางทดเชนการมความสขความรสกทไมด

(Negative affect) ทเปนการตอบสนองในทศทางทไมด เชนความวตกกงวล ความเครยด”

แฮดแดด (Haddad. 1986 : 2025-A) ไดศกษาเรอง “คณภาพชวตของนกศกษาใน

วทยาลยจอรแดน” โดยศกษาถงการรบรเกยวกบปจจย 16 ประการ ทสงผลตอคณภาพชวตกลม

ตวอยาง 300 คน ผลการศกษาพบวา“ปจจยทง 16 ประการกบคณภาพชวตมความสมพนธกนใน

ทางบวกกบความพงพอใจในชวต โดยนกศกษาทมการรบรวาตวเองมความพงพอใจในเรองสขภาพ

รายไดสมพนธภาพในหมเพอน และสภาพชวตในครอบครวของตน จะมความพงพอใจในชวตสงกวา

นกศกษาทรายงานตนเองวามความพงพอใจในเรองเหลานนนอยกวา และความพงพอใจในชวต

ครอบครวของตนนนจะเปนตวพยากรณทมคาสงสด ในการพยากรณความพงพอใจในชวตของนกศกษา

ถงรอยละ 50 และนกศกษาทมอายตางกนมความพงพอใจในชวตแตกตางกน นกศกษาทมเพศตางกนม

ความพงพอใจในชวตตางกน”

กลล และวลส (Gill and wills.1990) อางถงใน สพรรณ ไชยอาพร, และสนท สมครการ

(2534 : 54) ไดศกษาเรอง “การรบรคณภาพชวตในกลมทอาศยอยในเขตรอบเมองและชนบทศกษา

180

กรณ สเครทไดนาและอลเบอรตา ในประเทศแคนาดา” โดยศกษากบตวแปร 2 ตวคอ การรบรความ

เปนอยของตนเอง และความพงพอใจความเปนอยในเมอง ผลการศกษาพบวา “การมมาตรฐานของชวต

ทด การมเพอนสนท ความสมพนธในครอบครวและสขภาพของบคคลเปนตวแปรททานายคณภาพชวต

โดยรวมของบคคล”

ไนเลอร (Nailor. 2000 : 112) ไดศกษาเรอง “คณสมบตทดของโปรแกรมการแนะ

แนวทมประสทธภาพของโรงเรยน เพอใชประโยชนในการเปนตวเรงใหเกดการพฒนาคณภาพของ

โรงเรยนในอนาคต” เนองจากการทนกศกษาสวนใหญเชอวาบทบาทของนกแนะแนวในการปฏรป

การศกษากคอเปนนกการศกษาทมหนาทชวยเหลอในการพฒนาปรบปรงบรรยากาศในการเรยนของ

โรงเรยน การปฏบตงานการเรยนของนกเรยนเปนตวเชอมโยงระหวางโรงเรยน ครอบครวบคลากร

บรการนกเรยน หนวยงานตางๆ ตลอดจนสมาชกตาง ๆ ของชมชน การเกบขอมลใชเทคนคสามเสา คอ

ขอมลจากเอกสารอางอง ขอมลจากการสมภาษณผเชยวชาญสาขาการแนะแนวโรงเรยนและจากการใช

แบบสอบถามนกแนะแนวโรงเรยน ผลการศกษาพบวา “โปรแกรมแนะแนวทด ควรมคณลกษณะ 6

ประการ คอ 1) บทบาทและความรบผดชอบ 2) มาตรฐาน3) ระบบการแนะแนว 4) การประเมนผล 5)

การพฒนาวชาชพ 6) ความเสมอภาคและการเขาใชบรการ”

องคการยเนสโก (UNESCO, 1980 : 312) ใหเกณฑในการประเมนคณภาพชวตไว 2

ดาน คอ 1) วตถวสย (objective) การประเมนดานวตถวสย วดโดยอาศยขอมลดานรปธรรมทมองเหน

ได นบได วดได เชน ขอมลดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม 2) ดานจตพสย (subjectiv) เปนการ

ประเมนขอมลดานจตวทยา ซงอาจทาไดโดยการสอบถามความรสก และเจตคตตอประสบการณของ

บคคล เกยวกบชวตการบรตอสภาพความเปนอยการดารงชวต รวมทงสงตางๆ ทเกยวของกบชวต ความ

พงพอใจในชวต

Flynn & Frantz, 1987 : 159 อางถงใน จาเรยง ภรมะสวรรณ. (2532 : 20) ได

เสนอ 2 หลกใหญๆ ในการประเมนคณภาพชวต คอ 1) ประเมนในเชงวตถพสย Objective approach)

แสดงถง ภาวะทางกายภาพลกษณะเหตการณ พฤตกรรมหรอลกษณะของบคคลซงตดสนใจ โดยบคคล

อน หรอดวยตนเองจากขอมลทเปนจรง เชน รายได อาชพ การศกษา หนาทการงานเปนตน

2) ประเมนในเชงจตพสย (Subjective approach) ตดสนดวยตนเองจากกรอบการรบรประสบการณท

ผานๆ มาของตนเอง เชน ความปรารถนา ความพอใจในชวต และเหนวาการตดสนโดยตนเองนจะ

สะทอนถงระดบการประเมนทนาเชอถอทสด

สรป จากเอกสาร และงานวจยทเกยวของทงภายในประเทศ และตางประเทศ จะเหนไดวา

คณภาพชวตของนกศกษาเกยวของกบสภาพความเปนอยทด โดยมหาวทยาลยมหนาทในการจดบรการ

181

ดานตางๆ ใหกบนกศกษาใหใชชวตในสงคมอยางมความสขเพอพฒนาคนใหมคณภาพในการศกษาครงน

ผวจยไดสรปแนวคดเพอทาการศกษาเกยวกบคณภาพชวตของนกศกษามหาวทยาเอกชน ในเขต

กรงเทพฯ 6 ดาน คอ 1) ดานคณธรรมและจรยธรรม คอ ความรบผดชอบมระเบยบ วนยและซอสตย

สจรต ความประหยดมธยสถและมเหตผล การไมเกยวของกบอบายมข 2) ดานอาหารโภชนาการและ

สขอนามย 3) ดานทอยอาศยและสภาพแวดลอม 4) ดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน 5) ดาน

สงคม เศรษฐกจและครอบครว 6) ดานการอนรกษวฒนธรรม ธรรมชาตและสงแวดลอม ซงแนวคดทง 6

ดานนจะเปนกรอบในการศกษา