บทท 3

สอการเรยนการสอน

สอนบวาเปนสงทมบทบาทสาคญอยางมากในการเรยนการสอนตงแตอดตจนถงปจจบน เพราะสอเปนตวกลางทชวยใหการสอสารระหวางผสอนและผเรยนดาเนนไปอยางมประสทธภาพ ชวยใหผเรยนไดเขาใจความหมายของเนอหาไดตรงกบทผสอนตองการ ไมวาสอนนจะอยในรปแบบใดกตาม ลวนแตเปนทรพยากรทสามารถอานวยความสะดวกในการเรยนรไดทงสน การใชสอถอเปนการสอสารระหวางผเรยนและผสอน ผสอนตองเลอกใชสอและชองทางการสอสารใหถกตองเหมาะสมกบเนอหาทจะสอน เหมาะสมกบรปแบบการเรยนรของผ เรยน รวมถงความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในการเรยนดวย ทงนการใชสอทไมเหมาะสมกบสภาพการณอาจทาใหการเรยนการสอนไมบรรลตามจดมงหมายทตงไว นอกจากนเมอเลอกสอประเภทใดแลวยอมคานงถงเทคโนโลยของสอแตละประเภทดวย เพอเลอกใชสอททนสมยและสามารถสอสารดวยชองทางตางๆ เพอสงเนอหาใหผเรยนเกดการเรยนรไดอยางดทสด เหมาะแกการเรยนรของผเรยน โดยผสอนสามารถเลอกใชสอแตละประเภทตามทฤษฎการเรยนรและรปแบบการเรยนรของผเรยนแตละคนได ในปจจบนสามารถแบกสอการเรยนการสอน 6 ประเภทดวยกน ไดแก 1) สอพนฐาน 2) สอแอนะลอก 3) สอดจทล 4) สอมลตมเดย 5) สอไอซท และ 6) สอยคใหม

สอการเรยนการสอน

สอ (medium, pl.media) เปนคามาจากภาษาลาตนวา medium แปลวา ระหวาง (between) หมายถง สงใดกตามทบรรจขอมลสารสนเทศหรอเปนตวกลาง ใหขอมลสงผานจากผสงหรอแหลงสงไปยงผรบสามารถสอสารกนไดตรงตามวตถประสงค เมอผสอนนามาใชประกอบการสอนจะเรยกวา สอการสอน (instructional media) และเมอนาใหผเรยนใชจะเรยกวา สอการเรยน (learning media) โดยเรยกรวมกนวา สอการเรยนการสอน หรออาจเรยกสนๆ วา สอการสอน ดงนนผสอนจาเปนตองศกษาถงลกษณะเฉพาะและคณสมบตของสอแตละชนด เพอเลอกสอใหตรงกบวตถประสงคการสอนและจดประสบการณการเรยนรใหแกผเรยน โดยตองมการวางแผนอยางเปนระบบในการใชสอดวย เพอใหกระบวนการเรยนการสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ

สอการเรยนการสอน หมายถง ทกสงทกอยางทผสอนและผเรยนนามาใชในการเรยนการสอน เพอชวยใหกระบวนการเรยนรดาเนนไปสเปาหมายอยางมประสทธภาพ โดยใชวสดสงของทมอยในธรรมชาต อปกรณ เครองมอ รวมทงวธการสอนและกจกรรมในรปแบบตางๆ (สานกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน , 2554) คณคาของสอการเรยนการสอน มดงตอไปน

1. ชวยใหผเรยน เรยนรไดดขนจากประสบการณตรงอยางมความหมาย 2. ชวยใหผเรยน เรยนรไดเรว และใชเวลานอยลง

48

3. ชวยกระตนใหผเรยนมความสนใจในการเรยนมากขน และสรางการมสวนรวมในการเรยนอยางกระตอรอรน

4. ชวยสงเสรมการคด สรางความคดรวบยอด ถายโยงความรสความจาระยะยาว และ มความคงทน ทาใหผเรยนสามารถเรยกคนความรไดตลอดเวลา เมอผสอนตองการวดและประเมน

5. ชวยสงเสรมการคดวเคราะหและไตรตรอง 6. ชวยแกไขปญหาในการเรยนร หรอขอจากดของผเรยนเปนรายบคคล ไดแก

6.1 ทาใหเรยนรสงทซบซอนไดงายขน 6.2 ทาใหเรยนรสงทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรมมมากขน 6.3 ทาใหสามารถสงเกตสงทเคลอนไหวเรว โดยจาลองใหชาลงได 6.4 ทาใหสามารถสงเกตสงทเคลอนไหวชา โดยจาลองใหเรวขนได 6.5 ทาใหสงทมขนาดใหญใหเลกลงเพอการศกษาไดงายขน 6.6 ทาสงทเลกมาจนตามองไมเหน ขยายใหชดเจนเหนรายละเอยดมากขน 6.7 นาสงทเกดขนในอดตมาศกษาในปจจบนได 6.8 นาสงทอยหางไกล หรออยในสภาพแวดลอมอน มาศกษาภายในชนเรยนได

7. ชวยลดการบรรยายของผสอนลง โดยใหสอทาหนาทถายทอดความรใหแกผเรยน 8. ชวยทาใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนดขน เพราะสอการเรยนการสอนจะตอง

ผานการหาประสทธภาพกอนนามาใชในการเรยนการสอน

อยางไรกตาม ปญหาในการนาสอการเรยนการสอนมาใชในหองเรยนในสภาพปจจบน พบวาครยงคงสอนแบบบรรยายหนาชนเรยน โดยใหผเรยนรบฟงแลวจนตนาการตามเพอจดจาเนอหา ซงบางเนอหาทเปนนามธรรม อาจทาใหผเรยนไมสามารถเขาใจได สงผลตอคณภาพการเรยนรของผเรยน ปญหาเหลาน เกดขนจากผมสวนเกยวของ 2 กลม ดงน

1. กลมผบรหาร ในอดตผบรหารมกไมใหความสนใจ ไมตระหนกในคณคาและความสาคญของสอเทาทควร มอบหมายใหเปนหนาทของครในการคดวางแผนสรางสอการเรยนการสอนเอง ขาดการวางนโยบายดานการพฒนาสอการเรยนการสอนทมประสทธภาพ นอกจากนสถานศกษาบางแหงอยในถนทรกนดาร ไมสามารถหาวสด อปกรณ หรอเทคโนโลยมาใชในการเรยนการสอนได รวมถงไมมกระแสไฟฟาใช จงทาใหกลมผบรหาร ไมสามารถจดสภาพแวดลอมและเตรยมสอการเรยนการสอนใหกบผเรยนอยางเพยงพอ

2. กลมผสอน ครผสอนมความรบผดชอบในการจดการเรยนการสอนโดยตรง และมความรอบรในเนอหาวชาทตนเองรบผดชอบ แตมกขาดเทคนคในการใชสอการเรยนการสอนในการถายทอดความร เนองจากขาดความเขาใจในการเลอก ออกแบบ สราง และการประเมนสอ รวมถงการประยกตใชทฤษฎการเรยนร กบการนาสอการเรยนการสอนไปใช จงทาใหครขาดความสนใจทจะพฒนาสอการเรยนการสอน และเนนการบรรยายหนาชนเรยน และการจดกจกรรมการเรยนการสอนทไมไดวางแผนอยางเปนระบบ สงผลใหผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนตา ดงจะเหนไดจากผลการทดสอบทางการศกษาแหงชาตขนพนฐาน (Ordinary National Educational Test: O-NET)

49

ข งจ อ ก ล า ว ว า I see and I forget, I hear and I remember, I do and I understand. (เมอฉนไดเหน ฉนกจะลม, ถาฉนไดยน ฉนกจะจา, ยงฉนไดทา ฉนยงเขาใจ) สะทอนถงภาพท 3.1 ไดเปนอยางด เพราะรปแบบการเรยนรของคนเราแบงเปน 3 รปแบบ ไดแกการฟง การดและการกระทา การใหประสบการณการเรยนรขอคนจงองอยกบทง 3 รปแบบน เอดการ เดล (Dale, 1969:105-135 อางใน กดานนท มลทอง,2548:103-105) ไดแบงสอการสอนโดยสรางเปน กรวยประสบการณ (Cone of Experience) ดงภาพท 3.1

ภาพท 3.1 กรวยประสบการณของ เอดการ เดล (Edgar Dale) ทมา: กดานนท มลทอง, 2548: 103

จากภาพท 3.1 จะเหนไดวาแนวทางในการอธบายถงความสมพนธระหวางสอโสตทศน

ประเภทตางๆ ขณะเดยวกนเปนการแสดงขนตอนของประสบการณการเรยนรและการใชสอแตละประเภทของกระบวนการเรยนรดวย แตละสวนจะเปนตวแทนของขนตอนทอยระหวางประสบการณตรงและประสบการณนามธรรมอยางทสด เมอพจารณาจากฐานของกรวยขนไปสจดยอดบนจะเปนการคอยๆ ลดความเปนประสบการณตรงลงไปในแตละขนตอน และในทางกลบกนหากดจากจดยอดของกรวยลงมาจะเปนการเพมประสบการณตรงและเกดการเรยนรมากขนทละขนตอนเชนกน ดงน

ประสบการณตรง เปนการใหประสบการณทเปนจรงมากทสดโดยการใหผเรยนไดรบประสบการณตรงอยางมความหมายจากของจรงดวยการเหน สมผสจบตอง ลมรส ไดยน และไดกลน เพอใหผเรยนมสวนรวมโดยตรง เชน สมผสขนสตวเพอรบรความออนนม รบประทานมะนาวเพอรบรรสเปรยว ฯลฯ อยในสถานการณจรง เชน อยใตดนโดยเดนทางดวยรถไฟใตดน ฯลฯ หรอดวยการกระทาของตนเอง เชน การจดดอกไม ทากบขาว เหลานเปนตน

50

ประสบการณรอง เปนการเรยนรโดยใหผเรยนเรยนจากสงทใกลเคยงความเปนจรงทสด ประสบการณนจะใชเมอสอทจะนาเสนอเปนสอขนาดใหญเกนกวาทจะนาเขามาในหองเรยนและไมสามารถนาไปชมเพอใหรบประสบการณตรงได เชน ตกระฟา หอไอเฟล เรอดานา หรอเปนสอทอยภายในสงมชวตหรอวตถทไมสามารถผาออกดได ในกรณนจะใชของจาลองแทน เชน โครงกระดก กลองถายรป หรอหากไมสามารถไปในสถานทจรงหรออยในสถานการณจรงไดจะใชการจาลองกได เชน การลงบตรเลอกตง การนงในหองนกบนจาลอง เปนตน

ประสบการณนาฏกรรมหรอการแสดง เปนการแสดงบทบาทสมมตหรอการแสดงละคร เพอเปนการจดประสบการณแกผ เรยนในเรองทมขอจากดดวยยคสมย เวลา และสถานท เชน เหตการณในประวตศาสตรหรอเรองราวทเปนนามธรรม โดยใหผเรยนมสวนรวมเพอเรยนรจากการสวมบทบาทสมมตในการแสดงนน

การสาธต เปนการแสดงหรอการกระทาประกอบคาอธบายของความจรง แนวคดหรอกระบวนการ เพอใหเหนลาดบขนตอนของการกระทานน เชน การตดเยบเสอผา การปรงอาหาร ในการสาธตนถงแมสวนมากแลวผเรยนจะเปนผสงเกตการณ (observer) เทานน แตในบางครงอาจมการกระทา (doing) รวมดวย

การศกษานอกสถานท เปนการใหผเรยนพบเหนและเรยนรจากประสบการณภายนอกสถานทเรยน โดยการเยยมชมสถานทตางๆ เชน เยยมชมอทยานประวตศาสตรเพอดวตถและสถานทโบราณ ไปสวนสตวเพอดสตวนานาชนด

นทรรศการเปนการจดแสดงสงของตางๆ เชน การจดปายนเทศ เพอใหสาระประโยชนและความรแกผเรยน โดยนาสอนานาประเภทมาจดรวมกนเพอใหไดรบประสบการณหลายอยางผสมผสานกนมากทสด เชนในการจดนทรรศการวนเขาพรรษาอาจมการใชภาพกราฟก ทงภาพถาย ภาพวาดประกอบขอความตวอกษร เสนอภาพเคลอนไหวดวยแผนวซดเกยวกบการทาบญทวด มเสยงแสดงธรรมจากเครองเสยง มของจรงเกยวกบของถวายพระ เปนตน

โทรทศน โดยใชทงโทรทศนการศกษาและโทรทศนการสอน เพอใหขอมลความรแกผเรยน หรอผชมทอยในหองเรยนหรออยทางบาน และใชสงไดทงในระบบวงจรเปดและวงจรปด การสอนอาจจะเปนการสอนสดหรอบนทกลงวดทศนกได

ภาพยนตร เปนภาพเคลอนไหวและเสยงทบนทกเรองราวเหตการณ ลงบนฟลม แตในปจจบนเปนการใชแผนวซด/ดวด แทน เพอใหผเรยนไดรบประสบการณทงภาพและเสยง

การบนทกเสยง วทย ภาพนง ในขนตอนนของกรวยประสบการณเปนการใชสอหลายประเภท สอเสยงและภาพอาจใชไดทงการเรยนรายบคคลหรอเปนกลม สอในขนตอนนจะใหประสบการณนอยกวาสอโสตทศนทกลาวมาขางตนทงนเนองจากภาพนง (ภาพถายหรอภาพเลยนแบบของจรง) ขาดความเคลอนไหวและเสยงการกระจายเสยงของวทยจะไดยนเพยงเสยงโดยไมมภาพเหมอนการแพรสญญาณของโทรทศนและการบนทกเสยงเปนการบนทกขอมลตางๆ ทใหเฉพาะเสยง

ทศนสญลกษณ สอในขนตอนนเปนการนาเสนอสญลกษณทางทศนะ เชน แผนท แผนภม แผนภาพ กราฟ หรอเครองหมายซงเปนสงทเปนสญลกษณทนความเปนจรงของสงตางๆ หรอขอมลทตองการใหเรยนร

51

วจนสญลกษณ เปนขนจดยอดกรวยซงนาเสนอประสบการณขนทเปนนามธรรมทสดในลกษณะสญลกษณทางวาจาหรอกรยา ซงจะไมเกยวของกบลกษณะทางกายภาพของสงทใชแทน เชน คาวา มา จะไมมรปรางหรอเสยงเหมอนมา ในขนตอนนจงเปนนามธรรมของทกสงทไมเปนรปรางเหมอนตวตนทแทจรงของสงนนแตจะสอความหมายของสงนนแทน วจนสญลกษณ อาจเปนคาทสอความหมายไดชดเจน เชน สนข รถยนต แนวคด เชน ความงาม หลกการทางวทยาศาสตร เชน กฎความโนมถวง สตร เชน H20 รวมถงสงใดๆ ทเปนตวแทนของสญลกษณไดแก ตวหนงสอในภาษาเขยนและเสยงของคาพดในภาษาพด การใชวจนสญลกษณเปนสอในการเรยนการสอนจงควรใชรวมกบสอในขนตอนอนๆ ดวยเพอใหผเรยนเกดการเรยนรและความเขาใจทถกตอง

สอพนฐาน

จากกรวยประสบการณของเอดการ เดล จะเหนไดวาสามารถแบงสอไดเปน 3 ประเภทใหญๆ ไดแก วสด อปกรณ และเทคนควธการ โดยใชสอโสตทศนเปนหวใจหลก คอ ตาด หฟง แมวาจะเปนการใชเทคนควธการเปนสอในการเรยนการสอน แตในบางกรณกตองใชสอโสตทศน ประกอบในการนาเสนอดวย ในชวงแรกๆ มการนาสอโสตทศนมาใชในการศกษา โดยใชภาพและเสยงในการนาเสนอเนอหา ในลกษณะสอธรรมดาและสออเลกทรอนกส เชน แผนเสยงและเครองเลนแผนเสยง เทปเสยงและเครองเลนเทป ฟลมและเครองฉายภาพยนตร ภาพถาย แผนท ของจาลอง ของจรง สอเหลานนบเปนสอแบบดงเดม (traditional media) หรอเรยกวา สอพนฐาน สวนใหญเปนอปกรณการสอน (teaching aids) เนนสงทนามาสอน ตอมาเนนการรบรทางดานเสยงกบภาพ จงใชคาวาโสตทศนอปกรณหรอโสตทศนปกรณ (audio-visual aids) กดานนท มลทอง (2548) ไดเรยบเรยงการใชเทคโนโลยเสยงและภาพเพอเพมประสทธภาพการศกษาในชวงศตวรรษทแลวถงปจบนของประเทศสหรฐอเมรกา ซงตอมาไดนาเขามาเผยแพรและใชในการเรยนการสอนของประเทศไทย หวขอนไดสรปเฉพาะการใชสอโสตทศนแตละประเภททใชในการเรยนการสอน และแสดงเปนคาบเวลาทสาคญ ผเขยนไดสรปและนามาเสนอเปน ภาพท 3.2 ดงน

ภาพท 3.2 การใชเทคโนโลยเสยงและภาพในชวงศตวรรษทแลวถงปจบน

พ.ศ.2448-2463 | 2453 | 2463-2480 | 2484-2489 | 2493-2509 | 2520 - ปจจบน

- สไลด - ฟลมภาพยนตร - สงพมพ - ของจาลอง - แผนภม ฯลฯ

ภาพยนตร

- ภาพยนตร - วทย - หนงสอ

- เครองฉาย ภาพขามศรษะ - เครองจาลอง การบน - เครองเสยง - เครองฉายสไลด - หองปฏบตการ ทางภาษา

- โทรทศน เพอการศกษา - เครองฉายภาพยนตร - เครองฉายฟลมสทรป - เครองฉายสไลด - เทคโนโลยกอนหนาน - มการใชอยาง แพรหลาย

- ไมโครคอมพวเตอร ป 2523 เปนตนมา - อนเทอรเนต - อปกรณดจทล

(เขาสยคสอโสตทศน)

(เขาสยคเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร)

52 จากภาพท 3.2 จะเหนไดวาชวงกอนป พ.ศ.2509 เปนการใชสอการเรยนการสอนในรปแบบเกา เมอเปรยบเทยบกบปจจบน เชน สงพมพ บตรคา โปสเตอร ของจรง ของจาลอง กระดานชอลก กระดานผาสาล กระดานนเทศ แผนภม กราฟ การสาธต ฯลฯ สอเหลานครสามารถผลตและถายทอดเนอหาไดดวยตนเอง ดงภาพการนาเสนอผลงานการสอพนฐานของนกศกษา ท 2.3-2.29

ภาพท 3.3 บตรคา

ภาพท 3.4 แผนภาพ

ภาพท 3.5 กระดานนเทศ ภาพท 3.6 ของจาลอง

53

ภาพท 3.7 pop-up

ภาพท 3.8 สอ 3 มต

ภาพท 3.9 โปสเตอร

ภาพท 3.10 สอประเภทอปกรณทดลอง

54

ภาพท 3.13 หนงสอเลมเลก ภาพท 3.14 แผนภม

ภาพท 3.11 การตน ภาพท 3.12 สอประเภทเกม

55

ภาพท 3.15 หนกระดาษและหนนวมอ

ภาพท 3.16 วธสอนโดยใชบตรคา

56

ภาพท 3.17 วธสอนโดยใชเกม

ภาพท 3.18 การจดมมความร

57

สอแอนะลอก

สอแอนะลอก ซงเปนอปกรณอเลกทรอนกส ทใชในการถายทอดเนอหาจากวสดใหเหนเปนภาพขนาดใหญ ทฉายไปยงจอภาพ หรอถายทอดเสยงจากวสดบนทก แบงออกเปน 1) เครองฉาย เชน เครองฉายภาพขามศรษะ เครองฉายภาพทบแสง เครองฉายสไลด เครองฉายภาพยนตร 2) เครองเสยง เปนอปกรณแปลงสญญาณคลนไฟฟา ความถเสยงใหเปนคลนเสยงเพอใหเหมาะสมกบการไดยน เชน ลาโพงและวทย หรอเปนวสดอปกรณในการรบหรอบนทกเสยง เชน แถบเทปและเครองเทปเสยง และ 3) เครองแปลง/ถายทอดเสยง เชน กลองโทรทศน เครองเลนวดทศน เครองวชวลไลเซอร ดงภาพตวอยางท 2.19-2.24

ภาพท 3.19 เครองวชวลไลเซอร ภาพท 3.20 เครองเสยง

ภาพท 3.21 เครองฉายภาพขามศรษะ ภาพท 3.22 เครองฉายสไลด

58

ภาพท 3.23 เครองฉายภาพยนตร ภาพท 3.24 เครองฉายฟลมสทรป

สอดจทล

ดจทล (digital) กดานนท มลทอง (2548) กลาววา มาจากคาวา digit หมายถง ตวเลข หรอ เลขโดด ดงนน คาวา digital มความหมายคลายกบนวมอทเราใชนบจานวน เมอนาคานมาใชเปนสญญาณดจทล จงหมายถงสญญาณทมลกษณะเลขโดดโดยเฉพาะทเปนเลขฐานสอง (binary number) แยกจากกนคอ 1 และ 0 ซงเปนจงหวะไฟฟา เปด หรอ ปด จงมความไดเปรยบในการบบอดและความเทยงตรงในการบนทกและการอาน รวมถงความแมนยาในการเขาถงขอมล สามารถใชงานกบระบบคอมพวเตอรไดโดยตรง เมอนาระบบดจทลมาใชเปนสอ จงหมายถง อปกรณอเลกทรอนกสทใชในการถายทอดเนอหาและแปลงสญญาณทนามาใชแทนระบบแอนะลอก สอระบบดจทลไดแก ภาพตวอยาง ดงน ภาพท 3.25 เครองเลน ซด/ดวด แบบพกพา ภาพท 3.26 เครองเลน ซด/ดวด

59

ภาพท 3.27 กลองดจทล ภาพท 3.28 เครองวดโอโพรเจกเตอร

ภาพท 3.29 สายตอพวงสอดจทล นอกจากคอมพวเตอรแลว ปจจบนมสอดจทลอกมากมายใหผสอนไดเลอกใชกนอยาง

แพรหลาย หลกการทางานทสาคญของสอดจทล คอ รปแบบขอมลตองเปนตวเลข แตเนองจากสญญาณภาพและเสยงโดยธรรมชาตจะเปนระบบแอนะลอก เมอจะนามาใชในรปแบบดจทล จงตองมการแปลงขอมลใหเปนเลขฐานสองเสยกอน เพอบนทกขอมลลงในสอดจทล และแปลงกลบไปเปนแอนะลอกอกครงหนง เพอใหเปนภาพ ภาพเคลอนไหวและเสยงตามธรรมชาตเดมตอไป ดงภาพท 3.30

60

ภาพท 3.30 หลกการทางานของสอดจทล

ตวแปลงแอนะลอกเปนดจทลและตวเขารหส จะดาเนนการเปลยนความถของภาพและเสยงจากตนแหลงซงเปนแอนะลอก หรอกระแสดวยอปกรณตรวจจบ เชน กลองถายภาพระบบดจทล จะมชปซซด ประกอบดวยโฟโตเซลลขนาดจวจานวนมากรบแสงทสงกระทบวตถและเปลยนเปนสญญาณไฟฟา เปนจดเรมตนของขบวนการแอนะลอก จากนนสงตอใหอปกรณแปลงสญญาณใหเปนเลขฐานสอง แตเนอจากขอมลทไดรบนนมจานวนมากจงตอง เขารหส และ บบอด เพอลดทอนขอมลใหเหลอเพยงสวนทจาเปนตองใชจรง สงผลใหมขนาดเลกและไมเปลองเนอทจดเกบ และสะดวกในการสงผานระบบเครอขายทเปนชองการการสอสารไดอกดวย ซงภาพและเสยงอาจใชมาตรฐานทนยมกนในปจจบน เชน ภาพทใชมาตรฐาน JPEG หรอ เสยงเพยงอยางเดยวในมาตรฐาน MP3, WAVE หรอ ภาพ ภาพเคลอนไหว และเสยง มาตรฐาน MPEG, AVI หรอ MP4 เปนตน

สาหรบวสดดจทล เมอมการเขารหสและบบอดขอมลแลว จะบนทกขอมลลงในวสดตางๆ เชน ฮารดดสก แผนซด แผนดวด แผนเมมโมรสตก เทปเสยง เปนตน นอกจากนสามารถสงขอมลทถกบบอดในลกษณะของแฟมขอมล (data file) และแบบสายธารขอมล (streaming data) ไปในเครอขายคอมพวเตอรในระบบการสอสารแถบกวาง (broadband communication system) ระบบเครอขายเฉพาะท (local area network: LAN) หรอเครอขายอนเทอรเนต

61

ตวถอดรหสและตวแปลงดจทลเปนแอนะลอก เมอบนทกขอมลลงสอหรอสงไปยงเครอขายแลว เมอตองการใชงานขอมล เชน ดภาพ ฟงเสยง หรอดภาพยนตร จะตองนาวสดทเปนสอดจทลไปใชกบอปกรณทมาตรฐานตรงกน เชน เครองเลน MP3 เครองเลนซด/ดวด หากใชกบคอมพวเตอร ตองใชกบซอฟตแวรทรองรบกบมาตรฐานนนๆ ดวย และตองมอปกรณเชอมตอ เชน ชองเสยบ USB เพออานไฟลขอมล เครองอานซด/ดวด เพออานสอดจทล หรอเชอมตอกบเครอขายอนเทอรเนต/LAN (เครอขายทองถน) เพอสามารถใชสายธารขอมลได เปนตน

เนาวนตย สงคราม (2554) กลาวถงเหตผลทควรใชดจทลวดทศนในการจดกจกรรมการเรยนการสอนวา ผเรยนยอมมความคนเคยกบการชมภาพยนตรมาตงแตเลก เชน การตน สารคด เปนตน โดยสวนใหญมกเปนการนาเสนอเรองราวดวยภาพและคาพด ในโรงเรยนตางประเทศไดนาดจทลวดทศนมาใชในการเรยนการสอน เชน การเลาเรองประวตศาสตร ศาสนา นยาย ชวตจรง เพลง (มวสควดโอ) เหตการณรวมสมย ใชฝกการพดหรอการออกเสยง เปนตน สาหรบประเภทของดจทลวดทศนทใชในการเรยนการสอน ไดแก 1) การบรรยาย ลกษณะคลายหนงสน หรอละครโทรทศน 2) สารคด เปนการนาเสนอขอเทจจรง เรองราวเกยวกบบคล เหตการณ เพอนาเสนอสาระความร 3) แอนเมชน ทสรางขนดวยโปรแกรมคอมพวเตอร เชน Macromedia Flash เพอนาเสนอเรองราวทเปนสาระความรตางๆ และ 4) การเลาเรองแบบดจทล เพอนาเสนอเรองราว มมมอง ขอเทจจรงของผเรยน ทง ภาพ เสยง ขอความ สอพนฐานใชนาเสนอเนอหาในลกษณะสอธรรมดาและสออเลกทรอนกสระบบแอนะลอก ในระยะเวลาตอมาดวยพฒนาการของเทคโนโลยดจทล ทาใหมการใชสอดจทล แทนสอแอนะลอก ทงวสดและอปกรณ เชน เดมใชเครองฉายภาพศรษะนาเสนอเนอหาโดยใชแผนโปรงใส แตปจจบนเปลยนมาเปนการใชโปรแกรมนาเสนอ Microsoft Office PowerPoint แทน และฉายดวยเครองวดโอโพรเจกเตอร และการฉายภาพยนตรดวยฟลมหรอวดทศน เปลยนมาใชแผนวซดหรอแผนดวดแทน ซงใหภาพและเสยงทคมชดมากกวา หรอการฟงเพลงดวยเทปคาสเซตตระบบแอนะลอก เปลยนมาเปนการฟงจากแผนซดระบบดจทล เปนตน ดงนนผสอนควรทราบถงคณลกษณะและคณสมบตของสอแตละประเภท เพอการเลอกและประยกตใชรวมถงบรณาการสอพนฐานและสอดจทลใหเหมาะสมกบเนอหา รวมถงวธจดการเรยนการสอน ตารางท 2.1 แสดงการเปรยบเทยบสอพนฐาน สอแอนะลอก และสอดจทล รวมถงคณสมบตของสอในการนาเสนอในภาพรวม

62 ตารางท 3.1 เปรยบเทยบการนาเสนอเนอหาดวยสอพนฐาน สอแอนะลอก สอดจทลและคณสมบต

การนาเสนอ สอพนฐาน/สอแอนะลอก สอดจทล ภาพนงประเภท ภาพถาย ภาพวาด

-แผนโปรงใสและเครองฉายภาพ ขามศรษะ -สไลดและเครองฉายสไลด -แผนโปสเตอร -กระดานนเทศ

-คลปอารตบนแผนซดหรอ อนเทอรเนต -กลองดจทล คอมพวเตอร

เสยงหรอคาพด -เทปเสยงและเครองเลน/บนทกเทป

-แผนซด/ดวด/MP3และเครองเลน -เสยงจากอนเทอรเนต

รายการโทรทศน -จอโทรทศน

-จอภาพคอมพวเตอร -การแพรสญญาณบนอนเทอรเนต

ขอมลอกขระ/ ขอมลรวม

-สงพมพประเภทหนงสอ วารสาร

-มลตมเดยซด -หนงสออเลกทรอนกส -อนเทอรเนต

ของจรงของจาลอง -วสดของจรง 3 มต -ภาพ 3 มต ความเปนจรงเสมอ ทมา: กดานนท มลทอง, 2548: 137

สอมลตมเดย

กดานนท มลทอง (2548) และ ณฐกร สงคราม (2553) กลาวถงความเปนมาของสอในอดต สรปไดวา มกเปนสอในรปแบบเดยว หรอ สอประสมแบบดงเดม ทมการถายทอดเนอหาไปยงผรบสารเพยงชองทางเดยว ไมวาจะผานทางการมองเหน ทางการฟง หรอการสมผส แตมขอจากดดานความนาสนใจและเทคนคในการนาเสนอเพอใหผใชเกดการรบร ตอมาจงมแนวคดในเรองการผสมผสานสอเกดขน ในลกษณะวธการใชสอขามกน (cross-media approach) คาวา มลตมเดยหรอสอประสมแบบใหม ถกใชครงแรกในป ค.ศ.1965 ในรปแบบของการแสดงทผสมผสานระหวางแสง ส ดนตรและศลปะการแสดง ตอมาในชวงป ค.ศ.1970 นยามของสอมลตมเดย มลกษณะเปนการนาเครองฉายหลายเครองมาใชรวมกบเทปเสยง หรอ วสด อปกรณตางๆ เชน เครองฉายสไลด เครองฉายภาพโปรงใส เครองเลนวดทศน มาใชงานรวมกนดวยวธการตางๆ ในคราวเดยวกนหรอเปนลาดบขนตอน ตอมามการนาเอาระบบคอมพวเตอรมาเปนตวชวยควบคมการทางานของอปกรณแตละชน โดยมวตถประสงคเพอเราใหเกดความนาสนใจและใหผชมเกดการรบรอยางหลากหลายทงการมองเหนและไดยน เรยกอกอยางหนงวา คอมพวเตอรมเดย สาหรบราชบณฑตยสถาน ไดบญญตศพทของคา multimedia เปนศพทบญญตเทคโนโลยสารสนเทศไววา 1. สอประสม 2. สอหลายแบบ

63

รปแบบของมลตมเดย แบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญๆ ไดแก 1. มลตมเดยเพอการนาเสนอ (presentation multimedia) มวตถประสงคมงสราง

ความตนตาตนใจ นาสนใจ นาตดตามและถายทอดผานประสาทสมผสทหลากหลาย เชน ตวอกษร ภาพและเสยง ปจจบนพฒนาถง ขนทใหผชมไดสมผสไดถงความรสกตางๆ เชน ความรอน ความเยน การสนสะเทอน หรอกลน

2. มลตมเดยปฏสมพนธ (interactive multimedia) มวตถประสงคมงสรางใหผใชสอสามารถโตตอบไดโดยตรงผานโปรแกรมมลตมเดยอาจเรยกไดวาเปนสอประสมเชงโตตอบ มลกษณะของสอหลายมต (hypermedia) สามารถแบงเนอหาออกเปนสวนยอยและผใชสามารถขามไปใชขอมลในสวนอนๆ ทเชอมโยงถงกนดวยจดเชอมโยงหลายมตไดทนท เขาถงขอมลสารสนเทศทไมจาเปนตองเรยงลาดบเนอหา อาจกลาวไดวา สอหลายมต = สอประสม + จดเชอมโยงหลายมต

รปแบบของเนอหาในมลตมเดย โดยทวไปจะประกอบไปดวยสอการรบร ไดแก 1. ขอความหรอตวอกษร (text) 2. ภาพกราฟก (graphics) ทงแบบบตแมป ซงเปนภาพทสรางขนจากตารางจดภาพ

(grid of pixels) และแบบเวกเตอร (vector graphics) ทสรางขนจากรปทรงทขนอยกบสตรทางคณตศาสตร ทาใหมเสนทนมนวลและมความคมชดแมขยายใหญขน นอกจากนยงรวมถงภาพทไดจากการวาดดวยมอหรอโปรแกรมคอมพวเตอร หรอจากการแสกน รวมถงภาพนง (still images) หรอภาพทไดจากการถายจากกลองดจทลอกดวย

3. เสยง (sound) หมายถง เสยงทบนทกและเกบไวในรปแบบดจทล สามารถนากลบมาเลนซาได (play back)

4. ภาพเคลอนไหว (animation) หมายถง การนาภาพกราฟกมาทาใหมการเคลอนไหว เชน ภาพการตน ซงในปจบนสามารถสรางไดงาย เรยกวาการตนทสรางขนมาจากคอมพวเตอรดจทล(digital computer cartoon animation) โดยอาศยโปรแกรมกราฟกตางๆ โดยเฉพาะโปรแกรม Macromedia Flash ทนามาใชสรางการตน 2 มต หรอ 3 มตได

5. ภาพเคลอนไหวแบบวดทศน (full-motion video) เปนสออกรปแบบหนงทนยมใชกบมลตมเดย เนองจากสามารถแสดงภาพ ภาพเคลอนไหว และเสยงไปพรอมๆ กนได

6. ปฏสมพนธ (interactive) หมายถง การทผใชสามารถโตตอบสอสารกบโปรแกรมมลตมเดยได เชน การเลอกดขอมลทสนใจ โดยไมเรยงลาดบเนอหา โดยใชเมาส แปนพมพหรอสมผสหนาจอ การสงงานดวยเสยง เปนตน

ประโยชนของมลตมเดย ดวยคณสมบตของมลตมเดยหรอสอประสม ทนาเสนอสอหลากหลายรปแบบในคราวเดยวกน รวมถงการมปฏสมพนธโตตอบกบผใชแลวใหผลปอนกลบหรอตอบโตกบผใชในทนท ทาใหมผนยมใชสอประเภทนอยางแพรหลายและนามาใชเพอเออประโยชนใน การโฆษณา ประชาสมพนธ การสอสารโทรมนาคม การแพทยและสาธารณสข การคาและพาณชย การบนเทงและนนทนาการ ภมศาสตร และการพมพ ในหลายรปแบบตามทตองการ สาหรบประโยชนทเออตอการเรยนการสอน นน ไดแก

64

1. การสอสารความร เนอหาของมลตมเดยชวยในการสอสารความรจากผสอนหรอจากแหลงเรยนรตางๆ ไปสผเรยนไดอยางชดเจนกวาสอแบบดงเดม

2. เนนผเรยนเปนศนยกลาง มลตมเดยสามารถสนองตอบตอการใชงานของผเรยนไดทนท เนองจากผเรยนสามารถเลอกเนอหาหรอกาหนดจงหวะในการเรยนของตนไดเองตามวนและเวลาทตองการ

3. ความยดหยน มลตมเดยสามารถนามาประยกตใชกบการจดการเรยนการสอนไดทกรปแบบและสถานการณ เนองจากสอมลตมเดยสามารถใชไดหลากหลายวธ เพอนาเสนอเนอหาทดทสดแกผเรยน

4. ปฏสมพนธ มลตมเดยสามารถกระตนใหผเรยนรสกกระตอรอรนและกระฉบกระเฉงตลอดเวลาทเรยนเนอหาจาก บทเรยน เนองจากสอมลตมเดยทสรางจากโปรแกรมคอมพวเตอรสามารถมปฏสมพนธโตตอบผเรยนไดหลายวธการและอยางรวดเรว

5. สนองตอบตอการใชสอการเรยนการสอนอยางหลากหลาย ดวยแนวคดการจดการเรยนรแบบรวมมอระหวางกนของผเรยน การเรยนรแบบโครงงาน และสนบสนนการเรยนรทเออใหผเรยนแสวงหาความรไดดวยตนเอง

ขอจากดของมลตมเดย แมวามลตมเดยจะมคณลกษณะทเออตอการเรยนรทด แตในการนามาประยกตใชกบการจดการเรยนการสอนของไทย พบวายงมขอจากดอยหลายประการ ไดแก 1. ทกษะการผลต สอมลตมเดยในปจจบนยงมการผลตและนามาใชในการจดการเรยนการสอนในชนเรยนโดยผสอนเปนผออกแบบใหเหมาะสมกบปญหาการเรยนการสอนในชนเรยนของตนนอย ทงนอาจเกยวของกบทกษะในการสรางสอมลตมเดยทตองสามารถใชสอไดหลากหลายรปแบบแลวนามาผสมผสานเปนสอมลตมเดย 2. กระบวนการหาประสทธภาพ ปจจบนพบวาผผลตสอมลตมเดยขาดกระบวนการหาประสทธภาพสอและวเคราะหผลการตรวจสอบสอ ทาใหสอมลตมเดยถกสรางขนโดยไมมการประเมนคณภาพเพอนาไปสการแกไข 3. การออกแบบมลตมเดย มลตมเดยสวนใหญทผลลตขนมา ขาดการนาหลกทฤษฎการเรยนรมาใชในการออกแบบสอมลตมเดยและการบรรจวธสอนลงในสออยางเปนขนตอนและเปนระบบ 4. ทมงานพฒนามลตมเดย การสรางสอมลตมเดยทไดคณภาพตองอาศยคณะผพฒนาทมความสามารถครบถวนทจะผสมผสานสอหลากหลายรปแบบลงไปในสอมลตมเดย รวมถงการขาดแคลนบคลากรทมความสามารถในดานการสรางสอมลตมเดยและตองมความรดานการออกแบบการเรยนการสอนอกดวย 5. ความพรอมในการใชงานมลตมเดย แมสอมลตมเดยทมคณภาพและเออตอการเรยนรของผเรยนไดดเพยงใด แตขอจากดดานความซบซอนในการใช ราคาคอมพวเตอร อปกรณตอพวงเพอใหสอมลตมเดยนาเสนอเนอหาไดสมบรณมราคาแพง ตองอาศยเครอขายอนเทอรเนต ตองใชไฟฟา อาจทาใหผสอนหรอผเรยนมความรสกไมสะดวกในการใชงาน และหนไปใชสอรปแบบอนแทน โดยเฉพาะสอพนฐาน ทสรางขนมาจากคอมพวเตอรทผสอนมความถนดมากกวา

65

สอไอซทและสอยคใหม

สานกเทคโนโล ยเพ อการเรยนการสอน (2554) ได ใหความหมายของส อ ไอซท (Information and Communications Technology media) วาหมายถง เทคโนโลยทใชในการนาเสนอขอมลสารสนเทศ ความร ฯลฯ ผานอปกรณอเลกทรอนกสตางๆ เชน คอมพวเตอร โทรศพท โทรศพทเคลอนท โทรทศน ดวด วดโอ วดโอคอนเฟอรเรนซ รวมทงการนาเสนอผานระบบเครอขายอนเทอรเนต สอไอซท มคณสมบตคลายคลงกบสอมลตมเดย จงทาใหผเรยนมความสนใจ สามารถนาเสนอเนอหาทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรมได ทาใหผเรยนมองเหนความสมพนธของเรองราวตางๆ ทเรยนรไดงาย รวดเรว รวมทงจดจาเนอหาไดคงทนขน และกระตนใหเกดความคดสรางสรรคสงใหม สอไอซทจาแนกตามแหลงทมา มรายละเอยดดงน 1. สอไอซททครไมตองผลตเอง โดยทครไมมความรในการผลตสอแตตองมความสามารถในการใชสอ แยกเปน 1.1 สออเลกทรอนกสทมขายตามทองตลาด 1.2 สอทมบรการบนอนเทอรเนต ทงของหนวยงานราชการและสถานศกษา 1.3 สอทหนวยงานตนสงกดจดสรรให 1.4 สอทครคนอนผลตและครยมมาใช อาจนามาจากอนเทอรเนต ไดรบการบรจาค การเผยแพรทางวชาการของเพอนคร หรอหนวยงานทางการศกษา แตตองพจารณาถงความถกตองของเนอหาและคณภาพของสอนนดวย 1.5 สอไอซท ทครทานอนรวมกบผเรยนผลตขนและครยมมาใช 1.6 สอไอซท ทผเรยนผลต จากการเรยนรในวชาตางๆ ไดแก การจดทารายงานดวยโปรแกรมประมวลผลคา โปรแกรมตารางคานวณ โปรแกรมฐานขอมล โปรแกรมสรางภาพนง ภาพเคลอนไหว ภาพเลอน การเขยนโปรแกรมภาษาคอมพวเตอร และการสรางผลงานดวยโปรแกรมประยกตอน เชน หนงสออเลกทรอนกส รายการโทรทศน แอนเมชน ซเอไอ เปนตน 2. สอไอซททครเปนผผลตและผใช โดยครเปนนกเทคนค นกออกแบบกจกรรมการเรยนรดวยสออเลกทรอนกส เปนผเชยวชาญดานเนอหา ดาเนนการผลตตามวตถประสงคและความตองการของตนเอง 3. สอไอซททครสอนใหผเรยนผลต เปนสอทไดจากกจกรรมการเรยนการสอนในวชาตางๆ ทครมอบหมายใหผเรยนไดศกษาคนควาหาความรแลวนามาจดทาเปนผลผลตของการจดการเรยนรในลกษณะสออเลกทรอนกส 4. สอไอซททครและผเรยนรวมกนผลต โดยครตองมความสามารถดานคอมพวเตอร เปนผสอนใหผเรยนสามารถใชโปรแกรมในการผลตสอ รวมถงมความรในเนอหาทจะบรรจลงในสอ พรอมกบเปนผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพของสอทรวมกนผลตขน 5. สอไอซททครรวมกนผลตในลกษณะเครอขายภายในและภายนอกสถานศกษา เปนการรวมมอของครผสอนเองทรวมตวกนผลตสอเปนกลม และนาไปเผยแพรหรอใชงานรวมกน ซงเปนการประหยดเวลาและคาใชจาย

66 จนตวร คลายสงข (2555) กลาววา เดกยคใหม หรอ ยค Net Gen ทเกดขนมาพรอมกบเทคโนโลยและอนเทอรเนต จะมลกษณะโดดเดน คอ กลาคด กลาทา กลาพด กลาถาม มความใฝร เมอสงสยกจะสามารถหาคาตอบไดดวยตนเอง แมบางครงจะยงขาดวจารณญาณในการเลอก คดกรองคาตอบ แตพวกเขากสามารถหาคาตอบมาได การมาบรรจบกนของเทคโนโลย สการสรางนวตกรรมการศกษาใหมๆ จนกลายเปนเทคโนโลยการศกษา ทาใหวสดอปกรณตางๆ เปนจากระบบแอนะลอกมาเปนดจทล ทาใหใชงานไดสะดวก รวดเรวและถกตอง ซงเปนคณสมบตอยางหนงของระบบคอมพวเตอรคอ การประมวลผล จดเกบและคนคนสารสนเทศ เมอนาคอมพวเตอรมาใชรวมกนกบการสอสารความเรวสงและเชอมตอกบเครอขายอนเทอรเนต ทาใหโลกเราในปจจบนเขาสยคของเทคโนโลยและการสอสาร (Information and Communications Technology: ICT) ซงในสมยแรกเรม นกเทคโนโลยการศกษามกแบงสอ ออกเปน สอสงพมพ สอเสยง สอภาพ สอวดทศน สอมลตมเดย และสอเวบ แตในปจจบนเสนแบงระหวางสอตางๆ เหลานนเหมอนจะจางหายไป เหลอเพยงสอแบบเดยวคอ สออเลกทรอนกส (electronic media) เพราะเกดจากการมาบรรจบกนของสอกบเทคโนโลยดจทล

ทกษะทจาเปนอยางหนงของผเรยนยคใหม ในศตวรรษท 21 คอ การรไอซท ซงแปลมาจากคาวา ICT literacy หมายถง การทผเรยนใชเทคโนโลยดจทล เครองมอสอสาร และเครอขายเทคโนโลยสารสนเทศ สรางเครอขายเพอการเรยนรทางสงคมออนไลนและแลกเปลยนเรยนรสารสนเทศรวมกบผอนอยางสรางสรรค มวจารณญาณและจรยธรรม ดงท พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 หมวด 9 เทคโนโลยเพอการศกษา และจากกรอบนโยบายเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต (IT 2020) ประกาศเมอวนท 22 มนาคม 2554 ทมยทธศาสตรเนนการพฒนาการศกษาดวยไอซท (e-Education) เพอนาพาประเทศไทยเขาสสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร (knowledge-based economy and society) เพอยกระดบของคณภาพชวตของคนไทย สงผลทาใหคณภาพการศกษาของเดกไทย เพอนาไปสทกษะการเรยนรตลอดชวต โดยใชไอซทเปนเครองมอ วจารณ พานช (2556) เสนอแนะวาไวในหนงสอการสรางการเรยนร สศตวรรษท 21 วา ครตองใชไอซทในการกลบทางหองเรยน โดยใหผเรยน เรยนวชาทบานผานทางสอไอซท แลวกลบมาทาการบานทโรงเรยน การสรางหองเรยนกลบทาง (the flipped classroom) มขนตอนดงน

67

ภาพท 3.31 การสรางหองเรยนกลบทาง ทมา: การสรางการเรยนรสศตวรรษท 21, 2556: 48

ขาวการศกษาของหนงสอพมพเดล นวส ฉบบวนท 3 พฤษภาคม พ.ศ.2556 เรอง หองเรยนกลบดาน สรปไดวา เปนแนวทางจดการเรยนการสอนแบบใหมท Jonathan และ Aaron ครวชาเคมของโรงเรยน Woodland Park High School สหรฐอเมรกา คดคนขน นกเรยนบางสวนของพวกเขาจาเปนตองขาดเรยนบอยครงเพราะถกกจกรรมตางๆ ดงตวออกไป ทง 2 คนจงระดมสมองคดหาทางแกไข จนนาไปส Flipped Classroom ในป ค.ศ.2007 จนถงปจจบน กระแส Flipped Classroom แพรขยายเปนวงกวางออกไปในอเมรกา และในปการศกษา 2556 ชนเรยนในโรงเรยนประถมศกษาและมธยมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน จะปรบตวใหเปนหองเรยนกลบดานเชนกน วธการคอ ครบนทกวดโอการสอนในชนเรยน แลวใหเดกไปดเปนการบาน จากนนครใชชนเรยนสาหรบชแนะนกเรยนใหเขาใจแกนความรโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอใหเดกสามารถเรยนรไดดวยตวเอง ดงนนครจะแจกสอใหเดกไปเรยนรลวงหนาทบาน หรอใหเดกไปดสออยางยทบ เมอมาเขาชนเรยนในวนรงขน นกเรยนจะซกถามขอสงสยตางๆ จากนนกลงมอทางานทไดรบมอบหมายเปนรายบคคลหรอรายกลมโดยมครคอยใหคาแนะนาตอบขอสงสย การตรวจสอบวาเดกไดดสอทครใหไปเรยนรลวงหนาหรอไมนน สามารถตรวจสอบจากบนทกโนตทมาสงใหคร อาจบนทกมาในสมด เขาไปเขยนไวในบลอกของคร หรอเขยนสงมาทางอเมล และจะใหเดกตงคาถามมาดวยอยางนอย 1 ขอ อยางไรกตาม จะตองมการฝกทกษะในการจดบนทกใหแกนกเรยนกอนชวงตนปการศกษาเพอเตรยมความพรอมในการเขาสหองเรยนกลบดานใหเดก

68

การวางแผนในการใชสอการสอน

ในนาสอการเรยนการสอนไปใชอยางเปนระบบ ผเขยนขอแนะนาแบบจาลองของไฮนกและคณะ (Heinich, and Others, 1999) ทเรยกวา The ASSURE model มขนตอนดงน

1. การวเคราะหลกษณะผเรยน (analyze learner characteristic) เปนการวเคราะหลกษณะของผเรยน เพอใหผสอนทราบวา ผเรยนมความพรอมใน

การเรยนมากนอยเพยงใด เนองจากตองเลอกสอใหมความสมพนธกบลกษณะท วไปและลกษณะเฉพาะของผเรยน ลกษณะทวไป ไดแก อาย ระดบความร สภาพสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมของผเรยนแตละคน ลกษณะเฉพาะ ไดแก ทกษะและความรพนฐานทมมากอน ความชานาญในทกษะทจะสอนมมากนอยเพยงใด ทกษะในการเรยนดานภาษา การอาน เขยน การคานวณ และ ทศนคตตอรายวชาทจะเรยน

2. การกาหนดวตถประสงค (state objective) การตงวตถประสงค มจดมงหมายทผสอนกาหนดขนเพอคาดหวงวา ผเรยนจะ

สามารถบรรลถงสงใดหรอมความสามารถใหมอะไรบางในการเรยนนน ทาใหผสอนทราบวาตองเลอกสอประเภทใด วธการใดใหเหมาะสมและถกตองกบวตถประสงคแตละขอ การกาหนดวตถประสงค โดยใชหลกการ the ABCDs of well-stated objective ประกอบไปดวย

2.1 ผเรยน (audience) บทเรยนกาหนดใหผเรยนตองปฏบตอะไรบาง 2.2 พฤตกรรม (behavior) เปนการคาดหวงวาผเรยนจะสามารถทาอะไรไดบาง

หลงจากการเรยนร 2.3 เงอนไข (condition) เปนพฤตกรรมของผเรยนทผสอนกาหนดในวตถประสงค

และสามารถสงเกตเหนพฤตกรรมทคาดหวงของผเรยนได 2.4 มาตรฐาน (degree) คอเกณฑในการวดพฤตกรรมทผเรยนแสดงออกมาใหเหน

วามความสามารถอยในระดบใด ทงในดานเชงปรมาณและคณภาพ 3. การเลอก ดดแปลง หรอออกแบบสอใหม (select, modify, design materials)

การเลอกประเภทของสอทเหมาะสมและถกตอง สามารถดาเนนการไดดงตอไปน 3.1 เลอกจากสอทมอยแลว โดยปรกต สถานศกษาจะมทรพยากรทใชเปนสอการ

เรยนการสอนไดอยแลว ผสอนเพยงแตตรวจสอบและเลอกใหตรงกบลกษณะของผเรยนและวตถประสงคของการเรยนร

3.2 ดดแปลงสอทมอยแลวใหใชไดดและมความเหมาะสมกบเนอหามากยงขน ผสอนควรคานงถงเวลาและงบประมาณในการดดแปลงดวยวาคมคาหรอไม

3.3 การออกแบบสอใหม เปนกรณทไมมสอเดมหรอสอเดมไมสามารถดดแปลงใหใชไดตามความตองการ ผสอนจงจาเปนตองออกแบบและจดทาสอใหม โดยคานงถง ความเหมาะสมกบเนอหา ถกตองตามจดมงหมายของการสอนและลกษณะของผเรยน มงบประมาณในการจดทา มเครองมอและผชานาญการในการจดทาสอและมกระบวนการหาประสทธภาพสอ

69

4. การใชสอ (utilize materials) การใชสอ เปนขนทผสอนนาสอไปใชในการเรยนการสอน ควรดาเนนการดงน 4.1 เตรยมตวใชสอโดยการดหรออานเนอหาในสอกอน 4.2 จดเตรยมสถานท จดทนงเรยน ทตดตงหรอแสดงสอ ทดลองความพรอมของสอ

วาใชงานไดหรอไม กอนใชในการเรยนการสอนจรง 4.3 เตรยมตวผเรยน เปนการแนะนาผเรยนในขณะทผสอนกาลงใชสอในการเรยน

การสอนวาควรปฏบตตนเองอยางไร หรอแนะนาวธการใชสอ 4.4 ควบคมชนเรยน ผสอนควรจงใจใหผเรยนสนใจสอการเรยนการสอนทนาเสนอ

และกระตนใหผเรยนมความกระตอรอรนทจะเรยนรจากสอตลอดเวลาในการจดการเรยนการสอน 5. การกาหนดการตอบสนองของผเรยน (require learner response)

ผสอนควรจดกจกรรมการเรยนการสอน ใชสอทเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมและสามารถตอบสนองการเรยนร มผสอนเสรมแรงโดยใหขอมลปอนกลบทนท การตอบสนองของผเรยนควรกระทาโดยเปดเผย ทใชวธการเขยนหรอพดออกมา และการตอบสนองภายในตวของผเรยน ทใชวธการคดในใจหรอการทองจา การทาแบบฝกหด การตอบคาถาม การอภปราย หรอการใชบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน จะเปดโอกาสใหผเรยนมการตอบสนองและไดรบการเสรมแรงระหวางเรยนจากผสอนไดเปนอยางด

6. การประเมน (evaluation) การประเมนการใชสอการเรยนการสอน สามารถดาเนนการได 3 ลกษณะ ไดแก 6.1 การประเมนกระบวนการสอน เปนการตรวจสอบวาเมอผสอนจดการเรยนการ

สอนแลว สามารถบรรลตามวตถประสงคทกาหนดขนหรอไม ทงผสอน สอการสอน และวธการสอน การประเมนสามารถทาไดกอน ระหวางและหลงการสอน

6.2 การประเมนความสาเรจของผเรยน จะขนอยกบวตถประสงคทผสอนไดตงไววามเกณฑเทาใด การวดผลสามารถทาไดโดยการทดสอบ การสอบปากเปลา หรอตรวจสอบผลงานของผเรยน สงทจะสะทอนผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนมากทสด คอ พฤตกรรมการปฏบตงานและการแสดงออกของผเรยน

6.3 การประเมนสอและวธสอน ดาเนนการไดโดยใหผเรยนรวมกนอภปรายและวจารณสอการเรยนการสอนและเทคนควธการสอนของผสอนวามความเหมาะสมเพยงใด

จากขนตอนทง 6 ขนตอน ของแบบจาลอง ASSURE สะทอนถงการวางแผนการใชสอการเรยนการสอนอยางเปนระบบ ในสภาพแวดลอมทเปนจรงในชนเรยน ผสอนสามารถนาแบบจาลองนไปประยกตใชในการวางแผนการสอนไดอยางมประสทธภาพ และเปนหลกการทนาเชอถอและไดรบการยอมรบ สามารถอางองประสทธภาพในการสอนของผสอนได นอกจากนยงเปนหลกประกนถงความสาเรจในการสอนเพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดเปนอยางด

70

การหาประสทธภาพสอและวเคราะหผลการตรวจสอบสอ

มนตร แยมกสกร (2551) ไดสรปวา การหาคาประสทธภาพสอการสอนทมหลกการและแนวคดสนบสนน ม 2 วธ คอ 1) เกณฑมาตรฐาน 90/90 (The 90/90 Standard) ตามแนวคดของ เปรอง กมท และ 2) E1/E2 ตามแนวคดของชยยงค พรหมวงศ

เกณฑมาตรฐาน 90/90 มหลกการสาคญ คอ การเรยนแบบรอบร (Mastery Learning) ทมความเชอวาผเรยนทกคนสามารถทจะเรยนจนประสบความสาเรจได ถาหากวามเวลาทใชในการเรยนรตามทตองการ ซงเปนทมาของการเรยนเพอรอบร (Mastery Learning) รปแบบการสอนวธนสงผลดตอการศกษาหลายดาน ไดแกคะแนนสอบ ความสามารถในการจาเนอหาบทเรยน ความเรวในการเรยน ทศนคตของนกเรยนตอการเรยน และทศนคตของอาจารยตอนกเรยน การประยกตแนวคดนเพอนาไปออกแบบ CAI ไดดงตอไปน

จากแนวคดของ Carroll และ Bloom ทไดเสนอรปแบบการเรยนเพอรอบรไวแลวนน ตอมา Hotchkis (1986 อางถงใน จงจต ตรรตนธารง, 2543) อาจารยแหงมหาวทยาลยแมคไควร ประเทศออสเตรเลย ไดทาการศกษาคนควาเกยวกบการเรยนเพอรอบร พบวา องคประกอบการเรยนรของ Carroll ยงขาดประเดนทสาคญอกประการหนง คอ ประสบการณเดมของผเรยน สวนทฤษฎการเรยนเพอรอบรของ Bloom ซงไดแนวคดมาจาก Carroll แมวาจะเปนทฤษฎการเรยนรทมประสทธภาพและทาใหผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนสงขนแตยงขาดปจจยทสาคญคอ เครองมอทเหมาะสมกบการสอนเปนกลม ในสภาพของหองเรยนทมผเรยนจานวนมาก Hotchkis จงไดเสนอแนวทางในการจดการเรยนรโดยไดเสรมปจจยทสาคญอกประการหนง คอ ประสบการณกอนเรยน และไดนาแนวคดของการพฒนาการเรยนรตามเสนโคงของความถสะสม ซงมความสอดคลองและเหมาะสมกบหลกการเรยนเพอรอบรมาพฒนาขนตอนการสอน แบงออกเปน 5 ขน คอ

1.ขนการรบร (Acquisition) ในขนน ครเรมเสนอเนอหาใหมใหแกผเรยน ผเรยนเรมเรยนรและจะไดรบปจจยสาคญดานตางๆ ไดแก เจตคต ความคดรวบยอด ความร ความเขาใจ ผเรยนจะเรมลองผดลองถกกบสงทเรยนร ความถกตองและความแมนยาในการเรยนรจะมนอย ในขนน ครผสอนควรดาเนนการดงน

1.1 จดเรยงเนอหาในหลกสตรตามลาดบความยากงาย ใหเนอหามความสมพนธกน 1.2 กาหนดเวลาทเหมาะสมในการเรยนแตละบทเรยน 1.3 เตรยมแบบทดสอบซงประกอบดวยแบบทดสอบยอยและแบบทดสอบรวม 1.4 กาหนดแผนการสอน โดยเนนการสอนใหเกดความคดรวบยอดแกผเรยนเปน

สาคญเมอทาการสอน ครควรสงเกตในเรองความเหมาะสมของเวลาทใหผเรยนแตละคน และแตละบทเรยน ความยากงายเหมาะสมกบทกษะพนฐานของผเรยน และปญหาทอาจเกดขนในระหวางการเรยนรของนกเรยน

2.ขนเกดความคลองตว (Fluency) ในขนน ผเรยนจะไดรบการฝกฝนทกษะ จนเกดความเขาใจในเนอหา ภายหลงจากผเรยนไดเรยนรและเกดความคดรวบยอดทถกตองแลว การปฏบตของผเรยนจะเพมความถกตองมากขน ดงนน ผสอนตองเตรยมกจกรรมการสอนใหมากพอ เพอฝกใหผเรยนเกดความคลองแคลว แมนยา และรวดเรวในบทเรยน

71

3.ขนเกดความคงทน (Maintenance) ในขนนสบเนองมาจากความคลองตวในเนอหา อนเนองมาจากการฝกปฏบตของผเรยนในขนท 2 ความคงทนของความรทไดรบจะอยไดนานและไมลม เนองจากมความแมนยาในสงทเรยนจากการปฏบตและประสบการณในการลองผดลองถกมาหลายครงแลว วธการทจะพจารณาวาผเรยนจาไดนานและถาวรในสวนทมความจาเปนตอการเรยนในบทเรยนตอไป คอ การทดสอบอยางสมาเสมอ อกทงมอบหมายงานททา เพอใหรวาเปนเรองสาคญ

4.ขนนาไปประยกตใช (Application) ขนน เมอผเรยนมความชานาญในความรทเรยนมาการนาไปใชในทน เปนการเพมประสบการณของผเรยน โดยเนนทการแกปญหาจากเหตการณสมมตในหองเรยน ทงน เปนความจาเปนของครทตองพจารณาวา การนาความรไปประยกตใชของผเรยน ถามเหตการณทเกดขนในสภาพแวดลอมเปนประจา ครอาจนาเหตการณทงหมดมากาหนดเปนภาพการแกปญหาเพยงเลกนอย สาหรบเหตการณทไมมโอกาสเหน ครจงควรจดสอนหรอใหเปนขอแกปญหาใหมากและบอยครง เพอใหผเรยนไดมโอกาสในการแกปญหาใหมากทสดเทาทจะมากได และเปนการเพมความชานาญในการแกปญหาใหแกผเรยนดวย

5.ขนปรบใชใหถกกบสถานการณ (Adaptation) ในขนน ผเรยนจะสามารถนาความรมาดดแปลงหรอประยกตใชไดทกๆ สถานการณทผเรยนมโอกาสในการแกปญหาจรงในชวตประจาวน ซงอาจจดเปนเหตการณสมมต เพอใหผเรยนเหนแนวทาง โดยมครเปนผแนะนา ถาผเรยนไมสามารถแกปญหาเองไดถกตองในชนเรยน ผเรยนตองคดตดสนใจและลงมอกระทาดวยตนเอง หากเกดขอผดพลาด ผเรยนจะพยายามทบทวนและหาแนวทางแกไขตอไปดวยตนเอง

การหาประสทธภาพ E1/E2 มหลกการการประเม นพฤตกรรมอยางตอ เนอ ง (กระบวนการ) และการประเมนสดทาย (product) ของผเรยน โดยกาหนดคาประสทธภาพ E1 เปนประสทธภาพของกระบวนการ ประเมนจากการทดสอบระหวางเรยน E2 เปนประสทธภาพของผลลพธ ประเมนจากการทดสอบหลงเรยน มแนวคดพนฐานทสาคญ ไดแก 1) การสรางการมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรอยางกระฉบกระเฉง 2) การจดประสบการณการเรยนรแบบคอยเปนคอยไป โดยจดลาดบเนอหาจากงายไปยาก จากสงท ซบซอนนอยไปสมากขนตามลาดบ 3) การจดประสบการณแหงความสาเรจ เพอสรางความรสกทด มความภาคภมใจ มความมนใจ และมพลงทจะเรยนรตอไป 4) การใหขอมลยอนกลบแบบทนททนใด โดยใหผเรยนทราบผลการเรยนรของตนเองในระหวางเรยนวามคณภาพเพยงใด ชใหเหนขอด ขอดอย ใหคาแนะนาในการเรยนร เพอใหผเรยนปรบเปลยนพฤตกรรม ไปสทศทางทเปนเปาหมายของการเรยนร ซงเปนจดเดนของการหาคาประสทธภาพ E1/E2 สาหรบนยามประสทธภาพของ E1/E2 มรายละเอยดดงน

E1 หมายถง คารอยละของคะแนนเฉลยทเกดขนจากการทากจกรรมระหวางเรยน E2 หมายถง คารอยละของคะแนนเฉลยทเกดจากการทาแบบทดสอบหลงการเรยน

72

การหาประสทธภาพของ E1/E2 สามารถคานวณไดจากสตร

อยางไรกตามเมอเทยบการหาคาประสทธภาพ E1/E2 กบ การหาคาประสทธภาพตาม

เกณฑมาตรฐาน 90/90 มนตร แยมกสกร (อางแลว) เสนอความเหนวา คาประสทธภาพ E1/E2 จะแสดงคาแบบรวม เปนการมองเฉพาะภาพรวมของกลมผเรยน ยงขาดกระบวนการทจะพจารณาผลการเรยนรเปนรายบคคล เหมอนกบการหาคาประสทธภาพตามเกณฑมาตรฐาน 90/90

จากวธการหาประสทธภาพสอและวเคราะหผลการตรวจสอบสอขางตน สามารถวเคราะหและนาเสนอการประเมนและปรบปรงสอการเรยนการสอนเพอหาคาประสทธภาพ แสดงเปนแผนผง (flowchart) ดงตอไปน

∑ X N A

X 100

E1 =

เมอ E1 หมายถง คาประสทธภาพของกระบวนการเรยนร ∑ X หมายถง ผลรวมของคะแนนกจกรรมระหวางเรยนของผเรยนทกคน N หมายถง จานวนผเรยนทใชในการประเมนประสทธภาพสอ A หมายถง คะแนนเตมของกจกรรมระหวางเรยน

∑ F N B

X 100

E2 =

เมอ E2 หมายถง คาประสทธภาพของผลลพธการเรยนร ∑ F หมายถง ผลรวมของคะแนนทไดจากแบบทดสอบหลงเรยนของผเรยนทกคน N หมายถง จานวนผเรยนทใชในการประเมนประสทธภาพสอ B หมายถง คะแนนเตมของแบบทดสอบหลงเรยน

73

หมายเหต :

1. ขนท ถง หมายถง การทดลองใชสอฯ กบผเรยนทมคณสมบต ใกลเคยงกบกลมตวอยางหรอกลมเปาหมาย เปนการตรวจสอบรอบแรก (pilot testing) เพอตรวจสอบความเขาใจภาษา การใชงาน แบบทดสอบ และขอคดเหนอน ๆ 2. ขนท เปนการตรวจสอบภาคสนาม (field testing) เพอหาประสทธภาพ กบผเรยนทมคณสมบต และในสภาพการณทใกลเคยงกบกลมตวอยางหรอ กลมเปาหมาย 3. กลมตวอยางไดมาโดยการสมตวอยางจากประชากรโดยใชวธทางสถต 4. กลมเปาหมาย คอ กลมผเรยนทผสอนตองการศกษาหรอทดลองใชสอเพอ การแกไขปญหาการเรยนการสอนในชนเรยนทกาหนดวตถประสงคไว

ใช

ไมใช

ใช

ใช

ไมใช

ใช

ใช

ไมใช

การออกแบบการเรยนการสอน

การออกแบบสวนนาเสนอ

การใชงาน

ไมใช

เรม

ตนแบบสอฯทออกแบบและสราง

ขอคดเหนจากผเชยวชาญ

ความจาเปนในการปรบปรงโครงสรางภายใน

ปรบปรง ลกษณะหรอวธการ

ปรบปรง เนอหาสาระ

การตรวจสอบ ประสทธภาพ/คณภาพของสอฯ

ตามเกณฑทกาหนด

ทดลองสอฯ แบบเดยว (1:1) [1-3 คน]

ความจาเปน ในการปรบปรง

ปรบปรง

ทดลองสอฯ แบบกลม (1:10) [6-10 คน]

ความจาเปนในการปรบปรง

ปรบปรง

ทดลองสอภาคสนาม (1:100) [15-30 คน]

ความจาเปนในการปรบปรง

ปรบปรง

สอมประสทธภาพตามเกณฑทผออกแบบและสราง

กาหนด (E1/E2) จากการหารประสท ธภาพและตรวจสอบคณภาพของสอ พรอมทจะนาไปทดลองใชจรงกบกลมตวอยาง หรอกลมเปาหมาย

จบ

ขอคดเหนหรอ การตรววจสอบคณภาพ

จากผเชยวชาญ

แผนผงการตรวจสอบคณภาพและปรบปรงประสทธภาพของสอ นวตกรรมการศกษา และเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร ตามแนวคด E1/E2

ปรบปรง

ภาพท 3.32 แผนผงการตรวจสอบและปรบปรงหาคาประสทธภาพของสอ

74

บทสรป สอการเรยนการสอน ทมหลกการจากกรวยการจดประสบการณการเรยนรของเอดการ เดล ทแบงรปแบบการเรยนรของคนเราเปน 3 รปแบบ ไดแก การฟง การดและการกระทา เพอนาไปสการใชสอพนฐานในการจดการเรยนการสอน เชน บตรคา แผนภาพและกระดานนเทศ เปนตน ตอมาเรมมการพฒนาเขาสยคของสอดจทล ซงเปนอปกรณอเลกทรอนกสทใชในการถายทอดเนอหาและแปลงสญญาณทนามาใชแทนระบบแอนะลอก รวมถงไดนาเสนอหลกการทางานของสอดจทล ยคปจจบนมแนวคดในเรองการผสมผสานสอเกดขน ในลกษณะวธการใชสอขามกน โดยคอมพวเตอรเปนตวควบคม จงเกดสอมลตมเดยขนมา ทาใหผชมรบรทงภาพและเสยงรวมถงสออนๆ ไดในคราวเดยวกน สาหรบสอไอซท วธการเลอกใชสอในความหมายรวมคอสออเลคทรอนกส ทครสามารถพจารณาเลอกใชไดหลายแบบและนาเสนอแนวทางการใชไอซทในการกลบทางหองเรยน ซงเปนแนวคดการจดการเรยนรแนวใหม วธการหาประสทธภาพสอและวเคราะหผลการตรวจสอบสอ โดยนาเสนอเปนสตรสมการและแผนผงการตรวจสอบและปรบปรงนวตกรรมการศกษาเพอหาคาประสทธภาพ

คาถามทบทวน

1. จากภาพกรวยประสบการณของ เอดการ เดล นกศกษามความคดเหนวาประสบการณการเรยนรใดททาใหผเรยนเกดการเรยนรไดดทสด และเพราะเหตใด 2. จงวเคราะหวาในปจจบนสอพนฐานยงมความจาเปนทจะตองใชเปนสอในการจดการเรยนการสอนในชนเรยนหรอไม 3. จงใหเหตผลวาสอดจทล แตกตางจากสอมลตมเดยอยางไร 4. จงบอกจดเดนและจดดอยของสอไอซท เมอนามาใชในการเรยนการสอนในชนเรยน 5. นกศกษาเหนดวยหรอไมทการศกษาไทยจะนาแนวคดการจดการเรยนการสอนแบบกลบทางมาใชในชนเรยน

หวขอคนควา

ใหนกศกษาคนควาหวขอเรอง แนวคดการจดการเรยนการสอนแบบกลบทาง โดยเขยนสรปถงหลกการและขนตอนในการจดการเรยนการสอนในชนเรยน

75

ใบงานท 3 การวเคราะหสาเหตของปญหาการเรยนการสอนในชนเรยน

ขนตอนท ภาระงาน กจกรรม

3 การวเคราะหสาเหตของปญหาการเรยนการสอนในชนเรยนทเลอกแกไขหรอพฒนา

ในขนตอนน ใหวเคราะหถงสาเหตของปญหาทเลอกจากขนตอนท 2 วาเกดมาจากอะไรบาง โดยมแนวทางในการนาเสนอ ดงภาพ

คาอธบายใบงานท 3 : ภาระงานทมอบหมายในใบงานน คอ ใหวเคราะหหวขอปญหาการเรยนการสอนทเลอกจากใบงานท 2 วา นาจะมสาเหตมาจากอะไรบาง เปนการคนหาสาเหตของปญหา ทคานงถงผลสมฤทธทางการเรยน ทนวตกรรมการศกษาจะสามารถแกไขหรอพฒนาผเรยนได โดยควรชใหเหนถงขอแตกตางของพฤตกรรมทสงผลถงการเรยนรของผเรยน วาพฤตกรรมดานใดบางทถอวาเปนปญหาทางการเรยนการสอน และพฤตกรรมดานอนทควรจดใหเปนอปสรรคตอการเรยนร ซงหากแกไขอปสรรคนนไดแลวกจะไมใชปญหาการเรยนการสอนตอไป