คำนำสำนกพมพ (8)คำนำ โดย สตยา นาเดลลา (10)คำนำ โดย เคลาส ชวาบ (14)บทนำ 1

ภาคหนง การปฏวตอตสาหกรรมครงทส

บทท 1 กำหนดกรอบแนวคดของการปฏวตอตสาหกรรม ครงทส 6

บทท 2 การเชอมตอจด 23บทท 3 การฝงคณคาในเทคโนโลย 38บทแทรกพเศษ กรอบแนวคดทมสทธมนษยชนเปนพนฐาน 65บทท 4 การเสรมพลงใหผมสวนไดสวนเสยทกกลม 68

ภาคสอง เทคโนโลย โอกาส และการพลกผน

2.1 การขยายเทคโนโลยดจทลบทท 5 เทคโนโลยประมวลผลใหม ๆ 104บทท 6 เทคโนโลยบญชธรกรรมแบบกระจายและบลอกเชน 119บทท 7 อนเทอรเนตของทกสง 136บทแทรกพเศษ จรยธรรมเชงขอมลทสำคญ 154บทแทรกพเศษ ความเสยงไซเบอร 159

2.2 การปฏรปโลกกายภาพบทท 8 ปญญาประดษฐและวทยาการหนยนต 170บทท 9 วสดลำสมย 188บทท 10 การผลตแบบเตมเนอวสดและการพมพหลายมต 200บทแทรกพเศษ ขอดและขอเสยของโดรน 212

สารบญ

2.3 การเปลยนแปลงมนษยบทท 11 เทคโนโลยชวภาพ 220บทท 12 ประสาทเทคโนโลย 234บทท 13 ความจรงเสมอนและความจรงเสรม 249บทแทรกพเศษ มมมองตอศลปะ วฒนธรรม และการปฏวตอตสาหกรรมครงทส 267

2.4 การบรณาการสงแวดลอมบทท 14 การดกจบ กกเกบ และจดสงพลงงาน 274บทท 15 วศวกรรมดาวเคราะห 287บทท 16 เทคโนโลยอวกาศ 299

บทสรปสงทเราทำไดเพอกอรางสรางสานการปฏวตอตสาหกรรมครงทส 313

คำขอบคณ 344อางอง 361

กอนหนานหนงสอ การปฏวตอตสาหกรรมครงทส ไดเปดตวเทคโนโลยทจะ พลกอตสาหกรรมโลกในทศวรรษถดจากนไวอยางนาตนใจ และหาก หนงสอเลมดงกลาวเปน “คำถาม” ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวต อตสาหกรรมครงทส ทคณถออยน คอ “คำตอบ” วาเมอเทคโนโลยเหลานน เกดขนแลว และกำลงจะแสดงบทบาทอยางเตมสบในอนาคตอนใกล เราจะตองรบมออยางไร

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมครงทส จะพาทกคนดำดง แทรกตวเขาไปในกระบวนการสรางสานเทคโนโลยพลกโลก 12 ชด เพอ เพงมองใหแนใจวา มนไดถกพฒนาขน เพอมนษยชาต จรงหรอไม

เทคโนโลยอยาง โลกเสมอน (VR) วศวพนธกรรม วสดลำสมย การ ประมวลผลควอนตม ยานยนตไรคนขบ ฯลฯ กำลงกอเกดระบบนเวศใหม ของการสรางคณคาเกนจนตนาการ ขณะเดยวกน มนกสมเสยงทจะเปน นวตกรรมแหงอคตดวย ลาสมยเสยแลวทจะคดวา เทคโนโลยเปนเพยง “เครองมอ” ทจะถกใชในทางดหรอรายกขนอยกบตวเรา เพราะแทจรงแลว เทคโนโลยถกสรางโดยแฝงเจตนารมณ ทศนคต กระทงการเมอง เขามา ในตวของมน จะโดยตงใจหรอไมกตาม

• โดรนลำนอยทใคร ๆ กซอหาไดตอนน มการเลอกและทศนคตทางสงคม แฝงอย โดรนมไดแคเปลยนวธขนสงสนคา แตเปลยนวธคดเรอง สทธมนษยชน และกระทบกฎระเบยบควบคมความขดแยงทมการใช อาวธอยางจง

คำนำสำนกพมพ

• เทคโนโลยโลกเสมอน (VR) ทมาในรปแวนสวมศรษะทราคาเออมถง ไดขนเรอย ๆ ถกสรางมาเพอแยกเราใหดำดงโดดเดยวในโลกความฝน หรอเพอใหเราไดลองเขาไปยนในพนท เสมอนเพอซมซบวฒนธรรม กระทงความทกขยากของเพอน ๆ ในอกมมโลกกน

• บลอกเชน ทพงพาอลกอรทมทซบซอน กำลงกระจายอำนาจสมอทกคน หรอกำลงลบมนษยจากบทบาทตนธารของความรกนแน

ชดเจนแลววา เทคโนโลยแหงการปฏวตอตสาหกรรมครงทส แตกตางโดดเดน ตรงทมนสามารถสะเทอนเสนแบงขอบเขตทางจรยธรรม และกระตกแรง ๆ ใหเราตองตงคำถามใหมเกยวกบคณคาหรอความเปนมนษยของเราไดเลย ทเดยว

ถงเวลาทเราตองตอบใหไดตรงกนวา “เราสรางสงเหลานนขนมาทำไม” แบบทเราตางเหน ความหวงอนเรองรอง ในคำตอบนน

ครงน ศาสตราจารยเคลาส ชวาบ นำทมนกวชาการชนนำหลากสาขากวา 200 ชวต มาชวยวางกรอบคดในการควบคมพลงสดพเศษของ 12 กลม เทคโนโลยแหงการปฏวตอตสาหกรรมครงทส ทจะชวยใหเราไดรวมกน สอดสานคณคาเขาไปในระหวางทมนถกพฒนาขน ทสดแลวกเพอให เทคโนโลยเหลานนสงทอดคณคาและสรางสานอนาคตอนพงปรารถนา แกเราทกคนไดอยางแทจรง

เราตองหลดจากกรอบคดของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสาม ในการ จะควบคมการปฏวตอตสาหกรรมครงทส อนทจรง เราตองคดไกลไปกวา การปฏวตอตสาหกรรมครงทสดวยซำ และนนคอโจทยสำคญ ททำให เกดหนงสอเลมน

พฤศจกายน 2561

1

บทนำ

เมอเดอนมกราคม 2016 หนงสอ การปฏวตอตสาหกรรมครงทส เรยกรอง ใหเราทกคนรบผดชอบรวมกน “เพออนาคตทนวตกรรมและเทคโนโลยจะได รวมศนยอยทมนษยชาตและความจำเปนทเราจะตองรบใชประโยชนสาธารณะ”:

หากกอรางสรางสานดวยวธทตอบสนองไดอยางดและมความ รบผดชอบแลวละก ยคแหงเทคโนโลยใหมอาจเรงใหเกดการฟนฟ ทางวฒนธรรม ซงเออใหเรารสกเปนสวนหนงของสงทยงใหญกวา ตวเราเอง นนคออารยธรรมโลกทแทจรง การปฏวตอตสาหกรรม ครงทสมศกยภาพทำใหมนษยกลายเปนเหมอนหนยนต นนจะ ลดทอนคณคาของสงทสรางความหมายใหแกเราตามขนบดงเดม นนคอ งาน ชมชน ครอบครว ตวตน หรอเราจะใชการปฏวต อตสาหกรรมครงทสเพอยกระดบใหมนษยมสำนกทางจรยธรรม และมสำนกรวมใหม บนพนฐานของการรสกถงชะตากรรมรวมกนได เราทกคนนนเองทตองดแลใหประการหลงคอสงทจะเกดขน

ขอเรยกรองนทวความสำคญมากขนเรอย ๆ ในชวง 2 ปทผานมา เมอการวจย และพฒนาตาง ๆ สงใหเทคโนโลยทกาวหนาอยางรวดเรวกาวลำขนไปอก บรษทตาง ๆ หนมาใชวธใหม ๆ และมหลกฐานจบตองไดใหม ๆ ทแสดง ใหเหนถงผลกระทบทสรางความพลกผนของเทคโนโลยและรปแบบธรกจ ใหม ๆ ทงในตลาดแรงงาน ความสมพนธทางสงคม และระบบการเมอง

หนงสอเลมนทำให การปฏวตอตสาหกรรมครงทส สมบรณขนในสองประการ ประการแรก หนงสอเลมนมงชวยใหผอานทกคน ตงแตผนำระดบโลกไปถง

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

2

พลเมองผมสวนรวม สามารถ “เชอมตอจดตาง ๆ” จดกรอบของประเดนปญหา จากมมมองของระบบ และเนนยำการเชอมโยงระหวางเทคโนโลยทเกดขน สงทาทายระดบโลก และมาตรการทเราลงมอทำอยในปจจบน ประการทสอง หนงสอเลมนเออใหผอานเขาใจเนอหาเทคโนโลยเฉพาะและปญหาการกำกบ ดแลไดลกซงยงขน ดวยตวอยางใหม ๆ และมมมองจากผเชยวชาญชนนำ ของโลก

สงทหนงสอเลมนเนนยำ:

– การปฏวตอตสาหกรรมครงทสเปนเสมอนแหลงความหวงอนสำคญใหเรา มงพฒนามนษยตอไป ซงสงผลใหคณภาพชวตของคนหลายพนลานดขน อยางมากนบตงแตป 1800 เปนตนมา

– การเกดขนของผลประโยชนเหลานตองอาศยความรวมมอของผมสวนได สวนเสยทหลากหลาย เพอเอาชนะสงทาทายหลกสามประการ นนคอ การจดสรรประโยชนของการพลกผนทางเทคโนโลยอยางยตธรรม การ ควบคมผลกระทบทางลบทหลกเลยงไมได และการยนยนใหเทคโนโลย ทกำลงเกดขนเหลานชวยเสรมพลง มากกวาจะกำหนดชะตากรรมของเรา ทกคนในฐานะมนษย

– เทคโนโลยตาง ๆ ทอยใจกลางการปฏวตอตสาหกรรมครงทสนนเชอมโยงกน ในหลายทาง ทงจากการขยายขดความสามารถทางดจทล การขยายขนาด การเกดขนและฝงตวในชวตเรา จากพลงในการผนวกผสานควบรวม และจากศกยภาพในการทำใหสทธพเศษเกดการกระจกตวและทาทาย ระบบการกำกบดแลทมอย

– ในการควบคมประโยชนของการปฏวตอตสาหกรรมครงทส เราไมควร มองเทคโนโลยทกำลงเกดขนเหลานเปน “แคเครองมอ” ทอยภายใตการ ควบคมอยางมสตของเราโดยสนเชง และไมควรมองวามนคอพลง ภายนอกทเราไมอาจทำอะไรไดเชนกน แตเราควรพยายามทำความเขาใจ วาเราจะฝงคณคาของมนษยลงไปในเทคโนโลยใหม ๆ เหลานไดตรงไหน และไดอยางไร และเราจะปรบจนใหมนสรางเสรมประโยชนแกสวนรวม

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

3

สงผลดตอสงแวดลอม และศกดศรความเปนมนษยไดอยางไร– ผมสวนไดสวนเสยทกกลมตองมสวนรวมในการหารอระดบโลกถงวธ ตาง ๆทเทคโนโลยเหลานกำลงพลกเปลยนระบบตาง ๆรอบตวเราและสงผล กระทบตอชวตของทกคนในโลก โดยเฉพาะอยางยง กลมคนสามกลมท มกถกแยกออกจากกลมอน ๆ จำเปนตองมตวแทนทดกวาเดมในการ หารอเรองการกำกบดแลและผลกระทบของเทคโนโลยทกำลงเกดขน สามกลมทวานน ไดแก ประเทศกำลงพฒนา สถาบนและองคกรดาน สงแวดลอม และพลเมองจากทกกลมรายได ระดบการศกษา และอาย

ในภาคหนง เนอหาสบทนำเสนอสงทาทายและหลกการสำคญทนำไปสอนาคต ทมมนษยเปนศนยกลาง อธบายลกษณะการเชอมโยงตาง ๆ ของเทคโนโลย ยคปฏวตอตสาหกรรมครงทส เสนอกรอบแนวคดในการทำความเขาใจ และการฝงใหบทบาทของคณคาและหลกการตาง ๆ หยงรากลกลงในระบบ เทคโนโลยทกำลงเกดขน และพจารณาเกยวกบผมสวนไดสวนเสยทจำเปน ตองมสวนรวมในการหารอและการใชประโยชนจากการปฏวตอตสาหกรรม ครงทสกวากลมอน ๆ

สวนภาคสอง ซงไดรบความรวมมอจากสมาชกเครอขายผเชยวชาญและ คณะกรรมการอนาคตโลกของสภาเศรษฐกจโลก มเนอหารวม 12 บท แตละบทพดถงชดของเทคโนโลยเฉพาะ พรอมอธบายผลกระทบทอาจ เกดขนและความสำคญของมนตอบรรดาผนำในปจจบน โดยแสดงใหเหนวา เทคโนโลยทกำลงเกดขนเหลานมปฏสมพนธกนอยางไรและววฒนไปดวยกน ไดอยางไร ในระหวางทความสมพนธกบขอมลของมนษยเรากลายเปลยน โลกกายภาพกำลงปฏรป มนษยไดรบการเสรมใหเกงขน โดยมระบบใหม ๆ ททรงพลงอยรอบตว

หนงสอปดทายดวยวสยทศนดานการเปนผนำเชงระบบ สรปประเดนปญหา การกำกบดแลทสำคญ ๆ ซงผนำจากทกภาคสวน รวมถงคนทวไป ตอง แกไขรวมกนเพอสรางอนาคตทครอบคลม ยงยน และรงเรอง

ภาคหนง

การปฏวตอตสาหกรรมครงทส

6

บทท 1กำหนดกรอบแนวคดของ

การปฏวตอตสาหกรรมครงทส

แนวคดทวาโลกกำลงกาวเขาสระยะใหมของการเปลยนแปลงแบบพลกผน กลายเปนหนงในหวขอทพดถงกนมากทสดในหองประชมคณะกรรมการ บรหารและรฐสภาทวโลก บทนจะนำเสนอแนวคดหลก ๆ ของการปฏวต อตสาหกรรมครงทส ชใหเหนสงทาทายหลกสามประการทตองไดรบการ จดการรวมกน และเนนยำหลกการสขอทภาคพลเมองและเหลาผนำ สามารถนำไปใช เพอเปนแนวทางและจดระเบยบเทคโนโลยและระบบ ใหม ๆ ทปรากฏขน

แบบแผนความคดเพอการสรางอนาคต

การปฏวตอตสาหกรรมครงทส คอ การอธบายชดของการเปลยนแปลง ระดบใหญทกำลงเกดอยและทกำลงจะเกดขนในระบบตาง ๆ รอบตวเรา ทคนสวนใหญใชประโยชนโดยไมเหนคาอยทกเมอเชอวน ถงแมสงเหลาน จะไมไดดยงใหญอะไรสำหรบคนทสมผสกบการปรบเปลยนทอาจดเลกนอย แตสำคญตอชวตมากมายหลายสงในชวตประจำวนอยแลว แตอนทจรง มนไมใชการเปลยนแปลงเลก ๆ เลย การปฏวตอตสาหกรรมครงทสคอ บทใหมในการพฒนามนษย เทยบเทาการปฏวตอตสาหกรรมครงทหนง สอง และสาม และเปนอกครงหนงทการปฏวตอตสาหกรรมขบเคลอนดวย เทคโนโลยตาง ๆ ทมความแพรหลายและมปฏสมพนธระหวางกนมากขน

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

7

เทคโนโลยทกำลงเกดขนและขบเคลอนการปฏวตอตสาหกรรมครงทส เกดจากความรและระบบตาง ๆ ทพฒนาจากการปฏวตอตสาหกรรมครงกอน ๆ โดยเฉพาะความสามารถทางดจทลจากการปฏวตอตสาหกรรมครงทสาม ซงรวมอยในเทคโนโลย 12 กลมทกลาวถงในภาคสองของหนงสอเลมน เชน ปญญาประดษฐ และวทยาการหนยนต การผลตแบบเตมเนอวสด ประสาท วทยาศาสตร ความจรงเสมอนและความจรงเสรม วสดใหม เทคโนโลย พลงงาน รวมทงแนวคดและความสามารถอน ๆ ทเรายงไมลวงรวามอย

แตการปฏวตอตสาหกรรมครงทสไมไดเปนแคนยามของการเปลยนแปลง ทขบเคลอนดวยเทคโนโลย แตเปนยงกวานนมากนก สงสำคญทสดกคอ มนเปดโอกาสใหเรากำหนดกรอบการหารอสาธารณะตาง ๆ ทจะชวยใหเรา ทกคน — ตงแตผนำดานเทคโนโลยและผกำหนดนโยบาย ไปจนถงพลเมอง จากทกกลมรายได ทกสญชาต และทกภมหลงทมา — เขาใจและเลงเหนวา เทคโนโลยทรงพลงทมาบรรจบกน ทกำลงเกดขนเหลานสงอทธพลตอโลก รอบตวเราอยางไร

เพอทจะทำเชนนนได เราตองเปลยนวธการมองและการหารอเรองเทคโนโลย ใหม ๆ ทกำลงกอรางสรางโลกของเราเสยกอน นนคอ เราไมสามารถคดวา เทคโนโลยคอพลงภายนอกลวน ๆ ทจะกำหนดอนาคตของเราอยางหลกเลยง ไมได และเรากไมสามารถคดในทางตรงกนขามวา เทคโนโลยเปนแค เครองมอทมนษยเลอกใชทำอะไรกไดตามตองการเชนกน

เราจำเปนตองสรางความเขาใจลกซงวาเทคโนโลยใหม ๆ เหลานเชอมโยงกน และสงอทธพลตอเราอยางไร ทงในทางทเหนไดชดและไมชดเจนนก โดย การสอใหเหนและขยายคณคาของมนษยในขณะทเราตดสนใจเรองการลงทน การออกแบบ การนำไปใช และการสรางขนใหม แมจะไมถงกบเปนไปไมได แตการรวมมอกนดานการลงทน นโยบาย และการดำเนนการรวมทสงผลด ตออนาคตนน ไมใชเรองงาย เวนแตเราจะตระหนกถงคณคาของวธการท มนษยกบเทคโนโลยมปฏสมพนธกน

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

8

ดงนน โอกาสสำคญของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสจงเปนการมองใหไกล กวาการเหนเทคโนโลยตาง ๆ เปนแคเครองมอหรอพลงทไมอาจหลกเลยงได และคนหาวธการตาง ๆ เพอใหคนจำนวนมากทสดมขดความสามารถทจะ สรางผลกระทบเชงบวกตอครอบครว องคกร และชมชนของตน ผานการ จดการและปรบระบบตาง ๆ ทอยรอบตวเราและหลอหลอมชวตเรา

คำวาระบบตาง ๆ นนหมายถงขนบ กฎเกณฑ ความคาดหวง เปาหมาย สถาบน และแรงจงใจ ทเปนตวโนมนำพฤตกรรมของเราในทกวน เชนเดยว กบโครงสรางพนฐานและการไหลของวตถดบและผคนทเปนพนฐานของชวต ทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองของเรา โดยรวม ๆ แลว สงเหลาน สงอทธพลตอวธจดการสขภาพ วธการตดสนใจ การผลตและบรโภคสนคา และบรการตาง ๆ การทำงาน การสอสาร การเขาสงคม และการเดนทาง ของเรา รวมไปถงสงทเราคดวาเปนความหมายของการเปนมนษยดวย อยางทเราไดเหนมาตลอดประวตศาสตรของการปฏวตอตสาหกรรม สง ตาง ๆ เหลาน และสงอน ๆ อกมากจะเปลยนไปอยางพลกฝามอเมอการ ปฏวตอตสาหกรรมครงทสดำเนนไป

การปฏวตอตสาหกรรม การเตบโต และโอกาส

กวา 250 ปทผานมา การปฏวตอตสาหกรรมสามครงไดพลกวธทมนษย สรางคณคาและไดเปลยนแปลงโลก ในการปฏวตอตสาหกรรมแตละครง เทคโนโลย ระบบการเมอง และสถาบนทางสงคม ลวนมววฒนาการ รวมกน การเปลยนแปลงจงไมไดเกดแคในภาคอตสาหกรรมเทานน วธการ มองตนเอง การเชอมโยงกบคนอน ๆ และการมปฏสมพนธกบธรรมชาต ของมนษยกเปลยนดวย

การปฏวตอตสาหกรรมครงทหนงเรมในอตสาหกรรมสงทอขององกฤษเมอ กลางศตวรรษทสบแปด โดยมเครองจกรทใชปนดายและทอผาเปนตว

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

9

จดประกาย ตลอด 100 ปตอจากนน มนไดพลกอตสาหกรรมทมอยไป ทงหมด และสรางอตสาหกรรมใหม ๆ ขนอกมาก ตงแตเครองมอกลไปถง การผลตเหลกกลา เครองจกรไอนำ และรางรถไฟ เทคโนโลยใหม ๆ ทำให เกดการเปลยนแปลงในการรวมมอและการแขงขน ซงสงผลใหเกดการ บกเบกระบบใหม ๆ ของการสราง การแลกเปลยน และการเผยแพรคณคา และทำใหเกดภาคสวนใหม ๆ ตงแตการเกษตรไปถงการผลต การสอสาร ไปถงการคมนาคม แทจรงแลว การใชคำวา “อตสาหกรรม” ในปจจบนนน แคบเกนกวาจะรวมขอบเขตของการปฏวตไวไดทงหมด กรอบทดกวา อาจเปนดงทนกคดในศตวรรษทสบเกาอยางโธมส คารไลล และจอหน สจวรต มลล ใชคำวา “อตสาหกรรม” เพอหมายถงทกกจกรรมทเกดจาก ความพยายามของมนษย แมจะทำใหเกดการแพรกระจายของลทธการลาอาณานคมและความ เสอมโทรมของสงแวดลอม แตการปฏวตอตสาหกรรมครงทหนงกประสบ ความสำเรจในการทำใหโลกมงคงขน กอนหนาป 1750 กระทงประเทศ มงคงทสดอยางองกฤษ ฝรงเศส ปรสเซย เนเธอรแลนด และอาณานคม ในอเมรกาเหนอ มการเตบโตเฉลยเพยงประมาณรอยละ 0.2 ตอปเทานน กระทงตวเลขนอยนดนกมความผนผวนอยางยง ความไมเทาเทยมมสง กวาปจจบน และรายไดตอหวประชากรกอยในระดบทถอเปนความยาก จนขนตำสดในปจจบน พอถงป 1850 เทคโนโลยกสงผลใหอตราการเตบโต ตอปในประเทศเหลานเพมขนจนเปนรอยละ 2 - 3 และรายไดตอหวประชากร กเพมขนอยางตอเนอง1

ในชวงระหวางป 1870 ถง 1930 คลนลกใหมของเทคโนโลยทมความ เชอมโยงกนไดเขามาเปนสวนหนงของการเตบโตและโอกาสทเกดขนจากการ

1 บางภาคสวนมการเตบโตอยางนาทงในชวงเวลาน คราฟตสคาดประมาณวาการผลตสงทอ จากฝายเตบโตในอตรารอยละ 9.7 ตอปในชวงป 1780 ถง 1801 และลดลงเปนรอยละ 5.6 ตอป ในชวงป 1801 ถง 1831 การผลตเหลกเตบโตในอตรารอยละ 5.1 และ 4.6 ตอปในชวงเวลาเดยวกน (Crafts 1987)

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

10

ปฏวตอตสาหกรรมครงทหนง วทย โทรศพท โทรทศน เครองใชไฟฟา ในบาน และไฟฟาแสงสวาง คอตวอยางแสดงพลงในการเปลยนแปลง อยางพลกฝามอของไฟฟา เครองยนตสนดาปภายในทำใหเกดรถยนต เครองบน และทสำคญทสด ระบบนเวศของสงเหลานน ซงกคองานใน สายการผลตตาง ๆ และโครงสรางพนฐานอยางถนนหนทาง การคดคน ดานเคมทำใหโลกมวสดใหม ๆ เชน พลาสตกเทอรมอเซต และกระบวนการ ผลตใหม ๆ เชน กระบวนการฮาเบอร - บอชทใชสงเคราะหแอมโมเนย ซงนำไปสการผลตปยไนโตรเจนราคาถก “การปฏวตเขยว” ในทศวรรษ 1950 และการทวจำนวนประชากรทเปนผลตามมา2 จากงานอนามยไปถงการ เดนทางทางอากาศระหวางประเทศ การปฏวตอตสาหกรรมครงทสองผลกดน เราใหกาวเขาสโลกสมยใหม

ในราวป 1950 มการคดคนทเปลยนโลกหลายประการดานทฤษฎสารสนเทศ และการประมวลผลดจทล ซงเปนเทคโนโลยทเปนแกนหลกของการปฏวต อตสาหกรรมครงทสาม และกเหมอนครงกอน ๆ การปฏวตอตสาหกรรม ครงทสามไมไดเกดขนจากการมเทคโนโลยดจทลเทานน แตยงเกดจาก วธการตาง ๆ ทเทคโนโลยเหลานนเปลยนโครงสรางระบบเศรษฐกจและสงคม ของเราดวย ความสามารถในการเกบ การประมวลผล และการสงขอมล ทอยในรปดจทล ไดพลกโฉมอตสาหกรรมไปเกอบทกวงการ และพลกชวต การทำงานและชวตทางสงคมของผคนหลายลานดวย ผลกระทบโดยรวม ของการปฏวตอตสาหกรรมทงสามครงชวยใหความมงคงและโอกาสเพมสงขน อยางมาก อยางนอยกสำหรบผคนในประเทศพฒนาแลว

ทกวนนประเทศในกลมองคการเพอความรวมมอและการพฒนาทางเศรษฐกจ (OECD) หรอโออซด ซงมประชากรรวมกนราวหนงในหกของประชากรโลก มรายไดตอหวประชากรสงกวาป 1800 ประมาณ 30 ถง 100 เทา3

2 วาสลาฟ สมล บอกวา นอาจเปนการประดษฐคดคนทสงผลกระทบมากทสดในประวตศาสตร (Smil 2005)

3 McCloskey 2016

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

11

ทมา: สภาเศรษฐกจโลก

ระดบบงชของการพฒนามนษย

เหตการณสำคญทางเทคโนโลยทสมพนธกบการปฏวตอตสาหกรรมครงตาง ๆ ทคดเลอกมา

1954 แมกลนคดระบบกำหนด ขนาดคอนเทนเนอรมาตรฐาน สำหรบการเดนเรอ

1946 การเปดตวอนแอก (ENIAC) คอมพวเตอรอเลก- ทรอนกสเครองแรก ๆ ของโลก

2002 มผใชโทรศพทมอถอทวโลกกวา 1,000 ลานคน

2016 อบตเหตรายแรงครงแรกของรถยนตขบเคลอนอตโนมต

2012 การยนขอจดทะเบยนสทธบตรครงแรกสำหรบครสเปอร

2016 อลฟาโกะเอาชนะการแขงหมากลอมกบล เซดอล ไดสำเรจ

2008 ลงควบคมแขนกล ดวยสมอง

2007 การเปดตวแอปเปลไอโฟน

2004 การคนพบกราฟนใหมอกครง

1987 การเปดตวคอมพวเตอรสวนบคคลยหอแมกอนทอช

1969 ยานอพอลโล 11 ลงจอดบนดวงจนทรพรอมมนษยสองคน

1954 การตงโรงไฟฟาพลงนวเคลยรแหงแรกทออบนนสก รสเซย

1947 การประดษฐคดคนทรานซสเตอรทหองปฏบตการเบลล

1944 การกอตงสถาบนเบรตตนวดสอนสตวชนส

1939 เครองบนเจท เครองแรก

1928 สถานโทรทศนแหงแรก แพรภาพกระจายเสยงจากเมอง สคเนกทาด รฐนวยอรก สหรฐฯ

1910 การคดคนกระบวนการฮาเบอรเพอผลตปยเคม

1908 การเปดตวรถยนตฟอรดโมเดลท

1897 ระบบนำประปาใสคลอรนใหบรการครงแรก

1896 มารโคนไดรบสทธบตรคลนวทยในองกฤษ

1882 การใหบรการไฟฟาแสงสวางครงแรกของโลก

1876 สหรฐฯออกสทธบตรการประดษฐคดคนโทรศพท

1843 เธอรเบอรพฒนาพมพดดเครองแรก

1827 เรอ เอสเอส ซาวนนาห ขามมหาสมทรแอตแลนตก ดวยเครองจกรไอนำ

1812 เบลนคนซอปประดษฐหวรถจกรไอนำทแลนไดสำเรจคนแรก

1796 เซเนเฟลเดอรคดคนวธการพมพหน

1793 วตนยประดษฐเครองแยกเมลดฝายออกจากเสนใย

1781 เจมส วตต จดสทธบตรเครองจกรไอนำแบบหมน

1764 เจมส ฮารกรฟส ประดษฐเครองปนดาย “สปนนงเจนน”

ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทส

ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทหนง

ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทสอง

1750

1830

1910

1990

1790

1870

1950

2015

1770

1850

1930

2005

1810

1890

1970

1760

1840

1920

2000

1800

1880

1960

2020

*

1780

1860

1940

2010

1820

1900

1980

ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทสาม

ระบบเทคโนโลยกอนกดการปฏวตอตสาหกรรม

แผนภาพ 1 แสดงขอมลจากดชนการพฒนามนษยขององคการสหประชาชาต สำหรบประเทศในกลมดงกลาว และการประเมนวาเทคโนโลยตาง ๆ สงผล ตอการเตบโต สขภาพ และการศกษาอยางไร เพอชใหเหนวา การปฏวต อตสาหกรรมทตางกนแตละครงสงเสรมใหคณภาพชวตพฒนาขนอยางตอเนอง ไดอยางไรนบตงแตการปฏวตอตสาหกรรมครงทหนงเปนตนมา

แผนภาพ 1: ผลของการปฏวตอตสาหกรรมตางๆ ทมตอการพฒนา มนษย: ประเทศในกลมโออซด 1750 - 2017

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

12

แผนภาพ 1 เปนเพยงเกณฑบงชเทานน โดยมพนฐานจากการคาดประมาณ คราว ๆ วา การพฒนาเดน ๆ ของเทคโนโลย อตสาหกรรม และสถาบน สงผลอยางไรตอการวดการพฒนาของมนษยตงแตป 17504 ตวเลขนชวา กระทงในประเทศระดบแนวหนาทางเทคโนโลย การพฒนามนษยสวนใหญ กมาจากเทคโนโลยและระบบตาง ๆ ทพฒนาขนในการปฏวตอตสาหกรรม ครงทสอง เชน ไฟฟา นำ และสขอนามย การดแลสขภาพสมยใหม และ การขยายตวครงใหญหลวงของผลตภาพดานการเกษตรทเกดจากการคดคน ปยเคม นคอมมมองทโรเบรต กอรดอน และอกหลายคน นำเสนอไวอยาง นาเชอถอ5

กระบวนการของนวตกรรมทางเทคโนโลย ทงการประดษฐคดคน การทำให เปนสนคาในเชงพาณชย การนำไปประยกตและใชงานอยางกวางขวาง คอตวขบเคลอนความมงคงและเพมความกนดอยดททรงพลงทสดนบตงแต เรมตนประวตศาสตร ทกวนน มนษยโดยเฉลยมอายขยยาวนานขน สขภาพดขน มความมนคงทางเศรษฐกจมากขน และมโอกาสเสยชวต จากความรนแรงนอยกวายคใด ๆ กอนหนาน นบตงแตการปฏวตอตสาหกรรม ครงทหนง รายไดแทจรงเฉลยตอประชากรในประเทศโออซดเพมขนราว รอยละ 2,9006 ในชวงเวลาเดยวกน อายคาดเฉลยเมอแรกเกดของ ประชากรกเพมขนกวาสองเทาในเกอบทกประเทศ เชน จาก 40 ปเปน มากกวา 80 ปในสหราชอาณาจกร และจาก 23.5 ปเปน 65 ปในอนเดย ในปจจบน

4 โครงการพฒนาแหงองคการสหประชาชาตนยาม “การพฒนามนษย” ไววา “ใหคนมอสรภาพ และโอกาสมากขนทจะใชชวตอยางทตนเหนคณคา ในทางปฏบต นหมายถงการพฒนาความสามารถ ของคนและใหโอกาสเขาไดใชความสามารถนน พนฐานสามประการสำหรบการพฒนามนษย คอ การมชวตทสขภาพดและสรางสรรค การมความร และการมโอกาสเขาถงทรพยากรทจำเปนตอการ มมาตรฐานชวตทเหมาะสม ยงมแงมมอน ๆ ทสำคญอกมากเชนกน การเออใหเกดสภาวะทเหมาะสม สำหรบการพฒนามนษย เชน ความยงยนทางสงแวดลอมหรอความเทาเทยมระหวางชายหญง” (UNDP 2017)

5 Gordon 20166 McCloskey 2016

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

13

คาดการณ

ระดบบงชของการพฒนามนษย

ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทส

ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทหนง ระบบเทคโนโลยกอนเกดการปฏวตอตสาหกรรม

ทมา: สภาเศรษฐกจโลก

1750

1830

1910

1790

1870

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2005

2010

2015

1770

1850

1930

1810

1890

1760

1840

1920

1800

1880

2040

*

2030

*

2020

*

2050

*

1780

1860

1940

1820

1900

ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทสาม ระบบเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทสอง

ประโยชนและสงทาทายในอนาคต

ในสถานการณอดมคต การปฏวตอตสาหกรรมครงทสมอบโอกาสใหผท โชคดพอจะไดรบประโยชนจากการปฏวตอตสาหกรรมสามครงกอนหนา แลวใหรดหนาตอไปในทางการพฒนามนษย ดงแสดงในแผนภาพ 2 ขณะเดยวกนกพฒนาชวตของผทปจจบนไมไดรบประโยชนตาง ๆ จากการ ผสานระบบเทคโนโลยกบสถาบนภาครฐและเอกชนทแขงแกรงดวยเชนกน ถาหากเทคโนโลยตาง ๆ ของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสสามารถจบคกบ สถาบน มาตรฐาน และบรรทดฐานทเหมาะสม คนทวโลกจะมโอกาสไดรบ อสรภาพทมากขน สขภาพทดขน ระดบการศกษาทสงขน และมโอกาส มากขนทจะไดใชชวตแบบทตนเหนคณคา และเปนทกขกบความไมมนคง และความไมแนนอนทางเศรษฐกจนอยลง

แผนภาพ 2: ภาพแสดงผลของการปฏวตอตสาหกรรมครงตาง ๆตอการ พฒนามนษยถงป 2050 (คำนงถงผลประโยชนตางๆ)

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

14

ภาคสองของหนงสอไดสรปขอดทอาจเกดขนจากเทคโนโลยทกำลงเกดขน 12 กลม เชน เทคโนโลยการประมวลผลควอนตม ซงมการคดคนทอศจรรย ในการสรางแบบจำลองและจดการระบบทซบซอนใหเกดประโยชนสงสด มแนวโนมจะเพมประสทธภาพของงานตาง ๆ ทหลากหลายอยางทวคณ ตงแตระบบขนสงไปจนถงการคนพบตวยาใหม ๆ เทคโนโลยบญชธรกรรม แบบกระจาย ซงไมเพยงลดตนทนการทำธรกรรมอนเกดจากการประสานงาน ฝายตาง ๆ เชน การตรวจสอบหลกฐานความถกตองของเพชรเทานน แตอาจเปนแรงขบเคลอนใหผลตภณฑและบรการดจทลตาง ๆ มมลคา เพมพนขนอยางมาก ถาตวตนดจทลทปลอดภยจะเออใหใครกตามทเขาถง อนเทอรเนตสามารถหาตลาดใหม ๆ ได ความจรงเสมอนและความจรงเสรม เปดชองทางใหม ๆ ในการสมผสรบรโลกรอบตวและอาจเรงการเรยนรหรอ การใชงานทกษะตาง ๆ ในทกพนทและเวลาไดอยางมาก และถาวสดใหม ๆ ชวยเปลยนความหนาแนนพลงงาน (energy density) หรอความสามารถ ในการเกบพลงงานตอมวล ของแบตเตอรไปไดอยางฉบพลน กจะปฏวต การใชโดรนทางการทหารและพลเรอน และการใหบรการไฟฟาใหกลม ประชากรเปราะบาง และเรงใหเกดการเปลยนแปลงดานระบบคมนาคม ขนานใหญ

ประโยชนเหลานอาจดเหมอนขนอยกบการคดคนทางเทคโนโลยเกอบจะเพยง อยางเดยว แตมนจะเกดขนเมอไร อยางไร และใครจะเปนผไดประโยชน นนยงไมแนชด การปฏวตอตสาหกรรมครงทสนนววฒนและปรากฏตวขน ในลกษณะทสรางสงทาทายและความกงวลใหม ๆ ใหโลกในชวงเวลาท ขอวตกเรองความไมเทาเทยม ความตงเครยดทางสงคม และการแบงแยก ทางการเมองกำลงเพมขน ขณะทกลมประชากรเปราะบางตาง ๆ เผชญ ความไมแนนอนทางเศรษฐกจและความเสยงตอพบตภยทางธรรมชาต มากขน ตองใชวธคดแบบไหนและสถาบนแบบใดจงจะสรางโลกททกคน มโอกาสเขาถงการพฒนามนษยในระดบสงสดเทาทจะเปนไปไดกนเลา ถาอยากสรางอนาคตทเทาเทยมกนและครอบคลมไปถงทกผทกคนในสงคม เราจะตองปรบเปลยนวธคดและสถาบนตาง ๆ ทายทสด ประสบการณ

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

15

จากการปฏวตอตสาหกรรมหลายครงทผานมาชวา การจะใหเทคโนโลย ใหม ๆ เหลานเกดประโยชนเตมทจรง ๆในความวนวนเชงระบบทกำลงจะเกดขน โลกจำเปนตองเผชญสงทาทายเรงดวนสามประการ

สงทาทายประการแรก คอ การยนยนใหการจดสรรผลประโยชนของการ ปฏวตอตสาหกรรมครงทสเปนไปอยางยตธรรม ความมงคงและสขภาวะ ทเกดจากการปฏวตอตสาหกรรมครงกอน ๆ ไมเคย และยงคงไมไดรบ การจดสรรอยางเทาเทยม แมวาความไมเทาเทยมระหวางประเทศตาง ๆ จะลดลงอยางมากตงแตทศวรรษ 1970 แตพฒนาการอยางรวดเรวของ ประเทศทเปนตลาดเกดใหมทำใหความไมเทาเทยมภายในประเทศสงขน รายไดมธยฐานตอปลดลงรอยละ 2.4 ในประเทศพฒนาแลวชวงป 2011 ถง 2016 และในป 2015 สหรฐอเมรกามอายคาดเฉลยลดลงเปนครงแรก ในรอบกวา 25 ป โดยหลก ๆ เปนผลจากสขภาพทเสอมถอยของกลม แรงงานผวขาว7 คนอาจพลาดประโยชนของระบบตาง ๆ ไดดวยเหตผล สารพด เชน เพราะประโยชนเหลานนไมมใหเขาถง ไมสามารถซอหาได หรอไมเกยวของกบตน เพราะระบบเหลานนมความลำเอยงทงโดยตรง และโดยนย หรอผานการดำเนนการของสถาบนทมแนวโนมจะจดสรร ผลกำไรแบบเอกชนและทำใหความมงคงและโอกาสมลกษณะกระจกตว บทท 4 จะพดถงผมสวนไดสวนเสยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทส และ สงทพงทำเพอใหทกฝายมโอกาสไดประโยชนจากการปฏวตอตสาหกรรม ครงทสในรายละเอยด

สงทาทายประการทสอง คอ การจดการผลกระทบทางลบของการปฏวต อตสาหกรรมครงทสในแงความเสยงและอนตรายทเกดขน การปฏวต อตสาหกรรมหลายครงทผาน ๆ มามความพยายามนอยเกนไปทจะปกปอง ประชากรทเปราะบาง สงแวดลอมทางธรรมชาต และคนรนหลง จากการ ตองทนรบผลทเกดตามมาโดยไมไดตงใจ จากตนทนของการเปลยนแปลง

7 Centers for Disease Control and Prevention 2016

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

16

จากผลกระทบทางออม หรอจากการใชขดความสามารถใหม ๆไปในทางมชอบ โดยเจตนา

สงทาทายเรองผลกระทบทางลบและผลทเกดตามมาโดยไมไดตงใจมความ รนแรงเปนพเศษ เมอพจารณาพลงของเทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรม ครงทส และความไมแนนอนจากผลกระทบระยะยาวในระบบสงคมและ สงแวดลอมทซบซอน ความเสยงระดบรนแรงทสดมตงแตความพยายาม ในขายงานของวศวกรรมดาวเคราะห ซงอาจสรางความเสยหายตอชวภาค/ ชวมณฑลแบบฉบพลนและไมอาจกคนได หรอการพฒนาปญญาประดษฐ ทว ๆ ไป ซงเนนแตจะไปใหถงเปาหมาย กดจะขดแยงกบชวตมนษยทม ความยงเหยงซบซอนมากกวานน การประมวลผลควอนตม ซงจะทำใหวธการ เขารหสหมดความหมาย อาจทำใหผใชคอมพวเตอรรนใหม ๆ มความเสยง เรองความเปนสวนตวและความปลอดภยในบางสถานการณได การใชงาน ยานยนตอตโนมตสวนบคคลอยางแพรหลายกอาจทำใหการจราจรในเมอง ทแออดอยแลวตดขดหนกขน และความจรงเสมอนอาจทำใหปญหาการ คกคามในโลกออนไลนรนแรงขน สงผลเสยตอจตใจมากขน

สงทาทายประการทสาม คอ การดแลใหการปฏวตอตสาหกรรมครงทส ดำเนนไปโดยมนษยและมมนษยเปนศนยกลาง ตองเคารพคณคาความเปน มนษยมากกวาจะใหนำหนกกบเงอนไขทางการเงนเทานน ยงไปกวานน การใหมนษยเปนศนยกลางยงหมายถงการเสรมพลง - มากกวาการกำหนด เงอนไข - ใหแกมนษยในฐานะสงมชวตทมความหมายในโลก สงทาทายน สำคญเปนพเศษเพราะเทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสนผดแผกไป จากเทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงกอน ๆ ตามทอธบายไวในบทท 12 เทคโนโลยเหลานอาจลวงลำเขตแดนทเคยเปนพนทสวนตวในใจเรา อาน ความคดเรา และสงอทธพลตอพฤตกรรมของเรา ทงยงอาจประเมนหรอ ตดสนใจโดยอาศยขอมลทไมมมนษยคนใดคดได และดวยวธการทไมม มนษยคนใดเขาใจได เทคโนโลยเหลานอาจเปลยนองคประกอบพนฐาน ของชวต รวมถงมนษยทยงไมถอกำเนด และดวยเครอขายดจทล มนอาจ

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

17

แพรกระจายไดรวดเรวกวาระยะของการพฒนาทางเทคโนโลยทผานมาทงหมด กเปนได

หลกคดใหมของผนำ

สงทาทายทงสาม ซงไดแก การจดสรรประโยชน การจดการผลกระทบ ทางลบ และการยนยนอนาคตทมมนษยเปนศนยกลาง ไมอาจแกไขไดงาย ๆ ดวยการสงการจากบนลงลางผานกฎระเบยบหรอโครงการรเรมทเกดจาก เจตนาดของภาครฐได และมแนวโนมดวยวา ไมนาจะมกลมใด ๆ ในปจจบน ไมวาจะเปนสถาบนระดบประเทศหรอระหวางประเทศ โครงสรางทางตลาด โครงการรเรม หรอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทจดตงขนหรอเกดขนเอง โดยกลมบคคลใด ๆ จะสามารถเออใหเกดเทคโนโลยใหม ๆ ททรงพลง แพร กระจายอยางกวางขวาง ปราศจากอนตรายใด ๆ และมงเสรมพลงใหผคน ทใชเทคโนโลยเหลานนอยางเตมทเลย โลกยงคงดนรนตอสกบสงทาทาย นานปการททอดโยงมาจากการปฏวตอตสาหกรรมสามครงทผานมา คาแรง มธยฐานในประเทศพฒนาแลวชะงกงนหรอไมกลดลง ประเทศกำลงพฒนา ดนรนทจะเปลยนนยามการเตบโตทางเศรษฐกจใหเปนการพฒนามาตรฐาน การครองชพแบบกวาง และยงยน และในสบคน จะมเกอบหนงคนทยาก จนสดขว8 คำของแมเดอลน ออลไบรต นำมากลาวใหมไดวา เรากกำลง ประจนหนากบภารกจการทำความเขาใจและควบคมเทคโนโลยศตวรรษท ยสบเอด โดยใชหลกคดของศตวรรษทยสบและสถาบนจากศตวรรษท สบเกา การเปลยนแปลงดานสถาบนจงเปนสงสำคญในการเอาชนะ สงทาทายน การปรบหลกคดใหสอดคลองกบสงทาทายแหงศตวรรษท ยสบเอดทเรากำลงเผชญอยกเชนกน

8 World Bank 2017

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

18

ทงประวตศาสตรของการปฏวตอตสาหกรรมทผานมา และพลวตของ เทคโนโลยตาง ๆทขบเคลอนการปฏวตอตสาหกรรมครงทส ไดบงชหลกสำคญ สประการทมประโยชนเปนพเศษในการกำหนดหลกคดใหมดงกลาว จงคดวา...

1.ระบบ ไมใชเทคโนโลย: ใคร ๆ กอยากใหความสนใจกบตวเทคโนโลย มากกวา แตสงทเปนปญหาจรง ๆ คอระบบทกอใหเกดสขภาวะตางหาก ดวยเจตจำนงทางการเมอง การลงทน และความรวมมอของผมสวนได สวนเสยตาง ๆ เทคโนโลยใหม ๆ สามารถสรางระบบททำงานไดดกวา เดมมาแทนทระบบเดมได หากไมมระบบใหมรองรบ เทคโนโลยใหม ๆ อาจทำใหระบบทมอยเลวรายยงกวาเดม

2.เสรมพลง ไมใชตดสน: เรามแนวโนมจะคดวา การเปลยนแปลงทาง เทคโนโลยนนไมมทางควบคมหรอชกนำได และเราไมสามารถทำอะไร กบเทคโนโลยทสงอทธพลตอพฤตกรรมได เราจงควรหนมาใหคณคากบ การตดสนใจและตวแทนของมนษย ออกแบบระบบทชวยควบคม เทคโนโลยใหม ๆ เพอใหคนไดมทางเลอก โอกาส อสรภาพ และการ ควบคมชวตตวเองมากขน นยงเปนสงสำคญเมอพจารณาสารพดวธ ทเทคโนโลยเหลานเขามาพฒนาความเปนไปไดของจกรกลตาง ๆ ท สามารถตดสนใจและทำงานไดโดยไมตองใหมนษยสงการ ซำยงม อทธพลตอพฤตกรรมของเราทงโดยตรงและโดยนย

3.มาจากการออกแบบ ไมใชขอกำหนดพนฐาน: เราอาจอยากถอดใจ กบความพยายามใด ๆ ทจะสรางระบบสงคมและการเมองทดหลงตนและ มงหนาสความลมเหลว เมอคดถงความซบซอนของมน แตเราไมควร ถอดใจกบทางเลอกทเปนขอกำหนดพนฐานอนหลกเลยงไมได การ ออกแบบวธคด โดยเฉพาะการใชเทคนคและหลกปรชญาการออกแบบ ทมมนษยเปนศนยกลาง เชนเดยวกบวธคดเชงระบบตาง ๆ จะชวยให เราเขาใจโครงสรางทมอยในโลกและตระหนกวาเทคโนโลยใหม ๆ อาจ ปรบเปลยนระบบเหลานใหมโครงแบบใหมไดอยางไร

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

19

4.คณคาคอคณสมบต ไมใชขอบกพรอง: เราอาจจะอยากคดวาเทคโนโลย เปนแคเครองมอทนำไปใชทำเรองดหรอเรองแยได แตตวมนเองนน มคณคาเปนกลาง ในความเปนจรงแลว เทคโนโลยทงหมดลวนมนย เชงคณคาอยในตวเอง ตงแตแนวคดแรกเรมวาจะพฒนาและใชงาน อยางไร เราควรตระหนกในขอนและถกเถยงเรองคณคาในทกขนตอน ของการสรางนวตกรรม ไมใชรอใหมขาวกอนวาเทคโนโลยทำรายใคร สกคนเขาจรง ๆ บทท 3 พจารณาบทบาทของคณคาอยางใกลชด และ ดวาคณคาใดอาจนำมาประยกตใชในการปฏวตอตสาหกรรมครงทส ไดอยางมประโยชนสงสด

หลกการทงสขอนเกดขนหลงจากการสนทนาและการสมภาษณนกวทยาศาสตร ผประกอบการวสาหกจ ผนำภาคประชาสงคม ผกำหนดนโยบาย ผบรหาร ระดบสง และสอตาง ๆ คนเหลานไดรวมกนสรางกรอบแนวคดหนงในการ ประเมนคา หารอ และกำหนดแนวทางตาง ๆ ทเทคโนโลยจะสงอทธพล ตอเราในวนนและจะกอรางสรางโลกในอนาคตขน

บทบาทของเราในการกำหนดการปฏวตอตสาหกรรมครงทส

หลกการเหลานเปนสงจำเปนเพราะบรรทดฐานทางสงคม กฎระเบยบ มาตรฐานทางเทคนค และนโยบายขององคกร ซงเปนชองทางทการปฏวต อตสาหกรรมครงทสจะแสดงบทบาท กำลงอยในระหวางหารอและเรยบเรยง ขนในตอนน หากกวาดตาไปทวโลก ไมวาทรวนดา สวตเซอรแลนด หรอ จน หลกฐานของสงทาทายทงสามทกลาวถงขางตน ทงการแยกเดยว ผลกระทบทางลบ และการทอนพลงนน เหนไดชดขนเรอย ๆ จากกรณ ศกษาตาง ๆ ตงแตความลำเอยงของอลกอรทมไปถงการเปลยนแปลงตลาด แรงงานทสงผลใหคนงานไมไดรบการปกปองทางสงคม

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

20

หากพจารณาวา เทคโนโลยพลกผนมากมายเพงจะพนออกมาจากหอง ปฏบตการทดลอง โรงรถ และแผนกวจยและพฒนาตาง ๆ ทวโลก ในขณะท กฎระเบยบทเกยวของกยงอยในกระบวนการรางหรอปรบปรงใหทนสมย นน แสดงวายงมโอกาสใหประชาชนพลเมองและผนำจากทกภาคสวนไดทำงาน รวมกนเพอสรางระบบรองรบการปฏวตอตสาหกรรมครงทส เราตองฉวย โอกาสนไว ถาทำสำเรจ จะเกดประโยชนตาง ๆ ซงรวมไปถงการแพรกระจาย ความรงเรองออกไปใหกวางขวางยงขน การลดความไมเทาเทยมและการ แกไขการสญเสยความไววางใจทแบงแยกสงคมตาง ๆ และแบงขวทางการ เมองได การปฏวตอตสาหกรรมครงทสอาจผลตระบบทสนบสนนใหเกด ประชากรทสขภาพดขน อายยนยาวขน มความมนคงทางเศรษฐกจและ กายภาพมากขน ทงยงมสวนรวมกบกจกรรมทมความหมายและเตมเตม ชวตตนไดอยางมความสขภายในบรบททางสงแวดลอมทยงยนได แตเราจะไปถงจดนนไดอยางไร

ขนตอนแรกคอการเชอมตอจดตาง ๆ ระหวางเทคโนโลยทหลากหลาย ซง ประกอบรวมเปนการปฏวตอตสาหกรรมครงทส และนนคอหวขอของบท ตอไป

สรปเนอหา

การปฏวตอตสาหกรรมครงทสคอบทใหมของการพฒนามนษย ซง ขบเคลอนดวยการเขาถงและปฏสมพนธทมากขนระหวางเทคโนโลย พเศษชดหนง ซงไดมาจากการปฏวตอตสาหกรรมสามครงทผานมา การปฏวตครงนเพงอยในชวงเรมตนเทานน มนษยจงมโอกาสและ ภาระรบผดชอบไมเฉพาะแคการออกแบบเทคโนโลยใหม ๆ เทานน แต ยงรวมถงการสรางรปแบบการกำกบดแลทคลองตวขน และการกำหนด คณคาเชงบวกทจะเปลยนแปลงในระดบพนฐานของการใชชวต ทำงาน

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

21

และเชอมสมพนธกบคนอน ๆ ของเรา

เทคโนโลยทเกดขนใหมเหลานอาจสรางประโยชนใหญหลวงตออตสาห- กรรมและสงคม แตประสบการณจากการปฏวตอตสาหกรรมครงกอน ๆ เตอนเราวา ถาอยากใหเกดประโยชนเตมท โลกตองจดการสงทาทาย ทเรงดวนสามประการใหได เพอจะมอนาคตทรงเรอง เราตองทำสง ตอไปน:

1. ยนยนวาประโยชนของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสจะไดรบการ จดสรรอยางยตธรรม

2. จดการผลกระทบทางลบของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสในแง ความเสยงและอนตรายทเกดขน

3. ยนยนวาการปฏวตอตสาหกรรมครงทสจะนำโดยมนษยและมมนษย เปนศนยกลาง

ขณะทผนำตาง ๆ ตอสดนรนกบความไมแนนอนท เกดขนจากการ เปลยนแปลงเทคโนโลยอยางรวดเรว การปรบตวไมจำเปนตองใชการ ทำนายอนาคต ทสำคญยงกวาคอการพฒนาหลกคดทใสใจผลกระทบ ในระดบระบบ ผลกระทบทมตอปจเจกบคคล ซงยงคงขนอยกบอนาคต และสอดคลองกบคณคารวมในหมผมสวนไดสวนเสยทหลากหลาย

ดงนน สำหรบอนาคต หลกการสขอทตองตระหนกเมอคดถงผลกระทบ ทอาจเกดจากเทคโนโลยกคอ

1. ระบบ ไมใชตวเทคโนโลย2. เสรมพลง ไมใชตดสน3. มาจากการออกแบบ ไมใชขอกำหนดพนฐาน4. คณคาคอคณสมบต ไมใชขอผดพลาด

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

22

กฎระเบยบ บรรทดฐาน และโครงสราง สำหรบเทคโนโลยทรงพลง หลากหลายทเกดขนนน อยระหวางการพฒนาและดำเนนการอย ทวโลกในปจจบน ดงนนเวลาทเหมาะสำหรบการลงมอทำกคอตอนน และมนกขนอยกบประชาชนทกคนทจะรวมกนกอรางสรางสานการ ปฏวตอตสาหกรรมครงทส

23

บทท 2การเชอมตอจด

การตระหนกรบรผลกระทบของเทคโนโลยและการหาวธจดการอยาง สรางสรรค ซงเปนแกนหลกของการปฏวตอตสาหกรรมครงทส จำเปน ตองนำสงทจอหน เฮเกล เรยกวา “กลยทธการซมอนและซมเอาต” มาใช ในบรบทน การซมอน หมายถง การมองหาและทำความเขาใจคณลกษณะ และการพลกผนทอาจเกดขนไดจากเทคโนโลยอยางใดอยางหนง ดงจะได อธบายในภาคสอง ทวาสงทสำคญยงกวาอาจเปนความสามารถในการ ซมเอาต หรอการถอยออกมาและมองใหเหนรปแบบทเชอมโยงเทคโนโลย ตาง ๆ และวธทเทคโนโลยเหลานนสงผลกระทบตอเรา

การใหความสนใจกบ “ระบบ ไมใชเทคโนโลย” จะชวยใหผนำมชยภมท ไดเปรยบเมอพจารณาการเปลยนแปลงเชงเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรม ครงทส แตเราจะเขาใจไดหรอวาเทคโนโลยตาง ๆ กำลงพลกระบบทเรา เปนหวง ทงในภาคธรกจ รฐบาล และสงคมไปอยางไร หากเราไมเขาใจ ตวเทคโนโลยทแตกตางกนใหถองแทเสยกอน นคอคำถามทาทายทหลายคน กำลงเผชญ ซงมแนวทางจดการสองแนวทางดวยกน แนวทางแรกคอ การเรยนร เทคโนโลยแตละอยางในระดบพอประมาณเพอใหม “ความ ตระหนกรขนตำ” ทจะนำเทคโนโลยนน ๆ ไปจดวางในภาพใหญได ซงจะ งายขนหากไดมการหารอเชงขอมลกบผเชยวชาญ ทดสอบแนวคดตาง ๆ และสำรวจวาจะสรางคณคาใดจากเทคโนโลยเหลานนไดบาง ภาคทสอง ของหนงสอเลมนออกแบบมาเพอใหเกดความเขาใจเรองเหลานน ดวยการ

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

24

80

70

60

50

40

30

20

10

0

โทรศพท

โทรศพทมอถอ

อนเทอรเนต

ไอจนส

เฟซบก

แอปเปลแอปสโตร

วอตสแอป

อนสตาแกรม

แคนดครช

1878

1979

1990

2003

2004

2008

2009

2010

2012

ทมา: Boston Consulting Group ITU; Statista; BCG research; mobilephonehistory.co.uk; Scientific American, Internet Live Stats; iTunes; Fortune; OS X Daily; VentureBeat; Wired; Digital Quarterly; TechCrunch; AppMtr.com

ใหคำแนะนำสน ๆ เกยวกบเทคโนโลย 12 ชดทกำลงเกดขนในการปฏวต อตสาหกรรมครงทส

อยางไรกตาม เนอหาบทนจะพดถงแนวทางทสองกอน นนคอการ “เชอม ตอจด” และตระหนกถงพลวตของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสดวยการ พจารณาแนวโนมและจดเชอมตาง ๆ ของเทคโนโลยทกำลงเกดขนเพอให เขาใจวาเทคโนโลยเหลานนเชอมโยงสมพนธกนอยางไร และจะสงผลกระทบ โดยรวมตอโลกของเราอยางไร เราตองสรางทกษะจำเปนบางอยางในโลก ทเปลยนแปรอยางรวดเรวน เพราะการคดคนทางเทคโนโลยทสำคญในวนน จะถกการพฒนาหรอการประยกตใชขนตอไปในวนพรงบดบง บททสอง จะสำรวจแงมมรวมตาง ๆ ของเทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทส เพอให เรามองพนจากรายละเอยดของเทคโนโลยแตละตวไปจนเหนวา เทคโนโลย เหลานนสมพนธกนและผนวกผสานกนเพอสรางผลกระทบลกษณะเดยวกน ไดอยางไร เมอเราซมเอาตและเชอมตอจด กจะเหนวาเทคโนโลยทกำลง เกดขนเหลานพงพาอาศยและชวยขยายระบบดจทล โดยขอบเขตจะผนแปร ตามพนฐานดานความสามารถในการทำงานระหวางกนทางดจทล วตถ กายภาพทมอย รวมถงตวเราดวย ผนวกผสานในรปแบบทนาประหลาดใจ และสรางความพลกผน และกอใหเกดทงคณประโยชนและสงทาทายดวย

แผนภาพ 3: ระยะเวลาทเทคโนโลยและแอปพลเคชนมผใชถงหนงรอย ลานคน

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

25

แงมมทชดเจนและเหนไดชดทสดของเทคโนโลยยคการปฏวตอตสาหกรรม ครงทสกคอ การขยายและพลกระบบดจทลไปอยางสำคญ เทคโนโลยยค ปฏวตอตสาหกรรมครงทสเชอมโยงกนในแงทวา ทกเทคโนโลยลวนอาศย และตอยอดจากสมรรถนะและเครอขายดจทลทเกดจากการปฏวตอตสาหกรรม ครงทสาม เหมอนทเทคโนโลยเหลานนอาศยและตอยอดจากสมรรถนะ และเครอขายไฟฟาของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสอง เทคโนโลยทเรา พดถงอยนจะไมมทางเกดขนไดหากไมมความกาวหนาเรองการประมวลผล ขอมล การเกบขอมล และการสอสารทเปลยนแปลงโลกตลอด 60 ป ทผานมา คณลกษณะนของเทคโนโลยใหมบางครงอาจนำไปสขอสรปวา เทคโนโลยนาตนเตนใหม ๆ ทงหมดทมอยนนเปนแคความตอเนองของการ ปฏวตดจทล ความแตกตางสำคญกคอ เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรม ครงทสมความเปนไปไดทจะพลกกระทงระบบดจทลในปจจบน และใหกำเนด แหลงคณคาทใหมถอดดามขนได สงผลใหการคดคนทางเทคโนโลยดจทล ทองคกรตาง ๆ พยายามทำความเขาใจในวนนกลายเปนโครงสรางพนฐานหลก ทโมเดลธรกจตาง ๆ จะหยบไปใชในวนพรง

ทกวนน เราเหนแลววา การมองอนเทอรเนตเปนแคการประยกตใช เครอขายไฟฟานนไมชวยอะไร แมวาจรง ๆ แลว อนเทอรเนตสวนใหญ เปนปรากฏการณท เกดจากสญญาณไฟฟากตาม แตเราตองมองวา อนเทอรเนตคอระบบนเวศเกดใหมของการสรางคณคาทไมมวนเกดขนได หากหลกคดของเรายงจมปลกอยกบการปฏวตอตสาหกรรมครงทสอง

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

26

1

2

2

4

4

5

6

4

9

11

8

8

9

16

6

10

14

16

28

19

34

Q1’12 Q2’12 Q3’12 Q4’12 Q1’13 Q2’13 Q3’13 Q4’13 Q1’14 Q2’14 Q3’14 Q4’14 Q1’15 Q2’15 Q3’15 Q4’15 Q1’16 Q2’16 Q3’16 Q4’13 Q1’17

40

30

20

10

0

ทมา: CB Insights (2017)

เชนเดยวกน ตอไปในอนาคต การมองวาอลกอรทมทเรยนรอยางอสระ จากขอมลไรโครงสรางเปนเพยงแคการประยกตใชพลงในการประมวลผล ดจทลกไมมประโยชนเชนกน การปฏวตอตสาหกรรมครงทสจะทำใหเกด ระบบนเวศใหม ๆ ของการสรางคณคาทไมมทางจนตนาการไดหากหลกคด ของเรายงตดอยกบการปฏวตอตสาหกรรมครงทสาม และเราตองมองไปไกล ยงกวาการพลกผนทางดจทลในปจจบนดวยซำเพอใหเหนชดของโอกาสและ สงทาทายใหม ๆ

แงมมทสองของเทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสกคอ มนจะขยาย ขอบเขตไปอยางทวคณ โดยจะปรากฏตวเปนรปธรรมและฝงตวในชวต มนษย ยงเทคโนโลยขยายขอบเขตเรวขนเทาไร เรากยงถกทาทายใหปรบตว เขากบผลกระทบอนพลกผนของมนอยางลกซงขนเทานน และเทคโนโลย ยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสจะขยายขอบเขตเรวกวาเทคโนโลยยคปฏวต

แผนภาพ 4: การควบรวมกจการดานปญญาประดษฐ ณ เดอน มนาคม 2017

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

27

อตสาหกรรมครงกอน ๆ มาก เนองจากสามารถสรางและแพรกระจายผาน เครอขายดจทลของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสามได เครอขายดจทล ทำใหผลตภณฑทเปนรปธรรมเพมจำนวนอยางทวคณไดเรวขน ดวยการ อำนวยความสะดวกใหเกดการโอนยายถายเทความรและแนวคดตาง ๆ ขณะเดยวกน ผลตภณฑและบรการทเปนดจทลโดยแทกสามารถผลตซำได โดยมตนทนเพม หรอตนทนหนวยสดทาย ทตำมาก ๆ ดงปรากฏใน แผนภาพ 3 ขณะทโทรศพทใชเวลา 75 ปกวาจะมผใช 100 ลานคน อนเทอรเนตใชเวลาไมถงสบปกไดผลลพธเดยวกน เมอเทคโนโลยยคปฏวต อตสาหกรรมครงทสแพรกระจายเรวขน ผลกระทบตอการลงทน ผลตภาพ กลยทธองคกร โครงสรางอตสาหกรรม และพฤตกรรมสวนบคคล กจะ เรวขนตามไปดวย ดงแผนภาพ 4 บรษทททำธรกจเกยวกบปญญาประดษฐ เกดขนและถกควบรวมดวยอตราเรวแบบทวคณ สวนการใชอลกอรทม ทฉลาดลำยคชวยเพมผลตภาพของลกจางอยางรวดเรว เชน การใชแชตบอต เพอเพมปรมาณ (และแทนท ) “การสนทนาสด” ( l ive chat) มากขน เพอเสรมประสบการณในปฏสมพนธกบลกคา

การขยายขอบเขตอาจอยในรปดจทล แตการปฏวตอตสาหกรรมครงทส จะไมอยแตเฉพาะในโลกเสมอนเทานน การปฏวตอตสาหกรรมครงทสาม ทำใหผลตภณฑทเปนรปธรรมดจะเลอนหายกลายเปนนามธรรมอยในรปของ การเขารหสไปหมด เชน แผนเสยงไวนล (แอนะลอก) และเทปคาสเสต เปลยนไปเปนแผนซด หรอคอมแพกตดสก (ทเขารหสดจทล) กอนจะกลาย เปนไฟลเสยงดนตรดจทลลวน ๆ ทแชรออนไลนไดในทสด เทคโนโลยยค ปฏวตอตสาหกรรมครงทสจะเพมขดสมรรถนะอยางมหาศาลของกระบวนการ พลกกลบ นนคอการนำขอมลลวน ๆ มาสรางสนคาทเปนวตถ บรการ หรอการกระทำทหลากหลาย เชน เครองพมพสามมตปจจบนผลตทกสงได ตงแตอะไหลเครองจกรไปถงอาหารและเซลลทมชวต การพฒนาของ อนเทอรเนตของทกสรรพสง หมายความวาเราสามารถสงผชวยสวนบคคล เสมอนใหปดไฟหองนงเลน หรอเปดเครองทำความรอนใหได หนยนต โดรน และรถยนตขบเคลอนอตโนมตกกำลงเรยนรทจะมปฏสมพนธกบ

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

28

โลกในลกษณะทเปนธรรมชาตมากขน ปรากฏการณการอบตใหม (re - emergence) จะกลายเปนเรองปกตสำหรบลกคา เมอบรษทตาง ๆ เพมขดความสามารถนในผลตภณฑและบรการของตน ยพเอสตดตง เครองพมพสามมตและสแกนบรการตาง ๆ ในรานคาเกอบ 100 สาขา ทวสหรฐฯแลว โดยพงเปาไปยงกลมลกคาทตองการสรางผลตภณฑ ตนแบบ ทดสอบอปกรณ ทำแบบจำลองหรอของใชสวนตว โดยไมจำเปน ตองใชเครองตดทควบคมดวยคอมพวเตอรราคาสงอกตอไป

เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสจะไมหยดแคการเปนสวนหนง ของโลกกายภาพรอบ ๆ ตวเราเทานน แตจะเขามาเปนสวนหนงของตวเรา ดวย อนทจรง บางคนกรสกแลววาสมารทโฟนไดกลายเปนสวนตอขยาย ของตวเราไปแลว อปกรณใชภายนอกในปจจบน ตงแตคอมพวเตอร สวมใสไดไปถงแวนสวมศรษะทใชเทคโนโลยความจรงเสมอน จะกลายเปน สงทฝงไวในรางกายและสมองของเราเกอบจะแนนอน อวยวะเทยมและ อปกรณเสรมศกยภาพแบบสวมใสจะเพมพลงทางกายภาพใหเรามากขน ขณะทความกาวหนาดานประสาทวทยาศาสตรเสรมความสามารถดาน การรคด (cognitive abilities) ของเราใหดขน เราจะใชประโยชนจาก ยนของเราและของลกหลานไดดยงขน พฒนาการเหลานทำใหเกดคำถาม ทลกซง เชน เสนแบงระหวางมนษยกบเครองจกรอยตรงไหน ความหมาย ของการเปนมนษยคออะไร

แงมมพนฐานอกประการหนงของเทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทส กคอ การเพมพลงดวยการผนวกผสานขนเปนนวตกรรมใหม เทคโนโลยนน สงอทธพลตอกนโดยตลอดอยแลวในระหวางทมนถกพฒนาขนและถกทำให เปนสนคา ตงแตสมยเครองจกรไอนำทสงอทธพลตอระบบอตโนมตใน โรงงานและรางรถไฟ หากดจากประวตศาสตร มแนวโนมวาจะมเทคโนโลย อเนกประสงคทเปนพนฐานไมกอยางทสงผลใหญหลวงตออตสาหกรรม และภมศาสตร ซงจะนำไปสการประยกตใชงานและการสรางเทคโนโลย ในลกษณะเฉพาะจำนวนมากขนตอไป

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

29

แลวเทคโนโลยใดมแนวโนมจะเปนพนฐานในการปฏวตอตสาหกรรมครงทส มากทสด ไมมใครคาดการณเรองนอยางมนใจเลย แตการสมภาษณ ผเชยวชาญระดบโลกวาดวยเทคโนโลยทกำลงเกดขนกวา 100 คนชวา เทคโนโลยทมแนวโนมจะเปนพนฐานการปฏวตอตสาหกรรมครงทส ไดแก ปญญาประดษฐ บญชธรกรรมแบบกระจาย และเทคโนโลยประมวลผล ใหม ๆ ในขณะทเทคโนโลยพลงงานและเทคโนโลยชวภาพมแนวโนมจะ แผอทธพลเกนตวตองานดานอน ๆ สวนเทคโนโลยทนาจะมผลกระทบสง แตมกถกมองขาม จะรวมถงวสดลำสมย ซงเปนตวปลดลอกสำคญในงาน เกอบทกแขนง เชนเดยวกบความจรงเสมอนและความจรงเสรม ซงเออ ใหเกดชองทางใหม ๆ ในการสมผสโลก คำตอบเหลานฟงดสมเหตสมผล เพราะเรานกภาพตามไดงายวา เทคโนโลยอน ๆ สวนใหญจะไดประโยชน อยางไรจากอลกอรทมททำงานดขน คอมพวเตอรททรงพลงยงขน และ วตถดบทมคณสมบตใหม ๆ ทงน การเชอมตอและวงจรสะทอนกลบ ระหวางกนกเปนไปไดอยางมากและหลากหลาย เชน การนำปญญาประดษฐ ทดขนมาใชกบคอมพวเตอรททรงพลงมากขนจะชวยเรงการคนพบวสดใหม ๆ ซงสงผลยอนกลบใหเกดการสรางคอมพวเตอรททรงพลงยงขนไปอก หรอการนำวสดใหม ๆ ไปผลตแบตเตอรทใหพลงมากขนเมอเทยบกบนำหนก ชวยเพมความเปนไปไดใหม ๆ ใหแกหนยนต โดรน และอน ๆ ความ กาวหนาทสงผลกระทบสงสดและนาทงทสดมแนวโนมจะเกดจากการเชอมตอ ของเทคโนโลยตาง ๆ นนหมายความวา สถาบนของรฐและเอกชนท ไมสามารถปฏรปโครงสรางองคกรแนวดงทมลกษณะแยกเดยวไดกจะม แนวโนมไมเขาพวกมากขนเรอย ๆ

ทายทสด เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสนนเหมอนกนในแงของ การสรางประโยชนและสงทาทายแบบเดยวกน เมอหนงรอยปกอน ดอน บโดรซ นกเขยนและนกเศรษฐศาสตร ชวา กระทงคนรวยทสดในโลก กไมอาจซอโทรทศน ตวเครองบนขามแอตแลนตก คอนแทกตเลนส ยา เมดคมกำเนด หรอคอรสเรยนแอนตไบโอตกได แตทงหมดนกลบกลายเปน สงทหาซอไดงายดายสำหรบบคคลทวไปในประเทศพฒนาแลวในปจจบน

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

30

1 The New York Times 20172 OECD 2016

การกำหนดมลคาทางการเงนใหกบคณคาของผลตภณฑและบรการใหม ๆ เหลานเปนเรองยาก เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสจะขยาย ทางเลอกของผบรโภคออกไปอยางกวางขวางในลกษณะเดยวกน พรอมกบ มตนทนทลดลงและคณภาพทเพมขนดวย และจะเกดคำถามทาทายมากขน ดวยวา สงเหลานจะสรางคณคาเพมเตมมากเพยงใด

อยางไรกตาม บางทความกงวลใหญหลวงทสดเกยวกบการปฏวตอตสาห- กรรมครงทสอาจเปนการทเราไมมวนแบงสนคณคาใหเทาเทยมกนได และ ผลของความไมเทาเทยมกนทเพมขนอาจทำลายความเปนปกแผนของสงคม วธหนงทการปฏวตอตสาหกรรมครงทสใชบรรเทาความไมเทาเทยมกคอการ ผกขาด เชน ทกวนน กเกลควบคมตลาดโฆษณาของเครองมอคนหา เกอบรอยละ 90 เฟซบกควบคมกจกรรมดานเครอขายสงคมทางโทรศพท มอถอรอยละ 77 สวนแอมะซอนยดตลาดอบกไวเกอบรอยละ 75 แลว1 ตามทโออซดเคยเตอน อลกอรทมการเรยนรดวยตนเองทสลบซบซอน ในอนาคตอาจรวมกนขนราคาในลกษณะทยากตอการพสจนความผด2 และหากการสรางปญญาประดษฐทวไปทพฒนาตวเองใหมความฉลาดสงสด (superintelligence) เกดขนไดจรง ขอไดเปรยบจากการทำสำเรจกอน ใครจะหนนสงใหเกดการถอครองสวนแบงทางการตลาดทกวางขวางได

สำหรบผทกงวลเรองความไมเทาเทยมทอาจเกดขนจากเทคโนโลยยคปฏวต อตสาหกรรมครงทส อยางนอยกเปนเรองดทไดรวา หลาย ๆ เทคโนโลย เหลานทำใหเกดการกระจายอำนาจบางอยางขนจากโครงสรางของตวมนเอง และโอกาสทมนไดสรางขน เชน บลอกเชนทำหนาทเปนแพลตฟอรมการ กระจายอำนาจทยอมใหเกดการทำธรกรรมนรนามอยางโปรงใส และการ พมพสามมตกอาจพดไดวา จะชวยใหการผลตมความเปนประชาธปไตย ในระยะยาว กระทงเทคโนโลยชวภาพทเออใหมการตดตอจโนมทกวนน

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

31

ทมา: Autor, Levy and Murnane (2003); Blackrock Investment Institute (2014)

งานเปนกจวตรใชความคด

ตวอยางอาชพ เชน พนกงานขาย

ผชวยสำนกงานโบรเกอร

งานกจวตรใชระบบทำมอ

ตวอยางอาชพ เชน กอสราง เครองกล

สายการผลต

งานไมเปนกจวตรใชความคด

ตวอยางอาชพ เชน การจดการ

การดแลสขภาพ วศวกร/ชางเทคนค ฝายสรางสรรค

งานไมเปนกจวตรใชระบบทำมอ

ตวอยางอาชพ เชน บรการ (เชน บรกร, บรการผสงวย)

ปองกนภย (รปภ.)

มโอกาสเกดการทำงานอตโนมตสง

ใชมอ ไมซำ ใชมอ ซำ 1 นาท 5 นาท 20 นาท

ใชความคด ไมซำ ใชความคด ซำ

การจดการ

บรการสขภาพ

0 25 50 75 100%

บรการปองกนภย

บรการสวนบคคล

กอสราง & บำรงรกษา

การศกษา คมนาคมขนสง

บรหาร

เกษตรกร

ขาย

ธรกจอาหาร

ศลปะ

กฎหมาย

ผประกอบการสขภาพ

ธรกจ & การเงน

บำรงรกษา & ซอม

กอสราง

ผลต

100 ดอลลาร

50 ดอลลาร

คอมพวเตอร

บรการชมชน

วศวกร

วทยาศาสตร

ประเภทของงาน

ความเปนไปไดทจะนำเขาระบบคอมพวเตอร

การจางงานรวม

งานทเปนกจวตร

ระบบ

ทำมอ

คาจางตอปเฉลย

(100

0)

การรบร

งานทไมเปนกจวตร

มโอกาสเกดการทำงานอตโนมตเพมขนมโอกาสเกดการทำงานอตโนมตตำ

กเปดใหผมรายไดไมสงนกเขาถงไดแลว การทำใหเปนประชาธปไตย ในบรบทนหมายความวา เทคโนโลยเขาถงไดมากขนสำหรบทกคนเมอ โครงสรางพนฐานทางดจทลแพรกระจายออกไปและความรไดรบการสงตอ ในระดบโลก แตประชาธปไตยรปแบบนจะทดเทยมประชาธปไตยในการม สวนรวมตดสนใจเรองเทคโนโลย และบทบาทของเทคโนโลยในอตสาหกรรม และสงคมไดหรอไม ยงเปนเรองทตองรอดกนตอไป บทท 3 จะพดถง ขอวตกนดวยการพจารณาประเดนทวา เราจะสอดแทรกคณคาทางสงคม เขาไปในกระบวนการพฒนาเทคโนโลย การกำหนดบรรทดฐาน และการ ทำใหระบบการตดสนใจและกระบวนการพฒนาซงบอยครงมกเปนกลองดำ ทมแตความลบ มความเปนประชาธปไตยโดยแกนแทไดอยางไร

แผนภาพ 5 และ 6: โอกาสเกดการทำงานแบบอตโนมตของงาน ในบางอตสาหกรรม

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

32

3 Berger and Frey 2015 4 Katz and Krueger 20165 World Economic Forum 2017b

ขอวตกสำคญอกประการทรบรกนทวไปคอผลกระทบทอาจเกดขนกบการ จางงาน ดงแสดงในแผนภาพท 5 และ 6 งานทเสยงตอการทำระบบ อตโนมตมจำนวนมากกวาการปฏวตอตสาหกรรมครงกอน ๆ มาก และ ขอบเขตทขยายอยางรวดเรวกหมายความวาการตกงานอาจสะสมตวอยาง รวดเรวดวย ขณะเดยวกน อตราการสรางงานในอตสาหกรรมตาง ๆ ทเปน แนวหนาดานเทคโนโลยในปจจบนกชาลงกวาชวงหลายทศวรรษกอนหนา3

งานทเกดในอตสาหกรรมใหม ๆ ตองการความเชยวชาญเชงเทคนคและ ทกษะพฤตกรรม (non - cognitive skills) สงผลใหเกดความเสยงในกลม แรงงานทกษะฝมอตำ ในประเทศพฒนาแลว งานใหม ๆ สวนใหญเปนงาน สญญาจางแบบอสระ งานชวคราว งานนอกเวลา หรอกจกรรมในระบบ “เศรษฐกจงานสน” ซงมแนวโนมจะไมไดรบการปกปองตามกฎหมายและ สวสดการสงคมแบบงานเตมเวลา เชน ในสหรฐฯ งานใหมรอยละ 94 ในชวงป 2005 ถง 2015 ม “รปแบบทางเลอก” ไมไดรบการปกปองทาง สงคม สทธแรงงาน หรอกระทงการควบคมทเออประโยชนตอแรงงาน4 ดงนน เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสจงดจะลดทอนทางเลอกและ ความสามารถของมนษยในการใชทกษะฝมอและความสนใจไปกบงานทม ความหมาย และอาจทำใหแรงงานหลายรนมชวตสมเสยงและขาดพรอง การเอาชวตรอดทามกลางการเปลยนแปลงนตองมกฎระเบยบใหมสำหรบ งานทไมเขามาตรฐาน การลงทนเพอการเรยนรของผใหญ และบรการ จดหางานเชงรก5

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

33

รายไดกลางคอนขางสง

ประเทศกาวหนา

บทบาททหลากหลายของการจดสรรใหม ในการลดความไมเทาเทยมของรายไดกอนหกภาษ

รายไดรวม ดชนจนความไมเทาเทยมกอนหกภาษและการใชจายเพอสวสดการสงคมของรฐ transfer

ความไมเทาเทยมสง ความไมเทาเทยมตำสมประสทธจน

รายไดสทธ ดชนจนความไมเทาเทยมหลงหกภาษและการใชจายเพอสวสดการสงคมของรฐ

50 40 30 206070

50 40 30 206070

50 40 30 206070

นอรเวย

นามเบยแอฟรกาใต

จนโคลอมเบยชลปานามาคอสตารกาเมกซโกบราซลเปร

อารเจนตนามาเลเซย

อรกวยเวเนซเอลาตรกลตเวยลทวเนยบลแกเรยเซอรเบยรสเซยโรมาเนยโปแลนด

คาซคสถานฮงการ

โครเอเชยอาเซอรไบจาน

ไอซแลนดเบลเยยมสาธารณรฐเชก

เดนมารกฟนแลนดเนเธอรแลนดสวเดนสโลวก

สโลวเนยฝรงเศส

สงคโปรสหรฐอเมรกาอสราเอลนวซแลนด

เอสโตเนยสเปนกรซโปรตเกสอตาลสหราชอาณาจกรออสเตรเลยแคนาดาญปนเกาหลใตสวตเซอรแลนดเยอรมนไอรแลนดออสเตรยลกเซมเบรก

ทมา: World Economic Forum (2017)

แผนภาพ 7: บทบาททหลากหลายของการจดสรรใหม ในการลดความ ไมเทาเทยม

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

34

เรายงตองมวธคดใหมเรองระบบการปกปองสงคมและบทบาทการใชจาย เพอสวสดการสงคมของรฐดวย แผนภาพ 7 แสดงใหเหนวา ในระบบ เศรษฐกจสวนใหญ การใชจายเพอสวสดการสงคมของรฐ ซงพบมากทสด ในการใชจายของรฐและโครงการเพอสงคมตาง ๆ มบทบาทสำคญในการ เปลยนแปลงการกระจายรายไดรวม เชน สวเดนมความไมเทาเทยมทาง โครงสรางมากกวาสหรฐฯ สงคโปร เมกซโก และตรก แตหลงหกภาษ และการใชจายเพอสวสดการสงคมของรฐแลว คาสมประสทธจนของสวเดน กลบตำกวาทกประเทศขางตน มการเสนอทางเลอกใหม ๆ มากมาย เชน การรบรองรายไดพนฐานถวนหนา ซงอาจใชเงนจากภาษหนยนตซงม รายงานวาแซนแฟรนซสโกกำลงพจารณาเปนทางเลอกอยในขณะน 6 อยางไรกตาม รายงานการเตบโตและการพฒนาอยางครอบคลม ป 2017 ของสภาเศรษฐกจโลกเหนวา รฐบาลควรพนจพจารณาใหถถวนเรองแนวทาง การเสรมความแขงแกรงใหการเตบโตอยางครอบคลม ซงหมายถงการทำให ขอบเขตของการปฏรปโครงสรางภายในหลดพนจากภาษและการใชจาย เพอสวสดการสงคมของรฐ7

นอกจากผลกระทบทเปนไปไดจากความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจ เทคโนโลย ยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสอาจสงผลลบในหลายดาน ตอไปนคอบางสวน ทผ เชยวชาญกลาวถงใน รายงานความเสยงโลก ซงจะลงรายละเอยด ในบทตาง ๆ ของภาคสองตอไป

– เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสอาจสรางประชาธปไตยดาน ความสามารถในการผลตอาวธทำลายลางขนานใหญ เชน การสราง อาวธชวภาพดวยเทคโนโลยชวภาพ

– วสดใหม ๆ เชน เทคโนโลยนาโน อาจสงผลลบตอสงแวดลอมหรอ สขภาพมนษย โดยทยงไมมใครลวงรจนกระทงมการใชวสดเหลานน

6 The San Francisco Examiner 20177 World Economic Forum 2017a

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

35

อยางแพรหลายแลว – การคดคนเรองพลงงานสะอาดอาจบนทอนเสถยรภาพทางภมรฐศาสตร ดวยการทำลายเสถยรภาพของประเทศผผลตเชอเพลงฟอสซล

– ความพยายามจดการปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศผาน วศวกรรมดาวเคราะหอาจสงผลกระทบทไมมใครคาดถงซงจะทำลาย ระบบนเวศไปอยางไมอาจกคน

– ความกาวหนาดานการประมวลผลควอนตมอาจทำใหโพรโตคอลดาน การรกษาความปลอดภยออนไลนทมอยใชงานไมได

– การใชปญญาประดษฐเชงลกทมการประมวลผลดวยตวเอง (black box AI) อยางแพรหลาย อาจทำใหระบบเศรษฐกจเปราะบางและผนผวน มากยงขน และลบเลอนเสนวดระดบบาง ๆ ของความนาเชอถอในการ ตดสนใจ เชน เมอนำไปใชในสถานการณขดแยง

– ความกาวหนาดานประสาทเทคโนโลยอาจสงผลตอการกระทำของมนษย เมอเราเขาใจวาจะหลอกลอใหคนคลกลงกตาง ๆ ไดอยางไร เพอใหเกด การตดสนใจซอหรอลงมอกระทำสงอน ๆ

เราไมอาจจดการผลกระทบทางลบเหลานไดเลย หากยงใชรปแบบการ จดการทมอยเดมซงมแนวโนมจะลาชาและมองถอยหลง เชน สำนกงาน บรหารการบนแหงชาตของรฐบาลกลางสหรฐฯ ใชเวลาแปดเดอนกวา จะมอบ “ประกาศนยบตรการทดลองบนทางอากาศ” ใหแอมะซอนเพอ ทดสอบโดรนบางรน ซงกวาจะไดใบประกาศนยบตรดงกลาวมา โดรน รนนนกเกาเกนไปแลว สงผลใหแอมะซอนตองไปทดสอบโดรนในแคนาดา และสหราชอาณาจกรแทน8 ดงทกลาวถงในบทท 3 และในบทสรป โลกตองการแนวทางใหม ๆ ในการกำกบดแลทคลองตว ซงตองไมทบทวน เฉพาะเนอหาของกฎระเบยบ บรรทดฐาน และมาตรฐานเทานน แตยง ตองพจารณากลไกทเราใชสรางกฎเหลานนขนมาดวย

8 New Atlas 2015

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

36

เราจำเปนตองมแนวทางใหม ๆ ในการกำกบดแลเทคโนโลยไปในทางทรบใช ประโยชนสาธารณะ ตอบสนองความตองการของมนษย และทำใหมนษย รสกเปนสวนหนงของอารยธรรมโลกอยางแทจรง เพอใหสมฤทธผลตามน เราตองรความตองการของมนษยในแงมมเกยวกบเทคโนโลยกอนเปน ประการแรก และดวาเราจะนำคณคาเชงบวกของมนษยไปใชควบคและ สอดแทรกไวในตวเทคโนโลยทเปลยนแปลงโลกไดอยางไร นคอประเดน สำคญทจะกลาวถงในบทตอไป

สรปเนอหา

วธทใหผลดในการทำความเขาใจการปฏวตอตสาหกรรมครงทสใหลกซง ขนคอการใชแนวทางควบค ซงอาจเรยกงาย ๆ วากลยทธ “ซมอนและ ซมเอาต” ทงสองกลยทธมความสำคญ สำคญมากทเราจะตอง

1. พอจะเขาใจในเรองคณคาและความสามารถของเทคโนโลยเฉพาะ ตาง ๆ เพอทจะเขาใจศกยภาพและวธการใชงานเทคโนโลยเหลานน ไดดขน

2. เชอมตอจดโดยอาศยความเขาใจความสมพนธระหวางเทคโนโลย ตาง ๆ และการเปลยนแปลงเชงระบบทมเทคโนโลยเปนตวเรงใหเกด เรวขน

เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสมแงมมรวมบางประการท เกยวของกบการเปลยนแปลงเชงระบบทกำลงเกดขน การมองใหเหน ภาพทใหญกวาระดบระบบนนอาจทำไดดวยการพจารณาพลวตรวม สประการ ไดแก

1. กลมเทคโนโลยในการปฏวตอตสาหกรรมครงทสขยายและพลกระบบ ดจทลในทางทสำคญ ๆ

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

37

2. เทคโนโลยเหลานขยายขอบเขตแบบทวคณ โดยปรากฏเปนรปธรรม และฝงตวในชวตเรา

3. พลงในการพลกผนระบบของมน แผขยายดวยการผนวกผสานและ สรางนวตกรรม และ

4. เทคโนโลยเหลานสรางประโยชนและสงทาทายเหมอน ๆ กน

ประโยชนและสงทาทายของเทคโนโลยเหลานเกยวของสมพนธกบ ประเดนสำคญ ๆ เชน ความไมเทาเทยม การจางงาน ประชาธปไตย อำนาจปกครอง สขภาพและความปลอดภย และพฒนาการทาง เศรษฐกจ การรบมอความเรวและขอบเขตของผลกระทบทเกดจากเทคโนโลย ยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสใหสำเรจตองมรปแบบการกำกบดแลใหม ๆ ทคลองตวขน ซงจะตองรวมพลงภาคเอกชนและผมสวนไดสวนเสย ในสงคม รวมถงรฐบาลและสถาบนกำกบดแลตามขนบทวไปดวย เปาหมายคอการพฒนารปแบบการกำกบดแลทปรบประยกตไดงาย เหมาะสมกบอนาคต และนำโดยผมสวนไดสวนเสยหลากหลายฝาย รปแบบใหม ๆ เหลานนครอบคลมถงบรรทดฐาน มาตรฐาน และแนว ปฏบตใหม ๆ ดวย

38

บทท 3การฝงคณคาในเทคโนโลย

การปฏวตอตสาหกรรมครงทส (2016) เสนอวา การใชวธซงมคณคาเปน พนฐานในสภาพแวดลอมทางเทคโนโลยทซบซอน เปลยนแปรอยางรวดเรว และไมแนนอน มความสำคญยงตอ “เสนทางขางหนา”1 บทนจะขยาย แนวคดน เพมเตม โดยกำหนดหลกการและคณคาตาง ๆ ทจะชวยเปน แนวทางใหเรากาวไปขางหนาและธำรงบทบาทของสงคมในการกำหนด อนาคตโฉมหนาทางเทคโนโลยได

เทคโนโลยมสวนยกระดบมาตรฐานการครองชพและสขภาวะโดยรวมของโลก อยางปฏเสธไมได แตกมผลกระทบทกอปญหาและยงสงผลลพธทไมพง ประสงคตามมาดวย ขอหลงนนรวมถงวธทแพลตฟอรมดจทลจำนวนมาก ทำใหความมงคงสะสมอยในมอของคนจำนวนนอยลงเรอย ๆ ทำใหคนงาน อยในจดสมเสยงและมแนวโนมถกเอาเปรยบมากขน เชน เทคนคใหม ในการสบกาซธรรมชาตยงคงทำลายสงแวดลอม เออใหผถอหนรำรวยขน แตเพมตนทนทผมสวนไดสวนเสยชายขอบตองแบกรบใหหนกขน และการ ลงทนในเครองมอประเภททนอาจทำใหเกดการวางงานในภาคการผลตของ สหรฐฯมากถงรอยละ 83 นบตงแตป 1990 ผลคอการกดกรอนชมชน ทงหมด2

1 Schwab 20162 Devaraj and Hicks 2017

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

39

ผลกระทบทไมพงประสงคหลายประการกอตวขนชา ๆ ตลอด 30 ปทผานมา แตการปฏวตอตสาหกรรมครงทสทดำเนนไปทำใหการเปลยนแปลงเกดเรวขน เราจะตองรบมอผลกระทบของเทคโนโลยททงหลากหลาย สลบซบซอน และสรางความพลกผนมากกวาเคย มเพยงการคาดเดาเทานนทพอจะบอก ไดวาผลลพธสดทายจะเปนอยางไร แตหลายคนวตกกงวลอยางมากถง ผลทางลบทอาจเกดขน ตามรายการทายบทท 2 รายงานความเสยงโลก ป 2017 ของสภาเศรษฐกจโลกเปดเผยความคดเหนของผเชยวชาญวา ปญญาประดษฐ เทคโนโลยชวภาพ วศวกรรมดาวเคราะห และอนเทอรเนต ของทกสงนน สรางความวตกเปนพเศษ3 รายงานความเสยงโลก ป 2018 ชวา ปญหาความปลอดภยทางไซเบอรของทกสงทอยในรปดจทล ซงรวมถง ขอมล โครงสรางพนฐาน ขอมลสวนบคคล และตวตนของบคคล เปน สงทคนกงวลทสดในปทแลวเนองจากความเปราะบางนนปรากฏใหเหนชด ขนเรอย ๆ ดงนน เราจะบอกไดอยางไรวา เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรม ครงทสจะพฒนาโลกและชวตของเราอยางแทจรง ประโยชนทางเศรษฐกจ และประโยชนเลกนอยอน ๆ คมทจะแลกดวยตนทนทมนษยจะตองจาย หรอไม เรามวธการทมประสทธภาพในการบรรเทาความเสยงทมาพรอมกน หรอไม และจรง ๆ แลวเราตองการอะไรจากเทคโนโลยเหลานกนแน

ทายทสด ในขณะทเทคโนโลยเฉพาะใด ๆ อาจเออใหเกดความสะดวก ความบนเทง อำนาจ และผลตภาพ หรอทงสขอรวมกน แตสงท เรา ตองการจากเทคโนโลย รวม ๆ แลวดจะเหมอนสงทเราตองการจากเศรษฐกจ ทดนนเอง นนคอการทำใหมนษยมสขภาวะมากขน ในบทท 1 เราบอก ไววา เทคโนโลยควร “เสรมพลง ไมใชตดสน” นนคออนาคตควร “ออกแบบ โดยและเพอมนษย” และเทคโนโลยควรมอง “คณคาคอคณลกษณะ ไมใช ขอบกพรอง” หรอพดงาย ๆ กคอ เปาหมายชดเจนในการสรางสขภาวะ ของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสคอการเนนเรองมนษยเปนศนยกลาง ถาเทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสสงผลใหเกดอนาคตทความ

3 World Economic Forum 2017

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

40

ไมเทาเทยม ความยากจน การแบงแยกเหยยดผว การยายทอย หรอ อนตรายตอสงแวดลอม เพมสงขน หรอสงผลใหมนษยรสกถกขบไล สนอำนาจ หรอไรคณคา นนแปลวาเรากำลงไปผดทางอยางรนแรง

นาเสยดายทความรสกวา โลกกำลงถกความกาวหนาทางเทคโนโลยและ ความจำเปนทางเศรษฐกจฉดลากไปจนมองไมเหนสงทมความสำคญอยาง แทจรง มมากขนเรอย ๆ เอรก บรนจอลฟสน และแอนดรว แมกคาฟ สองนกเศรษฐศาสตรชอดง เสนอแนวคดอนโดงดงเรอง “การแยกตว ครงใหญ” ของแรงงานกบผลตภาพเนองจากเทคโนโลย4 และเศรษฐกจ “งานสน” ทเปนผลจากเทคโนโลย คาดวาจะสงถงรอยละ 40 ของงานทงหมด ภายในป 20205 การลดลงของแรงงานในสดสวนรายไดประชาชาตของ กลมประเทศโออซดทสงถงรอยละ 80 เปนผลมาจากเทคโนโลย เทคโนโลย ถกโยงใยกบชองวางทขยายกวางขน และสาธารณชนทคดวา นโยบายไป ใหความสำคญกบการเตบโตทางเศรษฐกจมากกวาความเปนปกแผนทางสงคม และสขภาวะของมนษยกมมากขนเรอย ๆ ดวย6 แทนทจะถามตวเองวาเรา อยากไดผลลพธแบบใดจากการเปลยนแปลงเทคโนโลย เรากลบตองมา นงรบมอกบผลลพธทไมพงประสงคสารพด

การเปนฝายรกเขาหาเทคโนโลยโดยยดคณคาเปนพนฐาน แทนการตงรบ อยตลอดเวลา จะชวยใหเราสรางสมดลใหมได ประการแรก การรกระจาง เรองธรรมชาตทางการเมองของเทคโนโลยชวยใหเราเหนจดสำคญทตองทำ เพอหามาตรการกำกบดแลทมความรบผดชอบและตอบสนองตอปญหาไดด ประการทสอง การกำหนดใหคณคาเชงสงคมมความสำคญอนดบแรก ในการกำกบดแล ชวยใหเรากำหนดทศทางวาควรใชเทคโนโลยอยางไรและ เพอประโยชนของใครได ประการทสาม การระบใหชดวา คณคาจะเปน สวนหนงของระบบเทคโนโลยตรงไหนและอยางไร ชวยสรางความตระหนกร

4 Brynjolfsson and McAfee 20145 The Boston Globe 20166 Keeley 2015

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

41

และชวยเฟนหากลยทธทดทสดในการบรณาการคณคาเขากบการพฒนา เทคโนโลยได

การเมองของเทคโนโลย

การนยามความสมพนธระหวางเทคโนโลยกบคณคาไมใชเรองงาย คณคา เปนสงนามธรรมและจบตองไมได ทงยงแตกตางกนไปในแตละสงคมหรอ แตละบคคล สวนเทคโนโลยกมขอบเขตกวางพอ ๆ กน โดยควบรวมทกอยาง ตงแตภาษาไปถงจรวดทพามนษยไปสอวกาศ หากพจารณาความกวางน แลว การหาวธงาย ๆ เพอนยามความสมพนธของทงสองสงกถอเปนเรอง กดดนไมนอย และความพยายามจะทำใหการหารอเรองนงายขนกทำใหเกด ทศนะชวนเขาใจผดทเราคนหอยสองประเดน ตอไปน:

ทศนะทชวนใหเขาใจผดขอ 1: เทคโนโลยคอตวกำหนดอนาคต ทศนะแรกยอมรบวา เทคโนโลยมอทธพลกบสงคมดวยการเปนแรงกระตน เออใหเกด และกดดนมนษยในลกษณะตาง ๆ และมองวาความกาวหนา ทางเทคโนโลยคอพลงภายนอกท เกอบจะมอำนาจบงการเราโดยท เรา ไมสามารถเปลยนแปลงหรอหยดยงได คนทมทศนะเชนนมกพดถง เทคโนโลยราวกบวาเทคโนโลยกำลงชกนำประวตศาสตรและคณคาของ มนษยไปในทางกาวหนาหรอไมกเสอมถอย และเหนวาไมมประโยชน ทจะพยายามหยดยงมน

ทศนะทชวนใหเขาใจผดขอ 2: เทคโนโลยเปนกลางทางคณคาทศนะทสองปฏเสธวาเทคโนโลยไมไดสงอทธพลทมความหมายตอสงคม ในตวเอง ดงนนจงมองวาเทคโนโลยคอเครองมอทเปนกลาง บคคลทม อทธพลตอสงคมตางหากทเปนผเลอกวาจะใชเทคโนโลยอยางไร มการ นำประเดนนใชอยางไมยตธรรมในการหารอวาเทคโนโลยทำใหเกดอะไรขน ไดบางและเทคโนโลยสงผลกระทบตอมนษยอยางไร ดวยการใหความสนใจ

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

42

แคจรยธรรมของผใชเทคโนโลยเทานน แตไมสนใจจรยธรรมของผพฒนา หรอผแพรกระจายเทคโนโลยเลย

ทศนะทงสองไมเพยงพอทจะนำทางการปฏวตอตสาหกรรมครงทส อนทจรง ถงแมแตละทศนะจะมแกนแหงความจรงอย กถอวาเปนทศนะทอนตราย อยางยงในยคทเทคโนโลยสำแดงพลวตแบบทไดกลาวถงในบทท 2 นนคอ แพรกระจายเรวขน ทำใหผใชมพลงมากขน และทงอยรอบ ๆ และฝงอย ในตวเรา

ทศนะแรกยกใหเทคโนโลยอยเหนอและอยนอกการควบคมของสงคม สวน ทศนะทสองแยกความรบผดชอบทางสงคมออกจากอทธพลของเทคโนโลย อยางเดดขาด ทงสองทศนะพลาดประเดนทวา เทคโนโลยและสงคมตาง หลอหลอมซงกนและกน เทคโนโลยนวเคลยรเปนตวอยางอนดในการแสดง ใหเหนอนตรายจากการยดมนในทศนะใดทศนะหนง เหนไดชดวาเทคโนโลย นวเคลยรไมใช “แคเครองมอ” ลำพงการมอยของมนกสงแรงกดดนมหาศาล ตอและระหวางสงคมตาง ๆ ไดแลว เนองจากความเปนไปไดจากประโยชน เชงพลงงานและอนตรายจากการทำลายลางของมน เชน ความตงเครยด ทางภมรฐศาสตรเมอไมนานมานททำใหคนตระหนกถงอนตรายของนวเคลยร ขนอยางมาก และการมอบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพใหโครงการรณรงค ยกเลกอาวธนวเคลยรระหวางประเทศ (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons: ICAN) ขณะเดยวกน เทคโนโลยนวเคลยร กไมไดกำหนดชะตากรรมของมนษย เพราะสงคมตาง ๆ มความสามารถ ทจะกำหนดวาจะพฒนาเทคโนโลยใด พฒนาอยางไร ตองฟงใครบาง และ จะนำไปใชเพอประโยชนของใคร อนทจรงแลว มหลายสงคมทตดสนใจ ไมใชพลงงานนวเคลยร ดงคำยนยนของรฐบาลเยอรมนเมอป 2011 วาจะ ปดโรงปฏกรณนวเคลยรทงหมดภายในป 20227

7 Rankin 2015

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

43

การกาวไปสการปฏวตอตสาหกรรมครงทสจำเปนตองใชทศนะทพนจพเคราะห และเปนประโยชนกวาน และตองอาศยทกษะการสนทนาทละเอยด วาดวย เปาหมาย ความเสยง และความไมแนนอนตาง ๆ โดยตองมทศนะทสาม ในการมองเทคโนโลย ซงอาจใชคำวา “ทกเทคโนโลยมนยทางการเมอง” การเมองในทนใชในความหมายเชงอธบาย ไมไดหมายความวาเทคโนโลย เปนตวแทนของรฐบาล มแนวคดของพรรคใดพรรคหนง หรอมนยวา “มาจาก ฝายซาย” หรอ “มาจากฝายขวา” ในทางใด ๆ แตหมายความวาเทคโนโลย คอทางออก คอผลตภณฑ และคอการลงมอปฏบตการทไดรบการพฒนา จากกระบวนการทางสงคม ยนหยดอยทามกลางและเพอประชาชนและ สถาบนตาง ๆ และมทงขอสมมตฐาน คณคา หลกการ รวมกนอยในนน เบดเสรจ ขณะเดยวกน กสามารถสงผลกระทบยอนกลบไปสอำนาจ โครงสราง และสถานะในสงคมได

ทายทสด เทคโนโลยผกพนกบวธทเรารจกสงตาง ๆ วธการทเราตดสนใจ และวธการทเราคดถงตวเองและคนอน ๆ เทคโนโลยเชอมโยงกบตวตน ของเรา ทศนะการมองโลกของเรา และอนาคตทเปนไปไดของเรา จาก เทคโนโลยนวเคลยรไปถงการแขงกนสำรวจอวกาศ สมารทโฟน สอสงคม รถยนต ยา และโครงสรางพนฐาน ความหมายของเทคโนโลยทำใหมน เปนเรองการเมองอยางมอาจหลกเลยง กระทงแนวคดของประเทศ “พฒนา แลว” กยงสอนยของการใชเทคโนโลยตาง ๆ และความหมายของเทคโนโลย ทมตอเรา ทงทางเศรษฐกจและสงคม

นกวทยาศาสตรและนกเทคโนโลยหลายคนเหนแงมมทางการเมองของ เทคโนโลยแลว เชน สถาบนวชาชพวศวกรไฟฟาและอเลกทรอนกส (Institute of Electrical and Electronics Engineers: IEEE) นยาม ปญญาประดษฐวาเปน “ระบบเทคนคและสงคม” ในโครงการรเรมระดบโลก เพอการพจารณาทางจรยธรรมวาดวยปญญาประดษฐและระบบอตโนมต8

8 IEEE 2017

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

44

อนทจรง ความจำเปนในการครนคดเรองคณคาของปญญาประดษฐให ถองแทไดกอใหเกดโครงการรเรมเพอสาธารณะตาง ๆ จากความรวมมอ ของผเชยวชาญทงนกวชาการ รฐบาล และภาคอตสาหกรรม จำนวนมาก เชนเดยวกน สภาชวจรยธรรมนฟฟลด (Nuffield Council on Bioethics) ไดนยามเทคโนโลยชวภาพวาเปน “จดเชอมความร แนวปฏบต ผลตภณฑ และแอปพลเคชนตาง ๆ”9 คำอธบายนยามดงกลาวชใหเหนวา เทคโนโลย ตาง ๆ กไมตางจากมนษย คอ เปนยงกวาผลรวมของชนสวนทางกายภาพ ตาง ๆ

ถงแมเทคโนโลยชวภาพจะมความหลากหลายอยางยง แตเงอนไข ททำใหเกดการบรรจบในบรบททางสงคมและทางประวตศาสตร หนง ๆ ไดสรางชดปญหาคลาย ๆ กน ซงการบรรจบอน ๆ ทำไมได เงอนไขทวาเหลานมทงทเปนขอจำกดตามธรรมชาตและทางเลอก ตามสมครใจ (แมอาจไมชดเจนหรอเปนทรบรเสมอไป) ทางเลอก เชนวานนขนอยกบการตดสนใจอนซบซอนวาดวยคณคา ความเชอ และความคาดหวงเกยวกบเทคโนโลย และการใชงานเทคโนโลย นน ๆ การกำหนดทางเลอก — ซงกคอการหยบคณคา ความเชอ และความคาดหวงทแตกตางขนมา ประเมน ควบรวม หรอ ตดออก — กเหมอนธรรมชาตของการพจารณาอน ๆ ทเกยวของ คอลวนแลวแตมมตทางการเมองและทางจรยธรรมทสำคญทงสน

เวลาเราสรางเทคโนโลยใด ๆ จะเกดตะกอนของคณคา เปาหมาย และ การตอรองอยเสมอ ยงเทคโนโลยทรงพลงมากเทาใด การตระหนกถง สงเหลานกยงสำคญมากเทานน

บอยครงทเศรษฐกจจะเปนตวกำหนดทางเลอกวาเทคโนโลยใดมคาควร พฒนา รวมถงกำหนดวธการออกแบบและนำไปใช แรงจงใจเหลานอาจ

9 Nuffield Council on Bioethics 2014

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

45

มองเหนไดจากผลกระทบทมตอสงคม เชน การหารอเมอไมนานนเรอง จรยธรรมของการกลนกรองเนอหาดจทล (และคาใชจายทเพยงพอสำหรบ ดำเนนการ) เพอสกบ “ขาวลวง” เกยวของโดยตรงกบความจำเปนทางเศรษฐกจ ของบรรดาบรษทเทคโนโลย รปแบบของแพลตฟอรม และเทคนคทใชตดตาม จดกลม และสงเนอหาสลกคาแตละกลม ในบรบทของสอสงคมดจทล ซงกไมไดตางจากหนงสอพมพ โทรทศน และวทย แรงกดดนทางเศรษฐกจ และการจดการผลตภณฑสงผลตอสงทคนหลายพนลานรบรและวธการรบร ธรรมชาตอนเปดเผยของอนเทอรเนตเออใหเทคโนโลยสอสงคมขยายขอบเขต อยางรวดเรว ขณะทการสรางเครอขายการเฝาระวงเนอหาทถกมองวา “ตอตานสงคม” ไปพรอม ๆ กน เปนโจทยยากมากทเดยว

การทำความเขาใจวาเทคโนโลยมทศนคตทางสงคม ความสนใจ และ เปาหมายเฉพาะบางอยางฝงอย จะทำใหเรามพลงมากขนในการสรางความ เปลยนแปลง อนทจรง มนบงคบใหเราแสดงความรบผดชอบดวย เพราะ เมอเกดผลไมพงประสงคขน เราไมอาจกลาวโทษเทคโนโลยเพยงลำพงได และเรากไมอาจทำไมรไมชกบวธการทเทคโนโลยสงอทธพลตอการตดสนใจ ตาง ๆ ของเราดวย หากเรายอมรบเรองน นนหมายความวาเราตองรบผดชอบ สามเรองดวยกน นนคอ:

1. ระบวาคณคาใดทอาจมปญหาจากเทคโนโลยหนง ๆ 2. เขาใจวาเทคโนโลยสงผลกระทบตอตวเลอกและการตดสนใจของเรา อยางไร

3. หาวธทดทสดในการผลกดนการพฒนาเทคโนโลยรวมกบกลมผมสวนได สวนเสยทเหมาะสม

ในการตอรองทางการเมองระหวางสงคม เทคโนโลย และเศรษฐกจ เราคอ ผกำหนดวาจะใหความสนใจกบคณคาทางสงคมมากแคไหน

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

46

ทำใหคณคาทางสงคมมความสำคญอนดบแรก

เพราะเทคโนโลยมคณคาทางสงคมฝงอย เราจงมหนาทตองกำหนดกรอบ การพฒนาเทคโนโลยและมพนธกจในการทำใหคณคาทางสงคมมความ สำคญอนดบแรก แมเทคโนโลยมแนวโนมจะแสดงคณคาทฝงอยในตว ของมนผานการออกแบบและเปาหมายในการผลต กใชวาจะมการตกลง รวมกนเสมอไปวาคณคานนควรเปนอะไร ดงทจอหน เฮเวนส จากไออออ สรปไววา “เครองจกรกลจะรไดอยางไรวาเราใหคณคากบอะไรหากตวเราเอง ยงไมร...เราไมมทางทำใหมนษยมสขภาวะดขนได ถาไมสละเวลากำหนด ออกมาวาคณคารวมกนของเราคออะไร กอนทจะสรางเทคโนโลยทเรารวา จะสอดคลองกบอดมคตเหลานน”10

คนและสงคมทแตกตางกนใหคณคาสงทตางกน และจะมความไมเหนพอง กนเรองการกำหนดมตทางสงคมและวฒนธรรมเฉพาะบางอยางไวใน เทคโนโลย แตการทวฒนธรรมและประเภทของคณคาทตางกนจะใสใจ ลำดบความสำคญกอนหลงไมเหมอนกนกไมควรเปนอปสรรคตอการคดคน เทคโนโลยโดยคำนงถงคณคาเปนพนฐาน ตรงกนขาม ยงเราใครครวญ ใหกระจางมากเทาไร เรากจะยงเขาใจดขนเทานนวา ลำดบความสำคญใด ทสำคญตอสงคมตาง ๆ และเทคโนโลยจะสงผลกระทบตอคณคาและสอสาร คณคาเหลานนอยางไร อนทจรง การหาคณคาบางประการทวฒนธรรม สวนใหญเหนชอบนนทำได ในรายงานปกขาวชอ “ระเบยบสงคมใหม” สภา วาระโลกวาดวยคณคา (2012 - 2014) ของสภาเศรษฐกจโลก ไดระบ “ความตองตรงกนกวาง ๆ ในสงทเปนความปรารถนารวมบางประการของ มนษย ขามขอบเขตวฒนธรรม ศาสนา และหลกปรชญา” อนประกอบ กนเปน “อดมคตทเปนหนงเดยวและทรงพลง” ของ “บรรดาปจเจกบคคล ผยดในคณคา ผกพนธกจตอกน และใหเกยรตคนรนตอไป”11

10 IEEE 201711 World Economic Forum 2013

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

47

การเหนพองกนเรองคณคาเชงบวกทเปนหนงเดยวเปนแคกาวแรกเทานน เราจำเปนตองผลกดนใหเกดเปนแนวปฏบตจรงดวย ทางหนงทจะไดกโดย ผานการกำกบดแลทมความรบผดชอบและตอบสนองความตองการอยางด โดยทวไป สถาบนตาง ๆ มปญหาในการวงไลตามการเปลยนแปลงทาง เทคโนโลย ทงดานความเรวและความกวางอยแลว และระบบกฎหมาย หลายระบบกไมพรอมรบมอความเสยงใหม ๆ อนทจรง โลกเพงเรมตนขนมา รบรความเปนไปไดของสถานการณทหลากหลายและไมเคยปรากฏมากอน ซงคกคามทกสงทกอยาง ตงแตสงแวดลอมไปถงสทธมนษยชน นอกจากน ยงไมใชเรองงายทจะคาดการณวาเทคโนโลยทกำลงเกดขนอยนอาจสงผล อะไรไดบาง ไมวาจะเกดจากวธการออกแบบ การใชงาน การจดการ หรอ การกำกบดแล ความเสยงอาจเกดและเกดขนแลวอยางทเราไมคาดคด จากการบรณาการเทคโนโลยสาขาตาง ๆ เขาดวยกน กลยทธการกำกบดแล จะตองยดหยนและคลองตวมากพอทจะรวมทกอยางไวและตอบสนองได อยางเหมาะสม โดยไมมอปสรรคททำใหเกดความไรประสทธภาพของ สถาบนตาง ๆ ดวย

ระเบยบสงคมใหมวาดวยคณคา

โดยสภาวาระโลกวาดวยคณคา (2012 - 2014) ของสภาเศรษฐกจโลก

เราเปนผตดสนใจ: จากชวงเวลาทไดพนจพจารณาในระดบโลกเรอง คณคาตาง ๆ เราบรรลการตดสนครงใหญทสดแหงยคสมยของเรา วธหนงทจะบมเพาะความคดนนกคอการพฒนาระเบยบสงคมใหมขน

ความพยายามกอนหนานหลายตอหลายครงไดใหความสนใจกบ สทธสวนบคคล ซงเปนสงสำคญ แตเราใหความสนใจกบสงทเรา ตดคางกนและกน ทงภายในและระหวางประเทศ...มความหลากหลาย ทางวฒนธรรมอยางใหญหลวงเมอพดถงคณคา แตกยงมความ

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

48

ตองตรงกนกวาง ๆ ขามวฒนธรรม ศาสนา และหลกปรชญา ในสง ทเปนความปรารถนารวมบางประการของมนษย

– ศกดศรของมนษยในฐานะบคคล ไมวาจะมเชอชาต เพศ พนเพ ภมหลง หรอความเชอใด

– ความสำคญของประโยชนรวมกนทสำคญกวาประโยชนสวนบคคล – ความตองการการกำกบดแล อนเปนขอหวงใยทไมใชแคเพอตวเรา

แตเพอลกหลานในอนาคตดวย

การบมเพาะคณคาเหลานเปนสงทาทายทงในระดบปจเจกและระดบ สวนรวม จำเปนทเราตองแสดงคณคาเหลานในชวตประจำวนเพอลด ชองวางระหวางความปรารถนากบแนวปฏบตจรง การหารอยงไมเพยงพอ เราตองมการตดสนใจทแตกตาง และนนขนอยกบความเปนผนำท ยดคณคาซงมพลงสรางความเปลยนแปลงในความพยายามทกดาน ของมนษย เราจำเปนตองปลกฝง สงเสรม และยกยองเชดช ตนแบบ ตาง ๆ ทงในสภาเศรษฐกจโลกและทอน ๆ เราตองระดมผคนทสามารถ ตอบสนองสงทาทายในระดบโลกไดอยางมผลตภาพ มศกยภาพ และ มพลงเยยวยารกษา คนทจะสรางและฝากโลกทยตธรรม ยงยน โอบออมอารยงกวาไวเปนมรดกแกคนรนหลง ใหเขามามสวนรวมกบเรา

อยางไรกตาม ตวอยางของการกำกบดแลทยดคณคาเปนพนฐานเรมม ให เหนแลว เชน ระเบยบการปกปองขอมลทวไป (General Data Protection Regulation: GDPR) ของสหภาพยโรป ซงมผลบงคบใชกลาง ป 2018 จะเปลยนกฎระเบยบเรองความยนยอมของผใชงาน และบงคบ ใหตองระบขอตกลงและเงอนไขทชดเจนและเขาใจได บรษททควบคมขอมล จะตองแจงใหผใชงานรเมอมการละเมดขอตกลง แจงวาไดนำขอมลของ ผใชงานไปใชอยางไร ตองปฏบตตามกระบวนการรกษา “สทธทจะถกลม”

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

49

ตองยอมใหมการเคลอนยายถายโอนขอมล จดหาเจาหนาทปกปองขอมล เมอจำเปน และปฏบตตามกฎหมายในกระบวนการตาง ๆ เพอปกปอง ขอมลในขนตอนการออกแบบเทคโนโลยและบรการตาง ๆ12

การทระเบยบดงกลาวเนนใหกำหนดความเปนสวนตวไวในขนตอนการ ออกแบบเทคโนโลย แสดงถงแนวทางทสองในการนำคณคามาใชในทาง ปฏบต นนคอพยายามสอดแทรกไวในขนตอนการพฒนาเทคโนโลย เพอ ใหการพฒนาดงกลาวสะทอนคณคาของสงคมมากกวาจะสะทอนคณคาของ ผสรางเทคโนโลยเทานน แทนทจะพยายามแกปญหาตาง ๆ อนเกดจาก แนวคดปลอยเสรดานเทคโนโลยและจรยธรรม การพจารณาเชงรกเรอง จรยธรรม คณคา และผลทเกดกบสงคมในทกขนตอนการพฒนาเทคโนโลย อาจสงผลสำคญตอการบรณาการของเทคโนโลยตาง ๆ และชวยยกระดบ สขภาวะโดยรวมทสงคมปรารถนาได บลอกเชน อนเทอรเนตของทกสง ระบบอตโนมต ประสาทเทคโนโลย และอลกอรทมตาง ๆ ลวนเปนตวอยาง ของเทคโนโลยทพฒนาโดยกลมคนเฉพาะซงมชดความสนใจแคบ ๆ และ บางครงกเปนความสนใจทยงไมไดกำหนดคณคาไวอยางชดเจน

นาเสยดายทการสอดแทรกคณคาเฉพาะบางอยางในการพฒนาเทคโนโลย ไมใชเรองงาย มนไมงายเหมอนการเพมฟเจอร “จรยธรรม” และอาจซบซอน พอ ๆ กบการประกาศใชระเบยบวธใหม การปลกฝงวฒนธรรมองคกร หรอกระทงการทาทายหลกคดทางการตลาดของประเทศผขบเคลอนการ พฒนานน ๆ สงทาทายอกประการกคอ เทคโนโลยหลายอยาง โดยเฉพาะ ดานดจทล อาจใชงานไดหลายลกษณะ จงประเมนทงความเสยงและ ผลกระทบทอาจเกดขนไดยาก กระทงในกรณทคาดการณความเสยงได กไมใชทกเทคโนโลยทจะ “ปอนโปรแกรมได” เชน ยงไมกระจางนกวา จะพฒนาเทคโนโลยบลอกเชนอยางไรไมใหองคกรอาชญากรรมเขาใช หรอ จะลดการปลอยกาซเรอนกระจก หรอรอยเทาคารบอนไดอยางไร ถงกระนน

12 EU GDPR 2017

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

50

บรษทและสถาบนตาง ๆ ควรรสกถงความจำเปนทจะตองคดใหไกลกวาแค วธการออกแบบและดำเนนการ โดยควรมสวนรวมในกระบวนการแสดง ความรบผดชอบตอสงคมตงแตเรมตน ในระดบวศวกรรมและการพฒนา ผลตภณฑ ควรมองไปใหไกลกวาแรงจงใจดานระบบและขอกำหนด เชงเทคนคเพอการพฒนาหรอการใชเทคโนโลย และมองใหกวางขนถง ผลกระทบตอสงคมทอาจเกดขน13

การฝงคณคาในเทคโนโลย

เราไมอาจทำใหคณคาทางสงคมมความสำคญอนดบแรกไดดวยกฎระเบยบ ทสงจากบนลงลาง แตตองชประเดนเรองคณคาและเปดโอกาสใหคนและ องคกรตาง ๆ ไดปรบพฤตกรรมใหม และยงตองมแรงจงใจจากผนำดวย โดยอาจเรมตนไดในหลายแหง ดงจะไดกลาวถงในหวขอตอไปวาดวย จดหกเห แตไมวาจะเรมทไหน เรายกระดบการปรบเปลยนพฤตกรรม การสรางความตระหนกรถงผลกระทบทกวางขนของเทคโนโลย และการ กำหนดใหคณคาทางสงคมเปนสงสำคญอนดบแรก ใหดขนไดดวยแนวทาง ตอไปน

ประการแรก เราจำเปนตองรบรแรงดงดดและอทธพลทแพรหลายของ เทคโนโลย ซงเกยวของอยในทกแงมมของชวตมนษย เปนสอกลางใน ปฏสมพนธตาง ๆ อำนวยความสะดวกใหระบบเศรษฐกจ สงผลกระทบ ตอรางกายและบรบทแวดลอม และประมวลผลขอมลสารพดทสถาบนตาง ๆ และบคคลทวไปตองใช การทเทคโนโลยอยางวสดลำสมยและยาจำเปน ตองอยบนพนฐานความรบผดชอบนนเหนไดชดอยแลว แตเทคโนโลยอน ๆ ตงแตเครองมอสบคน ระบบอตโนมต ไปถงบลอกเชน กตองการความ

13 มผเสนอกลยทธนหลายรปแบบ แตในกรณน คอ แบบจำลองเชงแนวคดเพอการกำหนด พนธกจทพงคำนงถงสงอน ๆ นอกเหนอไปจากขอกำหนดเชงเทคนค (plus respicere) นำเสนอโดย คารล มตแชม (1994).

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

51

14 Oppenheimer [2 November 1945] 2017

สำคญในลกษณะเดยวกน หากวดจากขอบเขตของผลกระทบโดยรวมทม ตอชวตเรามากกวาจะดแคอตราการตาย เทคโนโลยทดไรพษสงจำนวนมาก จะปรากฏแงมมสำคญใหม ๆ ใหเราเหน

ประการทสอง การใครครวญและการทำความเขาใจเปาหมายสวนบคคล และ/หรอขององคกร อาจชวยใหเหนทศนะทชดเจนในการมสวนรวมกบ เทคโนโลย การคดคนทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยตองมอสระทจะเปด เขาสพรมแดนใหม ๆ แตกควรตงเปาทจะกำหนดบรบทของความสามารถ ใหม ๆ นนใหมสขภาวะของสงคมรวมอยในวตถประสงคและความหมาย ดวย เชน ในสนทรพจนอนโดงดงหลงการใชระเบดปรมาณครงแรกเมอ ป 1945 นกฟสกส เจ. โรเบรต ออปเพนไฮเมอร เสนอทศนะวา เปาหมายของการเปนนกวทยาศาสตรคอการเรยนรและการแบงปนความร เพราะนนคอคณคาแทจรงของวทยาศาสตรทมตอมนษยชาต14 จากคำ ประกาศเจตจำนงดงกลาว เขาเหนวาควรมการพฒนาคณะกรรมาธการ รวมดานพลงงานปรมาณ การแลกเปลยนขอมลอยางเสร และการยต การผลตระเบดดงกลาว ขณะเดยวกน กตองปกปองความอยากรอยากลอง ความทะเยอทะยาน และความรบผดชอบตอสวนรวมดวย

ประการทสาม การมจดยนเรองคณคาและความสมพนธของคณคาเหลานน กบเทคโนโลยคอจดทความเชอไดแปรเปนการกระทำ การสรางศรทธา ทสอดคลองกบคณคาขององคกรจะเปนประโยชนอยางมาก การพฒนา ขอกำหนดทางจรยธรรมหรอแคขอกำหนดขององคกรงาย ๆ เพอเสรม ความแขงแกรงใหแนวทางการสรางเทคโนโลยทมเปาหมายและยดคณคา เปนพนฐาน จะชวยกำหนดวฒนธรรมของบรษท หรอองคกร หรอกระทง ทงวชาชพหรอทงภาคธรกจนน ๆ ได คำปฏญาณตนของแพทยจบใหมคอ กรณตวอยางททำใหบคลากรมจตใจจดจออยกบสงทเปนเดมพนอยใน งานวจย การวเคราะห และการใชเทคโนโลยตาง ๆ และนนอาจเปนเหตผล

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

52

หนงททำใหอตสาหกรรมเทคโนโลยชวภาพซงไดรบอทธพลจากวงการแพทย มการใครครวญและการยบยงชงใจในระดบทคอนขางสง

ประการสดทาย เราควรใชประโยชนจากจดหกเหทคณคากลายเปนเครองมอ ทมประสทธภาพในการสรางเทคโนโลยและวธพฒนาเทคโนโลยนน ๆ การ ยดมนในเจตนาอนดและพนธกจกสำคญ แตทงผนำและประชาชนทำได มากกวานนในการใชประโยชนจากโอกาส และสรางความตระหนกรเรอง คณคาเมอถงจดขยายสำคญในกระบวนการพฒนา เชน ในการสอนจรยธรรม ผสอนทำใหสงทาทายจากกรณ “ปญหาทรอลลย” กลายเปนทนยมไดสำเรจ เพอแสดงแงมมทเปนปญหาของการตดสนใจอยางมเหตผล15

ในฐานะเครองมอสำหรบนกศกษา ปญหาจรยธรรมนเผยใหเหนชดเจนวา การตดสนใจทยากสำหรบมนษยมกเกยวของกบคณลกษณะทเปนนามธรรม หรอมคาย งของชวต เมอจกรกลเผชญหนากบการตดสนใจเชนนน บรรทดฐานทไมไดมการวด (หรออาจวดไมได) จะตองถกลดทอนจนเหลอ แคโคด การใชจดหกเหทำใหผนำสามารถเนนยำบทบาทของคณคาในการ ควบคมเทคโนโลยได

15 ปญหาจรยธรรม (trolley problem) คอ โจทยปญหาในการเลอกทใชในวชาจรยศาสตร เพอใหผเรยนรจกความซบซอนของตวแปรหรอปจจยตาง ๆ ทเขามาเกยวในการตดสนใจเชงศลธรรม ในโจทยปญหาน มรถรางคนหนงกำลงแลนไปหาคนหนงคนกบคนอกกลมหนง ผเรยนตองตดสนใจ เรองความเปนความตายของคนสองกลมน (หรอเลอกทจะไมตดสนใจ) วาจะเปลยนทางแลนของ รถไปทางใดทางหนงหรอไม ผลการตดสนใจทงสองทางจะเกดผลรายตอใครสกคน และผเรยน ตองตอสเพอชแจงวา “ทำไม” จงตดสนใจแบบนน และพยายามหาเหตผลมารองรบการตดสนใจ ของตน

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

53

ทำไมตองมคณคา

โดยสจวรต วอลลส, นกคดอสระ นกพด และผสนบสนนระบบ เศรษฐกจใหม, สหราชอาณาจกร

โลกกำลงเผชญสงทาทายทไมเคยเกดมากอน เปนครงแรกในประวต- ศาสตรมนษยชาตท เรากำลงเผชญขอจำกดทางนเวศวทยาสำคญ ของโลก หรออาจกาวขามไปแลว ในเวลาเดยวกน เราตองสรางงาน/ การดำรงชวตใหม 1,500 ลานงานใหไดภายในป 2050 เพอสกบการ เตบโตของประชากรและการเปลยนแปลงของเทคโนโลยทรวดเรว ยงกวาเดม (ซงสวนใหญจะเขาแทนทงานทงหมดทมอย) ยงไปกวานน หากพจารณาอตราปจจบนของการเลกใชคารบอนและทรพยากร ในระบบนเวศทหายากอน ๆ เราอาจกำลงเผชญความขดแยงระหวาง เปาหมายของการสรางงานกบการมชวตในขอบเขตของโลกทปลอดภย นอกจากเรองน ยงมสงทาทายดานความปลอดภยทางภมรฐศาสตร ทเพมขนเรอย ๆ ความเคลอนไหวขามทวปของผลภยและผอพยพ ดานเศรษฐกจ ความไมเทาเทยมทางรายไดและความมงคงระดบโลก ทเพมขนอยางตอเนอง และนยทางบวกและทางลบของการปฏวต อตสาหกรรมครงทส และเหนไดชดวาถาเราไมเผชญกบอปสรรคทเปน หายนะ กตองพบการเปลยนแปลงเชงบวกดานการพฒนามนษย ไมวา ทางใด กลวนเปนการเปลยนแปลงระบบครงใหญ ซงมทางออกทเปน ไปไดอยหลายทาง แตสงทจะกำหนดวาควรเลอกทางออกเหลานน หรอไม และการเปลยนแปลงระบบจะเปนไปในทางบวกหรอไม ขนอย กบคณคาทเปนพนฐานนนเอง

คณคาทำใหเรามจดหมายชดเจน นนคอ “ทศเหนอจรง” และมวธ เดนทางไปจนถง เบองหลงการปฏวตอตสาหกรรมในยโรปตะวนตก มการเปลยนคณคาไปเปนความคดสรางสรรค ความไววางใจ และ วสาหกจ เบองหลงการปลดปลอยทาสและการเคลอนไหวดานสทธ

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

54

พลเมองกมการเปลยนแปลงคณคาหลก ๆ นอกจากน การเปลยนแปลง สำคญสองครงในประเทศตะวนตกชวงศตวรรษทยสบกมการเปลยน คณคาอยเบองหลง ครงแรกเปลยนมาเปนเศรษฐศาสตรสำนกเคนส (กลางศตวรรษ) จากนนกเปลยนมาเปนสงทเรยกกนกวาง ๆ วา “ลทธ เสรนยมใหม” (ทศวรรษ 1980, 1990 และทศวรรษแรกของศตวรรษ ทยสบเอด) ในทกกรณเหลาน การเปลยนคณคาคอตวกำหนดเปาหมาย และวธการบรรลเปาหมายนน เนองจากคณคากระตนใหคนลงมอทำ การเปลยนแปลงคณคาประสบความสำเรจไดดวยคำอธบายเชงบวก ทแขงแรงและชดเจน พรอม ๆ กบผนำการเปลยนแปลงททรงอทธพล แตตองรอหลงจากนน กวาการเปลยนแปลงขนบและกฎหมายจะสงผล ใหการเปลยนแปลงคณคานนแพรหลายในหมประชากร

หากพจารณาอตราเรวทไมเคยมมากอนของการเปลยนแปลงทาง เทคโนโลยและสงคม ซงจะเปนสวนหนงของการปฏวตอตสาหกรรม ครงทส ลำพงแคอาศยการออกกฎหมายของภาครฐและแรงจงใจ ทางเศรษฐกจเพอใหเกดผลลพธทถกตองนนยงไมเพยงพอ กฎหมาย มกไมทนสมย ไกลเกนเออม หรอซำซอนเมอถงเวลาบงคบใช ทางเดยว ทจะยนยนผลลพธเชงบวกไดกคอการปฏวตเรองคณคาตอไปอก

การรบรวาเทคโนโลยมผลกระทบทซบซอนเปนสวนทงาย เราเหนการหารอ เรองนทกวนจากหวขอขาวตาง ๆ แตเปนเรองยากกวาทจะหาทเหมาะ ๆ ใน การสรางความตระหนกรเรองคณคาและการปลกฝงเชาวนปญญาดานบรบท (contextual intelligence) ซงจำเปนในหลายขนตอนของการพฒนา เทคโนโลย ดงนน มจดใดในกระบวนการพฒนาเทคโนโลยทเราสามารถ คำนงถงคณคาเฉพาะบางอยาง เชน ประสทธภาพและสนทรยะ และ จดวางคณคาเหลานไวใหสอดคลองกบคณคาทางสงคมทกวางกวา เชน ศกดศรและประโยชนสวนรวม ไดบาง

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

55

จดหกเหเกาจดตอไปนคอจดเรมตน ผนำ ทงนกออกแบบ นกวสาหกจ ผสรางนโยบาย และผทรงอทธพลทางสงคม สามารถใชประโยชนจดหกเห ตอไปนและสรางความแตกตางไดดวยการพจารณาคณคาตาง ๆ ในเชง วพากษ สนบสนนการหารอเรองการใชเทคโนโลยในบรบททกวางขน และ ดวยการลงมอทำ

หลกสตรการศกษา สงทตองสนใจไมใชแคตวเทคโนโลยเทานน แตรวมถงการพฒนาทมความ รบผดชอบดวย ในชวงไมกปทผานมา นาชนชมทสถาบนวชาการบางแหง กำหนดใหจรยธรรมเปนวชาบงคบสำหรบวศวกร16 อยางไรกตาม หลกสตร เหลานมแนวโนมจะใหความสนใจกบปญหาพฤตกรรมทางวชาชพ การ ปฏบตตามกฎระเบยบ และการเนนยำวา การใชทางลดหรอการหลกเลยง ขอกำหนดอาจสงตอชวตอยางไร เพอแกไขปญหาธรกจลวงโลกทแพรระบาด หลกสตรบรหารธรกจยงเรมเปดวชาเกยวกบจรยธรรมและประเดนอน ๆ เชน ความรบผดชอบตอสงคม (CSR) และความตระหนกดานสงแวดลอม หลกสตรทงสองแบบอาจไดประโยชนจากการหารออยางเปดกวางมากขน เรองคณคาทผนวกไวในเทคโนโลย สงคม และระบบเศรษฐกจ สำหรบ นกการศกษา การปลกฝงความตระหนกรในตวผเรยนจะชวยผลกดนให วศวกรและผจดการมอทธพลตอคนอน ๆ ตอไป จากการพจารณาการแก ปญหาในมมทกวางขน ครนคดถงเปาหมายตาง ๆ และจดวางสงเหลานน ไวในบรบท17

การระดมทนและการลงทนนกวสาหกจและนกลงทนคอแนวหนาทจะนำแนวทางซงยดคณคาเปน พนฐานไปใชพฒนาเทคโนโลย นกวสาหกจจะหาทางแกปญหาของกลม คนทมความตองการหรอความปรารถนาเฉพาะ และนนมกสงผลกระทบตอ

16 Pretz 2017 17 Susan Sontag นกเขยนและนกเคลอนไหวทางการเมองชาวอเมรกน

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

56

ผกระทำในวงกวางออกไปดวย จงเปนเรองสมเหตสมผลทการคำนงถง ผลกระทบทางสงคมทกวางขนในขนตอนนจะสงผลกระทบตอเนองอยาง มนยสำคญ ในทางกลบกน นกลงทนจะไดประโยชนจากการกำหนดทศทาง ในการพฒนาเทคโนโลย โดยนกลงทนอสระอาจสนใจคำถามวาดวย ผลกระทบทางสงคมและสรางหลกการลงทนทยดคณคาเปนพนฐานมากขน ได หากนกลงทนหาวธโนมนาวและสรางแรงจงใจเชงบวกใหผประกอบการ วสาหกจใชวธพฒนาเทคโนโลยทยดคณคาเปนพนฐานได เราอาจไดผลลพธ ทยอดเยยมอยางยง

วฒนธรรมองคกรคณคาของนกวสาหกจและผนำองคกรมอทธพลอยางยงตอองคกรและวธการ พฒนาเทคโนโลย การเปนผนำเชงรกเปลยนวฒนธรรมของบรษทและ ทำใหคณคาทางสงคมมความสำคญอนดบแรกได บรษทสตารตอปตาง ๆ มประสทธภาพเปนพเศษในการกำหนดคณคา เพราะพนกงานรนแรก ๆ มแนวโนมจะเขาทำงานเนองจากมความสนใจหรอเปาหมายเดยวกน ตวอยางหนงของการเปนผนำทมประสทธภาพคอฟฟโค ผผลตเครองดม แอลกอฮอลในคอสตารกา คณคาของซอโอทำใหบรษทวางตวเปนกลางเรอง การบรโภคแอลกอฮอลและดแลไมใหพนกงานมฐานะยากไร18 ซอโอและ ผนำองคกรมผลกระทบททรงอทธพลอยางมากในจดหกเหนและสามารถ กำหนดนโยบายและตวอยางตาง ๆ เพอสรางองคกรทมเปาหมายและ มสำนกทางสงคมได

การตดสนใจและการกำหนดสงสำคญอนดบแรกในตอนตนของกระบวนการทางสถาบนใด ๆ กตาม เชน การตงงบประมาณ การระบหวขอวจย การเลอกตลาด จะมการกำหนดสงสำคญอนดบแรก ทงทเปดเผยและโดยนย ซงจะสงผลกระทบตอเนองอยางชดเจน เชน

18 Florida Ice and Farm Company 2015

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

57

19 เชน Latour and Woolgar 1979

กระบวนการตดสนใจสำหรบโครงการดานวศวกรรมและธรกจมกจะมการ ตงสมมตฐานและแรงจงใจทผกโยงกบประสทธภาพ การกำหนดขอบเขต กำไร และอน ๆ การตงคำถามกบสมมตฐานและแรงจงใจเหลานนอาจ ชวยใหเหนคณคาทอยเบองหลงการกำหนดแรงจงใจตาง ๆ และการเลอก กระบวนการพฒนาหรอการดำเนนการทงของบรษทและบคคล ซงจะสงผล ตอคนอน ๆ ตามลำดบตอไป ไมวาผลตภณฑจะเปนแอปพลเคชนในโทรศพท มอถอหรอเทคโนโลยลบทางการทหาร การถอดชนสวนในกระบวนการ ตดสนใจอาจชวยใหเหนโครงสรางทางคณคาของกระบวนการตดสนใจนน ๆ ผนำอาจใชโอกาสนประเมนแนวทางการปรบใหผลตภณฑดงกลาวอกครง ใหสอดคลองกบสงสำคญอนดบแรกทางสงคมซงเปนชดความปรารถนา ทยงใหญกวาได

ระเบยบวธปฏบตการ นบตงแตทศวรรษ 1970 นกสงคมวทยาไดชใหเหนวา วธการและกระบวนการ ทนกวทยาศาสตร วศวกร และคนอน ๆ ทำงานในหองปฏบตการตาง ๆ สะทอนคณคาทฝงอยในหองทำงานของพวกเขา ผลสบเนองกคอ คณคาทม โครงสรางนกสงอทธพลตอผลลพธ ทงทเปนตวผลตภณฑและตวศาสตร เบองหลงดวย19 การหารอเรองกระบวนการ กระบวนวธ และขอกำหนด คออกโอกาสหนงทจะกระตนใหเกดการตระหนกถงคณคาในการพฒนา เทคโนโลยได ยงไปกวานน ผนำสถาบนตาง ๆ สามารถพจารณาวาการใช วธการทางวทยาศาสตรในองคกรใหผลอยางไร หรอขอจำกดของผลตภณฑ และเครองมอทางเทคโนโลยอาจสงผลกระทบโดยไมรตวและฝงคณคา บางอยางลงในวธการอยางไร ผนำองคกรและผปฏบตการสามารถใชการ ตรวจสอบพลวตในบรบทการทำงานอยางละเอยดเพอคนหาวา คณคาและ อคตใดฝงอยในผลลพธสดทายขององคกร

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

58

โครงสรางแรงจงใจทางเศรษฐกจ ระบบเศรษฐกจใด ๆ กตามยอมสรางแรงจงใจทสงอทธพลตอเปาหมายและ คณคาทางสงคม การหาแรงกดดนทางเศรษฐกจ เชน ความรบผดชอบของ ผถอหน หรอความสามารถในการแขงขน สามารถบงคบใหเราคดวาจะนำ เทคโนโลยอะไรมาใช และเทคโนโลยนนสอดคลองกบแรงจงใจหรอคณคา มากกวากน การพจารณาแรงกดดนทางเศรษฐกจยงชวยเนนใหเหนวา แรงจงใจสรางปญหาใหเทคโนโลยทงชดตรงจดไหนไดดวย เชน แรงจงใจ ทางเศรษฐกจในปจจบนมกไมสนใจการพฒนาเทคโนโลยทเออประโยชน ตอสงคม เชน อวยวะเทยมกล ซงดจะไมใหผลตอบแทนทรวดเรวหรอ มตลาดใหญโต การตแผแรงจงใจทางเศรษฐกจนจะทำใหเราใสใจทจะตอบ คำถามวา เราตองการอะไรจากเทคโนโลยจรง ๆ กนแน และปรบพฤตกรรม ของเราใหสอดคลองกบผลลพธทตองการได

การออกแบบผลตภณฑ ตงแตรปทรงจนถงฟงกชนการทำงาน เกอบทกแงมมของการออกแบบ ผลตภณฑลวนเกยวของกบคณคา ทมออกแบบตองพจารณาในหลายสง หลายอยาง รวมถงการรบผดชอบตอความเสยหายของผลตภณฑ อคต ทางวฒนธรรม และอารมณความรสกทผลตภณฑนนมงใหเกด ตวอยาง ของการสนบสนนอยางเปดเผยใหนกออกแบบผลตภณฑพจารณาเรองคณคา คอ หลกการหาขอสำหรบวทยาการหนยนตของสภาวจยดานวทยาศาสตร กายภาพและวศวกรรมศาสตร (Engineering and Physical Sciences Research Council: EPSRC) โดยมอยสามขอระบชดเจนวา หนยนตคอ ผลตภณฑทออกแบบมาเพอใหคำนงถงความตองการของมนษยเปนหลก20 ผบรหาร นกประดษฐ นกออกแบบ และสาธารณชนลวนมบทบาททตอง แสดงในวฏจกรการพฒนาผลตภณฑ และการเนนยำใหเทคโนโลยและ ผลลพธทไดสอดคลองกบคณคาทางสงคมกคอโอกาสสำหรบการเปนผนำ

20 EPSRC 2017

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

59

21 Cath and Floridi 2017

สถาปตยกรรมดานเทคนคความซบซอนทางเทคนคของระบบงานขนาดใหญทเออใหมการใชเทคโนโลย อน ๆ เชน อนเทอรเนต โครงสรางพนฐานดานการคมนาคม และการทหาร มคณคาแฝงฝงอยในวธการและสถานททสงเหลานนถกสรางและใชงาน เชน การตดสนใจเชงเทคนคเกยวกบโครงสรางพนฐานเปนตวกำหนด กฎเกณฑทควบคมการไหลของขอมล กระทบตอการเขาถงอนเทอรเนต ทำใหเกดคำถามเรองสทธพลเมองและทำใหเกดปรากฏการณตาง ๆ เชน ชองวางดจทล21 การพจารณาวาสถาปตยกรรมทางเทคนคสงอทธพลตอ สงคมอยางไรในขนตอนการออกแบบและกอสรางระบบขนาดใหญ คอ อกหนทางหนงทผกำหนดนโยบายและผนำอตสาหกรรมจะใชคำนงถงคณคา โดยยงใหความสนใจกบสงสำคญอนดบแรกทางสงคมได

การตอตานทางสงคมคณคาถกฝงไวในเทคโนโลยผานกระบวนการตอรอง เทคโนโลยใหม ๆ เกดจากคนกลมเลก ๆ ทมชดความสนใจเฉพาะและไดฝงคณคาบางชดไว ในเทคโนโลยเหลานน ทงโดยรตวและไมรตว การตอตานจะเกดเมอ คณลกษณะบางอยางของเทคโนโลยนน ๆ ขดตอสงสำคญอนดบแรกทาง สงคม จนทำใหกลมตาง ๆ แสดงปฏกรยาตอตาน หากเทคโนโลยถก ตอตานอยางมากจากสาธารณชนหรอกลมผมสวนไดสวนเสยบางกลม การตรวจสอบประเดนขดแยงดงกลาวในแงมมตาง ๆ จะชวยใหเหนความ ขดแยงระหวางคณคาทางสงคมและคณคาทถกฝงไวในเทคโนโลยนน ๆ ผานกระบวนการพฒนาได

จดหกเหหลายประการเหลานยงมการนำมาใชไมมากเทาทควร โดยแทบ ไมมการหารอทชดเจนเปดเผยเรองขอวตกทางจรยธรรมและคณคาใด ๆ ทเชอมโยงกบนกลงทนและศกยภาพของนกลงทนในการกำหนดวธการ ทยดคณคาเปนพนฐานเพอพฒนาเทคโนโลยเลย ในขณะทนกลงทนสามารถ

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

60

เขามามสวนรวมไดตงแตขนตอนแรกสด กลบปรากฏวาการตอตานทาง สงคม ซงเปนจดหกเหสดทาย กลบเปนจดหนงทพบบอยทสดวา เปน ตวบงคบใหหนวยงานกำกบดแลลกขนมาจดการเรองคณคา การตอตานทาง สงคมบงชในตวมนอยแลววา มการละเลยโอกาสอน ๆ ในการพจารณา ผลกระทบและคณคาทกวางกวานในกระบวนการพฒนาเทคโนโลย การ พดถงคณคาใหไดทกจดหกเห ซงเปนมาตรการเชงรกมากกวาการคด ยอนหลง จะชวยใหซอโอ ผกำหนดนโยบาย ผนำองคกร และคนอน ๆ มความยดหยนทจะเสนอการพฒนาเทคโนโลยทไมไดมาจากบทบาททาง เศรษฐกจ เปดโอกาสใหทกคนไดพดจากบทบาทของตนเองในฐานะ ประชาชนคนหนงดวย

ประมวลจรยธรรมของนกวทยาศาสตรรนเยาว

การสรางศรทธาเพอกำหนดคณคาทชดเจนและสงสำคญอนดบแรก อาจมไดหลายรปแบบ โดยอาจเนนแงมมแคบ ๆ หรอมขอบเขตกวาง กได เชน มาลองพจารณาขอบเขตกวาง ๆ ของประมวลจรยธรรมทกลม นกวทยาศาสตรรนเยาวของสภาเศรษฐกจโลกกำหนดขน

ประมวลจรยธรรมทเสนอตอไปนเปนสหวทยาการทมขอบเขตระดบโลก โดยอยระหวางการพฒนาอยางตอเนองเพอสรางมาตรฐานการทำงาน ทสง และใหนกวจยทำงานในวถทางของการควบคมตวเองได

1. ฝกใฝความจรง ทำงานวจยตามครรลองทพงเปน โดยคงความ โปรงใสทงในกระบวนการและผลลพธ และขอรบการตรวจสอบจาก เพอนรวมงานทเปนกลาง

2. สงเสรมความหลากหลาย พยายามใหเกดบรบทการทำงานท ยอมรบฟงและเหนคณคาแนวคดจากกลมทหลากหลายโดยใช หลกฐานเชงประจกษ

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

61

3. ใหสาธารณชนมสวนรวม ใชการสอสารสองทางทเปดกวางในเรอง วทยาศาสตรและนยของงานวจย รวมทงความตองการงานวจย ของสงคม

4. ใหผมอำนาจตดสนใจมสวนรวม ขอคำปรกษาและแจงผนำท เกยวของใหทราบในเวลาท เหมาะสมเพอใหเกดการตดสนใจ ตามหลกฐานทปรากฏ และมงใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม เชงบวก

5. เปนทปรกษา แบงปนประสบการณและเสรมพลงใหนกวชาชพ คนอน ๆ ไดเตบโตและตระหนกถงศกยภาพอนเตมเปยมของตนเอง

6. ลดความเสยงใหตำทสด ใชความระมดระวงอยางสมเหตผล ทงหมดเพอลดความเสยงและอนตรายทเปนสวนหนงของกระบวนการ ทดลองและผลลพธทเกดใหนอยทสด

7. ไวใจได แสดงความรบผดชอบในการกระทำของตนเมอดำเนนการ วจยจนกระทงลลวง

กาวไปขางหนาอยางมคณคา

เทคโนโลยทกำลงเกดขนเปลยนวธการท เราสราง แลกเปลยน และ แพรกระจาย ไมเฉพาะคณคา แตยงรวมถงวธทเราเสาะหาความหมาย ความหมายทชวยใหเราจนตนาการถงอนาคตทเปนไปไดของเรา และอะไร ททำใหอนาคตทเปนไปไดนนมคาควรแกการดำรงอย เสนทางขางหนาทำให เราตองสรางความตระหนกรเรองการเมองของเทคโนโลยและพจารณาผล กระทบทเกดจากตวเลอกตาง ๆ ของเราในจดหกเหทกจด ความกาวหนา ของการปฏวตอตสาหกรรมครงทสเรยกรองใหผนำในทกสาขาวชาชพตอง บมเพาะความสมพนธทมความรบผดชอบกบเทคโนโลย และคำนงถงผคน ทจะไดรบผลกระทบจากการตดสนใจของตน การออกแบบทมงคำนงถง ทกฝายในระบบนเวศเชงนวตกรรมทเปนแหลงผลตเทคโนโลยตองมคณคา

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

62

ทแขงแกรงจากผนำ และตองเนนพนธกจของผนำเหลานนในการสราง อนาคตทดกวา

การสรางระบบใหม ๆ ทมอบโอกาสซงเปยมความหมายตอคนจำนวนมากขน เรอย ๆ และรกษาคณคาในตวเองของปจเจกบคคลในฐานะสมาชกของ สงคม จะตองใครครวญอยางลกซงถงวธการทเทคโนโลยคอย ๆ เซาะกรอน พนดนทเรายนอยไปทละนอย นอกจากน พนธกจในการพฒนาเทคโนโลย โดยเลอกใชวธทยดคณคาเปนพนฐานอาจเปนทางหนงทชวยสรางความ ไววางใจระหวางสาธารณชน รฐบาล และภาคธรกจ เมอมองไปขางหนา สอนาคตอนเปยมศกยภาพทเทคโนโลยใหม ๆ เหลานสามารถผลกดนใหเกดขน เราตองรกษาอำนาจทเรามเพอสรางเทคโนโลย หากอยากใหเกดการฟนฟ ทางวฒนธรรม กตองแสดงความคดเหนเรองความสำคญของคณคาทาง สงคมและปรบสมดลการตอรองระหวางสงคม เทคโนโลย และเศรษฐกจ เสยใหม เราตองทำเรองนดวยกนและตองทำทนท การคำนงถงกลม ผมสวนไดสวนเสยทหลากหลาย การรวบรวมขอมลและประเมนมมมอง ของคนเหลานน คอกาวแรกทนำไปสการสรางอนาคตทรงเรองซงทกฝาย กาวเดนไปพรอมกน และยงเปนเนอหาของบทท 4 ดวย

ในระยะเวลาสองหรอสามชวคน เมอเทคโนโลยทกำลงเกดขนในปจจบน เรมอยตว ลกหลานของเราจะมองยอนกลบมา พวกเขาจะรสกขอบคณทเรา ยนหยดใหเทคโนโลยเหลานมเสนโคจรทสงเสรมความเทาเทยม ศกดศร และประโยชนสวนรวม หรอไมกคงเสยใจทเราทำใหพวกเขาผดหวงดวยการ ไมควาโอกาสน

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

63

สรปเนอหา

มทศนะแพรหลายเกยวกบเทคโนโลยทชวนใหเขาใจผดสองประการ ทไมสงผลดในการกำหนดกลยทธองคกรหรอการกำกบดแลการปฏวต อตสาหกรรมครงทสแตอยางใด นนคอ:

1. เทคโนโลยควบคมไมไดและเปนตวกำหนดอนาคตของเรา 2. เทคโนโลยเปนแคเครองมอและเปนกลางเรองคณคา

ทศนะทงสองไมสะทอนขอเทจจรงทวา เทคโนโลยและสงคมมผลซงกน อยางตอเนองผานการเมองและคณคาทฝงอยในตวมน เราจำเปนตองปรบทศนะของเราใหเปนระบบมากขนเมอมองเทคโนโลย ซงจะชวยใหเกดวธการทมมนษยเปนศนยกลางมากขนได ทศนะเหลานน กคอ:

1. เทคโนโลยทงหมดเปนเรองการเมอง โดยเปนการรวมความตองการ ทางสงคมและการประนประนอมทเกดขนตลอดทกขนตอนของการ พฒนาและการนำไปใช

2. เทคโนโลยและสงคมกำหนดโฉมหนาของกนและกนในลกษณะ ของการสะทอนกลบ เราคอผลผลตของเทคโนโลยมากพอ ๆ กบ ทเทคโนโลยเปนผลผลตของเรา

การมองเทคโนโลยแบบนจะชวยกระตนเตอนเราวา เทคโนโลยคอ ทางออก และผลตภณฑตาง ๆ กถกพฒนาผานกระบวนการทางสงคม ทสะทอนคณคาและสงสำคญอนดบแรกในตวของมน

การทำความเขาใจเทคโนโลยในแบบนจะมภาระรบผดชอบทตามมาสาม ประการ คอ:

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

64

1. การมองหาคณคาทผกอยในเทคโนโลยหนง ๆ 2. การเขาใจวาเทคโนโลยสงผลกระทบกบทางเลอกของมนษยและ

การตดสนใจในแตละวน และ 3. การกำหนดวาวธทดทสดในการผลกดนใหมการพฒนาผลตภณฑ

รวมกบผมสวนไดสวนเสยกลมทเหมาะสมทสดคออะไร

เนอหาบทนพดถงจดหกเหเกาจดเพอการสำรวจตรวจสอบ ตงคำถาม และใสคณคาลงในเทคโนโลย:

1. หลกสตรการศกษา2. การระดมทนและการลงทน 3. วฒนธรรมองคกร4. การตดสนใจและการกำหนดสงสำคญอนดบแรก5. ระเบยบวธปฏบตการ 6. โครงสรางแรงจงใจทางเศรษฐกจ 7. การออกแบบผลตภณฑ8. สถาปตยกรรมดานเทคนค 9. การตอตานทางสงคม

65

เทคโนโลยยคปฏวตอตสาหกรรมครงทสกำลงพลกสงคมและปรบรปโฉม อนาคตของเราใหม

ผลกคอ เราจำเปนตองมความชดเจนมากขนเรองกรอบแนวคดดาน จรยธรรม มาตรฐานเชงบรรทดฐาน และรปแบบการกำกบดแลทมคณคา เปนพนฐาน เพอเปนแนวทางใหองคกรตาง ๆ พฒนาและใชเครองมอ ทรงพลงเหลานในสงคม และเพอทำใหแนวทางการพฒนาทมมนษยเปน ศนยกลาง ซงไปไกลกวาพรมแดนทางภมศาสตรและการเมอง เกดขนได

สทธมนษยชนคอ “ขอบแขง” ของคณคา และกรอบแนวคดเรองสทธมนษยชน สากลกใหหลกพนฐานทเปนรปธรรมเพอจดการปญหาเหลาน คำประกาศสทธมนษยชนสากล (Universal Declaration of Human Rights: UDHR) ซงเรมใชเมอป 1948 และลงนามโดย 192 ประเทศ อยางไมเคยปรากฏมากอน ยอมรบหลกการสากลทประยกตใชไดใน วฒนธรรมทหลากหลาย องคการสหประชาชาตนำคำประกาศนออกใชใน ชวงเวลาทโลกกำลงหวนหวาดเหตการณฆาลางเผาพนธ และโลกกมความ

† เขยนโดยฮลาร ซตคลฟฟ, ผอำนวยการ, โซไซตอนไซด, สหราชอาณาจกร และแอนน - มาร ออลโกรฟ, หนสวน, เบเกอรแอนดแมกคนซ, ออสเตรเลย

บทแทรกพเศษกรอบแนวคดทมสทธมนษยชน

เปนพนฐาน†

ทางรอดในโลกใบใหมแหงการปฏวตอตสาหกรรมคร งทส

66

ปรารถนาจะสรางอนาคตใหมทมความหวงมากขนสำหรบมนษยชาต มน ถกออกแบบครงแรกสดและโดยแกนใหเปนถอยแถลงเรองคณคาของโลก อยางทเอรนน ซานตา ครซ จากชล สมาชกคณะกรรมการยอยผราง คำประกาศน ตงขอสงเกตวา:

ผมสำนกอยางชดแจงวา ผมกำลงเขารวมในเหตการณประวต- ศาสตรทมความสำคญอยางแทจรง ของการลงมตวาดวยคณคา สงสดของการเปนมนษย คณคาทไมไดเกดขนจากการตดสนของ อำนาจทางโลก แตมาจากขอเทจจรงแหงการดำรงอย

คำประกาศสทธมนษยชนดงกลาวกำหนดมาตรฐานสากลทสนบสนน ความพยายามของรฐและฝายอน ๆ ทจะพฒนากฎหมายและนโยบาย ทเกยวของกบประเดนปญหาตาง ๆ มากมาย ตงแตปญหาอาชญากรรม ไปถงสงแวดลอม การพฒนาไปถงการคา ความมนคง ไปถงการอพยพ คำประกาศสทธมนษยชนสากลและขอตกลงทมผลผกพนทางกฎหมายอน ๆ ทตามมา ซงไดขยายขอกำหนดในคำประกาศนน ถอเปนพนฐานสำคญ สำหรบองคกรเอกชน องคกรระหวางประเทศ และองคกรภาครฐ ทจะ สงเสรมความเทาเทยม ความเทยงตรง ความยตธรรม ในแผนการสราง นวตกรรมทมผคนและโลกเปนศนยกลาง อนเกดจากเทคโนโลยใหมและ เทคโนโลยทผานการเสรมสมรรถนะใหม

แมวารฐตาง ๆ จะยอมรบมาตรฐานดานสทธสากลเพอควบคมดแลพฤตกรรม ทเปนทางการ แตภาคเอกชนกนำมาตรฐานนนไปใชมากขนเรอย ๆ เชนกน เชน บรษทระดบโลกทตองการจดการปญหาสทธแรงงานในหวงโซอปทาน ของตน หรอบรษทคมนาคมทมปญหาเรองความเปนสวนตวและเสรภาพ ในการแสดงออก กำลงถกเรยกรองใหจดการขอวตกเหลานดวยการใชกรอบ แนวคดดานสทธ ในทำนองเดยวกน ถงแมเทคโนโลยการตดตอพนธกรรม จะเปนเรองใหมทนาทงและชวนตนเตน มาตรฐานสทธมนษยชนกชวยให เรากำหนดตวเลอกดานการกำกบดแล ขณะทรกษาสมดลของความพยายาม

เคลาส ชวาบ รวมกบ นโคลส เดวส

67

ตาง ๆ ทจะบรรเทาความทกขยากของมนษย เชนเดยวกบความเสยงและ ความไมแนนอนอนเกดจากการประยกตใชเครองมอทางวทยาศาสตรใหม ๆ เหลาน

การปฏวตอตสาหกรรมครงทสจำตองมหลกสำหรบการหารอเรองคำถาม ทกวางกวาเกยวกบสงคมทเราปรารถนาจะใชชวตอย ทกวนน มความ เปนไปไดมหาศาลเรองการเสรมพลงใหมนษยดวยเทคโนโลย แตเราจำเปน ตองใหความสนใจกบผลกระทบทเทคโนโลยมตอมนษย ชวตประจำวน ของมนษย และสทธมนษยชนของมนษยดวย

นไมใชเรองเฉพาะของรฐและองคกรระหวางประเทศอกตอไป ภาคเอกชน ตองรบบทผนำ ตงแตจดเรมตน องคกรเอกชนและผมสวนไดสวนเสย ควรทบทวนคณคาทขดแยงกบคำประกาศสทธมนษยชนสากลและมาตรฐาน สทธมนษยชนอน ๆ ทเกยวของ และพฒนากลไกตาง ๆ ทจะใชวดและประเมน พฤตกรรมของตนได