งานสถาปัตยกรรมไทย

THAI ARCHITECTURE

สถาปัตยกรรมไทย

สืบทอด+ความเชือ่สถาปัตยกรรมไทยเปน็สิง่ก่อสรา้งทีป่ระกอบด้วยความเชื่อและประโยชนใ์ช้สอย อาคารมีฐานณานศุกัค์ต่างๆ สามารถบอกถงึชนชัน้และฐานะของผูอ้ยู่

ARD ๓๖๐๑

หมวดหมู่สถาปตัยกรรมไทย แบ่งตามลักษณะการใชง้านได้ 2 ประเภท คือ ได้แก่- บ้านเรือน ตาํหนกัวงั และพระราชวงั - สถาปตัยกรรมที่เกี่ยวข้องศาสนา

ฐานานุศักดิ์ในงานสถาปัตยกรรมไทย จึงควรหมายถึงการแสดงฐานะและตําแหน่งหน้าที่ของบุคคลให้ปรากฏในสังคมโดยอาศัยรูปแบบและลักษณะศิลปะทางสถาปัตยกรรมไทยเป็นเครื่องบ่งชี้ More: http://www.portfolios.net/forum/topics/2988839:Topic:897124#ixzz4IIvtcEBH

THAI ARCHITECTURE

สถาปัตยกรรมไทยหมวดหมู ่ตามลักษณะการใชง้านได ้2 ประเภท คือ ได้แก่

- บ้านเรอืน ตําหนักวัง และพระราชวัง บ้านเรอืน ตําหนกั วังและพระราชวงั เป็นตน้ บ้านหรอืเรอืนเปน็ทีอ่ยู่อาศัยของสามัญชน ธรรมดา

ทั่วไป ซึ่งมทีัง้เรือนไม ้และเรอืนปนู ลักษณะของเรอืนไม้มอียู่ 2 ชนิด คือ

- เรือนเครือ่งผกู เป็นเรอืนไมไ้ผ ่ ปูด้วยฟากไมไ้ผ ่ หลังคามงุด้วย ใบจาก หญา้คา หรอืใบไม ้ อีกอยา่งหนึ่งเรยีกวา่

- เรือนเครือ่งสับ เปน็ไมจ้รงิทัง้เนือ้ออ่น และเนือ้แข็ง ตามแต่ละทอ้งถิ่น หลังคามุงด้วยกระเบือ้งดินเผา พื้นและฝาเปน็ไม้จรงิทัง้หมด ลักษณะเรอืนไม้ของไทยในแต่ละทอ้งถิน่แตกต่างกนั ลักษณะสําคัญรว่มกนัคือ เป็นเรอืนไมช้ั้นเดยีว ใต้ถุนสูง หลังคาทรงจั่วเอยีงลาดชนั ตําหนัก และวัง เป็นเรอืนทีอ่ยูข่องชนชัน้สูง พระราชวงศ ์ หรือ ใช้เรยีกทีป่ระทบัชัน้รอง ของพระมหากษัตรยิ ์ สําหรบัพระราชวงัเปน็ทีป่ระทบัของพระมหากษัตริย ์ พระทีน่ั่ง เป็นอาคารที่มีทอ้งพระโรงซึง่มทีีป่ระทบัสําหรบัออกวา่ราชการ หรือกจิการอืน่ ๆ

เรือนเครือ่งผกู

เรือนเครือ่งสบั

ตําหนัก และวัง

THAI ARCHITECTURE

สถาปตัยกรรมทางศาสนาสถาปัตยกรรมทางศาสนาซึง่สว่นใหญอ่ยู่ในบรเิวณพืน้ทีส่งฆ ์ที่เรียกว่า วัด ซึ่งประกอบไปด้วย

สถาปัตยกรรมหลายอย่าง ได้แก่ โบสถ์ เป็นทีก่ระทาํสงัฆกรรมของพระภิกษุ วิหารใช้ประดิษฐานพระพทุธรปูสาํคัญ และกระทาํสงัฆกรรมด้วยเหมือนกัน กุฎิ เป็นทีอ่ยู่ของพระภิกษุ สามเณร หอไตร เปน็ที่เก็บรักษาพระไตรปฎิก และคัมภีร์สาํคัญทางศาสนา หอระฆงัและหอกลอง เป็นทีใ่ช้เก็บระฆงัหรอืกลองเพือ่ตีบอกโมงยาม หรือเรยีกชุมนมุชาวบา้น สถูปเปน็ทีฝ่งัศพ เจดีย์ เป็นทีร่ะลกึอันเกี่ยวเนือ่งกับศาสนา

พระอโุบสถภาคเหนอื พระอโุบสถภาคกลาง พระอโุบสถภาคอสีาน

THAI ARCHITECTURE

สถาปตัยกรรมทางศาสนา วัด ซึ่งประกอบไปด้วยสถาปตัยกรรมหลายอย่าง วัดแบ่งออกเปน็ 2

ประเภท ได้แก่ - วัดอรัญวาสี- วัดคามวาสี

สถาปัตยกรรมทางศาสนาสถาปัตยกรรมทางศาสนาซึง่สว่นใหญ่อยู่ในบรเิวณพืน้ทีส่งฆ ์ที่เรียกว่า วัด ซึ่งประกอบไปด้วยสถาปัตยกรรมหลายอย่าง ได้แก่ เขตพทุธาวาส- เจดีย์- วิหาร- หอระฆงั

สถูปเปน็ที่ฝังสพ เจดยี ์เป็นที่ระลกึอนัเกีย่วเนือ่งกบัศาสนา ซึ่งแบง่ได ้4 ประเภท คือ 1. ธาตุเจดยี ์หมายถึง พระบรมธาตุ และเจดยีท์ีบ่รรจุพระบรมสารีริกธาตขุองพระพทุธเจ้า 2. ธรรมเจดยี ์หมายถึง พระธรรม พระวนิยั คําสั่งสอนทุกอย่างของพระพทุธเจ้า 3. บริโภคเจดยี ์หมายถึง สิ่งของเครื่องใชข้องพระพทุธเจา้ หรือ ของพระภกิษสูงฆไ์ดแ้ก่ เครื่องอฐับรขิารทั้งหลาย 4. อุเทสิกเจดยี ์หมายถึง สิ่งที่สร้างขึน้ เพื่อเปน็ที่ระลึกถึงองคพ์ระพทุธเจ้า เช่น สถูปเจดยี ์ณ สถานที่ทรงประสตู ิ ตรัสรู้ แสดงปฐมเทศนา ปรินิพพาน และรวมถึงสัญลักษณ์อยา่งอืน่ เช่น พระ พุทธรูป ธรรมจกัร ต้นโพธิ ์ เปน็ตน้

วัด ซึ่งประกอบไปด้วยพืน้ที ่3 ได้แก่ เขตพทุธาวาสเขตสงัฆาวาสเขตสาธารณะ

THAI ARCHITECTURE

เขตสงัฆาวาส- กุฎิที่อยู่อาศัย- หอฉัน- การเปรยีญ- หอไตรเขตสาธารณะ- ลาน- เมรุ

วัดป่าป๋วย ม.3 บ้านป่าป๋วย ต.บ้านโฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.ลําพูน

THAI ARCHITECTURE

เขตสังฆาวาส- กุฎิที่อยู่อาศยั- - กุฎิเดียว- - กุฎิแถว- - คณะกุฎิ

กัปปิยกุฎิ เรือนโรง ที่เก็บสิ่งของ อาหาร หรือที่ใช้โรงครัวประกอบหุ้งต้มวัจจกุฎี อาคารทีพระภิกษุใช้ขับถ่ายชันตาฆรหรือเรือนไฟ เรื่อนที่ใช้เก็บที่รักษาไฟ และใช้ต้มนํ้า

เขียงหินสําหรับปัสสาวะ พบที่อนุราธปุระ ลังกา

สถาปตัยกรรมทางศาสนา

THAI ARCHITECTURE

เอกลักษณ์สถาปตัยกรรมไทย“สถาปัตยกรรมไทย มีลักษณะปน็เอกลกัษณะของตนเอง ไม่ว่าผู้ใด เมื่อได้เหน็อาคารทีม่ลีกัษณะเชน่นี ้ก็จะบอกได้ทนัที่ว่า นี้คือ สถาปัตยกรรมไทย”

.....งานสถาปตัยกรรมไทยแบบประเพณีทีส่มบรูณ์ เป็นงานศลิปที่ตอบสนองประโยชนใ์ช้สอย มีเอกลักษณ์ที่แสดงความเปน็ไทยอย่างชัดเจน เป็นทีร่วบรวมงานศลิปะแขนงตา่งๆเขา้ด้วยกัน........

......สถาปัตยกรรมไทยแบบประเพณี เป็นงานทีม่ีกระบวนการออกแบบและระเบยีบวิธใีนการออกแบบทีส่บืทอดมาแต่โบราณของไทยเพือ่สนองประโยขนใ์ช้สอยและคตคิวามเชื่อ........

ความงามในงานสถาปตัยกรรมไทยความงาม เกิดจากมมุมองหรอืทศันคติของผูม้องเปน็ความรูส้ึก ความประทบัใจ แต่ละคนจะแตกแตง่กนัไป

THAI ARCHITECTURE

สถาปัตยกรรมไทยความเข้าใจ ที่จะทําใหเ้ขา้ถงึความงามในงานสถาปตัยกรรมไทย

ความงามของรปูทรง เมื่อพิจารณาจากรูปทรง จัดได้ 3 ประเภท

รูปทรงไม้รูปทรงปนูรูปทรงผสมไม้ปนู

- องค์ประกอบของงานสถาปตัยกรรมไทย- กระบวนการและระเบยีบวิธใีนงานสถาปตัยกรรมไทย- รูปรา่ง รูปทรง ขนาดและสดัส่วน จังหวะและลีลา- คติความเชือ่ และการสอืความหมาย - ประโยชนใ์ชส้อย

THAI ARCHITECTURE

องค์ประกอบสถาปัตยกรรมไทย

THAI ARCHITECTURE

องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม หมายถึง อาคารหรือกลุ่มอาคารรวมทั้งส่วนตา่งๆที่เกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กัน นํามาประกอบขึ้นเป็นงานสถาปัตยกรรมประเภทหนึ่งแล้ว สามารถสื่อให้งานสถาปัตยกรรมชิ้นนัน้ๆสะท้อนออกมาถึงคุณลักษณะ ในแง่ของประโยชน์ใช้สอย หรือความงาม หรือคติความหมาย หรือทุกอย่างรวมกัน

องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม

องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่สําคัญอยู่ 2 ลักษณะคือ1. องค์ประกอบแผนผัง หมายถึง ลักษณะทางกายภาพในแนวระนาบทางนอน ที่บ่งบอกถึงที่ตั้ง ขนาดพื้นที่ว่าง ขอบเขต

และความสัมพันธ์ ระหว่างส่วนประกอบต่างๆที่ประกอบกันขึ้นในผัง ซึ่งแตกต่างกันตามความต้องการของแนวความคิดในการออกแบบ ในงานพุทธศาสนา สถาปัตยกรรมของไทย มีการแบ่งพื้นที่ภายในออกเป็น เขตพุทธาวาส เขตสังฆาวาส และเขตธรณีสงฆ์ โดยแต่ละเขตก็มี องค์ประกอบแผนผัง ที่มีแบบอย่างลักษณะเฉพาะตัว ตามหน้าที่ของประโยชน์ใช้สอยหรือคติสัญลักษณ์ในทางพุทธศาสนา

2. องค์ประกอบอาคาร หมายถึง ส่วนของอาคารที่ประกอบหรอืประดับตกแต่งขึ้นด้วยองค์ประกอบยอ่ยต่างๆ เพื่อให้อาคารสามารถคงอยู่ได้อย่างมั่นคงแข็งแรง ทั้งมีความประณีตงดงาม และสื่อแสดงออกถึงความหมายหรือคติในทางพุทธปรัชญาได้อย่างสมบูรณ์

องค์ประกอบทางวางผังทางสถาปัตยกรรม

องค์ประกอบทางอาคารสถาปัตยกรรม

THAI ARCHITECTURE

สถาปัตยกรรมไทยองค์ประกอบอาคารจําแนกออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ

2.1 องค์ประกอบโครงสร้าง หมายถึง ชิ้นส่วนของวัสดุต่างๆ ที่นํามาต่อ หรือยึดโยง หรือประกอบรวมกันขึ้นเป็นโครงร่างของอาคาร ตามกรรมวิธีหรือกระบวนการก่อสร้างที่เป็นระบบ ภายใต้กฎเกณฑ์และระเบียบแบบแผนทางการช่างของกลุ่มชนหรือสังคมนั้น ๆ ซึ่งโครงสร้างของอาคารในงานสถาปัตยกรรมไทย จะมีองค์ประกอบสําคัญอยู่ 3 ส่วน ได้แก่

2.1.1 องค์ประกอบโครงสร้างส่วนฐาน ได้แก่ องค์ประกอบของโครงสร้างของอาคารที่ประกอบกันขึ้นเป็นส่วนฐานอาคาร เพื่อทําหน้าที่รับนํ้าหนักที่ถ่ายจากส่วนบนที่อยู่เหนือพืน้เรือนขึ้นไป ก่อนถ่ายลงสู่ดิน อาคารทางศาสนาของไทยนั้น นิยมใช้อิฐหรือศิลาแลงก่อเป็นแผงตันแล้วประดับตกแต่งให้เป็น ฐาน ที่มีรูปแบบชนิดต่างๆตามคติสัญลักษณ์ เช่น ฐานบัว ฐานสิงห์ ฯลฯ องค์ประกอบที่สําคัญส่วนนี้ คือ พื้น ฐานราก

2.1.2 องค์ประกอบโครงสร้างส่วนเรือน ได้แก่ องค์ประกอบของโครงสร้างอาคารที่ประกอบกันขึ้นเป็นตัวเรือน เพื่อทําหน้าที่ยึดต่อเป็นผืนผนังสําหรับห่อหุ้มอาคาร รวมทั้งรับนํ้าหนักที่ถ่ายลงมาจากส่วนหลังคา ก่อนถ่ายผ่านลงไปสู่ส่วนฐานเรือนต่อไป องค์ประกอบที่สําคัญส่วนนี้ คือ เสา ผนัง ประตู-หน้าต่าง2.1.3 องค์ประกอบโครงสร้างส่วนหลังคา ได้แก่ องค์ประกอบต่างๆของโครงสร้างอาคารที่อยู่เหนือส่วนเรือนขึ้นไป ประกอบเข้ากันเป็นโครงหลังคา เพื่อทําหน้าที่ปกคลุมพื้นที่ว่างส่วนล่างลงมา องค์ประกอบที่สําคัญในส่วนนี้ คือ ขื่อ แป จันทัน อกไก่ ดั้ง เต้า คันทวย

องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม

THAI ARCHITECTURE

2.2 องค์ประกอบตกแต่ง หมายถึง ส่วนประกอบต่างๆที่ทําขึ้นเพื่อเสริมแต่งให้อาคาร มีความสวยงามยิ่งขึ้น สามารถแยกย่อยออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ

2.2.1 องค์ประกอบตกแต่งจริง หมายถึง การประดับตกแต่งที่ทําขึ้นบนส่วนต่างๆของอาคารที่ไม่ใช่เป็นองค์ประกอบโครงสร้างหลักโดยตรง แต่เป็นการประดับแต่งเพิ่มเข้าไปเพื่อให้อาคารนั้นๆ มีความสมบูรณ์ทั้งในเชิงความงามและความหมายยิ่งขึ้น เช่น จิตรกรรมฝาผนัง ดาวเพดาน ช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ บราลี บัวหัวเสา ฯลฯ องค์ประกอบประเภทนี้หากไม่คํานึงถึงความต้องการในเชิง คติความเชื่อ ความหมายหรือมโนปรัชญา สําหรับอาคารแลว้ อาจจะมีหรือไม่ก็ได้ เพราะไม่ได้มีบทบาทหน้าที่สําคัญต่อความมั่นคงแข็งแรงของอาคารโดยตรง

2.2.2 องค์ประกอบตกแต่งเสริม หมายถึง การประดับตกแต่งที่ทําเสริมขึ้นบนส่วนขององค์ประกอบที่เป็นโครงสร้างสําคัญของอาคารนั้นๆ เช่น คันทวย หน้าบัน ตัวลํายอง เชิงชาย ฯลฯ ทั้งนี้เพื่อให้องค์ประกอบย่อยเหล่านั้น นอกจากจะมีความประณีตงดงามขึ้นแล้ว ยังแฝงความหมายที่เป็นเชงิสัญลักษณ์อีกด้วย เช่น คันทวยที่แกะสลักเป็นรูปนาคหรือมกร เสาที่ทําส่วนปลายเสาเป็นรูปบัว อย่างที่เรียกว่า บัวหัวเสา ฯลฯ องค์ประกอบเหล่านี้จึงทําหน้าที่ 2 บทบาทในเวลาเดียวกันคือ เป็นทั้ง องค์ประกอบทางโครงสร้าง และ องค์ประกอบตกแต่ง

องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม

THAI ARCHITECTURE

สถาปัตยกรรมไทยที่มาของแหล่งข้อมูลhttp://www.oknation.net/blog/Fai716TU70/2008/01/22/entry-1http://www.arch.chula.ac.th/departments_ta.phphttp://www.archdept.com/http://www.museum-press.com/content--4-5600-107314-1.htmlhttp://knowledge.eduzones.com/knowledge-2-12-45193.htmlพ.พรหมพิจติร,พุทธสถาปัตยกรรมไทย ภาคตั้น,พระนคร:โรงพิมพ์พระจันทร์,2495สมคิด จิระทัศกุล,วัด:พุทธศาสนสถาปัตยกรรมไทย,กรุงเทพฯ:โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาตร์,2537 สมใจ นิ่มเล็ก,เครื่องบน และงานประดับบางประการของสถาปัตยกรรมไทย,นครปฐม:โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปากร,2536สันติ เล็กสุขุม,ศิลปสุโขทัย,กรุงเทพฯ:สํานักพมิพ์เมืองโบราณ,2540สุภัทรดิศ ดิศกุล,หม่อมเจ้า,ศิลปประเทศไทย,กรุงเทพฯ:อมรินทร์การพิมพ์,2528 สมใจ นิ่มเล็ก,ราชบัณฑิตชาวสวน,กรุงเทพฯ:21 เซ็นจูรี,2555 เสนอ นิลเดช,ประวัติสาสตร์สถาปัตยกรรมไทย,กรุงเทพฯ:โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์,2541 สมภพ ภิรมย์ ร.น.,บ้านเรือนไทย,กรุงเทพฯ:โรงพิมพ์คุรุสภา,2538สมคิดจิระทัศนกุล,“พระอุโบสถและพระวิหารในสมัยพระบาทสมเดจ็พระจอมเกลา้เจา้อยู่หัว”วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตร์มหาบัณฑิตภาควิชาศิลปสถาปัตยกรรม มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2533, หน้า 258