สรปคาบรรยายในโครงการฝกอบรม เรอง “จรยธรรมในการทางาน”

(คณธรรมในสถานการณทเปลยนแปลง) วนองคารท ๑๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๔

เวลา ๑๓.๐๐-๑๖.๐๐ น. ณ หองประชม ๔๐๑-๔๐๓ ราชบณฑตยสถาน

ฝายการเจาหนาท สานกงานเลขานการกรม

๒

คานา

พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนสามญ พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๘๒ (๒) กาหนดวา ขาราชการตองปฏบตหนาทราชการใหเปนไปตามกฎหมาย กฎ ระเบยบของทางราชการ มตของคณะรฐมนตร นโยบายของรฐบาล และปฏบตตามระเบยบแบบแผนของทางราชการ และมาตรา ๘๓ (๔) กาหนดวา ขาราชการพลเรอนสามญตองไมประมาทเลนเลอในหนาทราชการ ประกอบกบประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน ขอ ๑๐ (๓) ขาราชการตองใชความรความสามารถ ความระมดระวงในการปฏบตหนาท ตามคณภาพ และมาตรฐานวชาชพโดยเครงครด และการเบกจายเงนตองปฏบตตามระยะเวลาทกาหนดตามระเบยบกระทรวงการคลง มกระบวนการปฏบตงานทโปรงใส ตรวจสอบได สงผลตอการพฒนาระบบการบรหารจดการดานการเงนใหมความรดกมมากยงขน

ราชบณฑตยสถานจงไดจดโครงการฝกอบรม เรอง “จรยธรรมในการทางาน” (คณธรรมในสถานการณทเปลยนแปลง) ขน เมอวนองคารท ๑๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ ณ หองประชม ๔๐๑-๔๐๓ ราชบณฑตยสถาน เพอเพมพนและพฒนาความร ความเขาใจเกยวกบหลกจรยธรรมในการทางานใหแกบคลากรในสงกดซงมความสาคญและจาเปนอยางยงตอหนวยงาน จากนนไดจดทาสรปคาบรรยายของโครงการฝกอบรมดงกลาว

ราชบณฑตยสถาน ขอขอบคณศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย องคมนตรและคณะกรรมการจรยธรรมประจาราชบณฑตยสถาน และหวงเปนอยางยงวา สรปคาบรรยายในโครงการฝกอบรม เรอง “จรยธรรมในการทางาน” (คณธรรมในสถานการณทเปลยนแปลง) สามารถทาใหทราบถงการจดการสถานการณทเปลยนแปลงของโลก ภาพรวมระบบคณธรรม และหลกการทรงงานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และชวยเสรมสรางความร ความเขาใจในหลกการดงกลาวเพอใหขาราชการและเจาหนาทของราชบณฑตยสถาน นาไปประยกตในการปฏบตราชการใหเกดประสทธภาพและใชเปนแนวทางปฏบตตอไป.

ฝายการเจาหนาท สานกงานเลขานการกรม

ตลาคม ๒๕๕๔

๓

สารบญ

หนา

สรปคาบรรยาย เรอง“จรยธรรมในการทางาน” (คณธรรมในสถานการณ) ๔ ทเปลยนแปลง

โดย ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย องคมนตร

๔

สรปคาบรรยายโครงการฝกอบรม เรอง “จรยธรรมในการทางาน” (คณธรรมในสถานการณทเปลยนแปลง)

โดย ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย

องคมนตร

วนนผมนาหลกการทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาฝาก และตงใจจะพด ๓ เรอง คอ ๑. การจดการการเปลยนแปลงทมากระทบประเทศเรา มเหตปจจยทงนอกประเทศและใน

ประเทศ เปนโจทยใหเราทางานทราชบณฑตยสถานไดนาไปคดตอไป ๒. คณธรรม ใหหลกกวาง ๆ เมอมองคณธรรม จรยธรรมอยตรงสวนใดของขอบเขตคณธรรม ๓. หลกการทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เรองแรก การเปลยนแปลง พดถงแนวโนมสากลทมากระทบกบไทย และแนวโนมไทยทพวกเราสรางกนขนมาเองแลวมา

กระทบกบความเปนไทยของเรา ซงเราเองกเหนกนมาบางแลวเมอ ๓๐ กวาปกอน (ประมาณ พ.ศ. ๒๕๒๑) คาวา “กระแสโลกาภวตน” ไมไดนามาใชกน เรายงไมมคาน แตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรบสงเรองทเกยวของกบกระแสโลกาภวตนแลว ผมจะลองแจงพระราชดารสองคนใหทราบวา

“วถทางดาเนนของบานเมองและของประชาชนโดยทวไปมความเปลยนแปลงมาตลอด เนองมาจากความวปรตผนแปรของวถแหงเศรษฐกจ สงคม การเมอง และอน ๆ ของโลก ยากยงทเราจะหลกเลยงใหพนได จงตองระมดระวงประคบประคองตวเรามากขน โดยเฉพาะในเรองการเปนอยโดยประหยด เพอทจะอยใหรอดและกาวหนาตอไปไดโดยสวสด”

(พระราชดารสเนองในโอกาสวนขนปใหม : ๓๑ ธนวาคม ๒๕๒๑) สาระสาคญของพระราชดารสดงกลาว คอ ๑. “วถทางดาเนนของบานเมองและของประชาชนโดยทวไปมความเปลยนแปลงมาตลอด…”

พดถงความเปลยนแปลงของบานเมองไทยและประชาชนคนไทย ตงแตสมยสโขทย อยธยา เรอยมา ๒. “เนองมาจากความวปรตผนแปรของวถแหงเศรษฐกจ สงคม การเมอง และอน ๆ ของโลก...”

พดถงความเปลยนแปลงในโลกดานตาง ๆ เนองมาจากความวปรตผนแปรของวถแหงเศรษฐกจ สงคม การเมอง และอน ๆ ของโลก ซงตรงนจะนาไปสกระบวนการโลกาภวตนในไมกปภายหลงจากททานมรบสงตรงน ทานทรงมองไปขางหนาแลว ในโลกปจจบนมความวปรตผนแปรดานเศรษฐกจ วนนเรากประสบวกฤตแฮมเบอรเกอร เมอ ๑๐ กวาปทแลวกประสบวกฤตตมยากงเกยวกบการเงน ตรงนทานบอกวาโลกจะประสบวกฤต วปรตผนแปรของเศรษฐกจ ประสบหลก ๆ ๒ เรอง และครงนเรากยงไมฟนตว ดานสงคมกเหมอนกน โลกประสบวกฤตดานสงคม วกฤตผนแปรดานสงคม การเมองชดเจนเลย ในชวง ๓๐ กวาปททานรบสงมากมมากมาย

๓. “ยากยงทเราจะหลกเลยงใหพนได...” เราในทน คอ ประเทศไทย และคนไทย โลกเปลยนแปลงมากมายอยางนทกดาน ประเทศไทยจะหลกเลยงไมได จะปดประเทศไมได

๔. “จงตองระมดระวงประคบประคองตวเรามากขน โดยเฉพาะในเรองการเปนอยโดยประหยด เพอทจะอยใหรอดและกาวหนาตอไปไดโดยสวสด” จรง ๆ แลว บรรพบรษของเรากระมดระวง ประคบประคองตวมาแลว แตทานรบสงวา ๓๐ ปทผานมาถงวนน ประเทศไทยและคนไทยตองระมดระวง ประคบประคองตวใหมากขน ดจากตวอยางนาทวมคราวนเปนหลก ถาเรามการวางแผน มการเตอนภย มการ

๕

เตรยมการเหมอนบางประเทศทเขาเกงกวาเราในการจดการนาทวม ความเสยหายเรองชวตทรพยสนจะนอยกวาน ผมกลาพดอยางนน พวกเราไปศกษาดแลวกน มตวอยางประเทศตาง ๆ ทเขาสามารถจดการเรองเหลานได ทานรบสงวาตองระมดระวงประคบประคองตวใหมากขน ถาพดเฉพาะเรองความเปนอย ทานขอใหยดหลกประหยด เพอทจะไดอยรอดและกาวหนาตอไปไดโดยสวสด ตรงนททานรบสงอยางน หลงจากททานรบสงแลว ๒๐ ป หลงจากนน เรากเกดวกฤตตมยากงและเกดวกฤตการเงน ๒๕๔๑ บรษทตาง ๆ ในประเทศไทยกปดตวลง มคนฆาตวตายมาก ทงเจาของบรษทและคนงาน เพราะไมไดเตรยมตวรบมอกบการเปลยนแปลงทรนแรง หลงจากนน ๑ ป คอ ป ๒๕๔๒ ทานจงพระราชทานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใหเมอเดอนพฤศจกายน ๒๕๔๒ หลงจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรบสงไปสก ๑๐ ป โลกนเกดเหตการณขนมา คอ สงครามเยนสนสดลง ในชวงททานรบสงยงอยในระหวางสงครามเยน สงครามรอน (hot war) หมายถง สงครามทเอาปนมายงกน แลวเกดระเบด เกดความรอน เรมตงแตสงครามโลกครงท ๑–๒ (ค.ศ. ๑๙๔๑-๑๙๔๕) หลงจากสงครามโลกยตลง มผแพชนะ ปรากฏวาโลกใบน แบงเปน ๒ คาย คอ คายคอมมวนสตกบคายประชาธปไตย แบงตงแต ค.ศ. ๑๙๔๕-๑๙๙๐ ชวงนเขาเรยกสงครามเยน (cold war) ประเทศไทยอยคายประชาธปไตย ประเทศลาว กมพชา เวยดนาม จน รสเซย อยคายคอมมวนสต ทง ๒ คายหามไปมาหาสกน หลงจากสงครามเยน (after the cold war) (ค.ศ. ๑๙๙๐-๒๐๑๑) สนสดลงถงวนนเปนเวลา ๒๑ ป ทหลายคนเตบโตมา เปนชวงทโลกทงใบ สามารถไปมาหาสกนไดหมดไมเฉพาะแตคน รวมถงเชอโรคตาง ๆ ดวย เชน โรคระบาด ไขหวดนก ไขซาร ความเจรญ ความเสอม สงครามเกดขนทไหนกระเทอนไปทอนหมดทงโลก เราสามารถจะทวตเตอรไปทไหนกได ตดตอ social network กบผใดกไดในโลกน กระบวนการอนนเรยกวา กระบวนการเปดโลกใบเดยวกน หรอ globalization มาจากคาวา globe แปลวา ลกโลก globalize แปลวา ไปทงโลก globalization คอ โลกาภวตน มปราชญฝรงกลาวไว (“Asean Heart Journal” Jan-jan 2005, P. 57) ดงน

๑. Peter Drucker : the “Age of Discontinuity” (it will not be the same as before) ปเตอร ดรกเกอร กลาววา หลงสงครามเยนแลว คอยคโลกาภวตนนเปนยคของความไมเหมอนเดม

ความไมสบเนอง วนนบรษทนรงเรอง ปหนาอาจจะปดกจการกได วนนคนยากจน อก ๑๐ ปขางหนาอาจจะเปนมหาเศรษฐ บรษททรงเรองทากาไร กไมจาเปนตองรงเรองทากาไรตลอดไป มนมการเปลยนแปลงทรวดเรวมากมากระทบกบฐานะบรษท หรอประเทศนน ๆ ตอนนประเทศกรซซงเคยเปนแหลงอารยธรรมของตะวนตกเคยเปนอาณานคมใหญมากของโลกในสมยโบราณ ๒,๐๐๐ กวาปกอน วนนประเทศกรซแทบจะเอาตวไมรอด มหนสนมากมาย อกประเทศหนง คอ ประเทศอตาลเคยเปนอาณาจกรโรมนใหญทสดในโลก แตประเทศอตาลยากจนมาก ธนาคารจะถกลมกจการ ตองไปกเงนจากประเทศจน โปรตเกสเคยเดนทางคมเสนทางคาขายทงโลก มปญหาหนไมกอใหเกดรายไดเพมขน NPL อกประเทศหนง คอ ประเทศสเปน เปนประเทศคอนขางใหญสามารถคมอเมรกาใต เดยวนยงใชภาษาสเปนอย รวมทงสหรฐอเมรกา องกฤษทเคยเปนมหาอานาจ แตกเสอมไดดวยเศรษฐกจทตกตาดวย ไมจาเปนตองเปนมหาอานาจทกศตวรรษ

๒. Joseph Schumpeter : the world will feel the forces of creative destruction โจเซฟ ชมปเตอร กลาววา โลกทงใบใหระวง ทานจะพบกบพลงของการทาลายลาง เปนการทาลายลางแบบใหม ๆ เชน ระเบดพลชพ

๓. Rowan Gibson : the journey ahead is going to be like an off-road experience bumpy, uncertain and full of surprises

โรวน กบสน กลาววา ชวตขางหนาเปรยบเหมอนการขบรถออฟโรด (นอกทาง) ทาใหเกดความ ไมแนนอนและเตมไปดวยความแปลกใจ

๖

ซงคอปจจบน หากมองยอนไปในอดต และจากอดตมาถงปจจบน ไดมการเปลยนแปลงตลอดเวลา และเกดผลกระทบ ดงนน จงตองปรบตวใหทนกบสถานการณทเปลยนแปลง

อดต

ปจจบน

อนาคต

หลกการในการบรหารการเปลยนแปลง การจดการเปลยนแปลง (change management)

๑. ทกสงทกอยางมการเปลยนแปลงอยเสมอ จากอดตไปปจจบน จากปจจบนไปอนาคต อยาหลงเชอวาชวตของตนเองจะไมเปลยนแปลง

การจดการ ๑.๑ ไมประมาทในทกสภาวะ สงนพระพทธเจาสอนไว ไมวาสภาวะบวกหรอลบ เราตอง

ไมประมาท ๑.๒ เรยนรอยเสมอ การทางานทราชบณฑตยสถาน ทกคนตองรขอมลปจจบน รทศทางใน

แผนยทธศาสตรของราชบณฑตยสถาน สงนคอองคกรของการเรยนร เมอเกดการเปลยนแปลงกระทบมา ทกคนรบรอยแลว จะทาใหมตนทนความพรอมในการตอส และปรบตวได

ผมฝากไวสาหรบผทมหนาทบรหารงาน หากองคกรทจะเขมแขง สามารถรบมอกบการเปลยนแปลงไดมาก คอองคกรทมความรเปนฐาน องคกรทมความรเปนฐานจะตองสรางตนเองใหเปนองคกรทมการเรยนรตลอดเวลา การทจะมการเรยนรตลอดเวลาตองมฐานประวตศาสตรและฐานปจจบนศาสตร คอ ขอมลตาง ๆ ทเปนขอมลของงานทเราทาอยทน รวมทงแผนงานในอนาคตทหนวยงานนจะดาเนนไปดวย ยงใหทกคนไดวเคราะหวจารณแลวจดยทธศาสตรรวมกนไดมาก องคกรกจะเขมแขงและรบมอกบการเปลยนแปลงไดมากเทานน

๑.๓ สรปบทเรยนตลอดเวลา หนวยงานรบผดชอบสงใดบาง จานวนชนงาน ผลสาเรจของงาน ตองรจกสรปบทเรยน ๑ ปทผานมาและตลอดเวลา

๒. ผลทกอยางเกดจากเหตปจจย

เหตปจจย ผล ผลกระทบ

ความเปลยนแปลง ผลกระทบ-การปรบตว

ความเปลยนแปลง ผลกระทบ-การปรบตว

๗

การจดการ ๒.๑ แบงประเภทเหตปจจย - เหตปจจยภายนอก v.s. เหตปจจยภายใน ตวอยาง ถาเปนปญหาของครอบครว ตองดวาทเกดการเปลยนแปลงในครอบครวเปนเหตภายในครอบครวหรอภายนอกครอบครวมากระทบครอบครวของตนเอง หรอเกดการเปลยนแปลงขนทราชบณฑตยสถาน เราตองรวามเหตปจจยภายนอกหรอภายในราชบณฑตยสถาน ทาใหเกดการเปลยนแปลง - เหตปจจยทจดการได v.s. เหตปจจยทจดการไมได หลงจากแบงแยกเหตปจจยภายนอกหรอภายในแลว ตองแยกประเภทดวยวาเปนเหตปจจยทจดการไดหรอจดการไมได ตวอยางเชน ในชวงปนครอบครวเรา ใชจายเงนออมทเกบไวตงแตปทแลว จานวนเงน ๑๕๐,๐๐๐ บาท หมดไป แลวยงเปนหนเพมอก ๓๐๐,๐๐๐ บาท ตองหาปจจยใหไดวา ทาไมเปนหน ๓๐๐,๐๐๐ บาท เงนออมทมไว ๑๕๐,๐๐๐ บาท เกดจากเหตใด และเราจะปรบเปลยนไดอยาไร ๒.๒ พยายามเปลยนเหตปจจยทจดการไมไดใหเปนเหตปจจยทจดการได เพอควบคมผลและผลกระทบ ตวอยางเชน เมอมองถงรายจายของครอบครวเราตอเดอน พอบานดมสรา คดเปนคาใชจาย ๒,๐๐๐ บาท หากปรบเปลยนได จะทาใหประหยดไปไดอก ๒,๐๐๐ บาท ๓. ความเปลยนแปลงเปนวงจรม-ขาขน-ขาลง

การจดการ ๓.๑ สรางระบบขอมลขาวสารและระบบตดตามตวชวดความเปลยนแปลง ๓.๒ กาหนดยทธศาสตรเพอรบมอกบขาขนและขาลง

๔. ในโลกยคโลกาภวตน ผลกระทบจากความเปลยนแปลงอาจเกด กวาง-ไปไกล รวดเรว-รนแรง

การจดการ ๔.๑ ตดตามแนวโนมของการเปลยนแปลงทงระดบสากล ระดบภมภาคเพอนบาน และระดบในประเทศ ๔.๒ กาหนดยทธศาสตรเพอรบมอกบผลกระทบจากแนวโนมเหลานกอนทจะเกดวกฤต

แนวโนมสากล แนวโนมภายใน

ความมนคงของชาต

ตนทนไทย

๘

แนวโนมสากล ๙ ประการ ๑. ระเบยบโลกใหม (การเมอง-ความมนคง-เศรษฐกจ)

สามเกา (สหภาพยโรป-สหรฐอเมรกา-ญปน)

หาใหม (BRICS-บราซล-รสเซย-อนเดย-จน-แอฟรกาใต)

เอเชยตะวนออก (จน-ญปน-เกาหลใต)

อาเซยน × ๑๐ ๒. การครอบงาทางวฒนธรรมและภาษา

วฒนธรรมไทย v.s. วฒนธรรมอนทผานสอสากลและสอไทย

ความเปนไทย

ภาษาไทย ๓. การตดตอสอสารในยคใหม ๓.๑ การคมนาคม (ขนคน) ผวางแผนระยะยาว ตองมองวาจะทาการขนสงมวลชนอยางไรใหดทสด ๓.๒ การขนสง (ขนสนคา) ประเทศไทยมผลผลตเกษตร ผลไมสด ผลไมแหงยอดเยยมอนดบหนงของโลก ควรทาวจยสงไปขายตลาดเพอชวยชาวสวน ไมปลอยใหตกเนา ตวอยาง เชน ผมไปจงหวดปราจนบร ไปพบอดตผวาจงหวดปราจนบร มาดามเฟองทประเทศเวยดนามฉลาดมาก นาชาวเขมรนงรถบรรทกมาทสวนจนทบร เขาขอใหชาวสวนมลาไยใหเกบทกเดอน และเขาจะมาซอถงท เมอมาซอ เขาจะนาคนงานชาวเขมรมาเกบลาไย ใสเขงชงเสรจ จายเงนสดกโลกรมละ ๔๐ บาท ใสรถขบผานประเทศกมพชาเขาประเทศเวยดนามอบกามะถนขายในประเทศเวยดนามเหนอและใต แลวไปขายทเมองกวางเจา ผวาจงหวดจนทบรตามไปดทตลาดกวางเจา ลาไยจากจงหวดจนทบร มาดามเฟองซอสก ๔๐ บาท ตลาดกวางเจาขายกโลกรมละ ๒๒๐ บาท มาดามเฟองมาซอมงคดทจงหวดจนทบร ระยอง กโลกรมละ ๑๕ บาท ไปขายทประเทศเวยดนามเหนอ/ใต เพราะไมเพยงพอสงประเทศจน กโลกรมละ ๑๐๐ บาท จากกโลกรมละ ๑๕ บาทเปน กโลกรมละ ๑๐๐ บาท เพราะฉะนนการสงสนคาไปสผบรโภคยงไมเปนนโยบายของรฐ จงทาใหชาวสวน เกษตรกรขาดแคลนรายได ๓.๓ การโทรคมนาคม (ขนขาว-ความร) หากจดการด ดานโทรคมนาคม รวมทงโทรทศน จะเปนเครองมอในการสรางความร สงเสรมคณธรรมมหาศาล ๓.๔ การสอสารมวลชน (ในประเทศ-ตางประเทศ) มบทบาทมากในยคปจจบน สอมวลชนมอทธพลตอความคดและการจดทศนคตของประชาชนทงเดก ผใหญ และคนชราในทกประเทศ และเปนหนาทของแตละประเทศและประชาชนทจะจดเรองคณธรรมจรยธรรมของสอมวลชนเผยแพร ๔. ความรใหม เทคโนโลยใหม นวตกรรมใหม สนคาใหม

การลงทนดานความร เทคโนโลย และนวตกรรม

การใหการอบรม-การศกษาแกเดก-ผใหญ-ผสงอาย

ระบบการจดการความรในทกระบบและทกระดบ ๕. โรคภยไขเจบยคใหม

โรคตดตอและโรคไมตดตอเรอรง เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจ อมพาต

โรคจากไวรสใหม ๆ เชน โรคเอดส ไขหวดนก

โรคจากภาวะโลกรอน

๙

ภยพบต (ธรรมชาต+ฝมอมนษย)

มลภาวะ (ดน-นา-อากาศ-อาหาร)

ความสาสอนทางเพศ ๖. สงครามและการกอการราย

สงคราม

สงครามกลางเมอง สหประชาชาตใหคานยามวาเปนสงครามทคนในประเทศเดยวกนเขนฆา กนแลวทาใหคนตายมากกวาพนคนตอป แลวถามเหตการณอยางนนเกดขน สหประชาชาต มสทธเขามาแทรกแซงได

สงครามภมภาค เกดระหวางประเทศตอประเทศ

สงครามโลก ไมมผใดรบประกนวาสงครามโลกครงท ๓ จะไมเกดขน โดยเฉพาะภาวะทโลก เครยดขน หากมวกฤตหลาย ๆ ดาน การกอการราย

การกอการรายในประเทศ

การกอการรายสากล ๗. ประชากรโลก-ระเบดเวลาสากล

ระหวาง ค.ศ. ๑๙๐๐-๒๐๐๐ ประชากรโลกเพมขน ๖ เทาตว

จานวนทสมดลกบทรพยากรโลก คอ ๔,๐๐๐ ลานคน

ค.ศ. ๒๐๑๑ ม ๗,๐๐๐ ลานคน

ค.ศ. ๒๐๕๐ ประมาณ ๙,๓๐๐ คน จะหาอาหารทไหนมาเลยงด?

๘. พลงงานฟอสซลจะหมดโลก

พลงงานฟอสซล (ถานหน-นามน-กาซธรรมชาต) ใชเวลาหลายรอยลานปใตผวโลกเพอสงสม มนษยใชเวลาไมกปกจะใชหมด (ภายในศตวรรษน)

พลงงานทดแทน ก. พลงงานกายภาพ (แสงอาทตย-ลม-นา-ใตพภพ-นวเคลยร) ข. พลงงานชวภาพ - แกโซฮอล - ไบโอดเซล

๙. การเปลยนแปลงบรรยากาศโลก C+O2 CO2+ ความรอน

พนทหลายแหงแหงแลง-ขาดนา

พนทหลายแหงเกดมรสมและฝนชก ผลกระทบ เกษตร/เศรษฐกจ/สขภาพ/สงคม/การเมอง ฯลฯ

๑๐

๑๐. วกฤตอาหารโลก เหตปจจย (๑) พลเมองลนโลก (๒) พนทหลายแหงแหงแลง/ขาดนา (๓) ใชพนทปลกพชพลงงานทดแทน

ความมนคงทางอาหาร

อาหารคน

อาหารสตว

แนวโนมภายใน ๕ ประการ ๑. โครงสรางประชากรไทยเปลยนไป

สดสวนของเดกและเยาวชนลดลงอยางมาก

คนวยทางาน (๑๕-๖๐ ป) คอนขางคงทแลวลดลง

คนสงอาย (≥๖๐ ป) เพมมากขน ๒. ความแตกตางระหวางเมองและชนบท

ความแตกตางดาน ๒.๑ การศกษาและการเรยนร ๒..๒ วถชวตและการทามาหากน ๒.๓ โอกาสชวต

ก. เสรมจดเดน ข. ลบจดดอย ๓. ระบอบประชาธปไตยทตองออกแบบใหม การออกแบบระบอบประชาธปไตยทตองยด ก. เปาหมาย : ภราดรภาพ ข. หลกการ : * เสรภาพ : ในการพฒนาศกยภาพของปจเจกบคคล-ครอบครว-องคกร-ชมชน ใหไปถงสงสด รวมถงเดกทมความพการดวย * เสมอภาค : เสมอกนในความรบผดชอบตอกฎหมาย-หลกเกณฑสงคม-ศลธรรม ๔. ปรบโครงสรางเศรษฐกจใหม แนะนาวามบโอไอทาสาเรจดมาก จนขณะนจดพ ๖๐ กวาเปอรเซนต ขนอยกบ export ม manufacturing และ act culture product แตสดสวนของ act culture product นอย เราควรมาเรง บโอไอดานการเกษตร ดงน ก. การเกษตรนา ๑) ดน ๒) นา

ราคาแพง/ไมพอ

๑๑

๓) พฒนาเทคโนโลยการเกษตรและการแปรรป เชน ขาว ๔) การนาผลตภณฑสผบรโภค (โลจสตกส) ๕) การรวมกลมเกษตรกร เพอใหความรเกษตรกรมมากขน เปนการเพมความร ทกษะ และเทคโนโลยใหชมชน ข. เพมสดสวนเศรษฐกจภายในประเทศ ค. ลงทนเพอผลตเทคโนโลยและนวตกรรม ๕. แกวกฤตสงคมดวน ธนนยม ธรรมนยม วตถนยม จตนยม บรโภคนยม สนโดษ/พอเพยง

เทศนยม ไทยนยม อตตนยม จตสาธารณะ ผมไปประชมประชาสงคมทจงหวดแมฮองสอนเมอตนป ๒๐๑๑ มผหญงคนหนงยกมอบอกวามาจากแมสะเรยง อดตอาจารยมหาวทยาลยเชยงใหม รจกผมด “ตอนหนเปนเดกเวลาออกจากบาน พบผเฒาเปนโมเดลของชมชน เดก ๆ จะยกมอไหวคนแก เรยกลง ปา เดยวนไมมใครไหวคนแกแลวทแมสะเรยง มแตคนรวยกบคนมอานาจ เนนธนนยมมใชธรรมนยม เราเอาความดไวขางหลง เอาความรวยไวขางหนา ไมไดเนนฝกจต ไปเนนวตถนยม ไมเนนความพอเพยง มงานวจยของมหาวทยาลยเอแบคชนหนงเมอ ๒-๓ ปมาแลว ถามวา เดกนกเรยนเมอพนจากชวโมงเรยนแลวไปทาอะไรบาง ปรากฏวามวถชวต ๓ แบบ คอ ๑. เดกกรงเทพฯ ใชเวลามากทสดในการเดนเทยวหางสรรพสนคากบเลนเกมคอมพวเตอรและทวตเตอรถงเพอน ไมคอยดโทรทศน ไมพดคยกบบดามารดา ปยา ตายาย ไมอานหนงสอพมพ ๒. เดกเทศบาลทวประเทศ สวนมากจะดโทรทศน เดนเทยวหางสรรพสนคาบาง หากบานมฐานะรวยกจะเลนเกมคอมพวเตอร ๓. เดกนอกเขตเทศบาล สวนมากฟงวทย ดโทรทศนบาง อานหนงสอพมพนอย เพราะฉะนนบรโภคนยมเปนไปตามสงตาง ๆ ทปรากฏในสอมวลชน

๑๒

แนวโนมสากล X ๑๐ แนวโนมภายใน X ๕

สถาบนชาต-ประชาชน สถาบนพระมหากษตรย

สถาบนศาสนา สถาบนชาต ๑. ความเปนชาตไทย

ผลประโยชนของชาต

ความอยรอดของชาต ๒. ความภมใจในความเปนคนไทย การทคนเราจะรกองคกรหรอไมขนอยกบนโยบายของ CEO เปนหลกสจธรรม

ของการบรหารองคกร เพราะวา CEO สามารถใหนโยบายกบผปฏบตจนกระทงเกดเปนวฒนธรรมองคกรไดหรออกนยหนง คอ organization culture วฒนธรรมองคกรเกดจาก top policy เหมอนกบคนไทยไมภมใจหรอภมใจประเทศเกดจาก national policy แลวเราเลยงบตรอยางไรทาใหไมภมใจวาเปนคนตระกลน บดามารดาตองมขอบกพรองอยางมากททาใหไมภมใจ ควรจะโทษบดามารดามากกวา

ความเขาใจในความเปนไทย

ความผกพนตอแผนดน

ความเสยสละเพอชาต สถาบนประชาชน ๑. สถาบนครอบครว

ความมนคงของครอบครวไทย

คณธรรมประจาตระกล ๒. สถาบนชมชน

องคประกอบของความเปนชมชนเขมแขง

ความมนคงของชาต

ตนทนไทย

๑๓

พลงชมชนเพอการขบเคลอนในดานตาง ๆ สถาบนพระมหากษตรย

เสาหลกในความเปนปกแผนและความอยรอดของชาตในชวง ๗๐๐-๘๐๐ ป ทผานมา

เปนทพงทงในยามสงบและยามวกฤต

ผกพน-เชอมโยงกบสถาบนชาต-ประชาชน และสถาบนศาสนาอยางแนนแฟน

เปนเสาหลกในความสมพนธระหวางประเทศไทยกบนานาชาต สถาบนพระศาสนา ๕ ศาสนาในไทย : ๑. ศาสนาพทธ เปนพนฐานในการพฒนาอารยธรรมของชาตมานบพนป ๒. ศาสนาอสลาม ๓. ศาสนาครสต ๔. ศาสนาสกข ๕. ศาสนาพราหมณ-ฮนด สงคมไทยเปนสงคมพหศาสน ๑. ความแตกตางระหวางศาสนา ๑.๑ อดมคตสงสด (ม-ไมมพระเจา, มพระเจาองคเดยว-มหลายองค) ๑.๒ พธกรรมของแตละศาสนา ๒. ความเหมอน“หลกคาสอนหรอศาสนธรรม ๓ ประการ” ก. ความสตยความจรง ข. ความเคารพในความเปนมนษย ค. ความรกความเมตตา เรองท ๒ คณธรรม มน : จต อษยะ : สง มนษย : ผมจตสง จต (ใจ) กาหนดคาพดและการกระทา มนษยสามารถเขาถงสงสงสด ๓ ประการ คอ

๑. ความด ๒. ความจรง ๓. ความงาม

ในความจรงทมความดและความงาม ในความดทมความจรงและความงาม ในความงามทมความจรงและความด คณธรรม คอ ธรรมะหรอสงกากบจตใจใหปรากฏออกมาเปนพฤตกรรมทกาหนดไดวาเปน ความด ความจรง และความงาม คนมคณธรรม คอ คนทมเครองกากบจตใจใหการกระทาและคาพดปรากฏออกมาเปนความด-ความจรง และความงาม

๑๔

คนไรคณธรรม คอ คนทมเครองกากบจตใจใหการกระทาและคาพดปรากฏออกมาเปนความเลว-ความเทจ และอปลกษณ ชดเครองชคณธรรม ชดท ๑ : ศาสนธรรม (ศลธรรม) ศาสนธรรมสากล ๓ ประการ ๑. ความสตยความจรง ๒. คณคาของความเปนคน ๓. ความรกความเมตตา ชดท ๒ : จรยธรรม คอ เครองกาหนด ความประพฤตทฆราวาสกาหนดขนเพอใหสมาชกอยเปนปรกตสขและมศกดศร (๑) จรยธรรมทวไป (๒) จรยธรรมเฉพาะวชาชพ (จรรยาบรรณ) ชดท ๓ : นตธรรม (กฎหมาย, ขอบงคบ) เปนเครองมอในการบรหารบานเมองใหมความเทยงธรรมและมสนตสข ปราศจากการเอารด เอาเปรยบ ชดท ๔ : ธรรมาภบาล เปนเครองมอกาหนดความสมพนธในระดบชนตาง ๆ ในองคกรหรอหนวยงานทกประเภท เพอใหเกดความมนคงและตอเนอง โครงสรางธรรมภบาล ม ๔ ระดบ

ระดบท ๑ : เจาขององคกร (จดตงเพอวตถประสงคใด)

ระดบท ๒ : คณะกรรมการนโยบาย (แปลงวตถประสงคเปนนโยบายองคกร)

ระดบท ๓ : ผบรหาร (แปลงนโยบายองคกรเปนนโยบายบรหาร)

ระดบท ๔ : ผปฏบต (แปลงนโยบายบรหารเปนแผนปฏบต)

ตวอยาง ราชบณฑตยสถาน เจาขององคกร คอ รฐบาลไทย หนวยงานรฐไมมระดบ ๒-๓ โดยนามารวมกนใหผบรหารรบผดชอบนโยบายบรหารของนโยบายองคกร เชน กรม อธบดเปนผดแลทง ๒ ระดบ ถาเปนเอกชนตองแยกตรงน หรอมหาวทยาลยมคณะกรรมการนโยบายคอ กรรมการสภามหาวทยาลย หรอองคกรอสระของรฐกแยกเปน ๔ ระดบ กรณราชบณฑตยสถานเขาใจวายงไมมกรรมการนโยบายทชดเจน ราชบณฑตยสถาน มสภาราชบณฑต แตไมมกรรมการบรหารนโยบาย กตองแยกออกไป ทง ๔ ระดบ ตองม

๑. ความรบผดชอบ (responsibility) = พนธสญญาทจะปฏบตงาน ๒. ความรบผดชอบ (accountability) = พนธสญญาทจะรบผดตอผลเสยหายและรบชอบตอผลดอน

เนองมาจากปฏบตงานนน ชดท ๕ : กฎเกณฑสงคม (ขนบธรรมเนยมประเพณ มารยาท ฯลฯ) เปนขอกาหนด เชงปฏบตสาหรบสมาชกในสงคมนน ๆ เพอความสมดล เพอความเปนหมคณะ และเพอความอยรอด

๑๕

ชดท ๖ : คณธรรมประจาตระกล/ครอบครวเปนหลกคณธรรมทแตละครอบครวเหนคณคาและยดถอปฏบต รวมทงสงสอนอบรมถายทอดแกลกหลานสบ ๆ มา

คตธรรมประจาตระกล “สรวฒนภกด” คอ “ถาอดทน จะสาเรจ ถาเสยสละ จะพนภย ถาเงยบ จะเปนอรหนต ถาราเรง จะอายยน”

ชดท ๗ : ชดคณธรรมทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแกพสกนกรชาวไทยในวโรกาสตาง ๆ เชน ในวโรกาสวนเฉลมฉลองการครองสรราชสมบต ๖๐ ป เมอวนท ๙ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดพระราชทานคณธรรม ๔ ประการ เพอใหคนไทยรกและสามคคกน ไดแก

(๑) เมตตาธรรม (๒) สามคคธรรม (๓) สจรตธรรม (๔) เทยงธรรม

เรองท ๓ หลกการทรงงานในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว อางอง (๑) หนงสอ “๖๐ ป ครองราชย ประโยชนสข ประชาราษฎร” สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร, ๒๕๔๙ (๒) หนงสอ “ตามรอยเบองพระยคลบาท” จดพมพเผยแพรในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐ โดยมลนธชยพฒนา สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (สานกงาน กปร.) สานกงบประมาณ และกรงเทพมหานคร หลกการทรงงาน ๑. หลกคด : จะทาอะไร? เพอประโยชนอะไร? เพอใคร? ๒. หลกวชา : จะทาอยางไรจงจะถกตอง ประหยด และไดผล? ๓. หลกปฏบต : วธทา ปรบปรง

ผล ประเมน ๑. หลกคด

๑.๑ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวทางการดาเนนชวต เพอสรางความเขมแขงหรอภมคมกนทกดาน ซงจะสามารถทาใหอยไดอยางสมดลในโลกแหงการเปลยนแปลง ปรชญานไดมการประยกตใชทงในระดบบคคล องคการ ชมชน และทกภาคสวนมาแลวอยางไดผล ๑.๒ ภมสงคม การพฒนาใด ๆ ตองคานงถง (๑) ภมประเทศของบรเวณนน (ดน นา ปา เขา ฯลฯ) (๒) สงคมวทยาของคนทนน (นสยใจคอของผคน ตลอดจนวฒนธรรมประเพณของทองถน)

๑๖

๑.๓ องครวม

ทรงมวธคดอยางองครวม

ทรงมองอยางครบวงจร

ทรงมองเหตการณทเกดขนและแนวทางแกไขอยางเชอมโยง กรณอยนอกวงจร แตเชอมโยงเรองน เรากาลงพจารณาถงเรองนาทวม เราไมไดดเฉพาะเรองนา

ตองดวาการเกษตรเปนอยางไร อาชพหลงนาลดเปนอยางไร จะตองเชอมโยงกนไป มผใดมาเกยวของดวย เพราะเราไมสามารถทางานเดดเดยวได ในองคกรของเรากเชนเดยวกน การมองอยางครบวงจร ผบรหารควรบรหารจดการแฟมดวยวาทาอยางไรเปนการลดขนตอน แบบฟอรมตาง ๆ ปรบปรงใหกระชบขนเพอความสะดวกรวดเรว ๑.๔ ยดประโยชนสวนรวม “....ใครตอใครกมาบอกวา ขอใหคดถงประโยชนสวนรวม อาจมานกในใจวาให ๆ อยเรอยแลวสวนตวจะไดอะไร ขอใหคดวา คนทใหเพอสวนรวมนน มไดใหแตสวนรวมอยางเดยว เปนการใหเพอตวเองสามารถทมสวนรวมทจะอาศยได...” (มข. ๒๕๑๔) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงระลกถงประโยชนของสวนรวมเปนสาคญเสมอ ๑.๕ การมสวนรวม ทรงเปนนกประชาธปไตย เปดโอกาสใหประชาชน หรอเจาหนาททกระดบไดมารวมกนแสดงความคดเหน “...ตองหดทาใจใหกวางขวางหนกแนน รจกรบฟงความคดเหน แมกระทงการวพากษวจารณจากผอนอยางฉลาด เพราะการรจกรบฟงอยางฉลาดนนแทจรง คอ การระดมสตปญญาและประสบการณอนหลากหลาย มาอานวยการปฏบตบรหารงานใหประสบความสาเรจทสมบรณนนเอง...” ๑.๖ เขาใจความตองการของประชาชน ถาประชาชนไมตองการอยาไปยดเยยดอะไรให ดงเชน การดาเนนงานโครงการตาง ๆ ใหแกประชาชนนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะพระราชทานพระราชดารแกหนวยงานทเกยวของอยเสมอ ๆ วา “...การเขาใจถงสถานการณของผทเราจะชวยเหลอนนเปนสงทสาคญทสด การชวยเหลอใหเขาไดรบสงทเขาควรจะไดรบตามความจาเปนอยางเหมาะสม จะเปนการชวยเหลอทไดผลทสด อกประการหนง ในการชวยเหลอนน ควรยดหลกสาคญวา เราจะชวยเขาเพอใหเขาสามารถชวยตนเองไดตอไป...” ๑.๗ รบฟงความคดเหนของผอนและเคารพความคดทแตกตาง ในทกครงทเสดจฯ ไปในพนทตาง ๆ ทรงทาประชาพจารณ (public hearing) ทกครง โดยวธการของพระองคนนเปนวธทเรยบงายและตรงไปตรงมา โดยจะทรงอธบายถงวตถประสงคและผลทจะไดรบจากโครงการพฒนากบพสกนกรทมาเฝาฯ ลอมรอบอย หลงจากนนจะทรงถามถงความตองการของประชาชน ความสมครใจ และใหตกลงกนเองในกลมทจะไดรบประโยชน และกลมทจะตองเสยสละในขณะนนเลย พรอมทงทรงกางแผนทเพอตรวจสอบถงขอมลและขอเทจจรงของสภาพภมประเทศ และหลงจากนนกจะทรงเรยกผนาทองถนและฝายปกครองใหมารบทราบและดาเนนการในขนตน กอนทจะพระราชทานใหหนวยงานปฏบตทเกยวของดาเนนการในเชงบรหารและวชาการตอไปจนเสรจสนโครงการ “...มคนบอกวาโครงการพระราชดารแตะตองไมได ขอนเปนความคดทผดหรอเปนความคดทไมถกตองนก เพราะหากโครงการพระราชดารแตะตองไมได เมองไทยไมเจรญ...” ๑.๘ การพงตนเอง

๑๗

การพฒนาตามแนวพระราชดารในเบองตนตองการแกไขปญหาเฉพาะหนา เพอใหเขาแขงแรงพอทจะดารงชวตตอไปได แลวขนตอไปกคอ การพฒนาใหเขาสามารถอยในสงคมไดตามสภาพแวดลอม และสามารถ “พงตนเอง” ไดในทสด พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสอนใหชาวไทยสามารถดารงชวตดวยตนเองได ไมวาจะเปนการพงตนเองทงทางดานจตใจทตองเขมแขง มจตสานกทด สรางสรรคใหตนเองและชาตโดยรวม ดานสงคมกตองชวยเหลอเกอกลกน เชอมโยงกน เปนเครอขายชมชนทแขงแรงเปนอสระ ดานเศรษฐกจกตองมงลดรายจาย เพมรายไดยดหลกพออย พอกน พอใช และสามารถอยไดดวยตนเองในระดบพนฐาน ดงพระราชดารสความตอนหนงวา “...ยนบนขาของตวเอง (ซงแปลวาพงตนเอง) หมายความวาสองขาของเราน ยนบนพนใหอยไดไมหกลม ไมตองไปขอยมขาของคนอนมาใชสาหรบยน...” ๑.๙ พออยพอกน สาหรบประชาชนทตกอยในวงจรแหงความทกขเขญนน ไดพระราชทานความชวยเหลอใหเขาสามารถอยในขน “พออยพอกน” เสยกอน แลวจงคอยขยบขยายใหมขดสมรรถนะทกาวหนาตอไป “...ถาโครงการดในไมชาประชาชนจะไดกาไร จะไดผล ราษฎรจะอยดกนดขน จะไดประโยชนตอไป...” ๑.๑๐ ปลกปาในใจคน “...เจาหนาทปาไมควรจะปลกตนไมลงในใจคนเสยกอนแลวคนเหลานนกจะพากนปลกตนไมลงบนแผนดนและรกษาตนไมดวยตนเอง...” การทจะฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหกลบคนมาจะตองปลกจตสานกใหคนรกธรรมชาตเสยกอน การจะปฏบตสงใด ตองเหนคณคาของสงนนกอน จงจะเกดฉนทะในการกระทา การจะทาอะไรหรอใหลกนองทาอะไร หรอสอนบตรหลานใหทาอะไร ควรจะไดชแจงถงคณคาของการกระทานนใหเขาใจกอน ๑.๑๑ ร-รก-สามคค ก. เพอทางานใหสาเรจ ร : กอนทเราจะลงมอทางานใด จะตองรงานนนเสยกอน รถงปจจยทงหมด รถงปญหาและรถงวธแกปญหา รก : เมอเรารครบกระบวนความแลว จะตองเหนคณคาเกดศรทธา เกดความรกทจะเขาไปลงมอปฏบต สามคค : เมอถงขนลงมอปฏบตตองคานงเสมอวาเราทาคนเดยวไมได ตองรวมมอรวมใจกน สามคคกนเปนหมคณะ จงจะเกดพลงในการแกปญหาใหลลวงดวยด ข. เพอการคบหาสมาคมกน ร : รจกทกคนอยางดพอสมควร ทงในหนาทการงาน และชวตครอบครว รก : สรางศรทธาจากการมองกนในแงด เหนความด เขาใจ และใสใจในกนและกน สามคค : สรางความสามคคในหมคณะ สรางความสมานฉนทในหมมตร ๑.๑๒ การเออเฟอซงกนและกน

๑๘

ตองคดถงคนอนบาง อยาคดถงแตตวเอง เหนแกตวอยางเดยวอยไมรอด ตองรจกเสยสละเพอสวนรวม ดงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดารแกคนไทยไววา “...สงคมใดกตาม ถามความเออเฟอเกอกลกน ดวยความมงดมงเจรญตอกน สงคมนนยอมเตมไปดวยไมตรจต มตรภาพ มความรมเยนเปนสขนาอย...” อกทงทรงรบสงอยเสมอเกยวกบการเออเฟอเผอแผวาทพระองคทรงทาอยนนทรงใชหลกสงฆทาน ความหมายนลกซงมาก คอ “ใหเพอให” พระองคไมเคยนกวาเมอใหแลวจะตองอยางนนอยางน ในฐานะเพอนมนษยผประสบความทกขยากกมโครงการเขาไปชวยเหลอ ใหเพอใหจรง ๆ ไมไดใหเพอคดหวงอะไรตอบแทน ๑.๑๓ ความสจรต-บรสทธใจ “...ผทมความสจรตและบรสทธใจ แมจะมความรนอยกยอมทาประโยชนใหแกสวนรวมไดมากกวาผทมความรมากแตไมมความสจรต ไมมความบรสทธใจ...”

(๑๘ ม.ค. ๒๕๓๓) ๑.๑๔ สงเสรมคนดและคนเกง ควรหาสนบสนนสงเสรมผปฏบตงาน เพราะคนด คนเกง จะเปนกาลงสาคญในการพฒนาความเจรญในดานตาง ๆ ไดเปนอยางด ดงพระราชดารสทวา “....ในบานเมองนน มทงคนดและคนไมด การทาใหบานเมองมความปรกตสขเรยบรอยจงมใชการทาใหทกคนเปนคนด ไมมใครทาใหทกคนเปนคนดไดทงหมด หากอยแตทการสงเสรมคนดใหคนดไดปกครองบานเมอง และควบคมคนไมด ไมใหมอานาจ ไมใหกอความเดอดรอนวนวายได...”

๒. หลกวชา ๒.๑ ทางานอยางผรจรง หนาทของหวหนาหนวยงานตองพฒนาคนในหนวยงานของทานใหเปนเทวดาใหได บรษทมตซชตะ

โซน พานาโซนค มสเตอรมตซชตะเปนเจาของ เรมตนตงแตหลงสงครามแลวไปเปดรานซอมจกรยานถบกบเพอน แลวพฒนาจนเปนบรษทขามชาต มคนทางานเปนแสน ๆ คน เขาไปถามเขาวาทานมเคลดลบในการบรหารบรษทอยางไรถงเจรญรงเรอง เขาตอบสน ๆ วา เขาเชอในคน ในความสามารถของคน แลวเขามหลกวาจะทาใหคนทมาทางานบรษทเขาเปนคนธรรมดาทาใหเปนเทวดา เพราะฉะนน on the job เขาจะมหลกสตร training ตลอดเวลา คนงานของเขาตองไดรบการฝกอบรมใหเปนเทวดา หากตองการใหลกนองทางานอยางผรจรง ตองทาใหเปนองคกรเปด เปนองคการในการเรยนร องคกรททกคนมโอกาสพฒนาความสามารถอยางเตมท ใหศกษางานทจะทาใหด อยาผลผลาม ความรจะหยดนงไมได ตองขวนขวาย ตองเกบบนทกไว แลวนากลบมาใชประโยชน

“ความร” ตองพฒนาอยเรอย ๆ ตองรหมดและรอยางแทจรง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทาใหดเปนตวอยาง เชน การทจะพระราชทานโครงการใดโครงการหนงจะทรงศกษาขอมลรายละเอยดอยางรอบคอบและครบถวน ทงจากขอมลเบองตน จากเอกสาร แผนท สอบถามจากเจาหนาท นกวชาการ และประชาชนในพนท เพอใหไดรายละเอยดทถกตองและตรงกบความเปนจรง เพอทพระองคจะไดพระราชทานความชวยเหลอไดอยางถกตองและรวดเรวตรงตามทประชาชนตองการ ซงนนกคอ ไมวาเราจะทาอะไรตองรจรง ศกษาใหเขาใจ แลวจงลงมอปฏบต ๒.๒ ไมตดตารา การพฒนาตามแนวพระราชดาร มลกษณะของการพฒนาทอนโลม และสอดคลองกบสภาพธรรมชาต สงแวดลอม และสภาพของสงคมจตวทยาแหงชมชน

๑๙

“ไมตดตารา” ไมผกมดกบวชาการและเทคโนโลยทไมเหมาะสมกบสภาพชวตความเปนอยทแทจรงของคนไทย ๒.๓ ใชธรรมชาตชวยธรรมชาต ทรงเขาใจถงธรรมชาตและตองการใหประชาชนใกลชดกบธรรมชาต ทรงมองอยางละเอยดถงปญหาของธรรมชาต หากเราตองการแกไขธรรมชาต จะตองใชธรรมชาตเขาชวยเหลอ เชน การแกไขปญหาเสอมโทรมโดยพระราชทานพระราชดาร การปลกปาโดยไมตองปลก (ตนไม) ปลอยใหธรรมชาตชวยในการฟนฟธรรมชาต คอ การใชกงไมมาวางสานไวคลายบงตารวจ วางบนดนเปนเขอนเลก ๆ ถอวาเปนหลกธรรมชาต เมอฝนตกลงมา ถาไมใหนาฝนมเวลาสมผสกบดน ความชมจะไมลงไปในดน มนจะไหลผานลงเชงเขาไป ๒.๔ ใชอธรรมปราบอธรรม ทรงนาความจรงในเรองความเปนไปแหงธรรมชาตและกฎเกณฑของธรรมชาตมาเปนหลกการ และแนวปฏบตทสาคญในการแกปญหาและปรบปรงเปลยนแปลงสภาวะทไมปกตเขาสสภาวะทเปนปรกต เชน การใชผกตบชวาบาบดนาเสยโดยดดซมสงสกปรกปนเปอนในนานน

๓. หลกปฏบต ๓.๑ เขาใจ เขาถง พฒนา ตองทาความเขาใจกอน การพฒนาในดานตาง ๆ ตองเขาใจภมประเทศ เขาใจคน เขาใจหลกปฏบต และทสาคญ เราเขาใจเขาและจะตองทาอยางไรใหเขาเขาใจเราดวย เราเขาถงเขาแลว ตองทาอยางไรใหเขาเขาถงเราดวย เมอเขาใจกนและเขาถงกนแลวกสามารถทจะนาไปสการพฒนาในขนตอไปได ๓.๒ ประหยด เรยบงาย ประโยชนสงสด ทรงใชหลกในการแกไขปญหาดวยความเรยบงายและประหยด ราษฎรสามารถทาไดเอง และประยกตใชสงทมอยในชมชนนน ๆ มาแกไขปญหา โดยไมตองลงทนสงหรอใชเทคโนโลยทไมยงยากนก และจะตองไดผลดวย เชน กรณ “ฝายแมว” ๓.๓ ออนนอม ถอมตน และประหยด เชน นาฬกาขอพระกรทพระองคทรงใช ไมจาเปนตองราคาแพง แตทรงเนนทประโยชนของการบอกเวลา ทรงออนนอมถอมพระองคมาก เวลาทเสดจเยยมราษฎรทรงโนมพระวรกาย คกเขา และประทบพบเพยบเขาหาประชาชน ๓.๔ ทาใหงาย ทรงคดคน ดดแปลง ปรบปรง และแกไขงานการพฒนาประเทศตามแนวพระราชดารโดยงาย ไมยงยากซบซอน ทรงโปรดทจะทาสงยากใหกลายเปนงาย ทาสงทสลบซบซอนใหเขาใจงาย ๓.๕ พจารณาตามลาดบ ทรงเรมตนจากสงทจาเปนทสดของประชาชนกอน ไดแกสาธารณสขพนฐาน ตอไปจงเปนเรองสาธารณปโภค และสงจาเปนสาหรบประกอบอาชพ (๑. จดการดน ๒. จดการนา ๓. เกษตรแปรรป ๔. พลงงานทางเลอก ๕. สงแวดลอม ๖. ปาไม)

๒๐

การพฒนาประเทศตองสรางจากพนฐาน คอ ระดบพอกน พอใช ของประชาชนสวนใหญกอน แลวจงคอยสรางเศรษฐกจขนสงโดยลาดบตอไปในระดบกนด-อยด ๓.๖ บรการทจดเดยว ทรงให “ศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร” ทง ๖ แหง เปนตนแบบของ “การใหบรการทจดเดยว” เพอประโยชนตอประชาชนทจะมาใชบรการ จะไดประหยดเวลาและคาใชจาย โดยมหนวยงานราชการตาง ๆ มารวมดาเนนการและใหบรการประชาชน ณ ทแหงเดยว “...เปนสองดาน กหมายถงวา ทสาคญปลายทางคอ ประชาชนจะไดรบประโยชน และตนทางของเจาหนาทจะใหประโยชน” ๓.๗ แกปญหาทจดเลก ทรงมองปญหาในภาพรวมกอนเสมอ แตการแกปญหาจะเรมจากจดเลก ๆ คอ การแกไขปญหาเฉพาะหนาทคนมกจะมองขาม “...ถาปวดหวคดอะไรไมออก...ตองแกไขการปวดหวนกอน... เพอใหอยในสภาพทคดได...” ๓.๘ กาแฟตนเดยว : กาวแรกทกลากาว เปนตวอยางหนงของการพฒนาชาวเขา คอ เมอวนท ๓ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๑๗ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจฯ ไปทอดพระเนตรไรกาแฟทชาวกะเหรยงปลกไวบรเวณพนทบานองกานอย ดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม โดยทไรแหงนนมตนกาแฟเพยงตนเดยว มพระราชกระแสกบขาราชบรพารทอยในขบวนเสดจฯ ทไมเขาใจวตถประสงคในการเสดจฯ ขามเขาสงมาเพอการนดวยพระสรเสยงทเปยมไปดวยพระเมตตาวา “...แตกอนเขาปลกฝน เราไปพดจาชแจงชกชวนใหเขาลองปลกกาแฟแทน กะเหรยงไมเคยปลกกาแฟมากอน ยงดทกาแฟไมตายเสยหมด แตยงเหลออยหนงตนนน ตองถอวาเปนความกาวหนาสาหรบกะเหรยง...” จงตองเสดจฯ ไปทอดพระเนตรจะไดแนะนาเขาตอไปวาทาอยางไรกาแฟจงจะเหลออยมากกวาหนงตน ปรากฏวาปตอมาราษฎรชาวกะเหรยงดอยอนทนนทขายกาแฟไดเปนเงนตอไรตอปสงกวาทเคยขายฝนได ความลมเหลวนามาสความสาเรจ เราเปนหวหนางาน บางครงลกนองรบงานแลวผดพลาด แตยงมผลสาเรจอยบาง ควรจะใหกาลงใจ เหมอนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทใหกาลงใจและใหโอกาสแกชาวกะเหรยง ๓.๙ ขาดทนคอกาไร “...ขาดทนคอกาไร our loss is our gain... การเสยคอการได ประเทศกจะกาวหนา และการทคนจะอยดมสขนน เปนการนบทเปนมลคาเงนไมได...” หลกการคอ “การให” และ “การเสยสละ” เปนการกระทาอนมผลเปนกาไรคอ ความอยดมสขของราษฎร ๓.๑๐ ความเพยร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงรเรมทาโครงการตาง ๆ ในระยะแรกทไมมความพรอมมากนก และทรงใชพระราชทรพยสวนพระองคทงสน แตพระองคกมไดทอพระราชหฤทย มงมนพฒนาโครงการตาง ๆ เพอใหราษฎรบงเกดความรมเยนเปนสขในทสด ๓.๑๑ อดทน-มงมน ใหรจกการอดทน ทาจนเปนนสย ไมวาสงด ๆ ทเขามา ทกขทเขามา สขทเขามา เรากรบดวยใจสงบ ไมตนเตนหรอกงวลกบสงทเกดขนกบตวเรา เหมอนดงคาวา “ธรรมะ” ซงนนกคอ ธรรมชาต ธรรมดา นอกจากน หากเกดปญหา เรากทาจตใจใหรสกทาทายกบปญหานน เหนปญหาแลวกระโดดเขาใสเปนการทาทายสตปญญา อยากลวปญหาแตละลายปญหา ทาเรองยากใหเปนเรองงาย

๒๑

๓.๑๒ ความตงใจจรงและมความเพยร ทางานตองมความตงใจ อยาทางานไปวน ๆ ตงใจทางานอยางมแรง มกาลงใจ และตองขยนหมนเพยร งานบางอยางยาก แตกตองฟนฝาไปใหได ดงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานขอคดเกยวกบความเพยรในพระราชนพนธเรอง “พระมหาชนก” ความตอนหนงวา “...คนเราทาอะไรตองมความเพยร แมไมเหนฝงกตองวายนาและมคาตอบอยวามประโยชนอยางไร เพราะถาหากไมเพยรทจะวายนาเปนเวลา ๗ วน ๗ คน กจะไมพบเทวดา คนอนไมมความเพยรทจะวายนา กจมเปนอาหารของปลา ของเตา เพราะฉะนน ความเพยรแมจะไมทราบวาจะถงฝงเมอไหร กตองเพยรวายนาตอไป...” ๓.๑๓ ทางานอยางมความสข พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระเกษมสาราญและทรงมความสขทกครงททรงชวยเหลอประชาชน “ทางานกบฉน ฉนไมมอะไรจะใหนอกจากการมความสขรวมกน ในการทาประโยชนใหกบผอน...” ศาสตราจารยแสวง บญเฉลมวภาส ประธานคณะกรรมการจรยธรรมไดสรปวา ศาสตราจารย เกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย องคมนตร มาชวยบรรยายเปดโลกทศนใหเราทราบถงการเปลยนแปลงของโลก เพราะวน ๆ เราทางานจะไมทราบภาพรวมใหญของการเปลยนแปลงในโลก เราจะไดเตรยมความพรอม และหลกในการทางานอยางหนง คอ ตองไมประมาท และนาเขามาสเรองคณธรรม เราทางานอยางไรใหมความสข คณธรรมทเราไดรบ และขอทราบคณธรรมประจาตระกลของศาสตราจารยกตตคณ นายแพทยเกษมฯ เพอใหคนรนหลงไดมองภาพชดขน ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย องคมนตร เลาพรอมทงใหขอคด ดงน “เกดในครอบครวทยากจนมาก ไมมบานอย อาศยอยทคอกหมโดยทาความสะอาดและใชไมกนเพออยอาศย เราพยายามปลกฝงในพนองวาความจนไมใชสงทนาอาย ถาขโกงนาอาย พอสอนเสมอวาขอใหซอสตยสจรต แมวาจะไมไดประโยชนอะไรหรอเสยประโยชนอะไรกตาม (ซอสตยสจรต ภมใจกวามเงน จนกไมเปนไร) แมเปนตวอยางของความอดทนและทางานหนก มความภมใจเมอทางานเสรจชนหนง ผมอานคาพอสอนของในหลวง สอนเดก ๓ ขอ คอ ๑. สอนความด ๒. สอนความร ๓. สอนใหทางานเปน ทงหมดตรงกบทแมสอน แตแมไมเคยเขาหองเรยน พยายามอานหนงสอเอง จนกระทงอานหนงสอจนได พอกไมไดเรยนหนงสอ โชคดทไปอยในอาเภอททกบานถอวาการศกษาสาคญทสด แมสอนวา ถาเราเรยนหนงสอด พอแมดใจ ชาวบานจะชมเรา แมไมไดประโยชนจากเรา แตถาเราไปเลนการพนนแลวเสย ชาวบานจะดาโดยไมไดเอาเงนเขาไปเลน และแมสอนอกวา ไปอยทไหนกตาม ตองรกเพอนบานรอบบาน”

ศาสตราจารยแสวงฯ ถามศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษมฯ วา หลงจากเรยนจบแลวมาทางาน นอกจากมคาสอนด ๆ แลว มแบบอยางในการยดถออยางไร ในททางานกมอทธพล ซงมทงดและไมด นองๆ รนตอมาจะลาบากมาก สงไมดมากกวาสงด จะกาวพนไดอยางไร

ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษมฯ ตอบวา สมยใหมเปนยควตถนยม บรโภคนยม ทานพทธทาสภกข มปณธานวา ๑. จะนบถอศาสนาใดกตาม ขอใหศกษาศาสนธรรมของตนเองใหถองแทและปฏบตใหได ๒. ขอใหมเวลาศกษาศาสนาอนบาง ๓. ขอใหพวกเราตอสกบวตถนยม เราะทานเชอวาลทธวตถนยมจะทาลายโลกน

ในศาสนาพทธ แบงความสขออกเปน ๒ ประเภท ๑) ความสขทตองอาศยวตถ (วตถนยม-อามส) ผสสะทง ๖ ตองอาศยอามสเขา

ไปบาเรอเขาสมองแลวปลอยเอนดอรฟนออกมา เปนความสขแบบเสพตด เชน มนาฬกาหลายเรอน มรองเทาหลายค

๒๒

๒) ความสขทไมตองอาศยวตถ (นรามสสข) ไมตองอาศยวตถมาบาเรอผสสะ ๖ แตเปนความสขทเกดจากการพฒนาใจ ในหลวงรบสงตอนทายวา เปนความสขทไดชวยคนอนหรอทาประโยชนใหแกคนอน

ประสบการณการทางาน ไดแก ทางานโครงการหลวง ป ๒๕๒๙ รกษาชาวเขา ตงหนวยแพทยเคลอนทของโรงพยาบาลหวเฉยว โครงการพระดาบสสญจร โครงการ พอ.สว. ขอคดตอนทาย ถาในสงคมใดกตาม เราสามารถทาใหสมาชกในสงคมเปนผให ทกคนจะไดรบ แตถาสงคมใดแกงแยงกนจะเอา ทกคนจะเสย จะเหลอคนทไดคอคนทมอานาจสงสด ระดบลางจะไมไดอะไรเลย อยากเหนสงคมไทยเปนผให.