หน่วยที่ 10 การจัดประสบการณ์...

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ


สธ

มสธ มสธ

หนวยท 10

การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย

ดานอารมณ-จตใจ

ผชวยศาสตราจารย ดร.ขวญฟา รงสยานนท

ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.ขวญฟา รงสยานนทวฒ ค.บ. (เกยรตนยม) (การอนบาลศกษา) วทยาลยครสวนดสต ค.ม. (การศกษาปฐมวย) จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปร.ด. (สงคมวทยา) มหาวทยาลยรามค�าแหงต�าแหนง ผชวยศาสตราจารยประจ�าหลกสตรศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาการศกษาปฐมวย มหาวทยาลยสวนดสตหนวยทเขยน หนวยท 10

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

10-2 การศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย

แผนการสอนประจ�าหนวย

ชดวชา การศกษาและหลกสตรส�าหรบเดกปฐมวย

หนวยท 10 การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ

ตอนท 10.1 แนวคดเกยวกบการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ10.2 การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ10.3 การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ

แนวคด1. การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ชวยใหเดกสามารถรจกอารมณ

ตนเองและผอน รจกการจดระเบยบตนเองและการมคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงาม โดยมหลกการและแนวทางการจดประสบการณทใหความส�าคญกบพฒนาการเดก การท�างานของสมอง การเรยนรอยางมความสข และการประสานความรวมมอระหวางบานสถานศกษาชมชนและสงคม

2. การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจเปนการจดกจกรรมทชวยสงเสรมการรจกอารมณตนเองและผอน การจดระเบยบตนเองรวมถงการมคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงาม ซงการจดกจกรรมดงกลาวจ�าเปนตองใชสอประกอบการจดกจกรรม เพอชวยใหเดกไดพฒนาดานอารมณ-จตใจไดอยางมประสทธภาพ

3. การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ เปนการประเมนการรจกอารมณตนเองและผอน การจดระเบยบตนเองรวมถงการมคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงาม สามารถประเมนไดอยางหลากหลายโดยใชวธการสงเกต บนทกพฤตกรรม และการประเมนการปฏบตงาน

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 10 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายแนวคดเกยวกบการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจได2. อธบายวธการจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจได3. อธบายการประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

10-3การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ

กจกรรมระหวางเรยน1. ท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 102. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 10.1–10.33. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน4. ฟงซดเสยงประจ�าชดวชา5. ชมดวดประกอบชดวชา (ถาม)6. ท�าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 10

สอการสอน1. เอกสารการสอน2. แบบฝกปฏบต3. ซดเสยงประจ�าชดวชา4. ดวดประกอบชดวชา(ถาม)

การประเมนผล1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ�าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท�าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 10 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 10.1

แนวคดเกยวกบการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย


โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 10.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง10.1.1 ความส�าคญและจดมงหมายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดาน

อารมณ-จตใจ10.1.2 หลกการและแนวทางการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ10.1.3 ขอบขายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ

แนวคด1. การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจมความส�าคญชวยใหเดก

ไดรบการตอบสนองความตองการพนฐานทางอารมณ ชวยใหเดกเขาใจอารมณความรสกของตนและสามารถจดระเบยบตนเองได ชวยใหเดกมสขภาพจตทด และชวยใหเดกไดรบการหลอหลอมการเปนคนด

2. การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจมหลกการทส�าคญคอ หลกพฒนาการเดก หลกการเรยนรทสอดคลองกบการท�างานของสมอง หลกการเรยนรอยางมความสข และหลกการประสานความรวมมอระหวางบาน สถานศกษาและชมชน โดยมแนวทางการจด ไดแก การจดประสบการณทเนนผเรยนเปนส�าคญ การจดประสบ-การณการเรยนรอยางมความสข และการจดประสบการณทบาน สถานศกษาและชมชนมสวนรวม

3. ขอบขายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ครอบคลมทงดานการรจกอารมณตนเองและผอน ดานการจดระเบยบตนเอง รวมถงดานการมคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงาม

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วตถประสงคเมอศกษาตอนท 10.1 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายความส�าคญและจดมงหมายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดาน

อารมณ-จตใจได2. อธบายหลกการและแนวทางการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-

จตใจได3. อธบายขอบขายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เรองท 10.1.1

ความส�าคญและจดมงหมายของการจดประสบการณเพอพฒนา

เดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ

ในขณะทพฒนาการดานรางกายของเดกปฐมวยมการเจรญเตบโต พฒนาการทางดานอารมณ-จตใจกเชนเดยวกน เดกวย 3-6 ป จะแสดงออกดานอารมณเดนชดขน จตใจของเดกวยนเปรยบเสมอนฟองน�าทพรอมจะซมซบทกสงผานเขามา และเกบสะสมขอมลทไดรบอยตลอดเวลา หากเดกไดรบการจดประสบการณทถกตองเหมาะสม จะท�าใหเดกมพฒนาการดานอารมณ-จตใจทด ในเรองนจะกลาวถงความส�าคญและจดมงหมายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ดงรายละเอยด ตอไปน

ความส�าคญของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจการจดประสบการณดานอารมณ-จตใจมความส�าคญตอเดกปฐมวยหลายอยาง ดงมรายละเอยด

ตอไปน1. ชวยใหเดกไดรบการตอบสนองความตองการพนฐานทางอารมณ มผกลาววาเดกปฐมวยเปน

วยเจาอารมณ การแสดงออกทางอารมณของเดกวย 3-6 ปจะมความรนแรงกวาวยทารก เมอมอารมณจะแสดงออกอยางเตมท ไมมปดบงซอนเรน แตจะเกดเพยงชวครแลวหายไป การทเดกเปลยนแปลงอารมณงายเพราะมความสนใจระยะสน ไมสนใจอะไรนาน เมอมสงใดนาสนใจกจะเปลยนอารมณไปตามสงนน เดกสวนมากรสกวาตนสามารถท�ากจกรรมตางๆ ไดมากกวาทผใหญอนญาตใหท�า และขดขนทจะอยในขอบเขตทผใหญวางไว นอกจากนยงโกรธเมอไมสามารถท�าสงทตนเองคดวาจะท�าไดส�าเรจ รสกผดหวงและเกรยวกราด แตเมอมโอกาสไดเลนกบเพอนหรอท�ากจกรรมกบบคคลอนมากขนและเมอมอายมากขน ระดบความรนแรงและการเปลยนแปลงทางอารมณของเดกจะลดนอยลง (อรณ หรดาล, 2548, น. 26-27) ซงถาพอแม ผปกครอง และครไดท�าความเขาใจเกยวกบธรรมชาตความตองการพนฐานทางอารมณของเดก และจดประสบการณใหเดกอยางเหมาะสม อาท กจกรรมศลปะ ไดแก วาดภาพอสระ ปนแปงโด ฯลฯ กจกรรมเลนปนปาย เลนน�าทราย หรอการเลนเปดโอกาสใหเดกรวมสรางขอตกลงรวมกน ฯลฯ จะชวยใหเดกมพฒนาดานอารมณ-จตใจอยางเหมาะสม เพราะไดรบการตอบสนองตามความตองการพนฐาน

2. ชวยใหเดกเขาใจอารมณความรสกของตนและสามารถจดระเบยบตนเองได การทเดกเขาใจอารมณความรสกของตนไดอยางถกตองแทนการเกบกดไวหรอระบายออกไปโดยขาดการควบคม การแสดงอารมณทเปดเผย ตรงไปตรงมา เปนลกษณะพนฐานของผมความฉลาดทางอารมณ การรตววาก�าลงโกรธ เสยใจ นอยใจ อจฉา น�าไปสการบรหารจดการอารมณไดอยางถกตองดวยตนเอง นอกจากนเดกปฐมวยจ�าเปนตองเรยนรการจดระเบยบตนเองจะท�าใหสามารถปรบอารมณ พฤตกรรม และความคดให

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


พรอมรบมอกบสถานการณทก�าลงเกดขนเพอไปสเปาหมายได มฉะนนจะสงผลใหเดกมพฤตกรรมกาวราว เอาแตใจ ไมสามารถด�าเนนชวตประจ�าวนไดอยางมความสข กระบวนการสรางความสมพนธตงแตแรกเรมระหวางตวเดกกบพอแม ผปกครอง และคร การอบรมเลยงดและการแสดงออกตอพฤตกรรมการแสดงออกทางอารมณของเดกมความส�าคญยงเพราะจะมสวนก�าหนดความรสก บคลกภาพและลกษณะนสยของเดก (พชร ผลโยธน, 2548, น. 1-31) ทงนจตตนนท บญสถรกล (2558, น. 3-30) ไดกลาวถงความสามารถของเดกปฐมวยทจะเกดการเรยนรทางอารมณเพอน�าไปสสมพนธภาพทดกบผอนไดอยางเหมาะสมคอ 1) ความสามารถดานความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal Intelligence) เปนความสามารถ ในการเขาใจบคคลอน สามารถท�ากจกรรมกลมกบเพอนไดอยางสนกสนาน มการแสดงออกทเหมาะสมตออารมณ ความรสกและความปรารถนาของตนและผอน 2) ความสามารถภายในของบคคล (Intrapersonal Intelligence) เปนความสามารถในการรจกตนเองในดานความรสกและการแสดงออกอยางเหมาะสม มองตนเองในทางทด รบรในความสามารถของตนเอง สามารถคดแสดงออกและใชความสามารถอยางสรางสรรค ซงถาพอแม ผปกครอง และครมปฏสมพนธใกลชดตอเดก เสรมสรางการเรยนรทางดานอารมณโดยแนะน�าใหเดกรจกอารมณทก�าลงเกดขนและวธการจดการกบอารมณนนดวยวธการตางๆ เชน เวลาเดกโกรธ ผใหญอาจพดกบเดกวา เรามาเปาไลเจาตวโกรธกนไหม หรอ หนมาขดๆ บนกระดาษนไหมเวลาโกรธ ฯลฯ เพอใหเดกรเทาทนอารมณตนเองอนจะน�าไปสการแสดงออกทางพฤตกรรมทเหมาะสม

3. ชวยใหเดกมสขภาพจตทด มงานวจยยนยนวาการไดพบกบความพงพอใจในชวต ท�าใหฮอรโมนความเครยด เชน Cortisol ลดระดบลง ชวยใหระบบภมคมกนแขงแรง ตานทานโรคไดด เพยงแคการนกถงความทรงจ�าทมความสขกสามารถท�าใหภมตานทานโรคดขน ซงศนยกลางของความพงพอใจในสมองไมไดมต�าแหนงเดยว แตประกอบดวยหลายต�าแหนงทท�างานเชอมโยงกนเปนวงจรดวยสาร สอประสาท (Neurotransmitters) ซงเปนสารเคมในสมอง คอ สาร Dopamine และสาร Serotonin ซง Mcbride นกจตวทยาชาวออสเตรเลย เรยกภาวะทความรสกของรางกายถกกระตนจนถงระดบทเกดความพงพอใจสงสดวา Bliss Point รางกายของคนเราทกคนมกลไกควบคมตนเองใหไดรบความพงพอใจอยางเตมทอยเสมอ ซงวธการทท�าใหเกดความพงพอใจทเกดขนไดงายและเปนไปตามธรรมชาตของเดกมากทสดคอ การเลน (อญญมณ บญซอ, 2551, น. 58) ดงนน การจดกจกรรมใหเดกไดเลนในสงทชอบและพอใจ เหมาะสมกบวย และความสามารถของเดก ไมบงคบใหเดกท�าสงทยากเกนวยเชนบงคบใหอานเขยน เรยนเลขในขณะทเดกยงไมพรอม ใหเดกเลนของเลนทเลนแลวประสบผลส�าเรจ จะชวยใหเดกไมเครยดและมสขภาพจตด

4. ชวยใหเดกไดรบการหลอหลอมการเปนคนด เดกในชวงปฐมวยเปนชวงเวลาทส�าคญทสด ชวงหนง เปนชวงเวลาทโอกาสทองของการเรยนร (windows of opportunity) เปดกวางเตมท เปน ชวงเวลาทองของการสอนในเรองการรถกรผด การกระท�าทแตกตางกนสงผลตอผลลพธแตกตางกน รวมทงเปนชวงเวลาทส�าคญในการฝกการควบคมอารมณ การรอคอย การอดทนตอความยากล�าบาก อปสรรคตางๆ จนสามารถประสบความส�าเรจได ซงถาเดกไมไดเรยนรสงตางๆ เหลานในชวงวยทเหมาะสม ผานชวงเวลาทดทสดของการเรยนรเรองนนๆ ไปแลว การพฒนาในภายหลงจะท�าไดคอนขางยาก ซงพฒนาการทางจรยธรรมของบคคลขนอยกบพฒนาการทางสตปญญาของบคคลนน เดกทอายต�ากวา 8 ป เปนวยทจะรบ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กฎเกณฑและมาตรฐานทางจรยธรรมจากบดามารดาและคร ในชวงปฐมวยนจงถอไดวาเปนระยะเวลาทส�าคญในการอบรมกลอมเกลาและปลกฝงใหเดกเปนคนด จงควรจดกจกรรมทฝกเดกใหรจกการควบคมอารมณตนเองโดยสอดแทรกเขาไปในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ�าวนทงการกน การนอน และการเลน/ท�างานกบพนองและเพอน เรยนรการถกผดสงทควรท�าไมควรท�าจากการฟงนทาน เลนบทบาทสมมต และท�ากจวตรประจ�าวนทบานและสถานศกษา

สรปไดวาการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจมความส�าคญ ชวยใหเดกไดรบการตอบสนองตามความตองการพนฐานทางอารมณ ชวยใหเดกเขาใจอารมณความรสกของตนและสามารถจดระเบยบตนเองได ชวยใหเดกมสขภาพจตด และชวยใหเดกไดรบการหลอหลอมการเปนคนด

จดมงหมายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ มจดมงหมายส�าคญดงน 1. เพอใหเดกมสขภาพจตทดและมความสข โดยเดกในวยน มความราเรง สดชนแจมใสและ

อารมณด เหมาะสม บอกหรอแสดงทาทางพอใจในผลงานและความสามารถของตนเองและผอนได เดกสนใจและมความสขขณะท�างานศลปะ ฟงเพลง และการเคลอนไหว แสดงและชนชมผลงานศลปะของตนเองและผอน แสดงทาทาง/เคลอนไหวประกอบเพลง จงหวะ และดนตร ยงพอแม ผปกครอง และครเปดโอกาสใหเดกไดมองเหนและมความซาบซงในความงามของศลปะ ดนตรและการเคลอนไหว เดกจะสามารถสะทอนตนเองผานการท�ากจกรรมทหลากหลาย

2. เพอใหเดกรบรอารมณความรสกของตนและมทศนคตเชงบวกตอตนเอง การทเดกเขาใจอารมณความรสกของตนและมทศนคตทดตอตนเองจะชวยใหเดกเรยนรอยางกระตอรอรน กลาเผชญกบสงทาทายใหมๆ พอแม ผปกครอง และครควรจดกจกรรมใหเดกไดแสดงความรสกตอเหตการณตางๆ ทเกดขนตามโอกาสและความเหมาะสม โดยใหค�าแนะน�า ค�าชนชม แสดงความรกดวยการกอดและบอกรกเดกอยางสม�าเสมอและสรางความเชอมนแกเดก เปดโอกาสใหเดกท�ากจกรรมตางๆ ทเดกชอบหรอถนด

3. เพอใหเดกไดเรยนรการจดระเบยบตนเอง โดยธรรมชาตความสามารถในการจดระเบยบตนเองของเดกนนไมสามารถเกดขนไดเอง จ�าเปนตองไดรบการฝกฝนและพฒนาอยางตอเนอง ดงนน พอแม ผปกครอง และครจ�าเปนตองจดกจกรรมตางๆ ทจะชวยพฒนาความสามารถในการจดระเบยบตนเอง ไดแก การยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ความจ�าเพอใชงาน การยดหยนความคด การใสใจจดจอ การควบคมอารมณ และการตดตามประเมนตวเอง ซงจะชวยใหเดกสามารถควบคมอารมณ ความคดและการกระท�า เพอใหบรรลตามเปาหมายทตองการได

4. เพอใหเดกมคณธรรมจรยธรรมและมจตใจทดงาม เดกในวยนจะตองรวาสงใดถกและสงใดผด มความรกความเมตตากรณาตอสงแวดลอมรอบตว มความรบผดชอบ สามารถท�างานทไดรบมอบหมายจนส�าเรจดวยตนเอง พอแม ผปกครอง และครควรสนบสนนและสงเสรมใหเดกมความรบผดชอบตอตนเอง มความเมตตากรณาตอสงแวดลอมรอบตว แยกแยะสงดทควรท�าและสงไมดทไมควรท�าได อนจะเปนพนฐานส�าคญทเดกจะเตบโตเปนพลเมองทดของประเทศชาตตอไป

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สรปไดวาการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจมจดมงหมายส�าคญคอ เพอใหเดกมสขภาพจตทดและมความสข เพอใหเดกรบรอารมณความรสกของตนและมทศนคตเชงบวกตอตนเอง เพอใหเดกไดเรยนรการจดระเบยบตนเอง และเพอใหเดกมคณธรรม จรยธรรม และมจตใจทดงาม

กจกรรม 10.1.1

ใหอธบายความส�าคญและจดมงหมายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ

แนวตอบกจกรรม 10.1.1

1. การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจมความส�าคญตอเดก ชวยใหเดกไดรบการตอบสนองความตองการพนฐานทางอารมณ ชวยใหเดกเขาใจอารมณความรสกของตนและสามารถจดระเบยบตนเองได ชวยใหเดกมสขภาพจตด และชวยใหเดกไดรบการหลอหลอมการเปนคนด

2. การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ มจดมงหมายส�าคญหลายประการคอ เพอใหเดกมสขภาพจตทดและมความสข เพอใหเดกรบรอารมณความรสกของตนและมทศนคตเชงบวกตอตนเอง เพอใหเดกไดเรยนรการจดระเบยบตนเอง และเพอใหเดกมคณธรรม จรยธรรม และมจตใจทดงาม

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



หลกการและแนวทางการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย


การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจมจดมงหมายส�าคญ เพอใหเดกมสขภาพจตทดและมความสข เพอใหเดกรบรอารมณความรสกของตนและมทศนคตเชงบวกตอตนเอง เพอใหเดกไดเรยนรการจดระเบยบตนเองได และเพอใหเดกมคณธรรม จรยธรรม และมจตใจทดงาม ในการจดประสบการณเพอใหบรรลวตถประสงคดงกลาวได พอแม ผปกครอง และครควรศกษาและท�าความเขาใจถงหลกการและแนวทางการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ดงมรายละเอยด ตอไปน

หลกการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ควรยดหลกการจดทส�าคญดงน1. หลกพฒนาการเดก พฒนาการของมนษยเปนการเปลยนแปลงทเกดขนในตวมนษยเรมตงแต

ปฏสนธตอเนองไปจนตลอดชวต ซงครอบคลมการเปลยนแปลงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ เดกในชวงปฐมวยมการแสดงออกทางอารมณรนแรงกวาวยทารก มผกลาววาเดกปฐมวยเปนวยเจาอารมณ เมอมอารมณจะแสดงออกเตมท ไมมปดบงซอนเรนแตจะเกดเพยงชวครแลวหายไป การทเดกเปลยนแปลงอารมณงายเพราะมความสนใจระยะสน ไมสนใจอะไรนาน เมอมสงใดนาสนใจกจะเปลยนอารมณไปตามสงนนๆ เดกวยนจ�าเปนตองไดเรยนรวาสงใดเปนความถกตองไมถกตอง สงใดเปนความดหรอไมด พฤตกรรมใดเหมาะสมหรอไมเหมาะสม เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางมความสข สงตางๆ เหลานเดกจะไดเรยนรอยางคอยเปนคอยไป ซมซาบเขาสการรบรของเดก เรมตงแตจ�าใจท�าตามทผใหญบอกไปจนถงการรวาสงใดควรท�าหรอไมควรท�าจากการพจารณาของตนเองในสถานการณตางๆ (อรณ หรดาล, 2548, น. 2-47) การทเดกจะไดรบการพฒนาอารมณ-จตใจทดได เดกตองไดรบการตอบสนองในสงทตนพอใจในแตละชวงอาย ไดรบความรกความอบอนอยางเพยงพอจากผใกลชด มโอกาสชวยเหลอตนเอง ท�างานทเหมาะสมกบวย และมอสระทจะเรยนรในสงทตนอยากรรอบๆ ตนเอง ดงนน หลกพฒนาการเดก จงเปนเสมอนแนวทางใหพอแม ผปกครอง และครไดเขาใจอารมณ-จตใจของเดก สามารถจดประสบการณเพอการพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจไดอยางเหมาะสมชดเจนยงขน

2. หลกการเรยนรทสอดคลองกบการท�างานของสมอง เนองดวยอารมณมความสมพนธอยางยงตอการท�างานของสมองและกระบวนการเรยนรโดยสงผลตอการรบร การคด ความสนใจ ความตงใจและความจ�า ซงอาจกระตนหรอยบยงประสทธภาพของการเรยนรใหเพมขนหรอลดลงได ขนอยกบประสบการณทเดกไดรบ ดงนนพอแม ผปกครอง และคร จงควรจดกจกรรมเพอชวยเปดสมองสวน Limbic ซงเปน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สมองทเกยวของกบอารมณ เพอเพมประสทธภาพในการเรยนรโดยจดกจกรรมทสนกสนาน ผอนคลาย ไมตงเครยด ไมกดดน เปดโอกาสใหเดกไดเลอกท�าสงทสนใจ ไดมสวนรวม จดบรรยากาศใหมความอบอน มนคง ผอนคลาย ปลอดภย ท�าใหเดกมความสขและประทบใจเกดการหลงสารเคมในสมอง สงผลใหเดกเกดความกระตอรอรน ตนตว อยากรอยากเหน สนใจอยากเรยนรและกระท�าสงตางๆ เดกจงเรยนรไดอยางมประสทธภาพ สามารถจดจ�าไดดและมทศนคตทดตอการเรยนร ในทางตรงกนขาม หากเดกเรยนรดวยการทองจ�า ไมไดคด ไมไดลงมอกระท�า ไมรความหมายของสงทเรยน มงเนนวชาการและการแขงขนมากเกนไป ท�าใหเดกเรยนรอยางไมมความสข เกดความเครยด ความกงวล ความเศรา สมองจะหลงสารเคมซงไปสกดกนกระบวนการเรยนรของสมอง สงผลใหประสทธภาพของการเรยนรลดลง (ศนสนย ฉตรคปต และคณะ, 2544; ส�านกงานบรหารและพฒนาองคความร, 2558; Caine & Caine, 1998; Gordon & Browne, 2014 อางถงใน สมาคมอนบาลศกษาแหงประเทศไทยฯ, 2559, น. 12-13) นอกจากน ยงมงานวจยทชชดวาชวงวย 3-6 ปน เปนชวงเวลาส�าคญในการพฒนาการจดระเบยบตนเอง (self regulation) ซงหมายถงกระบวนการทางความคดในสวน “สมองสวนหนา” ทเกยวของกบความคด ความรสก การกระท�า อนมผลตอความส�าเรจในชวต ทงการงาน การเรยน เดกทกคนมศกยภาพทจะพฒนาการจดระเบยบตนเองได แตเดกคนไหนจะแขงแรงพาใหชวตส�าเรจหรอออนแอจนเปนปญหากบชวต กขนอยกบวาเดกแตละคนมโอกาสพฒนาการจดระเบยบตนเองไดมาก-นอยเพยงไร ในชวงปฐมวยนจงควรใหเดกไดฝกการใชสมองสวนหนาโดยมกจกรรมทสงเสรมใหเดกรจกการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ความจ�าเพอใชงาน การยดหยนความคด การใสใจจดจอ การควบคมอารมณ และการตดตามประเมนตวเอง จากการท�ากจกรรมประจ�าวนทงทบานและสถานศกษา

3. หลกการเรยนรอยางมความสข การเรยนรของมนษยมผลสบเนองมาจากประสบการณตางๆ ทไดรบ การเปลยนแปลงพฤตกรรมเกดขนจากกระบวนการทเดกมปฏสมพนธกบบคคลและสงแวดลอมรอบตว โดยเดกจะตองเปนผกระท�าใหเกดขนดวยตนเอง และการเรยนรจะเปนไปไดดถาเดกไดใชประสาทสมผสทงหา ไดเคลอนไหว มโอกาสคดรเรมตามความตองการและความสนใจของตนเอง รวมทงอยในบรรยากาศทเปนอสระ อบอนและปลอดภย (กระทรวงศกษาธการ, 2547, น. 4) ทานพระธรรมปฎก ไดกลาวถงการเรยนรอยางมความสขไว 2 แบบคอ 1) ความสขทอาศยปจจยภายนอก เปนความสขทเกดจากสภาพแวดลอม คอมกลยาณมตร เปนผสรางบรรยากาศแหงความรก ความเมตตา และชวยใหสนก ซงตองระวงเพราะถาควบคมไมด ความสขแบบนจะท�าใหเดกออนแอลง ยงถากลายเปนการเอาใจหรอตามใจ จะยงออนแอลงไปท�าใหเกดลกษณะพงพา และ 2) ความสขทเกดจากปจจยภายใน เปนความสขทเกดจากภายในตวเดกเอง ซงเปนอสระ ไมตองพงผอน กลาวคอ เดกเกดนสยใฝร ใฝเรยน ใฝสรางสรรค และมความสขจากการสนองความใฝร ความสขแบบนท�าใหคนเขมแขง เขาจะมความสขเมอไดเรยนร เมอยงท�ากยงมความสข และยงมความเขมแขง ดงนน การสรางบรรยากาศใหเกดการเรยนรอยางมความสขจงควรมงสรางความสขจากปจจยภายใน โดยมปจจยภายนอกเปนองคประกอบน�าทาง กจะชวยพฒนาเดกใหเปนผรกการเรยนรอยางแทจรง สายสร จตกล (2543 น. 56-57 อางถงใน อรณ หรดาล, 2548, น. 2-29) กลาวไววา “การเรยนรของเดกปฐมวยตองเรยนรอยางมความสข ไมใชเรยนรทามกลางการจ�ากดความเปนอสระเสรของความคด ทามกลางการต�าหนตเตยน ถกท�าโทษและดดาหรออยในกรอบกกขง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


แมแตรางกายกเคลอนไหวไมได ทส�าคญเราตองเขาใจวา การเรยนรอยางมความสขคอ เดกอยทามกลางผทเขารกและรกเขา มความไววางใจและเชอใจ อยทามกลางภาวะแวดลอมทสงเสรม สนบสนนและเออ ทกวถทางใหเขาไดเรยนรและเตบโต” ซงวถการเรยนรของเดกปฐมวยเปนการเรยนรผานการกลอมเกลาจตใจ-อารมณ สนทรยภาพ การใหเดกไดมประสบการณตรง ไดสมผสกบธรรมชาต สงแวดลอมรอบตว น�า พช สตว รวมทงไดท�ากจกรรมทหลากหลาย เชน ฟงเพลง ท�ากจกรรมศลปะสรางสรรค ฯลฯ จะชวยใหเดกมอารมณและจตใจออนโยนและมสนทรยภาพ (สมน อมรววฒน, 2546, น. 23) การเลน ถอเปนกจกรรมทส�าคญในชวตเดกทกคน เดกจะรสกสนกสนาน เพลดเพลน ไดสงเกต มโอกาสท�าการทดลอง สรางสรรค คดแกปญหาและคนพบดวยตนเอง การเลนจะมอทธพลและมผลดตอการเจรญเตบโต ชวยพฒนารางกาย ไดใชประสาทสมผสและการรบร ผอนคลายอารมณ และแสดงออกถงตนเอง เรยนรความเปนอยของผอน สรางความสมพนธอยรวมกบผอนกบธรรมชาตรอบตว การเรยนรอยางมความสข จงเปนหลกส�าคญประการหนงของการจดประสบการณเพอการพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ

4. หลกการประสานความรวมมอระหวางสถานศกษากบบานและชมชน เดกแตละคนมความแตกตางกน ทงนเนองจากสภาพแวดลอมทเดกเจรญเตบโตขนมา การอบรมเลยงดในครอบครวมผลตอความรสกมนคง ปลอดภย พอแม ผปกครอง และครจะตองมการแลกเปลยนขอมล ท�าความเขาใจพฒนาการและการเรยนรของเดก ตองยอมรบและรวมมอกนรบผดชอบ หรอถอเปนหนสวนทจะตองชวยกนพฒนาเดกใหบรรลเปาหมายทตองการรวมกน ดงนน ครจงมใชจะแลกเปลยนความรกบพอ แม ผปกครองเกยวกบการพฒนาเดกเทานน แตจะตองใหพอ แม ผปกครอง มสวนรวมในการพฒนาเดกดวย

สรปไดวาหลกการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจประกอบดวย หลกพฒนาการเดก หลกการเรยนรทสอดคลองกบการท�างานของสมอง หลกการเรยนรอยางมความสข และหลกการประสานความรวมมอระหวางบาน สถานศกษา และชมชน

แนวทางการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจจากหลกการจดประสบการณดงกลาว สามารถน�ามาใชเปนแนวทางในการจดประสบการณเพอ

พฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ไดดงน1. การจดประสบการณทเนนผเรยนเปนส�าคญ ในการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย

ดานอารมณ-จตใจทใหความส�าคญกบผเรยนนน เนนใหเดกเรยนรตามความสนใจ ความถนดของตนเอง ใหเดกรกและภาคภมใจในตนเอง สามารถสรางความดงามในชวตไดตอไป หรอรคณคาของชวต ใหเดกมคณธรรม จรยธรรม วฒนธรรม พอแม ผปกครอง และครควรจดบรรยากาศการเรยนรทมความสข รสกปลอดภย มสอการเรยนรทเปนรปธรรม สนบสนนใหเดกเกดการเรยนรไดเหมาะสมสอดคลองกบธรรมชาตของเดกปฐมวย ใหเดกไดฝกฝนและสงเสรมการควบคมอารมณ ความรสกของตนเอง สามารถแสดงอารมณความรสกตอผอนไดเหมาะสมตามวย และพฒนาอารมณในสวนด คอ สรางความมนคง เชอมน ภาคภมใจในตนเองได มความสขและเหนคณคาของชวต การจดประสบการณการเรยนรส�าหรบเดกปฐมวยทเนน ผเรยนเปนส�าคญจะประสบความส�าเรจได ตอเมอพอแม ผปกครอง และครลดบทบาทลงเปนเพยงผอ�านวยความสะดวกในการเขาถงแหลงเรยนรใหกบเดก เชน จดเตรยมวสด อปกรณ หนงสอ ขอมล เพอใหเดก

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ไดใชความสามารถในการแสวงหาความรและพฒนาตนเองไดเตมศกยภาพผานการเลน ผลจากการวจยพบวา ผใหญทมวธปฏบตตอเดกในระหวางทเดกเลนทท�าใหเดกไมพฒนาคอ ผใหญทปลอยใหเดกเลนตามยถากรรม บางคนใชเวลาทเดกเลนอสระ ท�างานอนๆ ของตนเอง ผใหญทปกปองเดกมากเกนไป คอมความระแวดระวงกบการกระท�าของเดก และยงเปนคนทคอนขางยดกบความคดของตนเองวาเดกควรจะมพฤตกรรมทเปนไปตามสงทคด และพยายามใหเดกคดและท�าตามขนตอนทตนคดวาเหมาะสมทสด จงท�าใหผใหญมกจะเขามามบทบาทตอความคดของเดกวาเดกควรจะท�าอยางไร เลนแบบไหน ค�าวา ไม, อยา, ดแมส จะปรากฏในระหวางการสนทนาหรอการสอนเดกเปนประจ�า โอกาสทเดกจะไดเลนตามธรรมชาต ไดปฏบตจรงตามวสยของเดกคอยๆ ลดลง (อญญมณ บญซอ, 2551, น. 102)

2. การจดประสบการณการเรยนรอยางมความสข จากการทอารมณสงผลตอการเรยนรและพฒนาการทกดานของเดก ดงนนปฏสมพนธของพอแม ผปกครอง และครกบเดกตองเปนไปในเชงบวก ผใหญควรมอารมณด ยมแยมแจมใส แสดงความรกและความเมตตาตอเดกอยางจรงใจ หมนใหก�าลงใจและขอมลยอนกลบทนท ไดแก แสดงความชนชมบอกวามสงด/เปนประโยชน/นาสนใจอะไรบาง หรอเสนอแนะ บอกวาควรปรบปรงอะไรบาง เพอใหเดกไดชนชมงานของตนเองและคดวางแผนปรบปรงแกไขดวยตนเอง พรอมทงใชค�าพดเชงบวกและสงเสรมความคดเชงบวกเพอน�าเดกไปสการบรรลเปาหมายอยางมคณภาพ (ขวญฟา รงสยานนท, 2559, น. 53) นอกจากนนในการจดประสบการณการเรยนรอยางมความสข ควรใหเดกมโอกาสเลอกท�ากจกรรมตามความถนดหรอความสนใจของเดกทเหมาะสมกบวยและพฒนาการลกษณะของกจกรรมมทงในรมและกลางแจง กจกรรมมความสนกสนาน ไมตงเครยด ไมท�าใหเดกรสกอดอดใจ ใหอสระกบเดกในการคดสรางสรรค สรางผลงานหรอปรบเปลยนวธการเลนทแปลกใหม ในบรรยากาศทเปนอสระ อบอนและปลอดภย โดยมพอแม ผปกครอง และคร ดแลอยางใกลชด

3. การจดประสบการณทบาน สถานศกษา ชมชน และสงคมมสวนรวม พอแม ผปกครองควรไดรบความร ความเขาใจ และมทกษะในการอบรมดแลจดประสบการณและจดสภาพแวดลอมทงกายภาพและจตภาพเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจอยางเหมาะสมกบระดบพฒนาการ โดยสามารถเขาถงความรจากสอสงพมพ นตยสาร โปสเตอร แผนพบ รายการวทยโทรทศน website สถานศกษามบทบาทส�าคญในการจดกจกรรมใหการศกษาแกพอแม ผปกครองในรปแบบ การประชมกลมใหญ กลมเลก กจกรรมสมพนธบานกบสถานศกษา แผนพบและจดกจกรรมแนะแนวความรเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจแกพอแม ผปกครอง สงเสรมใหผปกครองรวมสงเกตและประเมนพฒนาการเดกดานอารมณ-จตใจ ผปกครอง ชมชน และสงคมมสวนรวมสนบสนนกจกรรมการเรยนการสอน นอกจากนสอมวลชนมบทบาทส�าคญในการปกปองคมครองสทธ เฝาระวงและรวมพฒนาเดกโดยวธเผยแพรความรและทกษะในการอบรมเลยงดเดก กระตนใหสงคมเหนความส�าคญของการพฒนาเดกโดยเฉพาะอยางยงการอบรมเลยงดภายในครอบครว ซงมผลตอความรสกมนคงปลอดภยและความผกพน เดกทรสกปลอดภยและมความมนคงจะเรมรจกควบคมตนเอง และความผกพนทเกดขนกบคนทมความส�าคญกบเดกจะชวยใหเดกมความสมพนธทดกบคนอน จดการความเครยดได มสขภาพจตทด (พชร ผลโยธน, 2549, น. 11-9; อญชล ไสยวรรณ, 2552)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สรปไดวาการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ มแนวทางการจดทส�าคญ ไดแก การจดประสบการณทเนนผเรยนเปนส�าคญ หลกการเรยนรทสอดคลองกบการท�างานของสมอง การจดประสบการณการเรยนรอยางมความสข และการจดประสบการณทบาน สถานศกษา ชมชน และสงคมมสวนรวม


ใหระบหลกการและแนวทางการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ


1. หลกการส�าคญในการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจทพอแม ผปกครอง และครตองค�านงถง ไดแก หลกพฒนาการเดก หลกการเรยนรทสอดคลองกบการท�างานของสมอง หลกการเรยนรอยางมความสข และหลกการประสานความรวมมอระหวางสถานศกษา บาน และชมชน

2. แนวทางการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ไดแก การจดประสบการณทเนนผเรยนเปนส�าคญ การจดประสบการณการเรยนร อยางมความสข และการจดประสบการณทบาน สถานศกษา ชมชนและสงคมมสวนรวม

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ขอบขายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย


พฒนาการทางดานอารมณ-จตใจ เปนกระบวนการเปลยนแปลงการแสดงออกทางอารมณทเกดขนภายในจตใจ รวมถงความสามารถในการรบรอารมณตวเองและผอน ไมวาจะเปนความรสกสนกสนาน ราเรง ดใจ โกรธ ตกใจ ฯลฯ เดกจะแสดงอารมณออกมาตามประสบการณและสภาพแวดลอมของแตละคนโดยมการตอบสนอง 2 ลกษณะคอ ในลกษณะทสงคมยอมรบ จะมการตอบสนองในทางทด มความถกตองเหมาะสม และในทางตรงกนขาม เดกบางรายอาจจะมพฒนาการทางดานอารมณ-จตใจเปนไปในลกษณะทสงคมไมยอมรบกได ขอบขายการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ จงควรใหครอบคลมสงตอไปน

1. ดานการรจกอารมณตนเองและผอน ลกษณะเดนทางอารมณของเดกในชวงวย 3-6 ป มกเปนเดกทแสดงออกอยางเปดเผยชดเจนและแสดงออกตรงๆ เชน โกรธ กลว อจฉารษยา รก รนเรง โมโห หงดหงด อยากรอยากเหน เอาแตใจตนเอง ซงลกษณะอารมณตางๆ นจะเกดขนเนองจากการทเดกรสกผกพนอยกบตนเอง ยดตนเองเปนส�าคญ ตองการเปนจดรวมความสนใจมากกวาทจะไปสนใจผอน และเนองจากเดกวยนจะตองออกไปอยศนยพฒนาเดกเลกหรอโรงเรยนอนบาล ท�าใหเดกชวงวยน มสภาพอารมณทหลากหลายมากกวาชวงวยแรกเกดถง 3 ป เปรยบเทยบไดวาเดกมอารมณคลายผใหญมากขน แตดวยความรประสบการณและวฒภาวะของเดกยงไมเพยงพอ ดงนนจงท�าใหเดกไมทราบถงวธการทจะแสดงพฤตกรรมทเหมาะสมกบลกษณะอารมณทเดกรสก นอกจากนเดกในวยนสามารถเรยนรการแยกแยะอารมณไดแลว ถาเดกไมสามารถกาวขามอารมณเหลานนไปได จะเกดผลสะทอนกลบเมอเดกโตขน คอไมกลาเผชญอปสรรคและความยากล�าบาก นอกจากน เดกในวยนเรมมความเขาใจอารมณของผอนได ลกซงขน มความเขาใจเกยวกบอารมณทซบซอนขน การผานประสบการณตางๆ ทางอารมณจะชวยใหเดกสรปความคดรวบยอดเกยวกบอารมณได เดกทจะเขาใจความรสกของผอนและสามารถแสดงความเหนอกเหนใจผอนไดนน ตองสามารถมองเหนสถานการณจากมมมองของผนน ความสามารถนเรมปรากฏในชวงวย 4-5 ป

ขอบขายของการรจกอารมณตนเองและผอน ไดแก1.1 การรจกอารมณความรสกของตนเองและความแตกตางระหวางอารมณตาง ๆ

1) ความรสกในลกษณะตางๆ เชน พอใจ ไมพอใจ รก ชอบ โกรธ เกลยด กลว สข ฯลฯ

2) การแยกแยะและควบคมการแสดงออกของอารมณดวยทาทาง สหนา และ พฤตกรรมอนๆ อยางเหมาะสมเมอเผชญกบสถานการณตางๆ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1.2 การรจกอารมณความรสกของผอน ไดแก การเอาใจเขามาใสใจเรา เปนความสามารถในการรบรเขาใจอารมณความรสกนกคดความตองการของผอน มความเมตตาพรอมทจะชวยเหลอผอน

2. ดานการจดระเบยบตนเอง หมายถงความสามารถในการควบคมความคด อารมณ และการ กระท�าใหพรอมรบมอหรอเขากนไดกบสถานการณทก�าหนดให หรอทก�าลงเกดขนเพอไปสเปาหมาย (นวลจนทร จฑาภกดกล, 2559) การจดระเบยบตนเองมความส�าคญอยางยงทตองไดรบการพฒนา เพราะชวยใหเดกมความสามารถในการควบคมตนเอง เดกทจดระเบยบตนเองไดดจะควบคมตนเองไดด ถอเปนพนฐานส�าคญของการพฒนาเดกไปสความมวนย (สมาคมอนบาลศกษาแหงประเทศไทยฯ, 2559, น. 15) ในการก�าหนดขอบขายของการจดระเบยบตนเอง มนกวชาการก�าหนดไวหลายมมมมอง ในทนผเขยน ขอน�าเสนอขอบขายของการจดระเบยบตนเอง ทมความส�าคญเหมาะกบเดกปฐมวย ดงน

2.1 การยบยงชงใจ-คดไตรตรอง (inhibitory control) คอความสามารถในการควบคมความตองการของตนเองใหอยในระดบทเหมาะสม

2.2 ความจ�าเพอใชงาน (working memory) คอความสามารถในการจ�าขอมลจากประสบการณเดมแลวน�ามาใชประโยชนตามสถานการณทพบเจอ

2.3 การยดหยนความคด (shift cognitive flexibility) คอความสามารถในการยดหยนหรอปรบเปลยนใหเหมาะสมกบสถานการณทเกดขนได ไมยดตายตว

2.4 การใสใจจดจอ (focus/attention) คอความสามารถในการใสใจจดจอ มงความสนใจอยกบสงทท�าอยางตอเนองในชวงเวลาหนงโดยไมวอกแวก หรอถกเราความสนใจจากปจจยทงภายนอกหรอภายในตนเองทเขามารบกวน

2.5 การควบคมอารมณ (emotion control) คอ ความสามารถในการควบคมการแสดงออกทางอารมณใหอยในระดบทเหมาะสม

2.6 การตดตามประเมนตวเอง (self-monitoring) คอการสะทอนการกระท�าของตนเอง รจกตนเอง รวมถงการประเมนผลงานเพอหาขอบกพรอง

3. ดานการมคณธรรม จรยธรรม และจตใจทดงาม หมายถง การประพฤตปฏบตตนใหตงมนอยในความด ทงพฤตกรรม จตใจ และปญญา (พระธรรมปฏก, 2545 ) ขอบขายการมคณธรรม จรยธรรม และจตใจทดงามของเดกปฐมวย มดงน

3.1 การมความรบผดชอบตอตนเอง หมายถง การท�าหนาททไดรบมอบหมายใหส�าเรจดวยความเพยรพยายาม ตรงตอเวลา ยอมรบผลการกระท�าของตนทงดานทเปนผลเสยและดานทเปนผลด ความรบผดชอบตอตนเอง (ประภาพรรณ เอยมสภาษต, 2539, น. 765) มดงน

3.1.1 การมความรบผดชอบตอกจวตรประจ�าวนของตนเอง ไดแก การตนนอนตามเวลาดวยตนเองโดยไมตองมการปลก การอาบน�าใหสะอาดตามเวลาดวยตนเองโดยไมตองมการเตอน การแตงตวใหเรยบรอยหลงจากอาบน�า การรบประทานอาหารดวยตนเองโดยไมตองมการปอนและการ รองเรยก การไปสถานศกษาใหทนเวลาทจะตองเขาแถว ฯลฯ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.1.2 การมความรบผดชอบตอภารกจทตนเองไดรบมอบหมาย ไดแก รดน�าตนไมทกเยนหลงกลบจากสถานศกษา เกบทนอนใหเรยบรอยกอนออกจากหองนอนตอนเชา จดโตะอาหารเมอถงเวลาอาหาร เกบของเลนใหเขาทหลงจากทเลนเสรจ ฯลฯ

3.2 การมความรกความเมตตากรณา พระธรรมปฏก (2545, น. 20) ไดกลาวไววา ความเมตตา คอความรก ความปรารถนาด มไมตรตองการชวยเหลอใหทกคนประสบประโยชนและความสข ค�าวา กรณา คอ ความสงสารอยากชวยใหผอนพนทกข ใฝใจทจะปลดเปลองบ�าบดความทกขยากเดอดรอนของคนและสตวทงปวงคอมการชวยเหลอเพอนในเรองตางๆ อยางเตมใจ มพฤตกรรมทางกายและวาจา ทดตอพอแม คร และมความเตมใจทจะท�างานบ�าเพญประโยชน สอดคลองกบสมเดจพระญาณสงวร (2522: 193-194) กลาววา เมตตา คอความคดปรารถนาใหผอนเปนสข หรอเรยกวา ไมตรจตหรอมตรจต กคอจตใจทประกอบดวยเมตตา คนทมมตรจตเรยกวา มตร ตรงขามกบศตรหรอไพร ซงมจตทพยายามมงราย เมตตาจงตรงขามกบโทสะพยาบาทเมตตาเปนเครองอปถมภ ฉะนนเมอมเมตตาตอกนยอมคดจะเกอกลกนใหมสข คดจะประพฤตผดพลงพลาดตอกนบางกใหอภยกนไมถอโทษ สวนกรณา คอ ความคดปรารถนาใหผอน สตวอนปราศจากทกข เมอเหนทกขเกดแกผอนกพลอยหวนใจสงสาร เปนเหตใหคดชวยทกขภยของกนและกน จากความหมายขางตน สรปไดวา ความรกความเมตตากรณา คอ พฤตกรรมของบคคลทแสดงถงความรกความเหนอกเหนใจตองการชวยเหลอผอนใหมความสขและชวยใหพนทกขตามความสามารถของตน ความรก ความเมตตากรณาของเดกปฐมวย (ธรศรา บญรง, 2549, น. 4) มรายละเอยดดงน

3.2.1 ความเมตตากรณาตอสตว ไดแก การเลยงสตว ดแลสตว ใหอาหารสตว การไมท�ารายหรอรงแกสตว และชวยเหลอสตวทไดรบบาดเจบ

3.2.2 ความเมตตากรณาตอเพอน ไดแก การแบงอาหารหรอขนมใหเพอนรบประทาน ใหเพอนยมสงของ ใหอภยเพอนทท�าใหเราเดอดรอน และชวยเหลอเพอนเมอไดรบความเดอดรอน

3.3 การรวาอะไรถกอะไรผด เดกในวย 3-6 ปเรยนรเรองอะไรถกอะไรผด อะไรควรอะไรไมควร ไดจากการสงเกตและการเลยนแบบพอแม ผใหญทใกลชด ดงนนพฤตกรรมของผใหญจงมความส�าคญ ผใหญเปนเชนไรเดกกเปนเชนนน ผใหญสามารถชวยใหเดกเรยนรเรองนดวยการเปนตวอยาง ทดแกเดก สะทอนความรสกเชงบวกทมตอเดก เดกจะมองเหนภาพงดงามทมตอตนเองเมอรวาสงดๆ อยในตวเขา เดกกจะเกบรกษาความดนนไว เมอผใหญเหนพฤตกรรมทไมดของเดก ควรจะชแจงเปนการแกไขพฤตกรรมทไมถกตองกอนทเดกจะจดจ�าและพฒนาเปนนสยถาวร ในการสอนศลธรรม คอการสอนสงตอไปน (อมรากล อนโอชานนท, 2555, น. 40-43)

1) สอนใหเดกรวาผดชอบชวดคออะไร ตางกนอยางไร 2) สอนใหเดกแยกแยะและตดสนไดวาการกระท�าอะไรถกอะไรผด อะไรดอะไรชว 3) สอนใหรถงผลลพธของการกระท�าด–ชว 4) สอนใหเดกเลอกระหวางการกระท�าด–ชว 5) สอนใหเดกพฒนานสยแหงความดงามและความถกตอง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ดงนนในการสอนใหรวาอะไรถก อะไรผดส�าหรบเดกปฐมวย มรายละเอยดดงน3.3.1 แยกแยะสงดทควรท�า ไดแก รจกการตดสนใจเรองงายๆ และยอมรบผลทเกดขน พด

แสดงความเหนเกยวกบการร ผดชอบชวด เลอกกนอาหารท มประโยชนทงทชอบและไมชอบ กนอาหารใหหมดจานไมเหลอทง ปดกอกน�าหลงการใชทกครง รจกการรอคอย และเขาแถวตามล�าดบ กอนหลง

3.3.2 แยกแยะสงไมดทไมควรท�า ไดแก ไมพดปด ไมท�ารายผอนและไมท�าใหผอนเสยใจ ไมหยบของผอนมาเปนของตน ไมทงขวางหรอท�าลายสงของ เปนตน

สรปไดวาขอบขายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ ครอบคลม 1) ดานการรจกอารมณตนเองและผอน ไดแก การรจกอารมณความรสกของตนเองและความแตกตางระหวางอารมณตางๆ และการรจกอารมณความรสกของผอน 2) ดานการจดระเบยบตนเอง ไดแก การยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ความจ�าเพอใชงาน การยดหยนความคด การใสใจจดจอ การควบคมอารมณ และการตดตามประเมนตวเอง และ 3) ดานการมคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงาม ไดแก การมความรบผดชอบตอตนเอง การมความรกความเมตตากรณา และการรวาอะไรถกอะไรผด


ใหอธบายและยกตวอยางขอบขายของการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง


การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง เปนการจดกจกรรมเพอใหเดกควบคมความคด อารมณ และการกระท�าเพอไปใหถงเปาหมาย ซงการจดระเบยบตนเอง ไดแก การยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ความจ�าเพอใชงาน การยดหยนความคด การใสใจจดจอ การควบคมอารมณ และการตดตามประเมนตวเอง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 10.2

การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวย



หวเรอง10.2.1 การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเอง

และผอน10.2.2 การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง10.2.3 การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรม

และจตใจทดงาม

แนวคด1. การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเอง

และผอน เปนการจดกจกรรมทสงเสรมการรจกอารมณความรสกของตนเองและความแตกตางระหวางอารมณตางๆ และการรจกอารมณความรสกของผอน ทตองมวสดอปกรณเปนสอในการจดกจกรรมอยางเหมาะสม

2. การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง เปนการจดกจกรรมทสงเสรมการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ความจ�าเพอใชงาน การยดหยนความคด การใสใจจดจอ การควบคมอารมณ และการตดตามประเมนตวเอง ทตองมวสดอปกรณเปนสอในการจดกจกรรมอยางเหมาะสม

3. การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม เปนการจดกจกรรมทสงเสรมการมความรบผดชอบตอตนเอง มความรกความเมตตากรณาตอสงแวดลอมรอบตว และมการแยกแยะสงดทควรท�าและสงไมด ทไมควรท�า ทตองมวสดอปกรณเปนสอในการจดกจกรรมอยางเหมาะสม

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วตถประสงคเมอศกษาตอนท 10.2 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายการจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการรจกอารมณ

ตนเองและผอนได2. อธบายการจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบ

ตนเองได3. อธบายการจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม

จรยธรรมและจตใจทดงามได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ




ดานการรจกอารมณตนเองและผอน

การรจกอารมณตนเองและผอนส�าหรบเดกปฐมวยเปนเรองทมความส�าคญอยางยงทจะชวยใหเดกพฒนาดานอารมณ-จตใจ ซงการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเองและ ผอน มจดมงหมายทส�าคญ คอ

1. เพอฝกใหเดกรจกอารมณตนเองและเขาใจอารมณความรสกของตน สามารถแสดงอารมณไดเหมาะสมในสถานการณตางๆ

2. เพอฝกใหเดกเขาใจอารมณความรสกของผอน พอแม ผปกครอง และครควรจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการรจก

อารมณตนเองและผอน เสรมสรางใหเดกรจกอารมณตนเองและเขาใจอารมณความรสกของตน และเขาใจอารมณความรสกของผอน ผานการลงมอปฏบตกจกรรมในชวตประจ�าวนอยางสม�าเสมอ แนวทาง การปฏบตของพอแม ผปกครอง และคร (Gottman อางถงใน ปยะนนท หรณยชโลทร, 2557, น. 3-46 ถง 3-48; วยะดา นลทรานนท, 2560) มดงน

1. รเทาทน หยงรในความรสกของเดกและของตนเอง พอแม ผปกครอง และครตองตระหนกรอารมณภายในตนเองเปนล�าดบแรก จากนนจงตระหนกรอารมณของเดก ควรแสดงความเขาใจ ยอมรบ เหนอกเหนใจ ใหความส�าคญกบสงทเดกสนใจแทนการต�าหน บงคบ วจารณ หรอลงโทษ การเฝาระวงความรสก อารมณและบคลกทางลบของครเปนสงส�าคญมาก ดงนนการฝกใหรจกภาวะอารมณทเกดขนกบตนเองในแตละชวงเวลาและสถานการณ รวมทงการฝกการตงใจรบฟง การเหนอกเหนใจ เอออาทรเดกเปนสงจ�าเปน ทงนพอแม ผปกครอง และครอาจหาวธทจะฝกการตระหนกรอารมณภายในดวยการนงสมาธ เขยนบนทก ท�างานศลปะ หรอปลกตนไม เปนตน

2. ใชโอกาสหรอสถานการณแตละเรองสรางความใกลชดสนทสนม ในขณะทเดกก�าลงเกดอารมณนนๆ อย ไมวาจะเปนอารมณดานบวกหรอลบ และเปนโอกาสทจะไดใกลชด เดกจะเขาใจไดดถาสอนขณะทอารมณนนๆ ยงคงอย เชน “ครเขาใจวาหนโกรธเพอนทแยงของเลนไปจากมอ หนจงตเพอน หนพรอมจะใชค�าพดดๆ กบเพอนเมอไหร ใหหนเดนไปบอกเพอนนะคะวาหนขอของเลนคนและขอโทษทไปตเพอน” การสอนวธการจดการอารมณผานการแสดงความเหนอกเหนใจ จะชวยผอนคลายความคบของใจลงใหอยในระดบทสามารถควบคมอารมณ ใหท�าความเขาใจกบสถานการณทเกดขนไดวาอารมณและพฤตกรรมทไมเหมาะสมคออะไร และตองจดการอยางไร เนองจากการบอกชออารมณ และสาเหต รวมถงพฤตกรรมทไมเหมาะสมในขณะทมอารมณนนๆ อย เปนการเรยนรดวยความรสก (learning by feeling) ซง จะชวยใหเดกเขาใจอารมณนนไดลกซง นอกจากน การบอกพฤตกรรมทคาดหวงพรอมกบการใหเวลาเดก

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ไดคดวาจะพรอมเมอไหร เปนการชวยใหเดกไดเรยนรทจะจดการกบความรสกของตนเอง และเตรยมพรอมทจะตดสนใจท�าพฤตกรรมเปาหมาย

3. รบฟงความรสกและอารมณของเดกดวยความตงใจ พยายามตรวจสอบความรสกของเดกโดยพจารณาจากสถานการณ พฤตกรรม ภาษาทาทางทแสดงออก

4. ฝกใหเดกระบภาวะอารมณความรสกของตน พอแม ผปกครอง และครควรฝกใหเดก “รจกอารมณของตน” ซงเปนสงทส�าคญมาก ไมใชปลอยใหเดกเกบกดความรสกไวหรอระบายออกมาทนท ทนใด การบอกชออารมณขณะทก�าลงเกดขน และการแสดงความเหนอกเหนใจเปนสงทตองท�าไปดวยกน เชน เมอเหนเดกรองไห อาจเขาไปพดวา “หนก�าลงเสยใจมากใชไหม” แลวชวนเดกชวยกนคดหาทางออกเพอบรรเทาความไมสบายใจนนดวยกน การปฏบตของพอแม ผปกครอง และคร เดกไมเพยงแตรวามคนเขาใจเทานน แตยงไดรจกค�าศพทเพอใชอธบายความรสกทเกดขนดวย การทเดกสามารถอธบายอารมณดวยค�าพดไดถกตองมากเทาไร กจะเกดผลดตอตวเดก และคนเรามกมหลายอารมณปะปนกนในสถานการณเดยวกน เชน รสกดใจทไดไปเทยวบานยายตอนปดเทอม แตกกลววาจะไมไดอยกบพอแม ซงพอแม ผปกครอง และครสามารถฝกเดกใหส�ารวจภาวะของอารมณ และสามารถจดการอารมณทเกดขนไดตอไป

5. ก�าหนดขอบเขตพฤตกรรมทเหมาะสม เมอพอแม ผปกครอง และครเหนวาเดกเขาใจถงอารมณทสงผลตอพฤตกรรมทไมเหมาะสมของตน และเดกเหนพฤตกรรมและอารมณทพงปฏบตได พอแม ผปกครอง และครควรแสดงใหเดกเขาใจวาการมอารมณตางๆ เปนเรองปกตของมนษย แตการแสดงออกทสะทอนถงการควบคมอารมณของตนเองไมไดเปนสงทควรปรบปรง อารมณความรสกทกชนดเปนสงทเกดขนได แตพฤตกรรมทจะแสดงออกขณะนนตองมขอบเขตจ�ากด ตองเขาใจวาทกคนโกรธและโมโหได แตการแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม เชน ทบ ตคนอน การกรดรอง การท�าลายขาวของ เปนเรองทยอมรบไมได และไมชวยใหอะไรดขน ควรระบพฤตกรรมทเดกสามารถท�าไดหากมอารมณไมพอใจดงกลาว เกดขน เชน พดระบายกบคนใกลชด ใชเวลาในมมสงบล�าพง ทบดนน�ามน เลนดนตร เลนกฬา หรอ ระบายส ฯลฯ

การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเองและผอนใหบรรลวตถประสงคดงกลาว สามารถปฏบตและจดกจกรรมไดอยางหลากหลาย ดงตวอยางตอไปน

1. กจกรรมการเลน แนวทางการจดกจกรรมการเลนทจะชวยเสรมสรางใหเดกรจกอารมณตนเองเขาใจอารมณความรสกของตน และเขาใจอารมณความรสกของผอนมทกษะทจะปฏบตตอผอนไดนน ครสามารถจดกจกรรมการเลน (ปยะนนท หรณยชโลทร และกนตวรรณ มสมสาร, 2558, น. 9-30) ดงน

1.1 การเลนอสระ ในการใหเดกเลนอสระตามล�าพงหรอเลนคนเดยว เดกจะเลอกเลนหรอท�าในสงทตนสนใจ ซงจะท�าใหเดกเรยนรความเปนตนเอง รบรความถนด ความชอบ ความสนใจของตน เชน การเลอกเลนของเลนตามมมทสนใจ เลอกอานหนงสอนทานทชอบ ฯลฯ

1.2 การเลนรวมกนกบผอน ในขณะเดกเลนรวมกนกบผอน เชน การเลนบทบาทสมมต เดกจะไดเรยนรและเขาใจอารมณ ความรสกนกคด บทบาทของผอน เดกตองใชความสามารถทางสมองในการแยกแยะคณสมบต พฤตกรรม อารมณ ความคดระหวางตวเดกเองใหตางจากบทบาททก�าลงจะสวม

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


เชน เลนสมมตเปนหมอพยาบาลกบคนไข เดกจะไดเรยนรอารมณความรสกเหนอกเหนใจผอน ความเมตตา การเขาใจความรสกเจบปวดของผอน ซงถอเปนพนฐานในการสรางการตระหนกรในทศนะผอนตอไปเมอเดกเตบโตขน ในการเลนกบผอน เดกจะไดเหนความสามารถของผอนทแตกตางไปจากตน ท�าใหเดกรจกยอมรบความแตกตางของแตละบคคล เดกตองรจกควบคมอารมณหรอแสดงออกทางอารมณใหเหมาะสม เพราะถาไมเชนนนคนอนอาจไมยอมรบตนและท�าใหไมมเพอนเลนดวย

สอทใชประกอบการจดกจกรรมการเลน เนองจากเดกเรยนรผานการเลน พอแม ผปกครอง และครจงควรเลอกสอใหเหมาะกบวย ไมยากเกนไปจนกดดนใหเดกรสกเครยด และสมพนธกบเรองทตองการใหเดกๆ ไดเรยนรเพอใหตรงตามวตถประสงคทไดก�าหนดไว โดยมมมการเลนทสนบสนนการสรางอารมณทางบวก การรบรอารมณความรสกของตนและผอน เชน มมบานใหเดกเลนแสดงความรสกและอารมณ มมเลยงสตวทแสดงความรก ความเขาใจ ความเมตตา สอของเลนมหลากหลาย พอเพยงตอความตองการในการเลน เดกไมตองแยงกน ท�าใหลดการเกดอารมณทางลบและปญหาการเผชญหนากน เดกสามารถเลอกของเลนไปเลนตามล�าพง และเลนรวมกบกลมเพอนได เชน เครองเลนสมผสหรอเกมการศกษา ของเลนตามมมการเรยนรตางๆ ชดอปกรณการเลนบทบาทสมมต หนงสอภาพ หนงสอนทานคณธรรม วทย/เทป/ซดเพลงและนทาน ฯลฯ วางเปนระเบยบ หยบใชงาย มมมการเรยนร/มมเลนทเดกสามารถเลนอสระตามล�าพงและเลนเปนกลมได มกตกาของมมตดไวชดเจน

2. การสอสารอยางมประสทธภาพ การสอสารและปฏบตตอกนระหวางพอแม ผปกครอง และครกบเดกดวยความเคารพตอความรสกและใหเกยรตซงกนและกน เปนหลกส�าคญทจะชวยใหเดกไดรจกตนเอง รจกปญหาของตนและแกปญหาไดดวยตนเอง ซงวธการหรอแนวทางในการด�าเนนการกบปญหาจะขนอยกบการเปนเจาของปญหา (Gordon อางถงใน ขวญฟา รงสยานนท, 2558) ดงน

2.1 กรณทเดกเปนเจาของปญหา ใชเทคนคการรบฟงปญหาและสะทอนความรสกของเดก (active listening) ดงน

1) รบฟงปญหาเปนอนหนงอนเดยวกบเดก2) สบสายตา3) ฟงและจ�าแนกความรสก4) ใชค�าพดทบทวนความรสกจากถอยค�าเดก5) น�าปญหาของเดกมาถกกน ถามเดกถงวธแก

ตวอยางการใชการรบฟงปญหาและสะทอนความรสกของเดก สถานการณ ชวงอาหารวางเชา อารม : วนนอารมจะไมดมนมจดคร : อารมไมชอบและไมอยากดมนมจดหรอคะอารม : ใชครบ มนจดแลวไมอรอยดวย อารมจะดมนมหวานคร : อารมคงตองปวดฟนและฟนหลอแนเลย ถาดมแตนมหวานอารม : จรงดวย อารมไมอยากปวดฟนและฟนหลอ แตอารมกไมชอบดมนมจดคร : ออ อารมไมอยากปวดฟนและอยากมฟนสวย แตอารมกอยากดมนมหวานอารม : ใชครบ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


คร : แลวอารมจะเอาอยางไรดละคะ ครเปนหวงอารมจงเลย กลววาอารมจะปวดฟนอารม : งนอารมคงตองดมนมจด คร : อารมคดวาการดมนมจดจะชวยใหอารมฟนสวยและไมปวดฟน ใชไหมจะ อารม : ครบ อารมจะลองดมนมจดดนะครบ 2.2 กรณทผใหญเปนเจาของปญหา ใชเทคนคการสะทอนความรสกและปญหาของตนเอง

(I message) การสอสารวธน ผฟงจะรบฟงดวยความเตมใจมากกวาทจะโตแยงหรอปกปองตนเอง การใชเทคนคนม 3 องคประกอบ ดงน

1) พฤตกรรม เปนการกลาวถงพฤตกรรมทเปนปญหา 2) ความรสก เปนการกลาวถงความรสกของตนเอง 3) สาเหตของความรสก เปนการอธบายสาเหตทท�าใหตนเองเกดความรสกเชนนน

ตวอยางการใชการสะทอนความรสกและปญหาของตนเอง จากคณแมทานหนงทเดกวย 6 ขวบเดนย�าโคลนเขามาในบานทคณแมเพงจะท�าความสะอาดไป คณแมทานนไดใชค�าพดสะทอนความรสกและปญหาของตนเองกบเดกวา “แมรสกหงดหงดมาก ทเหนพนสกปรกเพราะแมเพงท�าความสะอาดไปเมอสกคร” ผลทไดรบคอเดกรสกวาตนเองผด รบถอดรองเทาแลวไปเอาผามาเชดพน โดยทคณแมไมตองสง

2.3 กรณทเดกและผใหญเปนเจาของปญหารวมกน ใชเทคนคการสะทอนความรสกและแกปญหารวมกน (win win) ดงน

1) อภปรายปญหา2) เสนอความคดเหนและเจรจาตอรอง3) ระดมพลงสมอง4) เรยงล�าดบวธการตางๆ5) ขอเสนอทสมาชกคดคานเพยงหนงเดยวกตดทง6) จากขอเสนอทเหลอน�ามาเลอกแลวก�าหนดแผน7) ก�าหนดระยะเวลาในการทดสอบ และระยะเวลาทตรวจสอบผลสมฤทธ

ตวอยางการสะทอนความรสกและแกปญหารวมกน ดงน ขลยก�าลงตกแตงทรายทกอขนอยางระมดระวง แคนเลนรถขดทรายอยใกลๆ โดยท�า

เสยงดงฉกฉกๆ แลนไปรอบๆ กะบะทราย และพยายามขดทรายทงหมดไปทขอบกะบะทราย ขลยบนวารถขดทรายท�าใหทรายทเขากอไวพงลงมา ครสงเกตและเดนไปหา

ครพดวา “พวกเราจ�าสงแรกทเราจะตองท�าเพอแกปญหาไดหรอไมคะ” ขลยและแคนตอบพรอมกน “ชวยกนคดครบ” แคนเสนอความเหนวา “แบงทรายเทาๆ กน” ขลยเสนอวา “เราก�าหนดรอบทมาเลนทกะบะทราย” แคนพดตอ “เรามาสรางก�าแพงเมองจนกน” ขลยเสนอวธสดทาย “ใหแคนเลนทรายดวยกรวยแทนรถขดทราย”

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ครใหเดกชวยกนประเมนแตละวธ ขลยและแคนคดวาการแบงทรายเทาๆ กนไดทรายนอยเกนไป สวนการผลดกนเลน ไมมใครตองการเลนเปนคนทสอง และแคนไมสนใจทจะใชกรวยเลนทราย แตขลยและแคนสนใจการสรางก�าแพงเมองจนและสามารถเลนรวมกน...

สอทใชประกอบการจดกจกรรมการสอสารอยางมประสทธภาพทส�าคญคอ ทาทของพอแม ผปกครอง และคร คณภาพความสมพนธระหวางพอแม ผปกครอง และครกบเดกเปนสงส�าคญ การสอสารวธนใชหลกการของการใหความเคารพซงกนและกน ในฐานะทเปนพอแม ผปกครอง และคร คอ การก�าหนดพฤตกรรมทยอมรบไดและพฤตกรรมทไมยอมรบ ตอมาเมอมปญหาเกดขนพอแม ผปกครอง และครกสามารถจะตรวจสอบสถานการณและตดสนใจไดวาใครเปนเจาของปญหา บางปญหากเปนปญหาของเดก บางปญหากเปนปญหาของพอแม ผปกครอง และคร และบางปญหากเปนปญหาของเดกและพอแม ผปกครอง และครรวมกน วธในการด�าเนนการกบปญหาจะขนอยกบการเปนเจาของปญหา งานหลกส�าหรบวธการน คอ การพฒนาความสมพนธทดระหวางบคคลแตละคนและภายในกลม การชวยใหเดกรถงศกยภาพของตน และมองตวเองในทางบวก

สรปไดวาการจดประสบการณทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเองและผอน เปนการจดกจกรรมใหเดกตระหนกถงความส�าคญของอารมณ สามารถแยกแยะความแตกตางของอารมณตางๆ เกดความเขาใจในอารมณความรสกของตนเองและผอน และแสดงออกทางอารมณไดอยางถกตองและเหมาะสม ซงสามารถจดกจกรรมผานการเลน และการสอสารอยางมประสทธภาพ ในการจดกจกรรมดงกลาวสออปกรณนบเปนสงส�าคญทจะชวยใหเดกเรยนรผานประสบการณจรงเมอเกดเหตการณขน หรอจากการท�ากจกรรมประจ�าวนในบานหรอสถานศกษา ดงนนพอแม ผปกครอง และครจงควรจดเตรยมกจกรรมใหเหมาะสมกบการพฒนาเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเองและผอน


ใหอธบายและยกตวอยางการจดประสบการณและสอทใชในการจดกจกรรมเพอสงเสรมการรจกอารมณและความรสกของผอน


การจดกจกรรมเพอสงเสรมการรจกอารมณและความรสกของผอน ควรใหเดกไดตระหนกถงความส�าคญของอารมณ สามารถแยกแยะความแตกตางของอารมณตางๆ เกดความเขาใจในอารมณความรสกของผอน และแสดงออกทางอารมณไดอยางถกตอง ซงอาจจดกจกรรมไดอยางหลากหลาย เชน ใหเดกคาดเดาความรสกของผหญงในหนงสอนทาน วารสกอยางไร อะไรท�าใหผหญงคนนรสกอยางนน หรอเลนเกมอธบายเหตการณ เมอแมวของโตงตาย โตงรสกอยางไร ฯลฯ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ




ดานการจดระเบยบตนเอง

การจดระเบยบตนเองเปนความสามารถในการปรบอารมณ พฤตกรรม และความคดใหพรอมรบมอหรอเขากนไดกบสถานการณทก�าหนดใหหรอทก�าลงเกดขนเพอไปสเปาหมาย การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเองจงมความส�าคญทสามารถเปลยนเดกทชวยเหลอตนเองไมไดไปสเดกทมความสามารถ ในการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง มจดมงหมายทส�าคญ คอ

1. เพอสงเสรมใหเดกสามารถหยดพฤตกรรมตนเองในเวลาทเหมาะสม2. เพอสงเสรมใหเดกสามารถจ�าขอมลจากประสบการณเดม แลวน�ามาใชประโยชนตาม

สถานการณทพบเจอ3. เพอสงเสรมใหเดกสามารถเปลยนวธคดเมอเงอนไขเปลยน4. เพอสงเสรมใหเดกสามารถจดจอมงความสนใจกบสงทท�าอยางตอเนองในชวงเวลาหนงโดยไม

วอกแวก5. เพอสงเสรมใหเดกสามารถควบคมอารมณและแสดงออกเปนพฤตกรรมทเหมาะสม6. เพอสงเสรมใหเดกสามารถทบทวนตนเองและสะทอนการกระท�าของตนการจดประสบการณทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง สงส�าคญคอพอแม

ผปกครอง และครควรตองเปนแบบอยางทดในการแสดงออกถงความมวฒภาวะทางอารมณ ดแลเดกดวยพนฐานของความรกความเอาใจใส และจดกจกรรมเพอใหเดกๆ ไดซมซบ การจดระเบยบตนเองน�าไปสการควบคมตนเองได ผใหญรอบตวเดกส�าคญตอการพฒนาการจดระเบยบตนเองเปนอยางมาก เดกเรยนรการจดระเบยบ อารมณ ความรสก สมาธ และพฤตกรรมผานประสบการณชวตและสงแวดลอมรอบตว หากผใหญจดระเบยบตนเองและควบคมตนเองเปน เดกจะเลยนแบบและควบคมตนเองไดดตามไปดวย หากผใหญขาดการจดระเบยบตนเองและไมสามารถควบคมตนเองได เดกกจะจดระเบยบตนเองและควบคมตนเองไมไดตามไปดวย การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเองใหบรรลวตถประสงคดงกลาว สามารถปฏบตและจดกจกรรมได ดงตวอยางตอไปน

1. กจกรรมการเลนอสระ เปนการใหเดกก�าหนดเปาหมายการเลนหรอกจกรรมดวยตนเองอยางอสระทกอยาง ภายในกรอบกวางๆ ทผใหญวางให โดยพอแม ผปกครอง และครอาจก�าหนดเวลา สถานท และเตรยมวสดทหลากหลายไวให ทเหลอเดกสามารถบรหารพนทเอง เลอกแบบการเลนและวธเลนเอง การเลนอสระเปนชวงเวลาทเอออ�านวยตอการพฒนาการจดระเบยบตนเองของเดกไดเปนอยางด ดงน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


โอกาสทเดกไดรบจากการเลนอสระ การจดระเบยบตนเอง

เดกเรยนรทจะยบยงชงใจ และปรบเปลยนการเลน เมอเหนวาการเลนอาจจะท�าใหเกดปญหา หรอท�าใหตองยตการเลน ท�าใหครหรอเพอนคนอนไมพอใจ เชน เสยงดงมาก เฉอะแฉะเกนไป แมจะเหนวาจะท�าใหการเลนนนชางสนกเหลอเกน

การยบยงชงใจ คดไตรตรอง(inhibitory)

เดกมการเชอมโยงความรและประสบการณเกาน�ามาสการเลน ทงการตงเปาหมาย วธการเลน การเลอกใชอปกรณประกอบการเลน ตลอดจน วธการแกปญหา

การจ�าเพอใชงาน(working memory)

การเลนมความยดหยน ปรบเปลยนไปตามสถานการณและความตองการของผเลน และหากมเพอนรวมเลนดวย การเลนอาจมการปรบเปลยนเพอใหการเลนมความสนกสนานยงขน หรอมแรงบนดาลใจใหม

การยดหยนความคด(shifting/cognitive flexibility)

ระหวางทเดกเลน สงทเหนไดชดเจน คอ การมงสนใจ มสมาธอยกบสงทเลนอยางตอเนอง และจดจอไดเปนระยะเวลานานกวาการท�ากจกรรมอนๆ เพราะเปนการจดจอทเตมไปดวยหลากหลายอารมณในทางบวก เชน ความสนกสนาน เพลดเพลน ตนเตน ทาทาย ภาคภมใจ ฯลฯ

การจดจอใสใจ(focus/attention)

ในระหวางการเลนยอมตองเกดอปสรรคระหวางทางทอาจท�าใหเดกรสก ผดหวง ลมเหลว หรอมความขดแยงกบเพอน แตเดกจะพยายามอดทน อดกลน และวธการทจะผานอปสรรคเพอใหการเลนยงคงด�าเนนตอไปได

การควบคมอารมณ(emotional control)

ระหวางทเลนจะเหนวาเดกไดมการประเมนตนเองอยเปนระยะวาจะเกนก�าลงหรอไม ตองหาเพอนมาชวยหรอเปลา สงเกนกวาจะบนไหม การเลนชวยใหเดกตรวจสอบตนเอง รจดออนจดแขง ทกษะทตองฝกฝนเพมเตม เพอใหการเลนของตนดขน หรอประสบความส�าเรจ

การตดตาม ประเมนตนเอง(self-monitoring)

ทมา: ธดา พทกษสนสข. (ม.ป.ป.). EF กบการเลนอสระ. ใน คมอการพฒนาทกษะสมอง EF ระดบปฐมวย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพรกลก, น. 122-123.

กจกรรมและสอทใชในการเลนอสระ ไดแก1.1 การเลนเครองเลนสนาม พอแม ผปกครอง และครควรจดหาโอกาสใหเดกๆ ได

เคลอนไหวรางกายในหลายรปแบบ เชน ไตเครองเลนสนามส�าหรบปนปาย ปนตนไมตนใหญ ไตตาขายส�าหรบปนเลน โหนราวขนาดเลกส�าหรบเดก เดนบนไมทรงตว ฯลฯ นอกจากนการเตมอปสรรคลงไปบางเพอใหเดกตองฝกแกปญหากจะชวยใหเดกไดทงสนกและพฒนาการจดระเบยบตนเองไปดวย เชน เมอเดกเดนบนไมทรงตวแลวกตองกาวขามเครองกดขวาง เมอเดกตองท�ากจกรรมทแปลกใหมและยากขน เดกๆ ตองตงใจ จดจอ คอยระวง และปรบตวปรบทาทางเพอใหขามฝาอปสรรคไปใหได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1.2 การเลนทราย ทรายเปนสงทเดกๆ ชอบเลน ทงทรายแหง ทรายเปยก น�ามากอเปนรปตางๆ ได และสามารถน�าวสดอนมาประกอบการเลนตกแตงได เชน กงไม ดอกไม เปลอกหอย พมพขนม ทตกทราย ฯลฯ ปกตบอทรายจะอยกลางแจง โดยอาจจดใหอยใตรมเงาของตนไมหรอสรางหลงคา ท�าขอบกน เพอมใหทรายกระจดกระจาย บางโอกาสอาจพรมน�าใหชนเพอเดกจะไดกอเลน นอกจากนควรมทปดกนมใหสตวเลยงลงไปท�าความสกปรกในบอทรายได

1.3 การเลนน�า เดกทวไปชอบเลนน�ามาก การเลนน�านอกจากสรางความพอใจ ใหความสขความสบายใจและคลายความเครยดใหเดก อนเปนการพฒนาการควบคมอารมณแลว ยงท�าใหเดกเกดการเรยนรอกดวย เชน เรยนรทกษะการสงเกต จ�าแนกเปรยบเทยบปรมาตร ฯลฯ อปกรณทใสน�าอาจเปนถงทสรางขนโดยเฉพาะหรออางน�าวางบนขาตงทมนคง ความสงพอทเดกจะยนไดพอด และควรม ผาพลาสตกกนเสอผาเปยกใหเดกใชคลมระหวางเลน

1.4 การเลนอปกรณกฬา เปนการน�าอปกรณกฬามาใหเดกเลนอยางอสระหรอใชประกอบเกมการเลนทใหอสระแกเดกใหมากทสด ไมควรเนนการแขงขนเพอมงหวงแพ-ชนะ อปกรณกฬาทนยมน�ามาใหเดกเลน เชน ลกบอล หวงยาง ถงทราย ฯลฯ

2. กจกรรมใน project approach การเรยนการสอนแบบ project approach เปนการเรยนรทสงเสรมใหเดกแสวงหาค�าตอบจากการเรยนเรองใดเรองหนงอยางลมลก เพอสรางองคความรดวยตนเอง

เดกจะไดเรยนรกระบวนการในการหาความรจากการลงมอปฏบตจรง ทงกจกรรมในและนอกหองเรยน การเรยนรนนเปดโอกาสใหเดกไดคดวางแผน ตดสนใจรวมมอกน คนควา ทดลอง แกปญหาและท�ากจกรรมตางๆ ดวยตนเองทงกจกรรมรายบคคล กลมยอยในหอง และทเดกทงหองท�ารวมกน กจกรรมอาจมทงการหาขอมล การวางแผน สนทนา อภปราย บทบาทสมมต ทศนศกษา เชญวทยากร สงเกต ทดลอง ฯลฯ โดยในระหวางท�ากจกรรมนน ครมการจดบนทกการเรยนรในดานตางๆ ท�าใหสามารถตดตามผลพฒนาการและศกยภาพดานตางๆ ทงดานรางกาย อารมณ-จตใจ สงคม และสตปญญาของเดกไดอยางตอเนองและมประสทธภาพ กจกรรม project approach เปนกจกรรมทมความส�าคญตอการพฒนาการจดระเบยบตนเองของเดกไดเปนอยางด ดงน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


โอกาสทเดกไดรบจากกจกรรม project approach การจดระเบยบตนเอง

การเรยนแบบ project approach นน จะมกจกรรมทเดกๆ จะตองท�า รวมกน หรอท�าดวยกนตลอดเวลา ไมวาจะเปนการสนทนาหวขอตางๆ แบบทงหองเรยนหรอกลมยอย การท�าการทดลองกลม การเลนบทบาทสมมตตางๆ ดงนนเดกๆ จงจ�าเปนตองมการยงคดไตรตรองเสมอ เพอใหตนเองปฏบตตามกตกาในการท�ากจกรรมรวมกนวาใครท�าหนาท บทบาท อะไร และในเวลาใด นอกจากนน เดกๆ ยงไดท�ากจกรรมตางๆ ทตองใชความระมดระวง ตวอยางเชน กจกรรมท�าอาหารทใชอปกรณทมความคม ความรอน และอนตรายอนๆ เดกๆ จงตองรจกควบคมตนเองใหกระท�าในสงทเหมาะสมและปลอดภยเทานน


ในการเรยนแบบ project approach เดกๆ จะตองน�าความรทตนเองไดคนหาแลวเชอมโยงกบสงตางๆ ในชวตประจ�าวน เพอน�าขอมลทรบรนนมาลงมอปฏบตจรง รวมถงเพอน�ามาวเคราะหหรอคนหาค�าตอบกบค�าถามใหมๆ หรอสงทสงสยในหองเรยน รวมถงใชสงทเรยนร มานน น�ามา แกปญหาและถกปญหากนระหวางเพอนๆ ในชนเรยนอกดวยตวอยางเชน เดกๆ เรยนรเรองประเภทของขยะวา ขยะแตละประเภทคออะไรจากการแบงสของถงขยะ คณครจงใหเดกๆ ลองน�าขยะจรงททกคนน�ามา เอามาเชอมโยงกบสงทเดกๆ เรยนมาเพอดวาเดกๆ สามารถจดจ�าและน�าความรนนมาใชไดจรงแคไหน


การเรยนแบบ project approach เดกๆ จะไดเปรยบเทยบและจนตนาการความรทมอย เพอสรางสงใหมหรอสงทใกลเคยงและเดกๆ จะตองยอมรบฟงความคดเหนใหมๆ ทไดจากเพอนๆ หรอจากการทดลองคนควาตางๆ ทเกดขนในกจกรรมนนดวยตวอยางเชน การแตงนทานทน�าถวมาเปนตวละครใน project ถวงอก โดยเดกๆ จะรวมกนแตงนทาน แตละคนจะแตงนทานคนละ 1 ประโยค เรมจากคนแรกทเรมเรอง แลวคนตอไปแตงนทานตอจากคนแรกและแตงตอๆ กนไปจนคนสดทาย


มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


โอกาสทเดกไดรบจากกจกรรม project approach การจดระเบยบตนเอง

การเรยนแบบ project approach เดกๆ จะไดท�ากจกรรมดวยการลงมอปฏบตจรง ไมวาจะเปนการทดลอง การสงเกต การท�างานศลปะ ดงนนเดกๆ จะไดฝกฝนความอดทนในการจดจอ ใสใจ เพอไมใหเสยสมาธในการท�ากจกรรมตางๆ ใหส�าเรจตวอยางเชน ใน project กระเปา เดกๆ เรยนรวากระเปาบางชนดท�ามาจากวสดทตางกน ดงนน เดกๆ ออกแบบกระดาษมวนโดยชนงานแตละชนตองใชระยะเวลากวาจะท�าใหส�าเรจ


การเรยนรรวมกน การท�างานรวมกน ท�าใหเดกๆ ไดเรยนรทจะควบคมอารมณและความตองการของตนเอง


การท�างานหรอสรางสรรคชนงานของเดกๆ ไมไดลงเอยดวยความส�าเรจทกครง เดกๆ จงมโอกาสทจะวเคราะหสงทท�าและผลงานตนเอง และพฒนาชนงานจนเปนทพอใจตวอยางเชน ใน project ยานพาหนะ เดกๆ ไดออกแบบและท�าชนงาน มการแกไขจนกวาจะท�าไดใกลเคยงแบบทออกไวมากทสด


ทมา: เกศน วฒนสมบต. (ม.ป.ป.). กจกรรมโครงงาน: project approach. ใน คมอการพฒนาทกษะสมอง EF ระดบปฐมวย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพรกลก, น. 108-113.

3. กจกรรมการเลนสมมต การเลนสมมตเปนกจกรรมทเดกสามารถท�าไดดวยตนเองโดยไมตองสอนหรอสาธตใหด เพราะเดกมความฝนและจนตนาการทพรอมจะถายทอดออกมาอยางเบกบานใจ เพราะการเลนสมมตจะตอบสนองความตองการทางอารมณทตองการถายทอดหรอสอสารความรสกนกคดของเดกทมตอโลกรอบตว ไดระบายความรสกทมอยในใจ ไดน�าความรความเขาใจตอสงทเรยนรมาไมวาจะเปนประสบการณทเกยวของกบความรรอบตว ปฏสมพนธและบทบาทของคนในครอบครว ในสงคม มาเลนสมมตดวยความรสกเปนอสระ ปราศจากความกดดน การเลนบทบาทสมมตจงมประโยชนอยางยงตอการพฒนาเดกปฐมวยในทกดาน โดยเฉพาะดานอารมณ-จตใจ และสงผลตอการพฒนาการจดระเบยบตนเองของเดกไดเปนอยางด ดงน

ตาราง (ตอ)

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


โอกาสทเดกไดรบจากกจกรรมการเลนสมมต การจดระเบยบตนเอง

เดกๆ จะตองเลนรวมกน การเลนบทบาทสมมตตางๆ จ�าเปนตองมการ ยงคดไตรตรองเสมอ เพอใหตนเองปฏบตตามบทบาททไดรบ


เดกมการเชอมโยงความรและประสบการณเกา น�ามาสการเลน ทงการตงเปาหมาย วธการเลน และการเลอกใชอปกรณประกอบการเลน การจดท�าฉากประกอบการแสดง


การเลนหรอจดแสดงทตองรวมเลนกบเพอน เดกจะไดฝกทกษะความยดหยน ปรบเปลยนไปตามสถานการณทอาจไมเปนไปตามทตงใจไว เพราะเหตทไมคาดคดเกดขนไดเสมอบนเวท แตการแสดงละครตองด�าเนนตอไป


ระหวางการเลนสมมต เดกตองใชสมาธจดจอแสดงตามบทบาททไดรบไมเผลอแสดงตวจรงของเดกออกมา


ในระหวางการเลนสมมตยอมตองเกดอปสรรคระหวางทางทอาจท�าใหเดกรสกผดหวง ลมเหลว หรอมความขดแยงกบเพอน แตเดกจะพยายามอดทนอดกลนและหาวธการทจะผานอปสรรคเพอใหการเลนดวยกนยงคงด�าเนนตอไปได


ระหวางการเลนสมมตเดกไดตรวจสอบตนเอง เพอน และมการแกไขจนกวาทจะเปนทพอใจรวมกน


ทมา: ปรบจาก ภวฤทธ ภวภรมยขวญ. (ม.ป.ป.). เลนบทบาทสมมตและเลนละคร. ใน คมอการพฒนาทกษะสมอง EF ระดบปฐมวย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพรกลก, น. 124-128.

กจกรรมและสอทใชในการเลนสมมต ไดแก3.1 การเลนบทบาทสมมต เดกจะสมมตและแสดงบทบาททตนเองตองการ เชน สมมต

ตวเองก�าลงท�ากบขาว หรอเลนบทเปนครกบนกเรยน เปนกปตนขบเครองบน เปนพอคาแมคาขายของ ฯลฯ การเลนบทบาทสมมตนไมมการวางแผนลวงหนา แตจะเกดขนไดอยางฉบพลนและเลนตอเนองอยางเปนธรรมชาต

3.2 การเลนละครหน เปนการเลนสมมตผานตวละครทเปนหนเชด การเลนละครหน มเนอเรอง มการแสดง มความสมพนธระหวางตวละคร มบทสนทนา มเพอนรวมเลนดวยโดยผลดกนแสดงบทบาท การท�าเสยงใหสมบทบาท การแสดง การคดเนอเรองอาจเปนเรองทเดกคดอยางฉบพลน โดยดงจากประสบการณประกอบการจนตนาการหรออาจเปนเรองทน�ามาจากนทานเรองทเดกคนเคย การเลนละครหนจะท�าใหเดกเรมมโครงเรอง มเรมตน มจดหกเห และมตอนจบของเรอง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.3 การเลนละครสรางสรรค เดกๆ จะผกเรอง เนอเรองจะรอยเรยงกนคลายๆ กบนทานทเดกเคยไดยนไดฟงมา มการตกลงกนทงการเลอกตวละคร การเลอกอปกรณประกอบการเลน เดกจะรสกเปนอสระทจะใหเนอเรองเปนอยางไรกไดขนอยกบผเลน ปรบเปลยนไดตลอดเวลา และไมจ�าเปนตองม ผชม การเลนละครสรางสรรคเนอเรองจะปรบเปลยนไปในแตละครงของการเลน

3.4 การเลนละครเวท เปนการเลนบทบาทสมมตทผานการวางแผนและก�าหนดขนตอนไวลวงหนา มงเนนใหเดกไดน�าความสนกสนานจากเรองเลา จากนทาน ทเดกๆ ประทบใจมาสรางสรรคเปนละครโดยเดกเปนผคด ตดสนใจ และลงมอท�า ครเปนเพยงผคอยสนบสนนและเอออ�านวยใหเดกเกดการเรยนรจากการลงมอท�าใหมากทสด ทงฉากและชดการแสดงกเกดจากเดกๆ ชวยกนออกแบบ เดกไดเรยนรและพฒนาทกษะตางๆ ตงแตกอนวนแสดงจรง ประสบการณในวนแสดง และบทสรปของเดกๆ ตอละครทเดกๆ แสดงรวมกน

สรปไดวาการจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง เปนการจดกจกรรมเพอใหเดกไดฝกการควบคมอารมณ พฤตกรรม และความคดใหพรอมรบมอกบสถานการณทก�าหนดให หรอทก�าลงเกดขนเพอไปสเปาหมาย โดยพอแม ผปกครอง และครควรตองเปนแบบอยางทดในการแสดงออกถงความมวฒภาวะทางอารมณในการจดระเบยบตนเองได และใชแนวทางการปฏบตกบเดกโดยจดกจกรรมและสอผานการเลนในกจกรรมทหลากหลาย


ใหอธบายและยกตวอยางการจดประสบการณและสอทใชในการจดกจกรรมเพอสงเสรมดานการจดระเบยบตนเอง


การจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง เปนการจดกจกรรมทเดกไดฝกการควบคมอารมณ พฤตกรรม และความคดใหพรอมรบมอกบสถานการณทก�าหนดให หรอทก�าลงเกดขนเพอไปสเปาหมาย ตวอยางกจกรรมไดแก การใหเดกเลนปนปายเครองเลน เชน ไตตาขายส�าหรบปนเลน โหนราวขนาดเลกส�าหรบเดก หรอปนตนไม เดกตองตงใจจดจอไมวอกแวก อดทนประวงเวลาทจะมความสขเมอไปถงยอด ยงปนสงยงตองใชความสามารถนมาก การปนตองใชทกษะการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง เรมจากหยดคดไตรตรองกอนจะปน ชงใจพนจพจารณากอนวาจะกาวเทาไหนด กงไมหรอเครองเลนนนจะรบน�าหนกไดหรอไม ใชทกษะความจ�าเพอใชงานวา เทาตองลงน�าหนกอยางไร ทงขวาและซาย ตาควรจบจองทไหน และมอไหนตองยนไปต�าแหนงไหน เปนการเรยนรจากการลงมอท�า นอกจากนการปนตองใชการคดวเคราะหอยางยดหยน มใชเพยงแคค�านวณการวางเทา แตเดกตองคดวเคราะหก�าลงของตนเองวามแรงมากพอทจะไปถงยอดไดหรอไม หลงการเลนเดกไดทบทวนสงทท�าลงไป รจดออนจดแขงของตนและสามารถทจะแกไขปรบปรงใหการเลนครงตอไปประสบผลส�าเรจไดดยงขน การปนปาย จงเปนกจกรรมทสงเสรมดานการจดระเบยบตนเองใหกบเดกปฐมวยไดเปนอยางด

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ




ดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม

การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม ผมบทบาทส�าคญมากทสดคอ พอแม ผปกครอง รองลงมาคอ คร ซงการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม มจดมงหมายทส�าคญ คอ

1. เพอสงเสรมใหเดกมความรบผดชอบตอตนเอง2. เพอสงเสรมใหเดกมความเมตตากรณาตอสงแวดลอมรอบตว สามารถอยรวมกนไดอยางเขาใจ

และมความสข3. เพอสงเสรมใหเดกสามารถแยกแยะสงดทควรท�าและสงไมดทไมควรท�าการจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจ

ทดงาม ใหบรรลวตถประสงคดงกลาว สามารถปฏบตและจดกจกรรมได ดงตวอยางตอไปน1. กจกรรมปฏบตในชวตประจ�าวน เปนการฝกทกษะของเดกในแตละชวงของวนไดแก การ

เลน/การท�างาน (งานชวต) การกน การนอน อยางรคณคาทแทจรง และการสรปทบทวนตนเอง ดงตวอยาง

กจกรรม คณธรรมจรยธรรม

การเลน/การท�างาน (งานชวต) การท�างานทกอยางของชวตดวยตนเอง เชน ใหเดกดแลจดเกบของใชของตนเขาท ปทนอน จดเกบทนอน แตงตวเอง ฝกการเลนอยางถกตองตาม กตกาและดแลรกษาของสวนรวม

1) ความรบผดชอบตอตนเอง2) ความเมตตากรณา3) การรวาอะไรถกอะไรผด

การกน

การกนอยางมสต มกจกรรมจดเตรยมโตะอาหาร เชดโตะ ลางจาน จดเกบภาชนะของตนเองใหเรยบรอย

1) ความรบผดชอบตอตนเอง2) การรวาอะไรถก อะไรผด

การนอน มกจกรรม การนอนอยางมสต ครอานนทานคตธรรมหรอเปดเพลงกลอมนอนเบาๆ ฯลฯ

1) ความรบผดชอบตอตนเอง2) การรวาอะไรถกอะไรผด

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


กจกรรม คณธรรมจรยธรรม

การสรปทบทวนตนเอง

เปนการสรปทบทวนตนเองของเดก ในชวงกอนกลบบานจะมกจกรรมใหเดกไดทบทวนการกระท�าสงด-ไมดทเกดขน โดยเดกๆ จะนงลอมวงกน ครใชค�าถามกระตนใหเดกทบทวนการกระท�าของตนเองใน 1 วนทผานมาวาเดกไดท�าสงทดและไมดกบตนเองและผอนอะไรบาง เพอนไดท�าสงทดและไมดกบตนเองและผอนอะไรบาง มสงใดทอยากจะบอกกบคนทเราเผลอไปท�าสงทไมด และมสงใดทอยากจะบอกกบเพอนทท�าด หลงจากนนใหเดกบอกสงทจะท�าดตอไปโดยครกลาวเสรมแรง

การรวาอะไรถก อะไรผด

2. กจกรรมเสรมประสบการณ เปนการเรยนรเพอเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงาม จากการไดยน การมองเหน การสดดม การชม การสมผส และรบรดวยใจ ผานสาระการเรยนรในหนวยตางๆ โดยลงมอกระท�า ซงการท�างานของเดกมทงการท�างานเปนรายบคคล การท�างานกลมยอย และกลมใหญ ตามจดประสงคการเรยนร โดยมขนตอนการจดกจกรรมการเรยนร 5 ขน (ขวญฟา รงสยานนท, 2555, น. 40-42) ดงน

ขนท 1 การจดปจจยสนบสนนการเรยนร เปนการจดสงแวดลอมในชนเรยนใหเออตอการเรยนรและเราใจใหเดกสนใจใฝร และการสรางความสมพนธทดระหวางครกบเดก และระหวางเดกดวยกน โดยครมความเปนกลยาณมตร แสดงความรกและความเมตตาตอเดก

กจกรรมประกอบดวย การจดบอรด ปายประกาศ มมการเรยนร สอดคลองกบสาระการเรยนรในหนวยการเรยนรและกจกรรมในวถชวตประจ�าวน และการทกทายเดกดวยใบหนายมแยมแจมใส ใชสอหรอกจกรรมสรางสมพนธภาพระหวางกน

ขนท 2 การฝกการรบร เปนการสรางบรรยากาศใหจตสงบพรอมทจะรบร และกระตนใหเกดการรบรตามความจรง

กจกรรมประกอบดวย การจดกจกรรมทเนนการส�ารวมกาย วาจา ใจ ดวยการฝกสต และกจกรรมทครน�าเสนอขอมล/ความรทสอดคลองกบความจรงของธรรมชาต ดวยกจกรรมหรอสอ

ขนท 3 การพฒนาการคด เปนกระบวนการน�าสงทรบรนนมายอยจดระเบยบ เพอใหเกดปญญารตามความเปนจรงวาสงทงหลายเปนไปตามเหตปจจย

กจกรรมประกอบดวย การกระตนใหสบคนความจรง โดยใชค�าถามกระตนใหเดกคดพจารณาสบคนหาเหตปจจย มองสงทงหลายทเกดขนเพราะมเหตมปจจย โดยคดเปนกลม/รายบคคล และการหาขอสรปโดยกระตนใหเดกรวมกนอภปราย สรปเปนองคความร และน�าเสนอโดยใชแผนผงความคดหรอ รปแบบอนๆ


มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ขนท 4 การลงมอปฏบต เปนการน�าความรมาใชใหเกดประโยชน คอลงมอกระท�าใหสอด-คลองกบกฎธรรมชาต โดยลงมอปฏบตการสงทเปนเหต ใหเหตปจจยทงหลายด�าเนนไปในทางทจะกอผลด

กจกรรมประกอบดวย การกระตนการวางแผนปฏบต โดยครกระตนใหเดกมเจตจ�านงรวมกนในการวางแผนปฏบตการสงทเปนเหตใหเหตปจจยทงหลายด�าเนนไปในทางทจะกอผลด พรอมทงสราง ขอตกลงรวมกน โดยท�างานเปนกลม/รายบคคล และการเปดโอกาสใหลงมอปฏบต โดยใหเดกลงมอปฏบตเปนกลม/รายบคคลตามแผนทก�าหนดไว พรอมบนทกผลการปฏบต

ขนท 5 การประเมน เปนการใหเดกทบทวนเหตการณความคด ความรสกและการกระท�าสงด–ไมด ทเกดขน แลวตงจตทจะท�าสงหนงสงใดทเปนสงดงามใหส�าเรจไดดวยการกระท�าของเดกเอง

กจกรรมประกอบดวย การวเคราะหผลการปฏบต โดยครใชค�าถามกระตนใหเดกทบทวนเหตการณ ความคด ความรสก และการกระท�าสงด–ไมดทเกดขนของตนเองและของเพอน ใหเดกประเมนตนเองและประเมนเพอน และใหเดกตงเปาหมายในการกระท�าสงดเปนระยะๆ ในสมดบนทกความด ใหเดกมงมนทจะท�าสงนนใหได โดยเดกประเมนตนเอง เพอนและครประเมนเดกเปนระยะ ครควรแสดงความชนชม ใหก�าลงใจ และชกชวนใหเดกตงจตปรารถนาทจะท�าสงดงามใหส�าเรจใหไดดวยการกระท�าของตนเองอยาง ตอเนอง

ขอน�าเสนอตวอยางการจดกจกรรมในหนวยการเรยนร ดงน

ตวอยางการจดกจกรรมในหนวยการเรยนร เรองตวเรา ชน อนบาลปท 3

จดประสงคการเรยนร

1. บอกชออวยวะภายในและภายนอกรางกายได2. อธบายหนาทการท�างานของอวยวะภายในและภายนอกรางกายได3. ฝกใชตา ห จมก ลน กาย อยางพอดและรเทาทน4. ดแลอวยวะภายในและภายนอกรางกายได5. มความสขในการท�างานเดยวและกลม6. ฝกสตก�าหนดรในการกระท�า7. มสมาธจดจอกบงานทท�า8. มความเพยรพยายามท�างานจนส�าเรจ

สาระการเรยนร

สาระทควรเรยนร

1) ชออวยวะภายในและภายนอกรางกาย2) หนาทการท�างานของอวยวะภายในและภายนอกรางกาย

ประสบการณส�าคญ

ดานสตปญญา1) การใชภาษา การแสดงความรสกดวยค�าพด2) การอธบายลกษณะความสมพนธของสงตางๆ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ดานสงคม การแลกเปลยนความคดเหน และเคารพความคดเหนของผอนดานอารมณ-จตใจ การแสดงออกอยางสนกสนานกบเรองราว

กระบวนการจดการเรยนร

กระบวนการจดการเรยนร คณธรรมจรยธรรม

ขนท 1 การจดปจจยสนบสนนการเรยนร

1. ครและเดกรวมกนจดบอรด “รางกายของเรา” 2. ครจดมม “สงดทตงใจจะท�า” 3. ครทกทายเดกๆ ดวยใบหนายมแยมแจมใส และรวมรองเพลงกบ

เดกในเพลง สวสด และบอกวา...นารกจง พรอมแสดงทาทางประกอบ

1) ความรบผดชอบตอตนเอง2) ความเมตตากรณา3) การรวาอะไรถก อะไรผด

ขนท 2 การฝกการรบร

1. ใหเดกยนเปนวงกลม ยมนอยๆ บนใบหนา ส�ารวมกาย วาจา ใจ ใหสงบ ฝกเจรญสตดวยเพลงดงดอกไมบาน และแผเมตตาดวยเพลงแผเมตตา

2. ครเลาเรองประกอบภาพเกยวกบอวยวะในตวเรา และการท�าหนาทตางๆ ของอวยวะ


ขนท 3 การพฒนาการคด 1. ครใชค�าถามกระตนใหเดกคดถงผลดและผลเสยของการดแลและไม

ดแลอวยวะภายในและภายนอกรางกาย 2. ครและเดกรวมกนอภปรายและสรปโดยใชแผนภาพ

การรวาอะไรถก อะไรผด

ขนท 4 การลงมอปฏบต 1. ใหเดกคด สงดทตงใจจะท�าใหกบตนเอง โดยใหวาดภาพลงในสมด

บนทกความด 2. ลงมอปฏบตตามทตงใจไว


ขนท 5 การประเมน

1. ครใชค�าถามกระตนใหเดกทบทวนการกระท�าหรอไมไดกระท�า เกยวกบสงดทตงใจจะท�าใหกบตนเอง ซงประเมนผลการปฏบต 3 ครง ครงท 1 ในวนรงขน ครงท 2 ในวนท 4 และ ครงท 3 ในวนแรกของสปดาหตอไป

2. ใหเดกคดสงทดตงใจจะท�าตอไป โดยครกลาวเสรมแรงใหเดกตงใจท�าตอไป

1) ความรบผดชอบตอตนเอง2) การรวาอะไรถก อะไรผด

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


การประเมน

1. สงเกตจากการแสดงความคดเหนของเดก2. สงเกตจากการตอบค�าถามระหวางการสนทนาของครกบเดก3. สงเกตจากผลงานการวาดภาพของเดก

สรปไดวาการจดประสบการณและสอทใชในการพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม ใหความส�าคญกบครทตองมความเปนกลยาณมตรคอ พรอมจะแนะน�า สนบสนน ชวยเหลอ แสดงความรกความเมตตาตอเดกอยางจรงใจ และเปนแบบอยางทดใหกบเดก อบรมกลอมเกลาและปลกฝงใหเดกมความรบผดชอบตอตนเอง มเมตตากรณาชวยเหลอเกอกลตอกน โดยใชปญญาคดพจารณาการกระท�าของตน มองเหนผลด ผลเสยทอาจเกดขน และคดแกปญหาได โดยสามารถจดกจกรรมปฏบตในชวตประจ�าวน และกจกรรมเสรมประสบการณได


ใหอธบายและยกตวอยางการจดประสบการณและสอทใชในการจดกจกรรมปฏบตในชวตประจ�าวนเพอพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม


การจดประสบการณและสอทใชในการจดกจกรรมปฏบตในชวตประจ�าวน เพอพฒนาเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม สามารถจดไดในชวงกจกรรมกอนรบประทานอาหาร โดยเดกเดนเขาแถวไปรบอาหารจากครและพเลยงเดก แลวไปนงประจ�าทของตนเองดวยความสงบ เมอทกคนไดรบอาหารแลว จะมเดกคนหนงทเปนผน�ากลาวใหทกคนประนมมอ แลวเรมกลาววา

“ขาวทกจาน อาหารทกอยาง อยากนทงขวาง เปนของมคา ผคนอดอยาก มมากหนกหนา สงสารบรรดาเดกตาด�าๆ หลงจากนนตวแทนเดกกลาวน�าใหเพอนพดตาม อาหารมอนไดแก…………………” แลวเดกทกคนกลาวค�าขอบคณผมสวนเกยวของทกทาน “ขอขอบพระคณชาวนา ทปลกขาวใหพวกเรา รบประทาน ขอขอบพระคณ พอครว แมครวทท�าอาหารใหพวกเราในมอน” ครและพเลยงเดกบอก “รบประทานได” ทกคนกลาวค�าวา “ขอบคณครบ/คะ” ใหเดกก�าหนดอรยาบถขณะกนโดยรตวขณะตก เคยว และกลน โดยไมคยหรอเลนกน หลงกนอาหารเสรจเดกเกบภาชนะไปไวทอยางเรยบรอย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอนท 10.3

การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ


หวเรอง10.3.1 การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเองและผอน10.3.2 การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง10.3.3 การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม

แนวคด1. การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเองและผอน เปนการประเมน

การรจกอารมณความรสกของตนเอง และความแตกตางระหวางอารมณตางๆ การรจกอารมณความรสกของผอน สามารถประเมนไดทงวธการสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอไดแก แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม ซงมทงแบบบนทกพฤตกรรม และแบบสงเกตพฤตกรรมแบบส�ารวจ และวธการสมภาษณ โดยใชเครองมอไดแก แบบสมภาษณ

2. การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง เปนการประเมนพฒนาการดานการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ดานความจ�าเพอใชงาน ดานการยดหยนความคด ดานการใสใจจดจอ ดานการควบคมอารมณ และดานการตดตามประเมนตวเอง สามารถประเมนไดทงวธการสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอไดแก แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม ซงมทงแบบบนทกพฤตกรรม และแบบสงเกตแบบมาตรประมาณคา และวธการประเมนการปฏบตงาน โดยใชเครองมอไดแก แบบประเมนการปฏบตงาน

3. การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม เปนการประเมนการมความรบผดชอบตอตนเอง การมความรกความเมตตากรณา และการรวาอะไรถก อะไรผด ซงสามารถประเมนไดดวยวธการสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอไดแก แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม ซงมทงแบบบนทกพฤตกรรม และแบบสงเกตแบบมาตรประมาณคา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


วตถประสงคเมอศกษาตอนท 10.3 จบแลว นกศกษาสามารถ1. อธบายวธการและยกตวอยางเครองมอทใชในการประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดาน

การรจกอารมณตนเองและผอนได2. อธบายวธการและยกตวอยางเครองมอทใชในการประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดาน

การจดระเบยบตนเองได3. อธบายวธการและยกตวอยางเครองมอทใชในการประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดาน

การมคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงามได

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการรจกอารมณตนเองและผอน

การประเมนดานการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวยในเรองน จะกลาวถงขอบขาย วธการประเมน และเครองมอทใชในการประเมนดานการรจกอารมณของตนเองและผอนของเดกปฐมวย ดงรายละเอยดตอไปน

1. ขอบขายของการประเมนดานการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวย ประกอบดวยการประเมนการรจกอารมณความรสกของตนเองและความแตกตางระหวางอารมณตางๆ เชน การรบรเกยวกบตนเองในเรองความคด ความรสก เขาใจตนเองวาตนคดอะไร รสกอยางไร สงใดทตนชอบและ ไมชอบ รความสามารถของตน รจดเดนจดดอยในความเปนตวของตวเอง การรจกอารมณความรสกของ ผ อน เชน รบร เกยวกบความคดและความร สกของผอน แสดงความเอออาทร เหนอกเหนใจผอน ดงรายละเอยดทกลาวไวในเรองท 10.1.3

2. วธการประเมนดานการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวย การประเมนการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวย สวนมากนยมใช 2 วธ (อรพรรณ บตรกตญญ, 2558, น. 15-22 ถง 15-23) ดงน

2.1 การสงเกตและบนทกพฤตกรรม เปนวธทใชกนมากทสด ไมยงยาก ไดขอมลจากสถานการณจรง โดยเกบรวบรวมขอมลเกยวกบเดกดวยการเฝาดและการฟงในสงทเดกก�าลงท�าหรอ พดอย โดยใชรวมกบการจดบนทก ในสวนของการบนทกการสงเกตจะมสวนประกอบคอ 1) การบนทกพฤตกรรมเดกในเหตการณหรอสถานการณทเกดขนจรง 2) การบนทกความรสกและความคดเหน 3) การตความ แปลความ ตลอดจนการสรปถงพฤตกรรมการเรยนรของเดกจากขอมลทไดจากการสงเกต วธการสงเกตมลกษณะดงตอไปน

2.1.1วธการสงเกตแบบไมเปนทางการ เปนการสงเกตโดยไมตงใจหรอไมมโครงสราง ซงหมายถง ไมมการก�าหนดรายการสงเกตไวลวงหนา ครอาจมกระดาษแผนเลกๆ ตดตวไวตลอดเวลา เพอบนทกพฤตกรรมการแสดงออกทมความหมาย การบนทกอาจท�าไดโดยยอกอนแลวขยายความสมบรณภายหลง พอแม ผปกครองสามารถท�าไดโดยการสงเกตและท�าบนทกประจ�าวนของเดก ซงอาจท�าใหเหนขอมลทเปนจดออนจดแขง จดทควรพฒนาของเดกและสามารถหาวธการสรางเสรมไดอยางเหมาะสม วธการนจะท�าใหไดขอมลรายบคคลทชดเจน

2.1.2วธการสงเกตแบบเปนทางการ เปนการสงเกตโดยตงใจหรอมโครงสราง โดยครก�าหนดพฤตกรรมทเกยวของกบทกษะตามขอบขายทตองการสงเกต มการแบงชวงเวลาสงเกตและจ�านวนเดกทสงเกต วธการสงเกต เชน สงเกตคนละ 3-5 นาท เวยนไปเรอยๆ

2.2 การสมภาษณ เปนอกวธหนงทใชเกบขอมลพฤตกรรมทเกยวของกบการรจกตนเองและผอนของเดกปฐมวย เปนการพดคยสนทนาโดยมค�าถามทท�าใหไดขอมลเกยวกบความคด ความรสกของเดก วธการสมภาษณ มลกษณะดงตอไปน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2.2.1การสมภาษณอยางไมเปนทางการ เปนการพดคยกบเดกแบบไมเปนทางการ โดยเปนการสนทนาเกยวกบสงทท�า เหตการณประจ�าวน ความรสกหลงท�ากจกรรมหรอสถานการณใดๆ ทเกยวของกบการคด ความรสกของเดก โดยเปนการพดคยระหวางพอแม ผปกครองกบเดก หรอการพดคยระหวางครกบเดกในหลากหลายสถานการณ

2.2.2การสมภาษณอยางเปนทางการ หรอการสมภาษณทมโครงสรางหรอกงโครงสรางทมการเตรยมชดค�าถามลวงหนาตามจดมงหมายทตองการประเมน โดยใชค�าถามทเดกเขาใจงายและจดล�าดบค�าถามขวยใหการตอบไมวกวน ขณะสมภาษณครควรใชวาจา ทาทาง น�าเสยงทอบอนเปนกนเอง เพอท�าใหเดกเกดความรสกปลอดภยอยากพดแสดงความคดเหนหรออยากเลา อาจใชวธสมภาษณทางออม คอ สมภาษณจากบคคลทใกลชดเดก เชน พอแม ผปกครอง

3. เครองมอทใชในการประเมนดานการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวย ในการประเมนดานการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวย

3.1 แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม เปนเครองมอทพอแม ผปกครอง และครใชประกอบการสงเกตพฤตกรรมการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวย ขณะทเลนหรอท�ากจกรรมตางๆ จากสถานการณจรงในชนเรยนหรอนอกชนเรยน

3.1.1แบบบนทกพฤตกรรม ใชบนทกขอมลทไดจากการสงเกตพฤตกรรมการรจกอารมณตนเองและผอนของเดกปฐมวยในสถานการณตางๆ อาจมการบนทกภาพหรอเสยงประกอบเพอใหไดขอมลเกยวกบพฤตกรรมทเดกแสดงออกไดสมบรณและชดเจนขน และเขยนขอคดเหนของผสงเกตพรอมการแปลความจากขอมลทไดบนทกไว ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางแบบบนทกพฤตกรรมเดกปฐมวย

ชอ............................................................................................................. อาย................................................. ชอผสงเกต.................................................... วน เดอน ปทสงเกต................................... เวลา.........................พฤตกรรมทตองการสงเกต..................................................................................................................................สถานท..................................................................................พฤตกรรมของเดก....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ขอคดเหน....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................การแปลความ ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.1.2แบบสงเกตแบบส�ารวจรายการ เปนเครองมอทชวยใหพอแม ผปกครอง และครไดขอมลวาเดกมพฤตกรรมการรบร อารมณและความรสกของตนเองและผอนหรอไมตามชวงวย ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางแบบสงเกตพฤตกรรมการรบรอารมณและความรสกของตนเองและผอน (เดกอาย 3-6ป)

ชอ.......................................................................................... วน เดอน ปทสงเกต................................................................อาย........................................................................................ ชอผสงเกต...............................................................................ค�าชแจง ใหสงเกตพฤตกรรมตามรายการและอาย ถาปรากฏใหใสเครองหมาย ✓ ในชอง การแสดงออก

รายการ อายและการแสดงออกการแสดงออก

แนวทางการประเมนปรากฏ ไมปรากฏ

การรบรอารมณของตนเองและการแสดงออก

3-4 ปบอกหรอแสดงความรสกความตองการและอารมณของตนไดบาง

สงเกตหนา ทาทาง ค�าพดหรอการแสดงอาการทบอกความรสก ความตองการ และอารมณของตนเอง เชน ความรสกชอบ/ไมชอบ หว/ไมหว ฯลฯ

4-5 ปบอกหรอแสดงความรสกความตองการและอารมณของตนไดสอดคลองกบสถานการณ

สงเกตการแสดงทาทางหรอค�าพดทแสดงถงความตองการและการตอบสนอง

5-6 ปบอกหรอแสดงความรสกความตองการและอารมณของตนไดสอดคลองกบสถานการณอยางเหมาะสม

สงเกตการแสดงทาทาง สหนาทตรงกบอารมณพนฐาน

การรบรความรสกและอารมณของผอน

3-4 ปสนใจความรสกและอารมณของผอนดวยการฟงหรอมอง

สงเกตหนา ทาทาง ค�าพดและการแสดงออกตอผอน เชน การชวยเหลอ การแสดงความเหนใจ สงสาร ปลอบโยน ฯลฯ

4-5 ปบอกถงความรสกและอารมณของผอนจากการสงเกตสหนาทาทาง

5-6 ปพดหรอแสดงความรสกและอารมณรวมกบ ผอนในสถานการณตางๆ

สนทนากบเดกเพอเขาใจความรสกทมตอผอน

ทมา: ปรบจาก กระทรวงศกษาธการ. (2539). คมอประเมนพฒนาการเดกระดบกอนประถมศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา, น. 25-26.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.2 แบบสมภาษณ ใชในการสมภาษณอยางไมเปนทางการ เปนการพดคยกบเดก โดยเปนการสนทนาเกยวกบสงทท�า เหตการณประจ�าวน ความรสกหลงท�ากจกรรมหรอสถานการณใดๆ ทเกยวของกบการคด ความรสกของเดก โดยเปนการพดคยระหวางพอแม ผปกครองกบเดก หรอการพดคยระหวางครกบเดกในหลากหลายสถานการณ โดยครก�าหนดสงทตองการวด สรางขอค�าถามในการสมภาษณ บนทกค�าใหสมภาษณโดยละเอยด อาจมการบนทกเสยงประกอบเพอใหไดขอมลทสมบรณและชดเจนขน ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางแบบสมภาษณพฤตกรรมการรบรอารมณและความรสกของตนเองและผอนของเดกปฐมวย

ชอ.......................................................................................................... อาย.................................................... ชอผสมภาษณ.................................................. วน เดอน ปทสมภาษณ................................... เวลา.........................

1. เมออยบาน หากคณพอคณแมบอกใหหนกนอาหารใหเสรจกอนจงจะอนญาตใหไปเลนได หนจะรสกอยางไร เพราะอะไรหนจงรสกแบบน

บนทกค�าตอบ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................2. ถาหนโดนเพอนแยงของเลนทหนก�าลงเลนอย หนจะรสกอยางไร เพราะอะไรหนจงรสกแบบนบนทกค�าตอบ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. ถาหนเหนเพอนหกลม รองไหอย หนจะรสกอยางไร เพราะอะไรหนจงรสกแบบนบนทกค�าตอบ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4. ถาหนเหนเพอนท�าหนาบง ไมยม ไมพดกบใครเลย หนคดวาเพอนก�าลงรสกอยางไร เพราะอะไรเพอนจงรสก

แบบนบนทกค�าตอบ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ขอคดเหน.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................การแปลความ.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สรปไดวา การประเมนดานการรจกอารมณของตนเองและผอนของเดกปฐมวย เปนการประเมนการรจกอารมณความรสกของตนเองและความแตกตางระหวางอารมณตางๆ เชน การรบรเกยวกบอารมณและความรสกตนเองวา รสกอยางไร สงใดทตนชอบและไมชอบ การรจกอารมณความรสกของผอน เชน การรบรเกยวกบความคดและความรสกของผอน แสดงความเอออาทร เหนอกเหนใจผอน ซงสามารถประเมนได 2 วธ คอ 1) การสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอไดแก แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม ซงมทงแบบบนทกพฤตกรรม และแบบสงเกตพฤตกรรมแบบส�ารวจ และ 2) การสมภาษณ โดยใชเครองมอไดแก แบบสมภาษณ


ใหอธบายและยกตวอยางเครองมอทใชในการประเมนการรจกอารมณของตนเองและผอนของเดกปฐมวย


การประเมนดานการรจกอารมณของตนเองและผอนของเดกปฐมวย เปนการประเมนการรจกอารมณความรสกของตนเองและความแตกตางระหวางอารมณตางๆ และการรจกอารมณความรสกของ ผอน ซงการประเมนสวนมากใชการสงเกตพฤตกรรมเดกในเหตการณหรอสถานการณทเกดขนจรง ใชเครองมอไดหลายอยาง เชน แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม และแบบสมภาษณ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการจดระเบยบตนเอง

การประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ในเรองนจะขอกลาวถงขอบขาย วธการประเมน และเครองมอทใชในการประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ดงรายละเอยดตอไปน

1. ขอบขายของการประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ประกอบดวยการประเมนพฒนาการดานการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ดานความจ�าเพอใชงาน ดานการยดหยนความคด ดานการใสใจจดจอ ดานการควบคมอารมณ และดานการตดตามประเมนตวเอง ดงรายละเอยดทกลาวไวในเรองท 10.1.3

2. วธการประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย การประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย สวนมากนยมใช 2 วธ ดงน

2.1 การสงเกตและบนทกพฤตกรรม เปนวธทใชกนมากทสด ไมยงยาก ไดขอมลจากสถานการณจรง ขณะเดกท�ากจกรรมในชวตประจ�าวน โดยสงเกตวาขณะทเดกท�ากจกรรมหรอเผชญสถานการณทท�าใหเดกเกดความรสกและอารมณตางๆ เดกมการจดระเบยบตนเองอยางไร การประเมนใชการสงเกตและจดบนทก

2.2 การประเมนการปฏบตงาน เปนวธหนงทเหมาะสมในการประเมนการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ซงการใหเดกแสดงออกโดยการปฏบตงานจะท�าใหเหนถงทกษะทเดกแสดงออกอยางแทจรง การประเมนจากสถานการณทก�าหนดหรอชนงานทใหท�า สะทอนพฤตกรรมทเกยวของกบการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย สามารถเหนการแสดงออกของเดกและสามารถชวยเหลอหรอสรางเสรมใหเดกไดอยางตอเนองและทนทวงท

2.2.1การประเมนการปฏบตอยางไมเปนทางการ เปนการสงเกตจากสถานการณประจ�าวนหรอสงทใหเดกท�าประจ�าวน ทมความเกยวของและสะทอนถงความสามารถทแทจรงของเดกเกยวกบการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย โดยพอแม ผปกครองสามารถสงเกตทบาน ครสามารถประเมนไดจากกจวตรประจ�าวนทใหเดกท�าโดยทวไป ทท�าใหเหนการแสดงออกของเดกในดานตางๆ ทเกยวของกบทกษะดานการจดระเบยบตนเองทเดกปฏบตไดหรอไมได โดยสามารถชวยเหลอและสรางเสรมทกษะการจดระเบยบตนเองใหเดกไดทนท

2.2.2การประเมนการปฏบตงานอยางเปนทางการ เปนการใชแบบประเมนทเนนการปฏบตจรงของเดกทมการวางแผนลวงหนา โดยเลยนแบบสภาพจรงในชวตเดก ในกรณทครใชแบบประเมนโดยก�าหนดสถานการณหรอปญหา การปฏบตตองมความหมายตอเดก และมความส�าคญเพยงพอทจะแสดงถงทกษะการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ทเปนการแสดงออกถงความสามารถหลากหลายดานหรอทกษะการจดระเบยบตนเองทแทจรงของเดก มเกณฑการใหคะแนนตามความสมบรณของการแสดงออกอยางชดเจน เหนแนวทางในการสรางเสรมทกษะการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวยอยาง

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ตอเนอง โดยสามารถบอกความหมายของการแสดงออกของทกษะการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวยไดอยางแทจรง

3. เครองมอทใชในการประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ในการประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวยสามารถใชเครองมอไดอยางหลากหลาย ดงน

3.1 แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม เปนเครองมอทพอแม ผปกครอง และครใชประกอบการสงเกตพฤตกรรมดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ขณะทเลนหรอท�ากจกรรมตางๆ

3.1.1แบบบนทกพฤตกรรม ใชบนทกเหตการณเฉพาะอยางโดยบรรยายพฤตกรรมเดกดานการจดระเบยบตนเองในสถานการณตางๆ ผบนทกตองบนทกวน เดอน ปเกดเดก และวน เดอน ปทท�าการบนทกแตละครง ดงตวอยางตอไปน


ชอ.....................................วน เดอน ปเกด...........................ชน.................. ชอผสงเกต................................

การยบยงชงใจ-

คดไตรตรอง

ความจ�าเพอ

ใชงาน

การยดหยน

ความคด

การใสใจ

จดจอ

การควบคม

อารมณ

การตดตาม

ประเมนตวเอง

วน เดอน ปทบนทกพฤตกรรม...............................................................................................................................................................................ความคดเหน...........................................................................ขอเสนอแนะ...........................................................................






มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.1.2แบบสงเกตแบบมาตรประมาณคา เปนแบบสงเกตทชวยใหพอแม ผปกครอง และครประเมนไดวาเดกมพฒนาการดานการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ดานความจ�าเพอใชงาน ดานการยดหยนความคด ดานการใสใจจดจอ ดานการควบคมอารมณ และดานการตดตามประเมนตวเอง ไดมากนอยเพยงใด ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางแบบสงเกตพฤตกรรมดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย

ชอ.........................................นามสกล.........................................เพศ ชาย หญงวนเดอนปเกด...........................อาย...........ป...........เดอน............วน........เลขท.....................หอง......................โรงเรยน/ศนยพฒนาเดก..................................ต�าบล........................อ�าเภอ.........................จงหวด........................ครผประเมน ชอ.........................................นามสกล....................................วนทประเมน.........................................

ทานเปนครทสอนเดกคนนมาแลว 3 เดอน ใชหรอไม ใช ไมใชทานรจกคนเคยพฤตกรรมของเดกคนนเปนอยางด ใชหรอไม ใช ไมใช

ในระยะ 3 เดอนทผานมาเดกมพฤตกรรมตอไปนบอยแคไหน ใหเลอกตอบขอทตรงกบความเปนจรงมากทสด

ขอ พฤตกรรมไม

เคย

1-2

ครง/ด.

1-2

ครง/สป.

3-4

ครง/สป.

ทก

วน

1ดานการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง

ตงใจท�ากจกรรมของตวเอง ไมรบกวนผอน

2 เมอขดแยงกบเพอน ไมใชก�าลงในการแกปญหา

3 จดจอกบกจกรรมในชนเรยนทครสอน

4 ท�ากจกรรมทครมอบหมายเสรจในเวลาทก�าหนด

5 เขาควรอได อดทนรอคอยได

6 รจกรอทจะพด ไมพดแทรกในขณะทผอนก�าลงพด

7 เมอตองการของทเพอนก�าลงเลนอย รจกขออนญาตหรอรอใหเพอนเลนเสรจกอน

8 หยดเลนเสยงดงเมอครเตอน

9 จดจอกบงานทท�า ไมวอกแวก

10 เลนอยางระวงรจกหยดเมอเหนวาการเลนแรงขนจนอาจบาดเจบหรอเกดอนตราย

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



เคย

1-2

ครง/ด.

1-2

ครง/สป.

3-4

ครง/สป.

ทก

วน

11ดานความจ�าเพอใชงาน

เมอสงงานสองหรอสามอยาง เดกจ�าไดและปฏบตตามไดถกตองครบถวน

12 สนทนาหวขอเดมไดตอเนองหรออธบายเรองราวไดจนจบ เชน เลากจกรรมทท�ากบครอบครวในวนหยดใหครฟงจนจบ

13 เมอครเลานทานสนๆ ใหฟงจบไปครหนง เดกสามารถเลาทวนหรอบอกความคดรวบยอดเกยวกบนทานนนได เชน ตวละคร ฉาก เหตการณ เรองราว ฯลฯ

14ดานการยดหยนความคด

เปลยนกจกรรมตามตารางแตละชวงของวนไดโดยไมมปญหา

15 ปรบตวเขากบสถานทใหมไดโดยใชเวลาไมนานนก

16 ปรบตวเขากบครใหม เพอนใหม ไดโดยใชเวลาไมนานนก

17 เมอถกเพอนปฏเสธทจะเลนดวยหรอถกแยงของเลน เดกสามารถเปลยนไปเลนอยางอนโดยไมหงดหงด

18 ท�ากจกรรมตอไปได แมสงแวดลอมจะวนวายจอกแจกจอแจ

19ดานการใสใจจดจอ

สนใจตงใจมสมาธในการฟงนทานทครเลาจนจบเรอง

20 เมอท�าสงใดจะใหความสนใจ ตนตวและจดจอในการท�าสงนน

21 แมมเพอนมาชวนไปเลน กยงมงมนจดจอกบงานทท�าจนเสรจ

22ดานการควบคมอารมณ

เมอเจอปญหา สงบสตอารมณ หาทางแกปญหาไมเอาแตโวยวาย

23 เมอโกรธรจกสงบอารมณ ระบายอารมณโกรธอยางเหมาะสมไมใชความรนแรง เชน ไปเลนกฬา เลนดนตร วาดภาพ ฯลฯ

24 อารมณมนคงไมแปรปรวนงาย

25 ระงบอารมณตนเตน วตกกงวลเพอท�ากจกรรมตอได เชน เมอท�าของหาย เมอตองออกไปพดหนาชน ฯลฯ


มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



เคย

1-2

ครง/ด.

1-2

ครง/สป.

3-4

ครง/สป.

ทก

วน

26 เมอผดหวงเสยใจ ครปลอบโยนใหคนอารมณเปนปกตไดในเวลาไมนาน (3 ขวบไมเกน 5 นาท 5 ขวบไมเกน 10 นาท)

27ดานการตดตามประเมนตวเอง

บอกความรสกตนเองไดวาวนนหรอขณะนรสกอยางไร

28 บอกไดวางานทท�าไปแลวเปนอยางไร พอใจหรอไม

29 บอกวธแกไขปรบปรงงานใหดขนได

ทมา: ปรบจาก 1) สภาวด หาญเมธ. (2558). แบบสอบถามคนหาจดแขง/จดออนในทกษะ EF ของเดกปฐมวย (3-6) EF ในภมคมกนชวตและปองกนยาเสพตด. คมอส�าหรบครอนบาล. กรงเทพฯ: โรงพมพพมพด จ�ากด. หนา 64-65. 2)

นวลจนทร จฑาภกดกล และคณะ. (2557). แบบประเมนพฒนาการดานการคดเชงบรหาร (EF) ในเดกกอนวยเรยน. กรงเทพฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส) และมหาวทยาลยมหดล.


มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


3.2 แบบประเมนการปฏบตหรอชนงาน ครสามารถประเมนการปฏบตหรอชนงานอยางไมเปนทางการ โดยสงเกตจากสถานการณประจ�าวนหรอชนงานทใหเดกท�าโดยทวไป ทมความเกยวของและสะทอนถงความสามารถทแทจรงของเดกเกยวกบการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ดงตวอยาง ตอไปน

ตวอยางแบบประเมนการปฏบตงานของเดกปฐมวย

ชอ................................................................ วน เดอน ปเกด.................................ชน................................ชอผประเมน................................................. วน เดอน ปทประเมน..............................................................

บนทกสถานการณ

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................สะทอนการแสดงออกถงความสามารถในการจดระเบยบตนเองของเดกในดานตาง ๆ

(ดานการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ดานความจ�าเพอใชงาน ดานการยดหยนความคด ดานการใสใจจดจอ ดานการควบคมอารมณ และดานการตดตามประเมนตวเอง)....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................แนวทางการเสรมสรางและพฒนาความสามารถในการจดระเบยบตนเองของเดก

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


สรปไดวา การประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย ประเมนครอบคลมดานการยบยงชงใจ-คดไตรตรอง ความจ�าเพอใชงาน การยดหยนความคด การใสใจจดจอ การควบคมอารมณ และการตดตามประเมนตวเอง ซงสามารถประเมนได 2 วธ คอ 1) การสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอไดแก แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม ซงมทงแบบบนทกพฤตกรรม และแบบสงเกตแบบมาตรประมาณคา และ 2) การประเมนการปฏบตงาน โดยใชเครองมอไดแก แบบประเมนการปฏบตงาน


ใหอธบายวธการและยกตวอยางเครองมอทใชในการประเมนการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย


การประเมนดานการจดระเบยบตนเองของเดกปฐมวย เปนการประเมนดานการยบยงพฤตกรรม ความจ�าเพอใชงาน การยดหยนความคด การใสใจจดจอ การควบคมอารมณ และการตดตามประเมนตวเอง ซงการประเมนอาจใชวธการสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอแบบบนทกพฤตกรรม ใชบนทกเหตการณเฉพาะอยางโดยบรรยายพฤตกรรมเดกดานการจดระเบยบตนเองในสถานการณตางๆ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



การประเมนพฒนาการเดกปฐมวยดานการมคณธรรม จรยธรรมและ

จตใจทดงาม

การประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย ในเรองนจะกลาวถงขอบขาย วธการประเมน และเครองมอทใชในการประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย ดงรายละเอยดตอไปน

1. ขอบขายของการประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย

ประกอบดวยการประเมนการมความรบผดชอบตอตนเอง ไดแก รบผดชอบตอกจวตรประจ�าวนของตนเอง เชน ตนนอนตามเวลาดวยตนเองโดยไมตองมการปลก อาบน�าใหสะอาดตามเวลาดวยตนเองโดยไมตองมการเตอน แตงตวใหเรยบรอยหลงจากอาบน�า รบประทานอาหารดวยตนเองโดยไมตองมการปอนและการรองเรยก ไปสถานศกษาใหทนเวลาทจะตองเขาแถว และรบผดชอบตอภารกจทตนเองไดรบมอบหมาย เชน รดน�าตนไมทกเยนหลงกลบจากสถานศกษา เกบทนอนใหเรยบรอยกอนออกจากหองนอนตอนเชา จดโตะอาหารเมอถงเวลาอาหาร เกบของเลนใหเขาทหลงจากทเลนเสรจ การมความรกความเมตตากรณา ไดแก เมตตากรณาตอสตว เชน แสดงความรกตอสตว เลยงสตว ดแลสตว ใหอาหารสตว และไมท�ารายหรอรงแกสตว เมตตากรณาตอเพอน เชน แสดงความรกตอเพอน แบงอาหารหรอขนมใหเพอน ใหเพอนยมสงของ ใหอภยเพอน และชวยเหลอเพอน และการรวาอะไรถกอะไรผด ไดแก แยกแยะสงดทควรท�า เชน รจกการตดสนใจเรองงายๆ และยอมรบผลทเกดขน พดแสดงความเหนเกยวกบการรผดชอบชวด เลอกกนอาหารทมประโยชนทงทชอบและไมชอบ กนอาหารใหหมดจานไมเหลอทง ปดกอกน�าหลงการใชทกครง รจกการรอคอยและเขาแถวตามล�าดบกอนหลง และแยกแยะสงไมดทไมควรท�า เชน ไมพดปด ไมท�ารายผอนและไมท�าใหผอนเสยใจ ไมหยบของผอนมาเปนของตน ไมทงขวางหรอท�าลายสงของ เปนตน

2. วธการประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย การประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย สวนมากนยมใชวธการสงเกตและบนทกพฤตกรรมมากทสด ไมยงยากไดขอมลจากสถานการณจรงขณะเดกท�ากจกรรมในชวตประจ�าวน โดยสงเกตวาขณะทเดกท�ากจกรรมหรอเผชญสถานการณทท�าใหเดกเกดความรสกและอารมณตางๆ เดกมพฤตกรรมทแสดงใหเหนถงการมคณธรรมจรยธรรมและจตใจทดงามอยางไร การประเมนใชการสงเกตและจดบนทก

3. เครองมอทใชในการประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย

เครองมอทนยมใชในการประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย ไดแกแบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม เปนเครองมอทพอแม ผปกครอง และครใชประกอบการ

สงเกตพฤตกรรมทแสดงใหเหนถงการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย ขณะทเลนหรอท�ากจกรรมตางๆ โดยอาจเลอกวธแบบบนทกตอไปน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


1) แบบบนทกพฤตกรรม ใชบนทกเหตการณเฉพาะอยางโดยบรรยายพฤตกรรมเดกทแสดงใหเหนถงการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามในสถานการณตางๆ ผบนทก ตองบนทกวน เดอน ปเกดของเดก และวน เดอน ปทท�าการบนทกแตละครง ดงตวอยางตอไปน


ชอ......................................................... วน เดอน ปเกด............................................. อาย..............................ชอผสงเกต............................................. วน เดอน ปทสงเกต...................................... เวลา.............................พฤตกรรมทตองการสงเกต.....................................................................................................................................สถานท................................................................................................................................................................... พฤตกรรมของเดก............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ขอคดเหน............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ขอเสนอแนะ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


2) แบบสงเกตแบบมาตรประมาณคา เปนแบบสงเกตทชวยใหพอแม ผปกครอง และครประเมนไดวาเดกมความรบผดชอบตอตนเอง การมความรกความเมตตากรณา และการรวาอะไรถก อะไรผดไดมากนอยเพยงใด ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางแบบสงเกตพฤตกรรมการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย

ชอ............................................................................... วน เดอน ปทสงเกต............................................................อาย.......................................................................... ชอผสงเกต......................................................................ค�าชแจง 1. แบบสงเกตพฤตกรรมนใชสงเกตพฤตกรรมการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย

ดานการมความรบผดชอบตอตนเอง การมความรกความเมตตากรณา และการรวาอะไรถก อะไรผดโดยตอบขอความทเกยวของกบการแสดงออกของเดกในชวง 4 เดอนทผานมา การตอบตามความจรงจะท�าใหรจกเดกและหาแนวทางในการพฒนาเดกใหดยงขน

2. มค�าตอบ 4 ค�าตอบ ดงน ไมปรากฏ หมายถง ไมเคยปรากฏ ไดคะแนน 1 คะแนน บางครง หมายถง ท�าบาง ไมท�าบาง นานๆ ครง ไดคะแนน 2 คะแนน บอยครง หมายถง ท�าบอยๆ หรอเกอบทกครง ไดคะแนน 3 คะแนน เปนประจ�า หมายถง ท�าทกครงเมอเกดสถานการณนน ไดคะแนน 4 คะแนนการปฏบต ขอความตอไปนเปนการอธบายพฤตกรรม ความคด ความรสกของเดกในชวง 4 เดอนทผานมา โปรด

ใสเครองหมาย ✓ ในชองทตรงกบตวเดกมากทสด

ล�าดบ

ทรายการพฤตกรรม

ไม

ปรากฏ

บาง

ครง

บอย

ครง

เปน

ประจ�าคะแนน

12345678910111213

ท�าสงตางๆ ในกจวตรประจ�าวนไดโดยไมตองบอกเชอฟงและท�าตามทผใหญแนะน�าเลนของเลนแลวเกบเขาทเมอเลกเลนอดทน รอคอยและเขาแถวตามล�าดบกอนหลงปฏบตตามทไดบอกหรอตกลงไวกนอาหารทมประโยชนทงทชอบและไมชอบท�างานบานทไดรบมอบหมายจนเสรจแสดงความรกความเมตตาตอสตวเตมใจแบงปนสงของใหผอนใจดกบเดกทเลกกวาแสดงความเหนใจเมอผอนทกขรอนบอกผใหญเมอเหนเพอนหรอคนในบานไมสบายไมหยบของของผอนมาเปนของตน

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ล�าดบ

ทรายการพฤตกรรม

ไม

ปรากฏ

บาง

ครง

บอย

ครง

เปน

ประจ�าคะแนน

141516171819202122

232425

ไมท�าลายสงของเมอไมพอใจใชสงของตางๆ อยางประหยดไมทงขวางไมเลนของเลนทเปนอนตรายบอกขอโทษเมอท�าผดบอกขอบคณเมอผอนใหของแสดงความรกผอน เชน การปลอบนอง กอดเพอนอาสาท�าสงตางๆ ตามความสามารถของตนกลาบอกเรองทตนท�าผดพลาดใหผใหญทราบกลาปฏเสธเมอผอนจะชวยเหลอเพราะอยากท�าดวยตนเองเมอไมไดของเลนทอยากไดกสามารถเลนของอนแทนยอมรบค�าอธบายเมอไมไดสงทตองการบอกหรอเตอนเพอนเมอเหนท�าสงไมด

ความหมายของคะแนน

เดกวย 3 ป ควรไดคะแนนตงแต 40 คะแนนขนไป*เดกวย 4 ป ควรไดคะแนนตงแต 60 คะแนนขนไป*เดกวย 5 ป ควรไดคะแนนตงแต 80 คะแนนขนไป*

* หมายถง การบงบอกวาเดกมพฤตกรรมการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม อยในเกณฑทด ควรสงเสรมและรกษาคณลกษณะนใหคงไว

หากไดคะแนนนอยกวาน เดกควรไดรบการสรางเสรมใหดยงขนและสงเสรมจากพอแม และครอยางตอเนอง

ทมา: ปรบจาก กระทรวงสาธารณสข. (2546). แบบประเมนความฉลาดทางอารมณเดกอาย 3-5 ป. นนทบร: ส�านกพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข, น. 1-8.

สรปไดวา การประเมนดานการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย ประเมนครอบคลมพฤตกรรมการมความรบผดชอบตอตนเอง ไดแก รบผดชอบตอกจวตรประจ�าวนของตนเอง และรบผดชอบตอภารกจทไดรบมอบหมาย การมความรกความเมตตากรณา ไดแก เมตตากรณาตอสตวและเพอน และการรวาอะไรถก อะไรผด ไดแก แยกแยะสงดทควรท�าและสงไมดทไมควรท�า ซงสามารถประเมนไดดวยวธการสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอไดแก แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม ซงมทงแบบบนทกพฤตกรรม และแบบสงเกตพฤตกรรมแบบมาตรประมาณคา ทงนผลจากการประเมนจะน�าไปสการสงเสรมดานคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวยใหดยงขนตอไป


มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ



ใหอธบายวธการและยกตวอยางเครองมอทใชในการประเมนการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย


การประเมนการมคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงามของเดกปฐมวย เปนการประเมนพฤตกรรมการมความรบผดชอบตอตนเอง การมความรกความเมตตากรณา และการรวาอะไรถกอะไรผด สามารถประเมนไดดวยวธการสงเกตและบนทกพฤตกรรม โดยใชเครองมอไดแก แบบสงเกตและบนทกพฤตกรรม ซงมทงแบบบนทกพฤตกรรม และแบบสงเกตพฤตกรรมแบบมาตรประมาณคา

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2547). คมอหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 (ส�าหรบเดกอาย 3-5 ป).กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.

. (2539). คมอประเมนพฒนาการเดกระดบกอนประถมศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. กระทรวงสาธารณสข. (2546). แบบประเมนความฉลาดทางอารมณเดกอาย 3-5 ป. นนทบร: ส�านกพฒนา

สขภาพจต กรมสขภาพจต. เกศน วฒนสมบต. (มปท.). กจกรรมโครงงาน: Project Approach. ใน ธดา พทกษสนสข (บรรณาธการ). คมอ

การพฒนาทกษะสมอง EF ระดบปฐมวย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพรกลก. ขวญฟา รงสยานนท. (2558). การสอสารทไดผล. สบคนจาก http://dusithost.dusit.ac.th/~pre_edu/article/

article1.htmlจตตนนท บญสถรกล. (2558). การเรยนรทางอารมณและสงคมกบการพฒนาทกษะชวตเดกปฐมวย. ใน เอกสาร

การสอนชดวชาการพฒนาทกษะชวตส�าหรบเดกปฐมวย หนวยท 3 (น. 3-1 ถง 3-42). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ธดา พทกษสนสข. (มปท.). EF กบการเลนอสระ. ใน ธดา พทกษสนสข (บรรณาธการ). คมอการพฒนาทกษะสมอง EF ระดบปฐมวย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพรกลก.

นวลจนทร จฑาภกดกล และคณะ. (2557). แบบประเมนพฒนาการดานการคดเชงบรหาร (EF) ในเดกกอน วยเรยน. กรงเทพฯ: สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส) และมหาวทยาลยมหดล

นวลจนทร จฑาภกดกล. (2559). การพฒนาสมองเชงบรหาร (EF). ใน เอกสารประกอบการอบรมหลกสตร “Thinking Child ในยคดจตอล” โครงการพฒนาผบรหารและผเกยวของกบการศกษาระดบปฐมวย รนท 8. วนท 3 กรกฎาคม 2559 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ปยะนนท หรณยชโลทร. (2557). พฒนาการและการเรยนรทางอารมณ จตใจของเดกปฐมวย. ใน เอกสารการสอนชดวชาพฒนาการและการเรยนรของเดกปฐมวย หนวยท 3 (น. 3-1 ถง 3-40). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ปยะนนท หรณยชโลทร และกนตวรรณ มสมสาร. (2558). การปลกฝงและสรางเสรมทกษะชวตส�าหรบเดกปฐมวย. ใน เอกสารการสอนชดวชาการพฒนาทกษะชวตส�าหรบเดกปฐมวย หนวยท 9 (น. 9-1 ถง 9-49). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). (2545). รงอรณของการศกษา เบกฟาแหงการพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ: สานกพมพสหธรรมก.

พชร ผลโยธน. (2548). รปแบบการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย. ใน ประมวลสาระชดวชาการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวย หนวยท 4 (น. 4-1 ถง 4-53). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

. (2548). การจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวยดานอารมณ-จตใจ. ใน ประมวลสาระชดวชาการจดประสบการณส�าหรบเดกปฐมวย หนวยท 11 (น. 11-1 ถง 11-53). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ


สธ


สธ

มสธ มสธ


ภวฤทธ ภวภรมยขวญ. (มปท). เลนบทบาทสมมตและเลนละคร. ใน ธดา พทกษสนสข (บรรณาธการ). คมอการพฒนาทกษะสมอง EF ระดบปฐมวย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพรกลก.

ศนสนย ฉตรคปตและคณะ. (2544). การเรยนรอยางมความสข : สารเคมในสมองกบความสขและการเรยนร. กรงเทพฯ: โฆษตการพมพ จ�ากด.

สมเดจพระญาณสงวร. (2522). หลกพทธศาสนา. กรงเทพฯ: มหามกฏราชวทยาลย.สมน อมรววฒน. (2546). วถการเรยนร: คณลกษณะทคาดหวงในชวงวย. กรงเทพฯ: พรกหวานกราฟฟก จ�ากด.สภาวด หาญเมธ. (2558). EF ภมคมกนชวตและปองกนยาเสพตด คมอส�าหรบครอนบาล. กรงเทพฯ: โรงพมพ

พมพด จ�ากด. ส�านกงานบรหารและพฒนาองคความร. (2558). แนวทางการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ส�าหรบเดก

อาย 3-6 ป. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ�ากด ธนาพรนตง.อมรากล อนโอชานนท. (2555). กจกรรมเสรมสรางความฉลาดทางอารมณเดกอาย 3-11 ป (พมพครงท 7).

กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ�ากด. อรพรรณ บตรกตญญ. (2558). นวตกรรมการประเมนพฤตกรรมเดกปฐมวย. ใน เอกสารการสอนชดวชาการ

ประเมนและสรางเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย หนวยท 14 (น. 14-1 ถง 14-51). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อรณ หรดาล. (2548). แนวการจดประสบการณเพอพฒนาเดกปฐมวย. ใน ประมวลสาระชดวชาการจดประสบ-การณส�าหรบเดกปฐมวย หนวยท 2 (น. 2-1 ถง 2-43). นนทบร: ส�านกพมพมหาวทยาลยสโขทย- ธรรมาธราช.

อญญมณ บญซอ. (2551). เรองเลนไมใชเรองเลน เลน. กรงเทพฯ: ส�านกพมพสาราเดก.Elena Bodrova and Deborah J. Leong. (2008). Developing Self-Regulation in Kindergarten. Retrieved

from http://www.naeyc.org/files/yc/file/200803/BTJ_Primary_Interest.pdfShauna Tominey. (2016). How to Help Your Child Develop Executive Function and Self-

Regulation Skills. Retrieved from https://www.noodle.com/articles/how-to-help-your-child-develop-executive-function-and-self-regulation-skills

Ida Rose Florez. (2011). Developing Young Children’s Self-Regulation Through Everyday Experiences. Retrieved from https://www.naeyc.org/files/yc/file/201107/Self-Regulation_Florez.pdf

Linda Groves Gillespie and Nancy L. Seibel. (2006). Self-Regulation: A Cornerstone of Early-Childhood Development. Retrieved from http://journal.naeyc.org/btj/200607/Gillespie709 BTJ.pdf

หน่วยที่ 10 การจัดประสบการณ์...

Documents