ชื่อหนังสือสารบ ญ หน า บทนำ 1 l การศ กษา...

ชอหนงสอ : เอกสารสาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงานกศน.:

คมภรกศน.

ISBN : 978-974-232-314-1

พมพครงท 1 : 1,000เลม

จดพมพและเผยแพร : หนวยศกษานเทศก

สำนกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สำนกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

โทรศพท0-2281-5151โทรสาร0-2281-0438

เวบไซต : http://www.nfe.go.th

พมพท : หางหนสวนจำกดเอน.เอ.รตนะเทรดดง

13/14หม5แขวงบางดวนเขตภาษเจรญ

กรงเทพมหานคร10160

โทรศพท0-2869-5322-3

ชอหนงสอ : เอกสารสาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงานกศน.:

คมภรกศน.

ISBN : 978-974-232-314-1

พมพครงท 1 : 1,000เลม

จดพมพและเผยแพร : หนวยศกษานเทศก

สำนกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สำนกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

โทรศพท0-2281-5151โทรสาร0-2281-0438

เวบไซต : http://www.nfe.go.th

พมพท : หางหนสวนจำกดเอน.เอ.รตนะเทรดดง

13/14หม5แขวงบางดวนเขตภาษเจรญ

กรงเทพมหานคร10160

โทรศพท0-2869-5322-3

คำนำ เอกสาร สาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงานกศน.:คมภรกศน.จดทำขนเพอสรางความเขาใจใหกบสถานศกษาและบคลากรทเกยวของตลอดจนภาคเครอขายในการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยสำหรบประชาชนให ไดรบการศกษาอยางตอเนองตลอดชวตตามเจตนารมณของพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยพ.ศ.2551โดยอธบายรายละเอยดสาระหลกการและแนวคดของคำศพททเกยวของกบพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551พระราชบญญตการศกษาแหงชาตพ.ศ.2542และทแกไขเพมเตม(ฉบบท2)พ.ศ.2545และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550รวมทงแนวคดทฤษฎหลกการและผลงานวชาการทเกยวของใหมความชดเจน

สำนกงานกศน.ขอขอบพระคณทปรกษาสำนกงานกศน.และคณะทำงานจดทำสาระหลกการและกระบวนการจดการศกษานอกระบบการศกษาตามอธยาศย และการศกษาตลอดชวตทกทานท ไดใหขอคดเหนและขอเสนอแนะ ตลอดจนคณะทำงานทกทานท ไดศกษา คนควา เรยบเรยงใชภาษาทเขาใจงาย ในการจดทำเอกสาร สาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. : คมภร กศน. จนสำเรจลลวงไปดวยดและหวงเปนอยางยงวาเอกสารฉบบน จะเปนประโยชนแกนกวชาการบคลากร คร ผปฏบตงานการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยภาคเครอขายและผทสนใจไดศกษาคนควาตอไป

(นายอภชาตจระวฒ)

เลขาธการกศน.

สารบญ หนา

บทนำ 1

l การศกษา(Education) 2

l การศกษาตลอดชวต(LifelongEducation) 6

l การศกษาในระบบ(FormalEducation) 15

l การศกษานอกระบบ(Non-FormalEducation) 20

l การศกษาตามอธยาศย(InformalEducation) 26

l การศกษาทางเลอก(AlternativeEducation) 31

l การศกษาตอเนอง(ContinuingEducation) 36

l การศกษาทางไกล(DistanceEducation) 42

l การศกษาชมชน(CommunityEducation) 47

l การศกษาผใหญขนพนฐาน(AdultBasicEducation) 54

l วทยาการผสงอาย(Gerontology) 62

l ศาสตรและศลปในการสอนผใหญ(Andragogy) 67

l คดเปน(Khit-pen) 76

l การรหนงสอ(Literacy) 82

l การเรยนร(Learning) 91

l การเรยนรตลอดชวต(LifelongLearning) 97

l การเรยนรตามอธยาศย 101

l รปแบบการเรยนร(LearningStyle) 104

หนา

l หลกการเรยนรของผใหญ(PrincipleofAdultLearning) 109

l การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ 117

l การเรยนรดวยตนเอง(Self–DirectedLearning) 121

l การเรยนรจากประสบการณ(ExperientialLearning) 128

l การเรยนรแบบเปด(OpenLearning) 138

l เครอขายการเรยนร(LearningNetwork) 141

l การจดการความร(KnowledgeManagement) 146

ภาคผนวก

lคณะทำงานจดทำสาระหลกการและกระบวนการจดการศกษา 153

นอกระบบการศกษาตามอธยาศยและการศกษาตลอดชวต

l รายชอผเขาประชมปฏบตการจดทำตนฉบบสาระหลกการ 154

และแนวคดประกอบการดำเนนงานกศน.:คมภรกศน.

l คณะบรรณาธการ 155

เอกสารสาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. : คมภร กศน. �

สาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. :

“คมภร กศน.” บทนำ สบเนองจากการประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 อนประกอบดวยมาตราทงสน 25 มาตรา เปนกฎหมายสำหรบใหสถานศกษาและเครอขายดำเนนการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหกบประชาชนไดรบการศกษาอยางตอเนองตลอดชวต ดงนน เพอเปนการสรางความเขาใจใหกบสถานศกษา บคลากรทเกยวของกบการจดการศกษาและภาคเครอขาย ในการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหสนองเจตนารมณตามพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 ตลอดจนสงเสรมใหประชาชนทวไปไดมความรความเขาใจในแนวคดกระบวนการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยทจะสงผลใหเขาถงโอกาสทางการศกษาไดงายขนสำนกงานปลดกระทรวงศกษาธการ จงไดแตงตงคณะทำงานจดทำเอกสาร สาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงานการจดการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย โดยจดทำคำอธบายคำศพททเกยวของกบพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแก ไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2550


ความนำ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบปจจบนได ใหความสำคญตอการศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เนองจากเปนรากฐานสำคญในการพฒนาคนและพฒนาชาต ซงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท8-10และในรฐธรรมนญไดกำหนดความสำคญของการศกษาเชนมาตรา69ใหบคคลมหนาทรบการศกษาอบรมพทกษปกปองและสบสานศลปะ วฒนธรรมของชาต และภมปญญาทองถนและมาตรา 81ใหรฐจดการศกษาอบรมใหเกดความรคคณธรรม ซงสถานศกษาทกแหงไดนำมาเปนแนวทางในการปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจ สงเสรมภมปญญาทองถนศลปะและวฒนธรรมของชาตความหมาย นกการศกษาในตางประเทศ ใหความหมายของ “การศกษา” ไวดงน ยง ยคส รสโซ (Jean Jacques Rousseau) ใหความหมายวาการศกษา คอ การปรบปรงคนใหเหมาะกบโอกาสและสงแวดลอมทเปลยนไปหรอกลาวไดวาการศกษาคอการนำความสามารถในตวบคคลมาใชใหเกดประโยชน

การศกษา (Education)


โจฮน เฟรดเดอรค แฮรบารต (Johan FriedrichHerbart) ใหความหมายวา การศกษา คอ การทำพลเมองใหมความประพฤตด และมอปนสยทดงาม เฟรดดเอรค เฟรอเบล (Friedrich Froebel) ใหความหมายวาการศกษาคอการพฒนาบคลกภาพของเดกเพอใหเดกพฒนาตนเอง จอหนดวอ(JohnDewey)ใหความหมายวาการศกษาคอ 1. การศกษาคอชวตไมใชเตรยมตวเพอชวต 2. การศกษาคอความเจรญงอกงาม 3. การศกษาคอกระบวนการทางสงคม 4. การศกษาคอการสรางประสบการณแกชวต คารเตอรว.กด(CarterV.Good)ใหความหมายวาการศกษาคอ 1. การศกษา หมายถง กระบวนการตาง ๆ ทบคคลนำมาใชในการพฒนาความรความสามารถเจตคตความประพฤตทดมคณคาและมคณธรรมเปนทยอมรบนบถอของสงคม 2. การศกษาเปนกระบวนการทางสงคมททำใหบคคลไดรบความรความสามารถจากสงแวดลอมทโรงเรยนจดขน 3.การศกษาหมายถงการถายทอดความรตางๆทรวบรวมไวอยางเปนระเบยบใหคนรนใหมไดศกษา สำหรบในประเทศไทย มผใหความหมายของ “การศกษา” ไวดงน ม.ล.ปน มาลากล ใหความหมายวา การศกษาเปนเครองหมายททำใหเกดความเจรญงอกงามในตวบคคล ดร.สาโรช บวศร ใหความหมายวา การศกษา คอ การพฒนาบคคลและสงคม ททำใหคนไดมการเรยนร และพฒนาขนไปสความเปนสมาชกทดของสงคม


นอกจากน พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542มาตรา 4 ไดใหความหมายของ “การศกษา” วาหมายถง กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคม การเรยนรและปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต จดประสงคของการศกษา บลม (Benjamin S. Bloom) และ คณะ ไดจำแนกจดประสงคทางการศกษา (Taxonomy of Education Objects) ออกเปน 3 ดานดงน 1. ดานพทธพสย (Cognitive Domain) คอดานสตปญญาหรอดานความรและการคดประกอบดวยความรความจำเกยวกบสงตางๆการนำความรความจำไปทำความเขาใจ นำไปใช รจกใชความคด วเคราะหสงเคราะหและประเมนคา 2. ดานจตพสย (Effective Domain) คอดานอารมณ – จตใจความสนใจ เจตคต คานยมและคณธรรม เชน การเหนคณคา การรบรการตอบสนองและการสรางคณคาในเรองทตนรบรนนแลวนำเอาสงทมคณคานนมาจดระบบและสรางเปนลกษณะนสย 3.ดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) คอดานทกษะทางกาย หรอดานการปฏบต ประกอบดวยทกษะการเคลอนไหว และการใชอวยวะตางๆของรางกายเชนการเลยนแบบการทำตามคำบอกการทำอยางถกตองเหมาะสมเปนตน


สรป จากความหมายของการศกษาดงกลาว จะเหนไดวา การศกษาเปนสวนหนงของ “การเรยนร” โดยเปนการเรยนรทกอใหเกดการพฒนาและมนยของ “การจดการ” อยดวย จงอาจกลาวไดวา การเรยนรในทางทเปนการพฒนาจะทำใหเกดการศกษาขนได แตการศกษามไดกอใหเกดการเรยนรเสมอไป เชน ผทเรยนรดวยตนเองจนมความรในเรองนน ๆอยางแทจรง กสามารถนำความรดงกลาวมาเทยบเขาสระบบการศกษาไดในขณะทผทเรยนจบการศกษาตามหลกสตร อาจจะไมเกดการเรยนรในเรองท ไดรบการศกษามากได ดงทเราพบวา ผทจบการศกษาบางคนไมเกดการเรยนรในสาขาวชานน ๆ อยางแทจรง นอกจากน การศกษาอาจมความหมายทงนยของการทมผ “จดการ” ใหบคคลไดรบการศกษาเชน ศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอำเภอมหนาทจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหแกประชาชนกลมเปาหมาย และนยของการทบคคลศกษาดวยตนเอง เชน พอคำเดอง ภาษ ไดเรยนรและศกษาเรองเกษตรธรรมชาตดวยตนเอง จนไดรบการยกยองวาเปนปราชญชาวบานผเรยบเรยงประวณรอดเขยวหนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง http://portablezone.exteen.com/20060721/firmwarehttp://ampnattamon.multiply.com/journal/item/36http://gotoknow.org/blog/islamed/86443http://library.uru.ac.th/webdb/images/wave.html


ความนำ การศกษามความจำเปนตอชวตมนษยในทกชวงอาย เพราะมนษยตองเผชญกบความเปลยนแปลงของสงคมและสงแวดลอมอยตลอดเวลา โดยเฉพาะในสภาวะการณปจจบนทมความเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรวและมากมาย ซงมผลกระทบตอสภาพความเปนอยและการดำเนนชวต เกนกวาทจะใชความรทสะสมมาในชวงวยเรยนชวยได การศกษาทบคคลไดรบเมออย ในชวงวยเรยนนนเปนเพยงสวนหนงของชวตเทานน อาจเรยกวาเปนพนฐานการเรยนรและใชเปนเครองมอทจะชวยใหบคคลแสวงหาความร ไดตอไป ซงชวงชวตหลงวยเรยนเปนชวงชวตทยาวนานกวาหลายเทา ดงนน การศกษาจงมความจำเปนสำหรบบคคลในทกชวงชวตตงแตเกดจนตาย บคคลมความสามารถทจะเรยนร ไดตลอดชวต การศกษามไดสนสดเมอบคคลจบจากโรงเรยนหรอสถาบนการศกษา การศกษาตลอดชวตเปนภาพรวมของการศกษาทงหมด ครอบคลมการศกษาทกประเภทและทกระดบ แนวคดในเรองน ไดรบการนำขนมาพจารณาอยางเปนทางการเปนครงแรกในการประชม“TheThirdInternationalCommitteeforFacilitatingAdult

การศกษาตลอดชวต (Lifelong Education)


Education” ซงจดโดย UNESCO เมอป พ.ศ. 2507 หลงจากนนการศกษา

ตลอดชวตไดกลายมาเปนแนวความคด และแนวทางทมความหมายและ

สำคญอยางยงตอการจดการศกษาในลกษณะของการผสมผสานสมพนธ

กบทรพยากรทางการศกษา และวถชวตของคนในชมชนจนเปนหนงเดยว

ยงผลใหเกดสงคมแหงการเรยนร

การศกษาตลอดชวตคออะไร เอดการ แฟร (Edgar Faure, 1972) อดตรฐมนตรวาการ

กระทรวงศกษาธการประเทศฝรงเศสและคณะไดใหความหมายของการ

ศกษาตลอดชวตวาการศกษาตลอดชวตไมใชระบบการศกษาแตอยางใด

หากเปนแมบทของการศกษา โดยรวมการศกษาแตละแบบมาจดใหม

ความตอเนองผสมผสานและเสรมซงกนและกน

อาร เอช เดฟ (R.H.Dave, 1976)นกการศกษาใหความหมาย

ของการศกษาตลอดชวตวาเปนแนวคดทพยายามมองการศกษาในภาพรวม

ซงรวมการศกษาในระบบ (Formal Education) การศกษานอกระบบ

(Non-Formal Education) และการศกษาตามอธยาศย (Informal

Education) ใหมการประสานสมพนธทงในดานของความตอเนองของ

เวลา (ชวงชวตคน) และเนอหาสาระทคนตองนำความร ไปใช การศกษา

ตลอดชวตจะตองมลกษณะทยดหยนในดานเวลา สถานท เนอหา และ

เทคนคการเรยนการสอน ตลอดจนการเรยนรมหลายรปแบบและหลาย

วธการ

ยเนสโก (UNESCO, 1970) ไดใหความหมายของการศกษา

ตลอดชวตวาการศกษาตลอดชวตเปนกระบวนการจดการศกษาในภาพรวมทจะสนองความตองการทางการศกษาของแตละบคคล แตละของกลม


ตงแตการศกษาสำหรบเดกไปจนถงการศกษาสำหรบผ ใหญอยางเปนกระบวนการทตอเนองตลอดชวต สมาล สงขศร (2543) กลาววา การศกษาตลอดชวต หมายถงภาพรวมของการศกษาทกประเภททเกดขนตลอดชวตของมนษยตงแตเกดจนตาย เปนการศกษาเพอมงพฒนาบคคลใหปรบตวเขากบความเปลยนแปลงในทกชวงชวตของบคคลและพฒนาตอเนองไปใหเตมศกยภาพของแตละบคคล การศกษาตลอดชวตครอบคลมการศกษาทกรปแบบ ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาแบบไมเปนทางการจากทกแหลงความรในชมชนและสงคม และเกดขนไดทกท โดยไมจำกดเวลาและสถานท การศกษาตลอดชวตเปนการศกษาทสมพนธกบชวตและผสมผสานกลมกลนกบการดำเนนชวตของบคคล สนทรสนนทชย(2548)กลาววาการศกษาตลอดชวตเปนการศกษาทงหมดของชวตมนษยจากเกดจนตายมงพฒนามนษยใหปรบตวเขากบความเปลยนแปลงในโลกปจจบนและพฒนาตอเนองไปใหเตมศกยภาพของบคคลแตละคน เปนการศกษาทเกดจากแรงจงใจทจะเรยนรดวยตนเองจากแหลงการเรยนรทงในระบบนอกระบบและไมเปนทางการ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแก ไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มาตรา 4 กำหนดความหมายของการศกษาตลอดชวตวา เปนการศกษาทเกดขนจากการผสมผสานระหวางการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย เพอใหสามารถพฒนาคณภาพชวตไดอยางตอเนองตลอดชวต จากความหมายของการศกษาตลอดชวตทกลาวมาขางตนสามารถสรปความหมายไดวา การศกษาตลอดชวต เปนกระบวนการศกษาทมผลตอการเรยนรของบคคล ในรปแบบของการศกษาในระบบการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ทเกดขนตลอดชวต


ของบคคลตงแตเกดจนตาย เพอมงใหบคคลไดพฒนาตนใหทนตอการเปลยนแปลงและพฒนาตอเนองไปใหเตมศกยภาพโดยบคคลนนจะตองมแรงจงใจทจะศกษาหาความรดวยตนเองและเรยนรอยางตอเนอง โดยสรปการศกษาตลอดชวต เปนการจดเตรยมกระบวนการหรอประสบการณใหผเรยนเกดการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวตเปาหมายและแนวคดสำคญของการศกษาตลอดชวต 1. เพอใหบคคลพฒนาเตมเตมตามขดความสามารถของตนเองและเปนสมาชกทดในสงคมทตนอาศยอย 2. เปนการศกษาทงชวตอยางตอเนองตงแตเกดจนตาย 3. บคคลมอสรภาพทจะเลอกเรยนรจากการศกษารปแบบตาง ๆทเหมาะสมและสอดคลองกบตนเอง 4. มงพฒนาใหบคคลไดพฒนาตนใหทนตอการเปลยนแปลงของโลกเพอการทำงานและการอยรวมกนในสงคมอยางสนตสข 5. การศกษาทจดใหแกทกกลมอายตงแตวยเดกจนถงวยสงอาย 6. การจดการศกษาทบรการใหครอบคลมทวถงทกคนในแตละชวงวยตลอดชวต 7. การจดกจกรรมการศกษาทตอเนองสอดคลองกบชวตจรง 8. การจดกจกรรมการศกษาทกลมเปาหมายสามารถนำความรทไดรบนำไปใชประโยชนไดในการดำเนนชวตและการปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงรปแบบการจดกจกรรมการศกษาตลอดชวต 1. การศกษาวชาสามญ ซงครอบคลมตงแตการสอนอานเขยนเพอการอานออกเขยนได การศกษาทเทยบเทาระดบประถมศกษา

เอกสารสาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. : คมภร กศน. �0

มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย และการศกษาในระดบอดมศกษา 2. การศกษาทางดานวชาชพ ซงมการจดอบรมวชาชพทงระยะสนและระยะยาวในหลายสาขาอาชพแบบมประกาศนยบตร และไมมประกาศนยบตร 3. การใหความรทวไปทเปนประโยชนตอการดำเนนชวตประจำวนดวยการอบรมโดยวทยากรและโดยสอตางๆ การจดกจกรรมจะมความยดหยนในเรองกฎระเบยบตางๆโดยรบผเรยนไมจำกดเพศอายพนฐานการศกษาอาชพความสนใจมความยดหยนในเรองเวลาเรยน สถานทเรยน กจกรรมการเรยนร มงสนองความตองการของผเรยนในแตละชมชนและสงคม การเรยนร ไมจำเปนตองเกดขนทสถานศกษา ไมจำกดเวลา โดยมการวดและประเมนผลตามสภาพจรงและพฒนาการของผเรยน ชวงระยะเวลาของการจดการศกษาตลอดชวต การศกษาตลอดชวตเปนรปแบบของการศกษาท เกดขนตลอดชวต นบตงแตวยแรกเกดจนกระทงสนชวต ทครอบคลมการจดการศกษา 3 รปแบบ คอ การศกษาในระบบ (Formal Education)ทมโครงสรางชดเจนแนนอน มการแบงชนเรยนตามอาย จดการเรยนการสอนตามลำดบชน มหลกสตร เวลาเรยนทแนนอน มการวดผลประเมนผลเพอรบประกาศนยบตร การศกษานอกระบบ (Non-FormalEducation)ทมการจดกจกรรมการศกษานอกระบบมกระบวนการจดการเรยนรทยดหยน สอดคลองกบสภาพความตองการของกลมเปาหมายทหลากหลาย เนนการจดการเรยนรเรองทเปนสภาพปจจบน เพอการแกปญหาชวตประจำวน มเวลาเรยนทยดหยน และการศกษาตามอธยาศย

เอกสารสาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. : คมภร กศน. ��

(InformalEducation)ทเปนการศกษาทเกดขนตามวถชวตเปนการเรยนรจากประสบการณการทำงานบคคลครอบครวสอชมชนแหลงความรตาง ๆ เพอเพมพนความร ทกษะ และการพฒนาคณภาพชวต โดยการศกษาตามอธยาศยมลกษณะสำคญ คอ ไมมหลกสตร ไมมเวลาเรยนทแนนอน ไมจำกดอาย ไมมการลงทะเบยน และไมมการสอบ การเรยนสวนใหญเปนการเรยนเพอความรและนนทนาการ อกทงไมจำกดเวลาเรยนสามารถเรยนไดตลอดเวลาและเกดขนในทกชวงวยตลอดชวตดงแสดงไดตามแผนภมแผนภมแสดงชวงอายของบคคลและประเภทของการศกษาทพงไดรบ

จากแผนภมพบวา อาย 0 – 3 ป หรอวยแรกเกด บคคลจะไดรบการศกษาตามอธยาศยเปนสวนใหญอาจมการศกษานอกระบบบางเลกนอย อาย 3 – 6 ป หรอวยกอนวยเรยน บคคลยงคงไดรบการศกษาตามอธยาศยเปนหลก แตอาจจะมการศกษานอกระบบบาง (กรณศนยเดกเลกในชมชน)หรอการศกษาในระบบบาง(กรณชนเดกเลกในโรงเรยนประถมศกษาหรอโรงเรยนอนบาล)


อาย 6 ปขนไป ถง 22 ป โดยประมาณหรอวยเรยนการศกษาท ไดรบเปนหลกคอการศกษาในระบบอาจจะมการศกษานอกระบบบางสำหรบคนท ไมอาจศกษาในระบบไดและยงคงไดรบการศกษาจากสงคมและสงแวดลอมทเปนการศกษาตามอธยาศยอยบาง อาย 22 ปขนไป ถง 60 ป โดยประมาณหรอวยทำงานการศกษาทบคคลในวยนจะไดรบเปนหลก คอ การศกษาตามอธยาศย และอาจมการศกษานอกระบบบาง อาย 60 ปขนไป หรอวยสงอาย การศกษา การเรยนรทบคคลในวยนจะไดรบ คอ การศกษาตามอธยาศย และอาจมการศกษานอกระบบเสรมบางตวอยางนกการศกษาตลอดชวต จากความหมายและแนวคดของการศกษาตลอดชวตดงกลาวขางตนจะเหนวาเจาฟานกการศกษาสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราช-กมาร ทรงมภาพลกษณของนกการศกษาตลอดชวตอยางชดเจนทสด กลาวคอ พระองคทรงแสวงหาความรเพมเตมตลอดเวลาทกรปแบบ ทงการประชมสมมนา ทศนศกษาทงในประเทศ หรอตางประเทศ ใชอปกรณการเรยนทกประเภท นบตงแตอปกรณสอสารดาวเทยม คอมพวเตอร วทย โทรทศน ตลอดจนการแสวงหาความรดวยพระองคเอง ดานเนอหาทรงสนพระทยทจะเรยนรทกเรอง ในทกสถานทดวยทรงเลงเหนวาสถานททกแหงมความรทจะใหพระองคทรงศกษาทรงแลกเปลยนความรกบบคคลทกระดบทงในประเทศ และตางประเทศทรงบนทกทกอยางขณะเสดจพระราชดำเนนเพอทรงเกบไวเปนขอมลในการศกษาหาความรอยางตอเนอง หวใจสำคญของการเรยนรตลอดชวตจงมจดเรมตนอยทการฝกตนใหเปนคนตนตวตอการศกษา มใจ ใฝร ในสงตางๆอยางสมำเสมอ


สรป การจดกจกรรมการศกษาตลอดชวตม3รปแบบดงน 1. การศกษาพนฐานใหมความรความสามารถตามทสงคมคาดหวง 2. การศกษาดานวชาชพ เพอมทกษะในการประกอบอาชพและสามารถดำรงชวตในสงคม 3. การศกษาตามอธยาศย จากประสบการณ บคคล แหลงเรยนรเพอเพมพนความรทกษะและพฒนาคณภาพชวต บคคลจะเกดกระบวนการเรยนร ไดอยางตอเนองตลอดชวตโดยการบรณาการการเรยนรทงการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย นนคอ การเรยนรจากครอบครว สการเรยนรจากสถาบนการศกษา ชมชน และสงคม เพอนำความร ไปใช ในการดำเนนชวตการประกอบอาชพและในการปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของโลกผเรยบเรยง รงอรณไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน อญชลธรรมะวธกล หนวยศกษานเทศก ศรสวางเลยววารณ หนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง สนอง โลหตวเศษ. 2544. ปรชญาการศกษาผ ใหญและการศกษานอก

ระบบ. กรงเทพมหานคร : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.(เอกสารโรเนยว)

สนอง โลหตวเศษ และสนทร สนนทชย. 2548. การศกษาตลอดชวต. กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร

สมาล สงขศร. 2543. ยทธศาสตรการศกษาตลอดชวตเพอสงคมไทย ในศตวรรษท 21. สถาบนเทคโนโลยเพอการศกษาแหงชาตสำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สำนกนายกรฐมนตรกรงเทพฯ:บรษทพมพดจำกด.


สมาล สงขศร. 2543. รายงานการวจยการศกษาตลอดชวตเพอสงคมไทย ในศตวรรษท 21. กรงเทพฯ : สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.

อนตา นพคณ. 2543. “การศกษาตลอดชวตในศตวรรษท 21” วารสาร ครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ฉบบท 3 มถนายน-มถนายน.

Chantavanich,Amrung.2006.“AnAddressofSecretary-GeneraloftheOfficeofEducationCouncil”atThe 2006 Education Forum for Asia October 21, 2006, Beijing : People’s Republic ofChina.

Faure.1972.Learning to Be.Paris:UNESCO.LeowarinSrisawang.2006.Non-Formal Education in Thailand.Bangkok:

OfficeoftheNon-FormalEducationCommission.R.H.Dave.1976.Foundation of Lifelong Education.Paris:UNESCO.SuwanpitakSombatandSungsriSumalee.2007“PolicyandPractices

for the Promotion of Lifelong Learning in Thailand”,International Expert Meeting On Education; Policies from a Lifelong Learning Perspective in Promoting EFA. Tokyo,Japan,9-12October2007.

TheAdultandContinuingEducationofKorea.2007.Finding Places for Asian Lifelong Education in Globalizing World.InternationalConference2007,Seoul,Korea.

UNESCO.1970.An Introduction to Lifelong Education.Paris:UNESCO.World Bank. 2002.Lifelong Learning in the Global for Developing Countries. OECD :TheWorldBankEducation.


การศกษาในระบบ (Formal Education)

ความนำ การศกษา (Education) ในมาตรา 4 ของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542นยามความหมายของการศกษามความหมายวา “กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคมโดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรมการสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคมการเรยนร และปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต” และมาตรา 15 ไดกำหนดระบบการศกษา ในการจดการศกษามสามรปแบบคอการศกษาในระบบการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยความหมายการศกษาในระบบ การศกษาในระบบ (Formal Education) คอ การศกษาทกำหนดจดมงหมาย วธการศกษา หลกสตร ระยะเวลาของการศกษาการวดและประเมนผลซงเปนเงอนไขของการสำเรจการศกษาทแนนอน


วตถประสงคและเปาหมายของการศกษาในระบบ วตถประสงค 1)ถายทอดหรอปลกฝง เนอหาความรความเขาใจทเหมาะสมเพอใหผ ไดรบการศกษาวางตวไดเหมาะสมในสงคม และมความสามารถประกอบอาชพตามความถนด ความสนใจ หรอตามโอกาสของแตละบคคล 2) เตรยมเดกกอนวยเรยน ใหมความพรอมในการเรยนรและจดใหเดกในวยเรยน ไดรบการศกษาเพอเรยนร และพฒนาตนเองตอเนองเพอใหมพฒนาการทงทางรางกาย เชาวนปญญา ความสนใจทเหมาะสมมความพรอมในการศกษาระดบสงขนไป 3) เพอพฒนาเดกในวยเรยนทกระดบให ไดรบการศกษา เพอประโยชนสำหรบการเตรยมตวระดบพนฐาน และเพอมความร ความสามารถในการประกอบอาชพการงานตอไป 4)ตอบสนองความตองการทางการศกษาระดบสงในเชงคณภาพ มงสงเสรมใหประชาชนมโอกาสไดพฒนาความรความสามารถเฉพาะดาน เพอประโยชนในการประกอบอาชพ ซงอาจดำเนนการโดยสถาบนอดมศกษา ทเนนการวเคราะห วจยระดบสง มงคดคนเนอหาสาระทแปลกใหมจากเดม นอกจากนยงรวมถงการฝกอบรมเฉพาะทางเชนดานการเกษตรการอตสาหกรรมวทยาศาสตรสขภาพเปนตน 5)พฒนาศกยภาพของบคคลเตมความสามารถและตอบสนองวสยทศนในการพฒนาประเทศ เนนพฒนากลมเปาหมายในลกษณะบรณาการคอมความสมบรณครบถวนทกดานทงทางรางกายสตปญญาคณธรรม ความคด ความสำนก ความรบผดชอบ ฯลฯ ซงตามปกตเปนหนาทของสถานศกษา และอาจจดเสรมเตมในลกษณะฝกอบรมเฉพาะหรอแทรกในกจกรรมการเรยนการสอนปกต


เปาหมายของการจดการศกษาในระบบ 1) เดกกอนวยเรยน เปนการจดกจกรรมในลกษณะการเตรยมความพรอมเพอสงเสรมทง4ดานคอดานรางกายอารมณสงคมและสตปญญาไดแกกจกรรมการเคลอนไหวตามจงหวะกจกรรมสรางสรรคกจกรรมกลางแจง กจกรรมเสรมประสบการณ กจกรรมเกมการศกษาเปนตน 2)บคคลในวยเรยน เปนการจดการศกษาใหกบกลมเปาหมายดงตอไปน 2.1) การศกษาขนพนฐานซงไดแกการจดการศกษาในระดบประถมศกษา และระดบมธยมศกษา การศกษาขนพนฐานนน มกใชเวลาประมาณสบสองป เปนสวนใหญ ในชวงปลายของการศกษาเยาวชนทสนใจสายอาชพ แทนทจะศกษาสายสามญ กอาจเลอกเขาเรยนในสถานศกษาสายอาชพไดซงไดแกโรงเรยนอาชวศกษาประเภทตางๆ 2.2) การศกษาระดบอดมศกษา เมอสำเรจการศกษาขนพนฐาน ผเรยนทมงศกษาตอกอาจเขาศกษาในสถาบนอดมศกษา ซงรวมสถาบนอดมศกษาสายอาชพตำกวาปรญญาดวย องคประกอบของการจดการศกษาในระบบ องคประกอบของการจดการศกษามดงตอไปน 1. สาระเนอหาในการศกษาการจดการศกษาในระบบจะจดทำหลกสตรเปนตวกำหนดเนอหาสาระหลกสตรในหลกสตรกลางแตละระดบขณะเดยวกนกเปดโอกาสใหสถานศกษาแตละแหงสามารถจดเนอหาสาระท เหมาะสมกบทองถนไดดวย โดยมเนอหาสาระททนสมย ทนตอเหตการณ เหมาะสมกบความตองการของผเรยน และสอดคลองกบวตถประสงคของการจดการศกษาทงนตองทบทวนเนอหาสาระเพอปรบแกไขใหถกตองทนสมยและใหขอมลทถกตองแกผเรยน


2. คร ครผสอน หรอผใหการเรยนร ผถายทอดเนอหาสาระไดแก คร และอาจารย ซงถอเปนผประกอบอาชพชนสง บคคลเหลานตองไดรบการอบรมทงในดานเนอหาและวธการถายทอดเพอใหสามารถถายทอดความร และสาระวชาทเปนประโยชนตอผเรยนไดอยางมประสทธภาพ 3. สอและอปกรณสำหรบการศกษา เชน อาคารสถานท โตะเกาอ กระดานเขยนหนงสอแบบเรยนสมดดนสอตลอดทงอปกรณททนสมยทมราคาแพงทงหลาย เชน อปกรณ ในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรเครองคอมพวเตอรเปนตนสอและอปกรณเหลานเปนสวนประกอบทจำเปนสำหรบการจดการศกษา 4. รปแบบวธการเรยนการสอน การศกษาในระบบยคปฏรปการศกษา เนนความสำคญทตวผเรยน รปแบบวธการเรยนการสอนใหมแตกตางไปจากเดม ซงมกระบวนการเรยนการสอนทหลากหลาย เชนการระดมความคด การจดกจกรรมการเรยนการสอน การนำชมนอกสถานทเรยนการใชอปกรณเครองมอประกอบ 5. สถานศกษาและบรรยากาศแวดลอม การจดการศกษาในระบบ ยงตองอาศยชนเรยนยงเปนสงจำเปน ดงนนอาคารสถานทหองเรยน และบรรยากาศแวดลอมทใชในการจดการศกษาเปนสงจำเปนซงจะตองจดบรรยากาศแวดลอมทเออการเรยนร 6. ผเรยน ผเรยนหรอผศกษาถอเปนองคประกอบสำคญทสดของการจดการศกษา เพราะผเรยนคอผรบการศกษา และเปนเปาหมายหลกของการจดการศกษา การปรบเปลยนความรและพฤตกรรมของผเรยน เปนดชนชวดผลสมฤทธของการจดการศกษาการจดการศกษาจงครอบคลมขนตอนทเกยวกบการเรยนรของผเรยน ตงแตการเตรยมความพรอมสำหรบการเรยนร การใหการศกษาอบรมการประเมนและการสงเสรมใหเกดการเรยนรตอเนอง


สรป การศกษาในระบบ (Formal Education) เปนการศกษาทมรปแบบและระบบแบบแผนชดเจน มการกำหนดวตถประสงค หลกสตรวธการจดการเรยนการสอน การวดผล และการประเมนผลทแนนอนซงการศกษาในระบบของไทยประกอบไปดวยการศกษาขนพนฐานและการศกษาในขนอดมศกษา โดยการศกษาขนพนฐาน ถกแบงออกเปนระดบตาง ๆ คอ ระดบกอนประถมศกษา ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตนและระดบมธยมศกษาตอนปลายในระดบมธยมศกษาตอนปลาย ยงถกแบงเปนประเภทสามญศกษาและประเภทอาชวศกษาอกดวย สำหรบในการศกษาขนอดมศกษานน แบงออกเปนระดบตาง ๆคอ ตำกวาปรญญาตร ปรญญาตร ประกาศนยบตรบณฑต ปรญญาโทและปรญญาเอกผเรยบเรยงอญชลธรรมะวธกลหนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง สำนกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการ มหาชน).2546. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แก ไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ : บรษท พรกหวานกราฟฟคจำกด.


ความนำ ในปจจบนวถการเรยนรของมนษยเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวอนเปนผลสบเนองมา จากความกาวหนาขององคความรและวทยาการสมยใหม การพฒนาดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร และสงคมในโลกยคโลกาภวตน (Globalization) ตลอดจนพฒนาการของระบบเศรษฐกจทใชความรเปนฐาน (Knowledge-based Economy) ทำใหเกดความตองการการเรยนรอยางกวางขวางในแทบทกกจกรรมของสงคมวถการเรยนรของคนจงขยายขอบเขตจากการศกษาในระบบ ไปสการเรยนรจากการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยทำใหเกดกจกรรมการศกษาและแหลงการเรยนรทหลากหลาย การศกษานอกระบบจงมบทบาทสำคญตอวถชวตของมนษยความหมาย การศกษานอกระบบหรอ Non-formal Education (NFE)ไดเกดขนครงแรกใน ป ค.ศ. 1967 ในการประชมของ UNESCO เรองTheWorldEducationalCrisisซงไดนยามการศกษานอกระบบหมายถง“การจดการกจกรรมการเรยนรอยางเปนระบบ แตนอกกรอบของการ

การศกษานอกระบบโรงเรยน


จดการศกษาในระบบโรงเรยนปกต โดยมงบรการใหคนกลมตางๆ ของ

ประชากรทงทเปนผใหญและเดก”โดยเนนการเรยนร(Learning)แตใน

ปจจบนการศกษานอกระบบคอ กระบวนการจดการพฒนาสมรรถนะของ

ผเรยน ทงทเปนทศนคต ทกษะ และความรซงทำไดยดหยนกวาการเรยน

ในระบบโรงเรยนทวไป สมรรถนะทเกดจากการศกษานอกระบบมตงแต

ทกษะในการเรยนรดวยตนเองการทำงานเปนกลมการแกไขความขดแยง

การแลกเปลยนวฒนธรรม การเปนผนำ การแกปญหารวมกน การสราง

ความเชอมน ความรบผดชอบและความมวนย การศกษานอกระบบยคใหม

จงเนนการเรยนรและสมรรถนะ (Learning andCompetency) (จรวยพร

ธรณนทร,2550)

การศกษานอกระบบโรงเรยน(Non-FormalEducation)เปน

แนวทางหนงในการจดการศกษาซงเปดโอกาสใหกบผท ไม ไดเขารบการ

ศกษาในระบบโรงเรยนตามปกต ไดมโอกาสศกษาหาความร พฒนา

ตนเอง ใหสามารถดำรงตนอยในสงคมไดอยางมความสข เปนการจดการ

ศกษาในลกษณะออนตวใหผเรยนมความสะดวกเลอกเรยนไดหลายวธ

จงกอใหเกดประโยชนตอตวผเรยนและสงคมเปนอยางยง การศกษา

นอกโรงเรยนมความหมายครอบคลมถงมวลประสบการณการเรยนร

ทกชนดทบคคลไดรบจากการเรยนร ไมวาจะเปนการเรยนรตามธรรมชาต

การเรยนรจากสงคม และการเรยนรท ไดรบจากโปรแกรมการศกษาทจด

ขนนอกเหนอไปจากการศกษาในโรงเรยนตามปกต เปนกจกรรมทจดขน

เพอเปดโอกาสใหบคคลทมไดอย ในระบบโรงเรยนปกต ไดมโอกาส

แสวงหาความร ทกษะทศนคต เพอมงแกปญหาในชวตประจำวน ฝกฝน

อาชพ หรอการพฒนาความรเฉพาะเรองตามทตนสนใจ (อาชญญา

รตนอบล2542:1)


การศกษานอกระบบโรงเรยน เปนการศกษาทมงจดใหกลมเปาหมายไดพฒนาชวตและสงคม โดยมหลกการจดการศกษาเพอใหเกดการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต จงเปนการเปดโอกาสใหผทดอยโอกาสพลาดหรอขาดโอกาสทางการศกษาในระบบโรงเรยน ไดมโอกาสศกษาหาความร ฝกทกษะ ปลกฝงเจตคตทจำเปนในการดำรงชวต และการประกอบสมมาชพ อกทงสามารถปรบตวใหทนกบความเปลยนแปลงของวทยาการตาง ๆ ทเจรญกาวหนาไปอยางรวดเรวไดอยางมความสขตามควร แกอตภาพ (กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2538 อางถงในอาชญญา รตนอบล, 2542 : 3) งานดานการศกษานอกระบบโรงเรยนหมายถง การจดกจกรรมการศกษาทจดขนนอกระบบโรงเรยน โดยมกลมเปาหมายผรบบรการและวตถประสงคในการเรยนรชดเจน กจกรรมการศกษาดงกลาว มทงทจดกจกรรมโดยเอกเทศ และเปนสวนหนงของกจกรรมอน หนวยงานทจดการศกษานอกโรงเรยนนน เปนทงหนวยงานทมหนาททางการศกษานอกระบบโรงเรยนโดยตรง และหนวยงานอนทงภาครฐและภาคเอกชน ตลอดจนชมชนทอาศย การศกษาเปนเครองมอนำไปสวตถประสงคในการพฒนาทรพยากรมนษยและสงคม ในทางทฤษฎจงไดนบเนองเอาการศกษานอกโรงเรยนเปนระบบหนงของการศกษาตลอดชวต ทมสวนเชอมโยงอยางแนบแนนและตอเนองกบการศกษาในระบบโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศย ทำใหการศกษานอกระบบโรงเรยนเปนความหวงของวงการศกษา และเปนกลไกทสำคญของรฐในการพฒนาคณภาพของคนสวนใหญในประเทศได (รณรงคเมฆานวฒน, 2543 : 6 - 7) การศกษานอกระบบโรงเรยนจงถอเปนกระบวนการของการศกษาตลอดชวต ซงมภารกจสำคญทจะตองใหประชาชนไดรบการศกษาอยางเสมอภาค โดยเฉพาะการศกษาขนพนฐานซงจำเปนตอการดำรงชวตตามมาตรฐานของสงคมทเปนสทธทคนทกคน


พงไดรบการศกษา นอกจากนนยงจะตองไดรบการศกษาทตอเนองจากการศกษาขนพนฐานของชวต เพอนำความร ไปพฒนาอาชพของตน(กองสงเสรมปฏบตการ,2541:1) ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 15การศกษานอกระบบหมายถงการศกษาซงจดขนนอกระบบปกตทจดใหกบประชาชนทกเพศทกวย ไมมการจำกดพนฐานการศกษาอาชพประสบการณหรอความสนใจ โดยมจดมงหมายทจะใหผเรยนไดรบความรในดานพนฐานแกการดำรงชวตความรทางดานทกษะการประกอบอาชพและความรดานอนๆเพอเปนพนฐานในการดำรงชวตการจดการศกษามความยดหยนในการกำหนดจดมงหมาย รปแบบ วธการจดการศกษาระยะเวลาของการศกษา การวดผลและประเมนผล ซงเงอนไข การสำเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตร จะตองมตามเหมาะสมสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของผเรยนแตละคน มาตรา 4 ในพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 ระบวาการศกษานอกระบบ หมายถงกจกรรมการศกษาทมกลมเปาหมายผรบบรการและวตถประสงคของการเรยนรทชดเจน มรปแบบ หลกสตร วธการจดและระยะเวลาเรยนหรอฝกอบรมทยดหยนและหลากหลายตามสภาพความตองการและศกยภาพในการเรยนรของกลมเปาหมายนนและวธการวดผลและประเมนผลการเรยนรทมมาตรฐานเพอรบคณวฒทางการศกษา หรอเพอจดระดบผลการเรยนร ดงนนอาจกลาวไดวาการศกษานอกระบบหมายถงกระบวนการทางการศกษาทจดขนเพอเพมหรอพฒนาศกยภาพใหแกประชาชน ทงในดานความร ความชำนาญ หรองานอดเรกตางๆ ผทสำเรจการศกษาอาจไดรบหรอไมไดรบเกยรตบตรกไดซงเกยรตบตรน ไมเกยวของกบการปรบ


เทยบเงนเดอนหรอศกษาตอ ยกเวนการศกษาสายสามญของสำนกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ทมการมอบวฒบตรทสามารถปรบเทยบเงนเดอนหรอศกษาตอในระดบสงขนได การศกษานอกระบบ (Non-formal Education) เปนการศกษาทมความยดหยนและหลากหลายรปแบบ ไมมขอจำกดเรองอายและสถานทโดยมงหมายใหเปนการศกษาเพอพฒนา คณภาพมนษย มการกำหนดจดมงหมาย หลกสตร วธการเรยนการสอน สอ การวดผลและประเมนผลทสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของกลมเปาหมาย ซงอาจแบงได 3 ประเภทใหญๆ คอ ประเภทความรพนฐานสายสามญประเภทความรและทกษะอาชพและประเภทขอมลความรทวไปหลกการของการศกษานอกระบบ 1. เนนความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษาการกระจายโอกาสทางการศกษาใหครอบคลมและทวถง 2. สงเสรมการจดการศกษาอยางตอเนองตลอดชวต มความยดหยนในเรองกฎเกณฑระเบยบตางๆ 3. จดการศกษาใหสนองความตองการของกลมเปาหมายใหเรยนรในสงทสมพนธกบชวต 4. จดการศกษาหลากหลายรปแบบคานงถงความแตกตางระหวางบคคล ผสอนมไดจากดเฉพาะคร อาจจะเปนผร ผเชยวชาญจากหนวยงานหรอจากทองถนสรป การศกษานอกระบบ เปนกระบวนการจดการศกษาใหผพลาดโอกาสเรยนจากระบบการศกษาปกต หรอผตองการพฒนาตนเอง ไดรบ


การเรยนร โดยเนนการเพมศกยภาพของผเรยน ตามกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาตตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญทจะสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนทกคนไดรบโอกาสทางการศกษาขนพนฐาน ตามสทธมนษยชนททกคนพงไดรบดงกลาว สงผลใหประชาชนไดรบการศกษาอยางตอเนองตลอดชวตไดอยางแทจรงเกดสงคมแหงการเรยนรทกวางขวางและเปนไปในอตราทรวดเรว อนจะสงผลใหประเทศมศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนและการพฒนาโดยรวมเพมสงขน อกทงเปนการพฒนาทยงยน เพราะเปนการพฒนาทยดคนเปนศนยกลางของการพฒนาโดยมงเนนใหคนมคณธรรมนำความร อนจะเปนสะพานทอดนำไปสสงคมแหงการเรยนรและภมปญญาตอไปผเรยบเรยง อญชลธรรมะวธกลหนวยศกษานเทศก รงอรณไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน ศรสวางเลยววารณ หนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางองhttp://dit.dru.ac.th/home/005/Exellent/Thawatchai-2.dochttp://esan.nfe.go.th/nernec/news1_old.php?page=87http://asdf.dek-d.com/board/view.php?id=893698http://cmi.nfe.go.th/nfe/reform.dochttp://www.northnfe.net/download/nfe51_paper2.pdfhttp://www.moe.go.th/webpr/wichit/news/m091150/edu1.html


ความนำ การศกษาตามอธยาศย ไมใชของใหม แตเปนการศกษาทมมาตงแตมนษยเกดขนในโลก มนษยเรยนรจากธรรมชาต เชนในสงคมเกษตรกรรมมนษยเรยนรการหนภยจากธรรมชาต และการหาอาหารการทำสวนครวจากพอแม หรอสมาชกในครอบครว แต ในสงคมอตสาหกรรม มนษยเรยนรมากขนจากการตดตอคาขาย การอานการเขยน การฟงวทย การดโทรทศน ในปจจบนสงคมมการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ทำใหมนษยตองมการปรบตวใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทเกดขน ทำใหตองแสวงหาความรใหมๆ ตลอดเวลา การศกษาตามอธยาศยจงเขามามบทบาทและมความสำคญตอชวตมนษยในยคโลกาภวตนความหมายการศกษาตามอธยาศย กรมการศกษานอกโรงเรยน (2544 : 33-38) ใหความหมายการศกษาตามอธยาศยวาเปนการศกษาทเกดขนตามวถชวตทผเรยนเรยนรดวยตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอม และโอกาสโดยศกษาจากประสบการณ การทำงาน บคคล ครอบครว สอมวลชนชมชน แหลงความรตางๆ เพอเพมพนความร ทกษะ ความบนเทง และ

การศกษาตามอธยาศย


การพฒนาคณภาพชวตโดยมลกษณะทสำคญคอ ไมมหลกสตร ไมมเวลาเรยนทแนนอน ไมจำกดอาย ไมมการลงทะเบยนไมมการสอบ ไมมการรบประกาศนยบตรมหรอไมมสถานศกษาทแนนอนเรยนท ไหนกไดสามารถเรยนไดตลอดเวลาและเกดขนในทกชวงวยตลอดชวต พระราชบญญตการศกษาแหงชาตพทธศกราช2542ใหความหมายการศกษาตามอธยาศยวา เปนการศกษาทใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามความสนใจศกยภาพความพรอมและโอกาสโดยการศกษาจากบคคลประสบการณสงคมสภาพแวดลอมสอหรอแหลงความรอนๆ ปฐมนคมานนท (2532 :112) ใหความหมายวาการศกษาตามอธยาศย เปนกระบวนการตลอดชวต ซงบคคลไดเสรมสราง เจตคตคานยม ทกษะ และความรตางๆ ในสภาพแวดลอม เชน การเรยนรจากครอบครว เพอนบาน จากการทำงาน การเลน จากตลาด รานคาหองสมดตลอดจนเรยนรจากสอมวลชนตางๆตวอยางเชนเดกเรยนรเกยวกบภาษาและคำศพทตางๆ จากบาน เดกหญงเรยนรวธทำกบขาวการเลยงนอง การจดบานเรอน การอบรมสงสอน และการสงเกตจากมารดา เดกผชายเรยนรดานอาชพจากบดา เรยนรการเฝาดและสงเกตธรรมชาต หรอ แมแตการคนพบสงตางๆ โดยบงเอญ หรอเรยนรโดยไมไดตงใจเปนตน ชยยศอมสวรรณ และคณะ (2544 : 33-34) ใหนยมการศกษาตามอธยาศยวา เปนการจดสภาพแวดลอม สถานการณ ปจจยเกอหนนสอ แหลงความร และบคคล เพอสงเสรมใหบคคลไดเรยนรตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอม และโอกาส เพอพฒนาคณภาพชวตทงของตนเองครอบครวชมชนและสงคม ShibuyaHideyoshi(1990อางถงในอดมเชยดวงศ,2544:80)ใหความหมายไววา การศกษาตามอธยาศย คอกระบวนการทมนษย


ไดรบการถายทอด และสงสมความร ทกษะ เจตคต ความคด จากประสบการณในชวตประจำวน และสงแวดลอมตลอดชวต เปนการศกษาท ไมมองคกร ไมมระบบ ไมมจดมงหมาย ไมตงใจ และเรองท ไดรบการถายทอดกเปนเรองทเกยวกบวถชวตในสงคมตวอยางเชนการเรยนรในครอบครว ในททำงาน สถานททองเทยว การเรยนรจากแบบอยางและทศนคตในครอบครวหรอเพอน การเรยนรจากการอานสงพมพหนงสอพมพ และจากการทองเทยว ตลอดจนการเรยนร โดยฟงวทยดภาพยนตรและโทรทศนเปนตน กลาวโดยสรปการศกษาตามอธยาศย • เปนการเรยนรตามวถชวต • เกดขนไดทกเวลาทกสถานทและทกชวงวยของชวต • ผเรยนเรยนรดวยตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอมและโอกาส โดยศกษาจากประสบการณ การทำงาน สภาพแวดลอม และแหลงเรยนรตางๆ • เปนการเรยนรเพอเพมพนความร เจตคตทกษะความบนเทงและการพฒนาคณภาพชวตเปาหมายของการจดการศกษาตามอธยาศย เพอตอบสนองความตองการการเรยนรตามความสนใจ ความถนด และศกยภาพของแตละบคคลใหสามารถศกษาไดอยางตอเนองตลอดชวตรปแบบการจดการศกษาตามอธยาศย การจดการศกษาตามอธยาศยไมมรปแบบการศกษา หรอการเรยนรทตายตว ไมมหลกสตรเปนตวกำหนดกรอบกจกรรม หรอขอบขาย


สาระการเรยนร การเรยนรขนอยกบความตองการ และแรงจงใจใฝรของแตละบคคล อยางไรกด เราสามารถจดกจกรรมเพอเสรมใหเกดการเรยนรตามอธยาศยไดดงน 1. จดกจกรรมในแหลงการเรยนรประเภทตางๆ เชนหองสมดประชาชน การเรยนรดวยระบบคอมพวเตอรออนไลน พพธภณฑ การจดกจกรรมการเรยนรจากภมปญญาชาวบาน การจดกลมเสวนา หรอการอภปราย กจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรม กจกรรมสงเสรมการอานการเผยแพรขาวสารขอมลและความรตางๆฯลฯ 2. สงเสรมสนบสนน และพฒนาการจดการศกษาตามอธยาศยไดแกสนบสนนสอแกหนวยงานและแหลงความรตางๆ 3. สงเสรมใหหนวยงานเครอขายจดการศกษาตามอธยาศยเชนหองสมดในสถานทราชการสถานประกอบการฯลฯ 4. สงเสรม สนบสนนการพฒนากลมตางๆ ตามความตองการและความสนใจเชนกลมดนตรกลมสงแวดลอมพฒนาชมชนฯลฯหลกการจดการศกษาตามอธยาศย • จดใหสนองกลมเปาหมายทกเพศและวยตามความสนใจและความตองการ • จดใหสอดคลองกบวถชวต • จดโดยวธหลากหลายโดยใชสอตางๆ • จดใหยดหยนโดยไมยดรปแบบใดๆ • จดใหทนตอเหตการณ • จดไดทกกาลเทศะ • จดบรรยากาศสถานการณ และสภาพแวดลอมใหเออตอการเรยนรตลอดชวต


สรป การศกษาตามอธยาศยเนนทผเรยนทตองการเสาะแสวงหาความรดวยตนเอง แตองคกรทางการศกษา และผทมสวนเกยวของในการจดการศกษาจะตองจดหาและเตรยมแหลงเรยนร ไวใหพรอม ใหมกจกรรมหลากหลายสำหรบใหบรการแกผทดองการแสวงหาความรตามอธยาศยอยางครบถวนทนตอเหตการณและทนสมยอยตลอดเวลา โดยความรวมมอขององคกรตางๆในสงคมในรปของภาคเครอขายเพอสรางสงคมแหงการเรยนรและการพฒนาทยงยนผเรยบเรยงประวณรอดเขยวหนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง กรมการศกษานอกโรงเรยน. 2544. การศกษาตามอธยาศย แนวความคด และประสบการณ.กรงเทพฯ:องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.).ชยยศ อมสวรรณ วศน ศลตระกล และ อมรา ปฐภญโญบรณ. 2544. การศกษาตามอธยาศย : จากแนวคดการเรยนรตลอดชวตส แนวปฏบต. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมการศกษาตามอธยาศย กรมการศกษานอกโรงเรยน.ปฐม นคมานนท. 2532. เอกสารประกอบการสอนชดวชาการศกษาตลอด ชวตและการศกษานอกระบบหนวยท 6 ปรชญาและหลกการของ การศกษานอกระบบ สาขาวชาศกษาศาสตร.นนทบร:มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช.สำนกงานเลขาธการครสภา. 2542.พระราชบญญตการศกษาแหงชาต. พ.ศ. 2542.กรงเทพฯ:โรงพมพครสภาลาดพราว.อดม เชยดวงศ. 2544. แนวทางการบรหารและการจดการ : การศกษา นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย.2532.กรงเทพฯ:สำนกพมพ บรรณกจ.


ความนำ การเรยนรสามารถเกดขนไดทกททกเวลาแตสงคมสวนใหญยงมความเชอวาการศกษาการเรยนรเกดขนเฉพาะในระบบเทานนแตระยะเวลาทผานมา พบวา การศกษาในระบบ ไมสามารถตอบสนองผเรยนทมความแตกตางกนได โดยเฉพาะการกำหนดใหเดกทกคนเขาโรงเรยนเมออายครบเกณฑนนเทากบเปนการผลกดนใหเดกทยงไมพรอมเชนเดกทมพฒนาการชากวาปกต เดกจากครอบครวแตกแยก หรอเดกพการและดอยโอกาส ตองเขาสระบบโรงเรยน ทำใหเกดปญหาความเหลอมลำในการเรยนและการจดหลกสตรใหมมาตรฐานเดยวกนหมด โดยไมคำนงถงความเปนมนษยวาแตละคนมความตองการตางกน ดงนน การจดการศกษาเพอตองการใหผเรยนเกดการเรยนร และเปนเครองมอในการพฒนาผเรยนใหเปนมนษยทสมบรณทกดานแลว จงไมควรจำกดการเรยนแตระบบใดระบบหนง เพราะปญหาจากระบบโรงเรยนกำลงสะทอนใหเหนวาสงทเชอถอกนมานานนนไมถกตอง การศกษาทางเลอกจงเปนแนวทางหนง เพอแกปญหาการศกษาในระบบและเปนอกทางเลอกหนงใหแกประชาชนทกกลม การศกษาทางเลอกนนมใชของใหมแตอยางไร

การศกษาทางเลอก (Alternative Education)


หากแตเปนสงท ไดรบการยอมรบมานาน และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 49 ระบวา “การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพ หรอเอกชน การศกษาทางเลอกของประชาชน การเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรตลอดชวต ยอมไดรบความคมครองและสงเสรมทเหมาะสมจากรฐ” ความหมาย การศกษาทางเลอก (Alternative Education) หมายถง การจดการศกษาเพอตอบสนองตอบตอความตองการของผเรยนท ไมประสงคจะเรยนในระบบการศกษาตามปกต ซงมเหตผลมาจากพนฐานของบคคลตามปรชญาความเชอทางการศกษาและการเรยนรหรอตามปรชญาความเชอทางการเมอง ปรชญาความเชอทางศาสนาและความศรทธา หรอเปนการสนองความตองการสวนบคคลเปนการเฉพาะมใชการศกษาทจดใหกบบคคลทวไป หรอแมกระทงการสนองตอบของบคคลทจะปฏเสธระบบความสมพนธระหวางผสอนและผเรยนในการศกษาระบบปกต จากความหมายดงกลาวขางตน ตวอยางการจดการศกษาทางเลอกในปจจบนสามารถเหนไดจากรปแบบของโรงเรยนวถธรรม โรงเรยนวถธรรมชาตการสอนแบบHome-based learningหรอHome-school เปนตนซงมจดเนนทความสมพนธระหวางผสอน ผเรยน เนอหาหลกสตร การจดบรรยากาศใหเขากบวถของชมชนและความเชอเปนหลก การศกษาทางเลอก (Alternative Education) เปนการจดการศกษาทมรปแบบแตกตางไปจากการศกษาตามแนวกระแสหลกในระบบทวไป การศกษาทางเลอกจดขนบนพนฐานความเชอทวาธรรมชาตของมนษยมความแตกตางหลากหลาย การศกษาทางเลอกจงมหลายรปแบบ


แตทงหมดมจดมงหมายเดยวกน คอ เพอพฒนาผเรยน ใหเปนมนษยทสมบรณทงดานสตปญญาและจตใจวตถประสงคหรอเปาหมายของการศกษาทางเลอก 1. เพอใหการเรยนร เปนเครองมอในการพฒนาผเรยนใหเปนมนษยทสมบรณทกดาน 2. เพอแกปญหาของระบบการศกษาในปจจบน เปนทางเลอกใหแกประชาชนทกกลมให ไดรบการศกษาทเหมาะสม และเปนเครองมอพฒนามนษยในระดบปจเจกบคคล 3. เพอกระจายอำนาจการจดการศกษาไปยงประชาชน ใหมสทธและเสรภาพในการจดการศกษาดวยตนเองรปแบบการจดการศกษาทางเลอก รปแบบของการศกษาทางเลอก มความยดหยนและหลากหลายสอดคลองกบธรรมชาตของผเรยนและกระบวนการเรยนร รวมทงเนอหาสาระทเรยนร แนวทางของการศกษาทางเลอกในประเทศไทย มดงน (สชาดาจกรพสทธ,2548) 1. การศกษาทางเลอกทจดโดยครอบครวหรอโฮมสคล ซงครอบคลมทงแบบครอบครวเดยวกลมและเครอขายครอบครว 2. การศกษาทางเลอกทองกบระบบโรงเรยน ไดแก โรงเรยนทสามารถจดหลกสตร หรอกระบวนการเรยนรทแตกตางไปจากโรงเรยนตามแนวกระแสหลกทวไป เนนนวตกรรมการเรยนร การทดลองปฏบตหรอประสบการณเชนโรงเรยนรงอรณโรงเรยนหมบานเดกเปนตน 3. การศกษาทางเลอกสายครภมปญญา ไดแก พอคร


ปราชญชาวบาน ทมการถายทอดภมปญญาความรแกผเรยน เชน ศลปะการชางดานเกษตรกรรมการแพทยพนบานสมนไพรเปนตน 4. การศกษาทางเลอกสายศาสนาและวธปฏบตธรรม จดการเรยนรแกสมาชกทงแนวเศรษฐกจพอเพยง ตอตานการบรโภคนยม การปฏบตสมาธในแนวตางๆตามวถความเชอ 5. การศกษาทางเลอกทเปนสถาบนนอกระบบ ไดแก กลมกจกรรมทางการศกษาทมการจดหลกสตร หรอกระบวนการเรยนรของตนเอง ไมองกบหลกสตรรฐ มทงแบบเสยคาใชจาย และไมเสยคาใชจายเชนมหาวทยาลยเทยงคนเสมสกขาลยสถาบนเรยนรขององคกรพฒนาเอกชน(NGOs)เปนตน 6. การศกษาทางเลอกกลมการเรยนผานกจกรรม เปนการเรยนรทกวางขวางหลากหลายทสด มผลในการเสรมสรางชมชนเขมแขง ทงกลมการเรยนร ผานกลมกจกรรมชมชน การสบสานภมปญญา การฟนฟศลปวฒนธรรมการอนรกษทรพยากรการแพทยพนบานการสาธารณสขการจดการปญหาชมชนเดกและสตรเปนตน 7. การศกษาทางเลอกผานสอการเรยนและแหลงเรยนร ทงทเปนสอมวลชน เชน นตยสาร หนงสอพมพ วทย โทรทศน สอชมชนอนเทอรเนต หองสมด พพธภณฑ สถานททองเทยว หรอแหลงเรยนรตางๆตวอยาง ครอบครวคณพรยะ ซงมความเชอและความศรทธาพนฐานเครงครดดานพทธศาสนา เลอกสงลกสาว 2 คน เขาเรยนในโรงเรยนวถพทธ


สรป การศกษาทางเลอกเปนการจดการศกษาทตอบสนองความตองการของผเรยนโดยผเรยนสามารถเรยนรผานกจกรรมสอภมปญญาชาวบาน กลมศาสนา หรอสถาบนตางๆ เปนทางเลอกของการเรยนรทสมพนธทงตนเอง ชมชน และสงคม อยางสรางสรรค นบวาเปนการเปลยนวฒนธรรมการศกษาทใครกสามารถเขารวมกจกรรมการเรยนรไดอยางมศกดศร ดงนนการศกษาทางเลอกควรตองเปดพนทสาธารณะใหทกคนไดเขามาสมผสไดมากขน ทำใหจรงจง เขมขน และมคณภาพเพอใหเปนทางเลอกของคนทกระดบทจะไดมโอกาสเขาถงการเรยนรตลอดชวตผเรยบเรยง รงอรณไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน อญชลธรรมะวธกล หนวยศกษานเทศก อจฉราสากระจาย สำนกงานกศน.จงหวดกาฬสนธเอกสารและแหลงอางอง สชาดาจกรพสทธและคนอนๆ.2548.การศกษาทางเลอก : โลกแหงการ เรยนรนอกโรงเรยน. กรงเทพฯ : สำนกงานกองทนสนบสนน การวจย.http://en.wikipedia.org/wiki/Alternative_education


ความนำ องคการยเนสโกไดเผยแพรแนวคดสงคมการเรยนร ในรายงาน“เรยนรเพอชวต” (Learning to Be) มาเกอบ 20 ปแลว กลาวคอสงคมการเรยนร เปนสงคมทหนวยงานทงหมดของสงคมเปนผจดการศกษา ไมใชเปนเพยงสถานททรบผดชอบจดการศกษาในระบบเทานนสมาชกในสงคมนน ๆ มสวนรวมรบผดชอบอยางเตมทกบการสรางสงคมแหงการเรยนร การสรางสงคมแหงการเรยนรจะทำใหประชาชนสามารถศกษาหาความร ไดอยางตอเนองตลอดชวต ตงแตเกดจนตาย ประชาชนสามารถวางแผนและกำหนดวตถประสงคทจะเรยนรโดยแสวงหาโอกาสทจะศกษาตอเนองและเลอกวธการเรยนรดวยตนเอง ความหมาย การศกษาตอเนอง(ContinuingEducation)หมายถงการศกษาทจดขนเพอสนองความตองการและความจำเปนของบคคลตอเนองไปจากการศกษาขนพนฐานและการศกษาอดมศกษาในรปของกจกรรมการเรยนรหรอหลกสตรการเรยนร ประเภทมหนวยกตและไมมหนวยกตซงมใชการศกษาตามระบบปกต การศกษาตอเนอง เปนไดทงการฝกอบรมดานอาชพ

การศกษาตอเนอง (Continuing Education)


การยกระดบฝมอในการทำงาน รวมทงหลกสตรการพฒนาตนเองเพอการทำงาน และการเรยนรเพอการแกไขปญหา การศกษาตอเนองยงเปนการศกษาทบคคลภายนอกสามารถลงทะเบยนเรยนในหลกสตรตางๆทจดโดยภาควชาหรอคณะการศกษาตอเนองของวทยาลยหรอมหาวทยาลย เชนในประเทศไทย หลกสตรการศกษาตอเนองของศนยการศกษาตอเนองแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย หรอของมหาวทยาลยเกษตรศาตร เปนตนซงเปดสอนหลกสตรระยะสนวชาตาง ๆ สำหรบวธและรปแบบการสอนของการศกษาตอเนอง มทงการสอนแบบชนเรยน และการสอนแบบปฏบตการ รวมทงการสอนดวยวธทางไกล เชน การใชวดทศน ซด-รอมรายการวทยหรอโทรทศน และการสอนทางอนเตอรเนต e-Learning ตามความเหมาะสมของเนอหาและหลกสตร ความหมายของการศกษาตอเนอง การศกษาตอเนองเปนการศกษาทจดขนเพอสนองความตองการและความจำเปนของบคคลตอเนองไปจากการศกษาขนพนฐานและอดมศกษา โกวท วรพพฒน (อางถงในกรมการศกษานอกโรงเรยน, 2537)ไดใหความหมายของการศกษาตอเนองวาเปนการใหความรเพมเตมเรองท ไดศกษามาแลวในโรงเรยนหรอมหาวทยาลย เมอบคคลจบการศกษาไปประกอบอาชพระยะหนง แลวมความจำเปนตองหาความรเฉพาะ หรอเรองทเกยวของกบเรองนนเพมเตม ทำใหผนนสมครเรยนเพมเตมจากสถาบนการศกษา เพอกาวทนการเปลยนแปลงทางวชาการและเทคโนโลยของสงคมโลก โดยอาจไดรบประกาศนยบตรหรอใบรบรอง การศกษาตอเนองในรปของการศกษาผใหญทจดใหแกผเรยนทมอายเกนวยเรยนตามกฎหมาย แต ไมมโอกาสเขาเรยนดวยเหตทยากจน ตองประกอบอาชพ


หรอเรรอน อพยพยายถน อยทองถนหางไกล บคคลเหลานจำเปนตองมทกษะพนฐานของการเรยนร หรอทกษะการอานออกเขยนได คดเลขเปนมวชาความรทางอาชพมคณธรรมจรยธรรมและหนาทพลเมอง องคการยเนสโก นยามการศกษาตอเนองวาเปน “ความคดรวบยอดอยางกวาง ๆ ซงรวมถงโอกาสทงปวงตามความตองการและความจำเปนในการเรยน นอกเหนอไปจากการศกษาเพอการอานออกเขยนไดขนพนฐาน เปนการศกษาทใหโอกาสทางการศกษา เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหกบบคคล สรปการศกษาตอเนองหมายถง • การศกษาตอเนองสำหรบผอานออกเขยนได • การจดการศกษาทสนองความตองการความจำเปนของผเรยน • การจดประสบการณทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยโดยหนวยงานทางการศกษาตางๆ • การศกษาทถกกำหนดในรปของโอกาส เพอใหผกพนตอเนองกบการเรยนรตลอดชวตหลงจากจบระดบประถมศกษาหรอเทยบเทา • การศกษาทใหโอกาสทางการศกษา เพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวตใหกบบคคลวตถประสงค/เปาหมายของการศกษาตอเนอง 1. เพอตอบสนองตอการดำรงชวตดวยบรณาการการเรยนรการทำงานและการดำรงชวตของบคคล 2.เพอเปนเครองมอสำหรบพฒนาทรพยากรธรรมชาต 3. เพอทำใหสงคมเปนสงคมแหงการเรยนร และสงเสรมการเรยนรตลอดชวต


รปแบบการจดการศกษาตอเนอง การศกษาตอเนองมรปแบบการจด6รปแบบดงตอไปน รปแบบท 1 การจดการศกษาหลงการรหนงสอแลวการศกษาในรปแบบนมเปาหมายทจะคงสภาพ และสงเสรมการรหนงสอ คดเลขเปนและมทกษะในการแกปญหาไดมทกษะความรพนฐานในการทำงานและสามารถดำรงชวตอยในสงคมไดอยางมประสทธภาพ รปแบบท 2 การจดการศกษาเพอการเทยบโอน การศกษาในรปแบบนกำหนดใหเปนทางเลอกทางการศกษาทจะเลอกเรยนทางสายสามญหรอสายอาชพ รปแบบท 3 การจดการศกษาเพอการมรายได การศกษาในรปแบบนชวยใหผเรยนสามารถเลอกการเรยน เพอเปนทกษะในการประกอบอาชพ โดยผเรยนสามารถทจะประกอบอาชพได การเรยนในรปฝกทกษะอาชพนสามารถจดไดในหลายลกษณะซงสามารถตอบสนองความตองการของผเรยนโดยตรง โดยเฉพาะผท ไมสามารถหารายไดอยางพอเพยง รปแบบท 4 การจดการศกษาเพอพฒนาคณภาพชวต การศกษาในรปแบบนมเปาหมายเพอใชเปนเครองมอทจำเปนสำหรบผเรยนและชมชนเกยวกบความร ทศนคตเพอสรางคณคาและทกษะ เพอใหประชาชนสามารถพฒนาคณภาพชวตของแตละคนในอนทจะเปนสมาชกของชมชน รปแบบท 5 การจดการศกษาเพอสงเสรมความสนใจ สวนบคคล การศกษาในรปแบบนจดเพอเปดโอกาสใหแตละคนมสวนรวมและเรยนรเกยวกบทสงคมตองการวฒนธรรมความเชอสขภาพอนามยและความสนใจทางดานศลปะ


รปแบบท 6 การจดการศกษาเพอใหสอดคลองกบอนาคตการศกษาในรปแบบน จดใหแกผใชแรงงาน ผชำนาญการสาขาตาง ๆ ผนำทองถน ประชาชน นกธรกจ และนกวางแผน เกยวกบทกษะใหม ๆเกยวกบความรและเทคนคทจะพฒนาตนเองและหนวยงานตาง ๆ ทเขาเหลานนรบผดชอบใหเหมาะสมกบความเจรญเตบโตของสงคมและเทคโนโลยทเปลยนไปตวอยาง คณวทยา ผบรหารสถานศกษาศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอำเภอ/เขต ลงทะเบยนเรยนหลกสตรภาษาองกฤษเพอการทำงาน ของศนยการศกษาตอเนองแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย ทางระบบ e-Learning โดยชำระคาลงทะเบยน 300 บาทระยะเวลาเรยนตามหลกสตร30วน สรป รปแบบการจดการศกษาตอเนองในอนาคตจะมแนวโนมการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต เนองจากกระแสโลกาภวตน และอทธพลของเทคโนโลย การสอสาร สถาบนอดมศกษาเขามามบทบาทสำคญในการจดการศกษาเพอพฒนาศกยภาพของบคลากรทจบการศกษาสาขาตางๆใหสามารถกาวทนการเปลยนแปลงของเทคโนโลย ทกภาคสวนของสงคมจะเขามามสวนรวมจดการศกษาตอเนองมากขน


ผเรยบเรยง อญชลธรรมมะวธกลหนวยศกษานเทศก อจฉราสากระจาย สำนกงานกศน.จงหวดกาฬสนธเอกสารและแหลงอางอง กรมการศกษานอกโรงเรยน. 2537. การศกษาตอเนอง : นโยบายและ ทางเลอกใหม. กรงเทพฯ:โรงพมพครสภาลาดพราว,


ความนำ มนษยมธรรมชาตของความเปนผตองการเรยนรสงใหม ๆ เพอความอยรอดในการดำรงชวตเปนการเรยนรซงเกดจากมวลประสบการณทเนองมาจากความตองการ ความสนใจหรอความพงพอใจของแตละบคคลทงทมผจดใหหรอไมมผจดใหก ได หรอจดโดยจงใจหรอไมจงใจกตาม สงทบคคลจะเรยนรจากสภาพแวดลอมยอมขนอยกบวาสภาพแวดลอมนน มคณภาพทางการศกษามากมายเพยงใด และบคคลมความสนใจศกยภาพความพรอมและโอกาสในการเรยนรมากนอยเพยงใดในปจจบนความกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศ เออประโยชนตอการเรยนรของบคคลเปนอยางมาก ทำใหการแลกเปลยนขาวสารขอมลเกดไดในทกเวลาและทกสถานทซงจากววฒนาการนเองไดกอใหเกดรปแบบของการศกษาทางไกลขน ในสวนของสำนกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไดเรมจดการศกษาทางไกลมาตงแตป พ.ศ. 2518 โดยจดการเรยนการสอนโครงการวทยและโทรทศน ทงทเปนรายการทวไปสำหรบประชาชนและรายการเรยนตามหลกสตรและตอมาปพ.ศ.2537

การศกษาทางไกล (Distance Education)


ไดเรมโครงการการศกษาทางไกลผานดาวเทยม และจดตงศนยการศกษาทางไกลไทยคม และพฒนาเปนสถาบนการศกษาทางไกล รบผดชอบการจดการศกษาทางไกลไทยคมความหมายของการศกษาทางไกล เบรกและฟรวน (E.R.Burge and CC Frewin, 1985) ไดใหความหมายของการเรยนการสอนทางไกลวา การศกษาทางไกลเปนกจกรรมการเรยนทสถาบนการศกษาไดจดทำเพอใหผเรยน ซงไมไดเลอกเขาเรยนหรอไมสามารถจะเขาเรยนในชนเรยนทมการสอนตามปกตไดกจกรรมการเรยนทจดเปนการผสมผสานวธการทสมพนธกบทรพยากรการกำหนดใหมระบบการจดสงสอการสอน และมการวางแผนการดำเนนการรปแบบของทรพยากร ประกอบดวย เอกสาร สงพมพ โสตทศนปกรณสอคอมพวเตอร ซงผเรยนอาจเลอกใชสอเฉพาะตนหรอเฉพาะกลมไดสวนระบบการจดสงสอนนกมการใชเทคโนโลยนานาชนดสำหรบระบบบรหาร กมการจดตงสถาบนการศกษาทางไกลขน เพอรบผดชอบจดกจกรรมการเรยนการสอน ไกรมส(Grimes)ไดใหนยามการศกษาทางไกลวาคอ“แนวทางทก ๆ แนวทางของการเรยนร จากหลกสตรการเรยนการสอนปกตทเกดขน แตในกระบวนการเรยนรทครผสอนและนกเรยนอยคนละสถานทกน”นอกจากน ไกรมส (Grimes) ยงไดอธบายถงเรอง การใชเทคโนโลยในการเรยนการสอนผานสอทางไกลโดยเขาไดใหนยามทกระชบเขาใจงายสำหรบการศกษาทางไกลสมยใหมไววา คอ “การนำบทเรยนไปสนกเรยนโดยใชเทคโนโลยมากกวาทจะใชเทคโนโลยนำนกเรยนเขาสบทเรยน” วจตร ศรสอาน (2529) ไดใหความหมายของการเรยนการสอนทางไกลวา หมายถงระบบการเรยนการสอนท ไมมชนเรยน แตอาศยสอ


ประสมอนไดแก สอทางไปรษณย วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และการสอนเสรม รวมทงศนยบรการทางการศกษา โดยมงใหผเรยนเรยนไดดวยตนเองอยกบบาน ไมตองมาเขาชนเรยนตามปกต การเรยนการสอนทางไกลเปนการสอนทผเรยนและผสอนจะอย ไกลกน แตสามารถมกจกรรมการเรยนการสอนรวมกนได โดยอาศยสอประสม เปนสอการสอนโดยผเรยนผสอน มโอกาสพบหนากนอยบาง ณ ศนยบรการการศกษาเทาทจำเปน การเรยนรสวนใหญเกดขนจากสอประสมทผเรยนใชเรยนดวยตนเองในเวลาและสถานทสะดวกวตถประสงคของการศกษาทางไกล 1. เพอให ไดผเรยนสามารถเรยนร ไดดวยตนเอง โดยใชสอประสมตาง ๆ ทเปนพนฐาน เชน สอไปรษณย วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน การสอนเสรม สอบคคลและมการใชเทคโนโลยใหมๆ รวมดวยเชนระบบสอสารโทรคมนาคมดาวเทยมไทยคมและเครอขายคอมพวเตอรเปนตน 2. เพอใหผเรยนทอยตางจงหวด หรอผทอยหางไกลในชนบทไดมโอกาสทางการศกษาเทาเทยมกบผเรยนทอยในเมองหลวง 3. เพอเปนการสงเสรมการจดการศกษาตลอดชวต ทงการศกษาในระบบการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยไดอยางกวางขวาง รปแบบการจดการศกษาทางไกลสำหรบการจดการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย 1. การศกษาทางไกลสำหรบการศกษาในระบบ การจดการศกษาทางไกลในระดบประถมศกษาและมธยมศกษานนอยในรปของวทยโรงเรยน โทรทศนเพอการศกษาผานดาวเทยม ซงจดมงหมายของการใช


สอตางๆดงกลาวกเพอเปนการสงเสรมการเรยนการสอนและเนนวชาทยากและขาดแคลน คร-อาจารยเฉพาะสาขา ในระดบอดมศกษาการศกษาทางไกลจะอย ในรปของการใชสอประสม เชน สอสงพมพวทยโทรทศนผานดาวเทยม เทปเสยง เทปโทรทศน หรอใหความรโดยวธe-LearningโดยผานทางระบบOn-lineทางInternet 2. การศกษาทางไกลสำหรบการศกษานอกระบบ เปนการศกษาทางไกลในรปของสอประสมในลกษณะของการจดการศกษาพนฐานและการศกษาตอเนอง (หลกสตรระยะสน) เพอการพฒนาคณภาพชวตการประกอบอาชพและการพฒนาสงคมชมชน 3. การศกษาทางไกลสำหรบการศกษาตามอธยาศย เปนการศกษาทางไกลในรปแบบของการใหขอมลขาวสารและการศกษาทสงเสรมการพฒนาสงคมและคณภาพชวตของประชาชนทวไป ในลกษณะของสอสงพมพ การฟงวทย การดโทรทศน การใชสออเลกทรอนกสตางๆหรอระบบโทรคมนาคมเปนตนสรป การศกษาทางไกล เปนรปแบบการจดการศกษาอกรปแบบหนงทเนนการใชสอเทคโนโลยเพอการเรยนร โดยมงใหผเรยนศกษาดวยตนเองเปนหลก ไมมขอจำกดเรองสถานทและเวลา บรการไดอยางกวางขวางมความคลองตวและยดหยน


ผเรยบเรยง รงอรณไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน อญชลธรรมะวธกล หนวยศกษานเทศก สภาพรรณนอยอำแพง หนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง กรมการศกษานอกโรงเรยน. 2544. 22 ป กศน. ... สการศกษาตลอด ชวต. กรงเทพฯ : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.),2544http://learners.in.th/blog/tim4711114002/18078http://www.nrru.ac.th/preelearning/rungrot/page10009.asphttp://www.seameo.org/vl/teched/techno.htmhttp://www.thaichicaco.net/Elearn/learning.html#proj


ความนำ การศกษาชมชน (Community Education)เปนการศกษาแบบมหภาคในแงทเปนขอเทจจรง เรองราวทางสงคม ในรปของโครงสรางทเกยวเนองกบปญหาทางการเมอง เศรษฐกจ ปรชญา ประวตศาสตรเทคโนโลย และการเมอง ประการสำคญคอ เปนการศกษาเพอความมงหมาย บางเรอง เชน ศลธรรมจรรยา เกดขนจากปฏสมพนธกบสงแวดลอม ยากทจะเกดขนกบการเรยนการสอนในหองเรยน หรอกจกรรมเสรมในโรงเรยนความหมายของการศกษาชมชน เมอกลาวถงชมชนศกษาอาจเขาใจความหมายเปนสองแงคอ 1. Community Education หมายถง การจดและใหการศกษาแกคนในชมชน 2. Community Study หมายถง การสำรวจชมชนเพอเกบรวบรวมขอมลในชมชน

การศกษาชมชน (Community Education)


ความหมาย คำวา “ศกษา” ศกษาหรอการศกษา มาจากภาษาสนสกฤตวา “ศกษา” ตรงกบคำวา “สกขา” ในภาษาบาล มความหมายวา กำลงความร การเลาเรยนการฝกฝนอบรม คำวา“ศกษา”ภาษาองกฤษมใช2คำไดแก 1. Education แปลวา นำออกมา อบรมเลยงด การสอน การฝกฝนอบรม 2. Study แปลวา ศกษา เรยนใหร พจารณา พเคราะหไตรตรองฯลฯความหมายของการศกษาชมชน มผ ใหความหมายของการศกษาชมชน (Community Education)ดงน บำรงบญปญญา(2525)กลาวถงการศกษาชมชนวาเปนการสรางความเขาใจตอวถชวตของชมชน เปนการประเมนผลและตความขอมลทไดจากชาวบาน ชยน วรรธนะภต (2536) อธบายวา “สภาพชมชนโดยรวมทงดานสงแวดลอม รปแบบการผลตหรอการทำมาหากน ความสมพนธระหวางสมาชกในชมชน การจดระเบยบสงคม โครงสรางอำนาจในชมชนองคกรชาวบาน ปจจยหรอมอทธพลจากภายนอก องคความรทสะสมวธการ ศกยภาพในการแกปญหา ปจจยทมบทบาทสำคญในการกำหนดทศทางและรปแบบความสมพนธของคนในชมชนทชวยใหเราเขาใจการเปลยนแปลงและปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงในชมชนนนๆ” อรพนท สพโชคชย (2537) การศกษาชมชน คอการทนกพฒนาตองทำความเขาใจขอมลสภาพหมบานลกษณะภมประเทศชาวบานกลม


ตางๆผนำความเชอศลปวฒนธรรมการเมองระดบหมบานตลอดจนสภาพปญหาตางๆ ทงน เพอเขาใจชมชนทจะเปนประโยชนตอการดำเนนงานโครงการเพอพฒนาชมชน กาญจนา แกวเทพ (2538) ใหความหมายการศกษาชมชนวาเปนการรจกและการทำความเขาใจกบชวตของคนในชมชนโดยการลวงรอดต ปจจบน ความหวง ความปรารถนา ความใฝฝนในอนาคตของคนในชมชนแตละรนทเกดขน ดำรงอยในชมชนทสบทอดตอเนองกนมาจากอดตถงปจจบนความสำคญของการศกษาชมชน อานนทกาญจนพนธ(2537)ไดแสดงความคดเหนถงความสำคญของการศกษาชมชนวา 1. ชมชนมหลายองคประกอบหลายมตหลายดาน 2. ชมชนสะทอนลกษณะหรอสภาพของธรรมชาตความเปนมนษย 3. ชมชนสามารถอธบายวาอะไรคอคณคา อะไรคอเกณฑททำใหเราสามารถอยรวมกน 4. ชมชนเปนเรองของการสรางพนท (หนวยความสมพนธ) ทเรายนอยในฐานะทเปนมนษยในสงคม 5. ชมชนเปนเรองของการสรางทนทางสงคม กาญจนาแกวเทพ(2538)ใหขอคดเหนเพมเตมดงน 1. ประสบการณงานพฒนาในอดต ยดหลกการทำงานแบบบนลงลาง โดยมความเชอวาประชาชนนนวางเปลา จำเปนทองคกรพฒนาจากภายนอก จะตองนำทรพยากรทกชนดเขาไปให (แนวคด งบประมาณบคลากรความรแนวทางการทำงานการจดองคกรฯลฯ)


2.เมอมการปรบเปลยนยทธศาสตรการพฒนาจากการนำความรจากภายนอกเขาไปแทนทความรจากภายใน มาเปนการประสานความรทงจากภายนอกและภายใน เขาดวยกน ตองเผชญปญหาวาจะเรมตน จากการถอเอาชาวบานและชมชนเปนตวตงไดอยางไร 3. การศกษาชมชนทำใหเรารวา สงทชมชนมอยนนคออะไรมเหลออยมากนอยแคไหน อะไรเปนคณ อะไรเปนโทษ อะไรเหมาะสมกบกาลสมยหรออะไรทลาสมยไปแลว ดงนนการศกษาชมชนจงมความสำคญและมความจำเปนอยางยงในการพฒนาชมชนและการแกปญหาของชมชน วตถประสงคของการศกษาชมชน 1.เพอทดสอบความรตางๆเพอยนยนและเปนการทำใหความรเดมมความนาเชอถอยงขน 2.เพอหาขอเทจจรงตางๆทเกดขนในชมชนเปนการหาความรใหมเพมเตมความรใหมากยงขน 3. เพอนำขอเทจจรงไปใชประโยชนและเปนเครองมอในการพฒนา ทงเปนขอมลพนฐานเพอการวางแผนและนโยบาย รวมทงการนำไปใชในทางปฏบตเชน 3.1 เหนลทางในการกระตน สงเสรมใหคนหรอกลมในชมชนรเรมกจกรรมตางๆเพอแกปญหาของตนเอง 3.2 สามารถดงศกยภาพของชมชนทมอยมาใชใหเกดประโยชนตอกระบวนการพฒนาจากลางขนบน 4.กำหนดลกษณะและขอบเขตของปญหาชมชน 5.เพอทราบวาปญหาสงผลกระทบหรอกอใหเกดความเดอดรอนแกชมชนเพยงใด


6. เพอศกษาความยงยากสลบซบซอนของปญหาและแนวทางท

จะปรบปรงแกไข

7. เพอทราบวาบคคลหรอกลมบคคลใดทสนใจใหการสนบสนน

หรอคดคานการแกไขปญหานนๆของชมชน

8. เพอคนหาวธการแก ไขปญหาทปฏบตไดและสามารถนำมา

ใชไดผลเปนอยางด

9. เพอคนหาทรพยากรทมอยของทองถนทจะนำมาใชในการ

แกปญหา

10.เพอเปนขอเสนอแนะเกยวกบขนตอนในการแกไขปญหาของ

ชมชน

ประโยชนของการศกษาชมชน 1. ประโยชนตอนกพฒนา

1.1ทำใหนกพฒนารขอมลตาง ๆ ของหมบาน เชน ขอมล

ดานการปกครองเศรษฐกจสงคมการศกษาวฒนธรรม

1.2ทำใหสามารถรปญหาของหมบานและวธการแกไขปญหา

1.3ทำใหรขอมลทมลกษณะไมเปนทางการ

1.4ทำใหนกพฒนาสามารถสรางความสมพนธ และความ

ศรทธาตอประชาชน

1.5ทำใหสามารถวางแผนพฒนาไดถกจด

1.6 เปนประโยชนตอการวางผงพฒนาหมบาน

2. ประโยชนตอประชาชนและผนำทองถน

2.1รขอมลทเปนทางการของหมบานเปนขอมลรายละเอยด

แตละเรอง


2.2ทำใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนมากขน 2.3 ทำใหประชาชนและผนำทองถนรทศทางการพฒนาและจะเขารวมแกไขอยางไร 2.4 เปนประโยชนในการกำหนดแผนพฒนาตำบลประจำปหรอแผนพฒนาหมบาน 2.5 เปนประโยชนตอการเขยนโครงการ เสนอขอรบการสนบสนนจากทางราชการและเอกชน 2.6 ชวยใหคระกรรมการหมบานและ อบต. มขอมลในการตดสนใจและการบรหารงานพฒนาหมบานตำบลมากยงขน 3. ประโยชนตอหนวยราชการ 3.1ทำใหรขอมลดานตางๆ ของหมบานจากเอกสารขอมลตางๆ 3.2ทำใหสามารถลงไปสนบสนนในสวนทแตละหนวยงานรบผดชอบไดถกตองสรป ความสำคญและประโยชนของการศกษาชมชน • เพอใหทราบสภาพทวไปของชมชน • เพอใหรจกคนเคยกบคนในชมชน • เพอใหรถงปญหาและความตองการของชมชน • เพอใหรถงเหตผลและแนวทางแกไขปญหาตางๆของชมชน • เพอใหมแผนงานรองรบการแกไขปญหาของชมชน


ผเรยบเรยงรงอรณไสยโสภณกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยนเอกสารและแหลงอางอง http://dnfe5.nfe.go.th/ilp/liciti/informal.htmlhttp://mylesson.swu.ac.th/so311/lesson1/lesson1.htmhttp://se-ed.net/pitupum/chapter1.dochttp://se-ed.net/pitupum/chapter2.doc


ความนำ การศกษาผ ใหญในประเทศไทยไดเรมดำเนนงานในชวงเวลาประมาณ 2483-2588 โดยมขอบเขตในเบองตนมงสอนผ ไมรหนงสอไทยใหสามารถอานออกเขยนได และรหนาทพลเมองตามระบอบประชาธปไตยโดยถอวามความรเทยบเทาประโยคประถมศกษาในขณะนน และมเพมเตมการสอนวชาชพไดดวย ตอมา พ.ศ. 2513 การศกษาผใหญขนพนฐานจงขยายขนมาจนถงระดบชนมธยมศกษา และหลกสตรน ไดพฒนาตอเนองมาจนขยายเปนหลกสตรตางๆโดยมจดเนนของหลกสตรเพอการใหความรแกผเรยนใหสอดคลองกบสภาพปญหาของประชาชนในทองถนและฝกการแกปญหาอยางมเหตผลตามปรชญา“คดเปน” เพอใหมชวตอยในสงคมอยางมความสขความหมาย การศกษาผใหญขนพนฐาน(AdultBasicEducation)หมายถงการสอนใหเกดทกษะทางการสอสาร การคำนวณและสงคมแกผใหญ ซงดอยความสามารถในการใชทกษะเชนน

การศกษาผ ใหญขนพนฐาน (Adult Basic Education)


การศกษาขนพนฐานตามความหมายท ใชสำหรบการศกษาเพอปวงชน ในทประชมโลกวาดวยการศกษาเพอปวงชน(WorldConferenceofEducationForAll:WCEFA)ซงจดขนทโรงแรมจอมเทยนประเทศไทยเมอป 1990 ไดใหนยามของคำการศกษาขนพนฐานไววา “การศกษาทมงตอบสนองความตองการการเรยนรขนพนฐาน ซงรวมถงการเรยนการสอนในระดบตนอนเปนพนฐานใหแกการเรยนรขนตอไป เชน การศกษาสำหรบเดกวยเรมตนการศกษาระดบประถมการสอนใหรหนงสอทกษะความรทวไป ทกษะเพอการดำรงชวตสำหรบเยาวชนและผ ใหญในบางประเทศการศกษาขนพนฐานยงขยายขอบเขตไปถงระดบมธยมศกษาดวย” ตามนยามขางตนการศกษาขนพนฐานจงอาจมขอบเขตไมเพยงแตเปนการศกษาระดบตน เชน ขนอานออกเขยนได หรอ ชนประถมศกษาเทานนหากยงครอบคลมไปจนระดบมธยมศกษาดวยทมาและความสำคญ การศกษาขนพนฐานเปนคำทบญญตขนเปนครงแรกในกฎหมายEconomic Opportunity Act 1964 ของสหรฐอเมรกา กฎหมายฉบบนมเปาหมายสำคญทจะแกปญหาความยากจนของพลเมองอเมรกา แตความยากจนนนมสวนสมพนธกบการศกษา กลาวคอ ยงมผดอยโอกาสทางการศกษาทมอาย 25 ปขนไปอยถง 23 ลานคนในประเทศตามทสำรวจในป 1960 ผดอยโอกาสเหลานคดสดสวนเปนรอยละ 13 ของประชากรทงหมดของสหรฐ แทจรงแลวตวเลขนกยงไมครอบคลมไปถงคนทเคยเขาเรยนในโรงเรยนถงชนปทแปดแตไมสามารถอานออกเขยนไดในระดบทใชการได ดงนน จำนวนผดอยโอกาสทางการศกษาจรง ๆ กนาจะสงกวาตวเลขดงกลาวแลว


กฎหมายEconomicOpportunityActมงทจะแกปญหาความยากจนและความดอยโอกาสของประชาชนจงกำหนดโครงการตาง ๆทเกยวกบการฝกอาชพและการใหการศกษาแกเดกและผ ใหญหลายโครงการ เชน โครงการ Head Start โครงการฝกอาชพ และโครงการการศกษาผใหญขนพนฐานเปนตน กระทรวงสาธารณสข การศกษาและสวสดการของสหรฐไดจดทำ Standard Terminology for Instruction in Local and StateSchool Systems (คำศพทมาตรฐานเพออางองในการสอนในระบบโรงเรยนของสหรฐและทองถน) เมอป 1967 เอกสารดงกลาวใหความหมายของ Adult Basic Education ไววา “การสอนใหเกดทกษะการสอสาร คำนวณและสงคมแกผใหญ ซงดอยความสามารถในการใชทกษะนจะเปนเหตสำคญทำใหไมสามารถหางานทำหรอดำรงสภาพการมงานทำทเหมาะสมกบความสามารถทแทจรงของตนไวไดการสอนใหเกดทกษะดงกลาวจะสามารถลดหรอขจดความดอยความสามารถดงกลาวยกระดบการศกษาและชวยใหบคคลเพมผลตภาพและเปนพลเมองทมความรบผดชอบ การจดสอนนปกตจะพจารณาใหแกผใหญซงระดบการศกษาตำกวาชนปทแปด” จากคำจำกดความน จงเหนไดวากลมเปาหมายของโครงการกคอ บคคลทเรยนไมจบหรอระดบความสามารถในการศกษาไมถงระดบชนปทแปดและมงสอนทกษะทางภาษา คำนวณและการเขาสงคมเปนสาระหลกควบค ไปกบ Adult Basic Education กคอGeneral EducationDevelopment (GED) ซงเปนชอของการทดสอบทจดขนอยางเปนทางการ เมอป 1942 เพอชวยทหารซงจะสนภารกจในสงครามโลกครงทสองใหมหลกฐานแสดงเปนความรเพอการทำงานหรอการศกษาตอเมอกลบคนเขาสชวตพลเรอน หลงจากนนแลวกระทรวงกลาโหมของสหรฐยงสนบสนน การพฒนากำลงพลของกองทพอยาง


ตอเนองเชนกำหนดวานายทหารชนสญญาบตรจะตองมวฒปรญญาตรเปนอยางตำ นายทหารชนประทวนมระดบการศกษาตอนปลายหรอเทยบเทา ดงนนอยางตำพลทหารกตองมการศกษาถงสบสองปหรอผานการทดสอบ GED จงทำใหการทดสอบ GED มความสำคญเพมขนในวงการทหาร สำหรบประชาชนทวไป การมพนฐานความร เพอการแสวงหางานทำ นบวาเปนสงจำเปนลำดบสง เมอป 1970 ประชากรอเมรกนรอยละ 50 โดยประมาณ ตองมระดบความรตงแตจบมธยมศกษาตอนปลายขนไปและไดรบการศกษาเพมเตมอกสองปในวทยาลยจงจะหางานทำได อกรอยละ 25 ตองมความร ไมตำกวามธยมศกษาตอนปลายหรอมวฒอาชวศกษา เพยงรอยละ 6 เทานนทจะหางานท ไมตองการความรหรอทกษะได (Smith et, al. 1970) สถตนนบวาเกาไปมากแลวปจจบนน ความตองการกำลงคนทมระดบความสงกจะมากยงขนไปอกอยางไรกตามสถตป 1998 ประชากรอเมรกนอาย 25 ปขนไป รอยละ 7ไมจบระดบมธยมศกษาตอนปลาย รอยละ 24 จบปรญญาตรขนไป และรอยละ 8 จบหลงปรญญาตร (TheWorld Almanac and Books ofFacts.2000:381) หนวยงานGEDTestingServiceซงเปนบรการภายใตCenterfor Adult Learning and Education Credentials ของ AmericanCouncil on Education ไดจดสอบขอทดสอบ GED ขนโดยปฏบตงานรวมกบมลรฐแตละแหงและศนยทดสอบทมอย3,500แหงในสหรฐอเมรกาแคนาดาและประเทศตางๆ ผมสทธเขาสอบจะตองมอายอยางตำตามทแตละมลรฐกำหนดสวนมากตงแต 17-18 ปขนไป การทดสอบจะกระทำในหาสาขาคอ การแปลความ วรรณคดและศลปะ คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษาและการเขยน


มผเขาทดสอบแตละปประมาณ800,000คนมาตรฐานความรของผผานการทดสอบ GED จะสงกวาหนงในสามของผจบมธยมศกษาตอนปลายจากระบบโรงเรยน วฒบตรนสามารถใชเขาเรยนในมหาวทยาลยได มบณฑตหนงในเจดคนทใชวฒบตร GED เพอเขาเรยนในวทยาลยนายจางรอยละ 95 ยอมรบวาผท ไดรบวฒบตร GED มความสามารถเทยบเทากบผจบมธยมศกษาตอนปลายจากระบบโรงเรยน ปจจบนน การศกษาผใหญขนพนฐานไมไดหมายความเพยงการศกษาระดบชนปท 8 ดงเชนทเคยใชมา เมอบญญตคำศพทคำน ในมลรฐเวอรมอนต คำวา การศกษาผ ใหญขนพนฐานครอบคลมจากระดบชนปท8ไปจบชนปท12(http://www.acenet.edu/catec/home.html)ซงแนวปฏบตของมลรฐอนกนาจะเปนเชนเดยวกนการศกษาขนพนฐาน ตามความหมายทใช ในประเทศไทย ในระยะแรกทมการดำเนนการศกษาผ ใหญ เมอ พ.ศ. 2483-2488 ซงเปนชวงเวลาทกำลงเกดสงครามโลกครงท 2 การศกษาผใหญยงมขอบเขตเปนเพยงการศกษาเบองตนมงสอนผ ไมรหนงสอไทยใหสามารถอานออกเขยนไดและรหนาทพลเมองตามระบอบประชาธปไตยมการสอนเปนสองภาค คอ ภาคตนและภาคปลาย ผทจบภาคปลายถอวามความรเทยบเทาประโยคประถมศกษาในขณะนน ตอมาเมอสงครามโลกสงบลงไดมการศกษาภาคหลกมลฐาน (Fundamentaleducation) ขนมาแทนหลกสตรการศกษาผใหญทใชเดม แตกมขอบเขตเพยงการสอนใหรหนงสอและมความรเบองตนเทยบเทาประถมศกษาทเพมเตมเปนพเศษ กคอ ใหสอนการอาชพดวย หลกสตรน ไดใชมานานจนมหลกสตรการศกษาผใหญระดบท1,2และ3พทธศกราช2511ขนมาอกหลกสตรหนง หลกสตรใหมนมงใชสำหรบผเรยนในสงคมเมอง


ระดบท 1 เทยบเทาชน ป.2 ระดบท 2 เทยบเทาชน ป.4 ระดบท 3เทยบเทาชน ป.7 ซงเปนการขยายระดบความรสงกวาเดม ตอมากมการจดทำหลกสตรการศกษาผใหญระดบท4เทยบเทามธยมศกษาตอนตนขนเมอ พ.ศ. 2513 การศกษาผใหญขนพนฐานจงขยายขนมาอกจนถงระดบชนมธยม ในขณะเดยวกน กองการศกษาผ ใหญกไดพฒนาหลกสตรการศกษาผใหญแบบเบดเสรจขนมาอกหลกสตรหนง เรมใชตงแต พ.ศ. 2515หลกสตรน ตอมาไดพฒนาตอเนองมาจนขยายออกเปนระดบตางๆ คอระดบตนเทยบเทา ป.4 ระดบท 3 เทยบเทา ป.6 ระดบท 4 เทยบเทาม.ตน ระดบท 3และระดบท 4 เรมนำออกมาใชเมอพ.ศ. 2522จดเนนของหลกสตรกคอ การใหความรทสอดคลองกบสภาพปญหาของประชาชนในทองถนและฝกใหรจกแกปญหาอยางมเหตผล เพอใหมชวตอยในสงคมอยางมความสข ตอมา เมอ พ.ศ. 2531 กรมการศกษานอกโรงเรยนไดพฒนาหลกสตรการศกษานอกโรงเรยนขนใชแทนหลกสตรการศกษาผใหญแบบเบดเสรจเดมแบงเปนระดบประถมศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนและระดบมธยมศกษาตอนปลาย หลกสตรนมงใหความรและทกษะทเปนพนฐานในการศกษาตอและการประกอบอาชพดงนนจงเปนหลกสตรการศกษาผใหญขนพนฐานทครอบคลมถงระดบมธยมศกษาตอนปลายการศกษาขนพนฐาน ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช2540ระบไววา“มาตรา 43 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐาน


ไมนอยกวาสบสองป ทรฐจะตองจดใหทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย” พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ใหความหมาย “การศกษาขนพนฐาน” ไววา “การศกษากอนระดบอดมศกษา”(มาตรา 4) และกลาวถงสทธของบคคลทจะไดรบการศกษาวา “การจดการศกษาตองจดใหบคคลมสทธ และโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถง และมคณภาพไมเกบคาใชจาย”(มาตรา10วรรคแรก) ตามกฎหมายหลกทงสองฉบบขางตน จงสามารถสรปไดวาการศกษาขนพนฐาน (ไมวาสำหรบเดกหรอผใหญ) เปนการศกษากอนระดบอดมศกษา ดงนน จงมขอบขายตงแตระดบมธยมศกษาตอนตนไปจนระดบมธยมศกษาตอนปลาย แตการจดการศกษานอกระบบสำหรบผใหญอาจ “มความยดหยนในการกำหนดจดมงหมาย รปแบบ วธการจดการศกษาระยะเวลาของการศกษาวดและการประเมน ซงเปนเงอนไขสำคญของการสำเรจการศกษาโดยเนอหาและหลกสตรจะตองมความเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพปญหา และความตองการของบคคลแตละกลม(มาตรา15วรรค2)สรป การศกษาผ ใหญขนพนฐาน เปนการศกษาขนตนสำหรบผ ใหญเพอการรหนงสอและการมความรความสามารถทจะดำเนนชวตอย ไดในสงคมอยางเปนสข สำหรบสงคมทกาวหนาขนมาระดบของการศกษาขนพนฐานทงเดกและผใหญยอมจะเพมสงขนเชนครอบคลมถงชนมธยมตอนตนหรอตอนปลาย ในกรณของประเทศไทยนน คำวา “การศกษาขนพนฐาน” ในปจจบนนยอมหมายถง การศกษากอนระดบอดมศกษา


ดงนน จงครอบคลมไปจนถงชนมธยมศกษาตอนปลายไมวาจะเปนการศกษาสำหรบเดกหรอผใหญเพราะไมมการแบงแยกการศกษาตามวยของผเรยน แตแบงตามประเภทของการจดเปนการศกษาในระบบ นอกระบบและตามอธยาศย ซงการศกษาประเภทนอกระบบอาจจะจดยดหยนตามสภาพปญญาและความตองการของบคคลซงรวมถงผใหญไดผเรยบเรยงสนทรสนนทชยเอกสารและแหลงอางอง สนทร สนนทชย. 2547. “การศกษาผ ใหญขนพนฐาน” สารานกรม ศกษาศาสตรเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ในมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษาครบ 6 รอบ.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,หนา65-58.


ความนำ ชวงระยะ10ปทผานมานบไดวาการจดการศกษาและการจดการเรยนร ใหแกผสงอายไดมความกาวหนาขนอยางมาก ประการแรกเนองมาจากจำนวนผสงอายทเพมขนอยางรวดเรว ประการตอมา การพฒนาความกาวหนาของความรดานผสงอายไดแกวทยาการผสงอาย(Gerontology) ทคนควาศกษาเผยแพรความรทเกยวของกบผสงอายใน3 ดาน คอ วทยาการผสงอายสาขาการแพทย วทยาการผสงอายเชงสงคม และวทยาการผสงอายสาขาการศกษา เปนการใหความรเกยวกบการดแลรกษาสขภาพการปองกนโรคในวยผสงอาย จตใจ อารมณ และการพฒนาบคลกภาพตางๆ ในวยสงอายตลอดจนการศกษาคนควาและการเผยแพรความรดานวชาการและกระบวนการจดการเรยนรใหแกผอายเพอใหดำรงชวตอย ไดอยางมคณภาพและมความสข สามารถกลบมาเปนบคลากรทมคณภาพของสงคมไดอกครง เนอหาของวทยาการดงกลาวสงผลใหสงคมมความเขาใจในเรองผสงอาย จงเปนความจำเปนทตองเตรยมความพรอมใหผสงอายสามารถดำรงชวตอย ไดอยางดในสงคม ซงสามารถทำไดโดยการจดใหมการศกษาและการเรยนรแกผสงอาย และ

วทยาการผสงอาย (Gerontology)


ผสงอายเองกมองเหนความสำคญและความจำเปนทจะตองไดรบการเรยนรเพอการดำรงชวตในสงคม จงพยายามหาทางการเรยนรดวยวธการรปแบบตาง ๆ เชนกน ทำใหวทยาการผสงอายสาขาการศกษาเปนความจำเปนในสงคมปจจบนความหมายของวทยาการผสงอายสาขาวชาการศกษา วทยาการผสงอายสาขาการศกษา (Education Gerontology)เปนวทยาการผสงอายทเกดลาสด โดยผสมผสานปรชญา หลกการ และวธการสอนผใหญ รวมกบวทยาการผสงอายทางการแพทยและเชงสงคมนำมาจดเปนรปแบบการสอนใหแกผเรยนวยสงอาย(OlderAdult)โดยมแนวคดวาการเรยนรของบคคลสามารถปรบตวและแกปญหาทเกดขนไดแนวคดสำคญของวทยาการผสงอายดานการศกษา 1. การจดการศกษา เปนกจกรรมทมความสำคญตอชวตของบคคลทกวยมใชสำหรบบคคลในวยตนเทานนแตถอเปนความจำเปนและเปนสทธทจะตองไดรบในบคคลทกคนและทกวย 2. ในการจดการศกษา จะตองมการเตรยมการและมขอมลทถกตองเกยวกบผสงอายใหมากทสดเพอใหการเรยนการสอนทมประสทธภาพ 3. ตองฝกอบรมและพฒนาผททำงานเกยวของกบผสงอายใหมความรความสามารถดวย 4. ตองเปลยนทศนคตของสงคมทมตอผสงอายใหเปนเชงบวกความตองการพนฐานของผสงอาย ผสงอายมความจำเปนตองไดรบการศกษาหรอการเรยนรเพอสนองความตองการพนฐานทง5ไดแก


1. ความตองการความรเพอสามารถปรบตวดำรงตนอยในสงคม 2. ความตองการทกษะเพอสามารถเขารวมกจกรรมตาง ๆ ในสงคมได 3. ความตองการความรเพอสามารถถายทอดความรความสามารถทมอยใหแกสงคม 4. ความตองการความรเพอควบคมสภาพแวดลอมใหมความเขาใจความเปนไปในสงคมและเรยนรเพอใหสามารถมสวนรวมในชมชนสงคม 5. ความตองการความรทจะพฒนาใหดขนกวาเดม เพอใหสามารถพฒนาตนเองไดและพงพอใจในชวตเปาหมายของการจดการศกษาและการเรยนร ใหแกผสงอาย 1. เพอใหผสงอายเขาใจในกระบวนการชราภาพตามธรรมชาตและกระบวนการเปลยนแปลงดานตางๆทเกดขนตามขนตอน 2. เพอการปองกนแก ไขดแลตวเองและการเตรยมตวกอนวยสงอาย 3. เพอการเปนผสงอายทมคณภาพและศกยภาพ สามารถมสวนรวมในสงคมไดเปนอยางดรปแบบการจดการศกษาใหแกผสงอาย ผสงอายควรไดรบการศกษาและการเรยนรอยางตอเนอง ทงกอนวยสงอายและหลงวยสงอายในรปแบบดงน 1. การฝกอบรมและการใหความรเกยวกบการเปลยนแปลงทางดานรางกายและจตใจ เปนการเตรยมตวดานจตใจและสงคมกอนวยเกษยณ


2. การศกษานอกระบบหลงวยเกษยณ เพอเปนการพฒนาตนเอง เชน การเรยนหลกสตรระยะสนในเนอหาทสนใจตามทสถาบนการศกษาตางๆจดใหบรการแกชมชนในลกษณะการศกษาตอเนอง 3. การเรยนรดวยตนเองดวยสอตางๆเปนการเรยนรตามอธยาศยสรป • การจดการศกษาและการเรยนรแกผสงอาย เปนกระบวนการซงจะนำผสงอายไปสการพฒนาคน และมศกยภาพและมคณภาพ สามารถเปนทรพยากรทมคณภาพของสงคมได • เปาหมายของสงคมทมตอผสงอายในอนาคตถอผสงอายทมพลงและมศกยภาพซงสงคมตองเตรยมความพรอมให • การจดการศกษาและการเรยนร ควรอยในระยะการเตรยมตวกอนการเปนผสงอายและการใหความรหลงวยสงอาย เพอพฒนาผสงอายใหปรบตวไดดทสด และควรจดอยางตอเนองตลอดชวต โดยคำนงถงความตองการพนฐานของผสงอาย


ผเรยบเรยง ปยะพงษไสยโสภณ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สภาพรรณนอยอำแพง หนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง เพญแข ประจนปจจนก. 2550. รายงานการวจยเรอง “การจดการศกษา และการเรยนรตลอดชวตเพอเตรยมความพรอมในการพฒนา ภาวะพฤตพลงของผสงอายไทย” (Arranging Lifelong Education and Learning for the Thai Elderly in order to Create the Development of Active Aging)ชดโครงการวจย ดานวยผสงอาย ของมลนธสาธารณสขแหงชาต ภายใตการ สนบสนนของสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) 2มนาคม2550.


ความนำ การพฒนาเกยวกบการเรยนรของผ ใหญ ไดเกดขนภายหลงสงครามโลกครงท 2 ซงการวจยในเรองนสวนใหญแลวเกดขนในประเทศสหรฐอเมรกา และในขณะเดยวกนในยโรป ทฤษฎเกยวกบการเรยนรของผใหญไดเกดขนจากการใชศพทคำวาAndragogyซงถกนำมาใชใหแตกตางจากทฤษฎการเรยนรของเดก หรอทเรยกวา Pedagogy การใชคำศพทAndragogy ไดถกนำมาใชโดยมลคม โนลส (Malcolm Knowles) ผซงพฒนาทฤษฎการเรยนรของผใหญใหเปนระบบระเบยบทชดเจนขน(อาชญญารตนอบล, 2540 : 30) Andragogy อาจกลาวไดวา เปนคำเฉพาะของการเรยนและการสอนผใหญ กอนท Malcolm Knowles เผยแพรคำนในประเทศสหรฐอเมรกาKnowlesพบวามการใชคำนอยบางแลวในทวปยโรปตงแตป1833งานเขยนของKnowlesทเผยแพรตงแตป1968เปนตนมานนแนะนำใหนกการศกษาผใหญไดรจกและไดรบการยอมรบอยางกวางขวางจากนนเปนตนมา จนอาจมบางสวนของนกการศกษาผใหญทยอมรบAndragogyวาเปนทฤษฎของการศกษาผใหญ(theoryofadulteducation) อยางไรกตามในระยะหลงมผตงขอสงสยและมขอโตเถยง

ศาสตรและศลป ในการสอนผ ใหญ (Andragogy)


หลายประการ มบางทเสนอใหเหนขอจำกดของ Andragogy (MerriamandBrockett,1997)วตถประสงค การเรยนรของผใหญเปนแนวคดเพอเสรมสรางใหนกการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเขาใจเหนภาพและสรางเจตคตทเปนประโยชนในการชวยใหผเรยนผใหญเกดการเรยนรทมประสทธภาพความหมายของศาสตรและศลปในการสอนผ ใหญ (Andragogy) ในการเสนอความคดเกยวกบAndragogy ในระยะแรกKnowles(1970) ใหความหมายของ Andragogy วาเปนศาสตรและศลปะในการชวยใหผใหญเรยนร ซงแตกตางจากแนวคด Pedagogy ทเปนศาสตรในการสอนเดกแบบดงเดม Knowles ใหความเหนเกยวกบ Pedagogyถงขอจำกดและความไมเหมาะสมทจะใชในการเรยนรของผ ใหญ ทงนอธบายโดยขอตกลงหรอความเชอเบองตน (assumptions) ทผใหญตางจากเดกทงสนสประการคอ การรบรเกยวกบตนเองหรอมโนทศนเกยวกบตนเอง (self-concept) ประสบการณ (experience) ความพรอมในการเรยนร(readinesstolearn)และจดมงหมายของการเรยนร(orientationtolearning)(ชยฤทธโพธสวรรณ,2548:8) ในการเรยนรของผใหญนน มขอควรพจารณาสรปเปนประเดนทสำคญไดดงน(ชยฤทธโพธสวรรณ,2541:8) 1. เมอผ ใหญตระหนกวาการเรยนรสามารถตอบสนองความตองการ (needs) และความสนใจของตนเอง นนหมายถงผ ใหญถกกระตนทจะเรยนรแลว จดนนนเองเปนจดเหมาะสมในการเรมตนกจกรรมการเรยนของผใหญ


2.ผ ใหญมงท ใหการเรยนรเกดประโยชนกบชวตจรง (life-

centered)ดงนนการจดกจกรรมการเรยนรของผใหญควรใชสถานการณ

จรงในชวตเปนเนอหาของการเรยนร

3. แหลงทรพยากรการเรยนรทดทสดของผใหญคอประสบการณ

4. ผ ใหญมความตองการอยางแรงกลาทจะชนำตนเอง (self-

directing)

5. ความแตกตางระหวางบคคล(individualdifferences)ของ

ผใหญเพมมากขนตามอาย

Knowles (1978อางถงในชยฤทธ โพธสวรรณ,2541 : 9-10)

ไดแนะนำคำวา Andragogy มความเชอเบองตนเกยวกบการเรยนรของ

ผใหญตางจากเดกดงนคอ

1. อตมโนทศนเปลยนแปลงไป (change in self-concepts)

จากการพงพาผอนไปสการชนำตนเอง (self-directedness) เพมขน

การเรยนรทเหมาะสมควรเปนแนววธทผ ใหญชนำตนเองในการเรยนร

(self-directioninlearning)

2.บทบาทของประสบการณ(roleofexperience)ผใหญสะสม

ประสบการณเพมขน เปนการขยายฐานทเชอมโยงกบประสบการณการ

เรยนร ใหม การเรยนรทเหมาะสมจงควรเปนแนวท ใชประโยชนจาก

ประสบการณเดม

3. ความพรอมทจะเรยนร (readiness to learn) จากความเชอ

เบองตนวา เมอบคคลเปนผใหญบรรลนตภาวะ ความพรอมในการเรยนร

เรมเปนผลจากการพฒนาทางชววทยาหรอทางรางกายนอยลง ในทาง

กลบกน ความพรอมในการเรยนรจะเปนผลจากภารกจพฒนาการ


(developmental tasks) มากขน ภารกจพฒนาการเปนความสามารถทตองมในบคคลเพอตอบสนองตอบทบาททางสงคม 4. ความมงหมายของการเรยนร (orientation to learning)จากความเชอในแงระยะเวลาของการใชประโยชนของการเรยนร เดกมองการใชประโยชนของการเรยนรในโรงเรยนในระยะยาวคอ เรยนรเพอเปนพนฐานของการเรยนร ในชนทสงขนในอนาคต แตผ ใหญสวนใหญเขารวมกจกรรมการเรยนรกเพอใชประโยชนไดจรงไดทนทในชวตจรงขอดและขอจำกดของศาสตรและศลปในการสอนผ ใหญ (Andragogy) แนวโนมในระยะหลงมผตงขอสงสยและมขอโตเถยงหลายประการมบางทเสนอใหเหนขอจำกดของ Andragogy (Merriam and Brockett,1997)นกการศกษาผใหญพจารณาAndragogyหลากหลายมมมองเชนAndragogy เปนเพยงแนวทางในการจดสภาพการเรยนรใหผเรยนผใหญหรอ Andragogy เปนเพยงความเชอเบองตนและวธการในการชวยใหผใหญเรยนร(MerriamandBrockett,1997) นอกจากนนกยงมนกการศกษาผ ใหญทมขอสงสย และขอโตเถยง และพจารณาเหนขอจำกดของ Andragogy ในแง การชนำตนเองในการเรยนรทอาจไมเกดขนถาผเรยนผใหญเขาไปเรยนรในสาขาหรอเนอหาความรทตนเองมความเชอมนในตนเองนอย หรอ เคยประสบปญหาในการเรยนร เชน เคยเกดบาดแผลฝงใจจากการเรยนรในวยเดกหรอในอดตทผานมาขอจำกดอกประเดนหนงของAndragogyคอในแงการใชประสบการณเดมในการเรยนร จะมไดหรอไมถาผเรยนผ ใหญไมเคยมประสบการณหรอมนอยมากในสาขาความรทเขาไปเรยน จากขอวเคราะห วจารณใน Andragogy ดงกลาว Knowles เสนอคำอธบายและขยายความแนวคดของAndragogyเปนขอตกลงเบองตนดงน


1.ผใหญตองรสาเหตทตนจำเปนตองเรยนกอนการเรยนรใดๆ 2. ผ ใหญรตนเองวาเปนผรบผดชอบชวตของตนเอง ดงนนผใหญจงเกดความตองการทางจตอยางลกซง เขมขนทจะไดการยอมรบใหชนำตนเอง 3. ผ ใหญเขารวมกจกรรมการศกษาพรอมประสบการณเดมทแตกตางจากเดกทงในแงเชงปรมาณและเชงคณภาพ 4. ผใหญจะมความพรอมทจะเรยนรในสงทตนตองการร หรอสามารถนำไปใชประโยชนไดดในชวตจรง 5. ผใหญมงเรยนเพอใชประโยชนในชวตหรอมงใชประโยชนในงานอาชพ ซงตรงขามกบการเรยนของเดกทมงเนนในเนอหาของสงทเรยน 6. แมวาผ ใหญตองสนองตอแรงจงใจภายนอกบางชนด เชนงานทดกวา การไดรบความดความชอบในตำแหนงทสงขน เงนเดอนสงขน เปนตน อยางไรกตามแรงจงใจทมผลใหผใหญตองสนองไดดกวาแรงจงใจภายนอก กคอแรงจงใจภายใน เชน ความปรารถนาทจะเพมคณคาในตนเองการไดรบการยอมรบจากผอนมากขนคณภาพชวตทดขนความพงพอใจในอาชพการงานทสงขนหรออนๆในลกษณะคลายกน ในเกอบสามสบปของแนวคดAndragogyมนกการศกษาผใหญจำนวนมากยอมรบในอทธพลอยางกวางขวางและลกซงของAndragogyในวงการศกษาผใหญ อยางไรกตาม แดเนยล แพรท (Daniel Pratt)นกการศกษาผ ใหญทมชอเสยงผหนง ใหความเหนเกยวกบขอดและขอจำกดของAndragogyโดยสรปคอAndragogyมจดแขงในแงทชวยใหเกดความเขาใจผ ใหญในฐานะผเรยนไดเปนอยางด แต Andragogyอธบายหรอเกยวของนอยมากในแงของกระบวนการเรยนรของผใหญหรอมอาจกลาวไดอยางมนใจวา Andragogy ไดรบการทดสอบและยนยนได


วาสามารถใชเปนพนฐานของทฤษฎการเรยนรของผใหญ (Merriam and

Brockett,1997)กระนนกอาจกลาวไดวาAndragogyชวยหลอหลอมตว

ตน (identity) ทชดเจนใหกบวงการการศกษาผใหญ (field of adult

education)(ชยฤทธโพธสวรรณ,2548:8)

กลาวโดยสรปศาสตรและศลปในการสอนผใหญ (Andragogy)

เปนเพยงแนวทางในการจดสภาพการเรยนร ใหผเรยนผ ใหญ หรอเปน

เพยงวธการในการชวยใหผใหญเรยนร (Merriam and Brockett, 1997)

โดยเฉพาะความสำคญของอตมโนทศนของผใหญทรบรวาตนสามารถชนำ

ตนเองในการเรยนร ได (self-direction in learning) และหากจดสภาพ

การเรยนรทเออตอคณลกษณะนยอมทำใหเกดการเรยนรทมประสทธภาพ

และคงทน

รปแบบกจกรรมการจดการเรยนการสอนผ ใหญ Knowles (1970) ไดรวบรวมจากประสบการณการสอนและ

ฝกอบรมผใหญมาสอนเปนรปแบบการวางแผนกจกรรมประสบการณการ

เรยนร (learning design models) เพอเปนการจดประกายความคดแก

นกการศกษานอกระบบทเกยวของกบการเรยนการสอนผใหญใหออกแบบ

หรอวางแผนกจกรรม ประสบการณการเรยนร ไดหลากหลายไปตาม

สถานการณ บรบทสงแวดลอม นโยบายและความเชอและกลมผเรยน

ตอไป Knowles เสนอตวอยางโมเดลไว 5 รปแบบ คอ 1) organic

model 2) operational model 3) role model 4) functional model

และ5)thethematicmodelสามารถอธบายโดยสรปไดดงน

รปแบบตามโครงสราง (Organic model) เปนรปแบบม

ขนตอนชดเจน7ขนตอนคอ1)การสรางบรรยากาศ2)จดโครงสราง


ทางกายภาพใหเอออำนวยการรวมกนวางแผน 3) การรวมกนวเคราะห

ความตองการ4)การรวมกนกำหนดวตถประสงค5)การรวมกนวางแผน

กจกรรม 6) การดำเนนการตามแผน และ 7) การรวมกนประเมนและ

วเคราะหความตองการอกครง

รปแบบตามขนตอนดำเนนการ (Operational Model) เปน

การวางแผนกจกรรมประสบการณการเรยนร กระบวนการแกปญหา

กระบวนการตดสนใจ กระบวนการทางวทยาศาสตรในการหาความร

(procedureinoperationofamachine)กระบวนการตางๆนตางม

ขนตอน (step – by step procedure) ทสามารถนำมาวางแผนจด

ประสบการณการเรยนรตามลำดบของขนตอนดงกลาวไดเลย ผเรยน

ผใหญทเขารวมการเรยนรตามoperationalmodelจะไดรบประสบการณ

การเรยนรในทกขนตอนของกระบวนการ

รปแบบตามบทบาท (Role Model) รปแบบนยดสมรรถนะ

(competency) หรอความรความสามารถ (performance) ทจำเปนในการ

ปฏบตภารกจตามบทบาท (role) เชน บทบาทของนกสงเสรมการเกษตร

บทบาทผนำการเปลยนแปลง (change agent) บทบาทผจดการฝกอบรม

(trainer) บทบาทพยาบาล (nurse) หรอบทบาทผนเทศงาน (supervisor)

เปนตน การปฏบตงานตามบทบาทเปนการระบชนดของทกษะ ขอบขาย

เนอหาความรและเจตคตทตองฝกอบรมและพฒนาใหกบกลมเปาหมาย รปแบบตามหนาท (Functional Model) รปแบบนยดภารกจและหนาทของหนวยงานในองคกร (functions of an organizationalunits) เชน คณะกรรมการการอำนวยการ (board) คณะกรรมการ(committee) เจาหนาท (staffs) เปนตน เปนกรอบความคดในการจดเนอหาและกจกรรมประสบการณการเรยนร ทำใหผเรยนไดเรยนรสง


ทจำเปนในการปฏบตหนาท ในฐานะหนวยงานนนขององคกรอยางครบถวน รปแบบตามเนอหา (Thematic Model) รปแบบนยดแกนสาระ(theme) ของเนอหาเปนหลกในการจดวางเนอหาและกจกรรมประสบการณการเรยนรใหแกผเรยน แกนสาระนอาจเปนดงเชนน “การจดการความขดแยง(conflictmanagement)”หรอ“ความคดสรางสรรค(creativity)ในยคป2000”หรอ“วสยทศนของนกวชาการศกษานอกระบบในป2010”เปนตน ทง 5 รปแบบนเปนเพยงตวอยางของแนวคดในการวางแผนกจกรรมประสบการณการเรยนร เพอผเรยนผ ใหญใหเหมาะสมกบคณลกษณะของผใหญ ไมวาจะเปนการชนำตนเองหรอความพรอมทจะเรยนรตามบทบาทของสงคมทเปลยนแปลงไปหรอตองการหนทางในการแกไขปญหาและพฒนาตนเองสรป ศาสตรและศลปในการสอนผ ใหญ ไดรบความสนใจในวงการศกษาผ ใหญในยคป 2000 เปนตนไป ไดถกนำไปปรบใชในลกษณะใดลกษณะหนง อาท สภาพแวดลอมของการเรยนร การฝกอบรมและการพฒนา การเรยนรจากประสบการณ การปฏรปและความเทาเทยม(MerriamandBrockett,1997)


ผเรยบเรยงรงอรณไสยโสภณกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยนเอกสารและแหลงอางอง อาชญญา รตนอบล. 2540. กระบวนการฝกอบรมสำหรบการศกษา นอกระบบโรงเรยน.กรงเทพฯ:ภาควชาการศกษานอกโรงเรยน คณะครศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.ชยฤทธโพธสวรรณ.2541.รายงานการวจยเรอง ความพรอมในการเรยนร โดยการชนำตนเองของผเรยนผ ใหญของกจกรรมการศกษา ผ ใหญบางประเภท. กรงเทพมหานคร : สาขาวชาการศกษา ผใหญ,มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.ชยฤทธ โพธสวรรณ. 2548. เอกสารคำสอน วชา 177521 : Learning Process and Teaching Methodology for Adults.(อดสำเนา)Knowles,M.S.,1970.The Modern Practice of Adult Education : Andragogy vs. Pedagogy.NewYork:AssociationPress.Merriam,S.B.andR.G.Brockett.1997.The Profession and Practice of Adult Education : an Introduction. San Francisco : Jossey-Bass.


ความนำ แนวความคดเรอง “คดเปน” ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในกลมนกวชาการศกษามาไมนอยกวา 20 ป แลว โดย ดร.โกวทวรพพฒน และคณะ ไดประยกตแนวความคดในเรอง “คดเปน” และนำมาเปนเปาหมายสำคญในการใหบรการการศกษาผใหญตงแตปพ.ศ.2513เปนตนมา เชน การจดการศกษาผใหญแบบเบดเสรจ โครงการรณรงคเพอการรหนงสอ เปนตน การจดกจกรรมเนนในเรองการเรยนรดวยแกปญหาโดยใชขอมลประกอบการตดสนใจ และจากนนเปนตนมา การศกษานอกระบบกไดยดปรชญา “คดเปน” มาเปนแนวทางในการจดกจกรรมมาโดยตลอด ปรชญา “คดเปน” อยบนพนฐานความคดทวา ความตองการของแตละบคคลไมเหมอนกน แตทกคนมจดรวมของความตองการทเหมอนกน คอ ทกคนตองการความสข คนเราจะมความสขเมอเราและสงคมสงแวดลอมประสมกลมกลนกนได โดยการปรบปรงตวเราใหเขากบสงคมหรอสงแวดลอมหรอโดยการปรบปรงสงคมและสงแวดลอมใหเขากบตวเรา หรอปรบปรงทงตวเราและสงคมสงแวดลอมใหประสมกลมกลนกน หรอเขาไปอยในสงแวดลอมทเหมาะสมกบตน คนทสามารถ

คดเปน (Khit - pen)


ทำไดเชนน เพอใหตนเองมความสขนน จำเปนตองเปนผมความคด

สามารถคดแกปญหารจกตนเองและธรรมชาตสงแวดลอมจงจะเรยกได

วาผนนเปนคนคดเปน หรออกนยหนงปรชญา “คดเปน” มาจากความเชอ

พนฐานตามแนวพทธศาสนา ทสอนใหบคคลสามารถพนทกข และพบ

ความสขไดดวยการคนหาสาเหตของปญหา สาเหตของทกข ซงสงผลให

บคคลผนนสามารถอยในสงคมไดอยางมความสข

ความหมายของ “คดเปน” โกวท วรพพฒน ไดใหคำอธบายเกยวกบ “คดเปน” วา “บคคล

ทคดเปนจะสามารถเผชญปญหาในชวตประจำวนไดอยางมระบบ บคคล

ผนจะสามารถพนจพจารณาสาเหตของปญหาทเขากำลงเผชญอย และ

สามารถรวบรวมขอมลตาง ๆ ไดอยางกวางขวางเกยวกบทางเลอก เขา

จะพจารณาขอดขอเสยของแตละเรอง โดยใชความสามารถเฉพาะตว

คานยมของตนเอง และสถานการณทตนเองกำลงเผชญอย ประกอบการ

พจารณา”

การ “คดเปน” เปนการคดเพอแกปญหาคอมจดเรมตนทปญหา

แลวพจารณายอนไตรตรองถงขอมล 3 ประเภท คอ ขอมลดวยตนเอง

ชมชน สงคม สงแวดลอม และขอมลวชาการ ตอจากนนกลงมอกระทำ

ถาหากสามารถทำใหปญหาหายไป กระบวนการกยตลง แตหากบคคลยง

ไมพอใจแสดงวายงมปญหาอย บคคลกจะเรมกระบวนการพจารณาทาง

เลอกใหมอกครงและกระบวนการนยตลงเมอบคคลพอใจและมความสข

สรปความหมายของ“คดเปน”

• การวเคราะหปญหาและแสวงหาคำตอบหรอทางเลอกเพอ

แกปญหาและดบทกข


• การคดอยางรอบคอบเพอการแกปญหาโดยอาศยขอมลตนเองขอมลสงคมสงแวดลอมและขอมลวชาการเปาหมายของ “คดเปน” เปาหมายสดทายของการเปนคน “คดเปน” คอความสข คนเราจะมความสขเมอตวเราและสงคมสงแวดลอมประสมกลมกลนกนอยางราบรนทงทางดานวตถกายและใจแนวคดหลกของ “คดเปน” • มนษยทกคนลวนตองการความสข • ความสขท ไดนนขนอยกบการปรบตวของแตละคนใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมตามวธการของตนเอง • การตดสนใจเปนการคดวเคราะหโดยใชขอมล 3 ดาน คอดานตนเองดานสงคมและดานวชาการ • ทกคนคดเปน เทาทการคดและตดสนใจทำใหเราเปนสขไมทำใหใครหรอสงคมเดอดรอนคดอยางไรเรยกวา “คดเปน” “คดเปน”เปนการคดแบบพอเพยงพอประมาณไมมากไมนอยเปนทางสายกลางสามารถอธบายไดดวยเหตผลพรอมทจะรบผลกระทบทเกดโดยมความรอบรในวชาการทเกยวของอยางรจรง สามารถนำความรมาใชประโยชนได มคณภาพใชสตปญญาในการดำเนนชวต ซงแนวคดนสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนนเอง เปนการบรณาการเอาการคด การกระทำ การแกปญหา ความเหมาะสมและความพอด มารวมไวในคำวา “คดเปน” คอ การคดเปนทำเปนอยางเหมาะสมตนเกดความพอดและแกปญหาไดดวย


การจดกจกรรมการเรยนรเพอใหเปนคน “คดเปน” กระบวนการเรยนรตามปรชญา “คดเปน” น ผเรยนสำคญทสด

ผสอนจะเปนเพยงผจดโอกาส จดกระบวนการ จดระบบขอมล และ

แหลงการเรยนรกจกรรมในการเรยนรอาจมแนวปฏบตดงน

1. กระตนใหผเรยนคดวเคราะหจากปญหาและความตองการ

ของตนเอง

2. ผเรยนมสวนรวมในการเรยนรอยางเตมศกยภาพ

3. เรยนรจากการอภปรายถกเถยงในประเดนทเปนปญหา

4. ใหผเรยนไดเรยนรจากกระบวนการกลม มการใชขอมล

หลายๆดาน

5. เรยนรจากวถชวตจรงจากการทำงาน

6. ใหผเรยนไดเรยนรจากการทำโครงงาน

7. เรยนรจากการศกษากรณตวอยางเพอการแกปญหาชมชน

8. ผเรยนตองรจกใชขอมลทลกซง ฝกตดสนใจดวยระบบขอมล

ทเพยงพอและเชอถอได 9. นำเวทชาวบานมาเปนเครองมอสำคญในกระบวนการคดแกปญหา 10.สงเสรมใหผเรยนไดตดสนใจในการแกปญหาบนพนฐานของขอมลตนเองชมชนสงแวดลอมและวชาการ

ตวอยาง ปราชญชาวบานคณลงประยงครณรงคแหงชมชนบานไมเรยง

จงหวดนครศรธรรมราช เปนตวอยางของบคคลทเปนรปแบบของ

ความหมาย “คดเปน” ไดอยางด ลงประยงค จะมความคดทเชอมโยง


คดแยกแยะ ชดเจน เพอหาทางเลอกทดทสดในการนำไปปฏบต และ

ตองทดลองความรทหามาไดกอนการยนยนเสมอ แนวคดเชนนทำให

ลงประยงคเปนแกนนำสำคญททำใหชมชนไมเรยงเปนชมชนตวอยางหนง

ทเขมแขงมานานพงพาตนเองไดอยางเหมาะสมพอดกบบรบทของตนเองสรป การจดกจกรรมการเรยนรเพอให“คดเปน”นนคอ • สำรวจปญหาลำดบความสำคญของปญหาทตองแกไขกอนหลง • แสวงหาแนวทางในการแกปญหาดวยการรวบรวมขอมล • วเคราะหขอมล • สรปตดสนใจเลอกวธการทดทเหมาะสมทสด • นำไปปฏบตและตรวจสอบ อาจกลาวไดวาการกระจายอำนาจการบรหารจากสวนกลางสทองถน สงผลใหแนวคดในเรอง “คดเปน” เปนปจจยสำคญทจะชวยสรางสงคมชมชนใหเขมแขง หากประชาชนในชมชนมความสามารถวเคราะหแยกแยะปญหาความตองการของคนไดถกตอง และสามารถพฒนาชมชนหรอแกปญญาไดดวยขอมลทถกตอง เชอถอไดกจะชวยใหชมชนนน ๆ สามารถพฒนาไดดวยตนเองอยางยงยนถาวร ผทมหนาทจดการศกษาจงควรใหความสำคญในแนวคดน และหาแนวทางทจะนำแนวคดลงสการปฏบตใหเปนรปธรรมใหมากทสด


ผเรยบเรยง อญชลธรรมะวธกล หนวยศกษานเทศก สภาพรรณนอยอำแพง หนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง กรมการศกษานอกโรงเรยน. 2538. สารานกรมการศกษาตลอดชวต เลม 1 กรงเทพฯ:โรงพมพครสภาลาดพราว.ชยยศ อมสวรรณ. 2550. “คดเปนคอคดพอเพยง” วารสาร กศน. เพอนเรยนรมนาคม2550,หนา9-11.ชมพล หนสง และคนอนๆ. 2544. ปรชญาคดเปน. (หนงสอรวบรวม คำบรรยายและบทสมภาษณ ดร.โกวท วรพพฒน. 2544. ใน โอกาสตางๆ.กรงเทพฯ:โรงพมพอกษรไทย.ทองอย แกวไทรฮะ. “คดเปน : เพอนเรยนรสอนาคต” วารสาร กศน. เพอนเรยนร. มนาคม2550,หนา12-16.อนตา นพคณ. 2528. แนวคดทางการศกษานอกระบบโรงเรยนและ การพฒนาชมชนเรอง คดเปน.กรงเทพฯ:กรงสยามการพมพ.


ความนำ เปนททราบกนดวาการรหนงสอเปนปจจยสำคญในการพฒนา

ประเทศ และทวโลกตางตระหนกถงความสำคญและความจำเปนของการ

รหนงสอวาเปนสทธมนษยชนททกคนพงจะไดรบ เพอเปนเครองมอใน

การแสวงหาความรและการดำรงชวตอยในสงคมอยางมความสข การ

รหนงสอมความจำเปนสำหรบการดำรงชวตในกระแสโลกทเปลยนแปลง

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามราชกมาร ไดทรงช ใหเหนถงความ

สำคญของการรหนงสอโดยเฉพาะในประเทศกำลงพฒนา และในการ

เสดจเปนองคประธานในพธเปดการประชมในโอกาสแหงการประกาศป

สากลแหงการรหนงสอขององคการสหประชาชาต (ป คศ. 1990) ใน

เดอนมกราคมป2533โดยมผเขารวมสมมนามากกวา500คนจาก102

ประเทศ ซงกรมการศกษานอกโรงเรยนไดเปนเจาภาพในการจดประชม

สมชชาสากลวาดวยการศกษาผ ใหญครงท 4 ณ มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราชพระองคทรงมพระราชดำรสในการเปดประชมตอนหนงวา…11อางในwww.dnfe5.nfe.go.th/ilp/liciti/si3.htmlวนท6พฤศจกายน2550.

การรหนงสอ (Literacy)


...การรหนงสอเปนความจำเปนสำหรบทกชาตทกำลงพฒนาตลอดจนเปนกจกรรมทตองรวมมอกน สงเสรมใหบรรลผลให ได ถาปราศจากพนฐานการรหนงสอของประชาชนในประเทศแลว ความพยายามในการ ดำเนนการพฒนาคงไรผล การรหนงสอเปนสวนหนงของวธการทจะนำไปสจดมงหมายอนสงสด...” 2

ปจจบนมคนไทยรหนงสอประมาณ96%ไมรหนงสอ4-5%หรอประมาณ3ลานคนสวนใหญเปนกลมชนเฉพาะเชนชาวเขาชนกลมนอยรวมทงคนกลมท ไม ไดเรยนหนงสอเพราะตกหลน กบกลมทเรยนผานมาแลวแต ไมสามารถอานออกเขยนได นอกจากนยงมผทอานออกเขยนไดแลวแตไมมโอกาสไดใชจงลมทเคยเรยนมา ความหมาย องคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต(UNESCO)ไดนยามการรหนงสอ(Literacy)ไวเปน4จำพวก3ดงน 1. การรหนงสอเปนทกษะอตโนมตชดหนง (literacy as anautonomoussetofskills)จดเนนของความหมายนคอทกษะการอานฟงพดเขยนและทกษะการคดคำนวณ 2. การรหนงสอเปนสงทปฏบตและขนอยกบสภาพแวดลอม(literacy as applied, practiced and situated) เปนการมงใชทกษะในสถานการณทเกยวของซงเปนทมาของการรหนงสอแบบเบดเสรจ

2อางในwww.dnfe5.nfe.go.th/ilp/liciti/si3.html.3 สนทร สนนทชย (แปลและเรยบเรยง). การรหนงสอ : บนไดสอสรภาพ นยาม และการประเมนของนานาชาต. (สำนกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน, พ.ศ. 2549). 50 หนา. อางจาก webpage ท http://www.oknation.net/blog/ print.phpMid=104325วนท6พฤศจกายน2550.


(functional literacy) การรหนงสอควรสงผลตอการพฒนาสงคมและเศรษฐกจ (และตอมายงขยายไปถงการพฒนา ดานอน ๆ เชน บคคลวฒนธรรมและการเมอง)การรหนงสอสามารถจะสอนใหเกดทกษะทวไปทสามารถนำไปใชในทกหนทกแหงได 3. การเรยนรเปนกระบวนการเรยนร (literacyasa learningprocess) การรหนงสอไมใชการรหนงสอแบบจำกดตวอยเฉพาะการจดใหอานเขยนเทานน แตมองวาประสบการณเปนพนฐานทสำคญของการเรยนร 4. การรหนงสอเปนการอานตำรา(literacyastext)แนวคดนมองวา การรหนงสอเปนการอานตำราแบบเรยนหรอวสดการอานทใชในโรงเรยน มความสมพนธกบชวตของผเรยนในปจจบนและอนาคต จงควรศกษาวเคราะหเรองราวทอยในหนงสอเหลานน เพอทำความเขาใจชวตในปจจบนและอนาคตทผเรยนจะตองมสวนรวม ความหมายของการรหนงสอในปจจบนน นาจะเปนเชนทยเนสโกสรปวา “…จากความหมายงาย ๆ วา การรหนงสอเปนเพยงทกษะการอาน การเขยนและการคดคำนวณเปลยนไปสความหมายทซบซอนมากขนและกนความหลากหลายรวมไปถงสมรรถภาพสำคญทมอาจปฏเสธไดแนวคดนสะทอนใหเหนความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม การเมองและโลกาภวตน ตลอดจนความกาวหนาดานสารสนเทศและการสอสารเปนการยอมรบวามการปฏบตในดานการรหนงสอหลายอยางซงยงแฝงอย ในวฒนธรรมทหลากหลายในสงแวดลอมของแตละบคคล และในโครงการทผคนอยรวมกน”4

4UNESCO. 2004.The Plurality of Literacy and Its Implication of Policies and Programmes.Paris:UNESCO.(UNESCOEducationSectorPositionPaper, UNESCO,Paris.2004).


อยางไรกตาม นยามทยเนสโกใชในการจดทำรายงานสถตการไมรหนงสอทวโลก ซงประเทศตางๆ ยอมรบและถอเปนนยามในการสำรวจสำมะโนประชากรระดบชาตไดใหไวเพยงวา “บคคลทร/ไมรหนงสอไดแก บคคลทสามารถ/ไมสามารถอานและเขยนขอความงายๆ เกยวกบชวตประจำวนของตน” นยามน เปนมตของยเนสโกในการประชมใหญเมอป1958(UNESCO,1958)ไดยดเปนหลกตอๆมา ประเทศตางๆ มการนยามการรหนงสอ หรอไมรหนงสอทสอดคลองกบยเนสโก อาจแตกตางกนไปบางในรายละเอยดปลกยอยเชน ประเทศแองโกลาบอสเนยและเฮอรเซโกวนาบารนด รวนดาเซยราเลโอนฯลฯนยามวา การรหนงสอ ไดแก “ความสามารถทจะอานจดหมายหรอหนงสอพมพได” ประเทศอลจเรย บาหเรน บลกาเรย อยปต ศรลงกา ลาวสหพนธรสเซยแทนซาเนยเวยดนามฯลฯใหความหมายเพมเตมวาการรหนงสอคอความสามารถทจะอานและเขยนประโยคงายๆได ประเทศอสราเอล ใหความหมายเพมเตมเชนเดยวกนวา การรหนงสอหมายถงผท “เคยเขาเรยนอยางตำในโรงเรยนประถมศกษา”หรอเคยเขาเรยนในโรงเรยนและจบการศกษาระดบหนง ประเทศมาเลเซย ใหความหมายเพมเตมเชนเดยวกนโดยเนนท“ประชากรอาย10ปขนไปซงเคยเขาเรยนในโรงเรยน” สวนประเทศสงคโปร การรหนงสอหมายถง “ผทอาศยอยในเมอง เปนผซงรหนงสออยางตำ 2,000 คำ และหมายถงผทอาศยอยในชนบท ซงเปนผรหนงสออยางตำ 1,500 คำ” และหมายถงผท “สามารถอานหนงสอพมพไดดวยความเขาใจ5

5UNESCO.2006.Education for All - Literacy for Life Global Monitoring Report 2006. Paris :UNESCO. (UNESCOEducation Sector PositionPaper,UNESCO, Paris.2004).


สำหรบประเทศไทยไดใชนยามการรหนงสอดงน 1. การอานออกเขยนได หมายถง ความสามารถอานและเขยน(อานนอย) ขอความงาย ๆ ภาษาใดภาษาหนงได ถาอานออกอยางเดยวแตเขยนไมไดถอวาเปนผอานเขยนไมได6

2.การอานออกเขยนไดหมายถงความสามารถในการอานออกเขยนไดของบคคลทมอายตงแต 6 ป ขนไป การอานออกเขยนไดน จะเปนภาษาใด ๆ กไดทงสน โดยอานและเขยนขอความงาย ๆ ได ถาอานออกเพยงอยางเดยวแตเขยนไมไดกถอวาเปนผทอานเขยนไมได7

3.การอานออกเขยนไดหมายถงความสามารถในการอานออกเขยนไดของบคคลทมอายตงแต 5 ปขนไป การอานออกเขยนได จะเปนภาษาใดๆกตามทงสนโดยอานและเขยนขอความงายๆไดถาอานออกเพยงอยางเดยวแตเขยนไมไดกถอวาเปนผทอานเขยนไมได8

จงอาจกลาวไดวา การรหนงสอและการคดเลขไดในประเทศไทยจะนยามแตกตางกนไปตามลกษณะงานขององคกร ซงอาจแบงเปน 2ประเภทใหญๆไดดงน 1)Working definition เปนนยามทสำนกงานสถตใชในการทำสำมะโนประชากร โดยใหนยามวา การรหนงสอ หมายถง การอานออกเขยนไดภาษาใดกได 2) Promotion definition เปนนยามทสำนกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนใชในโครงการรณรงคเพอการรหนงสอ โดยใหนยามไววา ผรหนงสอ หมายถง ผทสามารถเขาใจไดทงการอาน เขยน ขอความงายๆและการคดคำนวณทใชในชวตประจำวน9

6สำนกงานสถตแหงชาต. 2528. รายงานผลการสำรวจขอมลเกยวกบการอานออก เขยนไดของประชากร พ.ศ. 2528. กรงเทพฯ:ม.ป.ท.7 สำนกงานสถตแหงชาต สำนกนายกรฐมนตร. 2537. รายงานการสำรวจการอานเขยน ของประชากร พ.ศ. 2537. กรงเทพฯ:ม.ป.ท.8 สำนกงานสถตแหงชาต.สำมะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2543. กรงเทพฯ:ม.ป.ท.9 กรมการศกษานอกโรงเรยน. 2537. นโยบายการสงเสรมการรหนงสอไทย. กรงเทพฯ:ม.ป.ท.


ความเปนมา การจดการศกษาเพอการรหนงสอในประเทศไทย เรมตงแตปการรณรงคเพอการรหนงสอพ.ศ.2483เปนตนมามรองรอยของการใหความหมายของการรหนงสอแตกตางกนไปตามจดเนนของโครงการและยคสมยเชนกนกลาวคอ ชวงท 1 การรณรงคเพอการรหนงสอและการศกษาภาคหลกมลฐาน โครงการแรกดำเนนการในระหวางพ.ศ.2483–2488โครงการทสอง ระหวาง พ.ศ. 2492 จนถง พ.ศ. 2515 เมอมโครงการการศกษาแบบเบดเสรจมารบชวง ในชวงท 1 จดเนนของการรหนงสอ กคอ การสอนใหผเรยนมทกษะอตโนมตทจะอานและเขยนหนงสอได ซงสอดคลองกบการจดประเภทของความหมายของการรหนงสอของยเนสโกขางตนซงจดไวเปนประเภทท 1 วา การรหนงสอเปนทกษะอตโนมต (literacy as anautonomoussetofskills) ชวงท 2 การศกษาแบบเบดเสรจ (functional literacy)ดำเนนการระหวางพ.ศ.2515จนถงพ.ศ.2531เมอมหลกสตรการศกษานอกโรงเรยนพทธศกราช2531เขามาใชแทน โครงการการศกษาแบบเบดเสรจ เนนการสอนใหคดเปน หมายถงการสอนใหรจกใชขอมลอยางรอบดานในการแกปญหา การอาน เขยนมจดเนนพเศษ สอนใหสมพนธกบชวตประจำวนในสงแวดลอมของผเรยนเชน การกนอาหาร การปองกนโรค การจดสงแวดลอม การประกอบอาชพความสมพนธกบบคคลในครอบครวชมชนการวางแผนครอบครวกฎหมายในชวตประจำวน ฯลฯ ความหมายของการรหนงสอแบบเบดเสรจซงมจดเนนใหเกดทกษะทสมพนธกบสงแวดลอม เนนการใชและปฏบตในชวตประจำวนและเนนกระบวนการเรยนรสอดคลองกบนยามของยเนสโก


ทวา การรหนงสอเปนสงท ใชปฏบตและขนอยกบสภาพ แวดลอม(literacy as applied, practiced and situated) และเปนกระบวนการเรยนร(literacyasalearningprocess)เนองจากโครงการนสอนใหคดเปน ชวงท 3 หลกสตรการศกษานอกโรงเรยน พทธศกราช 2530 และหลกสตรการศกษานอกโรงเรยนฉบบปจจบน หลกสตรทงสองฉบบ มแนวโนมทจะใชการอานเขยนเปนเครองมอในการเรยนร เพอเตรยมผเรยนใหสามารถปรบตวไดในยคโลกาภวตนสามารถอานเขาใจขอความจากเอกสารตาง ๆ ได สอดคลองกบนยามขอสดทายของยเนสโก ทวา การรหนงสอเปนการอานรตำรา (literacyastext) นโยบายและเจตจำนงของรฐ เนองจากการรหนงสอวาเปนสทธมนษยชนอยางหนงททกคนพงไดรบเพอเปนเครองมอในการแสวงหาความรและการดำรงชวตประเทศไทยตระหนกถงความสำคญดงกลาว จงไดกำหนดสทธดงกลาวไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 43 ทบญญตไววา บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองป ทรฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย นอกจากน ยงปรากฏในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542และทแกไขเพมเตม(ฉบบท2)พ.ศ.2545มาตรา10ทบญญตวาการจดการศกษาตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองป ทรฐตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย


การจดการศกษาสำหรบบคคลซงมความบกพรองทางรางกายจตใจ สตปญญา อารมณ สงคม การสอสารและการเรยนร หรอมรางกายพการหรอทพพลภาพหรอบคคลซงไมสามารถพงตนเองไดหรอไมมผดแลหรอดอยโอกาส ตองจดใหบคคลดงกลาวมสทธและโอกาสไดรบการศกษาขนพนฐานเปนพเศษ การศกษาสำหรบคนพการในวรรคสอง ใหจดตงแตแรกเกดหรอพบความพการโดยไมเสยคาใชจาย และใหบคคลดงกลาวมสทธไดรบสงอำนวยความสะดวก สอ บรการ และความชวยเหลออนใดทางการศกษาตามหลกเกณฑและวธการทกำหนดในกฎกระทรวง การจดการศกษาสำหรบบคคลซงมความสามารถพเศษ ตองจดดวยรปแบบทเหมาะสมโดยคำนงถงความสำคญของบคคลนน มาตรา 60 (3) บญญตวา จดสรรงบประมาณและทรพยากรทางการศกษาอนเปนพเศษใหเหมาะสม และสอดคลองกบความจำเปนในการจดการศกษาสำหรบผเรยนทมความตองการเปนพเศษแตละกลมตามมาตรา10วรรคสองวรรคสามและวรรคส โดยคำนงถงความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษาและความเปนธรรม และในมาตรา 22 บญญตวาการจดการศกษาตองยดหลกวา ผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความสำคญทสด กระบวนการจดการศกษา ตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาต และเตมตามศกยภาพสรป จากนโยบายและเจตจำนงดงกลาวเพอใหกฎหมายดงกลาวไดรบการปฏบต จงไดกำหนดเปาหมายทสำคญทจะตองนำไปดำเนนการไวในแผนปฏบตการศกษาเพอปวงชนสำหรบประเทศไทย ตามกรอบปฏบตการ


ดาการ(TheNationalEducationforAllPlanofActionforThailand2002-2016) โดยกำหนดไว ในเปาหมายหลกท 4 คอ พฒนาคณภาพการศกษาในทก ๆ ดานและรบรองความเปนเลศทงหมด เพอใหเกดผลลพธการเรยนรทชดเจนและสามารถวดได โดยเฉพาะในเรองการเรยนรหนงสอ การคำนวณตวเลข และทกษะทจำเปนตอชวต ในเปาหมายดงกลาวน มกจกรรมหลกทสำคญคอพฒนาแหลงเรยนร ทอานหนงสอพพธภณฑสนามกฬาศนยวทยาศาสตรฯลฯใหเอออำนวยตอการจดการเรยนรทเนนผเรยนสำคญทสด การเรยนร ดวยตนเอง และการเรยนรตลอดชวตผเรยบเรยงรงอรณไสยโสภณกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยนเอกสารและแหลงอางอง สำนกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน. ม.ป.ป.. การรหนงสอ : บนได สอสรภาพ นยามและการประเมนของนานาชาต. กรงเทพฯ : ม.ป.ท.UNESCO Institute for Statistics. 2004. Literacy Assessment and Monitoring Programme (LAMP).(Draft.)


ความนำ การเรยนร เปนสวนหนงของกระบวนการปฏสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอมทงกายภาพจตภาพสงคมและวฒนธรรมผลจากปฏสมพนธอยางตอเนองนจะกอใหเกดการเปลยนแปลงบางอยางในตวคนซงการเปลยนแปลงนมผลตอพฤตกรรมของบคคล (วกร ตนฑวฑโฒ,2536 : 111) ซงสอดคลองกบ สวฒน วฒนวงศ (2544 : 87) ท ไดใหความหมายของการเรยนรไววาการเรยนรเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมอนเนองมาจากการไดรบสงเรา และการเปลยนแปลงพฤตกรรมดงกลาวควรจะมลกษณะทถาวรพอสมควรซงกคอการไดรบประสบการณนนเองและวชย วงษใหญ (2542 : 56) กลาววา การเรยนรเปนเรองของทกคนศกดศรของผเรยนจะมไดเมอมโอกาสในการเลอกเรยนในเรองทหลากหลายและมความหมายแกตนเอง การเรยนรมองคประกอบ 2 ดาน คอองคประกอบภายนอก ไดแก สภาพแวดลอม โรงเรยน สงอำนวยความสะดวก และคร องคประกอบภายใน ไดแก การคดเงน พงตนเองไดมอสระใฝรใฝสรางสรรคมความคดเชงเหตผลมจตสำนกในการเรยนรมเจตคตเชงบวกตอการเรยนร

การเรยนร (Learning)


ความหมาย ศาสตราจารยอาลน โทมส จากสถาบนศกษาศาสตร แหงรฐออนทารโอ (Ontario Instititute of Studies in Education) ทประเทศคานาดา ไดใหความหมายของการเรยนรตามธรรมชาตของการเรยนรของมนษยดงน 1. การเรยนร คอ การปฏบต การลงมอปฏบตคอ การฝกใหเกดการเรยนร 2. การเรยนรเปนเรองของเอกตบคคล ใครจะเรยนรอะไรเปนเรองของแตละบคคล ทกๆ คนอาจนงฟงคำบรรยายเหมอนกน แตคนหนงฟงแลวไดความคดไปอยางหนง อกคนหนงไดความคดไปอกอยางหนง นคอธรรมชาตของมนษย เพราะอะไรจงเปนเชนนน เพราะมนษยแตกตางกน สวนประกอบของสมองกไมเหมอนกน ชอบ ชง ตางๆ กนมขอมลเดมในสมอง และแนวคดเดม ขอสมมตฐานเดมตางกน ฉะนนจงรบรคดวเคราะหแตกตางกนไป 3. การเรยนรนนกลบหลงหนมได (irreversible) เมอรแลวจะแสรงทำเหมอนไมร ไม ได เมอรแลวพฤตกรรมมนษยยอมเปลยนไปเฮราคลตส (Heraclitus) นกปราชญกรกโบราณ จงกลาววา “มนษยไมสามารถจะกระโดดลงไปในแมนำสายเดยวกนสองครงได” เมอมนษยคนหนงกระโดดลงไปครงแรกแลว เมอกระโดดครงทสองทงตวมนษยผนน ทงแมนำสายนนเปลยนแปลงไป นคอความหมายของเฮราคลตสการเรยนรจงกลบหลงหนไมไดเหมอนเทปแผนเสยงทมวนกลบได 4. การเรยนรคอการตอบสนองตอสงเรา จะจดการเรยนรดานวทยาศาสตร กจะตองจดสงเราคอ สรางปมปญหาใหนกเรยนสนใจทจะแกไขมนษยมความอยากรเปนสญชาตญาณอยแลวหลกการสอนหนงสอทสำคญทสดหลกหนงกคอ จดสงเราไวตลอดเวลา นนคอตงคำถามให


นกเรยนตอบและคดคนควา จดสงแวดลอมใหมการแลกเปลยนความรใหแตละคนไดแสดงออก มนษยมอตตาเปนพนฐาน การใหมนษย ไดแสดงออกในเชงสรางสรรค เปนการพฒนา “อตตา” ในทศทางทถกตองมากกวาปลอยใหไปแสดงออกในเชงลบ 5. การเรยนรนนตลอดชวต ในวนาทสดทายของชวต อาจเกดดวงตาเหนชอบมองเหนแสงสวางสดทายทางชวตกได 6. การเรยนร ใชเวลา การเรยนรมความหมายลกซง มระดบของการเรยนรการเรยนรขนตอนปฏบตงายๆอาจใชเวลาไมนานแตหากตองเรยนทกษะบางประการ เชน ขบรถ กตองใชเวลา 2-3 สปดาหของการฝก ยงกฬาบางประเภท เชน กอลฟ กอาจใชเวลาตลอดชวตกวาจะเปนมอโปร แตการเรยนรทยากและใชเวลามากกคอ การเรยนทางดานความคด การเรยนทจะปรบเปลยนพฤตกรรมของตน และเรยนรทจะเปลยนทศนคต 7. การเรยนรมกไดรบอทธพลจากผอนการเรยนรเปนกระบวนการรวมกนของสงคม เราเรยนรจากผอนและผอนเรยนรจากเรา ไมทราบวาใครหยบยนความคดซงกนและกน 8. การเรยนรบงคบกนมได จากธรรมชาตการเรยนรเชนนการจดการศกษาตลอดชวตจะตองปรบยทธวธจากการเรยนการสอน โดยยดหลกการเรยนร8ประการดงกลาวขางตนโอกาสของการเรยนร มนษยมโอกาสเรยนรตามธรรมชาตในโอกาสตางๆดงน 1. ในโอกาสของการเขาไปสระบบใหม (Entry Point) เชนทารกแรกเกดจากวยเดกเขาสวยผใหญจากมธยมศกษาเขาสมหาวทยาลยจากมหาวทยาลยเขาสระบบการทำงาน การเขาไปสระบบใหม ตองการ


เรยนรมาก แตเรามกลมตรงน เชน ผมาเรมทำงานทโรงเรยน ผเขามาเปนพนกงานใหม จงหวะนตองการเรยนรมากเกยวกบลกษณะของงานและเพอนฝงฯลฯ 2. ในโอกาสของการเปลยนสถานภาพ การเปลยนสถานภาพกเปนโอกาสของการเรยนร เชน จากสถานภาพของฆราวาสไปสความเปนพระ จากสถานภาพของคนโสดไปเปนสาม-ภรรยา จากสถานภาพสาม-ภรรยา ไปเปนบดา-มารดา จากสถานภาพของการเปนเจาหนาทขนไปเปนหวหนาฝาย-หวหนา, กอง ฯลฯ โอกาสของการเปลยนแปลงสถานภาพนตองการเรยนรมาก 3. โอกาสของการเผชญหนากบปญหา ปญหาทตองแก ไขมมากมาย จากเลกไปใหญ ปญหาใหญๆ ของชาต เชน วกฤตการณนำมนตองการวธการแกไข ซงมผลใหเกดการศกษาคนควาแกสธรรมชาตของเรา ปญหาการตดไมทำลายปา ตองการการเรยนรวธแก ไขปญหาใหมปญหาของวกฤตการณทางการเมอง ตองการการแก ไขโดยสงคมตองเรยนรวธการใหมสงคมใดเรยนรทจะแกไขไมได สงคมนนกคงเสอมโทรมและสลายไปในทสด การเรยนรทเกดขนมไดเกดขนจากการฟงคำบรรยายหรอทำตามทครผสอนบอกแตอาจเกดขนไดในสถานการณตางๆตอไปน (Berman,1969อางถงสมคดอสระวฒน,2543:82-83) 1. การเรยนรโดยบงเอญ (random or incidental learning)การเรยนรแบบนเกดขนโดยบงเอญมไดเกดจากความตงใจ 2. การเรยนรดวยตนเอง (self-directed learning) เปนการเรยนรดวยความตงใจของผเรยน ซงมความปรารถนาจะร ในเรองนนผเรยนจงคดหาวธการเรยนดวยวธการตางๆหลงจากนนจะมการประเมนผลการเรยนรดวยตนเองจะเปนรปแบบการเรยนรททวความสำคญในโลก


ยคโลกาภวตน บคคลซงสามารถปรบตนเองใหตามทนความกาวหนาของโลกโดยใชสออปกรณยคใหมได 3. การเรยนรโดยกลม (collaborative learning) การเรยนรแบบนเกดจากการทผเรยนรวมกลมกนแลวเชญผทรงคณวฒมาบรรยายใหกบสมาชกทำใหสมาชกมความรเรองทวทยากรพด 4. การเรยนรจากสถาบนการศกษา(formallearning)เปนการเรยนแบบเปนทางการมหลกสตรการประเมนผลมระเบยบการเขาศกษาทชดเจน ผเรยนตองปฏบตตามกฎระเบยบทกำหนด เมอปฏบตครบถวนตามเกณฑทกำหนดกจะไดรบปรญญาหรอประกาศนยบตร จากแนวความคดดงกลาวจะเหนไดวา การเรยนรอาจเกดไดหลายวธ และการเรยนรนน ไมจำเปนตองเกดขนในสถาบนการศกษาเสมอไป การเรยนรอาจเกดขนไดจากการเรยนรดวยตนเอง หรอจากการเรยนโดยกลมกไดสรป การเรยนรกบการศกษา นนแตกตางกน “การเรยนร” อาจเกดขนไดโดยไมมครหรอโดยไมตองมการจดการศกษามนษยทกคนเรยนร ไดทกเวลา เรยนรจากสงแวดลอม เรยนจากการแกไขปญหาของชวต แตการศกษาจะตองมการจด ตองมคร มตำรา หรอหลกสตร ในขณะทการเรยนรอาจเกดขนเองตามธรรมชาตและ“การศกษา”ทจดขนนนแมวาจะมงใหเกดการเรยนรแตบอยครงอาจจะไมสามารถบรรลเปาหมายนนไดฉะนนแมวามการจดการศกษากมไดหมายความวา จะเกดการเรยนรตงเปาประสงค


ผเรยบเรยง ประวณรอดเขยว หนวยศกษานเทศก รงอรณไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน เอกสารและแหลงอางอง สมคด อสระวฒน. 2543. การสอนผ ใหญ. กรงเทพมหานคร : จรล- สนทวงศการพมพ.สวฒนวฒนวงศ.2544.จตวทยาเพอการฝกอบรมผ ใหญ.กรงเทพมหานคร: ธระปอมวรรณกรรม.วกร ตณฑวฑโฒ. 2536.หลกการเรยนรของผ ใหญ. กรงเทพมหานคร : สำนกสงเสรมและฝกอบรมมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.วชยวงษใหญ.2542.“ยกเครองเรองการเรยนร:การเรยนรคอสวนหนง ของชวตทกลมหายใจคอการเรยนร”.สานปฏรป.20(พฤศจกายน 2542):55-61.http://portablezone.exteen.com/2006072/firmware


ความนำ แนวคดการเรยนรตลอดชวตทเปนยทธศาสตรการศกษาทเกดขนเมอประมาณกวา30ปมาแลวภายใตความพยายามของOECDUNESCOและสภายโรป (Council of Europe) เปนการแกวกฤตทางการศกษาในอดตทบคคลเรยนรตลอดเวลา โอกาสทางการศกษาของมนษยมขดจำกดในชวงเรมแรกของชวตจากการศกษาในระบบ(FormalEducation)จงควรเปดโอกาสทสองแกผท ไม ไดรบโอกาสทางการศกษาในโรงเรยนดวยการศกษาผ ใหญ การเรยนรตลอดชวตไมเพยงหมายถงการศกษาผ ใหญ(Adult Education) เทานน แตยงครอบคลมการเรยนรทกรปแบบตลอดชวงชวตอกดวยความหมาย การเรยนรตลอดชวต เปนการเปลยนแปลงทเกดขนในตวบคคลตลอดชวงชวตของผนน อนเปนผลมาจากกระบวนการพฒนาสตปญญาโดยครอบคลมการเรยนรทเกดจากการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบระบบ และการศกษาตามอธยาศย แหลงการเรยนรควรจะมลกษณะเปนเครอขายทสมพนธกบชมชนและสงทเรยนรควรสมพนธกบชวตจรง ซงจดหมายของการเรยนรตลอดชวต คอ ความตองการให

การเรยนรตลอดชวต (Lifelong Learning)


บคคลไดมการเรยนรตลอดชวตของตนโดยเรยนรอยางเหมาะสมเพอพฒนาคณภาพชวตของตนเองและสงคม หลกการจดการการเรยนรตลอดชวต การจดการเรยนรตลอดชวตตองมมมมองแบบองครวม(Comprehensive View) ทครอบคลมกจกรรมการเรยนรทกดาน โดยมเปาหมายทจะปรบปรงความรและความสามารถในการแขงขนของบคคลทปรารถนาเขารวมในกจกรรมการเรยนรทมคณลกษณะ4ประการดงน 1. มมมมองอยางเปนระบบ คอคณลกษณะทสำคญของการเรยนรตลอดชวต กรอบแนวคดการเรยนรตลอดชวต โอกาสการเรยนรทเปนระบบทมความเชอมโยงกน ครอบคลมวงจรชวตทงหมด และประกอบดวยรปแบบตาง ๆ ของการเรยนรทงทเปนทางการและไมเปนทางการ 2. มผเรยนเปนศนยกลาง จดกระบวนการเรยนร เนนความตองการของผเรยน 3. มแรงจงใจทจะเรยน มงเนนการเรยนรทตอเนองตลอดชวตโดยการพฒนาขดความสามารถในการเรยนรของผเรยน ทจะเรยนรดวยตนเองและการเรยนรทตนเองเปนผชนำ 4. มวตถประสงคของนโยบายการศกษาทหลากหลาย ทใหความสำคญกบเปาหมายการศกษาทหลากหลายครบวงจรชวต อาท การพฒนาบคลกภาพการพฒนาความรดานเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมซงอาจเปลยนไปในแตละชวงชวต ความสำคญของการเรยนรตลอดชวต การเรยนรตลอดชวตนบเปนการเปลยนกระบวนทศนทางการศกษาทสำคญ เพราะไมวาใครกตามลวนแตตองเรยนรตอเนองตลอด


เวลา การเรยนรตลอดชวตจงเปนการเรยนรทมความสำคญททกคนสามารถกระทำไดในทกชวงวยของชวตและเรยนร ไดในทกสถานท ตงแตเกดจนตาย เปนการเรยนรทครอบคลมการศกษาทกรปแบบ โดยทกคนมความเสมอภาคและความเทาเทยมกนในโอกาสทางการศกษา และมวธการเรยนรทสอดคลองกบการดำเนนชวต รวมทงสาระการเรยนรทเชอมโยงกบชวตจรง ทกคนมอสระในการเลอกทจะเรยนรในสงทตองการจะเรยนรและเลอกวธเรยนการเรยนรทเหมาะสมกบความสามารถของตนในการทจะพฒนาตนเองอยางตอเนองใหเตมตามศกยภาพของแตละบคคลมความรและทกษะทจำเปนในการดำเนนชวตและการประกอบอาชพ รวมทงทกษะในการแสวงหาความรหรอมเครองมอในการแสวงหาความรทามกลางการเปลยนแปลงของโลกตอไปยทธศาสตรการเรยนรตลอดชวต แนวคดการจดการเรยนรตลอดชวตเพอกลมเปาหมายทกกลมเปนเรองทาทาย ซงตองไดรบการสนบสนนและดำเนนการอยางจรงจงจากรฐ การสรางการเรยนรตลอดชวตทเปนระบบ ควรมกรอบแนวคดในการดำเนนงานและทศทางทชดเจนดงน 1. ปรบปรงการเขาถงคณภาพและความเปนธรรมในการเรยนร 2. สรางรากฐานทมนคงดานทกษะสำหรบทกคน 3. ใหความสำคญกบทกรปแบบของการเรยนร ไมเพยงเฉพาะการศกษาทเปนทางการเทานน 4. จดสรรทรพยากร และใชประโยชนจากทรพยากรจากทกภาคสวนสนบสนนการเรยนรใหเกดขนทกชวงเวลาในชวต 5. ความรวมมอของทกภาคสวน


สรป การเรยนรตลอดชวตเปนแนวคดทมการนำเสนอในการประชมระดบนานาชาตทางการศกษาเปนครงแรกในชวงปลายยค1960ตอเนองกบตนยค 1970 โดยกลมประเทศทพฒนาแลวซงประสบความสำเรจในการจดการศกษาทเนนระบบโรงเรยน เสนอใหเปลยนแปลงจดเนนจากการศกษาในโรงเรยนไปสการศกษาตอเนองตลอดชวตของบคคลผเรยบเรยงรงอรณไสยโสภณกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยนเอกสารและแหลงอางอง สมาลสงขศร.2544.การศกษาตลอดชวตเพอสงคมไทยในศตวรรษท 21. กรงเทพ:องคการคาครสภา.สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2549. รายงานการวจยเรอง การ ศกษาเปรยบเทยบการพฒนาการศกษาไทยกบนานาชาต : นวตกรรมดานการเรยนรตลอดชวตเพอยกระดบการศกษาของ แรงงานไทย.กรงเทพฯ:บรษทพรกหวานกราฟฟคจำกด.Lifelong Learning, Policy Brief, Organization for Economic Co-operation and Development: OECD, 2004 แปลและ เรยบเรยง โดยนายรกกจศรสรนทร เจาหนาทวเทศสมพนธ7 กองการตางประเทศสำนกงานปลดกระทรวงมหาดไทยPeterson,R.E.1979.LifelongLearninginAmerica.SanFrancisco: Jossey-Bass.http://www.stabundamrong.go.th/interest/learning.doc

เอกสารสาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. : คมภร กศน. �0�

ความนำ การเรยนรทเกดขนในชวตประจำวนของบคคล และเกดขนอยตลอดเวลาจากการดำเนนชวต แมบคคลไมตองการเรยนร แตการใชชวตของบคคลตองเกยวของกบความเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลา บคคลจงตองนำการเรยนรทเกดขนในชวต ประจำวนมาใชใหเปนประโยชนมากทสด เพราะการเรยนรตามอธยาศยเกดขนไดหลายทาง เชนการเรยนรจากการทำงาน ประชาคม ครอบครว เพอน การเลน งานอดเรกสอมวลชน ชมชน เครอขาย ผอาวโส ภมปญญาทองถน/ภมปญญาชาวบาน เวทชมชน จากการเขาไปมสวนรวมในกจกรรม เรยนรจากชวตและจตสำนกของตนเองและจากการแกปญหาเปนตนการเรยนรตามอธยาศย ดร.สรกลเจนอบรม(2541:10)ไดใหความหมายวาการเรยนรตามอธยาศย เปนเอกสทธของแตละบคคลทเลอกจะเรยนร โดยการหาประสบการณใหแกตนเอง เชนอานหนงสอดรายการทใหความรทจดขนทางโทรทศน ฟงขาววทย อานหนงสอพมพ หรอแมแตการทองเทยวไปตามสถานทตางๆ

การเรยนรตามอธยาศย


สรปการเรยนรตามอธยาศย • เปนการเรยนรจากประสบการณ • เปนการเรยนร โดยผานสอตางๆ เชน วทย โทรทศนคอมพวเตอรหรอแมกระทงสอบคคลฯลฯ • เปนการเรยนรทอาจไมมเจตนาหรอตงใจ แตกอาจไดรบความรโดยไมรตว และสามารถทจะนำเอาความรนนไปใชประโยชน เชนการดละครทางโทรทศนเพอการผอนคลายฯลฯลกษณะการเรยนรตามอธยาศย 1. ผเรยนเปนผกำหนดการเรยนรดวยตนเอง นบตงแตการเลอกทจะเรยนรหรอไมเรยนจะเรยนรเรองใดและพอเพยงแลวหรอยง 2. การเรยนรคาดหมายลวงหนาไม ได บางสถานการณเกดการเรยนร แตบางสถานการณไมเกดการเรยนร ในสถานการณเดยวกนบางคนเกดการเรยนรแตบางคนไมเกดการเรยนร 3. การประเมนผลอยทผเรยนเปนสำคญ 4. ผลการเรยนรทเกดขนมอยโดยไมรตว เปนการสงสมมาทละเลกทละนอย ไมอาจคาดหวงไดวาผลการเรยนรเปนอยางไร จนกวาจะนำมาใชในชวตจรง ตวอยาง เราสามารถพบตวอยางของการเรยนรตามอธยาศย เชน การเรยนรภาษาโดยการเลยนเสยงในวยเดก การเรยนรกตกาในการอยรวมกนในสงคมของเดกจากการละเลน การลอกเลยนพฤตกรรมของดาราขวญใจ การทพอแมผปกครองอบรมสงสอนในเรองการทำมาหากนและการประพฤตตว เปนตน ทงหมดนเปนเพยงตวอยางทเลกนอยมากของการเรยนรอยางไมเปนทางการ


สรป การเรยนรตามอธยาศย เปนการเรยนรอยางไมเปนทางการแตไม ไดเปนเรองงายๆ แคบๆ แคการเรยนรในเรองเลกๆ นอยๆ ตามความสนใจเทานน แตครอบคลมไปถงการเรยนทจรงจงลกซง และมผลคอนขางถาวร การทคนไทยทมพฤตกรรม นสย ทวงทในการแสดงอารมณและความรสก รวมทงโลกทศนตอสงตางๆ รอบตวอยางทเปนอยเปนผลมาจากการเรยนรตามอธยาศยมากกวาผลจากการศกษาในระบบและการศกษานอกระบบรวมกน ฉะนนพฤตกรรมการเรยนรของบคคลจงมความสำคญตอการจดรปแบบการการเรยนรผเรยบเรยงประวณรอดเขยวหนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง กรมการศกษานอกโรงเรยน.2544.การศกษาตามอธยาศย แนวความคด และประสบการณ. กรงเทพฯ : องคการรบสงสนคาและ พสดภณฑ(ร.ส.พ.).สรกลเจนอบรม.“การเรยนรตามอธยาศย”วารสารการศกษานอกโรงเรยน. ปท2ฉบบท3มกราคม.2542.


ความนำ รปแบบการเรยนร (Learning Style) เปนวธการคดและเรยนรซงมลกษณะเฉพาะของแตละบคคล โดยบรณาการลกษณะทางกายภาพอารมณ และความรสก นกคด ปรากฏใหเหนวาคนแตละคนเรยนร ไดดทสดอยางไรและรปแบบการเรยนรเปนพฤตกรรมทสามารถปรบเปลยนไดความหมาย ลทซงเจอรและออสสฟ(Litzinger&Osif,1992)ใหความหมายของรปแบบการเรยนรวาหมายถง“วธการตางๆทเดกและผใหญคดและเรยนร” ซงแตละบคคลจะมวธการคดและเรยนรแตกตางกนในกระบวนการเรยนรนจะประกอบดวยกระบวนการทสำคญ3กระบวนการคอ 1. การจำ (Cognition) กระบวนการทแสดงวาบคคลรบความรอยางไร 2. การคดรวบยอด (Conceptualization) เปนกระบวนการทแสดงวาบคคลจดการขอมลตางๆอยางไร 3. ทศนคต (Affective) เชน แรงจงใจ การตดสนใจ คานยมและอารมณจะเปนปจจยทมผลตอสไตลการเรยนรของบคคล

รปแบบการเรยนร (Learning Style)


คอสบ (Kolb) ไดนำเสนอรปแบบการเรยนรของบคคลโดยแตละรปแบบจะพฒนาตอเนองกนโดยเรมจาก 1. ประสบการณทเปนรปธรรม (Concrete Experience) :ประสบการณตรงทเขาไปมสวนรวมในประสบการณการเรยนรใหมขน 2. การสงเกตอยางวพากษ (Reflective Observation) : การสงเกตผอนหรอพฒนาการสงเกตประสบการณของตนเอง 3. ความคดรวบยอดเชงนามธรรม (AbstractConceptualization)เปนการสรางทฤษฎขนเพออธบายผลการสงเกตของตนเอง 4. การทดลองดวยตนเอง(ActiveExperimentation)ใชทฤษฎทพฒนาขนในการแกปญหาตางๆหรอเพอประกอบการตดสนใจ เทนเเนนท(Tennant1996)แสดงความคดเหนวาคนทกคนจะมรปแบบการเรยนรทแตกตางกน สามารถเรยนร ไดอยางมประสทธภาพตามรปแบบทตนเองถนดเทนแนทท(Tennant)ไดสรปรปแบบการเรยนรของบคคลออกเปน4กลมดงน 1.Convergerมลกษณะการคดเปนนามธรรมมการคดในเชงทสามารถปฏบตไดแตความสนใจคอนขางแคบและจำกด 2. Diverger เปนการคดอยางเปนรปธรรมบวกกบการตงขอสงเกตเชงวพากษอดตบคคลจำเปนตองมความสามารถในการจนตนาการมมมมองตอสงตางๆไดในหลายแงมมมความสนใจกวางไกล 3. Assimilator เปนความคดรวบยอดเชงนามธรรม บวกกบการสงเกตอยางวพากษวจารณ บคคลกลมนตองมความสามารถในการพฒนารปแบบความคดเชงทฤษฎได สามารถใหความสำคญกบความคดมากกวาบคคลเชงนามธรรม 4. Accommodator เปนการใชประสบการณทเปนรปธรรมผสมผสานกบการทดลอง/ประยกตใชในสถานการณจรง บคคลตองมความสามารถในการกระทำสงตาง ๆ เปนคนทชอบความทาทาย ความเสยงและสามารถแกปญหาได


ฮารทแมน (Hartman, 1995) วเคราะหรปแบบการเรยนรของบคคลและเสนอแนะ วธการเรยนการสอนทสามารถตอบสนองสไตลการเรยนรแตละแบบดงน รปแบบการเรยนรแบบท1: ควรใชวธการทดลองในหองทดลอง ฝกปฏบตของภาคสนามการสงเกต รปแบบการเรยนรแบบท2:ใชตารางเวลา การจดบนทก การ ระดมพลงสมอง รปแบบการเรยนรแบบท3:ใชการบรรยายการทำรายงาน รปแบบการเรยนรแบบท4:ใชสถานการณจำลอง กรณศกษา และใหการบาน กราชา และรชแมน (Grasha&Reichman) เสนอวา รปแบบการเรยนรทจำแนกตามพฤตกรรมทแสดงในชนเรยนไดแก 1.แบบแขงขนจะมลกษณะชอบเอาชนะเพอน 2.แบบอสระจะมลกษณะเชอมน 3.แบบหลกเลยงจะมลกษณะไมสนใจ 4.แบบพงพาจะใชอาจารยและเพอนเปนแหลงความร 5.แบบรวมมอ จะรวมมอแสดงความเหน ทงในและนอกชนเรยน 6. แบบมสวนรวมจะพยายามมสวนรวมใหมากทสดในกจกรรมการเรยนในชนเรยนแตจะไมสนใจกจกรรมนอกหลกสตรเลย วทคน และคณะ (Witkin and others) อธบายวา รปแบบการเรยนรจำแนกตามแบบการคดม2แบบคอ 1.แบบพงพาสภาพแวดลอม(Fielddependent)บคคลจะมองภาพรวมอยใตอทธพลของสงแวดลอมตองการแรงเสรมจากสงคมรบรในเรองของมโนทศนและชอบใชอวจนภาษาในการสอสาร 2. แบบไมพงพาสภาพแวดลอม(Fieldindependent)บคคลจะมองอยางวเคราะห ไมอยใตอทธพลของสงแวดลอมเปนตวของตวเองชอบทดสอบสมมตฐานชอบความเปนระบบและยดถอหลกการ


คาแกน และคณะ (Kagan and others) แบงวธคดของมนษยเปน3ประเภท 1. คดแบบคดวเคราะห (Analytical Style) รบรสงเราในรปของสวนยอยมากกวาสวนรวมนำสวนยอยมาประกอบเปนความนกคด 2. คดแบบโยงความสมพนธ(RelationalStyle)พยายามโยงสงตางๆใหมาสมพนธกน 3. แบบจำแนกประเภท (Categorical Style) จดสงเราเปนประเภทตามความรหรอประสบการณ โดยไมคำนงถงขอเทจจรงทปรากฏในสงเรานนการเรยนรแบบผ ใหญ ทฤษฎการเรยนรของผใหญทพฒนาขนและใชกนอยางแพรหลายคอการจดการเรยนรโดยใหความสำคญกบกบ “ประสาทสมผส” ซงการจดการเรยนรในลกษณะนแบงไดคนออกเปน3กลมการเรยนรของคนทง3 กลมนมความแตกตางกนในกนหลายดานเชน ความถนด ระดบความสามารถหรอประสบการณของแตละคนดงน 1. กลมผเรยนแบบตาด (Visual) กลมนมกจะชอบความสนกหรอชอบทจะเรยนในรปแบบทเนนการใชสอดวยภาพสแผนภม 2. กลมผเรยนแบบหฟง (Audio) กลมนมกจะชอบความสนกหรอชอบทจะเรยนในรปแบบการพดหรอฟงมมมองทแตกตาง 3.กลมผเรยนแบบการเคลอนไหวทางกาย(Kinesthetic)กลมนมกจะชอบความสนกหรอชอบทจะเรยนในรปแบบทมการเคลอนไหว แนวทางการจดการเรยนการสอนใหกบผ ใหญ จากแนวคดขางตน สามารถนำมาประยกตในการจดการเรยนการสอนทดใหกบผใหญไดดงน 1.เขาใจพนฐานการเรยนรของผเรยนแตละคน 2.จดสภาพแวดลอมใหเหมาะสมและเออตอการเรยนร


3.หลกสตรควรตอบสนองความตองการใชงานในชวตประจำวนใหเกดประสบการณ 4.ใชประสบการณทมของผเรยนมาประยกตเขากบการเรยน 5.ผสอนควรชใหเหนประโยชนและการเสยประโยชนของการมาเรยน 6.ใหเกยรตผเรยน 7.กระตนใหเกดการเรยนรดวยตวเอง 8.จดรปแบบการเรยนรใหเหมาะสมกบผเรยนสรป รปแบบการเรยนร ทเหมาะสมกบกลมเปาหมายผใหญนน ควรเนนรปแบบการเรยนรทรวมมอกบผเรยน ทงน สามารถนำเทคโนโลยสารสนเทศ มาใชเปนเครองมอในการจดกระบวนการเรยนร บรณาการกบประสบการณการเรยนรของผเรยน โดยเนนการคนควาดวยตนเองและศกษาจากแหลงเรยนรตางๆผเรยบเรยงวระกลอรณยะนาคผอ.กศน.จ.นนทบรเอกสารและแหลงอางอง ชดชงค ส.นนทนาเนตร. เอกสารประกอบการสอนรายวชา 469 402 หลกการเรยนรและการสอนผ ใหญ Adult Learning and Teaching. นครปฐม : ภาควชาการศกษานอกโรงเรยน คณะ ศกษาศาสตรมหาวทยาลยศลปากร.hffp://www.mbs.mut.ac.th/paper/pdf/32.pdfhttp://www.oknation.net/blog/print.php?id=134422บรมโอทกานนทอางถงในEdmunds,C.,K.Lowe,M.Murray,and A. Symour (1999). “The Ultimate Educator”, Excerption FromtheNVAAspecializedoffering.


ความนำ ในการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยของนกการศกษาผใหญ นกการศกษาผใหญทรบผดชอบการจดการศกษาอบรมใหความรควรจะตองมความรพนฐานทางสงคมศาสตร และพฤตกรรมศาสตรแขนงตางๆอยางกวางขวางเชนสงคมวทยาจตวทยาและศาสตรการจดการ ซงจะชวยเอออำนวยใหสามารถ กำหนดหลกสตรและโครงการฝกอบรมไดงายขน ทสำคญตองมความเขาใจถงหลกการเรยนรของผใหญ เพอใหสามารถปฏบตตอผเขากจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยไดอยางเหมาะสม เนองจากผรวมกจกรรมหรอผเรยนสวนใหญกคอ ประชาชนอยในวยผใหญทอาศยอยในพนทหรอพนทใกลเคยง กจกรรมเรยนร สวนใหญกคอ ประชาชนทเปนผใหญคำนยามของ “ผ ใหญ” สำหรบ คำวา “ผ ใหญ” ในการใหคำจำกดความของคำวา“ผใหญ” นน ยงไมมแนวทางใดแนวทางหนงทสามารถครอบคลมใหเปนท

หลกการเรยนรของผ ใหญ (Principles of Adult Learning)

เอกสารสาระหลกการและแนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. : คมภร กศน. ��0

ยอมรบกนโดยทวไป นกการศกษาผ ใหญ ทงของประเทศไทยและตางประเทศ ตางพยายามกำหนดเกณฑเพอนำไปพจารณาถงลกษณการเปนผ ใหญ กลมนกวชาการการศกษาผ ใหญ ไดอธบาย คำวา “ผ ใหญ”แตกตางกนเชน ผ ใหญ คอ บคคลซงมอสระและมเอกลกษณของตนเองจากประสบการณสวนตวโนลส(Knowles,1980) ผใหญเปนคนซงแตงงานแลวเปนหวหนาครอบครวหรอมอายเกน21ปจอหนสโตนและรเวยรา(JohnstoneandRivera,1965) อนตา นพคณ (2527 : 36-37) ไดกลาวถงเกณฑการพจารณาบคคลทมลกษณะความเปนผใหญ โดยมคณลกษณทสำคญ 3 ประการดงน คอ 1) ลกษณะทางอาย 2) ลกษณะทางอารมณและสตปญญา3)ลกษณะของบทบาทหนาททางสงคมและการประกอบอาชพ สมคด อสระวฒน (2543 : 24) ไดใหความหมายของคำวา“ผใหญ”คอบคคลซงมอาชพมรายไดรบผดชอบชวตของตนและมหลายบทบาทหลายหนาทในคนเดยวกน ดงนน การกำหนดความเปนผ ใหญจงอาจใชลกษณะดงกลาวพจารณาถง ความเปนผ ใหญแลวแตจะใชลกษณะใดเปนหลกพจารณาเชน หากใชอายเปนตวกำหนดหรอชวดมความหลากหลายเปนอนมากตามสถานการณ ในแงการเจรญพนธ (puberty) กกำหนดวยเจรญพนธของชายและหญงแตกตางกน และยงชาตพนธ อายของวยเจรญพนธกอาจจะแตกตางกนไปอก อายของผ ใหญในแงการขบขยานพาหนะกแตกตางกบอายของผใหญทจะเลอกตง ส.ส. และแตกตางกบอายของผใหญทเขารบการเกณฑทหารในเชงปฏบตแตละหนวยงานแตละองคกรกกำหนดอายของผใหญแตกตางกนแทบทงสน เมอใชบทบาททางสงคมกำหนดความเปนผ ใหญซงสามารถพจารณาไดวาสมเหตสมผลดกวาอาย แตกกำกวมและยากในการระบ


เกณฑทแนชดวากรณใดเปนผใหญและกรณใดไมจำเปน เชนเดยวกนกบใน

กรณวฒภาวะและการยอมรบตนเองวาเปนผใหญ ซงเปนคณลกษณะทาง

จตวทยากยากทจะมตวชทแนชดในแตละกรณ

โดยสรปแลว หลกเกณฑและคณลกษณะของผใหญ ควรม 3

ประการคออายอารมณและอาชพ

ลกษณะธรรมชาตในการเรยนรของผ ใหญ 1. ผใหญตองการรเหตผลในการเรยนร และผใหญจะเรยนรก

ตอเมอเขาตองการจะเรยนเนองจากผใหญรวาตนเองมความรบผดชอบ

ตอผลของการตดสนใจของตนเองได กอนการเรยนรผใหญ มกตองการ

จะรวา เพราะเหตใดหรอทำไมเขาจงจำเปนทจะตองเรยนร เขาจะไดรบ

ประโยชนอะไรและจะสญเสยประโยชนอะไรถาไมไดเรยน

2. ลกษณะการเรยนรของผใหญผใหญตองการทจะชนำตนเอง

มากกวาจะใหผสอนมาชนำการสอนควรเปนแบบแนะแนวมากกวาดงนน

บาทบาทของผสอนควรจะเปนการเขาไปมสวนรวม(Facilitator)มากกวา

3. บทบาทประสบการณของผเรยนประสบการณเปนสงททำให

ผใหญมความแตกตางระหวางบคคล ดงนน การจดกจกรรมควรคำนงถง

ดานความแตกตางระหวางบคคลดวยควรใชเทคนคฝกอบรมตางๆทเนน

การเรยนรโดยอาศยประสบการณ (Experiential Techniques) เชน

การอภปรายกลมกจกรรมแกปญหากรณศกษาเปนตน

4. แนวโนมในการเรยนรของผ ใหญ การเรยนรจะมงเนนไปท

ชวตประจำวน หรอเนนทงาน หรอการแกปญหาเสยมากกวา นนคอ เขา

จะสนใจหากชวยใหการทำงานของเขาดขน หรอชวยการแกปญหาในชวต

ประจำวนการจดหลกสตรควรอาศยสถานการณตางๆรอบตวเขา


5. บรรยากาศในการเรยนรของผใหญ ผใหญจะเรยนร ไดดกวาในบรรยากาศทมการอำนวยความสะดวกตางๆทงทางกายภาพเชนการจดแสงสวาง อณหภมทพอเหมาะ การจดทนงทเออตอการมปฏสมพนธกน และมบรรยากาศของการยอมรบในความแตกตางในทางความคดและประสบการณทแตกตางกนของแตละคน มความเคารพซงกนและกนมอสระภาพในการแสดงออกเปนกนเอง จากลกษณะและธรรมชาตในการเรยนรของผใหญดงทกลาวไปแลวขางตนมผสรปถงหลกการเรยนรของผใหญทสำคญไวดงนคอหลกการเรยนรของผ ใหญ มดงน 1. ควรพจารณาและใหความสำคญกบแรงจงใจในการเรยน(Motivation to learn) นนคอ บคคลจะเรยนร ไดด ถาหากมความตองการในการเรยนสงนนๆ 2. สภาพแวดลอมในการเรยนร (Learning Environment)ตองมความสะดวกสบายเหมาะสมตลอดจนไดรบความไววางใจและการใหเกยรตผเรยน(TrustandRespect) 3. ควรคำนงถง ความตองการในการเรยนของแตละบคคลและรปแบบของการเรยนร(LearningStyle)ทมความหลากหลาย 4. ตองคำนงถง ความรเดมและประสบการณ (Experience)อนมคณคา 5. ควรไดพจารณาถงการดแลและใหความสำคญกบเนอหาและกจกรรมในการเรยนร(LearningContentandActivities) 6. ใหความสำคญเกยวกบปญหาทสอดคลองกบความจรง(RealisticProblems)และนำการเรยนร ไปใชในการแกปญหา 7. ตองใหการเอาใจใสกบการมสวนรวมทงทางดานสตปญญา


และทางดานรางกายในการจดกจกรรมเรยนร 8. ควรใหมเวลาพอเพยงในการเรยนร โดยเฉพาะการเรยนรขอมลใหมๆการฝกทกษะใหมๆและการเปลยนแปลงทศนคต 9. ใหโอกาสในการฝกภาคปฏบตจนเกดผลดหรอการนำความรไปประยกตได 10.ใหผเรยนไดแสดงศกยภาพ หรอ สมรรถภาพในการเรยนรจนกระทงเขาไดแลเหนถงความกาวหนาวาสามารถบรรลเปาหมายได 11.บคคลจะเชอมนในความรทเกดจากตนเองมากกวาคนอนบอก 12.บคคลจะยอมรบความคดและพฤตกรรมใหม เมอบคคลนนยอมรบวา เปนสมาชกของสงคมและไดสอสารตกลงถงความคาดหวงและบทบาทใหมรวมกน สรปผใหญมแรงจงใจในการเรยนร อาท ความกาวหนาในอาชพความสนใจในเนอหา ตอบสนองความตองการจากภายนอก ความสนกสนานท ไดใชความสามารถทางสตปญญา และการไดมปฏสมพนธกบผรวมกจกรรม หลกการเรยนรของผใหญ จะเนนการชนำตนเองมากกวาเนองจากผใหญเปนผทมประสบการณ การจดกจกรรมการเรยนรจงตองคำนงถงความแตกตางของบคคล ครผสอนจงมบทบาทในการอำนวยความสะดวกตางๆแกผเรยนการเรยนรของผ ใหญตามขนตอนของชวต ผเรยนทเปนผ ใหญแตละคนจะมลกษณะเฉพาะตวเอง ทงนเพราะวา มนษยเรานนเปนผลผลตของชวตทผานมา นอกจากนนแลวสภาวะผใหญกเปนสวนหนงของกระบวนการพฒนาอยางตอเนอง ซงเปน


ผลจากอดตและยอมตอเนองไปสในอนาคต ผลจากการเปลยนแปลงดาน

ชววทยาและองคประกอบเกยวกบจตวทยาและสงคมวทยาในแตชวงวย

ของผ ใหญ จะมผลตอเปาหมายของการเรยนร ซง โลเวลล (Lovell,

1980:14-18)สรปไวดงน

1. การเรยนรในชวงอาย16-20ป

ระยะนเปนชวงตอเนองระหวางวยรน กำลงพฒนาเขาส

ขนตอนการเปนผใหญ ยงอยในชวงการเรยนรทงในระบบและนอกระบบ

ในสวนทเกยวของกบสภาพสงคมกจะมการแปลยนแปลงบทบาทในการ

พงพา พอ แม หรอ ผปกครอง ไปสลกษณะเปนตวของตวเองมากขน

มความคดสรางสรรค ชอบเขาสงคม และมกยดถออดมคต ดงนนการ

เรยนรควรเปนความร ความเขาใจในการเปลยนแปลงทางดานรางกายจาก

วยเดกสวยรน ตลอดจนแบบอยางพฤตกรรมทเหมาะสมไปสการเกด

พฤตกรรมทเบยงเบน

2. การเรยนรในชวงอาย20-25ป

เปนระยะทผานชวงท เปนวยรนมาแลว บคคลจะมการ

พฒนาการดานรางกาย แตมอตราพฒนาการดานการเจรญเตบโต

รางกายลดลงเมอเทยบกบระยะวยแรกรน พฒนาการทางสงคม ดาน

จตใจและอารมณผสมผสานกนมากขน ซงวยนนบวาอยในชวงของผใหญ

ตอนตน(EarlyAdulthood)จะไดการยอมรบวามความเปนผใหญเตมตว

มากยงขน และเรมมการงานอาชพแนนอนมนคงขน ตลอดจนเรมชวตค

การแตงงาน และมภาระทางดานครอบครวตดตามมาใหตองรบผดชอบ

ดแลวยนสามารถใหความชวยเหลอแกสงคมไดบางแลวดงนนการเรยนร

ควรเปนความรความเขาใจ เกยวกบครอบครวศกษาการสรางงานสราง

อาชพเปนตน


3. การเรยนรในชวงอาย25-40ป คนในชวงวยน เปนชวงของผ ใหญวยกลางคน (MiddleAdulthood) มการพฒนาการและเปลยนแปลงทชดเจน คอ ความมนคงทางเศรษฐกจและบทบาททางสงคม สวนมากสามารถแสวงหาความมนคงและกาวหนาทางอาชพไดแลว มชอเสยงและเกยรตทางสงคมมากขน ซงนบวาเปนวยทกำลงมศกยภาพทสามารถจะพฒนาตนเองไดอยางเตมท สขภาพทางดานรางกายและสตปญญาของคนวยนนบไดวาพฒนาจนถงขนสงสดแลว ดงนนการเรยนรควรเปนทางดานการบรหาร การจดงาน และการเขาสสงคมเพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงฐานะทางสงคมเปนตน 4. การเรยนรในชวงอาย40-60ป คนในชวงวยน เปนชวงของผ ใหญตอนปลาย (LateAdulthood) ซงตอเนองจากผใหญวยกลางคน จงคอนขางเปนระยะทบคคลมสถานะทางเศรษฐกจและสงคมสมบรณสดขด สภาพทางดานรางกายมการเสอมสภาพทางดานรางกาย ทำใหเกดขอจำกดตอการเรยนร สวนดานการประกอบอาชพการงาน มกจะคดถงโอกาสและความกาวหนาในการงานอาชพ ซงนบไดวามโอกาสนอยลงไปดวยหรอแทบไมมอกตอไป หลาย ๆ คนมกจะทบทวนถงอดตและเปรยบเทยบกบสภาพปจจบนในแงมมตาง ๆ โดยเฉพาะในสวนทเกยวกบทศนคต คานยม และความเชอตาง ๆ เพอปรบสภาพเกยวกบมโนภาพแหงตนใหเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพของรางกาย ดงนนการเรยนรควรเปนดานการเตรยมความพรอมการเขาสวยสงอายและการดแลรกษาสขภาพเปนตน


สรป การตดสนใจเขารวมกจกรรมของผใหญอาจจะมเหตผลทซบซอนรวมกน แตโดยแทจรงอาจมแรงจงใจในการเรยนรเปนพลงทสำคญ เชนความกาวหนาในอาชพ ความสนใจในเนอหา หรอแมแตการไดมปฏสมพนธกบผรวมกจกรรม แตอยางไรกตามควรใหความสำคญถงจตวทยาและสงคมวทยาในแตละชวงวยดวยเพอใหการจดกจกรรมบรรลผลตามวตถประสงค และกาวลวงพนอปสรรคในการเรยนร เชน การไมมเวลาเพยงพอการเบอหองเรยนการเขมงวดในการเขารวมหรอการกลววาจะแกเกนทจะเรมตนเรยนเปนตนผเรยบเรยง รงอรณไสยโสภณกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน เอกสารและแหลงอางอง สวฒน วฒนวงศ. 2544. จตวทยาเพอการฝกอบรมผ ใหญ. กรงเทพฯ : ธระปอมวรรณกรรม.สมคด อสระพฒน. 2543. การสอนผ ใหญ. กรงเทพฯ : จรลสนทวงศ การพมพ.ชยฤทธ โพธสวรรณ. 2548. เอกสารคำสอนวชา Learning Process and Teaching Methodology for Adults. (อดสำเนา)อนตา นพคณ. 2527. การเรยนการสอนผ ใหญเพอการพฒนาทรพยากร มนษย. กรงสยามการพมพ.Johnstone, JohnW.C. and Ramon Rivera (1965).Volunteers for Learning : A Study of the Educational Pursuits of American Adults.Chicago:Aldine.Vella, Jane. 2002. Learning to listen Learning to Teach : The Power of Dialogue in Educating Adults.(RevisedEdition). UnitedStateofAmerica:JohnWiley&Son,Inc.


ความนำ กระบวนการเรยนรทพงประสงค เปนกระบวนการทางปญญาทพฒนาบคคลอยางตอเนองตลอดชวต สามารถเรยนร ไดทกเวลา ทกสถานท เปนกระบวนการเรยนรทมความสข สาระเรยนรสอดคลองกบความสนใจของผเรยน ทนสมย เนนกระบวนการคด และการปฏบตจรงไดเรยนรตามสภาพจรง สามารถนำไปใชประโยชน ไดอยางกวางขวางเปนกระบวนการทมทางเลอกและมแหลงเรยนรทหลากหลาย นาสนใจเปนกระบวนการเรยนรรวมกน โดยมผเรยนครและผมสวนเกยวของทกฝายรวมจดบรรยากาศใหเออตอการเรยนร และมงประโยชนของผเรยนเปนสำคญเพอใหผเรยนเปนคนดคนเกงและมความสขความหมาย การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ เปนการจดการเรยนรทผสอนไดจดหรอดำเนนการใหสอดคลองกบผเรยนตามความแตกตางระหวางบคคลความสามารถทางปญญาวธการเรยนรโดยการบรณาการ

การจดการเรยนร ทเนนผเรยนเปนสำคญ


คณธรรม คานยมอนพงประสงคใหผเรยนไดมสวนรวมในการปฏบตจรงไดพฒนากระบวนการคดวเคราะหศกษาคนควาทดลองและแสวงหาควมรดวยตนเองตามความถนดความสนใจดวยวธการกระบวนการและแหลงเรยนรทหลากหลายทเชอมโยงกบชวตจรง ทงในและนอกหองเรยนมการวดผลประเมนผลตามสภาพจรง ทำใหผเรยนเกดการเรยนร ไดตามมาตรฐานทกำหนด การจดกจกรรมการเรยนรทสอดคลองกบผเรยน ตามความสนใจ ความสามารถทางปญญา โดยมงหวงใหผ เรยนไดพฒนากระบวนการคด สามารถคดวเคราะห วางแผน และตดสนใจแกปญหารวมทงสรางความรดวยตนเอง โดยการบรณาการคณธรรม จรยธรรมคานยม และคณลกษณะอนพงประสงค ใหผเรยนไดมสวนรวมกบผสอนและผเรยนดวยกนบทบาทของผมสวนเกยวของ เพอใหการจดกจกรรมการเรยนการสอนทยดผเรยนเปนสำคญเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล ผเรยน ผสอน ผบรหารผปกครอง คณะกรรมการสถานศกษา ตลอดจนองคกร หนวยงานสถาบนฯควรมสวนรวมในบทบาทหนาทดงตอไปน ผเรยน ตองเปลยนพฤตกรรมการเรยนจากผรบมาเปนผสรางความรดวยตนเอง ตองมความรบผดชอบตอการเรยนรของตนเองตระหนกถงความสำคญของการศกษาวามความหมายและมความสำคญตอการพฒนาคณภาพชวต ผสอน ตองปรบเปลยนพฤตกรรมการสอนจากผบอกมาเปนผจดการเรยนร เปนผชวยใหผเรยนสรางความรขนจากตวเอง นอกจากนนผสอนจะตองใหความรกความมนคงใหมอสระใหการยอมรบใหผเรยน


อยางมความสข กระตนความสนใจ เอาใจใส รบรความรสกของผเรยนอธบายดวยเหตผล ใหขอมลยอนกลบและจดสงแวดลอมทางบวก ผสอนจะตองปรบปรงพฒนาตนเองไปสความเปนมออาชพดานการจดการเรยนร ประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยางทดแกผเรยน ทงในดานความรและความประพฤต ผบรหาร ตองมภาวะความเปนผนำ มงมนทจะพฒนาคณภาพการศกษาใหเกดขน กำหนดทศทาง วสยทศน และนโยบายทชดเจนปรบปรงยกระดบมาตรฐาน และสนบสนนสงเสรมการพฒนาดานวชาการอยางตอเนองเชนจดใหมการนเทศภายในการวจยในชนเรยนเปนตน ผปกครอง ตองใหความรวมมอกบครผสอน รบผดชอบการเรยนรของผเรยน เอาใจใส ใหความรก ความอบอน สงเสรมการเรยนรและการพฒนาดานตางๆ ของผเรยน ปองกนปญหาเกยวกบพฤตกรรมทไมพงประสงค ใหการสนบสนนกจกรรมของสถานศกษา ตลอดจนสรางบรรยากาศการเรยนรภายในบานใหสอดคลองกบสถานศกษา คณะกรรมการสถานศกษา ควรมสวนรวมในการวางแผนพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษา สนบสนน สงเสรม กำกบ ควบคมดแลการจดการศกษาของสถานศกษาสรป กระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ เปนการจดการเรยนรทใหความสำคญหรอประโยชนสงสดทผเรยนครและผเกยวของโดยเฉพาะผบรหารสถานศกษาพอแมผปกครองจำเปนตองคดคนสรางสรรค และจดสภาวการณทเอออำนวยใหผเรยนไดคนพบและรจกตวเอง ไดเรยนรวธเรยนทหลากหลาย โดยผเรยนตองเปลยนพฤตกรรมการเรยนรจากเดมทเนนการทองจำมาเปนการใชสตปญญาคดวเคราะห สรางสรรค ตดสนใจ


แกปญหา และสงเคราะหองคความรทสามารถนำไปใชประโยชนได ตองฝกฝนทกษะการเรยนรทมหลากหลายวธ เชน การคนควา อภปรายถกเถยงสะทอนความคด ลงมอปฏบตจรงทงททำงานคนเดยวและทำงานกลม ซงจะกอใหเกดการเรยนรทเปนการรวมมอชวยเหลอกนและกนและอยรวมกนไดอยางมความสขผเรยบเรยง นายวมลจำนงบตรผอำนวยการสำนกงานกศน.กทม. นางสาวประวณรอดเขยวหนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. การปฏรปกระบวนการ เรยนร.กรงเทพฯ:โรงพมพครสภาลาดพราว,2543.


ความนำ การเรยนรดวยตนเองเปนการเรยนรททำใหเกดการเรยนรตลอดชวต ซงมความสำคญสอดคลองกบการเปลยนแปลงของโลกปจจบนทบคคลควรพฒนาตนเองในดานตาง ๆ โดยเฉพาะการคดวเคราะห คดอยางมวจารณญาณ การรจกเชอมโยงความรกบการทำงาน และรเทาทนการเปลยนแปลงทเกดขนเพอความอยรอดของมนษยตามสภาพความเปลยนแปลงทเกดตลอดเวลา และทวความรวดเรวมากขนตามความกาวหนาของเทคโนโลย การเรยนรดวยตนเองเพงมการศกษาคนควาอยางเปนระบบเมอสามสบกวาป แนวคดการเรยนรดวยตนเองวางบนรากฐานความเชอทางมนษยนยม (humanistic philosophy) ทกำหนดเปาหมายของการเรยนรของผ ใหญ ไวท การพฒนาตนเอง (personalgrowth) (ชยฤทธ, 2544) ดงนน การเรยนรดวยตนเอง เปนแนวคดของการเรยนรชนดหนงทสนบสนนการเรยนรตลอดชวต (life-long learning)ของผใหญทเปนสวนหนงของชมชนและสนบสนนสภาพ “สงคมแหงการเรยนร(learningsociety)”ไดเปนอยางด

การเรยนรดวยตนเอง (Self-Directed Learning : SDL)


ความหมายการเรยนรดวยตนเอง นกการศกษาไดใหความหมายของการเรยนรดวยตนเองดงน

สมคด อสระวฒน (2538 : 4) ใหความหมายการเรยนรดวย

ตนเองวาเปนการเรยนร ทผเรยนมความคดรเรมดวยตนเอง โดยอาศย

ความชวยเหลอหรอไมก ได ผเรยนวเคราะหความตองการทจะเรยนร

ของตน กำหนดเปาหมายในการเรยนร แยกแยะ เจาะจง แหลงขอมลใน

การเรยนร คดเลอกวธการเรยนรทเหมาะสมและประเมนผลการเรยนร

นนๆ

ชยฤทธโพธสวรรณ(2541:4)กลาววาการเรยนรดวยตนเอง

คอ กระบวนการเรยนรทผเรยนจะดวยความชวยเหลอสนบสนนจาก

ภายนอกตวผเรยนหรอไมกตามรเรมการเรยนรเลอกเปาหมายแสวงหา

แหลงทรพยากรของการเรยนร เลอกวธการเรยนร จนถงการประเมน

ความกาวหนาของการเรยนรของตนเอง

โนลส (Knowles, 1975 : 18) ไดใหความหมายของการเรยนร

ดวยตนเอง สรปไดวา การเรยนรดวยตนเองเปนกระบวนการทผเรยน

คดรเรมการเรยนเอง โดยวนจฉยความตองการในการเรยนรของตน

กำหนดเปาหมาย และสอการเรยน ตดตอกบบคคลอน หาแหลงความร

เลอกใชยทธวธการเรยนรเสรมแผนการเรยนร และประเมนผลการเรยน

ของตนซงอาจจะไดรบหรอไมไดรบความชวยเหลอจากผอนกตาม

สเคเจอร (Skager,1977 :133) ใหความหมายการเรยนรดวย

ตนเอง วาเปนประสบการณการเรยนรสวนบคคล ผเรยนมเปาหมายใน

การพฒนาทกษะ ความสามารถในการวางแผน การบรหารการจดการ

และการประเมนผลกจกรรมการเรยนรของตนเอง และในฐานะทเปน

สมาชกของกลมการเรยนทรวมมอกน


กรฟฟน (Griffin, 1983 : 153) กลาววา การเรยนรดวยตนเอง

เปนการจดประสบการณการเรยนรเฉพาะของบคคล โดยมเปาหมายทจะ

พฒนาการเรยนร ความสามารถในการวางแผนการปฏบตตามแผนและ

การประเมนผลการเรยนรของตน

บรคฟลด (Brookfield, 1984 : 61) สรปการเรยนรดวยตนเอง

วา เปนการแสวงหาความรโดยผเรยนเปนผกำหนดเปาหมายการเรยนท

ชดเจน ควบคมกจกรรมการเรยนของตนในดานเนอหาและวธการเรยน

ซงอาจขอความชวยเหลอในดานตางๆ เชน การกำหนด และใชหนงสอ

ประกอบการเรยนหรอบทความตางๆ จากบคคลอน ๆ ทเกยวของ รวม

ทงเลอกวธการประเมนผลการเรยนรดวยตนเอง

สรปการเรยนรดวยตนเอง คอ กระบวนการเรยนรทผเรยนรเรม

การเรยนรดวยตนเอง ตามความสนใจ ความตองการ และความถนด

มเปาหมาย รจกแสวงหาแหลงทรพยากรของการเรยนร เลอกวธการ

เรยนรจนถงการประเมนความกาวหนาของการเรยนรของตนเองโดยจะ

ดำเนนการดวยตนเองหรอรวมมอชวยเหลอกบผอนหรอไมกได

วตถประสงคการเรยนรดวยตนเอง การเรยนรดวยตนเองเปนคณลกษณะทสำคญตอการดำเนนชวต

ทมประสทธภาพ ซงมความจำเปนอยางยงสำหรบการศกษาในปจจบนท

จะตองมสงเสรมใหบคคลมคณลกษณะของการชนำตนเองในการเรยนร

เพอใหบคคลมประสบการณ และมศกยภาพในการแสวงหาความรเพอ

เปนพนฐานในการศกษาตลอดชวตตอไป


รปแบบกจกรรมทสงเสรมการเรยนรดวยตนเอง วฒนาพร ระงบทกข (2545 : 50-51) ไดเสนอหลกการจดการเรยนรเพอสงเสรมการเรยนรดวยตนเองดงนคอ 1. ศกษาผเรยนเปนรายบคคล เนองจากผเรยนแตละคนมความแตกตางกนทงในดานความสามารถในการเรยนร วธการเรยนรเจตคต ฯลฯ ดงนน การจดการเรยนรจงตองคำนงถงความแตกตางระหวางบคคล โดยเฉพาะอยางยงดานความสามารถในการเรยนร และวธการเรยนร โดยจดการเรยนร เนอหา และสอทเออตอการเรยนรรายบคคล รวมทงเปดโอกาสใหผเรยนไดนำเอาประสบการณของตนมาใชในการเรยนรดวย 2. จดใหผเรยนมสวนรบผดชอบในการเรยน การเรยนรจะเกดขนไดดเมอผเรยนมสวนรวมรบผดชอบการเรยนรของตนเอง ดงนน การจดการเรยนรจงควรเปดโอกาสใหผเรยนมบทบาทตงแต การวางแผนกำหนดเปาหมายการเรยนทสอดคลองกบความตองการของตน หรอกลมการกำหนดกจกรรมการเรยนร สอการเรยน การเลอกใชวธการเรยนรการใชแหลงขอมลตลอดจนถงการประเมนผลการเรยนของตน 3. พฒนาทกษะการเรยนรของผเรยน การจดการเรยนรเพอสงเสรมใหผเรยนเกดการเรยนรดวยตนเองจำเปนอยางยงทผเรยนจะตองไดรบการฝกใหมทกษะและยทธศาสตรการเรยนรทจำเปนตอการเรยนรดวยตนเองเชนการบนทกขอความการจดประเภทหมวดหมการสงเกตการแสวงหาและใชแหลงความร เทคโนโลยและสอทสนบสนนการเรยนรวมทงเปดโอกาสใหผเรยนไดมประสบการณในการตดสนใจ แกปญหากำหนดแนวทางการเรยนรและเลอกวธการเรยนรทเหมาะสมกบตนเอง 4. พฒนาทกษะการเรยนรรวมกบผอน การเรยนรดวยตนเองไม ไดหมายความวาผเรยนตองเรยนคนเดยว โดยไมมชนเรยนหรอ


เพอนเรยน ยกเวนการเรยนแบบรายบคคล โดยทวไปแลว ในการเรยนรดวยตนเองผเรยนจะไดทำงานรวมกบเพอน กบครและบคคลอนๆ ทเกยวของ ดงนนจงตองพฒนาทกษะการเรยนรรวมกบผอนใหกบผเรยนเพอใหรจกการทำงานเปนทม โดยเฉพาะอยางยงการทำกจกรรมกลมรวมกบเพอนทมความรความสามารถ ทกษะเจตคตทแตกตางกน เพอใหสามารถแลกเปลยนเรยนร และแบงหนาทความรบผดชอบในกระบวนการเรยนร 5. พฒนาทกษะการประเมนตนเอง และการรวมมอกนประเมน ในการเรยนรดวยตนเอง ผเรยนเปนผมบทบาทสำคญในการประเมนการเรยนร ดงนน จงตองพฒนาทกษะการประเมนใหแกผเรยน และสรางความเขาใจใหแกผเรยนวา การประเมนตนเองเปนสวนหนงของระบบประเมนผล รวมทงยอมรบผลการประเมนจากผอนดวย นอกจากนตองจดใหผเรยนไดรบประสบการณการประเมนผลหลายๆรปแบบ 6. จดปจจยสนบสนนการเรยนรดวยตนเองของผเรยน สภาพแวดลอมเปนปจจยสำคญอยางหนงในการเรยนรดวยตนเอง ดงนนบรเวณในโรงเรยนจงตองจดใหเปนแหลงความรทนกเรยนจะคนควาดวยตนเองได เชน ศนยวทยาการ บทเรยนสำเรจรป ชดการสอน ฯลฯ รวมทงบคลากรเชนครประจำศนยวทยบรการทชวยอำนวยความสะดวกและแนะนำเมอผเรยนตองการ ดงนน หลกการจดการเรยนรเพอสงเสรมการเรยนรดวยตนเองผจดกจกรรมตองศกษาผเรยนเปนรายบคคลจดใหผเรยนมสวนรบผดชอบในการเรยน พฒนาทกษะการเรยนรของผเรยน พฒนาทกษะการเรยนรรวมกบผอน พฒนาทกษะการประเมนตนเอง และการรวมมอกนประเมนและจดปจจยสนบสนนการเรยนรดวยตนเองของผเรยน


สรป แนวคดการเรยนรดวยตนเองมแนวโนมทจะเปนแนวคดทสำคญ

ของวงการการศกษาผใหญในอนาคต นอกจากนนคาดวาจะเปนแนวคด

ทมพลงขบเคลอนใหวงการการศกษาผใหญกาวหนาอยางมาก อยางไรกด

ยงควรคำนงถงการชนำตนเองในการเรยนร หรอการเรยนรดวยตนเอง

จะเนนถงความรบผดชอบของบคคลและเชอในศกยภาพท ไมสนสดของ

มนษย (never–ending potential of human) ในการเรยนรดวยตนเองทประสบผลสำเรจผอำนวยความสะดวกตองมบทบาทในการรวมปรกษาแลกเปลยนความคด เปนแหลงความรตามทผเรยนตองการ มความสมพนธอนดกบผเรยน มสวนรวมในการถายโอนบทบาทการเรยนการสอนและสนบสนนใหผเรยนคดอยางแตกฉาน(criticalthinking) ผเรยบเรยงรงอรณไสยโสภณกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

เอกสารและแหลงอางอง

ชยฤทธ โพธสวรรณ. 2541. รายงานการวจยเรอง ความพรอมในการ

เรยนร โดยการชนำตนเองของผเรยนผ ใหญของกจกรรมการ

ศกษาผ ใหญบางประเภท.กรงเทพฯ :สาขาวชาการศกษาผใหญ,

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

_______. 2544. การศกษาผ ใหญ : ปรชญาตะวนตกและการปฏบต.

กรงเทพฯ:สำนกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วฒนาพร ระงบทกข. 2545. เทคนคและกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยน

เปนสำคญ ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2544.

กรงเทพฯ:พรกหวานกราฟฟค.


สมคด อสระวฒน. 2538. รายงานการวจยเรอง ลกษณะการเรยนรดวย ตวเองของคนไทย. กรงเทพมหานคร : คณะสงคมศาสตรและ มนษยศาสตรมหาวทยาลยมหดล.Brookfield, S.D. 1984. “Self-Directed Adult Learning: A Critical Paradigm”.Adult Education Quarterly.35(2):59-71.Griffin,C.1983.Curriculum Theory in Adult Lifelong Education. London:CromHelm.Knowles,M.S.1975.Self- Directed Learning: A Guide for Learner and Teacher.NewYork:AssociationPress.Skager, R. 1977.Curriculum Evaluation for Lifelong Education. Toronto:PergamonPress.


ความนำ การเรยนรจากประสบการณมรากฐานมาตงแตเรมเกดมนษยชาตการเรยนร ในยคนนจะเปนการเรยนรแบบลองผดลองถก (Trial anderror) โดยมการประเมนผลทชดเจนคอ การอยรอดโดยการดำเนนชวตและผลการเรยนรทดทสดกจะเปนแบบอยางใหรนตอไปไดจดจำ เพอประยกตใชสำหรบตนเอง การศกษาจากประสบการณจงถายทอดจากบรรพบรษสลกหลานจากนายจางสลกจาง จากเพอนสเพอน จากผร ไปผเรยน จนเกดเปนการถายทอดความรหลายลกษณะ เชน การฝกงานการอาชวะการจดการฝกอบรมในหนวยงานตางๆรวมไปถงการสอนงานเปนตนความหมาย ขอบขายความหมายของคำวาการเรยนรจากประสบการณกวางขวางมาก ทงในทางปฏบตและทฤษฎ ตางมมมมองทสอดคลองกบสถานการณทแตละคนเผชญอยในชวตประจำวนดงนนอาจกลาวไดวา

การเรยนรจากประสบการณ (Experiential Learning)


“การเรยนรจากประสบการณ (Experiential Learning) คอกระบวนการสรางความร ทกษะ และเจตคตดวยการนำเอาประสบการณเดมของผเรยนมาบรณาการเพอสรางการเรยนรใหมๆขน” ประวตความเปนมาและพฒนาการ ทฤษฎการเรยนรหลายทฤษฎไดประยกตใชรปแบบการเรยนรจากประสบการณเชนทฤษฎของการเรยนรหลายทฤษฎจากประสบการณของ อบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow) หรอทฤษฎของฌองเพยเจท(JeanPiaget)ซงมบทสรปในงานวจยวาพฒนาการของมนษยนนมาจากการทมนษยมปฏสมพนธกบสงแวดลอมรอบๆตวของเขาเอง อยางไรกตามผทถอวาเปนผนำ ซงจดประกายใหกำเนดทฤษฎการเรยนรจากประสบการณทสำคญๆไดแกจอหนดวอ (JohnDewey)ฌองเพยเจท(JeanPiaget)เครทเลวน(KurtLewin)และเดวทโคลบ(DavidKolb)ตอเนองกนมาตามลำดบความเชอของจอหนดวอ(JohnDewey) ในเรอง “Learning by doing” “หรอการเรยนรโดยการปฏบตจรง” เปนวลทถกอางองอยางแพรหลายในหมนกการศกษา เขาไดเสนอแนวคดทวา“เหตการณตางๆยอมเกดและดำเนนอยแนนอนแตสงทเราจะตองคำนงถงกคอความหมายทแฝงอยในสงนนนนเอง เขาช ใหเหนความสำคญของประสบการณทมนษยมอยอยางหลากหลายแตกตางกนและสนบสนนความคดของนกการศกษาทวาประสบการณนนไมสำคญเทากบวาผเรยนไดเรยนรอะไรบาง จากประสบการณนนๆ เลวน (KurtLewin) มความคดคลาย ๆ กบ ดวอ (John, Dewey) เขาเชอวาประสบการณจะนำไปสการเรยนร ไดกตอเมอเราเขาใจความหมายของประสบการณนนและสามารถนำออกไปใชในการพฒนาตนเองหรอกลมซงจะตองมปจจยอนๆอกหลายอยางมาสนบสนนใหเกดสงเหลานขน


ในขณะทมการศกษาคนควาอยางกวางขวางเกยวกบประเดนตางๆท ไดกลาวขางตนงานของโคลบและฟราย(KolbandFry.1971;1975;1984)กเปนทนยมใชอางองถงในการอภปรายถงประเดนการเรยนรจากประสบการณโคลบและฟราย(KolbandFry.1975)ระบในผลการวจยวาขณะทผใหญเกดการเรยนรจากประสบการณตามรปแบบการเรยนรทตนถนด และการเรยนรกจะเรมจากจดนน แตผ ใหญกจะใชรปแบบการเรยนรหลาย ๆ รปแบบแมวาจะไมมากหรอไดผลเทากบแบบทตนเองถนด จากขอคดเหนของนกทฤษฎดงกลาวน สรปวาการเรยนรเกดเปนวงจรตอเนอง โดยผเรยนจะเคลอนจากการรบร หรอการทำกจกรรมการเรยนรซงจะสงเสรมการเรยนรทงหมด กจกรรมบางอยางกเปนทชนชอบบางกถกละเลยไมมใครสนใจเอาใจใสและ โคลบ และ ฟราย(KolbandFry)ไดคดคนวงจรการเรยนรซงนำไปสขออภปรายดงนวงจรการเรยนรจากประสบการณ (Experiential Learning Cycle)

ของ โคลบ และ ฟราย (Kolb and Fry)

ประสบการณทเปนรปธรรม(ConcreteExperience)

กำหนดกรอบแนวคดใหกบสงทเปนนามธรรมและสรปผล(AbstractConceptualization)

การสงเกตและการแสดงความคดเหนหรอการใหขอมลสะทอนสงท ไดจากการสงเกต

(ReflectionofObservation)

นำผลสรปของสงทเรยนร ไปทดลองใชกบสถานการณใหมทตางออกไป(ActiveExperimentation)


กจกรรมการเรยนรจะเคลอนเปนวงจรตามลกศรในแผนภม ซงผเรยนสามารถจะเรมจากจดไหนกอนกได แลวกวนรอบวงจรตามลกศรและขนตอนทกำหนดไว เพอใหเกดการบรณาการการเรยนร ใหเกดประสทธภาพสงสดทกๆขนตอนของกจกรรมจะตองเขามาเกยวของกนไมเวลาใดกเวลาหนง การเปลยนแปลงโดยรวมจะเกดขนกเมอวงจรการเรยนรเรมเคลอนไปเรอย ๆ ตามลำดบ และผเรยนแตละคนไดมงไปสเปาหมายทตนตองการการเรยนทมประสทธภาพผเรยนจะตองเรยนรจาก ขนตอนท 1 ประสบการณทเปนรปธรรม (Concrete Experience) เปนประสบการณการเรยนรทเกดจากความรสกของบคคลเมอไดทำกจกรรมใดกจกรรมหนง ขนตอนท 2 การสงเกตและการแสดงความเหนหรอการใหขอมลสะทอนสงท ไดจากการสงเกต (Reflection of Observation) โดยทผเรยนสามารถเสนอแนวคดตางๆ ท ไดจากการสงเกตจากประสบการณทเกดขนในขนตอนแรก ขนตอนท 3 กำหนดกรอบแนวคดใหกบสงท เปนนามธรรมและสรปผล(Abstract Conceptualization) ผเรยนรวบรวมประสบการณท ไดจากการเหน การสงเกตในขนตอนทสองมาประมวลสรางเปนแนวคดตาง ๆเปนทฤษฎหรอกฎเกณฑของตนเอง ขนตอนท 4 นำผลสรปของสงทเรยนร ไปทดลองใชกบสถานการณใหมทตางออกไป (Active Experimentation) นนคอการนำขอสรปทเปนทฤษฎปฎบตในขนตอนท 3 ไปทดลองปฎบตในสถานการณตาง ๆ อาจจะเปน


ขนตอนของการประยกตสงทตนไดเรยนรมากบสถานการณทแตกตางกนออกไปและหมนเวยนอยในวงจรการเรยนรอกการนำทฤษฎไปประยกตใช ขนตอนการใชการเรยนรจากประสบการณ (ExperientialLearning Cycle) แบบครบวงจร การดำเนนการจดกระบวนการเรยนรอาจมละดบขนตอนดงน ขนตอนท 1 ประสบการณทเปนรปธรรม (Concrete Experience) ผสอนนำเสนอปญหาโดยอาจจะใชวธ เลานทานใหฟง หรอใหดภาพนทาน หรอใหแสดงบทบาทสมมต แสดงละครสน หรอใหดวดทศนการตนเปนตนเพอใหเกดประสบการณทเปนรปธรรมชดเจนขนดงน ...กระตายตวหนงนอนหลบอยใตตนมะพราว ลกมะพราวหลนลงมาทำใหมนตกใจตนลมตาเหนลกมะพราวหลนอยใกลๆตวมนยมและพดกบตนเองวา “ลกมะพราวนนเอง เราจะไมทำตวโง ๆ เหมอนกระตายในนทานอสป” มนยมอยางภาคภมใจ แลวหลบตานอนตอไป มะพราวหลนลงมาอกและโดนหวกระตายตวนนถงแกความตาย ผเรยนจะไดฟง ไดมองเหนหรอรวมกจกรรมซงเปนขนตอนทผเรยนไดสมผสกบสถานการณเดยวกนเกดความรสก และแนวคดตางๆกนออกไปตามวตถประสงคทผสอนกำหนดไว ซงจะนำมาแลลกเปลยนกนในขนตอนท2 ขนตอนท 2 การสงเกต และการแสดงความเหนหรอการใหขอมลสะทอนสงท ไดจากการสงเกต (Reflection of Observation) ผสอน จะแจกใบงานหรอกำหนดประเดนใหผเรยนไดมโอกาสอภปรายหรอระดมความคดรวมกน จากการฟงนทาน หรอดภาพนทานหรอแสดงบทบาทสมมต แสดงละครสน หรอดวดทศน ใหผเรยนจบค


หรอแบงกลมเพออภปรายในหวขอทกำหนดใหและสรปพรอมสงตวแทนกลมมานำเสนอ ขนตอนท 2 นน เปนขนตอนททำใหเกดการเรยนร ไปสเปาหมายการปฎรปการศกษาใน บจจบน คอการใหผเรยนเปนศนยกลาง ใบงานจงเปนสงกำหนดใหเกดการเรยนรแบบมสวนรวม ซงกอใหเกดการเปลยนแปลงดานความร ทกษะ และเจตคต อยางสอดคลองควบคกนไปอาทเชน การเปดโอกาสใหผเรยน ไดเพมพนทกษะการพดหรอการแสดงความคดเหน ผเรยนไดเรยนรถงการเคารพความคดเหนของกนและกนในการอภปราย ฝกบทบาทในการประชมกลม ชวยเหลอเกอกลกนในกลมเปดโอกาสใหใชวธการระดมสมองทมประสทธภาพสงเปนตน ขนตอนท 3 กำหนดกรอบแนวคดใหกบสงทเปนนามธรรมและสรปผล (Abstract Conceptualization) จากหวขอทกำหนดใหในใบงาน ผเปนวทยากร (Facilitator)นอกจากจะตองเปนแบบอยางในการยอมรบฟงความคดเหนทแตกตางของความคดเหนดงกลาว ใหเปนหนงเดยวไดตามสมควร ตามความจำเปนหรอนำเสนอทฤษฎของผรอนๆมาชวยเสรมเพมสนบสนนแนวคดทผเรยนไดเสนอมา อยางไรกตามสงทสำคญกวาเทคนคการทำใหความคดเหนเปนหนงเดยวกคอการสรางบรรยากาศทเปนกนเองมอารมณขนสรางความรสกวา มใชเปนการเอาชนะระหวางกนและกน แตเปนไปเพอการเรยนรหรอเพอจะเอาชนะความโงเขลาของเราเองตางหาก ขนตอนท 4 นำผลสรปของสงทเรยนร ไปทดลองใชกบสถานการณใหมทตางออกไป (Active Experimentation) การนำแนวคดไปใชจะแบงไดเปน2ลกษณะ ก)ใช ในอนาคต เพอเปนการเตอนสตในการดำรงชวต เชนเดยวกบคตสอนใจทวไปในปจจบน เปนความคาดหวง ซงการนำไปใชจะ


เปนไปไดมากนอยเพยงใดขนอยกบความประทบใจของแนวคดนน ๆ วาทำใหเกดการเปลยนแปลงทางเจตคตของผเรยนมากนอยเพยงใด ข)ใชในปจจบนกบกจกรรมทเรยนรตอไป หรอในการฝกอบรมครงนน ๆ เปนการประกนวาจะนำขอสรปดงกลาวไปประยกตใชอยางแนนอน วทยากรอาจใหงานแกกลมรวมกนทำ เชน มใบงานวา “ทานเคยเหนคนทประมาณพลาดพลงมาแลว เพราะความอวดดยกตนขมผอน ขอใหทานเลาเรองทประสบมาใหสมาชกในกลมฟง และเลอกเรองทกลมเหนวานาประทบใจมา 1 เรองเพอนำเสนอตอทประชมใหญ” เปนตนซงจะทำใหเนอหาทนำเสนอนาสนใจมากขนแตทสำคญกวานนกคอสมาชกไดพฒนาการทำงานรวมกน พฒนาบคลกภาพของตน พฒนาความรทกษะ และเจตคตอยางสอดคลองควบคซงเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนรจากประสบการณบทบาทของผสอนในการจดประสบการณการเรยนร ใหแกผเรยน การจดประสบการณการเรยนร (facilitating) จะตางจากการสอนแบบเกา การเรยนรจากกจกรรมทอยบนพนฐานของประสบการณของผเรยนไปสโลกของความเปนจรงนน เปนกระบวนการของการจดประสบการณการเรยนร ซงหากไรประสทธภาพจะทำใหการเรยนร ไมเกดผลสมฤทธ การเรยนรจะเนนทกระบวนการกลม ผทำหนาทเปนผอำนวยการจดประสบการณการเรยนร จงตองเขาใจเรองกลมสมพนธดวยซงจะมความยดหยนมากกวาการสอนเนอหาเฉพาะเจาะจง ผสอนจะตองเตรยมกจกรรมและเทคนคทหลากหลายเพอใหสอดคลองกบขนตอนของกลมและสถานการณ


บทบาทของผเรยนในการจดประสบการณการเรยนร การเรยนรจากประสบการณจะเปนรปแบบทเนนผเรยนเปน

ศนยกลาง ความรบผดชอบเรองการเรยนรเปนของผเรยนเอง ไมใชของ

ครผสอนหรอผจดประสบการณการเรยนร (facilitator) ในสถานการณ

การเรยนร ผเรยนจะตองเปนคนปฎบต จะตองกระตอรอรนทจะตดสนใจ

รวมกนวาจะทำอะไร และจะทำอยางไร ผเรยนจะตองแสดงบทบาทเปน

ผมสวนรวมในการเรยนรภายในหองเรยน และผเรยนจะตองตระหนกวา

เราจะเรยนรโดยลำพงไม ไดแลว เชนเดยวกบในสถานการณการปฎบต

งานจรงเราจะตองเรยนรจากผอนเชนเดยวกบทผอนกจะตองเรยนรจาก

เราดวยในรปแบบการเสนอแนวความคดเหน การทำปฎกรยาตอบสนอง

การเลาถงประสบการณทมอยการใหขอวจารณเกยวกบพฤตกรรมตางๆ

การสวมบทบาทเปนผเรยนและเปนผใหแนวทางเพอจะสรางทฤษฎปฎบต

ของตนเองกจกรรมเพอดงประสบการณของผเรยนจะถกจดเตรยมขนมา

เพอผเรยนจะไดทดสอบดวยพฤตกรรมของตนเองเพอนำไปสทฤษฎปฎบต

เปนการทดลองปฎบตเพอดวาอะไรทจะไดผล สรางทกษะ และสราง

ทฤษฎปฎบตจากประสบการณของตนเอง สงสำคญทจะตองจดจำวา

ประสบการณอยางเดยวจะไมเปนประโยชนจะตองเรยนรจากการประสม

ประสานประสบการณและการรบร รวมถงสรปความคดรวบยอด

ประสบการณของตวผเรยนเองดวย

ขอควรคำนงถงในการประยกต ใชทฤษฎการจดประสบการณการเรยนร 1. การเรยนรจากประสบการณกอใหเกดความสนกสนานใน

การเรยนการสอน แตการจดกจกรรมอาจสบสนซบซอนกอใหเกดสภาพ


ทผเรยนไมสามารถดงเอาความรทมประสบการณจรง ๆ ออกมาจากการจดกระบวนการเรยนร ได 2. การประเมนประสทธภาพของการเรยนรจากประสบการณนน ยงไมมขนตอนทชดเจนเปนทยอมรบ ผดำเนนกจกรรมควรตองพจารณาวาวธการเรยนรจากประสบการณนน ดำเนนการไปอยางไรวธการประเมนผลจะตองหลากหลาย และจะตองอยบทพนฐานของเกณฑทเหมาะสมกบการเรยนรจากประสบการณ ไม ไดจะเกดอยแตการหาคำตอบทถกตอง 3. ผจดกจกรรมการเรยนรควรตองพจารณากอนวาเราตองการใหเขาเรยนรอะไร และทำไมถงตองการใหเขารสงนน ๆ การหาความจำเปนในการเรยนการสอน หรอการฝกอบรม และการกำหนดความคาดหวงทเปนจรงสมเหตสมผล จงเปนสงสำคญเพราะเทากบเปนการวางกรอบประสบการณการเรยนร ใหแกผสอนและผเรยน การเชอมโยงกจกรรมตางๆ ไปสวตถประสงคการเรยนร จงเปนสงสำคญ อยางยงเมอสถานการจำลองเหลานนจะถกใชเพอดงประเดนตาง ๆ ของการเรยนรออกมาจากผเรยน 4. การทจะใหการเรยนรเกดขนไดผเรยนควรมสวนรวมในการกำหนดผลของการเรยนรทคาดวาจะไดรบและใหเสนอแนะเพมเตมไดการออกแบบการเรยนรควรจะมการยดหยนพอสมควร เนองจากผลลพธของการเรยนรทกษะขยายกวางออกไปในระหวางขนตอนการออกแบบและการนำออกไปปฎบตซงจะมผลทำใหการเรยนการสอนไมบรรลวตถประสงคในการเรยนรทกำหนดตงไวแตแรก ทงนเราสามารถปองกนไดดวยแผนการทำงาน หรอสญญาทกำหนดความคาดหมาย ความรบผดชอบชวงเวลาทเหมาะสม และผลลพธของโครงการ หรอพนธกจของสมาชกทกคนทจะสมผสกบประสบการณ ความรความรบผดชอบ และกำหนดสญญาและขนตอนทจะนำมาใชในสถานการณทอาจจะเกดขนมา


สรป 1. การเรยนรจากประสบการณ เปนกระบวนการสรางความรทกษะและเจตคตดวยการนำเอาประสบการณเดมมาบรณาการ เพอสรางการเรยนรใหม 2. ผสอนจดกจกรรมการเรยนรบนพนฐานของประสบการณผเรยนและผเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนรนน 3. ในการจดกจกรรมการเรยนร ผสอนจะนำเสนอประสบการณทเปนรปแบบใหผเรยนเพอใหผเรยนแสดงความคดเหนสะทอนจากสงท ไดจากการสงเกตจากการจดกจกรรม และนำผลสรปของสงทเรยนรไปทดลองใชในสถานการณใหม ถงแมวากระบวนการจดความรจากประสบการณจะมวธการและเทคนคหลากหลายทเราสามารถจะเลอกใช ได อยางไรกตามครตองไมสบสนกบรปแบบตางๆเหลานนเพอใหผเรยนไดเขาใจวาการเรยนรจากประสบการณนนคออะไร และอะไรไมใชการเรยนรจากประสบการณเพราะกระบวนการจดความรจากประสบการณเปนสงทวงการศกษาผใหญและการฝกอบรมยงถกเถยงกนถงความมประสทธภาพของวธการทดำเนนการอยซงมขอพงระมดระวงในการนำไปประยกตใช สรปและเรยงเรยง สภาพรรณนอยอำแพง เอกสารและแหลงอางอง ราณรชนพงษ.2547.“การเรยนรจากประสบการณ”สารานกรมศกษาศาสตร เฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ในมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 6 รอบ. กรงเทพฯ : คณะ ศกษาศาสตร,มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,หนา42-49.


ความนำ การเรยนรแบบเปด(OpenLearning)เปนกระบวนการเรยนรทเปดโอกาสทางการศกษาโดยยดปรชญาการศกษาทเนนผเรยนเปนสำคญเปนกระบวนการเรยนทผเรยนสามารถเลอกวธการ เวลา และสถานทตลอดจนสงทจะเรยนไดเองอาจใชอธบายหลกสตรทจดใหมความยดหยนสนองความตองการของผเรยน และขจดอปสรรคการเรยนแบบชนเรยนโดยการยดผเรยนเปนศนยกลางความหมาย เรส (Race, 1995) กลาววา การเรยนทางไกลเปนสวนหนงของการเรยนรแบบเปด เนองจากการเรยนรแบบเปด เกดขนไดในขณะทผเรยนและผสอนอย ไกลกน นกการศกษาไดสรปความแตกตางของคำทง 2 วา การเรยนรแบบเปด เปน ปรชญาการศกษา และการศกษาทางไกล เปนระบบการถายทอดเนอหาเพอสนองความตองการของผเรยน

การเรยนรแบบเปด (Open Learning)


การเรยนรแบบเปดและการเรยนทางไกล เปนคำทใชควบคกนมาจนยากทจะใหความหมายแยกจากกนโดยเดดขาดจงขนอยกบการแปลความและการนำไปใชในสถานการณตางๆแนวคดการเรยนรแบบเปด ปจจบนยงมขอถกเถยงทางวชาการของแนวคดการเรยนรแบบเปดอยางไรกดแนวคดทนาสนใจมดงน 1. แนวคดของ เลวส และสเปนเซอร (Lewis และ Spencer,1986) ไดเสนอใหมการประเมนหลกสตรวาหลกสตรนนมความเปนการเรยนรแบบเปดมากเพยงใดจากตวกำหนดตางๆคอ 1.1การไมจำกดรบ 1.2การเรยนท ไหนกได 1.3การเรมเรยนไดทกเวลา 1.4การสอนตามความตองการ 1.5การเขาเรยนไดทกเวลา 1.6การเรยงลำดบวชาแบบยดหยน 1.7การมวตถประสงคและเนอหาทกำหนดรวมกนไดระหวาง ผเรยนกบผสอน 1.8การมวธเรยนทกำหนดรวมกน 1.9การมวธประเมนทกำหนดรวมกน 2. แนวคดของเคมเบอร(Kember,1995)ไดเสนอแนวคดของการเรยนรแบบเปดของผใหญ (Open learning for adults) โดยนำเอาแนวคดของLewisและSpencerมาผสมผสานกบแนวคดของKnowles(1990) ในเรองทฤษฎการเรยนรของผใหญ (andragogy) ไดรปแบบการพจารณาการเรยนรแบบเปดของผใหญ


การเรยนรแบบเปดเปนวธการทผเรยนมทางเลอกมอสระในการเรยนการจดการเรยนการสอนแบบเปดจงมลกษณะดงน 1. การรบเขาเรยน 2. โครงสรางหลกสตรเฉพาะตว 3. การเรยนการสอน 4. การประเมนผล 5. วธสอนสรป ประโยชนและความสำคญของการเรยนรแบบเปด l ตอบสนองธรรมชาตของผเรยน l เปดโอกาสใหผเรยนตระหนกถงศกยภาพของตนเอง l ขจดปญหาทางการเรยนการสอน l ตอบสนองความตองการของสงคมปจจบนสรปและเรยบเรยง ศรสวางเลยววารณ เอกสารและแหลงอางอง นฤมลตนธสรเศรษฐ.2547.“การเรยนรแบบเปด”สารานกรมศกษาศาสตร เฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ในมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 6 รอบ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,หนา58-64.


ความนำ เครอขายการเรยนรเปนแนวคดและกระบวนการในการจดระบบความสมพนธระหวางบคคล กลมบคคล ชมชน องคการ และหนวยงานตางๆ ใหเกอกลและเชอมโยงกนเพอใหเกดการแลกเปลยนและแบงปนความรและประสบการณเครอขายการเรยนร คออะไร มผใหความหมายของเครอขายการเรยนร ไวดงน สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ใหความหมายวาเครอขายการเรยนร หมายถงการประสานแหลงความรและขอมลขาวสารการใชทรพยากรธรรมชาต และ การปฏบตงานอยางสอดคลองเชอมโยงกนทงระหวางหนวยงานทรบผดชอบการจดการศกษาในระบบและการศกษานอกระบบและระหวางหนวยงานอนๆทงภาครฐและเอกชนในระดบตางๆตลอดจนระบบการเรยนรอยางไมเปนทางการ เพอสราง แลกเปลยนถายทอด และกระจายความร อยางตอเนอง เพอใหประชาชนมโอกาสไดเรยนรอยางกวางขวางและตอเนองตลอดชวต ตามความตองการของบคคลและชมชน

เครอขายการเรยนร (Learning Network)


เอกวทยณถลางใหความหมายวาเครอขายการเรยนรหมายถง

การทชาวบานรวมตวกนขบคดปญหาของเขา รวมพลงแกปญหา และ

หาผนำขนมาจากหมชาวบานดวยกนเอง แลวรวมตวกนเพอมอำนาจ

ตอรอง มการตอสทางความคด มการเรยนรจากภายนอก มการไปมา

หาสกน เรยนรดงานดวยกน จนกระทงเกดเปนกระบวนการแกปญหาได

การทำมาหากนดขนเศรษฐกจแตละครอบครวดขน

อนรกษ ปญญานวฒน รหน แตงจวง และสกญญา นมานนท

ใหความหมายวา เครอขายการเรยนร หมายถง สภาพการเรยนรอยาง

เปนทางการหรอไมเปนทางการ และระหวางประเทศหรอทวป ตลอดจน

การรบรขาวสาร ผานสอการเรยนรทมอยอยางหลากหลาย ทงประเภท

สอบคคล และสอสารมวลชนประเภทตาง ๆ เชน สอสงพมพ สอเสยง

และภาพ เปนตน ทจะเออใหเกดการเรยนรทมผลตอการดำรงชวต

การเปลยนแปลงสงคมและคณภาพชวตของคน

สวฒน แกวสงขทอง ใหความหมายวา เครอขายการเรยนร

หมายถง การจดระบบและพฒนาใหแหลงความร ซงหมายถง องคกร

สถานประกอบการบคคลศนยขาวสารขอมลสถานทภมปญญาทองถน

ใหสามารถถายโยง เกดกระบวนการเรยนร แลกเปลยนความรซงกนและ

กน หรอใหผสนใจ ไดทงความร ทกษะเกยวกบอาชพ สงคม เศรษฐกจ

เทคโนโลย ศาสนา และศลปวฒนธรรมทเปนของดดงเดม และทพฒนา

แลวทมอยในชมชนอำเภอจงหวด

ประทปอนแสงใหความหมายวาเครอขายการเรยนรหมายถง

ขอบเขตแหงความสมพนธของกจกรรมการเรยนรทมลกษณะประสาน

ตดตอสมพนธเชอมโยงอยางตอเนองในกจกรรมใดกจกรรมหนง หรอ

หลายกจกรรมระหวางคนกบคนคนกบกลมและกลมกบกลม


นอกจากน สำนกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษา

ตามอธยาศยไดใหความหมายของเครอขายการเรยนร ไววา เปนการ

เชอมโยงประสานสมพนธแหลงความรตางๆเขาดวยกนเพอการรบและ

สงตอ หรอถายทอดความรประเภทตาง ๆ ไปยงประชาชนอยางตอเนอง

ตลอดเวลา

แนวคดเครอขายการเรยนร โดยทเครอขายการเรยนรเปนกระบวนการหรอกลไกทกอใหเกด

กระบวนการเรยนร โดยการแบงปนความรและประสบการณ จงมผเสนอ

แนวคดไวดงน

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต เสนอวา ในวถการ

ดำรงชวตของมนษย มกระบวนการเรยนรเกดขนตลอดเวลา โดยเรยนร

จากประสบการณ สงแวดลอมและบคคลรอบขาง ในขณะเดยวกนกได

มการจดระบบการเรยนรและการถายทอดใหสมาชกในสงคมดวยวธการ

ตางกน ในอดตทผานมา ชมชนไดทำหนาทน ทำใหสมาชกของชมชนม

ความร ประกอบอาชพได สามารถสบทอดวฒนธรรมและคานยมไดอยาง

ตอเนอง

วชย ตนศร เสนอวา หวใจสำคญของเครอขายการเรยนรอยาง

หนงคอการถายทอดแลกเปลยนและกระจายความรทเปนภมปญญา

ทองถน เพอสนบสนนการสรางองคความรใหมๆ โดยเฉพาะทเกยวกบ

ชมชน และความรดงเดมทสบทอดกนมาภายในชมชน ในแตละชมชน

มกมความรทมการสะสมและสบทอดกนมา ซงมกเปนความรทเกยวของ

กบวถการดำเนนชวตของชมชนนน ๆ และเปนความรทตงอยบนพนฐาน

ของสภาพทเปนจรงของชมชน


อเนก นาคะบตร เสนอวา ลกษณะหรอรปแบบของเครอขายการเรยนร ไมมกฏเกณฑหรอหลกเกณฑตายตว ประชาชนตองเรยนรจากกนและกน จากความรท ไดจากทอน แลวขยายความรใหผอนทราบดวยเปนการชวยใหเกดการศกษาทหลากหลาย สอดคลองกบ ความตองการของบคคล เครอขายการเรยนรมจดเรมตนทสำคญ คอ การม “เวท” ทจะเชอมโยงคนเขาสการแลกเปลยนเรยนรอยางตอเนอง เครอขายการเรยนรมบทบาทสำคญในการพฒนาชมชนใหเกดความยงยน โดยกอใหเกดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรและแกปญหารวมกน ทำใหคนในชมชนมโอกาสคด วเคราะหหาสาเหต และแนวทางแกไขทดลองปฏบตและสรปบทเรยนรวมกนซงจะชวยใหชมชนสามารถยกระดบการเรยนรในการจดการกบปญหาตางๆใหสงขนได แนวคดในการจดการศกษาใหแกชมชนโดยอาศยเครอขายการเรยนรปรากฏอยางชดเจนยงขนเมอมการประกาศปฏญญาโลกวาดวยการศกษาเพอปวงชน เมอเดอนมนาคม 2533 ซงใหความสำคญกบเครอขายการเรยนรดวยการกำหนดใหมการจดระบบเครอขาย การเรยนร เพอใหประชาชนมโอกาสไดเรยนรอยางกวางขวางและตอเนองตลอดชวต รวมทงสงเสรมและสนบสนนใหมการนำเทคโนโลยททนสมยมาใชเพอขยายบรการการศกษา เพอแลกเปลยนและกระจายความรขอมลขาวสารไปสวงกวางไดอยางรวดเรวสรป ปจจบน เครอขายการเรยนร ไดแพรหลายในทกวงการ เชนมหาวทยาลยเกษตรศาสตรไดสรางรปแบบการเรยนรขน เรยกวา KasetsartUniversity Learning Network : KULN โดยนำทฤษฎของการจดการ


สมยใหมทจะตองหาวธการจดการทด โดยไมมองวาตวเองเปนศนยกลางอยางเดยว แตเปนการมองในลกษณะของพนธมตร (Alliance) ทมหลายๆสวนมาทำงานรวมกนมากขนสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน(สพช.)ภาคใตจดใหมเครอขายการเรยนรPCU(PrimaryCareUnit : การบรการสขภาพปฐมภม) ภาคใต เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรดานสขภาพ และขยายกวางขวางในเรองวฒนธรรม วถชวต การศกษาและดานอน ๆ ทมผลตอการดำรงชวตของคนในภาคใต รวมทงขยายเครอขายไปสภาคอนๆดวยผเรยบเรยงจตพรสทธววฒน หนวยศกษานเทศกเอกสารและแหลงอางอง 1.http://www.onec.go.th/Act/6.32/page01003.htm2. http://www.thai-folksy.com/FolkDat/S-kotai/Ancient-Gold/ 02-Liturature.htm3.http://gotoknow.org/blog/southpcu


ความนำ “ความร คอ พลง หรอความร คอ อำนาจ” ขอความนเปนทยอมรบทเปนสากล ทงภาคธรกจเอกชน และภาคราชการ จากการยอมรบดงกลาวมาสการเนนทปฏสมพนธของคนวามความสำคญในการถายทอดความรกวาเครองมอหรอเอกสารใด แมความรจะถกจดระบบและเวนตอการเขาถงของบคคลตางๆ ดเพยงใดกตาม แตทำอยางไร จงจะสามารถนำความร ไปใชใหเกดมรรคผล เกดประโยชนทเปนรปธรรมตอสงคมความหมาย การจดการความรเปนกระบวนการทองคการยกระดบความรใหคณคาแกทรพยากรความร และจดการทรพยากรความรใหเกดประโยชนสงสดแกองคการ โดยทความรนนจะตองถกตองและสอดคลองกบบคคลและเวลา มการดำเนนกจกรรมทเกยวของกบความร ไดแก การผลตความรการสรางความรและการเผยแพรความรมการแบงปนแลกเปลยนความร ยกระดบความร ใชความรรวมกนในการแกปญหา การวางแผนกลยทธและการตดสนใจ รวมไปถงมการจดการเกยวกบฐานความรของทรพยากรบคคลในองคการ

การจดการความร (Knowledge Management)


ประเภทความร ความรอาจแบงใหญๆได2ประเภทคอ 1. ความรเดนชด(ExplicitKnowledge)เปนความรทอยในรปแบบทเปนเอกสารหรอวชาการอยในตำราคมอปฏบตงาน 2. ความรซอนเรน (TacitKnowledge)เปนความรทแฝงอยในตวคนเปนประสบการณทสงสมมายาวนานเปนภมปญญา โดยทความรทง 2 ประเภทนมวธการจดการทแตกตางกน การจดการ “ความรเดนชด” จะเนนไปทการเขาถงแหลงความร ตรวจสอบและตความไดเมอนำไปใชแลวเกดความรใหม กนำมาสรปไวเพอใชอางองหรอใหผอนเขาถงไดตอไป สวนการจดการ “ความรซอนเรน” นน จะเนนไปทการจดเวทเพอใหมการแบงปนความรทอยในตวผปฏบตงานไดตอไป ในชวตจรง ความร 2 ประเภทนจะเปลยนสถานภาพ สลบปรบเปลยนไปตลอดเวลาบางครงTacitกออกมาเปนExplicitและบางครงExplicitกเปลยนไปเปนTacit “โมเดลปลาท” เปนโมเดลอยางงายของสถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม (สคส.) ทเปรยบการจดการความรเหมอนกบปลาทหนงตวทม3สวนคอ 1. สวน “หวปลา” (Knowledge Vision-KV) หมายถง สวนทเปนเปาหมาย วสยทศน หรอทศทางของการจดการความร โดยกอนทจะทำจดการความรตองตอบให ไดวา “เราจะทำ KM ไปเพออะไร?” โดย“หวปลา”นจะตองเปนของ“คณกจ”หรอผดำเนนกจกรรมKMทงหมดโดยม“คณเออ”และ“คณอำนวย”คอยชวยเหลอ 2. สวน “ตวปลา” (Knowledge Sharing-KS) หมายถงสวนของการแลกเปลยนเรยนรซงถอวาเปนสวนสำคญซง “คณอำนวย”จะมบทบาทมากในการชวยกระตนให “คณกจ” มการแลกเปลยนเรยนร


ความรโดยเฉพาะความรซอนเรนทมอยในตว “คณกจ” พรอมอำนวยใหเกดบรรยากาศในการเรยนรแบบเปนทมใหเกดการหมนเวยนความรยกระดบความรและเกดนวตกรรม 3. สวน “หางปลา” (Knowledge Assets-KA) เปนสวนของ“คลงความร”หรอ“ขมความร”ท ไดจากการเกบสะสม“เกรดความร”ทไดจากกระบวนการแลกเปลยนเรยนร “ตวปลา” ซงเราอาจเกบสวนของ“หางปลา” นดวยวธตางๆ เชน ICT ซงเปนการสกดความรทซอนเรนใหเปนความรทเดนชด นำไปเผยแพรและแลกเปลยนหมนเวยนใช พรอมยกระดบตอไปตวอยาง การทำอตสาหกรรมในครวเรอน เชน งานฝมอ การทำอาหารซงมการสราง เกบ และถายทอดความรและภมปญญาทมในครอบครวจากรนหนงไปสอกรนหนงตอๆกนไปหลายชวคนโดยใชวธธรรมชาตเชนพดคย สงสอน สงเกต จดจำ ซงไมจำเปนตองมกระบวนการทเปนระบบแตอยางใดวธการดงกลาวเชอวาเปนการจดการความรรปแบบหนง อยางไรกตามโลกในยคปจจบนเปนยคของการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในดานตาง ๆ เชน ความร เทคโนโลย การตลาด และความตองการของลกคาและผรบบรการ เปนตน ดงนนการใชวธการจดการความรแบบธรรมชาตอยางเดยวอาจกาวตามโลกไมทน จงจำเปนตองมกระบวนการทเปนระบบเพอชวยใหบคคลในองคกรไดใชความรทตองการไดทนเวลาทนตอเหตการณ เพอเพมคณภาพของผลผลตและบรการรวมทงเพมศกยภาพในการแขงขนขององคกร


ขนตอนหลกของกระบวนการความร (KM) 1. การคนหาความร(KnowledgeIdentification) 2. การสรางและแสวงหาความร (Knowledge Creation andAcquisition) 3. การจดการความรใหเปนระบบ(KnowledgeOrganization) 4. การประมวลและกลนกรองความร(KnowledgeCodificationandRefinement) 5. การเขาถงความร(KnowledgeAccess) 6. การแบงปนแลกเปลยนความร(KnowledgeSharing) 7. การเรยนร(Learning)การจดการความร (KM) ไมมสตรสำเรจ... วธการขนตอนในการสรางองคกรใหเปนองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนรหรอรปแบบการจดการความรของแตละองคกรไมจำเปนจะตองมรปแบบเดยวกน ขนอยกบวาสภาพพนฐานและสงแวดลอมตลอดจนทนทางสงคมทางวชาการ ประสบการณ และวฒนธรรม ฯลฯของแตละองคกร เปนตวกำหนด ดงนน เราจงไมควรกงวลหรอกลวผดพลาดในการหารปแบบ และขนตอนการจดการความรมากจนเกนไปแตสงทควรใสใจ คอเมอดำเนนการแลวเกดการพฒนาคน พฒนางานพฒนามาตรฐานองคกร และเกดการยกระดบองคความรทนำไปใชในการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพมากนอยเพยงใดตางหาก


สรป หากองคกรจะพฒนาตนเองใหเปนองคกรแหงการเรยนรกจำเปนจะตองบรหารจดการความรภายในองคกรใหเปนระบบเพอสงเสรมใหบคลากรเรยนร ไดจรงและตอเนอง หากองคกรใดมการจดการความรโดยไมมการสรางบรรยากาศแหงการเรยนรใหเกดขนภายในองคกร กนบเปนการลงทนทสญเปลาไดเชนกน อยางไรกตาม การบรหารจดการความร มความซบซอนมากกวาการพฒนาบคลากรดวยการฝกอบรมเพราะเปนกระบวนการทตองดำเนนการตอเนองภายหลงจากทบคลากรมความรความชำนาญแลว องคกรจะทำอยางไรใหบคลากรเหลานนยนดถายทอด และแลกเปลยนความรกบผอน และในขนตอนสดทาย องคกรจะตองหาเทคนคการจดเกบความรเฉพาะไวกบองคกรอยางมระบบเพอทจะนำออกมาใชไดอยางมประสทธภาพผเรยบเรยงนายวมลจำนงบตรผอำนวยการสำนกงานกศน.กทม. ประวณรอดเขยวหนวยศกษานเทศก เอกสารและแหลงอางอง ประพนธ ผาสกยด. 2547. การจดการความร ฉบบมอใหมหดขบ. กรงเทพฯ:ใยไหม.วจารณ พานช. 2548. การจดการความร ฉบบนกปฏบต. กรงเทพฯ : สขภาพใจ.สำนกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน. 2550. เอกสารประกอบการ อบรมโครงการพฒนาทรพยากรบคคลเพอเสรมสรางสมรรถนะ การปฏบตงานการศกษานอกโรงเรยน. กระทรวงศกษาธการ : กรงเทพฯ.(เอกสารอดสำเนา)


ภาคผนวก


คณะทำงานจดทำสาระหลกการและกระบวนการจดการศกษา นอกระบบ การศกษาตามอธยาศย และการศกษาตลอดชวต

1. ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษา

2. ศาสตราจารยดร.สมาลสงขศร ทปรกษา

3. ดร.ศรสวาง เลยววารณ ประธาน

4. ดร.ชยยศ อมสวรรณ รองประธาน

5. นายกลธร เลศสรยะกล คณะทำงาน

6. ดร.วศน ศลตระกล คณะทำงาน

7. ดร.ปาน กมป คณะทำงาน

8. รองศาสตราจารยดร.สนองโลหตวเศษ คณะทำงาน

9. ดร.วรยพร แสงนภาบวร คณะทำงาน

10.ดร.อมรา ปฐภญโญบรณ คณะทำงาน

11.ดร.วรฬห นลโมจน คณะทำงาน

12.นางอญชล ธรรมะวธกล คณะทำงาน

13.นางสภาพรรณ นอยอำแพง คณะทำงานและเลขานการ

14.นางสาวประวณ รอดเขยว คณะทำงานและผชวยเลขานการ

15.นางสาวจตพร สทธววฒน คณะทำงานและผชวยเลขานการ

16.ดร.รงอรณ ไสยโสภณ คณะทำงานและผชวยเลขานการ


รายชอผเขาประชมปฏบตการจดทำตนฉบบสาระหลกการ แนวคดประกอบการดำเนนงาน กศน. : คมภร กศน.

ระหวางวนท 16-19 มถนายน 2551 ณ โรงแรมนนทบรพาเลซ จงหวดนนทบร

1. ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาสำนกงานกศน.

2. ดร.ศรสวาง เลยววารณ หวหนาหนวยศกษานเทศน

3. ดร.ชยยศ อมสวรรณ ผเชยวชาญดานการพฒนาหลกสตร

4. นายวชรนทร จำป ผเชยวชาญดานเผยแพรทางการศกษา

5. นายวมล จำนงบตร ผอ.สำนกงานกศน.กรงเทพมหานคร

6. นางสาวลดดาวลย เลศเพญเมธา ผอ.สำนกงานกศน.จงหวดนครนายก

7. ดร.วเลขา ลสวรรณ ผอ.สำนกงานกศน.จงหวดเชยงราย

8. ดร.อจฉรา สากระจาย ผอ.สำนกงานกศน.จงหวดกาฬสนธ

9. นายวระกล อรณยะนาค ผอ.สำนกงานกศน.จงหวดนนทบร

10.นายพล ศรกลยา ผอ.กศน.เขตสวนหลวง

11.นางชญาณ ใหญสงเนน สำนกงานกศน.จงหวดอดรธาน

12.นายอกฤษฎ ทองสนทร สถาบนสงเสรมและพฒนานวตกรรม

การเรยนร

13.นายกฤตพฒน แสงทอง กลมสงเสรมปฏบตการ

14.ดร.รงอรณ ไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

15.นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน


16.นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

17.นางกนกพรรณ สวรรณพทกษ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

18.นางลกขณา นลกลำ กลมการเจาหนาท

19.นายสมบต ควฮก ศนยเทคโนโลยทางการศกษา

20.ดร.ปยะพงษ ไสยโสภณ คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

21.นางอญชล ธรรมะวธกล ศกษานเทศกเชยวชาญ

22.นางสภาพรรณ นอยอำแพง ศกษานเทศกเชยวชาญ

23.นางสาวประวณ รอดเขยว ศกษานเทศกเชยวชาญ

24.นางสาวจตพร สทธววฒน ศกษานเทศกชำนาญการพเศษคณะบรรณาธการ 1. ดร.ศรสวาง เลยววารณ หนวยศกษานเทศกสำนกงานกศน.2. นางสภาพรรณ นอยอำแพง หนวยศกษานเทศกสำนกงานกศน.3. ดร.รงอรณ ไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ชื่อหนังสือสารบ ญ หน า บทนำ 1 l การศ กษา...

Documents