บทที่ 4 กระบวนการวางแผนออกแบบ ......บทท 4...

โครงการวจยยอยท 2 แนวทางการออกแบบและพฒนาเมองทองเทยวส าหรบประเทศไทย 4.0: กรณศกษาภเกต เชยงราย และพทลง

77

บทท 4 กระบวนการวางแผนออกแบบและพฒนาเมองทองเทยว

บทน า

เนอหาในบทนน าเสนอตวอยางของกระบวนการวางแผนออกแบบและพฒนาเมองทองเทยว ซงคณะผศกษาไดทดลองใชบางสวนกบพนทกรณศกษาทง 3 จงหวด เนอหาแบงออกเปน 3 สวน สวนแรกอธบายกระบวนการวางแผนยทธศาสตร โดยเนนการวางแผนแบบการสรางฉากทศน ซงแตกตางจากแนวทางการวางผงเมองทด าเนนการอยทวไปในประเทศไทย สวนทสองอธบายกระบวนการพฒนาแบรนดของเมอง ซงจะตอบโจทยความทาทายดานเอกลกษณ อตลกษณ และการตลาดของเมองทองเทยว สวนทสามอธบายแนวคดและขนตอนการออกแบบเมองทรองรบความ ทาทายดานการทองเทยวของเมอง การน าเสนอเนอหาทงสามสวนในบทนจะเนนแนวคดและหลกการส าคญในภาพรวม โดยเสรมดวยบทสรปโดยคราวจากการทดลองประยกตใชกระบวนการนนในพนทศกษา สวนรายละเอยดของการด าเนนกระบวนการวเคราะหและผลลพธทไดนน จะน าเสนอในบทท 5 ถง 7

การวางแผนยทธศาสตรแบบฉากทศน

การวางแผนเปนการเตรยมพรอมส าหรบอนาคตดวยความรความเขาใจเกยวกบอดตและปจจบน ความทาทายหนงในการวางแผนคอ ขอมลและความรทนกวเคราะหและวางแผนมอยเปนขอมลหรอขอเทจจรงเกยวกบอดตและปจจบน ไมใชขอเทจจรงเกยวกบอนาคต แตนกวางแผนตองตดสนใจเกยวกบอนาคตโดยทไมรวาอนาคตจะเกดอะไรขนและมความเปนไปไดอยางไร ดวยเหตน ขนตอนหนงทส าคญในการวางแผนคอการคาดการณ ซงเปนกระบวนการทพยายามท าความเขาใจกบภาพอนาคตทอาจเกดขน กอนทเราจะตดสนใจท าอะไรลงไป ดงนน การวางแผนนยหนงกคอการตดสนใจเกยวกบอนาคต ดวยความรและภมปญญาทมอยในปจจบนจากมมมองและขอมลท ไดจากอดต ปฏทรรศนหรอพาราดอกซ (paradox) นถอเปนความทาทายส าคญของการวางแผน

การวเคราะหแนวโนมการเปลยนแปลงและการฉายภาพทจะเกดขนอนาคตเปนสวนส าคญของกระบวนการวางแผน แตเนองจากไมมใครสามารถหยงรอนาคตได นกวางแผนและกลมผมสวนไดสวนเสยจงตองตดสนใจวา ปจจยและภาพการเปลยนแปลงในอนาคตใดทคดวาสมเหตสมผลมากกวากน โดยอาจยดตามผลการวเคราะหดวยขอมลทไดเกบรวบรวมมา อยางไรกตาม การตดสนใจวาภาพอนาคตจะเปนอยางไรนน มกเปนกระบวนการทางการเมอง และมการเหนตาง ถกเถยงและโตแยงกนเสมอระหวางผมสวนไดสวนเสยกลมตาง ๆ เพราะแตละกลมแตละคนมผลประโยชน คานยมและความคดเหนทแตกตางกน การสรางการยอมรบของประชาชนในแผนและโครงการพฒนาและลงทนในโครงสรางพนฐานในเมองจงเปนเรองยาก ดวยเหตน กระบวนการและเครองมอในการสรางการมสวนรวมของประชาชนจงตองมประสทธภาพมากยงขน อกทงความซบซอนและความไมแนนอนของ


78

ปจจยตาง ๆ ท าใหแนวทางการคาดการณและวางแผนแบบเดมไมสามารถตอบโจทยและความทาทายทเปลยนไปได ดวยเหตเหลาน จงจ าเปนตองพฒนาและประยกตใชเครองมอและกระบวนการวางแผนทสามารถคาดการณอนาคต เพอใหแผนและการด าเนนการมความยดหยนมากยงขน

การวเคราะหอดตและปจจบน

ดวยการท าความเขาใจในอดตและปจจบนเปนพนฐานส าคญและเปนจดเรมตนของการวางแผน การวางแผนยทธศาสตรโดยทวไปจงเรมตนจากการวเคราะหสภาพแวดลอมและศกยภาพขององคกรหรอพนทศกษา วธการวเคราะหสภาพแวดลอมและปจจยยทธศาสตรของการพฒนาเมองมอยหลายวธ ในการวเคราะหภาพรวมของเมองกรณศกษาในงานน คณะผวจยไดใชวธการพนฐานในการวเคราะหปจจยเชงยทธศาสตรทเปนทรจกกนอยทวไป นนกคอ วธการสวอตและโทวส (SWOT-TOWS)

SWOT และ TOWS

วธการทรจกกนมากและใชกนอยทวไปในการวเคราะหเพอพฒนายทธศาสตรขององคกรและนโยบายสาธารณะคอวธการสวอต (SWOT) ซงวเคราะหจดแขงและจดออนจากสภาพแวดลอมภายใน โอกาสและอปสรรคจากสภาพแวดลอมภายนอก ตลอดจนผลกระทบทมศกยภาพจากปจจยเหลานตอพนธกจและเปาหมายขององคกรหรอนโยบายทตองด าเนนการ SWOT ยอมาจาก Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats ตามค าอธบายโดยคราวดงน

- S หมายถง จดเดนหรอจดแขง ซงเปนขอดทเกดจากสภาพแวดลอมภายในองคกรหรอพนทเมองหรอ

ยานทตองการวางแผน

- W หมายถง จดดอยหรอจดออน เปนปญหาหรอขอบกพรองทเกดจากสภาพแวดลอมภายในของ

องคกรหรอพนทวางแผน

- O หมายถง โอกาส ซงเกดจากปจจยภายนอกทเกอหนน เออประโยชนหรอสงเสรมการพฒนาหรอ

บรรลพนธกจและเปาหมายขององคกรหรอพนทนน ๆ

- T หมายถง ภยคกคามหรออปสรรค ซงเปนขอจ ากดทเกดจากปจจยภายนอก ท าใหองคกรหรอพนท

นน ๆ ไมสามารถด าเนนการหรอบรรลเปาหมายไดโดยงาย

วธการวเคราะห SWOT นเปนวธการเบองตนทนกวางแผนพฒนาเมองเพอการทองเทยว สามารถใชวเคราะหพนทเมองในบรบทตาง ๆ ทงปจจยภายในและปจจยภายนอก เมอไดวเคราะห SWOT แลว ขนตอไปจงเปนการสลบไขวปจจยทไดวเคราะหมาในตาราง SWOT เพอสรางตารางทางเลอกยทธศาสตร (TOWS Strategic Options) ซงน าเอาปจจยภายในและปจจยภายนอกมาไขวกน เพอสรางยทธศาสตรใน 4 รปแบบ ไดแก


79

1) ยทธศาสตรจดแขงและโอกาส (Strengths and Opportunities - SO) โจทยหลกในสวนนคอ เมองจะใชจดแขงสวนไหนและอยางไรเพอใชประโยชนจากโอกาสทเกดขนจากปจจยภายนอก

2) ยทธศาสตรจดแขงและภยคกคาม (Strengths and Threats - ST) – โจทยหลกคอ จะใชประโยชนจากจดแขงทมอยอยางไร เพอหลกเลยงภยคกคามทมอยและคาดวาจะเกดขนในอนาคต

3) ยทธศาสตรจดออนและโอกาส (Weaknesses and Opportunities – WO) – โจทยหลกคอ จะใชประโยชนจากโอกาสทเกดขนแลวหรอคาดวาจะเกดขนไดอยางไร เพอจดการกบจดออนทมอยของพนท

4) ยทธศาสตรจดออนและภยคกคาม (Weaknesses and Threats – WT) โจทยหลกคอ ยทธศาสตรใดทจะสามารถลดจดออนและหลกเลยงภยคกคามไปไดพรอมกน

STEEPV

อกวธการหนงในการวเคราะหสภาพแวดลอมคอการส ารวจแนวโนมการเปลยนแปลงดานสงคม เทคโนโลย เศรษฐกจ สงแวดลอม การเมองและคานยม (Social, Technological, Economic, Environmental, Political, and Value – STEEPV) เนองจากความเปนไปในโลกปจจบนมความซบซอน อกทงปจจยตาง ๆ เปลยนแปลงอยางรวดเรว ท าใหการวางแผนพฒนามความยากมากยงขน แนวคด แนวทางและวธการวางแผนทเคยใชมาแตอดตจงอาจตองปรบปรงใหเหมาะสมมากยงขน การวเคราะห STEEPV เปนกรอบแนวคดหนงทชวยใหการวเคราะหแนวโนมและปจจยทผลกดนการเปลยนแปลงเปนไปไดงายขน

ตวอยางปจจยทใชวเคราะหในการสรางฉากทศนของเมองทองเทยว

การพฒนาพนทในเมองทองเทยวมกไดรบผลกระทบจากปจจยหลายประการ ทงในระดบโลก ภมภาค ประเทศ เมอง และชมชน โดยแบงไดเปน 2 กลมใหญ ไดแก ปจจยหรอแนวโนมใหญทเรยกวา เมกะเทรนด (megatrends) และปจจยตวเปลยนเกม (game changer) ตวอยางของแนวโนมใหญและตวเปลยนเกมทคาดวานาจะมผลตอการพฒนาเมองทองเทยวมดงตอไปน

แนวโนมใหญหรอเมกะเทรนด

แนวโนมใหญหรอเมกะเทรนดคอการเปลยนแปลงระยะยาวทมผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมและการเมอง โดยมผลกระทบอยางถาวรหรอคงอยเปนเวลานาน และมผลกระทบสบเนองไปยงปรากฏการณอน ๆ ตวอยางของแนวโนมส าคญในระดบโลกจากการวเคราะหโดย National Intelligence Council ใน ค.ศ. 2012 ไดแก การเพมอ านาจและพลงของปจเจกบคคล (Individual empowerment)


80

การเปลยนแปลงดานประชากร (Demographic transitions) โลกพหนยม พหขว (Pluralistic, multi-polar world) และความยงยนและความมนคง (Sustainability and resiliency)74

1) การเพมอ านาจและพลงของปจเจกบคคล ( Individual empowerment) การเพมอ านาจและความสามารถของปจเจกบคคลในการตดสนใจและด าเนนชวตของตนเอง ทงในการบรโภค การผลต การเดนทางและตดตอสอสาร และการมปฏสมพนธกบคนอนในสงคม อาท การเพมจ านวนของชนชนกลาง การใชเทคโนโลยสารสนเทศ การใชเทคโนโลยใหมในการการผลต และการใหความส าคญกบสขภาพและสขภาวะ

2) การเปลยนแปลงดานประชากร การเปลยนแปลงดานประชากรเปนพนฐานของการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคมและการเมอง และเปนปจจยหลกทมผลตอการพฒนาเมอง แนวโนมนแบงออกได 4 ประเดนส าคญดวยกน ไดแก กระบวนการเปนเมอง การเคลอนทของมนษย (Human mobility) การเขาสสงคมสงวย และประชากรเจนวาย (Generation Y)

3) โลกพหนยมและพหขว ระบบสงคมและการเมองในโลกจะเปลยนไป ทงโครงสรางอ านาจใหมในโลกและภมภาคทมความหลากหลายและมขวอ านาจมากขน อาท บรพาภวตน เครอขายทหลากหลายและยดหยน การกอการรายระดบโลก สงคมแบบพหนยม และความเหลอมล าทเพมมากขน

4) ความยงยนและความพรอมฟนตว (Sustainability and resiliency) แนวโนมส าคญอกประการหนงทมผลตอการพฒนาเมองทวโลกคอเรองความยงยนของการใชทรพยากรและความพรอมฟนตวของเมอง การเปลยนแปลงสภาพอากาศเกดขนพรอมกบการเกดภยพบตทบอยครงขนและคาดการณไดยากขน เรมมผลตอแนวคดและแนวทางในการพฒนาเมองในอนาคต ส าหรบประเทศไทยนน ปญหาน าทวมเปนภยพบตทเกดขนบอยครงทสดและคาดวากยงคงมอยตอไป ในขณะเดยวกน ความตองการน า พลงงาน อาหาร และทดนคาดไดวาจะเพมมากขนเรอย ๆ ทงในพนทเมองและพนทชนบท จงท าใหการวางแผนและออกแบบพนทจ าเปนตองค านงขอจ ากดนอยางหลกเลยงไมได

ตวเปลยนเกม

ตวเปลยนเกม (Game changers) คอปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงอยางหนามอเปนหลงมอ และเปนปจจยทมความไมแนนอนสง ทศทางการเปลยนแปลงของตวเปลยนแปลงจะท าใหผลลพธทเกดขนเปลยนแปลงอยางมาก การวางแผนฉากทศน (scenario planning) เพอการพฒนาองคกรหรอการพฒนาเมอง จ าเปนตองค านงถงภาพอนาคตทอาจเกดขนไดจากตวเปลยนเกมในดานตาง ๆ ดงตวอยางดงน

74 National Intelligence Council (2012)


81

1) เศรษฐกจโลก การขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศในเอเชย โดยเฉพาะจน อนเดยและอนโดนเซย ท าใหเศรษฐกจโลกมหลายขวมากยงขน ไมไดจ ากดอยเพยงแคประเทศตะวนตกในยโรปและอเมรกาเหนอ และประเทศญปน ประเดนทส าคญในสวนนคอความหลากหลายดงกลาวจะท าใหเศรษฐกจโลกในภาพรวมมเสถยรภาพมากขน หรออาจท าใหความผนผวนมากยงขนกวาเดม

2) ระบบอภบาลและความเปนประชาธปไตย เงอนไขส าคญอยทความสามารถของรฐในการตอบสนองความตองการของประชาชนและปจจยอนทเปลยนไปอยางรวดเรว หากรฐสามารถก าหนดและด าเนนนโยบายสาธารณะไดดและตอบรบกบความตองการของประชาชนไดอยางมธรรมาภบาลกจะท าใหเกดการพฒนาเศรษฐกจตอไปได แตถารฐไมสามารถด าเนนการได กจะท าใหเกดปญหาดานการลงทนและดานอน ๆ ตามมา

3) ความขดแยงและความไรเสถยรภาพดานการเมอง ความขดแยงดานศาสนาและการเมองในตะวนออกกลางและเอเชย รวมทงความขดแยงดานการเมองภายในประเทศยอมมผลตอการพฒนา เนองจากการตดสนใจในการลงทนดานโครงสรางพนฐานทมมลคาสง ตองขนอยกบเสถยรภาพดานการเมอง

4) อตสาหกรรมยค 4.0 ความกาวหนาดานเทคโนโลยทท าใหเกดบรณาการระหวางระบบไซเบอรกบระบบกายภาพ หรอทเรยกวา อตสาหกรรมยค 4.0 (Industry 4.0) อาจท าใหเกดการเปลยนแปลงอยางมากในระบบการผลต รวมถงพนททใชในการผลตและการบรโภค เทคโนโลยทตองจบตามมองคอ กลมเทคโนโลยดานอนเทอรเนตของสรรพสง (Internet of Things) ซงท าใหเกดการเชอมโยงและการบรรจบกนของเทคโนโลยดานตาง ๆ รวมทงการใชอภมหาขอมลหรอบกดาตา (Big data) ในการวเคราะห วางแผนและออกแบบผลตภณฑและการบรการ ในดานเทคโนโลยทเกยวของกบการพฒนาเมองกคอ กลมเทคโนโลยวาดวยบานและเมองชาญฉลาด รวมไปถงการใชเทคโนโลยและนวตกรรมเพอความยงยน เชน พาหนะเครองยนตไฟฟา เงอนไขส าคญในสวนนคอ การประยกตใชเทคโนโลยเหลานจะเกดขนเรวชาขนาดไหน และในระดบใด

ปจจยเหลานสามารถน ามาวเคราะหไดในการมองอนาคตและการสรางฉากทศนของเมองทองเทยว โดยใชประกอบกบการวเคราะหปจจยทนาจะมผลกระทบตอการทองเทยว ทงในระดบโลก ภมภาค ประเทศ และทองถน ในการศกษาครงนมงเนนปจจยทมผลตอการทองเทยว ทงในดานจ านวนนกทองเทยวและพฤตกรรมดานตาง ๆ และปจจยทมผลตอการพฒนาและบรหารจดการเมอง งานวจยครงนไดทดลองวเคราะหแนวโนมตามกรอบดงกลาวกบเมองกรณศกษาใน 3 จงหวด เพอน าผลการวเคราะหมาสรางฉากทศนของการพฒนาเมองทองเทยวตอไป

กระบวนการสรางฉากทศน

การมองอนาคตตามแนวคดและแนวทางในการวางแผนยทธศาสตรทใชกนอยทวไป มกเนนการวเคราะหแนวโนมการเปลยนแปลงประกอบกบการวเคราะหประเดนเชงยทธศาสตร ท านาย (predict) อนาคต


82

การเปลยนแปลงทคาดวาจะเกดขน แลวจงตงเปนวสยทศน เปาหมายและวตถประสงคในการด าเนนโครงการ ตาง ๆ อยางไรกตาม เนองจากการท านายเปนการสนนษฐานอนาคตเพยงรปแบบเดยว อาจไมเหมาะสมในทกสถานการณ จงตองใชวธคาดการณ (foresight) ทเปดกวางมากขน โดยเฉพาะตามแนวคดทวา ภาพอนาคตมทงทเปนภาพทมโอกาสเกดขนได (possible) อนาคตทดเหมอนนาจะเกดขนได (plausible futures) อนาคตทคาดวาจะเกดขนจรง (probable futures) และอนาคตทอยากใหหรอควรจะเกดขน (preferable/desirable futures) เมอทราบถงความหลากหลายและระดบความเปนไปไดทแตกตางกนของทางเลอกอนาคตตาง ๆ แลว จงสรางภาพอนาคตเปนฉาก ๆ ทท าใหผมสวนรวมในการวางแผนเหนถงทางเลอกของอนาคตทมโอกาสเกดขนไดจรง กอนทจะไปสรางยทธศาสตร กลยทธและวธการทสามารถใชไดกบแทบทกสถานการณทนาจะเกดขนไดในอนาคต (robust) กระบวนการวางแผนแบบนเรยกวา การวางแผนแบบฉากทศน (scenario planning)

แผนภาพท 4-1 กรวยอนาคต (Futures Cone)

ทมา : อภวฒน รตนวราหะ (2562) ดดแปลงจาก Voros (2003)

กระบวนการวางแผนฉากทศนเปนการวเคราะหอยางเปนระบบและอยางสรางสรรคเกยวกบทางเลอกท มโอกาสในอนาคตตามเงอนไขและขอสมมตทตงไว การวางแผนฉากทศนเนนการวเคราะหปจจยขบ เคลอน (drivers) ทงความสมพนธทซบซอนระหวางปจจยตาง ๆ ความไมแนนอนและผลกระทบทอาจเกดขน แลวจงสรางทางเลอกเชงยทธศาสตรในอนาคต เพอประเมนกลยทธทสามารถด าเนนการไดในแตละสถานการณ กระบวนการสรางภาพอนาคตมอยหลากหลาย แตโดยทวไปมขนตอนดงตอไปน75

1. ระบประเดนปญหา

75 อภวฒน รตนวราหะ (2562)


83

2. การคดเลอกปจจยขบเคลอน (drivers)

3. จดล าดบปจจยขบเคลอน

4. ก าหนดตรรกะฉากทศน (scenario logics)

5. พฒนาฉากทศน

6. เลอกดชนชวดส าหรบการตดตามผล

7. การประเมน (assessment) ผลกระทบทคาดวาจะเกดขนในแตละฉากทศน

8. การประเมน (evaluation) ทางเลอกยทธศาสตร

1. ระบประเดนปญหา

ขนตอนแรกคอ การระบและคดเลอกประเดนปญหาทองคกรหรอพนทนนจะประสบอยในปจจบนหรออาจประสบในอนาคต เมอคณะท างานไดก าหนดกรอบของประเดนปญหาแลว จงมการทบทวนวรรณกรรม งานวจยและสงตพมพทเกยวของ เพอทราบถงสภาพแวดลอมหรอบรบทของการเปลยนแปลงทตองการคาดการณ

2. การคดเลอกและจดอนดบปจจยขบเคลอน (drivers)

ขนตอนตอมาเปนการคดเลอกและจดอนดบปจจยขบเคลอนหรอแนวโนมทคาดวาจะมผลตอประเดนปญหาทตงไว ปจจยทใชในการคาดการณอนาคตระยะยาวดวยวธการฉากทศนอาจเนนทปจจยเชงระบบในดานตาง ๆ เชน ดานประชากร ดานเศรษฐกจ ทงการบรโภค การผลต โลกาภวตน ดานสงคม วฒนธรรม ศาสนาและความเชอ ดานวทยาศาสตรเทคโนโลย ดานสงแวดลอมและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ดานการใชทดน ฯลฯ

การวเคราะหปจจยเหลานอาจท าไดตามกรอบแนวคดการวเคราะหชนสาเหต (Causal layered analysis) ของ Sohail Inayatullah (2004) ซงแสดงไดโดยภาพภเขาน าแขงในรปขางลางน ประเดนส าคญจากภาพดงกลาวคอ ปญหาและปรากฏการณทปรากฏใหเหนและไดยนดงเชนในขาวประจ าวนนน เปนเพยงยอดของภเขาน าแขง แตในเบองลกกวานนมสาเหตเชงระบบทท าใหเกดการเปลยนแปลงได ทงในดานสงคม เทคโนโลย สงแวดลอม เศรษฐกจและการเมอง (Social, Technological, Environmental, Economic, and Political) ยงลกลงไปกวานนเปนในระดบวาทกรรม โลกทศนและอดมคตของคนในสงคม รวมไปถงเทพนยายปรมปรา ต านานหรอความเชอลลบทอยใตจตส านกของมนษย ปจจยเบองลกเหลานใชเวลานานมากกวาปจจยเชงระบบในการขบเคลอนและผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง


84

แผนภาพท 4-2 กรอบแนวคดการวเคราะหชนสาเหต ทมา : อภวฒน รตนวราหะ (2562) ดดแปลงจาก Inayatullah (2004)

3. จดล าดบปจจยขบเคลอน

เมอไดระบและวเคราะหปจจยขบเคลอนแลว นกวางแผนจะตองเลอกปจจยหรอประเดนทคดวาส าคญทสดมาก าหนดตรรกะของฉากทศน (Scenario logics) ตามระดบความไมแนนอนและระดบผลกระทบของปจจยเหลานน การวเคราะหดวยเกณฑทงสองนมประโยชนอยางยงในการก าหนดรปแบบและแนวทางการวางแผนยทธศาสตรทใหความส าคญกบปจจยทมความเสยงและความไมแนนอนสง ซงแตกตางจากแนวทางการวางแผนยทธศาสตรในประเดนทมความแนนนอนสง จากตารางขางลางจะเหนไดวา ประเดนหรอปจจยใดทวเคราะหแลววามผลกระทบระดบต าทงทมความไมแนนอนสงกลางหรอต า กใหมกระบวนการตดตามวามการเปลยนแปลงหรอไมอยางไร โดยไมตองมการระบไวในแผนยทธศาสตร สวนปจจยทมผลกระทบระดบกลางและสงและมความไมแนนอนต า และประเดนทมความไมแนนอนและผลกระทบอยในระดบปานกลาง กใหมการบรรจรายละเอยดไวในแผนยทธศาสตรไดเลย ประเดนใดทมผลกระทบสงกก าหนดใหเปนประเดนส าคญทสดหรอประเดนวกฤต ส าหรบประเดนทมความไมแนนอนปานกลางและสงแตมผลกระทบสง และปจจยทมความไมแนนอนสงแลผลกระทบปานกลาง กใหน ามาวเคราะหก าหนดภาพอนาคตหรอฉากทศน


85

ตารางท 4-1 แนวทางการวางแผนตามระดบความไมแนนอนและระดบผลกระทบ

ระดบผลกระทบ (Impact)

สง กลาง ต า ระ

ดบคว

ามไม

แนนอ

น (U

ncer

taint

y) สง

ปจจยส าคญทสดทก าหนดฉากทศน

ปจจยส าคญทก าหนด ฉากทศน สงเกตการณ

กลาง ปจจยส าคญทก าหนด

ฉากทศน ปจจยทควรค านงในการ

วางแผน สงเกตการณ

ต า ประเดนวกฤตทตองอย

ในแผน ปจจยส าคญทควรค านง

ในการวางแผน ประเมนและตดตาม

ในการวางแผนยทธศาสตรของหลายองคกร เนอหาของแผนมกครอบคลมประเดนมากมาย บางครงไมสามารถระบไดวาประเดนไหนส าคญกวาและควรไดรบการจดอนดบความส าคญในการด าเนนงานในล าดบตน ๆ อกทงยงไมไดมการระบลงไปอยางชดเจนวา ประเดนไหนมความเสยงและความไมแนนอนมากนอยตางกนอยางไร มผลกระทบตอเปาหมายในเชงนโยบายตางกนอยางไร การวเคราะหประเดนและปจจยขบเคลอนในการวางแผนตามระดบความไมแนนอนและระดบผลกระทบ จะท าใหสามารถก าหนดรปแบบของการวางแผนไดดยงขน

ฉากทศนทพฒนาขนจากการวเคราะหระดบความไมแนนอนและผลกระทบจะแสดงใหเหนภาพอนาคตทแตกตางกน ผลการวเคราะหนจะชวยใหนกวางแผนและผมสวนไดสวนเสยทเขารวมกระบวนการ สามารถเตรยมการไวส าหรบแตละกรณได ในบรบทของปญหาทมปจจยไมแนนอนสง การวางแผนส าหรบภาพอนาคตภาพเดยวจะท าใหเกดความเสยงสง และท าใหไมสามารถรบมอกบสงทไมไดคาดหมายมากอนได การวางแผนแบบ ฉากทศนทเตรยมการไวส าหรบภาพอนาคตทมผลกระทบสงและมโอกาสเกดขนได จะท าใหสามารถลดและกระจายความเสยงและผลกระทบทจะเกดขนได

4. ก าหนดตรรกะฉากทศน

ขนตอนตอมาคอ การก าหนดตรรกะฉากทศน (scenario logics) ตามระดบของความไมแนนอนและผลกระทบทประเมนไดวาจะเกดขน วธการหนงในการสรางตรรกะฉากทศนคอการเลอกปจจยทส าคญทสดและมความไมแนนอนสงสด 2 ปจจย แลวสรางเปนแกนตรรกะ 2 แกนไขวกน การเลอกตรรกะของฉากทศนนมความส าคญยง เนองจากเปนเกณฑในการสรางกรอบความคดและกรอบของยทธศาสตรและกจกรรมทจะด าเนนการตอไป ขนตอนนจงตองใหผเชยวชาญและผมสวนไดสวนเสยมารวมกนคด เพอใหไดตรรกะฉากทศนทเปนทยอมรบของทกฝายได อยางไรกตาม การสรางฉากทศนไมใชตรรกะฉากทศนมาไขวกนกได แตกอาจใชวธการ


86

อน ๆ ในการสรางฉากทศนไดตามความเหมาะสม เชน ฉากทศนตามแนวโนมปกต (business as usual) ฉากทศนทแสดงสถานการณทแยทสด (worst case scenario) และฉากทศนทแสดงสถานการณทดทสด (best case scenario)

5. พฒนาฉากทศน

ฉากทศนคอภาพตาง ๆ ทอาจเกดขนไดตามมตของแกนและขวของปจจยทแตกตางกน ฉากทศนสามารถเขยนออกมาไดเปนเรองราวในอนาคตทมโอกาสเกดขนไดและนาจะเกดขน โดยเฉพาะภาพอนาคตทแตกตางและไมตอเนองจากภาพปจจบน วธการสรางฉากทศนสามารถใชเปนเครองมอในการทดลองวาดภาพเรองราวทอาจเกดขนได เพอเปนเครองมอชวยในการตดสนใจในการเตรยมทางเลอกในอนาคต ตามหลกการของวธการสราง ฉากทศน องคประกอบในเนอหาของแตละฉากทศนควรมทงภาพทพงประสงคและไมพงประสงค โดยมเกณฑหลกในการเขยนรายละเอยด 5 ประการ ไดแก

1) มความเปนไปได … ทแตละปจจยและองคประกอบจะเกดขนไดจรง 2) มความแตกตาง … ระหวางเรองราวและองคประกอบของแตละฉากทศนมากเพยงพอ 3) มความสอดคลองซงกนและกน … ระหวางองคประกอบและเนอหาในฉากทศนเดยวกน 4) มประโยชนในเชงการตดสนใจ … ฉากทศนแตละภาพและฉากทศนทงหมดตองสามารถแปลออกมาเปน

ทางเลอกในการตดสนใจได 5) มความทาทาย … ทจะท าใหองคกรทเกยวของตองปรบเปลยนกระบวนทศนและกระบวนการท างาน

ใหม เพราะเตรยมพรอมส าหรบอนาคต

6. เลอกดชนชวดส าหรบการตดตามผล

ขนตอนตอมาคอการก าหนดดชนชวดทใชในการประเมนวา ฉากทศนแตละฉากจะท าใหเกดผลกระทบหรอผลลพธอยางไร เพอน ามาตดสนใจวา องคกรหรอพนทนนควรตองด าเนนการอยางไรเพอเตรยมพรอมรบมอกบสถานการณทแตกตางกนในแตละฉากทศน

7. การประเมนผลกระทบของแตละฉากทศน

แตละฉากทศนมความแตกตางกนในดานเนอหาและผลกระทบทจะเกดขนในสถานการณตาง ๆ จงตองมการประเมน (assess) ผลกระทบในแตละสถานการณ เพอน าผลทไดมาวางกลยทธในการรบมอกบสถานการณทแตกตางกน


87

8. การประเมนทางเลอกยทธศาสตร

วตถประสงคหลกของการสรางฉากทศนคอ เพอก าหนดยทธศาสตรในการรบมอกบสถานการณตาง ๆ ในอนาคต ขนตอนสดทายในกระบวนการสรางฉากทศนคอการประเมน (evaluate) ผลลพธของทางเลอกกลยทธในการเตรยมตวและรบมอกบสถานการณในแตละฉากทศน

อนง ฉากทศนทดและเปนประโยชนควรมเนอหาตรงกบประเดนส าคญทมผลกระทบตอองคกรหรอพนทศกษา เนองจากประเดนและปจจยทเกยวของมอยมาก และสามารถสรางฉากทศนไดจ านวนมาก ดงนน การสรางเรองราวทตรงประเดนและไมเยนเยอ และไมยาวเกนไป จงส าคญมาก

ฉากทศนเมองทองเทยว

การวางแผนเพอออกแบบและพฒนาเมองทองเทยวชนน าตองเปนมากกวาการวางแผนเพอแกไขปญหาทมอยในปจจบน ปจจยหลายอยางอาจมความไมแนนอนสง แตมผลอยางมากตอการทองเทยวและตอเมองในอนาคต นกวางแผนจงตองเตรยมพรอมรบมอกบการเปลยนแปลงไวลวงหนา อาท การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก ความเสยงดานภยพบต และการตกต าทางเศรษฐกจ นอกจากน การสรรคสรางสถานทเพอการทองเทยวยงตองใชความคดสรางสรรคและจนตนาการ เพอใหพนทเมองตอบสนองความตองการของนกทองเทยวไปพรอมกบคนในทองถนอก การคาดการณและจนตนาการเกยวกบอนาคตของเมองจงเปนเรองส าคญ

เนองจากการวางแผนการทองเทยวมขอบเขตครอบคลมกจกรรมทเกนไปจากการวางแผนพฒนาและออกแบบเมองโดยทวไป เชน การสงเสรมผประกอบการทองเทยว การตลาด ฯลฯ การพฒนาดานการทองเทยวจงจ าเปนตองมผเชยวชาญดานนโดยตรง นกออกแบบและพฒนาเมองจงไมจ าเปนตองเปนผเชยวชาญดานการทองเทยว แตตองมความตระหนกและเขาใจในกจกรรมส าคญในการวางแผนพฒนาการทองเทยว และใชขอมลความรนนในการวางแผนเพอออกแบบและพฒนาเมอง พรอมกนน นกวางแผนพฒนาและออกแบบเมองควรใหขอมลและความเหนเกยวกบการออกแบบและพฒนาเมองกบผประกอบการและนกนโยบายดานการทองเทยว เพอใหนโยบายในสองดานนสอดคลองและเสรมฤทธซงกนและกน

การวางแผนดวยฉากทศนของเมองทองเทยวในอนาคตสามารถประยกตใชกระบวนการวางแผนฉากทศนทไดน าเสนอมาแลวขางตน โดยวเคราะหอยางเปนระบบเกยวกบปจจยทมผลตอการทองเทยวและตอเมอง ไปพรอมกบการสรางจนตนาการเกยวกบทางเลอกทมโอกาสในอนาคตตามเงอนไขและขอสมมตทตงไว เมอไดระบและวเคราะหปจจยส าคญแลว นกวางแผนจะเลอกปจจยหรอประเดนทคดวาส าคญทสดมาก าหนดตรรกะของฉากทศน ตามระดบความไมแนนอนและระดบผลกระทบของปจจยเหลานนตอการทองเทยวในระดบตาง ๆ

ในการศกษาครงน คณะผวจยไดน าเสนอวธการสรางฉากทศนทแตกตางกนออกไปตามประเดนยทธศาสตร บรบทและเงอนไขทผวจยวเคราะหไดในแตละกรณศกษา ในกรณของภเกต แกนของฉากทศนแบงออกเปน


88

2 แกนคอ แกนของแนวทางการพฒนาเมอง ซงแบงออกเปนแบบครอบคลมขนาดใหญ (Comprehensive, Big & Bold) และแบบทละเลกทละนอย (Incremental, Small is beautiful) และแกนของกลยทธการแขงขนดานการทองเทยว ซงแบงออกเปนแบบเนนการเพมมลคา (value-based, survival of the finest) หรอแบบลดราคา (cost-based, survival of the cheapest) เมอน าสองแกนนมาไขวกนแลว จงไดฉากทศนส าหรบเมองทองเทยวในอนาคต 4 ภาพดวยกน ไดแก (1) เมองตดกบดกทองเทยวรายไดปานกลาง (Middle-income tourist trap) (2) ดสโทเปยการทองเทยว (Tourist dystopia) (3) ไมอามตะวนออก (Miami of the East) และ (4) รเวยราแหงอนดามน (The Andaman Riviera)

สวนในกรณของเชยงราย ทงส าหรบแมสายและเชยงของ คณะผวจยไดเลอกใชวธการสรางฉากทศนอกแบบหนง โดยเรมจากการตความหมายของค าวา “ชายแดน” ขนมาใหม เนองจากทงแมสายและเชยงของเปนเมองทองเทยวชายแดน ในทน ไดตความค าวาชายแดนทงในความหมายของการขาม (cross) การเชอม (bridge) และการเขา (entry) พรอมกบทางเลอกดานฐานเศรษฐกจหลกของเมองในอนาคต จงไดฉากทศนส าหรบการพฒนาและออกแบบเมอง 3 ภาพ ไดแก (1) คาขายชายแดน (Trading across borders) (2) ผจญภยไรพรมแดน (Exploring beyond frontier) และ (3) ประตสไทย (Gateway to Thailand)

ส าหรบกรณเมองพทลงนน คณะผวจยวเคราะหวา เปนเมองทก าลงเผชญกบแนวโนมของการลดลงในดานประชากรและเศรษฐกจ เนองจากคนหนมสาวยายออกและฐานเศรษฐกจไมขยายตวและมความหลากหลาย โจทยดานการทองเทยวจงไมใชเพยงแควา จะออกแบบและพฒนาเมองอยางไรใหสงเสรมการทองเทยว แตจะท าอยางไรใหการทองเทยวกลายเปนแรงขบเคลอนทชวยขยายฐานและเพมความหลากหลายทางเศรษฐกจใหกบเมองพทลง จากโจทยดงกลาว จงสามารถสรางฉากทศนของการพฒนาเมองทองเทยวไดตามกรอบแนวคดดงเดมของการสรางฉากทศนคอ ฉากทศนตามแนวโนมปกต (business as usual) ฉากทศนทแสดงสถานการณทแยทสด (worst-case scenario) และฉากทศนทแสดงสถานการณทดทสด (best-case scenario) ตามแนวทางดงกลาว สามารถสรางฉากทศนเมองทองเทยวของเมองพทลงได 3 ภาพ ไดแก (1) เมองถกลม – ผานมาแลวกผานไป (2) เมองลองแวะ – พกพอหายเหนอย และ (3) เมองตองรก – หมดหมายปลายทาง รายละเอยดของฉากทศนเหลานจะน าเสนอไวในบทท 5 ถง 7

การพฒนาแบรนดเมอง

ทามกลางกระแสโลกาภวตนในดานการคา การลงทน เมองตางกแขงขนและแยงชงนกทองเทยว ธรกจและการลงทนซงกนและกน ไมเฉพาะระหวางเมองระดบโลกทอยคนละประเทศ แตรวมถงเมองในประเทศเดยวกน จงมความคดทวา แตละเมองควรมยทธศาสตรและกลยทธในการสรางแบรนดของเมองตวเองอยางชดเจน เพอสรางความแตกตางจากเมองอน ๆ และมคณคาทเสนอใหกบลกคา (value proposition) แตละกลมอยางชดเจน การสรางแบรนดเมอง


89

จดอยในกลมแนวคดการสรางแบรนดของพนท (place branding) ซงรฐบาล หนวยงานราชการหรอองคกรของแตละพนทพยายามสรางขนส าหรบพนททตนเองรบผดชอบ แบรนดของพนทนมองคประกอบทสามารถรบรไดท งการมองเหน (visual) การพดและรบฟง (verbal) และพฤตกรรมของกลมคนในพนททตองการสรางแบรนด แตละแบรนดมอทธพลและแรงโนมนาวกลมผบรโภคทเปนเปาหมายแตกตางกนไป แตละแหงกใชแนวทางและวธการตาง ๆ ในการโนมนาวความคดและความพงพอใจเกยวกบพนทใหดขน การรณรงคและการโฆษณาในการสงเสรมการทองเทยวและการลงทนพยายามสรางแบรนดขนมาเพอดงดดกลมเปาหมาย

การพฒนาแบรนดเมองเปนองคประกอบหนงของยทธศาสตรเมอง ซงไมไดเปนเพยงแคการจดการดานการสอสารประชาสมพนธและโฆษณาสรางภาพลกษณทด แตตองรวมไปถงการพฒนากจกรรม สนคาและการบรการ และการปรบเปลยนพนทจรงภายในเมอง เพอใหผบรโภคหรอกลมเปาหมายมความรสกเกยวพนและมประสบการณรวมเปนสวนหนงของเมองนน ๆ โดยผสมผสานเรองราวทเปนทงความจรงและจนตนาการ และทงขอเทจจรงและความรสกประทบใจของกลมเปาหมาย การพฒนาแบรนดจงเปนการเปลยนหรอพฒนาภาพลกษณของเมองอยางตงใจ โดยเปนกลยทธการตลาดทไมไดน าเสนอเฉพาะสนคาและการบรการธรรมดา แตใหคณคาทตอบรบกบความรสกของกลมเปาหมาย การสรางแบรนดจงรวมไปถงการจดการ จดระบบและประสานองคประกอบตาง ๆ ทมผลตอภาพลกษณของเมอง ไมวาจะเปนโครงสรางพนฐาน คณภาพของการบรการ รวมไปถงการออกแบบอาคารและพนทสาธารณะทเสรมสรางอตลกษณทชดเจนและสอดคลองซงกนและกน

งานวจยในครงนคนพบวา เมองทองเทยวในประเทศไทยโดยมากไมไดมการพฒนาแบรนดของเมองอยางจรงจง และมนอยมากทน าแบรนดของเมองมาใชเปนกรอบแนวคดและแนวทางในการพฒนาและออกแบบเมอง แมวาบางเมอง เชน ล าปาง ภเกต และเชยงราย อาจมการด าเนนกระบวนการพฒนาแบรนดของเมองมาแลวบาง แตโดยมากยงจ ากดอยเพยงแคการออกแบบโลโก ค าขวญ มาสคอต แตนอยมากทไดถายแนวคดของแบรนดออกมาในการพฒนาและออกแบบพนท ในเมอง เทาทพบคอมการออกแบบเฟอรน เจอรสาธารณะ (street furniture) ทพยายามสะทอนแบรนดของเมองเปนหลก

กระบวนการส าคญททดลองใชไปในการศกษาครงนคอ การพฒนาแบรนดของเมองทองเทยว เนอหาในสวนนเพมเตมจากการทบทวนวรรณกรรมในบทท 2 โดยเนนตวอยางกระบวนการในการพฒนาแบรนดของเมอง งานศกษาครงนทดลองสรางแบรนดของเมองตามกระบวนการในการพฒนาแบรนด 8 ขนตอน76 ดงน

1) ก าหนดวตถประสงคทชดเจน

ในการพฒนาแบรนดของเมอง นกวางแผนและผทเกยวของตองเขาใจเปาหมายและวตถประสงครวมถงกระบวนการในการสอสารแบรนดอยางถองแท เพอสามารถก าหนดกลยทธทเปนรปธรรมชดเจนและมแนวทาง 76 CEOs for Cities (2006)


90

ปฏบตทมประสทธภาพ รวมถงก าหนดบทบาทและหนาทรบผดชอบเพอใหการด าเนนงานเปนไปโดยราบรน นอกจากน การก าหนดมาตรฐานเปรยบเทยบ (benchmark) และการวเคราะหผลส าเรจของเมองทประสบความส าเรจจะชวยใหสามารถระบเปาประสงคทตองการไดชดเจนยงขน ค าถามส าคญในขนตอนนคอ (1) อะไรคอความส าเรจทโครงการพฒนาแบรนดเมองพยายามบรรล และ (2) ผลลพธทชดเจนในการพฒนาแบรนดเมองคออะไร ส าหรบในงานศกษาครงน วตถประสงคหลกของการพฒนาแบรนดของเมองคอ เพอเพมมลคาดานการทองเทยวใหกบเมองทองเทยว

2) เขาใจกลมเปาหมาย

ขนตอนตอมาคอการเขาใจวากลมเปาหมายประกอบดวยใครบาง มมมองและทศนคตตอเมองเปนอยางไร ในการน ควรมการเกบขอมลเชงลกจากกลมคนหลายกลม อาท ผน าทางการเมอง กลมนกธรกจ นกลงทน ทงระดบนายจางและลกจาง สถาบนการศกษา ประชาชนทอาศยอยในเมองทงทอยมานานและเพงจะยายมาอยใหมนกทองเทยว สอมวลชน ฯลฯ เพอสรางความรสกของการมสวนรวมและความรวมมอจากกลมคนทกกลม ค าถามส าคญในสวนนคอ (1) กลมเปาหมายของการพฒนาแบรนดเมองมใครบาง (2) การรบรและทศนคตของกลมเปาหมายเหลานนมตอเมองหรอยานในปจจบนเปนอยางไร และ (3) กลมเปาหมายตองการใหเมองจดหาหรอใหบรการอะไร เราสามารถคนหาความตองการของกลมเปาหมายนนไดหรอไม หากได จะตองด าเนนการอยางไร

ในการศกษาครงน เนองจากเปนการทดลองกระบวนการ จงไมไดเกบขอมลเชงลกอยางเปนระบบเกยวกบนกทองเทยวตางชาตทควรด าเนนการในกระบวนการพฒนาแบรนดของเมองในโครงการจรง แตงานศกษานไดใชวธการประมวลขอมลและความคดเหนทไดจากการสมภาษณและการประชมกลมยอยในพนทศกษา ประกอบกบการสบหาค าส าคญจาก search engine เชน Google.com เ พอระบค าส าคญท ส อถ งความสนใจของกลมเปาหมาย รวมถงผลการศกษาเรอง “การตลาด 4.0 เพอยกระดบการใหบรการนกทองเทยวจนกลม SoLoMo ในประเทศไทย” โดย ดร. ดนยธญ พงษพชราธรเทพ ซงเปนโครงการยอยท 4 ในแผนงานวจยเดยวกนกบโครงการวจยน งานวจยดงกลาวใชวธการเหมองขอมล/ขอความ (data/text mining) ในการวเคราะหความเหนและบทสนทนาของนกทองเทยวจนในสอโซเชยลภาษาจนเกยวกบความนยมและความพงพอใจในสถานทและกจกรรมการทองเทยวในประเทศไทย งานวเคราะหขอมลสวนนส าคญอยางยงในการพฒนาแบรนดเมอง จงตองเกบขอมลเกยวกบมมมองและทศนคตของนกทองเทยวอยางเปนระบบและใหครอบคลมกลมเปาหมาย

3) ระบภาพลกษณของแบรนดปจจบน

ขนตอนตอไปคอการศกษาและวเคราะหวา ภาพลกษณเดมของเมองเปลยนแปลงไปหรอไมอยางไร เมองมบคลกภาพอยางไร เพอใหเขาใจวากลมเปาหมายเหลานนมการรบรถงภาพลกษณของเมองนนอยางไร โดยเรมจากการตงค าถามวา (1) สงของ เหตการณ หรอภาพอะไรทสอถงเมองน (2) อะไรคอภาพลกษณของเมองหรอยานทยงคงอยแมเวลาผานไป (3) ลกษณะเฉพาะของเมองหรอยานในปจจบนคออะไร (4) ภาพลกษณหรอรปลกษณของเมองหรอ


91

ยานแบบไหนทท าใหเราระลกถงอดตทผานมาของพนทน (5) เมอมการพดถงชอเมองหรอยานน สงใดคอสงแรกทนกถง และท าไม (6) อะไรคอจดเดนและจดดอยของเมองหรอยาน (6) อะไรคอประโยชนทเมองหรอยานใหกบกลมเปาหมาย และ (7) ประสบการณทมกบเมองหรอยาน และคาดหวงประสบการณแบบไหนกบเมองหรอยานน

4) ก าหนดอตลกษณของแบรนดทมงหวง

อตลกษณของแบรนดทเปนเปาหมายควรเปนสงทมความเปนไปไดหรอสามารถพฒนาไปใหถงได การสรางแบรนดเมองควรเสนอภาพทเปนจรง มความยงยนและมนคงแมในบรบทของอนาคต อตลกษณของแบรนดจะมอทธพลตอ การตดสนใจของภาคธรกจและผมสวนไดสวนเสยอน ๆ ในการทจะใชประโยชนจากแบรนดเมองนนตอไป ค าถามส าคญในขนตอนน ไดแก (1) ตองการใหเมองบรรลเปาหมายใด (2) อะไรคอความเชอมโยงของเมองหรอยานกบผคน เมอผคนเหลานนคดถงเมองหรอยานนทคณตองการ (3) อะไรคอลกษณะเฉพาะตวของเมองหรอยานน และ (4) ประสบการณแบบไหนทคณตองการเมอเขามาในเมองหรอยานน

5) พฒนาต าแหนงของแบรนด (Positioning)

ต าแหนงของแบรนดคอจดเปลยนจากภาพลกษณของแบรนดเดมของเมองไปส อตลกษณของแบรนด (brand identity) ทมงหวง ค าวาต าแหนงของแบรนดน หมายถงค าสญญาหรอประโยชนทกลมเปาหมายจะไดรบ และเปนสงทจะตดอยในใจของกลมเปาหมาย ค าถามหลกในการพฒนาต าแหนงของแบรนดเมอง ไดแก (1) กลมเปาหมายจะไดประโยชนอะไร และ (2) องคประกอบใดทจะพสจนหรอสนบสนนวาต าแหนงของแบรนดเมองนจะสรางประโยชนตอเมองหรอยานตามความตองการได

6) เสนอขอเสนอการเพมคณคาแกกลมเปาหมาย

เมอไดก าหนดต าแหนงของแบรนดทชดเจนแลว ขนตอนตอมาคอการเรงสอสารกบกลมเปาหมายเกยวกบขอเสนอในการเพมคณคา (value propositions) ทเมองนนจะใหกบกลมเปาหมาย โดยเฉพาะอยางยงขอมลทเปน กญแจส าคญทจะมสงผลตอการรบรของสาธารณชน โดยอาจตองใหขอมลขาวสารทเฉพาะเจาะจงในแตละกลมตามล าดบความส าคญ การสอสารในสวนนจ าเปนตองมกลยทธและวธการเครองมอทเหมาะสมกบแตละกลมเปาหมาย

7) ด าเนนการตามแบรนด

การน าแบรนดของเมองทไดพฒนาแลวไปด าเนนการตอนบเปนสงททยากและทาทาย เนองจากเมองมองคประกอบทซบซอนและหลากหลาย ยทธศาสตรทใชอาจสรางความพงพอใจหรอภาพลบใหกบเมองไดทงสน ส าหรบในกรณของเมองทองเทยวนน การก าหนดยทธศาสตรในการด าเนนการตามแบรนด อาจแบงออกไดเปน 3 ขนตอน ชวงกอนการมาเยอน (Pre-visit decision) ชวงระหวางการมาเยอน (During-a-visit decision) และชวงหลงการมาเยอน (Post-visit decision)


92

8) วดความส าเรจ

ขนตอนสดทายคอการวดวา การด าเนนยทธศาสตรตามแบรนดทไดพฒนาขนมานน ไดน าไปสเปาหมายทตงไวหรอไม หลกการวดความส าเรจของการด าเนนยทธศาสตรแบรนดของเมองมดงน (1) ตรวจสอบความส าเรจของแบรนดจากกลมเปาหมายหลก (2) วดประสทธผลของแบรนดและกจกรรมทางการตลาดอยางตอเนอง (3) แสดงผลทแบรนดมตอภาคธรกจดวยการก าหนดเกณฑทเชอมกบเศรษฐกจและการพฒนาของชมชนเมอง อนง การวดผลแบรนดจะประสบความส าเรจกตอเมอ (1) ผน าของชมชนเหนดวยกบประโยชนทจะไดรบจากการวดประสทธผลของแบรนด (2) เกณฑทใชวดจะตองมมาตรฐานเดยว และมความเชอมโยงเศรษฐกจและการพฒนาของชมชนเมอง และ (3) หนวยงานทเกยวของด าเนนการปรบปรงแผนงานใหสอดคลองกบผลการประเมนทได

สรปค าถามส าคญของกระบวนการในการพฒนาแบรนดของเมองได 6 ขอ ดงน

- เมองมอะไรทยงคงอยทงในดานดและดานดอย - เมองมจดยน (position) อยางไรในอนาคต และ เราสามารถเปลยนแปลงไปสเปาหมายนนไดอยางไร - เมองสามารถสรางจดเดน คณคา และความนาสนใจใหกลมเปาหมายไดอยางไร - เมองสามารถสรางจดยนใหม (positioning) ใหเปนจรงไดอยางไร - ใครคอผมสวนไดสวนเสยส าคญในการน าแบรนดใหมนไปสการด าเนนชวตในเมอง - เมองจะสรางปจจยเพอความส าเรจของยทธศาสตรของแบรนดของเมองไดอยางไร

ในการศกษาครงน คณะผวจยน าเสนอตวอยางของการสรางแบรนดของเมอง โดยในกรณของภเกต องคประกอบพนฐานหลกหรอดเอนเอของแบรนด คอ G-E-M (Gorgeous, Experiential, Memorable) ทสอถงความเปนอญมณทไดรบการเจยระไนใหสวยงามและมความหลากหลายของสสนแลวแตมมมองและความชนชอบของแตละคน ส าหรบแมสายคอ ประสาน ชาตพนธ ไรพรมแดน ซงสอถงความเปนเมองชายแดนทมความหลากหลายดานชาตพนธ และเปนพนททกจกรรมหลากหลายประเภทมาประสานและสมฤทธซงกนและกน สวนเชยงของนน องคประกอบพนฐานหลกของแบรนดนาจะเปน รมโขง มตรภาพ และวฒนธรรม ในขณะทพทลงมองคประกอบหลกเปนคณลกษณะทไดจากการส ารวจและรบฟงความเหนจากคนในพนท คอ เดด ดง ด า ซงกลายมาเปนแบรนด “ใตแท” รายละเอยดของแบรนดดงกลาวน าเสนอในบทท 5 ถง 7

การก าหนดและสรางทางเลอกเชงยทธศาสตรในการพฒนาพนทเมอง

เมอไดฉากทศนและแบรนดของเมองทองเทยวแตละแหงแลว ขนตอนตอไปคอการก าหนดและสรางทางเลอกเชงยทธศาสตรในการพฒนาพนทเมอง ในกรณของภเกต คณะวจยไดเลอกตวอยางยทธศาสตรการฟนฟเมองเกาภเกตไปพรอมกบการพฒนาพนทสะพานหนขนใหมเปนแหลงการประชมนานาชาตททนสมยทสะทอนความเปนไมอามตะวนออก ยทธศาสตรการพฒนาพนทหาดกะรนใหเปนชายหาดเชงสรางสรรคทตอบฉากทศน


93

รเวยราแหงอนดามน นอกจากน เพอไมใหเมองภเกตกลายเปนเมองดสโทเปยการทองเทยว จงไดน าเสนอยทธศาสตรการพฒนาบรเวณขมเหมองเพอตอบโจทยดานการขาดแคลนน าและน าทวมฉบพลน พรอมกบการพฒนาพนทนนทนาการส าหรบนกทองเทยวและคนใชชวตในเมองภเกตใหดยงขนไปพรอมกน ยทธศาสตรในสวนนสะทอนอกหลกการหนงทส าคญของการพฒนาและออกแบบเมองทองเทยว คอ การประสานประโยชนในการใชพนททตอบสนองวตถประสงคหลายประการและความตองการของคนหลายกลมไปพรอมกน

ส าหรบแมสายนน ตวอยางยทธศาสตรในการพฒนาพนทเมองคอการฟนฟ บรณะและพฒนาพนทเมองสวนทตดกบแมน าและพนทดอย เพอใหเกดยานของการทองเทยวใหมทตอบโจทยของฉากทศนเมองแหงการผจญภยขามพรมแดน รวมไปถงการพฒนาเสนทางขนเขาไปยงจดชมววตาง ๆ ทสามารถเหนทศนยภาพทงฝงไทยและฝงพมา สวนเชยงของนน ยทธศาสตรหลกคอการฟนฟและพฒนาพนทรมน า พรอมกบการเปดเสนทางเพอการเขาถงแมน าจากพนทเมองเกาเชยงของ และการสรางจดหมายตาทสะทอนและรกษาอตลกษณของการเปนเมองรมแมน า โขง แตในขณะเดยวกนกตองมการเตรยมพรอมส าหรบฉากทศนการเปนประตสไทย ในกรณทมนกทองเทยวทางบกมาจากจนเปนจ านวนมาก โดยการเตรยมพนทส าหรบการพฒนาในอนาคต ส าหรบเมองพทลงนน เนองจากจดมงหมายหลกคอตองการใหนกทองเทยวเขามาแวะและคางแรมมากขน ตามฉากทศนเมองลองแวะและเมองตองรก การออกแบบและพฒนาเมองจงเนนยทธศาสตรการพฒนาปายสญลกษณและจดหมายตาทนาสนใจเพอดงดดนกทองเทยวไมใหขบรถผานเลยไป รวมไปถงการสรางจดหมายตาทเปนเอกลกษณเฉพาะของเมอง โดยเฉพาะอยางยงเขาอกทะล ไปพรอมกบการจดพนทส าหรบกจกรรมทนาสนใจส าหรบนกทองเทยวในชวงเวลาเยนและกลางคน หรอตอนเชาตร เพอใหเกดการคางแรมมากขน

อนง เมองทองเทยวในประเทศไทยแทบทกแหงประสบกบปญหาด านการสญจรภายในเมองของนกทองเทยว โดยเฉพาะนกทองเทยวทตองการเดนทางดวยขนสงสาธารณะ ดงนน ยทธศาสตรหนงทตองด าเนนการในเมองทองเทยวทกแหงคอ การพฒนาเมองทเกอหนนการใชขนสงมวลชนสาธารณะ พาหนะไรเครองยนตและการเดน เพอใหเกดความสะดวกในการเดนทางทงของนกทองเทยวและผอยอาศยในเมอง และความยงยนของระบบการขนสงโดยรวม

การออกแบบเมองทองเทยว

องคประกอบทสามในงานศกษาครงนคอ การออกแบบเมอง ซงเปนกระบวนการถอดเอายทธศาสตรในการพฒนาเมองทองเทยวออกมาเปนการออกแบบความเชอมโยงของยาน การออกแบบพนทสาธารณะ อาคารสถาปตยกรรม และเฟอรนเจอรสาธารณะบนถนนและทางเทา รวมไปถงการเอาองคประกอบเชงการออกแบบ เชน ส เงา รปทรง ทสะทอนอตลกษณและแบรนดของเมองมาพฒนาสนคาอน ๆ ของเมองตอไป หลกการส าคญของการออกแบบเมองใน


94

สวนนยงคงยดทหลกการทวไปของการพฒนาเมองทองเทยวอยางยงยน และหลกการเฉพาะทวา รปแบบดานกายภาพและกจกรรมทเพมเตมเขาไปตองสะทอนอตลกษณของพนททไดถายทอดออกมาเปนแบรนดของพนทนนแลว

การศกษาครงนแสดงกระบวนการออกแบบเมองทมงตอบโจทยดานการทองเทยวเปนหลก โดยยดตามหลกการออกแบบเมอง (Urban Design หรอ Urban Architecture) และตามแนวคดวาดวยบทบาทของเมองในดานเศรษฐกจการทองเทยว เนอหาในสวนนอธบายโดยสงเขปเกยวกบแนวคดและหลกการพนฐานของการออกแบบเมอง

การออกแบบเมอง

การออกแบบเมองเปนสหศาสตร โดยพนฐานเปนการกอปรกนขนจากศาสตร 3 ศาสตรหลกคอ การผงเมอง (Urban Planning) สถาปตยกรรมและภมสถาปตยกรรม ท าใหขอบเขตและนยามของการออกแบบเมองเปดกวางและครอบคลมเนอหาในหลายดาน ทงในฐานะทเปนสาขาวชาการ สาขาวชาชพ และเครองมอในการพฒนา

ส าหรบการออกแบบเมองในฐานะสหศาสตรทอางองตามศาสตรพนฐาน โดยเฉพาะเมออางองกบการ ผงเมองและสถาปตยกรรมศาสตร ความรความเขาใจทเปนพนฐานของวชาการออกแบบเมองตองครอบคลมไปถงการจดการเมอง การจดวางโครงสรางพนฐาน การใชประโยชนทดน เศรษฐศาสตรและสงคมวทยาเมอง ซงเปนศาสตรทเกยวเนองกบการผงเมอง ในขณะเดยวกน การออกแบบเมองยงตองเขาใจเรองของทวางและการกอสราง รวมถงการสรางอตลกษณ และความเขาใจประวตศาสตรและการตงถนฐานในความคดดานสถาปตยกรรมศาสตร

สวนการออกแบบเมองดานการปฏบตวชาชพนน มความสมพนธกบการผงเมองในฐานะเครองมอและกลไกในการถายทอดวสยทศน นโยบาย และแผนงานของการพฒนาเมองมาเปนรปธรรม รวมถงการสรางแนวทางและมาตรการทางการก ากบดแลเชงกายภาพ เพอใหการพฒนากายภาพเมองเกดประโยชนสงสดตามศกยภาพ หรอเปนไปตามวสยทศนของการพฒนาทไดวางไว

การออกแบบในฐานะเครองมอและกระบวนการพฒนาทางกายภาพ นอกจากเปนกระบวนการศกษาและวเคราะหเพอใหไดขอมลมาใชในการออกแบบแลว ยงเปนกระบวนการทตองการสวนรวมของผใชประโยชนและผมสวนไดสวนเสยตาง ๆ ทงในรปแบบการประชมกลมยอย การรบฟงความคดเหนสาธารณะ หรอวธการอน ๆ เนองจากองคประกอบส าคญสวนหนงของการออกแบบเมองคอ การสรางความรความเขาใจเกยวกบการพฒนาเชงกายภาพของเมองตอผทมสวนไดสวนเสย เพอน าความคดเหนและค าแนะน าทไดมาปรบปรงและพฒนาแผนและผง และเผยแพรงานทเหมาะสมตอไป

ดวยเหตน ขอบเขตเนอหาของการออกแบบเมองจงซอนทบอยพอสมควรกบการวางผงเมอง โดยมเครองมอและกลไกทใชงานรวมกนอยมาก นบตงแตการก าหนดใหมผงแนวคดและผงแมบท ไปจนถงกลไกพนฐานท


95

ก าหนดใหการพฒนากายภาพเมองเปนไปตามรปแบบทไดออกแบบไว ซงตองสอดคลองกบผงเมองรวมในระดบตาง ๆ และขอก าหนดทางกฎหมายของหนวยงานทเกยวของ

คณลกษณะส าคญของการออกแบบเมองทแตกตางอยางชดเจนจากการผงเมอง คอ อทธพลจากงานสถาปตยกรรม กลาวคอ การออกแบบเมองค านงถงการออกแบบทวาง หรอการสรางความเปนสถานททมลกษณะหรอการใชงานเฉพาะ เพมเตมจากกลไกการใชประโยชนทดน หรอการจดสาธารณปโภคสารธารณปการทเหมาะสมกบการพฒนา ซงการออกแบบเมองเปนการออกแบบภายใตความเขาใจพฤตกรรมของผใชงานเมอง โดยเนนการศกษาและการท าความเขาใจการประสบการณ มากกวาสถตตวเลข รวมถงเนนการออกแบบใหเกดวถชวตเมอง (Urbanism) ไปพรอม ๆ การเพมศกยภาพในการผลต หรอการลดผลกระทบทจะเกดกบความยงยนของเมอง

ขนตอนการออกแบบเมองทองเทยว

จากนยามและขอบเขตของการออกแบบเมองขางตน การออกแบบเมองเพอการทองเทยวจงมวตถประสงคหลก 6 ประการ ไดแก

1) เพอเชอมโยงศกยภาพของเมองในดานตาง ๆ เขากบกจกรรมการทองเทยวทมอยหรอทจะเกดขนในอนาคต รวมถงการเชอมโยงเอาแผนงานและนโยบายของการทองเทยวทมอยและเกยวพนกบการพฒนาทางกายภาพ เขากบแผนงานและนโยบายพฒนาเมอง

2) เพอเพมความสามารถของเมองในการรองรบกจกรรมการทองเทยว และลดผลกระทบจากกจกรรมการทองเทยวตอการพฒนาเมองอยางยงยน

3) เพอสรางพนทใหมและปรบปรงพนททมอยใหรองรบกจกรรมการทองเทยว รวมถงการสรางแหลงทองเทยวใหมใหกบเมอง และการสรางอตลกษณใหกบเมอง

4) เพอก าหนดกลยทธของการพฒนาเชงพนทและชน าการพฒนาทางกายภาพเฉพาะจด เพอเปนสวนหนงของยทธศาสตรการพฒนาการทองเทยวในระยะตาง ๆ

5) เพอใหพนทเมองทมความพรอมดานสาธารณปโภค สาธารณปการสงกวาพนทอน ๆ มบทบาทในการเปนพนทเปลยนผานหรอศนยกลางของการเชอมตอกจกรรมการทองเทยว

6) เพอใหเกดการมสวนรวมในการพฒนากายภาพของเมอง โดยใชการออกแบบเมองในฐานะเวทสาธารณะ ในการเปดประเดนท าใหการทองเทยวกลายเปนเศรษฐกจใหมของเมอง นอกเหนอจากเศรษฐกจการคา และการบรการทมอยเดม

การศกษาในครงนแสดงตวอยางการออกแบบเมองทมขอบเขตของการด าเนนการครอบคลมตงแตการผงเมอง มาจนการออกแบบรายละเอยดของการพฒนาทวางและอตลกษณของเมองเพอการทองเทยว กระบวนการออกแบบเมองทประยกตใชในงานนม 7 ขนตอน ดงน


96

1) วเคราะหศกยภาพ ความพรอม ปญหา และขอจ ากดในดานตาง ๆ ของเมองกรณศกษา และแสดงออกมาเปนตาราง SWOT

2) เสนอสภาพพนฐานของความสมพนธของเมองกบกจกรรมการทองเทยว และแนวคดยทธศาสตรในการพฒนาเมองใหมบทบาทส าคญมากขนและสมดลยกบกจกรรมการทองเทยวของพนทศกษา โดยแสดงออกมาในรปแผนภมแนวคด

3) แสดงตวอยางของก าหนดภาพลกษณของเมองผานกระบวนการมสวนรวม ตามแนวคดการสรางแบรนดของเมอง และการก าหนดรปแบบการทองเทยวทเหมาะสมกบศกยภาพเมองและภมภาคนน ๆ

4) สรางอตลกษณและภาพจ าใหกบเมองผานแนวคดการสรางทหมายตา (Landmark) และการรบรเมองโดยประสบการณ จากแนวคดการสรางภาพลกษณของเมอง (Image of the City)

5) ก าหนดพนทและการเสนอตวอยางแผนผงการพฒนาเชงกลยทธ เพอเปนสวนหนงของแผนยทธศาสตร เพอการพฒนาเมองรองรบการทองเทยว

6) น าเสนอภาพตวอยางของการเปลยนแปลงและภาพลกษณของเมองหลงจากด าเนนงานตามแผนงาน 7) เสนอรายละเอยดและแนวทางการออกแบบเมองในบางสวนใหเปนตวอยางของการสรางภมทศนเมอง

ตามทศทางของการสรางอตลกษณของเมองเพอรองรบการทองเทยว

สรปทายบท

เนอหาในบทนน าเสนอแนวคดและตวอยางกระบวนการหลกในการวางแผนเพอการพฒนาและออกแบบเมองทองเทยว โดยแบงเปนสามสวน ไดแก การวางแผนยทธศาสตรแบบฉากทศน การพฒนาแบรนดของเมอง และการออกแบบเมอง เนอหาในบทท 5 ถง 7 จะน าเสนอตวอยางทเปนรปธรรมจากการทคณะผศกษาไดทดลองด าเนนกระบวนการวเคราะห วางแผนและออกแบบในพนทกรณศกษาทง 3 จงหวด


97

บทท 5 กรณศกษาภเกต

บทน า

ในการศกษาแนวทางการออกแบบและพฒนาเมองทองเทยวในสวนน หนงในสามกรณศกษาทคณะผวจยไดเลอกส าหรบการศกษาในครงนคอจงหวดภเกต เนองจากเปนเมองทองเทยวชนน าของประเทศไทยทมชอเสยงในระดบโลก จากการศกษาเบองตนพบวา เมองทองเทยวของภเกตในภาพรวมมจดแขงในดานเสนหของพนท และมความหลากหลายดานกจกรรมทตอบรบความตองการของนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาต แตในปจจบนภเกตก าลงประสบปญหาดานขดความสามารถในการรองรบ ซงเกยวของโดยตรงกบปจจยพนฐานเกยวกบการตงถนฐานและการผงเมอง ทงในดานสงแวดลอม การจราจร และปจจยดานแรงงาน ปญหาพนฐานเหลานสงผลตอภาพลกษณของเมองทองเทยวทงทมอยเดมและทจะสรางขนมาใหม ภเกตในปจจบนจงถอเปนตวอยางของเมองทตดกบดกเมองทองเทยวรายไดปานกลาง กลาวคอ แมภเกตเปนเมองทองเทยวทมชอเสยงและสามารถตอบรบกบตลาดการทองเทยวทเตบโตและหลากหลายไดอย แตยงไมสามารถเพมจ านวนนกทองเทยวทมคณภาพดหรอทพงประสงคไดมากไปกวาเดมเทาใดนก โดยเฉพาะเมอเปรยบเทยบกบเมองทองเทยวชนน าระดบโลกในยโรปและสหรฐอเมรกา แมวาจ านวนนกทองเทยวโดยเฉลยไดเพมมากขนในทกป แตธรกจการทองเทยวกยงคงประสบปญหาอยางตอเนอง

ขอจ ากดดานขดความสามารถในการรองรบของเมองนมผลสบเนองตอแบรนดของภเกต ในมตของแบรนดเมองทองเทยว ภเกตถอเปนตราสนคาทนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตรจกและจดจ าไดเปนอยางด โดยเปนแหลงทองเทยวเปนเปาหมายของการเดนทางทองเทยวในระดบโลก ดวยความหลากหลายของผลตภณฑดานการทองเทยวและดวยบทบาทการเปนศนยกลางการเดนทางของนกทองเทยวในระดบภมภาค ปจจยเหลานท าใหแบรนดของเมองภเกตเปนลกษณะหลายภาพลกษณอยรวมกน หรอแบบ multi-brand นกทองเทยวสามารถนกถงภเกตไดในหลากหลายรปแบบและตอบสนองความตองการไดหลายระดบ ความหลากหลายดงกลาวเกดจากแนวทางการพฒนาพนทของภเกต นบตงแตรปแบบการตงถนฐานเดมในชวงรอยปทผานมา มาจนถงการพฒนาพนทเพอตอบรบกบธรกจการทองเทยวของภเกตในชวง 40 ปทผานมา

ในการศกษาครงน คณะผวจยไดประยกตใชกรอบแนวคดและแนวทางการพฒนาและออกแบบเมองทองเทยวตามทน าเสนอไปในบทกอนหนาน ส าหรบกรณศกษาเมองภเกตในบทนมประเดนส าคญดงน

1) การประมวลภาพสถานการณการทองเทยว ทงภาพรวมของนกทองเทยวทเดนทางมาในพนท พฤตกรรมการเดนทางและการทองเทยว รปแบบของการใชจาย กจกรรมการทองเทยวและสถานททองเทยวทส าคญ รวมถงประวตศาสตรการตงถนฐานทส าคญจนมาถงการเปนเมองทองเทยวในปจจบน


98

2) การประมวลและวเคราะหขอมลพนฐานของจงหวดภเกต ตงแตเรองกรณสณฐานและการตงถนฐาน การใชประโยชนทดน กฎหมายทเกยวของ โดยเฉพาะการควบคมทางผงเมองในปจจบน การคมนาคม ศกยภาพของการทองเทยวทางทะเล ไปจนถงภาพลกษณในปจจบนของจงหวด

3) ภาพรวมความทาทายเชงยทธศาสตรในการออกแบบเมองทองเทยว เรมตงแตภาพรวมของการเปลยนแปลงของการทองเทยวในปจจบนทเขาสยค 4.0 ในขณะทภเกตในฐานะเมองทองเทยวยงอยตดกบดกอยในยค 2.0 ทงในเรองของภาพลกษณและโครงสรางพนฐาน ตอจากนนเปนการวเคราะหจดออน จดแขง โอกาส และอปสรรคของเมองในมตของเมองทองเทยว (SWOT analysis) และการวเคราะหภาพอนาคตการพฒนาเมองทองเทยว เพอชใหเหนถงความเปนไปไดของเมองภเกตในฐานะเมองทองเทยวในรปแบบตาง ๆ โดยการประเมนปจจยการพฒนาและการสรางฉากทศน จนไดตวอยางขอเสนอเชงกลยทธเพอการพฒนาพนทใน 3 พนทหลก คอ เมองภเกตตามแนวทางการพฒนาพนทมรดกทางวฒนธรรมและการเปนศนยกลางการคมนาคมขนสง การพฒนาหาดกะรนตามแนวคดหากสรางสรรค เพอใหรบกบการทองเทยวทเนนคณคาทางวฒนธรรม และการพฒนาพนทขมเหมองใหเปนแหลงพกอาศยและแหลงน าดบทส าคญเพอรองรบการเตบโตของความเปนเมองทองเทยว โดยทง 3 พนทจะเปนพนทส าคญของการพฒนาทจะสงเสรมใหเมองภเกตยงคงด าเนนความเปนเมองชนน าในฉากทศนทมความแตกตางกนได

4) ขอเสนอการออกแบบเมอง ซงเรมจากการศกษาความเปนไปไดของแบรนดเมองทองเทยวภเกตในลกษณะของ multi-brand และ international brand ไปพรอมกน ตามดวยการว เคราะหรายละเอยดของพนทยทธศาสตรทง 3 แหง จนน าไปสแนวคดในการพฒนา กรณศกษา โครงการเสนอแนะในรปแบบตาง ๆ

เนอหาในบทนน าเสนอผลการส ารวจและวเคราะหพนทกรณศกษาตามประเดนทง 4 ขอขางตน สวนผลการประชมในพนทศกษาและสรปผลการประชมกลมยอยกบผแทนหนวยงานและผน าในพนทศกษา (อยในภาคผนวก)

สถานการณการทองเทยวจงหวดภเกต

จงหวดภเกตเปนพนทยทธศาสตรของการทองเทยวไทย ดวยความทเปนเกาะทมขนาดใหญทสดของประเทศไทย มเกาะบรวารกวา 32 เกาะ ตงอยทางทศตะวนตกของภาคใตทะเลอนดามน อยในกลมจงหวดภาคใตฝงอนดามน (ระนอง พงงา ภเกต กระบ ตรง) ภเกตจงเปนศนยกลางดานทองเทยวส าคญของประเทศไทย จนไดรบการขนานนามวาเปน “ไขมกแหงอนดามน” จ านวนนกทองเทยวทเดนทางเขามาทองเทยวในจงหวดภเกตในชวง พ.ศ. 2554 – 2558 โดยประมาณอยท 11-13 ลานคนตอปทมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง เปนนกทองเทยวชาวตางชาต คดเปนรอยละ 70 มชาวจนเปนสดสวนทมากทสด รองลงมาคอ รสเซย ออสเตรเลย เยอรมน และสหราชอาณาจกร


99

ตามล าดบ คาใชจายของนกทองเทยวในภาพรวมมอตราการเตบโตทมากขนสงผลใหรายไดจากการทองเทยวในแตละปมากขนเชนกน77

แผนภาพท 5-1 จ านวนนกทองเทยวทเดนทางมาจงหวดภเกตชวง พ.ศ. 2554-2560

ทมา : กรมการทองเทยว, 2555-2561

จ านวนนกทองเทยวทเพมมากขนในแตละปสอดคลองกบจ านวนเทยวบนทมากขนดวยเชนกน จากขอมลจากบรษททาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน) ใน พ.ศ. 2558 มจ านวนผโดยสายกวา 6 ลานคนมาลงทจงหวดภเกต และคาดการณไดวาแนวโนมจ านวนผโดยสารจะเพมขนอยางตอเนอง ในการน จงมโครงการพฒนาระบบโครงสรางพนฐานเพอมารอบรบจ านวนนกทองเทยวทมากขน อาท โครงการขยายสนามบนนานาชาตภเกต (ระยะท 2) เพมความจของผโดยสารจาก 6.5 ลานคนตอปเปน 12.5 ลานคนตอป และหลมจอดอากาศยานจาก 15 หลมเปน 25 หลม และมแผนรองรบระยะท 3 เพมขดการรองรบผโดยสารเปน 18 ลานคนตอป รวมไปถงการศกษาความเปนไปไดของโครงการรถไฟฟารางเบา เพอเพมศกยภาพการขนสงในเมองอกดวย

77 กรมทองเทยว (2556)

2,844,472 3,233,542 3,564,123 3,499,187 3,714,328

6,622,7767,556,105

8,395,921 8,459,4169,488,956 9,655,039 10109382

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

12,000,000

2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560

จ านวนนกทองเทยวทเดนทางมาจงหวดภเกตตงแตป พ.ศ. 2554-2560

ชาวไทย ชาวตางชาต


100

แผนภาพท 5-2 จ านวนผโดยสารขาเขา ณ สนามบนนานาชาตจงหวดภเกต พ.ศ. 2553–2561 ทมา : บรษททาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน) อางถงในส านกงานสถตจงหวดภเกต, 2561

ความตองการโรงแรม/ทพก ในจงหวดภเกตกมแนวโนมมากขนเชนกน ตงแตป พ.ศ. 2557 โดยเฉพาะ

โรงแรมระดบ 4–5 ดาว ท าใหจ านวนความตองการเพมมาอยท 5,781 หอง สวนมากมการกระจกตวอยบรเวณชายหาดปาตอง เนองดวยเปนบรเวณทนยมของชาวตางชาต (กองทรสตเพอการลงทนในอสงหารมทรพยโรงแรมศรพนวา, ม.ป.ป.)

3,392,919 4,093,196

4,579,158 5,481,926 5,618,851

6,252,009

7,351,941 8,113,984

9,115,838

-

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561

จ านวนผโดยสารขาเขา ณ สนามบนนานาชาตจงหวดภเกต พ.ศ. 2553-2561

จ านวนผโดยสารขาเขา


101

แผนภาพท 5-3 การกระจายตวของนกทองเทยว


102

พฤตกรรมการทองเทยวและการทศนาจรของนกทองเทยวทมาภเกต

จากการส ารวจสดสวนพฤตกรรมการเดนทางทองเทยวในจงหวดภเกต ใน พ.ศ. 2556 จากกลมตวอยาง 4,058 ราย ซงเปนชาวไทย 841 ราย (20.7%) และชาวตางประเทศ 3,217 ราย (79.3%) สรปผลไดดงน (กรมการทองเทยว, 2556)

ผเยยมเยอนชาวไทย

- ผ เยยมเยอนชาวไทย เปนนกทองเทยวจากภาคใตมากทสด (42.2%) รองลงมาคอกรง เทพ มหานคร (28.4%) และภาคกลาง (16.9%) มาจากภมภาคอน ๆ ในสดสวนทนอย

- สดสวนของเพศชาย 58.4 และ เพศหญงอยท 41.6 มอายในชวง 35 – 44 ป มากทสดคดเปนรอยละ 41.1 รองลงมาคออายระหวาง 25 – 34 ป รอยละ 40.7 และชวงอายอน ๆ ในสดสวนทนอย

- ประกอบอาชพขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ (29.0%) รองลงมาคอ ลกจาง/พนกงานภาคเอกชน(26.9%) ประกอบอาชพอสระ (21.8%) และอาชพอน ๆ ในสดสวนทนอย

- รายไดตอเดอน 10,001 – 15,000 บาท คดเปนรอยละ 25.2 รองลงมาคอ 30,001 – 45,000 บาทคดเปนรอยละ 24.5 15,001 - 30,000 คดเปนรอยละ 22.6 และชวงรายไดอน ๆ ในสดสวนทนอย

- มาเพอมาทองเทยว/พกผอน (82.3%) เยยมญาต/เพอน (9.5%) สวนเหตผลทมาภเกตคอ อาหารอรอย (20.4%) รองลงมาคอมความปลอดภย (20.0%) มสถานททองเทยวนาสนใจ (19.4%)

- การรบทราบขาวสารเกยวกบภเกต มากทสดจาก เพอน/คนรจก คดเปนรอยละ 34.0 ลองลงมาคอทางอนเตอรเนตรอยละ 28.0 โทรทศนรอยละ 21.5 และสออน ๆ ในสดสวนทนอย

- การเดนทางมาภเกตเปนครงแรกมากทสดคดเปนรอยละ 83.8 รองลงมาเปนครงท 2 รอยละ 9.9 และมากกวา 2 ครงเปนสดสวนนอย วางแผนมาเทยว 2 จงหวดคดเปนรอยละ 54.6 รองลงมาคอวางแผนมาเทยวจงหวดเดยวรอยละ 43.9 และเดนทางมากกวา 2 จงหวดคดเปนสดสวนทนอย รอยละ 83.5 เดนทางมาดวยตวเอง และรอยละ 16.5 เดนทางผานบรษทน าเทยว

- รปแบบการเดนทางคอรถยนตสวนตว (51.4%) เครองบน (25.4%) และรถโดยสาร (23.2%) - จ านวนผเดนทางมาดวยกน 2 คนมากทสด (36.1%) คนเดยว (32.5%) และมาดวยกน 3 คน (19.5%) - ผรวมเดนทางเปนคนรจก/เพอน/ครอบครว/ญาต มากทสด (84.6%) และหมคณะ (1.9%)

ผเยยมเยอนชาวตางประเทศ

- ผเยยมเยอนชาวตางประเทศ เปนนกทองเทยวจากภมภาคยโรปมากทสด (46.9%) เอเชย (35.6%) และอเมรกา (10.1%) และภมภาคอน ๆ ในสดสวนทนอย

- สดสวนของเพศชาย 46.5 และ เพศหญงอยท 53.5


103

- ชวงอาย 25-34 ปมากทสด (40.6%) ตามดวย 35-44 ป (37.5%) และชวงอายอน ๆ ในสดสวนทนอย - ประกอบอาชพเปนลกจาง/พนกงานภาคเอกชนมากทสด รอยละ 25.2 รองลงมาคอ แมบาน/วางงาน

รอยละ 25.0 ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ รอยละ 23.0 และอาชพอน ๆ ในสดสวนทนอย - รายไดตอเดอน 20,000-39,999 USD มากทสดรอยละ 31.9 ลองลงมาคอ 60,000 – 79,999 คดเปน

รอยละ 21.4 และชวงรายไดอน ๆ ในสดสวนทนอย - มาภเกตเพอมาทองเทยว/พกผอนมากทสดคดเปนรอยละ 88.0 รองลงมาคอ เยยมญาต/เพอน คดเปน

รอยละ 8.4 และวตถประสงคอน ๆ ในสดสวนทนอย - เหตผลทท าใหตดสนใจมาภเกตคอ มสถานททองเทยวนาสนใจคดเปนรอยละ 29.1 รองลงมาคอม

ความปลอดภย 20.6 และมอาหารทอรอยรอยละ 18.0 - การรบทราบขาวสารเกยวกบภเกต มากทสดคอทางอนเตอรเนตรอยละ 36.0 รองลงมาคอ ทาง

โทรทศนรอยละ 22.3 นตยสาร คดเปนรอยละ 14.5 และอน ๆ ในสดสวนทนอย - การเดนทางมาภเกตเปนครงแรกมากทสดคดเปนรอยละ 95.3 รองลงมาเปนครงท 2 รอยละ 4.4 และ

มากกวา 2 ครงเปนสดสวนนอย - วางแผนมาเทยว 2 จงหวด (52.7%) 3 จงหวด (37.1%) และมาเทยวจงหวดเดยว (5.5%) - รอยละ 54.5 เดนทางมาดวยตวเอง และรอยละ 54.5 เดนทางผานบรษทน าเทยว - รปแบบการเดนทาง โดยเครองบน (39.0%) รถยนตสวนตว (37.6%) และเรอ (12.3%) - จ านวนผเดนทาง เดนทางมาดวยกน 2 คน (51.4%) 4 คนคด (17.6%) มาดวยกน 3 คน (9.8%) - ผรวมเดนทางเปนคนรจก/เพอน/ครอบครว/ญาต มากทสด (89.8%) และหมคณะ (1.7%)

นอกจากน ในการศกษาโครงการยอยท 4 ในแผนงานวจยเดยวกนกบโครงการวจยน ดร. ดนยธญ พงษพชราธรเทพ ไดใชวธเหมองขอมล/ขอความ (data/text mining) ในการวเคราะหความเหนและบทสนทนาของนกทองเทยวจนในสอโซเชยลภาษาจนเกยวกบความนยมและความพงพอใจในสถานทและกจกรรมการทองเทยวในประเทศไทย พบวา ภเกตยงคงเปนทนยมของนกทองเทยวจน โดยมพฤตกรรมแบบ SoLoMo (social, local, mobile) คอมพฤตกรรมทใชสอโซเชยลในการสบคนและแลกเปลยนขอมลเกยวกบแหลงทองเทยวและกจกรรมตาง ๆ และใชโทรศพทมอถอในการวางแผนและเลอกสถานทและกจกรรมในการทองเทยวในแตละพนท รวมไปถงการแสดงความเหนหรอการรววเกยวกบโรงแรมและสถานททองเทยวตาง ๆ ในจงหวดภเกตและในเมองทองเทยวอน ๆ ของประเทศไทย ขอคนพบหนงทส าคญคอ นกทองเทยวจนกลมนมกใชแพลตฟอรมและแอปพลเคชนของบรษทจนเสยเปนสวนใหญ มอยนอยมากทเปนแพลตฟอรมและเทคโนโลยของคนไทย จงเปนโจทยส าคญส าหรบนโยบายการทองเทยวของประเทศไทยในอนาคต


104

สถานททองเทยวภายในจงหวดภเกต

แหลงทองเทยวในจงหวดภเกตมความหลากหลายตามสถาพภมประเทศและการตงถนฐาน โดยทางฝงตะวนตกเนนกจกรรมการทองเทยวชายทะเล หาด กจกรรมทางน า จดชมวว และยานกนดมตาง ๆ ในสวนทางฝงตะวนออกของภเกตจะเปนกจกรรมเชงวฒนธรรมวด พพธภณฑ เมองเกา และการทองเทยวไปยงเกาะ รอบจงหวดภเกต และพนทตอนกลางของจงหวดจะเปนกจกรรมการทองเทยวเชงผจญภยทางธรรมชาต หรอการแสดงโชว ดงมตวอยางทส าคญดงน

1. ยานเมองเกาตกแถวโบราณ 2. พพธภณฑภเกตไทยหว 3. บานชนประชา 4. จดชมววเขารง 5. ตลาดปลอยของ 6. นงเรอกอจาน ชมปาชายเลน 7. แหลมพรหมเทพ 8. วดฉลอง 9. วดพระทอง (พระผด) 10. อนสาวรยทาวเทพกระษตรและทาวศรสนทร 11. หาดกมลา 12. หาดปาตอง 13. หาดกะรน 14. หาดกะตะนอย หาดกะตะใหญ

15. พระพทธมงมลคลเอกนาคคร 16. ภเกตแฟนตาซ 17. สวนน า Splash Jungle 18. แหลมกระทง 19. บานตลงกา 20. ภเกต ทรกอาย มวเซยม 21. Phuket Simon Cabaret 22. จดชมววกงหนลม 23. Joy Drive Underwater Scooter 24. Jungle Bungy Jump 25. Flying Hanuman 26. จดชมววเขาขาด 27. หาดราไวย


105

แผนภาพท 5-4 ต าแหนงสถานททองเทยวทส าคญ จงหวดภเกต


106

กจกรรมการทองเทยวภายในจงหวดภเกต

กจกรรมการทองเทยวในจงหวดภเกตสามารถแยกออกมาเปน 4 กจกรรมหลกทนกทองเทยวทกกลมจะมาเทยวในระยะเวลา 3–4 วน และ 2 กจกรรมรองส าหรบนกทองเทยวเฉพาะกลมทมเวลาประมาณ 1 อาทตยขนไป

1) การทองเทยวเกาะ จงหวดภเกตนนลอมรอบไปทะเลและหมเกาะ ซงนกทองเทยวนยมเชาเรอและซอแพคเกจทองเทยว เพอด าน า ดปะการง เทยวถ า รวมไปถงการเดนทางไปยงเกาะพพทจงหวดกระบ โดยมสถานทรองรบทนยมคอทาเรออาวฉลอง

1) การทองเทยวเมองเกา เมองภเกตเปนสถานททองเทยวทนยมในชวงเวลากลางวน มกอยในชวงวนสดทายของทรป โดยเขามาเดนเลนถายรปกบสตรทอารท อาคารเกาแก และกนกาแฟภายในเมอง แตยงไมเปนทนยมในการพกผอนในเมอง เพราะไมมกจกรรมในชวงเวลากลางคนมากนก

2) การทองเทยวชายทะเลและหาด กจกรรมทางน าเปนทนยมในการทองเทยวของจงหวดภเกต เพราะมคลนลมทเหมาะสม และอากาศทอน ท าใหชาวตางชาตนยมมาอาบแดด ชมพระอาทตยตก เลนกฬาทางน าแบบผาดโผน ด าน าตน หรอเลอกทจะพกผอนรมหาดทมความสงบเปนตน

3) การทองเทยวยามราตร อกหนงกจกรรมทส าคญของจงหวดภเกต คอการทองเทยวแบบกนดมทเมองปาตอง ซงมบารทหลากหลายรองรบนกทองเทยวหลากหลายกลม ตลาดกลางคน

4) การทองเทยวเชงผจญภย ในพนทตอนกลางของจงหวดภเกตนนมลกษณะเปนภเขา จงมกจกรรมการทองเทยวทางธรรมชาต และแบบผาดโผน เชน การโหนสลง ปนเขา หรอขชาง

5) การทองเทยวชมการแสดง จงหวดภเกตยงโดงดงในดานการแสดงยงใหญ ทงจากสตว คาบาเรต เปนตน

ประวตศาสตรและการพฒนาการทางเศรษฐกจสงคม

จงหวดภเกตมประวตศาสตรอนยาวนานอยในเสนทางเรอนานาชาตทอางองไดถง พ.ศ. 700 และไดพฒนาจากการเปนเมองทาการคาทส าคญในแหลมมลาย จนกลายมาเปนทตงถนฐานของชาวจนอพยพทส าคญทางตอนใต เปนแหลงแรดบก และเปนเมองทองเทยวระดบโลกอยางในปจจบน สรปประวตศาสตรและการตงถนฐานของภเกตพอสงเขปไดดงน

ชมทางเดนเรอ รฐชายขอบ และสงคมเกษตร (พ.ศ. 700-1800)

หลกฐานของการตงถนฐานยคกอนประวตศาสตรในภเกตมโดยอางองจากหนงสอภมศาสตรและแผนทเดนเรอของปโตเลม เมอประมาณ พ.ศ. 700 กลาวถงการเดนทางจากแหลมสวรรณภมลงมาจนถงแหลมมลาย ซงตองผานแหลม "จงซลอน" จนมการพบบนทกทกลาวถงเกาะภเกตทแตเดมใชค าวา "ภเกจ" อนแปลวาเมองแกว ตรงกบความหมายเดมซงชาวทมฬเรยก มณคราม ตามหลกฐาน พ.ศ. 1568 เชอชาตของผคนบนเกาะภเกตนนมความแตกตางและหลากหลายทางวฒนธรรมมาตงแตโบราณ นกประวตศาสตรและนกโบราณคดสวนใหญม


107

ความเหนวา ชนเผาดงเดมทพบเหนไดในปจจบนในคาบสมทรมลายไดแก ชาวซาไก (Sakai) และชาวเลหรอชาวน า (C'hau Nam) โดยชาวซาไกไดอาศยอยมากอน ตอมาไดมชนชาตมอญจากพะโคพวกเซลง (Selang หรอ Salon) ไดอพยพเขามา คนพวกนช านาญในการด าน า จงเรยกวาชาวน า

หลกฐานทางโบราณคดเชน ต านาน พงศาวดาร ตลอดจนประวตศาสตร ไดกลาวถงต านานเมองนครศรธรรมราชกไดระบวา ในบรรดาเมองสบสองนกษตรของนครศรธรรมราชโบราณนน "เมองตะกวถลาง"เปนเมองล าดบท 11 ชอวา"เมองสนขนาม"หรอเมองประจ าปจอ มตราประจ าเมองเปนรปสนข และผปกครองภเกตสมยนนไดถอรปสนขมายกยองนบถอ เมองนอาจตงอยทอ าเภอกะท จงหวดภเกต มต าบลหนงทางตะวนตกชอวา ต าบลกมลา แตชาวบานโบราณเรยกวา "บานกราหมา" มความหมายวาหมบาน "ตราหมา" ซงตรงกบตราประจ าเมอง "สนขนาม" ในอดต

จากหมบานกมลามา มพนทราบกวางใหญตดตอเขาสภเกจฝงตะวนออก ในระหวางฟากตะวนตกกบฟากตะวนออกของทราบน มหมบานชอวา "บานมานค" ซงมาจากค าภาษาทมฬโบราณ แปลวา ทบทม หรอ แกว มการสนนษฐานวาเปนชอผนแปรมาจากค าวา "มนกกมม" ในจารกภาษาทมฬทพบจากอ าเภอตะกวปาใกลกบเทวรปในศาสนาพราหมณ ลทธไวษณพนกาย ซงถกทงอยในเขาพระนารายณนานมาแลว ค าวา "มนกกมม" แปลวา "เมองทบทม" หรอ "เมองแกว"

แผนภาพท 5-5 ภาพแสดงการปรากฏของค าวา “จงซลอน” บรเวณภเกต

ทมา : แผนทโดย John Cary, Engraver 1801

เมองทาการคา – เหมองดบก – พรกไทย – ถลาง (พ.ศ. 1800-2398)

พอขนรามค าแหงมหาราชแผอ านาจลงมาทางใต และมชยชนะเหนออาณาจกรศรธรรมนครในพ.ศ. 1825 ภเกจ ซงเปนเมองบรวารของนครศรธรรมราช จงเปนเมองประเทศราช กลาวคอ ทางสโขทยมไดสงเชอพระวงศหรอขาราชการลงมาปกครองหากแตปลอยใหเจานครศรธรรมราชปกครองอยเชนเดม โดยตองจดสงสวยเปนเครองราชบรรณาการตอกรงสโขทยอยางสม าเสมอมใหขาดตอนสวยทมความส าคญในสมยนนจากนครศรธรรมราชและ ภเกจกคอดบก โดยเปนทตองการทสโขทยมากส าหรบการหลอพระพทธรปและเทวรปทองสมฤทธ


108

ผลจากการทสโขทยเขาปกครองภาคใตประมาณ 98 ป ท าใหไดแลกเปลยนศลปวฒนธรรมระหวางภาคใตและภาคอน ๆ ในอาณาจกร ท าใหมการผสมผสานกลมกลนกน เปนพนฐานใหสามรถรวมกนเขาเปนอาณาจกรไทยในเวลาตอมา จนถงการทกรงสโขทยสญเสยเอกราชใหแกอาณาจกรกรงศรอยธยา เมอ พ.ศ. 1921 ภเกจไดตกเปนเมองขนของกรงศรอยธยาเชนเดยวกบเมองอน ๆ

ตอมาไดมการเปลยนผกขาดสมปทานแรดบก และตงหางคาแรดบกในเมองถลาง ราวป พ.ศ. 2126 โดยชาวโปรตเกส และภายหลงเปนชาวฝรงเศส และเมอ พ.ศ. 2314- 2315 กบตนฟรานซส ไลท ไดเขามาขอสมปทานในชวงยคกรงธนบร ซงมความตองการฟนฟฐานะเมองไทยหลงสงคราม ซงประสบปญหาขาวยากหมากแพง การคาแรดบกจงเปนหนทางชวยเหลออนมประโยชนอยางแทจรงทางหนง ฝายพระยาพมลจงไดมหนาทก ากบดแลการคาแรระหวางเมองถลางกบกปตนฟรานซส ไลท ตงแต พ.ศ. 2314 สบมาจนไดรบแตงตงเปนเจาเมองถลาง

ในสมยทเกดเหตการณสงครามเกาทพ ตรงกบ พ.ศ. 2328 ในรชสมยรชกาลท 1 พมาไดยกทพมาตไทย โดยมทพหนงยกมาทางใต เมอตเมองตะกวปาตะกวทงไดแลว กมงตเมองถลางทนท ขณะนนพระยาพมล เจาเมองถลางสามของคณหญงจน เพงถงแกอนจกรรมไมนานนก จงไมมใครบญชาการรบ คณหญงจนและนางมกนองสาว รวมกบเจาเมองภเกจ คอ พระยาทกขราช (เทยน) ลกชายของคณหญงจน จงเตรยมปองกนเมองถลาง จนพมาตองถอยทพกลบไป วรกรรมครงนนท าใหรชกาลท 1 โปรดเกลาใหคณหญงจนเปนทาวเทพกระษตร นางมกเปนทาวศรสนทร สวนต าแหนงเจาเมองถลางทวางอยทางกรงเทพฯ ไดแตงตงคนนอก คอ เจาพระยาสรนทราชา มาเปนผส าเรจราชการ แตในภายหลง คนในกลมเครอญาตถลาง คอ พระยาทกขราช(เทยน) กไดรบแตงตงใหเปนพระยาถลางใน พ.ศ. 2331 ซงตอมาใน พ.ศ. 2352 เกดศกถลางครงทสองขน ถลางพายแพแกทพพมา อยางยบเยน เมองถลางกลายเปนเมองราง 15 ปตอมา (พ.ศ. 2367) รชกาลท 3 โปรดเกลาฯ ใหรอฟนสรางเมองใหมทบานทาเรอ ประจวบกบชวงนน มการพบสายแรทบานเกตโฮ (อ.กะท) และทบานทงคา (อ.เมองภเกต) ความเจรญและชมชนเมองจงยายไปตามแหลงทพบสายแรแตเมองเหลานน (บานกะท บานทงคา) แตกอยในฐานะเมองบรวารของถลาง

แผนภาพท 5-6 ภาพการสรบทาวเทพกระษตรและทาวศรสนทร ในสงครามเกาทพ

ทมา : จตรกรรมศกถลาง พ.ศ. 2328, https://www.facebook.com/Talangdistrict/photos/

https://www.facebook.com/Talangdistrict/photos/


109

สวนยาง – เมองการคาและอตสาหกรรมดบกภเกต (พ.ศ. 2398-2502)

ชวงสมยรชกาลท 3-4 กจการเหมองแรเจรญกาวหนามาก เนองจากมการเปลยนแปลง รปแบบการสงสวย ดบก มาเปนการผกขาดเกบภาษอากรแบบเหมาเมอง ตลอดจนการท าสนธสญญากบตางชาต สงผลใหธรกจการคาดบกขยายตวอยางกวางขวาง คนจนพากนหลงไหลเขามาท าเหมองจนกลายเปนชนกลมใหญในภเกตจนถงปจจบน

ในสมยรชกาลท 5 (พ.ศ. 2435) ไดมการปฏรปการปกครองเปนระบบมณฑลเทศาภบาล มการแตงตงใหพระยารษฎานประดษฐมหศรภกด (คอซมบ ณ ระนอง) เปนสมหเทศาภบาลมณฑลภเกต ในชวงนเองทภเกตเรมมการพฒนาอยางตอเนอง โดยมพระยารษฎานประดษฐฯ (คอซมบ ณ ระนอง) เปนผวางรากฐานดานตาง ๆ ทงระบบสาธารณปโภค เชน การสรางถนน การพฒนาเศรษฐกจ ฯ รวมถงการวางรากฐานการพฒนาเศรษฐกจในภเกตจากการตราพระราชบญญตเหมองแร และการรเรมการปลกยางพาราในภาคใตของประเทศไทย

ตอมาใน พ.ศ. 2450 กปตนไมล ชาวออสเตรเลย ไดน าเรอขดแรในทะเลล าแรกเขามาในอาวทงคา และการท าเหมองกไดพฒนาจากเหมองหาบมาเปนเหมองสบ หลวงอนภาษภเกตการไดเปดเหมองสบทใชไฟฟาจากโรงจกรกลาง นบเปนเหมองสบแหงแรกในจงหวดภเกต คอ เหมองเจาฟา การท ามาหากนของชาวภเกตไดอาศยแรดบกเปนเครองยงชพมาโดยตลอด ฐานะทางเศรษฐกจจงคอนขางด ตอมากจการเหมองแรซบเซาจนตองปดกจการไปในทสด เนองจากจ านวนแรดบกในภเกตลดลง จ านวนแรทขดไดไมเพยงพอกบรายจาย เศรษฐกจภเกตซบเซาอยไดไมนาน กจการใหมทท ารายไดใหกบภเกตไมแพดบกคอ ธรกจการทองเทยว

แผนภาพท 5-7 ภาพการเรมตนของสถาปตยกรรมชโนโปรตกส และปรบเปลยนเขาสอตสาหกรรมดบก

ทมา : ศนยรวมขาวภเกต, 2444, http://www.smartandaman.com

http://www.smartandaman.com/


110

เมองทองเทยวภเกต และSmart City (พ.ศ.2502-ปจจบน)

นบตงแต พ.ศ. 2500 รฐบาลไดพยายามพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และเขาสแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ. 2510–2514) เปนชวงเวลาทรฐบาลเรมเหนความส าคญของอตสาหกรรมการทองเทยว และมนกลงทนในทองถนบางสวนก าลงแสวงหาชองทางด าเนนธรกจและเรมหนมาใหความสนใจ หากแตเบองตนไมไดปรากฏใหเหนอยางเดนชด เนองจากกจการดบกกยงคงด าเนนกจการ ควบคกบความส าคญในกจกรรมดานการเกษตรและกจการทเกยวของ พรอมกบการเขาสยคเสอมถอยทแรดบกหมดความส าคญลงในความตองการของตลาดโลก จากความหลากหลายของกจกรรมในเมองภเกต เมอภาคอตสาหกรรมการทองเทยว เรมเขามามบทบาทโดยรปแบบของธรกจเรมมความเปลยนแปลงและพฒนา ทงในดานทพก โรงแรม บงกะโล ทเกดขนอยางรวดเรว และน าไปสความชดเจนของการทองเทยว

ภาคอตสาหกรรมการทองเทยวเรมปรากฏนโยบายพยายามทจะจดใหเกาะภเกตเปนทอยอาศยทสะดวกสบาย และประกอบกบใน พ.ศ. 2529 เกดเหตการณจลาจลตอตานการเปดโรงงานแทนทาลม อนดสตร ซงกลาวไดวา เหตการณดงกลาวน าไปสจดจบในการด าเนนกจการเหมองแรดบกทอยคมากบภเกตเปนเวลานบรอยป ใหตองปดกจการลงพรอมกบปรบปรงใหภเกตและมงพฒนาเมองเขาสยคพฒนาไปสเมองเพอการพกผอนและทองเทยว จนกลายมาเปนกจกรรมหลกทางเศรษฐกจของภเกตทมความโดดเดนและขยายตวอยางรวดเรว

อกปจจยหนง คอการเสดจของในหลวง ร. 9 เมอ พ.ศ. 2502 น ามาซงความเจรญและตดถนนสหาดปาตอง เปนการเปดชมชนและแหลงทองเทยว ปรบเปลยนจากสงคมเกษตรกรรม และชมชนรมทะเลสอตสาหกรรมการทองเทยวภายหลงจากการเตบโตของอตสาหกรรมการทองเทยว ท าใหเกดการลงทนและพฒนาเปนจ านวนมาก โดยขาดการวางแผนอยางถถวน สงผลตออาชพและชมชนดงเดมของชาวภเกต โดยในอนาคตจะเกดการพฒนาเพอรองรบการทองเทยวอกมาก โดยผานการวางแผนเพอเปน Phuket Smart Ci

แผนภาพท 5-8 ภาพการเปลยนของหาดปาตองจาก พ.ศ.2513 และหาดปาตองในปจจบน

ทมา : หาดปาตอง, 2513, https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10151186149181799& set=o.199476353430283&type=3&theater


111

ขอมลพนฐานจงหวดภเกต

จงหวดภเกตเปนเกาะขนาดใหญทสดในประเทศไทย มขนาด 543.034 ตารางกโลเมตร อยในทะเลอนดามน มหาสมทรอนเดย อาณาบรเวณเชอมตอกบจงหวดพงงาทางทศเหนอ และจงหวดกระบทางทศตะวนออก บรเวณรอบเกาะภเกตลอมรอบดวยเกาะนอยใหญทเปนแหลงทองเทยว และแหลงประมงทส าคญ ตวจงหวดประกอบดวย 3 อ าเภอ ใน พ.ศ. 2560 ตามขอมลของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย จงหวดภเกตมประชากรตามทะเบยนราษฎร 402,017 คน


112

แผนภาพท 5-9 ต าแหนงพนทโครงการ จงหวดภเกต


113

ธรณสณฐานและการตงถนฐาน

ธรณสนฐานเดมของเกาะภเกตเปนเกาะขนาดใหญ มภเขาอยตรงกลาง และมราบสลบเนนเขาอยโดยรอบ ทางตะวนออกมลกษณะเปนอาวและชายหาดสลบกบภเขา ท าใหเหมาะกบการเปนทจอดเรอหรอการตงถนฐานของหมบานชาวประมง เมอถกคนพบวาเปนแหลงแรดบก ท าใหพนทหลายแหงของจงหวดภเกตถกขดเปดใหเปนขมเหมอง ท าใหสภาพภมประเทศหลายแหงถกปรบเปลยนพนทเพอรองรบกจกรรมการทองเทยว บางสวนถกใชเพอเปนแหลงน าดบ อยางไรกตามยงมขมเหมองหลงเหลออยบรเวณเชงเขาในจงหวดภเกตเปนจ านวนมากทยงไมไดรบการใชงานเตมประสทธภาพ

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

พนทการใชประโยชนทดนในจงหวดภเกตขยายตวกวา 2.4 เทา ในระยะเวลาเพยง 30 ป โดยมการรกล าพนทปาเพอเปลยนแปลงเปนพนทเมองและเกษตรกรรม พนทพฒนาสวนมากเตบโตทางฝงตะวนออกของจงหวดภเกต เพอรองรบปรมาณคนทเขามาท ากจการมากขน และบรเวณทางฝงตะวนตกมการเตบโตจากการพฒนา ทาอากาศยานภเกต และการเขามาพฒนาพนทของชาวตางชาตเพออยอาศย บรเวณหาดลากนาและหาดบางเทา

แผนภาพท 5-10 การเปลยนแปลงของการใชประโยชนทดน ในระยะเวลา 30 ป

ทมา : ประวตศาสตรเมองภเกตสมยใหม พ.ศ. 2500 – 2550 โดย นางสาวญาณนภส สกลบญพาณชย, ประวตศาสตร, มธ. 2547, ส านกงานโยธาธการและผงเมอง ภเกต


114

กฎหมาย ขอบญญต และขอบงคบส าคญในการตงถนฐาน

ตามแนวคดในกฎกระทรวงใหใชบงคบผงเมองรวมจงหวดภเกต (ฉบบท 4) พ.ศ. 2558 จงหวดภเกตมงเนนการพฒนาเมองทางฝงตะวนออกอนเปนทราบ รองรบภาคเศรษฐกจและบทบาทของเมองในขณะทเมองทางฝงตะวนตกมขนาดเลกตามหาดตาง ๆ รองรบภาคการทองเทยวและรองรบปรมาณคนจ านวนมาก โดยพนทบรเวณถลาง (สวนทศเหนอของจงหวดภเกต) เปนทราบขนาดใหญ แตเนองจากไมไดตดทะเลอนเปนบทบาทหลกดานการทองเทยวของภเกต ท าใหเมองมขนาดเลกแตสามารถพฒนาและขยายไดในอนาคต

ดวยลกษณะเมองทเตบโตจากทางหาดหรอทาเรออนมความสมพนธกบทะเลนน ท าใหกจกรรมสวนมากอยบรเวณขอบของภเกตทงสน ท าใหเกดการสญจรไปยงขอบตาง ๆ ของจงหวดภเกต ท าใหเกดปรมาณการสญจรภายในเกาะเปนจ านวนมาก และยงคงไมมการควบคม FAR จากผงเมองรวมในปจจบน

สวนประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเรอง ก าหนดเขตพนทและมาตรการคมครองสงแวดลอมในบรเวณพนทจงหวดภเกต พ.ศ. 2560 และ ประกาศทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนเครองมอส าคญในการควบคมมวลอาคารภายในจงหวดภเกต ตามกายภาพของพนท โดยมการควบคมทงความสง และ FAR เฉพาะพนทภายในเมองภเกตเทานน โดยแยกออกเปน 3 บรเวณ ไดแก เขตอนรกษสงแวดลอมศลปกรรม เขตหนาแนนมาก และเขตหนาแนนสงมาก

พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 มการควบคมความสงบรเวณรมขอบจงหวดภเกต เฉพาะฝงตะวนตกของพนท โดยมการควบคมความสงสอดคลองกบประกาศทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2560 โดยแยกระยะออกเปน 3 ชวง 50 เมตร 150 เมตรและ 300 เมตรตามล าดบจากแนวชายฝง รวมเปน 500 เมตร และมการควบคมระยะพเศษเฉพาะบรเวณหาดปาตอง

แผนภาพท 5-11 ภาพการควบคมความสงอาคารตาม พรบ. ควบคมอาคาร พ.ศ. 2522

ทมา : http://www.landusephuket.com/landusephuket_2016/

http://www.landusephuket.com/landusephuket_2016/


115

เทศบญญตเทศบาลเมองปาตอง เรอง ก าหนดบรเวณหามกอสราง ดดแปลง หรอเปลยนการใชอาคารบางชนด หรอบางประเภท ในพนทเทศบาลเมองปาตอง ต าบลปาตอง อ าเภอกะท จงหวดภเกต พ.ศ. 2548 มการควบคมเทศบญญตเพมเตมเฉพาะหาดปาตอง โดยมการควบคมขนาดของพนท และความสงอาคาร โดยแยกออกเปน 2 พนท โดยพนทบรเวณท 1 มการควบคมขนาดของอาคารไมใหเกน 300 ตร.ม. และพนทบรเวณท 2 มการควบคมกจกรรม และขนาดอาคารใหเหมาะกบเทศบาลเมองปาตอง ในสวนพนทอน ๆ ภายในจงหวดภเกตไมมเทศบญญตควบคมการกอสรางโดยตรงมเพยงการควบคมขนาดและกจกรรมของตลาด ทจอดรถ หรอขอก าหนดหามกอสรางเพอควบคมโดยรอบแหลงผลตน าประปา เปนตน

ตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเรอง ก าหนดเขตพนทและมาตรการคมครองสงแวดลอมในบรเวณพนทจงหวดภเกต พ.ศ. 2560 ในพนทเมองภเกตไดรบการควบคม FAR และความสงของอาคาร โดยจ าแนกออกเปน 3 พนทหลก ไดแก

- พนทบรเวณท 4.1 (เขตอนรกษสงแวดลอมและศลปกรรม) ควบคมความสงอาคารไมเกน 9 เมตร ไมมการควบคม FAR บรเวณเมองเกาภเกตถนนถลาง ถนนพงงา ถนนเยาวราชเปนตน

- พนทบรเวณท 4.2 (เขตหนาแนนมาก) ควบคมความสงอาคารไมเกน 45 เมตร มการควบคม FAR 6:1 บรเวณพนทเมองภเกตนอกเหนอจากพนทบรเวณ 4.1 และ 4.3

- พนทบรเวณท 4.3 (เขตหนาแนนสงมาก) ควบคมความสงอาคารไมเกน 60 เมตร มการควบคม FAR 8:1 บรเวณโดยรอบ บขส.เกาภเกต วงเวยนหอนาฬกา และวงเวยนนมต

นอกจากนนมการควบคมความสงจากแนวชายฝงทะเล โดยแยกระยะออกเปน 3 ชวง 50 เมตร 150 เมตรและ 300 เมตรตามล าดบจากแนวชายฝง รวมเปน 500 เมตร

แผนภาพท 5-12 ภาพการควบคมความสงอาคารตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตฯ พ.ศ.2560

ทมา : http://www.landusephuket.com/landusephuket_2016/

http://www.landusephuket.com/landusephuket_2016/


116

แผนภาพท 5-13 กฎกระทรวงใหใชบงคบผงเมองรวมจงหวดภเกต ฉบบท 4 พ.ศ.2558


117

แผนภาพท 5-14 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมฯ ในบรเวณพนทจงหวดภเกต พ.ศ. 2560


118

แผนภาพท 5-15 พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ.2552 จงหวดภเกต


119

แผนภาพท 5-16 เทศบญญตเทศบาลเมองปาตอง เรอง ก าหนดบรเวณหามกอสรางฯ จงหวดภเกต พ.ศ.2548


120

การคมนาคมและการเดนทาง

จงหวดภเกตสามารถเดนทางเขาถงไดหลายเสนทาง ทงทางบก ทางน า และทางอากาศ เนองจากสภาพ ทเปนเกาะ จงหวดภเกตมเสนทางทางบกผานเขาสจงหวดไดเพยงเสนเดยว คอทางหลวงแผนดนหมายเลข 402 แยกจากถนนเพชรเกษมผานจงหวดพงงา ขามสะพานคขนานสะพานสารสน สะพานทาวเทพกระษตร และสะพานทาวศรสนทรทางทศเหนอของเกาะ

แผนภาพท 5-17 ศกยภาพเขาถงจงหวดภเกตโดยทางบก และทางอากาศ

จงหวดภเกตสามารถเขาถงไดสะดวกจากทางอากาศ ทาอากาศยานนานาชาตภเกตทตงอยบนพนท 60 ไร ทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของเกาะ โดยมขดความสามารถการรองรบผโดยสาร 12.5 ลานคนตอป และรองรบ 20 เทยวบนตอชวโมง ในปจจบนอยในการพฒนาระยะท 2 (พ.ศ. 2561-2565) เพอเพมปรมาณการรองรบ เปน 18.5 ลานคนตอป รองรบ 25 เทยวบนตอชวโมงในอนาคต ใน พ.ศ. 2561 มผโดยสารมากถงกวา 17 ลานคนตอป ซงมากกวาความสามารถของทาอากาศยานในปจจบน และในระยะท 3 (พ.ศ. 2562-2568) ตองการเพมความสามารถของการรองรบผโดยสารเปน 25 ลานคนตอป อยางไรกตาม อปสรรคของการเดนทางทางอากาศ คอ การเดนทางจากทาอากาศยานเพอเขาตวเมองและแหลงทองเทยวในจงหวดภเกต โดยระยะเวลาเดนทางเฉลยเขาสแหลงทองเทยวทอยทางใตของเกาะจากสนามบนใชเวลาไมต ากวา 1 – 1:30 ชวโมง และมราคาสง โดยขนอยกบรปแบบการเดนทาง รถประจ าทาง รถแทกซ หรอการเชารถยนต


121

ในอนาคต การทาอากาศยานแหงประเทศไทยไดเตรยมแผนกอสรางทาอากาศยานภเกตแห งท 2 (ภเกต-พงงา) รองรบปรมาณจราจรทางอากาศและผโดยสารทเพมขนตอเนอง โดยพจารณาเลอกพนทใน อ.ตะกวทง ต.โคกกลอย จ.พงงา หางจากทาอากาศยานนานาชาตภเกตในปจจบนประมาณ 20 กม.

การเดนทางในเกาะภเกตตองพงเสนทางทางถนนเปนหลก ซงเปนขอจ ากดอยางมากเพราะยงมถนนหลกอยเพยง 3 เสนคอทางหลวงแผนดนหมายเลข 402 จากทศเหนอของเกาะเขาสเทศบาลนครภเกต ทางหลวงหมายเลข 4024 เชอมจากทางตอนเหนอของอ าเภอเมองภเกตสทางใตของเกาะ และทางหลวงหมายเลข 4030 ทวงจากเหนอลงใตตามสภาพภมประเทศเพอเชอมหาดและแหลงทองเทยวตาง ๆ ทางฝงตะวนตกเขาดวยกน นอกจากนยงมทางหลวงหมายเลข 4027 4028 และ 4029 ทเชอมชายหาดและแหลงทองเทยวทางฝงตะวนตกเขากบการตงถนฐาน ทาเรอ และเมองทตงอยทางฝงตะวนออก


122

แผนภาพท 5-18 โครงขายถนน จงหวดภเกต


123

แผนภาพท 5-19 ต าแหนงทาอากาศยาน จงหวดภเกต


124

แผนภาพท 5-20 ต าแหนงทาเทยบเรอ จงหวดภเกต


125

แผนภาพท 5-21 ต าแหนงโครงขายการคมนาคม จงหวดภเกต


126

แผนภาพท 5-22 ศกยภาพการคมนาคมในอนาคต จงหวดภเกต


127

ระบบขนสงมวลชนของภเกตในปจจบน มรถโดยสารประจ าเสนทางทเชอมพนทตาง ๆ เขาสเมองภเกต โดยระบบรถดงกลาวถกเรยกวา "รถโพถอง" เสนทางรถโพถองของเมองภเกตถกแยกออกเปน 2 สวนหลกคอ เสนทางทวงระดบหาด และวงระดบเมองภเกต โดยเสนทางทวงระดบเมองภเกตนนมทงหมด 3 สาย ดงน

- รถโพถองสาย 1 บกซ – วทยาลยอาชวภเกต - รถโพถองสาย 2 ตลาดสมมเมอง - ตลาดสดดาวนทาวน - รถโพถองสาย 3 สะพานหน – เกาะสเหร

เสนทางรถทงสามสายจะมจดขนรถทสถานขนสงเกาในเมองภเกต โดยมลกษณะเสนทางกระจายจาก ตวเมองออกไปตามทศตาง ๆ รอบเมองภเกต แตมวงทบซอนและวงวน ท าใหยากตอการเขาใจของผใชบรการใหม ในสวนของรถโพถองทวงในระดบหาด มจดขนรถบรเวณตลาดสดสาธารณะ 1 ในพนทเมองเกาภเกต ซงตอบรบกบความตองการของชาวภเกตทอยนอกเมอง และตองการเขามาซอของภายในเมองและออกไปไดสะดวก อกทงนกทองเทยวสามารถเขาถงได ไมไกลจากเมองเกาทเปนแหลงทองเทยวมากนก

ทางการภเกตเลงเหนถงปญหาดานระบบขนสงภายในจงหวด จงรเรมโครงการพฒนาระบบขนสงประจ าทางทเรยกวา Smart Bus แตยงคงมเพยงเสนเลยบหาดทางฝงตะวนตกของจงหวดภเกต ในปจจบน มความคดรเรมทจะพฒนาระบบขนสงมวลชนระบบรางขนมาทางฝงตะวนออกของเกาะ โดยอาจอยในรปแบบของรถไฟรางเบา (Light Rail Transit – LRT) หรอระบบรถราง


128

แผนภ

าพท

5-23

เสนท

างรถ

โพถอ

งในเม

องภเ

กต


129

แผนภ

าพท

5-24

เสนท

างรถ

โพถอ

ง และ

โครง

การพ

ฒนา


130

ดวยสภาพทเปนเกาะ จงหวดภเกตมทาเรออยเปนจ านวนมากรอบเกาะ แตสวนมากอยทางฝงตะวนออกของเกาะ ทาเรอทมอยใชรองรบกจกรรมทหลากหลาย ทงทางดานการขนสงสนคา การเดนทาง และการทองเทยว โดยเปนเครอขายเชอมตอในระหวางจงหวดโดยรอบ และเชอมโยงกบตางประเทศ ในปจจบน มโครงการสรางทาเรอเพมขนอกหลายแหง เพอรองรบการเตบโตของธรกจการทองเทยว อาท โครงการพฒนา Phuket Cruise Home Port เพอรองรบเรอส าราญ ท าใหพนทดงกลาวเปนอกหนงทางเลอกในการเขาถงภเกต และมการพฒนาศนยประชมและกจกรรมโดยรอบ โครงการพฒนาทาเรอยอชทบรเวณอาวกง รองรบ 72 ล า รวมไปถงแนวคดในการสรางทาเรอสนามบนภเกต เพอเชอมตอกบหาดกมลา ปาตอง และกะรน-กะตะ สรางการเชอมตอจากสนามบนสทางเรอ ทาเทยบเรอในจงหวดภเกตนนม 8 ทาเรอหลก โดยไมรวมทาเรอประเภทมารนา (จอดเรอสวนตว) ทงน คณะผศกษาไดส ารวจและวเคราะหทาเรอเหลาน ในประเดนตอไปน

- ขนาดความยาวและความกวางของของทาเทยบเรอ เพอส ารวจศกยภาพการพฒนาเชงกายภาพ - การเขาถง เพอส ารวจศกยภาพการเขาถง ดวยรปแบบการเดนทางและระยะการเขาถง - รปแบบการใหบรการและเวลาเดนทาง เพอส ารวจประเภทเรอและกจกรรมในแตละทาเรอ - ทาเรอปลายทาง ระยะทางและระยะเวลา เพอส ารวจขอบเขตการเดนทางของทาเทยบเรอนน - สงอ านวยความสะดวกใกลเคยง เพอส ารวจกจกรรมรองรบโดยรอบทาเรอ

จากการส ารวจพบวา ยงไมมแผนพฒนารองรบการพฒนาพนทรอบทาเรอทมอย อกทงยงการขาดการเชอมตอระบบขนสงมวลชนจากทาเทยบเรอสพนทอนของเกาะ จงท าใหผเดนทางตองพงพารถยนคสวนตวและรถรบจางอยมาก


131

ตารา

งท 5

-1 เป

รยบเ

ทยบท

าเรอท

ส าคญ

ในจง

หวดภ

เกต

ทมา :

จาก

การส

ารวจ

, 256

1


132

คณะส ารวจไดลงพนทส ารวจรปแบบการเดนทางและทองเทยวภายในจงหวดภเกต โดยเปรยบเทยบคาเดนทางและความเรวในการเดนทาง เสนทางรถประจ าทางภายในจงหวดภเกตกระจายตวจากเมองภเกตไปยงหาดและสถานทส าคญตาง ๆ ของเกาะภเกต โดยมคาเดนทางอยทประมาณ 30–40 บาทตอคน และมเสนทางเชอมตอระหวางหาดดวย Phuket Smart Bus ซงลดเลาะตามแนวถนนเลยบหาดทางฝงตะวนตก มคาใชจายทประมาณ 100–170 บาท แตหาดบางแหงไมสามารถเขาถงไดดวยรถ Smart Bus จงจ าเปนตองเดนเทาตอในระยะทางคอนขางไกลหรอเหมารถประจ าทาง ซงมคาใชจายประมาณ 200–1000 ตอคน

ดวยโครงสรางพนฐานและสงอ านวยความสะดวกในการเดนทางดวยรถ Smart Bus ยงไมดมากนก ท าใหคณะส ารวจจ าเปนตองเหมารถเสยเปนสวนใหญ หากเปรยบเทยบคาเดนทางตอระยะทางแลว รถเหมามราคาแพงกวารถประจ าทางถง 4 เทา แตมความเรวในการเดนทางตางกนแค 5 กโลเมตรตอชวโมง เพราะใชเสนทางในการเดนทางใกลเคยงกน แตกตางกนเพยงรปแบบการเดนทาง แตอกปจจยทส าคญคอเสนทางรถประจ าทางมระยะเวลารอรถ (Off Vehicle) นานกวารถเหมามาก ดวยจ านวนรอบรถทนอย ท าใหไมเปนทนยมของนกทองเทยว ดวยระยะเวลาในการเดนทางทจ ากดและขอมลในการขนรถโดยสารไมมากเพยงพอ

อกปจจยทส าคญทนกทองเทยวนยมเหมารถหรอเชารถ คอ การทองเทยวตามเกาะตาง ๆ นน บางทาเรออยนอกเสนทางหลกและเสนทางของขนสงประจ าทาง จ าเปนตองเดนเทาหรอเหมารถเขาไป จงท าใหการเชารถเปนทางเลอกทดในการเดนทางภายในจงหวดภเกต


133

แผนภาพท 5-25 ประสทธภาพการเดนทาง ระยะเวลา และคาใชจายในการทองเทยว จงหวดภเกต และโครงการพฒนาระบบขนสงมวลชนในอนาคต

ทมา : จากการส ารวจ, 2561


134

บทส ารวจศกยภาพของหาด

หาดในจงหวดภเกตทนยมในการทองเทยวมทงหมด 18 หาด โดยไมรวมหาดขนาดเลกทมกจะเปนหาดสวนตว คณะส ารวจไดเลอกหาดทงหมด 13 หาดทมขนาดและการเขาถงเหมาะสมมาใชในส ารวจและวเคราะห โดยมการส ารวจดงน

- ขนาดความยาวและความกวางของหาด เพอส ารวจศกยภาพการพฒนาเชงกายภาพ - จ านวนแปลงทดนตดรมทะเล เพอส ารวจความเปนสาธารณะของพนทหาดจากการถอครองทดน - การเขาถง เพอส ารวจศกยภาพการเขาถง ดวยรปแบบการเดนทางและระยะการเขาถง - กจกรรมและความหนาแนน เพอส ารวจกจกรรมและความหนาแนนทเหมาะสมกบหาดนน ๆ


135

ตารา

งท 5

-2 เป

รยบเ

ทยบช

ายหา

ดทส า

คญใน

จงหว

ดภเก

ต ทม

า : จ

ากกา

รส าร

วจ, 2

561


136

ผลการส ารวจพบวา แตละหาดทส ารวจลวนมเสนหในดานการทองเทยว และมจดออนจดแขงของการพฒนาทแตกตางกน ในประเดนน ถอวาเปนจดแขงของการทองเทยวในภเกตทมสถานททองเทยวตอบสนองในทองเทยวทตางกลมและมรสนยมการทองเทยวทแตกตางกนไดจากทรพยากรธรรมชาตทมอย แตในทางกลบกน กพบวา แนวทางการพฒนาพนทในแตละหาดกลบมแนวโนมจะไปในทศทางเดยวกน พรอมกนน การเดนทางจากทพกจดหนงไปยงพนทชายหาดอกจดหนงยงขาดความสะดวกสบายอยมาก เนองจากระบบการขนสงมวลชนยง ไมดพอ ท าใหหลายหาดทเปนทนยมเกดปญหาการจราจรตดขด ปญหานแยงกบความพยายามในการพฒนาเปนเมองทองเทยวแบบพกตากอากาศชนน า

ภาพลกษณของจงหวดภเกต

ภาพลกษณของจงหวดภเกตเดมคอ ไขมกแหงอนดามน ซงมาจากความสวยงามของน าทะเล หาดทราย ทองฟา ภมประเทศและภมอากาศอนสวยงาม และอน เหมาะแกการทองเทยว อกทงไขมกยงเปนอกหนงอตสาหกรรมดงเดมของชาวภเกต คอการเพาะเลยงหอยมกจาน และเปนตราประจ าจงหวดภเกตอกดวย

ลาสดเทศบาลนครภเกตไดรบประกาศยกยองเปนเมองสรางสรรค ดานอาหารจากยเนสโก ประจ าป พ.ศ. 2558 หรอ “Creative City of Gastronomy” ซงเปนเมองแรกของประเทศไทยและของอาเซยน และเปนหนงใน 18 เมองของโลกดานอาหาร ภเกตมจดเดนส าคญดานความหลากหลายทางวฒนธรรม โดยเฉพาะวฒนธรรมอาหารอาท อาหารทะเลอนดามน อาหารไทยอาหารบาบาทองถน และอตสาหกรรมอาหารแปรรป อาหารทองถนภเกตมอตลกษณ มสตรลบเฉพาะทถายทอดผานคนในครอบครวและใชวตถดบทมเฉพาะในพนทจงหวดภเกต อกทงความรวมมอระหวางภาครฐและภาคเอกชนของภเกตมความเขมแขง สามารถสรางสรรคนวตกรรมดานอาหารและเพมมลคาทางเศรษฐกจ ซงเปนปจจยส าคญของการพฒนาเศรษฐกจสรางสรรคบนฐานอตลกษณทางวฒนธรรม การไดรบเปนเมองสรางสรรคของยเนสโกดานอาหารในครงน จะท าใหภเกตมโอกาสพฒนาเศรษฐกจการลงทนตอยอดจากธรกจการทองเทยวเชงอาหารตอไปได โดยจดเดนทยเนสโกเลอกภเกตเปนเมองสรางสรรคดานวทยาการอาหารมอย 5 ประการ

1) ความหลากหลายทางวฒนธรรม โดยเฉพาะวฒนธรรมอาหารทเกดจากพหสงคม 2) อาหารภเกตเปนองคประกอบส าคญในทกเทศกาล พธการความเชอ วถชวตในครอบครว 3) อาหารทองถนภเกตหลายประเภทมอตลกษณหาทานทอนไมได มสตรลบเฉพาะทถายทอดผานคนใน

ครอบครว และหลายอยางเปนวตถดบทมเฉพาะในพนทจงหวดภเกต 4) ความเขมแขงและความรวมมอจากภาคเอกชน ภาครฐและสถาบนทางวชาการในภเกต ท าใหมการ

สรางสรรคนวตกรรมบนพนฐานวทยาการดานอาหารหลากหลายอยาง เชน การจ าหนายอาหารทองถน แปรรปเปนของฝาก ของทระลก ฯลฯ


137

5) ชาวภเกตมน าใจ อธยาศยดงาม (Thai Hospitality) ยนดรวมมอแลกเปลยนความรประสบการณกบเมองอน ๆ ในเครอขาย ภายใตแนวคด "Good Food, Good Health, Good Spirit...in Phuket" กนด อยด มจตใจงาม...ทภเกต

นอกจากนนสมาคมโรงแรมภเกตยงไดจดท าแบรนดงใหกบจงหวดภเกตผานแนวคด “Greatest Tropical Destination” ผานสามปจจยหลกคอ Thai Handicraft พฒนาสนคาชมชนและหตถกรรม Curl of the Surf คลนลมตลอดปของจงหวดภเกต ทนกทองเทยวนยมมาเลนกฬาทางน า และ Sparkling Waters น าทะเลสฟาใส และหาดทรายขาวสวยทท าใหนกทองเทยวประทบใจในการมาทองเทยวภเกต

แผนภาพท 5-26 ภาพลกษณของจงหวดภเกต

ภาพรวมของความทาทายดานการทองเทยวในภเกต

ส าหรบโจทยดานการทองเทยวจะเปนกรอบในการวเคราะหและน าเสนอแนวคดการออกแบบและพฒนาเมองนน คณะผวจยไดประมวลขอมลมาจากแหลงตาง ๆ ทงรายงานการศกษาของหนวยงานและองคกรเอกชนทเกยวของ จากการสมภาษณผมสวนไดสวนเสยส าคญ และจากการสงเกตการณเมอลงไปส ารวจภาคสนาม ประเดนหลกมดงน


138

- การทองเทยวคอปจจบนและอนาคตของเศรษฐกจภเกต เศรษฐกจของภเกตในปจจบนพงการทองเทยวเปนหลก คาดไดวา ดวยความพรอมดานแหลงทองเทยวธรรมชาตในพนทใกลเคยง ระบบโครงสรางพนฐาน และสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ทภเกตมอย แนวโนมนคงมตอไปอกนานในอนาคต ดงนน การวางแผนเศรษฐกจของภเกตในอนาคตจงตองเขาใจในอตสาหกรรมการการทองเทยวระดบโลก งานวจยนตงอยบนฐานขอตกลงทวา การออกแบบและพฒนาเมองเปนหวใจส าคญของการพฒนาเศรษฐกจภเกตในอนาคต เพราะการทองเทยวเปนสนคาทผกตดกบพนท (spatial fixity) คณภาพของพนทสะทอนระดบคณภาพของการทองเทยวในพนทนน อนาคตของการทองเทยวจงขนอยกบอนาคตของการออกแบบและพฒนาพนทนนดวย

- ภเกตอาจก าลงตดอยใน “กบดกการทองเทยวรายไดปานกลาง” จ านวนนกทองเทยวของภเกตเพมขนมาโดยตลอด แตเหมอนกบไมสามารถสรางฐานการทองเทยวมลคาสงไดเทาใดนก มนกทองเทยวหนาใหม เชน จากจน รสเซยมาเตมเตมตลอด แตกลมทมรายไดสงไมกลบมามากเทาไหร โดยเฉพาะในหาดระดบมวลชน เชน ปาตอง กะตะ กะรน

- แตกมเคาโครงของแนวโนมการเพมมลคาการทองเทยวใหสงขน สงเกตไดจากโรงแรม 5-6 ดาว ทเพมมากขน กลมเรอยอชท ฯลฯ นกทองเทยวรายไดสง แตอาจสรางผลทวคณทางเศรษฐกจไมมากนก เพราะทกอยางมความเฉพาะ (exclusive) และหรหราทตองพงการน าเขาจากตางประเทศ เชน Michelin-starred chefs นกทองเทยวทมรายไดสงกมกอยในพนทเฉพาะ เชน กลม Laguna ทหาดบางเทา โรงแรมรมผาแบบ villas with private pools ไมออกมาเทยวขางนอกเทาใดนก

- แนวโนมการทองเทยวทเปลยนแปลงไปในโลก จ านวนนกทองเทยวจากจน อนเดย อาเซยน มากขนเพราะรายไดเพมสงขน นกทองเทยวจนท าใหความเปนฤดกาล (seasonality) ของการทองเทยวในภเกตลดลง ชวง low season ตอนนกยงมคนมาเยอะ

- FIT เปลยนโฉมหนาตลาดการทองเทยว นกทองเทยวแบบ free individual travelers ซงมาเทยวเอง ไมไดมากบกลมทวร จงมพฤตกรรมการทองเทยวทเปลยนแปลงไป โดยเนนประสบการณ เนนความแท (authenticity) และความหลากหลาย แตคนกลมนไมไดเทยวแบบอยชายหาดตลอด โดยเฉพาะคนเอเชยทไมอยากผวคล า ตอนกลางวนตองมกจกรรมอะไรท าในรม ตอนนยงเทยวแบบตาม ๆ กนอย แตกอาจเรมมความหลากหลายมากขน มความเปนปจเจกและความเฉพาะตวมากขน รวมไปถงการถวลหาของเกาของคนรนใหม (nostalgia) แตมความรวมสมย (contemporary) ความเฉพาะของสนคาและประสบการณทไมโหล (mass) รวมถงการใหความส าคญกบสงแวดลอม ธรรมชาตและชมชนมากยงขน (ไมวาจะคดอยางนนจรง ๆ หรอไมกตาม)


139

- การทองเทยวดวยเครองมอดจทล การใชเครองมอดานดจทลกบทกอยางในชวต แตยงพงเครองมอดจทลมากเทาไหร และขอมลมากมายมหาศาลเทาไหร การสรางสนคาท เฉพาะบคคล หรอ personalization ยงส าคญขนเทานน

- การทองเทยวมความออนไหวตอการเปลยนแปลงระดบโลก จ านวนนกทองเทยวขนลงตามอตราการเตบโตทางเศรษฐกจของโลก รวมถงความปลอดภย และการบรเกยวกบสถานการณทางการเมอง และเหตการณอน ๆ แมวาภเกตถอเปนแหลงทองเทยวทไดรบความนยมมาก แตกไมไดปลอดไปจากความเสยงตอปจจยและสถานการณตาง ๆ

ดงนน สามารถสรปผลวเคราะหประเดนปญหาและความทาทายในการออกแบบพฒนาเมองทองเทยวภเกต ไดวา โจทยระยะยาวของภเกตคอจะสรางฐานเศรษฐกจทเกยวเนองแตไมพงพงการทองเทยวเกาะและชายหาดอยางเดยวและเสมอไปไดอยางไร เพอรบมอกบความเสยงและสถานการณทนกทองเทยวเดนทางมาภเกตนอยลงในบางชวงเวลา ค าตอบอาจอยทการสรางความหลากหลายของเศรษฐกจในจงหวด โดยอาจเพมกจกรรมเศรษฐกจสรางสรรค การทองเทยวแบบ MICE รวมไปถงการสงเสรมการทองเทยวแบบกฬาและการออกก าลงกาย เชน มวยไทย ตวอยางในตางประเทศทเหนไดชดของการสรางความหลากหลายของกจกรรมเศรษฐกจคอ เมองดไบ บารเซโลนา และฮาวาย ซงมแหลงกจกรรมทตอบโจทยการทองเทยวมากกวาหาดทราย

ภเกตในฐานะเมองทองเทยวอนดบตนของประเทศเปนศนยกลางของการทองเทยวในภมภาค และเปนพนททองเทยวทตองพงพงความเปนธรรมชาตและเมองรวมกน อกทงยงมความเปนแบรนดระดบนานาชาต (international brand) และแบรนดยอยของแตละพนท (sub-brand) ทมสามารถรองรบตลาดนกทองเทยวไดเกอบทกสวนตลาด ท าใหจงหวดภเกตพงพาเศรษฐกจภาคบรการทเกยวเนองกบการทองเทยวเปนหลก คดเปนรอยละประมาณ 60 ของผลตภณฑมวลรวมจงหวด อยางไรกตาม เมองภเกตในปจจบนประสบปญหาทมาพรอมกบความเปนเมองขนพนฐาน ทงปญหาการจราจร การจดการปรมาณและคณภาพน า ทงน าประปา น าเสยและ น าทวม รวมถงคณภาพสงแวดลอมทวไป และตกอยในภาวะเสยงจากภยพบตทางธรรมชาตดานตาง ๆ อกทงยงขาดความพรอมในการรบมอกบรปแบบการทองเทยวในยคดจทลและแนวโนมเทคโนโลยดานอน ๆ ดงนน จากมมมองของการท าแบรนดของเมอง (city branding) ภเกตอาจมแบรนดและภาพลกษณทอยในระดบโลกได แตขดความสามารถในการรองรบ โดยเฉพาะดานโครงสรางพนฐานของเมอง ถอวายงไมตอบรบกบแบรนดทมอยเทาใดนก ในขณะเดยวกน เนองจากภเกตมความหลากหลายของนกทองเทยว และมแบรนดยอยทตอบรบกบนกทองเทยวแตละกลมได แตการออกแบบและพฒนาเมองในแตละพนทยงไมสะทอนแบรนดยอยทมอย จงจ าเปนตองมการประสานการออกแบบและพฒนาเมองใหเขากบแบรนดของภเกตทมอยแลวได


140

จากการทบทวนเอกสารสงตพมพตาง ๆ ทงรายงานของหนวยงานราชการและหนวยงานดานวชาการ ผลงานวจย และขาวตามสอตาง ๆ ประกอบกบการสมภาษณและการส ารวจพนท สามารถสรปประเดนความทาทายเชงยทธศาสตรในดานการออกแบบและพฒนาเมองภเกตใหเปนเมองทองเทยวชนน าในระดบโลกไดดงน

ความทาทายระดบโครงสรางพนฐาน

ภเกตประสบปญหาดานโครงสรางพนฐานแทบทกดาน ดงเชนเมองใหญทวไปในประเทศไทยทเตบโตอยางรวดเรว แตขดความสามารถในการรองรบดานโครงสรางพนฐานไมสามารถตามไดทน นบตงแตขดความสามารถ ในการรองรบของทาอากาศยานทไมเพยงพอกบความตองการทเพมขนมาก ไปจนถงปญหาการขนสงจราจร ในเมอง โดยเฉพาะการขาดแคลนระบบการขนสงมวลชนททนสมยและมประสทธภาพ จงท าใหการผคนหนมาใชรถยนตและจกรยานยนตสวนตว รวมถงนกทองเทยวทขจกรยานยนตไปตามแหลงทองเทยวตาง ๆ และมปญหาอบตเหตสบเนองตามมา ปญหาการเชอมตอดานการเดนทางขนสงระหวางแหลงทพกแรมของนกทองเทยวกบกจกรรมอน ๆ รวมถงพนทเมองเดม จงเปนโจทยส าคญมากของภเกต

นอกจากน ภเกตยงประสบปญหาดานน าประปาทขาดแคลนมาก เนองจากธรกจโรงแรมใชน าดบเปนปรมาณมาก นอกเหนอจากการเตบโตของกจกรรมพาณชยกรรมและทอยอาศย แตแหลงน าดบในเกาะภเกตมอยจ ากด แมวาจะมการใชน าจากเหมองเกาได แตกมราคาแพง เปนการเพมตนทนดานการผลตและการบรการ สวนปญหาดานน าเสย กยงคงมการปลอยน าเสยลงในคคลองและทะเลอยางผดกฎหมาย แมมการตรวจสอบก ากบอยตลอดเวลากตาม ส าหรบปญหาน าทวมนน เปนน าทวมหลากฉบพลนทเกดขนเปนประจ าในชวงฤดฝนของทกป อยางไรกตาม จงหวดภเกตถอวาไดประสบความส าเรจในการก าจดขยะและใชประโยชนจากพลงงานทดแทนทผลตไดจากการเผาขยะ ซงเปนตวอยางทดในการบรหารจดการขยะในเมองใหญได แมวายงมประเดนปญหาทตองแกไขตอไป นอกจากน ยงตองมการพฒนาโครงสรางพนฐานดานขอมลเพอใชในการวางแผนและการบรหารจดการเมองทงในภาพรวมและเพอการทองเทยวโดยเฉพาะ

ความทาทายระดบโครงสรางเมอง

หากวเคราะหตามฐานเศรษฐกจของภเกตทพงพาสาขาการทองเทยวเปนหลก จะเหนไดวา พนทเมองบรเวณหาดแทบทกหาดจะเปนพนทเศรษฐกจและแหลงงานทผลกดนระบบเศรษฐกจของจงหวดภเกต อยางไร กตาม พนทบรเวณระหวางหาดส าคญคอ หาดปาตอง หาดกะตะ หาดกะรน และหาดราไวย กบพนทเทศบาลนครภเกต โดยเฉพาะพนทสองขางถนนเฉลมพระเกยรตรชกาลท 9 (หมายเลข 402) ถนนวชตสงคราม (4020) ถนนเจาฟาตะวนตก (4022) ไดเรมมการพฒนาโครงการหางสรรพสนคาและพนทพาณชยกรรมขนาดใหญ ซงจะท าใหเกดแรงดงดดของการกจกรรมทางเศรษฐกจและการพฒนาเมองมาในยานนมากยงขน หากไมนบโครงการพฒนาโรงแรมและทพกอาศยส าหรบคนตางชาตในพนทชายหาดหรอใกลกบชายหาดแลว โครงการหมบานจดสรรและ


141

หองชดมกเกดขนในพนทรอยตอระหวางศนยกลางเมองเดมกบบรเวณเมองรมหาด แนวโนมการพฒนานจะยงท าใหศนยกลางเมองภเกตแตเดมลดความส าคญลงไปเรอย ๆ เนองจากแมเหลกของกจกรรมทางเศรษฐกจไดยายไปอยตรงต าแหนงอนของเมอง อยางไรกตาม การอนรกษและฟนฟเมองเกาภเกตบรเวณถนนถลาง ถนนดบก และถนนกระบไดท าใหเกดยานทองเทยวและกจกรรมเชงสรางสรรค คลายกบยานนมมานฯ ของเชยงใหม ท าใหเมองเกาทเคยซบเซาลงไปไดกลบมามชวตชวามากยงขน

จากขอสงเกตดงกลาว คณะผวจยมความเหนวา ความทาทายของการพฒนาเมองในเชงโครงสรางทงจงหวดภเกตคอ จะเชอมโยงการพฒนาของพนทตาง ๆ เขาดวยกนไดอยางไรใหเกดผลสมฤทธในการพฒนา โดยการสรางความเฉพาะของพนทยานตาง ๆ ใหมความแตกตางกนอยางชดเจน แตในขณะเดยวกน กยงสามารถสรางความเชอมโยงระหวางพนทตาง ๆ เขาดวยกนได ทงนทงนน พนทเมองแตละแหงในภเกตมความทาทายเฉพาะตวทแตกตางกนออกไป พนทหาดปาตองมความเปนเมองสง และมแนวโนมทจะพฒนาเพมไปเรอย ๆ ประเดนดานโครงสรางพนฐานจงเปนเรองส าคญ โดยเฉพาะดานการขนสงมวลชน สวนหาดกะตะและหาดกะรน แมอาจยงไมมการพฒนาพนทเทากบหาดปาตอง แตกมแรงผลกดนในการพฒนาคอนขางสง จงตองมการสรางผงโครงสราง พนฐานรองรบการพฒนาใหยงคงมเอกลกษณของพนทอยตอไป

โจทยหนงทคณะผวจยใหความสนใจเปนพเศษในงานครงน คอการฟนฟพนทเมองเดมของภเกต พนทเมองเดมทวานไมไดจ ากดเฉพาะบรเวณพนทเมองเกาทเรมมกจกรรมทองเทยวและกจกรรมสรางสรรคตาง ๆ เขามาแลว แตรวมไปถงพนทพาณชยกรรมเดมทเคยเปนศนยกลางของเมอง แมวาอาจยงมความคกคกอยบาง แตกเทยบไมไดกบพนทพาณชกรรมสวนอน ๆ ของจงหวดภเกต แตเนองจากเปนพนทเมองเดม จงมโครงสรางถนนและโครงสรางพนฐานอน ๆ ทมศกยภาพทจะฟนฟกลบใหมามความคกคกตอได การฟนฟพนทเมองเดมของภเกตจะยงเปนการตอบรบแนวคดการพฒนาเมองทเนนการเพมความหนาแนนแบบกระชบ (compact) เพอสงเสรมการใชระบบขนสงมวลชน โดยเฉพาะแนวคดการพฒนาเมองรอบสถานรถไฟหรอระบบขนสงมวลชนแบบรางเบา (light rail transit) การฟนฟเมองเดมของภ เกตจะเปนสวนหน งของการพฒนาแบบ TOD หรอ transit-oriented development ทเปนทยอมรบกนทวโลกในปจจบน

ความทาทายในภาพรวมคอ จะท าอยางไรใหการฟนฟเมองเดมของภเกตสามารถชวยเกอหนนการปรบเปลยนและพฒนาบทบาททางเศรษฐกจของเมองภเกต ไปพรอมกบการพฒนาพนทการทองเทยวทเกดขนตามชายหาดได ความทาทายดงกลาวอาจแบงออกเปนประเดนยอย ๆ ไดดงน

- แผนการพฒนาจะเชอมกจกรรมเศรษฐกจทเกดขนในพนทเมองเดมในเทศบาลนครภเกตกบพนทใกลเคยง เขากบระบบเศรษฐกจหลกทเกดขนกบหาดระดบมวลชน เชน หาดปาตอง และพนทกลมโรงแรมราคาแพง เชน หาดบางเทา ไดอยางไร


142

- จากทภเกตไดก าหนดต าแหนงเชงยทธศาสตรของจงหวดใหเปน World Destination ความทาทายคอจะท าใหแนวคดหรอแบรนดดงกลาว ชดขนไดอยางไร ถงแมวาจงหวดภเกตและพนทโดยรอบอาจเปนจดหมายระดบโลก แตพนทเมองเดม เชน พนทในเทศบาลนครภเกตอาจไมใชจดหมายปลายทางในตวเอง ดงนน การก าหนดบทบาทหรอจดทตง (positioning) ของพนทเมองเดมในภเกตอาจอยตรงทการเสรมความเปนจดหมายปลายทางระดบโลกของภเกตทงหมด โดยอาจแสดงบทบาทเปนจดเชอมตอทส าคญ ในขณะเดยวกน คอย ๆ พฒนาความเปนจดหมายปลายทางของพนทเมองเดมมากขน ทงพนทเมองเกาบรเวณถนนถลางและดบก กบพนทสะพานหนทอาจมโครงการฟนฟเมองขนาดใหญเกดขนได

- ส าหรบพนทเมองเกาก าลงเรมไดรบความนยมในหมนกทองเทยวมากขนนน ววฒนาการของพนทมลกษณะคลายกบการเขาสความเปนยานทองเทยวของยานนมมานฯ ทเชยงใหม แตจดแขงของพนทเมองเกาภเกตนคอ มอาคารประวตศาสตรอยจรง มรากทางประวตศาสตรวฒนธรรมมากกวาทเชยงใหม แตขอดอยของภเกตคอ ไมมฐานการผลตทางดไซนและสรางสรรคเหมอนกบเชยงใหม ความทาทายทส าคญคอ การสรางกจกรรมเศรษฐกจสรางสรรคทตอบรบทงนกทองเทยวและคนทวไปใหเกดขนในพนทนใหได

- ความเหลอมล านาจะเพมขน ถาปลอยใหเปนเชนนตอไป ระบบโครงสรางการธรกจ การลงทนดานการทองเทยวเออตอการสะสมทน โดยเฉพาะทนตางชาต ทงการถอครองและใชประโยชนทดนโดยทนใหญและทนตางชาต ในบางพนท ปญหาราคาทอยอาศยจะท าใหคนท างานไมสามารถซอหรอเชาบานในราคาทสามารถจายได จนท าใหตองยายออกไปอยพนทอนในภเกต เปนผลสบเนองท าใหการจราจรตดขด ประกอบกบการขาดระบบขนสงมวลชนทมประสทธภาพ วงจรของผลกระทบนจะยงแยลง เรอย ๆ มการแยกกนอยอยางชดเจนระหวางคนตางชาต คนไทย และแรงงานตางชาต ระหวาง คนรวยกบคนจน แหลงงานส าคญของภเกตคอพนทเมองทอยตดกบชายหาด แตคนทวไปจะอยอาศยในพนทหางออกมา การพฒนาพนทยงมความหนาแนนต า กระจายไปทว ระบบขนสงมวลชนไมด คนจงตองพงจกรยานยนตและรถยนต ความทาทายในสวนนคอ การสรางพนทรองรบดานทอยอาศยและดานสาธารณปการใหกบพนกงานและแรงงานในธรกจโรงแรมและการทองเทยว รวมถงคนทวไปดวยเชนกน แนวคดหนงทคณะผวจยไดน าเสนอในงานคอ การฟนฟและรอสรางใหมในบางพนทเพอรองรบความตองการทอยอาศยของคนท างานในหาดตอนกลางและตอนใตของเกาะ

- ความเปนชมชนในพนทธรกจทองเทยวนาจะมอยนอย เนองจากประชากรในพนททองเทยวมการเขาออกสง มผคนมากหนาหลายตา แรงงานจากหลายแหลง คนตางชาต ฯลฯ อกทงราคาทดนและทอยอาศยเพมสงมากเกนกวาทประชาชนทวไปจะอยอาศยได แหลงทองเทยวตามชายหาดจงนาจะมความเปนชมชนนอย ถงแมจะมความสมพนธของคนทอยใกลเคยงกนบาง แตการบรหารจดการไมไดลงใน


143

ระดบชมชน เมอเปนเชนน การขบเคลอนเรองการออกแบบและพฒนาเมองจงนาจะขนอยกบผประกอบการโรงแรมและธรกจทองเทยวเปนหลก

ทงน แตละพนทในภเกตกมความทาทายทเหมอนกนและแตกตางกนออกไป ส าหรบการศกษาในครงน ไดเลอกพนทเฉพาะส าคญ 2 แหง คอ พนทหาดกะรนและพนทเมองเดมของภเกตในอ าเภอเมอง

พนทหาดกะรน

ในดานจดแขงและโอกาส หาดกะรนมความยาวเปนอนดบ 3 ของเกาะภเกต มเนอทรายละเอยดเหมาะแกการเลนน า และคลนลมแรงเออตอการเลนกฬาทางน า มความเปนสาธารณะและเขาถงไดอสระ สวนในดานโครงสรางพนฐาน กมโครงการรถ smart bus และรถพนถน อกทงมความเปนชมชนโดยมชมชนกระหลมและ วดกะรนเปนจดศนยกลางเชอมตอภาคบรการ และไมไกลจากนนกมแหลมไทรและเกาะป เออแกการด าน าและ ดปะการง แตกมจดออนอยหลายดาน เชน คลนลมทแรงของหาดกะรนท าใหไมสามารถเลนน าไดตลอดป มแนวดนกนแนวมองจากถนนสชายหาด ชายหาดมความยาวมากเกนไป ไมเออแกการเดน และเขาถงหาดไดเพยง 2 ทางเทานน ธรกจทพกขนาดใหญกนกลาง ท าใหหาดขาดชวง สวนเนอเมองดานหลงอยบนภเขาและพนทลาดชน

พนทเมองเดม

ในดานจดแขงและโอกาส เมองภเกตเปนเมองพหวฒนธรรมและมเอกลกษณทางวฒนธรรมชดเจน มคณคาทจบตองได อาคาร และศาสนสถานเปนจ านวนมาก รวมถงคณคาทจบตองไมไดดานอาหารและวฒนธรรม ในเชงทตงกสามารถเชอมตอกบหาดปาตองและหาดอน ๆ ทส าคญได สวนในดานศกยภาพกยงมทรพยากรธรรมชาตโดยรอบทยงไมไดใชงาน สวนในดานโครงสรางพนฐานกมแนวคดพฒนาโครงการรถรางและการพฒนาเปน smart city ในขณะทพนทเมองเกาทมสถาปตยกรรมชโนโปรตกส กเรมไดรบความสนใจจากนกทองเทยวมากยงขน

แตพนทเมองเดมของภเกตนน เมองเกาภเกตยงไมไดรบการพฒนาใหเตมประสทธภาพ และสมผสถงเอกลกษณของเมอง เมองเกาภเกตยงไมเชอมตอกบพนทเมองโดยรอบเมองเกาภเกตไมไดรองรบเศรษฐกจของเมองเหมอนในอดตซงเกดจากทอยอาศยใหมทเกาะตวอยบรเวณชานเมอง และพงพาพาณชยกรรมใหม


144

การวเคราะห SWOT เมองภเกตในฐานะเมองทองเทยว

จดแขงและโอกาส

- เมองภเกตเปนเมองพหวฒนธรรม และมเอกลกษณทางวฒนธรรมชดเจน - มคณคาทจบตองได อาคารเกาแกอนเปนเอกลกษณและศาสนสถานเปนจ านวนมาก - มคณคาทจบตองไมได ดานอาหาร วฒนธรรมและประเพณดงเดมของชาวภเกต - มทรพยากรธรรมชาตโดยรอบทยงไมไดใชงานเตมศกยภาพ เชน เขารง เขาโตะแซะ เกาะสเหร

โครงการพฒนา LRT Smart Bus และการพฒนาเปน Phuket Smart City - สามารถเชอมตอไปยงพนทโดยรอบจงหวดภเกตไดสะดวก โดยเฉพาะหาดปาตอง

จดออนและอปสรรค

- เมองเกาภเกตยงไมไดรบการพฒนาเตมประสทธภาพ และสมผสถงเอกลกษณของเมอง - เมองเกาภเกตยงไมเชอมตอกบพนทโดยรอบ ดวยรปแบบการเดนทาง และตวเมองเกาภเกต ทแยก

ออกมาจากพนทพฒนาใหมทางฝงตะวนตก - เมองเกาภเกต ไมไดรองรบเศรษฐกจของเมองเหมอนในอดต ซงเกดจากทอยอาศยใหมทเกาะตวอย

บรเวณชานเมองทางฝงตะวนตก และพงพงพาณชยกรรมใหม เชน หางสรรพสนคาตาง ๆ


145

แผนภ

าพท

5-27

การ

วเครา

ะหจด

แขง จ

ดออน

(S.W

.O.T.

) ในเ

มองภ

เกต


146

ฉากทศนในการพฒนาจงหวดภเกต

เมอไดวเคราะห SWOT แลว ขนตอนตอไปคอการสรางฉากทศนของเมองทองเทยวภเกต ขนตอนนเรมจากการระดมสมองเพอหาปจจยทคาดวาจะมผลตออนาคตการพฒนาเปนเมองทองเทยวชนน าของภเกต หลงจากนนจงน าปจจยทวเคราะหได มาแบงกลมตามตารางไขวตามระดบผลกระทบทคาดวาจะเกดขน (สง กลาง ต า) และระดบความ ไมแนนอนทปจจยนนจะเกดขนจรง (สง กลาง ต า)

ตารางท 5-3 ตวอยางการวคราะหผลกระทบและความไมแนนอนของปจจยขบเคลอน ผลกระทบ

สง กลาง ต า

ความ

ไมแน

นอน

สง ปจจยทใชสรางฉากทศน

• การเกดสนามครงใหญกวากอนหนาน

• ความไมมนคงดานการเมอง การกอการราย

ปจจยทใชสรางฉากทศน

• การตดตงและขยายระบบผลตน าจดจากน าทะเล

• รถยนตไรคนขบแพรหลายมากขน

• การพฒนาโรงเรยนการทองเทยวระดบโลกทภเกต

ปจจยทสงเกตการณไว

• เปดคาสโนไดอยางถกกฎหมาย

กลาง ปจจยทใชสรางฉากทศน

• นกทองเทยวจากอนเดยเพมขนอยางรวดเรว

• การใชแอปพลเคชนสงเสรมการสรางคอนโดและหมบานเพอรบนกทองเทยว

• นกลงทนจนเขามาซออาคาร แลวเปดใหนกทองเทยวจนเขาพก

• การสรางเศรษฐกจสรางสรรค และกจกรรม MICE เพอสรางความหลากหลายใหกบฐานเศรษฐกจ

• การสรางระบบขนสงมวลชนทดทเชอมพนทเมองและชายหาดตาง ๆ เขาดวยกน

ปจจยทควรก าหนดในแผนยทธศาสตร

• ฝนตกถมากขน และน าทวมฉบพลนเกดบอยมากขน

• การสรางระบบรถไฟรางเบาทเชอมสนามบนกบเมอง

• ปญหาหมอกควนจากประเทศเพอนบานเกดบอยครง

• ธรกจเรอส าราญขยายฐานมาภเกต

• การเลอกตงผวาราชการจงหวดภเกต

• การขาดแคลนแรงงาน

• การใชหนยนตเขามาแทนแรงงานมนษย


• เปดรานสบกญชาส าหรบนกทองเทยว

ต า ปจจยทตองก าหนดในแผนยทธศาสตร

• เทยวบนจากเมองรองในจนเพมขน

• นกทองเทยวจนเพมมากขน

• นกทองเทยวตดสนใจเองมากขนในการทองเทยว

• รถยนตและจกรยานยนตมมากขน รถตดมากขน

• น าประปาขาดแคลน

ปจจยทควรก าหนดในแผนยทธศาสตร

• สนามบนภเกตแหงท 2 ทพงงา

• การทองเทยวเนนประสบการณ

• การสงเสรมการทองเทยวเชงกฬา เชน ศลปะการปองกนตว การวงมาราธอน และไตรกฬา



147

จากการวเคราะหปจจยดานยทธศาสตรของจงหวดภเกตตามตารางขางตน คณะผศกษาไดพฒนาฉากทศนตามแกนตรรกะของฉากทศน 2 แกนคอ ในกรณของภเกต แกนของฉากทศนแบงออกเปน 2 แกนคอแกนของแนวทางการพฒนาเมอง ซงแบงออกเปนแบบครอบคลมขนาดใหญ (Comprehensive, Big & Bold) และแบบ ทละเลกทละนอย (Incremental, Small is beautiful) และแกนของกลยทธการแขงขนดานการทองเทยว ซงแบงออกเปนแบบเนนการเพมมลคา (value-based, survival of the finest) หรอแบบลดราคา (cost-based, survival of the cheapest) เมอน าสองแกนนมาไขวกนแลว จงไดฉากทศนส าหรบเมองทองเทยวในอนาคต (ประมาณป พ.ศ. 2575) 4 ภาพดวยกน ไดแก (1) เมองตดกบดกทองเทยวรายไดปานกลาง (Middle-income tourist trap) (2) ดสโทเปยการทองเทยว (Tourist dystopia) (3) ไมอามตะวนออก (Miami of the East) และ (4) รเวยราแหงอนดามน (The Andaman Riviera)

ตารางท 5-4 ตวอยางฉากทศนเมองทองเทยวภเกต พ.ศ. 2575

ยทธศ

าสตร

การแ

ขงขน

(S c

urve

s)

Surv

ival o

f the

che

apes

t (co

st-b

ased

stra

tegy

)

รปแบบการพฒนาเมอง (Urban intervention approach) Big and Bold (Comprehensive)

ดสโทเปยการทองเทยว (Tourist Dystopia)

เมองขยายตวอยางรวดเรวตามจ านวนนกทองเทยวทเพมมากขน มการสรางอาคารตกรามบานชองมากขนทวเกาะ หาดอน ๆ กดเหมอนปาตอง แตหนาแนนมากขนมการสรางรถไฟรางเบา แตจ านวนรถยนต รถทวร รถต และจกรยานยนตกยงเยอะอยด บรการพนฐานสรางเทาไหรกไมพอ น าประปาขาดแคลน ตองแยงกนซอ

ไมอามตะวนออก (Miami of the East)

เมองทองเทยวชนน าทเทยบเทาไดกบเมองไมอามในสหรฐอเมรกา ทมอาคารสงรมทะเลอยเตมทกท มศนยประชมททนสมย เนนการเดนทางดวยรถยนต แตกมระบบรถไฟรางเบา และการใชแอปพลเคชนในการเดนทางท าใหสะดวกมากขน มการสรางสวนสนกขนาดใหญเทยบไดในระดบโลก

Surv

ival o

f the

qui

ckes

t (va

lue-

base

d st

rate

gy)

กบดกทองเทยวรายไดปานกลาง (Middle-Income Tourist Trap)

ภเกตกยงเปนนยมของนกทองเทยวอย แตกไมไดมการปรบเปล ยนด านโครงสร างพนฐานและภาพลกษณของเมอง นกทองเทยวหลกคอมาจากจน อนเดยและกรปทวร ทใชภเกตเปนฐานในการเทยวเกาะอน ๆ

รเวยราแหงอนดามน (The Andaman Riviera)

เมองทองเทยวชนน าเทยบกบเมองคานส เฟรนชรเวยราในฝรงเศส กจกรรมทองเทยวและธรกจสรางสรรคไปไดด มรานขายของและบตคขนาดไมใหญมาก นอกจากเปนเมองทองเทยวทจดขายคอทะเล หาดทรายและแสงแดดแลว ยงมกจกรรมศลปวฒนธรรม สรางสรรค อาหารชนด และพนทเมองทนาอย นาเทยว นาเดน นาปนจกรยาน ในยานตาง ๆ ของเมอง

Small is beautiful (Incremental)


148

จากฉากทศนของปพ.ศ. 2575 ในตารางขางบน คณะผวจยไดยกตวอยางเหตการณ นวตกรรมหรอนโยบายทเกดระหวางชวงปพ.ศ. 2562 ถงพ.ศ. 2575 เพอเปนฐานคดส าหรบการวางแผนพฒนาและออกแบบเมองตอไป ตวอยางเหตการณทอาจเกดขนในแตละฉากทศน มดงตอไปน

ฉากทศน - กบดกการทองเทยวรายไดปานกลาง (Middle-Income Tourist Trap)

2562

- นกทองเทยวจนเรมกลบมาบาง แมวาเศรษฐกจจนไดชะลอตวลง แตคนทเคยมาแลว ไมกลบมาอก แตไปเทยวประเทศอน ๆ แทน นกทองเทยวทมาใหมจงไมไดเปนกลมทมรายไดสงกวาเดม นกทองเทยวจนแบบกลมทวรทเพมมากขน ท าใหนกทองเทยวฝรง ญปนและนกทองเทยวจนทมรายไดสงเลอกทจะไมมาเทยวภเกต

- AirBnB และการใชแอปพลเคชน ท าใหนกทองเทยวเขาพกคอนโดและหมบานจดสรรมากยงขน บางคอนโดสรางขนมาเพอลงทนรบนกทองเทยวเปนหลก

2565

- นกทองเทยวจนบนไปเทยวออสเตรเลยมากยงขน เพราะมเทยวบนบนตรงมากขน นกทองเทยวจากอนเดย เวยดนาม และเอเชยกลาง มาภเกตเพมมากขน โดยมากเปนกลม แตจ านวนนกทองเทยวโดยรวมไมเพมขนมาก ดวยขอจ ากดของเทยวบนทสนามบนภเกตสามารถรองรบได

- สนามบนแหงทสองยงสรางไมเสรจ และมทาทวาจะตองเลอนการเปดออกไปอก เนองจากปญหาการเวนคนทดน และการตอตานจากประชาชนและกลมอนรกษสงแวดลอม

- ระบบขนสงมวลชนในเมองภเกตแยลงกวาเดม แตนกทองเทยวหนไปใชแอปพลเคชนเรยกรถแทกซเปนปกต จงพอบรรเทาปญหาไปไดบาง แตรถกตดอยด ท าใหนกทองเทยวไมเทยวขามหาดหรอเขาในเมอง แตอยในพนทหาดทตนเองพกเปนหลก

- ปญหาการจดการขยะถงขนวกฤตมาก ตองมการขนไปฝงกลบทพงงา - นกทองเทยวไทยไปเทยวภเกตนอยมาก เพราะคดวาภเกตแพงเกนไปและมแตนกทองเทยวตางชาต

2570

- สนามบนแหงทสองเพงสรางเสรจ - นกทองเทยวยงคงมาเทยวภเกตเหมอนเดม จ านวนนกทองเทยวไมไดเพมขนมาก ท าใหเทยวบน

เพมขนไมได คนไปเทยวกระบและสมยมากขน - กจกรรมและวตถประสงคหลกของนกทองเทยวทมาภเกตยงคงเพอมาเทยวชายหาดและทะเล


149

2575

- ภาพเมองภเกตปพ.ศ. 2575 ดแลวตางจากภาพในปพ.ศ. 2560 มากเทาใดนก เพยงแตมความหนาแนนมากขน มโรงแรมสงมากขนตามพนทเมองรมชายหาด รถยนตและจกรยานยนตมากขน รถตดมากขน นกทองเทยวรายไดสงกมมาบาง แตเขาพกในโรงแรมหรตามหาดสวนตวและหบเขาตาง ๆ โดยไมเขามาท ากจกรรมในเมอง สวนทนกทองเทยวทเหลอสวนมาก ซงพกตามโรงแรมขนาดใหญในเมอง เปนนกทองเทยวรายไดระดบปานกลาง

แผนภาพท 5-28 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “กบดบการทองเทยวรายไดปานกลาง”


150

สภาพการพฒนาเมองทเกดขนในฉากทศนนคอ เมองภเกตและปาตองขยายตวอยางไรแนวทาง เพอรองรบนกทองเทยวทเพมขน มการรกล าเขาไปในพนทปาอยางผดกฎหมายเพอตอบสนองธรกจทพก สงผลใหระบบนเวศเสยหาย อกยงมการเตบโตของพนทเมองใหมขนาดเลกกระจายตวอยางไรทศทางทวจงหวด

แผนภาพท 5-29 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “กบดบการทองเทยวรายไดปานกลาง”


151

ดสโทเปยการทองเทยว (Tourist Distopia)

2562

- อตราการเตบโตทางเศรษฐกจของจนลดลง เนองจากนโยบายการกดกนทางการคาของสหรฐอเมรกา นกทองเทยวจนระดบปานกลางออกเทยวตางประเทศนอยลง ผประกอบการไทยจงตองลดหนราคาลง

- นกทองเทยวจนทพอจายไดแตขาดความเชอมนในความปลอดภย หนไปเทยวประเทศอนแทน - ปญหาการขาดแคลนน าใชในโรงแรมยงรนแรงมากขน

2565

- ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงชดเจนมากยงขน ฝนตกหนกและถมากขน และเกดน าทวมฉบพลนบอยมากขน โรงแรมหลายแหงทสรางในพนทลาดชน ไดรบความเสยหายจากโคลนถลม

- รฐบาลออกนโยบายเขมงวดเกยวกบการถอครองทดนและคอนโดมเนยม ท าใหการซอขายอสงหารมทรพยเพอการปลอยเชาระยะสนเปนไปไดยากขน

- ทนจนมาลงทนสรางโรงแรมขนาดใหญจ านวนหลายแหง ในชายหาดทแตเดมไมไดเปนทนยมมาก แตกมการสรางโรงแรมมากขนได เพอรองรบทวรจน หลายแหงไมไดเปนโรงแรม แตเปนคอนโดมเนยมทสรางขนมารองรบนกทองเทยวจนโดยเฉพาะ ซงนกลงทนกเปนคนจน และซอของทรานของคนจน

- สนามบนแหงใหมทพงงาตองยกเลกไปดวยหลายเหตผล หนงในนนคอการตอตานจากประชาชนในพนทและดวยเหตผลดานการอนรกษสงแวดลอม

- การทะเลาะเบาะแวงระหวางผประกอบการสองแถวกบคนขบรถทใชแอปพลเคชนเรยกรถเกดขนทกวนและทกท จนกลายเปนเรองปกตของเมอง

2570

- เกดสนามครงใหญกวาเมอปพ.ศ. 2547 แมมระบบเตอนภยอยบาง แตไมไดมการเตรยมตวรบมอกบการเหตการณ การฟนตวแมคอนขางเรว แตกท าใหพนทรมหาด กลายเปนตกสงเสยเปนสวนใหญ

- ภเกตเปนเมองแรกในประเทศไทยทเกดใหมรานสบกญชาไดอยางถกกฎหมาย ใหเฉพาะนกทองเทยวเขาได แตกพบการลกลอบเอาออกมาขายตามบารและรานอาหารทวไป

- สภาพการจราจรในภเกตแยลงมาก แมกระทงชวงนอกเทศกาล ตองใชเวลานานเกนกวาหนงชวโมงครงในการเดนทางจากสนามบนไปยงหาดปาตอง

- อบตเหตทางถนนเพมขนอยางตอเนอง โดยเฉพาะจกรยานยนตทนกทองเทยวเชาขอยางผดกฎหมาย


152

2575

- ภเกตเปดคาสโนอยางถกกฎหมายเปนแหงทสองในประเทศไทยตอจากพทยา - หาดอน ๆ มการพฒนาอยางเตมท เนองจากหาดปาตองไมสามารถขยบขยายไดอก มการเปดโรงแรม

ขนาดใหญตดชายหาด และมหางสรรพสนคาขนาดกลางในพนทเมองใกลชายหาดอน ๆ ไมวาจะเปนหาดกะตะ กะรน ท าใหพนทหาดอน ๆ มสภาพไมแตกตางจากพนทเมองในหาดปาตองในปพ.ศ. 2560

แผนภาพท 5-30 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “ดสโทเปยการทองเทยว”


153

สภาพการพฒนาเมองทเกดขนในฉากทศนนคอ จากการขยายตวของเมองภเกตและปาตองอยางไรการวางแผนสงผลใหระบบนเวศเสยหาย ชายหาดและปะการง ไมมความสวยงาม ท าใหภเกตไมใชแหลงทองเทยวทดงดดอกตอไป ท าใหเมองหดเลกลงตามจ านวนนกทองเทยว และผประกอบการทลดลง เกดการขายอาคารและทดน เหลอเพยงธรกจผดกฎหมายในพนท

แผนภาพท 5-31 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “ดสโทเปยการทองเทยว”


154

ฉากทศน - ไมอามแหงตะวนออก (Miami of the East)

2562

- เศรษฐกจจนชะลอการเตบโต แมวานกทองเทยวจนโดยรวมไมเพมขนมาก แตกลมทแตเดมมงไปเทยวยโรปเรมหนมาเทยวประเทศไทยแทน เนองจากถกกวาและใกลกวา

- ภาครฐและผประกอบการเอกสารสามารถหาพนท เพอสรางพนทรองรบน าไดจากขมเหมองทมอย และพฒนาตอใหเปนแหลงนนทนาการ ทงของคนในเมองและของนกทองเทยวไดแบบเนนความยงยนของสภาพแวดลอม

- คนมาเทยวหลากหลายมากขน ไมไดอยเฉพาะแคในโรงแรม แตไปเทยวพนทอน ๆ ของเมองมากขน

2565

- เศรษฐกจจนฟนตว เศรษฐกจอนเดยโตเตมท เวยดนามมอตราการเตบโตสงสดในอาเซยน จ านวนนกทองเทยวจากประเทศเหลานเพมขนอยางรวดเรว

- พฒนาเมองเกาไปพรอมกบพฒนาเมองใหมบรเวณสะพานหนใหเปนแหลงรองรบการทองเทยวแบบ MICE

- พฒนาพนทรอบขมเหมองใหเปนแหลงกกเกบน า สวนสาธารณะซง เปนทพกผอนหยอนใจส าหรบ คนเมอง สวนสตว และส าหรบการเลนกฬาทางน าแบบวอเตอรเคเบลสก

- การกระจายอ านาจในการบรหารจดการเมองใหกบทองถนมากยงขน - มการตงกองทนอนรกษและฟนฟเมอง เทศบาลในเมองภเกตรวมกนออกพนธบตรเทศบาล

(municipality bonds) ในการระดมทนเพอพฒนาโครงสรางพนฐานในเมอง

2570

- โครงการพฒนาฟนฟเมองใหมบรเวณพนทสะพานหนเรมเปนรปเปนรางมากขน เรมมการจดประชมนานาชาตขนาดใหญได พรอมกนนกมการพฒนาพนทตอนเหนอของเกาะ หลกจากทไดเปดสนามบนแหงทสองทพงงาแลว

- ภเกตเปนเจาภาพจดงานแขงขนชกมวยและศลปะการตอสระดบโลก ซอยตาเอยดและพนทใกลเคยงไดรบการพฒนาใหเปนศนยรวมของกจกรรมเกยวกบศลปะการตอสทมชอเสยงระดบโลก

- เมองเกาภเกตเปนทนยมในหมนกทองเทยวไทยกลม millennial ไมแพยานนมมานทเชยงใหม - รฐบาลไทยอนญาตใหเปดคาสโนอยางถกกฎหมายในภเกตได - สวนสนกแหงใหมเปดในภเกต กลายเปนแมเหลกทดงดดนกทองเทยวไดอก


155

2575

- ภาพเมองภเกตมองจากทะเลดเหมอนคลายกบไมอามในสหรฐอเมรกา มตกสงเปนโรงแรมและคอนโดเปนจ านวนมาก แมวาจะมการสรางระบบรถไฟรางเบา แตนกทองเทยวและคนในเมองโดยมากยงคงเดนทางโดยรถยนตเปนหลก แมวาจะไดเปลยนแปลงรถยนตไฟฟามากขนแลวกตาม

- เศรษฐกจของเมองมความหลากหลายมากขน แมวายงพงการทองเทยวเปนหลกกตาม แตกมกจกรรมอน ๆ ทท าใหเมองมความคกคกอยตลอดเวลา

แผนภาพท 5-32 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “ไมอามแหงตะวนออก”


156

สภาพการพฒนาเมองในฉากทศนนคอ จงหวดภเกตเตบโตอยางมาก โดยรองรบการประชมและการทองเทยวสมยใหม โดยเฉพาะพนทเมองถลาง เพอรองรบทาอากาศยานภเกตแหงท 2 จงจ าเปนตองตดถนนเสนหลกและเสนรองเพมขนเพอแกไขปญหาการจราจร และการท าเขอนเพอแกไขปญหาขาดแคลนน า สวนปญหาการเชอมตอระหวางหาดและเมองแกไขดวยระบบอโมงคลอดใตภเขา เพอลดอบตเหตและรองรบรถขนาดใหญ

แผนภาพท 5-33 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “ไมอามแหงตะวนออก”


157

ฉากทศน - รเวยราแหงอนดามน (The French Riviera)

2562

- นกทองเทยวแบบ FIT และ SoLoMo (Social, Local, Mobile) เรมเทยวในยานเมองเกาของเมองภเกตมากกวาอยเพยงแคในโรงแรมตามชายหาด บางคนใชจกรยานยนต แตโดยมากพยายามใชขนสงมวลชน มากขน การใชแอปพลเคชนเรยกรถจงมอยทวไป แมวาจะมการทะเลาะกนบอยครงระหวางรถสองแถวและแทกซทองถนกบรถทเรยกโดยแอปพลเคชนบาง แตนกทองเทยวและผประกอบการเหนถงความจ าเปนของการใชแอปพลเคชนมากขน จงพยายามรณรงคใหปลดลอกกฎหมาย

- จงหวดภเกตไดก าหนดมาตรการใหลดการใชพลาสตกอยางจรง ๆ จง ๆ ทงหางสรรพสนคา รานคาทวไป รานขายกาแฟ และน าดมลดราคาใหกบลกคาทเอากระตกหรอขวดของตนเองมาซอน า

- เทศบาลนครภเกตไดออกเทศบญญตควบคมความสงอาคารภายในพนทอนรกษ พรอมตงกองทนสนบสนนการฟนฟเมองและอนรกษสถาปตยกรรมในพนทเมองเกา โรงแรมขนาดเลกแบบบตคไดรบความนยมมากจากนกทองเทยว

2565

- มความพยายามในการสรางธรกจใหม ๆ ขนในภเกตทมากกวาการทองเทยวแบบ Sea, Sand, Sun - เรมมการจดงานศลปะ เทศกาลอาหารนานาชาต และการจดประชมมากขน - แตความสามารถในการรองรบผมาเยอนกยงเพมไมไดมากนก และสนามบนแหงทสองยงเพงเรมสราง - ระบบขนสงมวลชนเรมดขน รถไฟรางเบาเรมเหนเปนรปเปนราง เรมมการพฒนายานรอบสถาน

มการจดระบบการเดนรถขนสงมวลชนภายในเมองใหม รถสองแถวปรบมาใชเปนพลงงานไฟฟามากขน เปนเรองปกตทจะเรยกสองแถวและรถยนตสวนตวไดดวยแอปพลเคชนบนมอถอ ในขณะเดยวกน รถจกรยานยนตกไดเปลยนมาเปนเครองยนตไฟฟามากขน

- นกทองเทยวขจกรยานในพนทเมองมากขน บรษท dockless bike sharing ของจนเขามาเปดใหบรการในเมองภเกต นกทองเทยวใชแอปพลเคชนเรยกรถผานทางมอถอมากขน

- เรมมการจดเทศกาล Phuket Art Biennale เปนประจ าทก 2 ป - รฐบาลออกกฎหมายเกบเงนคาถงพลาสตก เทศบาลออกเทศบญญตจดเกบคาถงพลาสตก - การจดตงวทยาลยการโรงแรมแหงเอเชย ดวยความรวมมอระหวางมหาวทยาลยชนน าของโลก


158

2570

- กจกรรม MICE เกดขนในโรงแรมและศนยประชมเลก ๆ แตไมไดเปนการประชมขนาดใหญ เพราะไมมการสรางศนยประชมขนาดใหญ มแตขนาดกลางทกระจายตวไปตามพนทตาง ๆ ของเมอง

- พนทชายหาดสวนใหญมกจกรรมดานศลปวฒนธรรมมากขน มากกวาการไปเทยวตากอากาศแบบ Sea Sand Sun แทบทกหาด ยกเวนปาตอง มการควบคมความสงอาคาร เพอใหคงบรรยากาศเมองทองเทยวทไมวนวายมากเกนไป

- เทศกาลภาพยนตร Phuket Film Festival ไดรบความนยม มผก ากบและดาราชอดงระดบโลกมารวมงานเปนประจ า

2575

- นกทองเทยวรายไดสงกยงคงมมาเทยวภเกต ซงโดยมากกพกอยในโรงแรมราคาแพงรมหาดสวนตว หรอบนชายเขารมทะเล มกจกรรมดานศลปะ การสรางสรรค ดนตรและการกนอาหารราคาแพง สวนใหญจดในโรงแรมหร แตกเรมมการเขามากนขาวในรานอาหารระดบมชลนในเมองมากขน

แผนภาพท 5-34 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “รเวยราแหงอนดามน”


159

สภาพการพฒนาเมองในฉากทศนนคอ จงหวดภเกตมการเตบโตอยางมทศทาง โดยเนนการพฒนาเมองเดมทรองรบการทองเทยวเชงวฒนธรรม การเปนพนทเศรษฐกจและศนยกลางการเดนทางของจงหวด อกทงยงมการพฒนาหาดและทาเรอทมบทบาทแตกตางกนไป เพอสรางความหลากหลายในการทองเทยว สวนพนทขมเหมองไดรบการพฒนาอสงหารมทรพยโดยรอบ และพฒนาเพอบ าบดน าเพอการอปโภคบรโภค

แผนภาพท 5-35 การเปลยนแปลงของจงหวดภเกต ตามฉากทศน “รเวยราแหงอนดามน”

บทที่ 4 กระบวนการวางแผนออกแบบ ......บทท 4...

Documents