1

บทท 5

ระบบตนทนกระบวนการ (Process Costing)

• ความหมายของระบบตนทนกระบวนการ

• การผลตแบบกระบวนการ

• ลกษณะของบญชตนทนกระบวนการ

• การรวบรวมตนทนตาง ๆ ในการผลต

• การจดทารายงานตนทนการผลต

2

ความหมายของระบบตนทนกระบวนการ

ระบบตนทนกระบวนการ = ระบบตนทนชวงการผลต

วธคดตนทนสาหรบกจการอตสาหกรรมทมการผลตตอเนองกนไป

ไมสามารถแยกไดวาสวนใดของการผลตเปนของชนงานใด

เปนการผลตแบบจานวนมาก (Mass Production)

3

การผลตแบบกระบวนการ

1. การผลตตามลาดบขน (Sequential Processing) 2. การผลตแบบคขนาน (Parallel Processing) 3. การผลตแบบเลอกขนตอน (Selective Processing)

4

การผลตตามลาดบขน (Sequential Processing)

• ลกษณะการผลตทผลตภณฑจะผานชวงการผลตตาง ๆ

ตามลาดบ ตนทนการผลตของชวงการผลตหนงจะโอนตด

ผลตภณฑไปจนกวาจะสาเรจเปนสนคาสาเรจรปซง

ผลตภณฑประเภทนจะเปนกจการทตองการลกษณะการ

ผลตทเหมอนกน เชน แปง นาตาล ขนมปง ปนซเมนต

กระดาษ

1 2 3

5

การผลตแบบคขนาน (Parallel Processing)

• ลกษณะการผลตประเภทนจะผลตสนคามากกวาหนงชนด

ผานชวงการผลตตาง ๆ กน หลงจากผลตรวมกนมาถงจด

ๆ หนง เชน อตสาหกรรมกลนนามน ปลากระปอง ผลไม

กระปอง

1

3

2

4

5

6

การผลตแบบเลอกขนตอน (Selective Processing)

• ลกษณะของสนคาจะผานขนตอนของชวงการผลตเปน

บางขนตอน หรอ ทกขนตอน เชน โรงงานเนอสตว

อตสาหกรรมปโตรเคม

1

2

3

4

5

6

7

ลกษณะของบญชตนทนกระบวนการ 1. การรวบรวมขอมลหรอการสะสมตนทนจะจดทาเปนแผนก

2. แตละแผนกจะตองมการรวบรวมตนทนวตถดบ คาแรงงานและคาใชจายในการผลตทเกดขนเขาบญชงานระหวางทาในแตละงวด

3. รวบรวมขอมลหนวยทผลตเสรจในแตละแผนก และในกรณทมงานระหวางทาคงเหลอ ณ วนทสนงวด ตองปรบหนวยของงานระหวางทาใหอยในรปของหนวยเทยบสาเรจรป

4. คานวณตนทนตอหนวยของแผนกตาง ๆ ในแตละงวด

5. ตนทนรวมของผลตภณฑทผลตเสรจในแตละแผนกจะถกโอนออกจากบญชงานระหวางทาไปยงแผนกถดไป

6. ตนทนรวมและตนทนตอหนวยของแตละแผนกจะรวบรวมในแตละงวดบญชทก 1 เดอน และนาไปแสดงไวในงบตนทนการผลต

8

การรวบรวมตนทนตาง ๆ ในการผลต

1. วตถดบทางตรง

• วตถดบทใชในการผลต

= วตถดบคงเหลอตนงวด + ซอวตถดบสทธ – วตถดบคงเหลอตนงวด

• ซอวตถดบสทธ = ราคาซอ + คาขนสงเขา – สงคน - สวนลดรบ

2. คาแรงงานทางตรง

3. คาใชจายการผลต

9

การจดทารายงานตนทนการผลต

ขนท 1 จดทารายงานจานวนหนวยผลตหรอปรมาณผลต ในรปของหนวยนบได (หนวย)

ขนท 2 คานวณหาหนวยเทยบสาเรจรป (Equivalent Unit) ของวตถดบทางตรง และตนทน

แปรสภาพ(คาแรงงานทางตรง + คาใชจายการผลต)

ขนท 3 รวบรวมตนทนทเกดขนในแผนกประจางวด <วตถดบทางตรง และตนทนแปร

สภาพ(คาแรงงานทางตรง + คาใชจายการผลต)>

ขนท 4 คานวณหาตนทนตอหนวยเทยบสาเรจรป (Cost per unit equivalent) ของตนทนท

ไดรบโอนมา <วตถดบทางตรง และตนทนแปรสภาพ(คาแรงงานทางตรง + คาใชจาย

การผลต)> โดยนาขอมลขนท 3 หาร ดวยจานวนหนวยทคานวณไดในขนท 2

(บรรทดสดทาย)

ขนท 5 สรปตนทน โดยการคานวณตนทนผลตภณฑทโอนออก และงานระหวางทาปลาย

งวด เปนการนาขอมลในขนท 4 คณ กบหนวยเทยบของผลตภณฑทโอนออกและ

งานระหวางทาปลายงวด โดยยอดรวมทหาไดจะตองเทากบยอดรวมขนท 3

10

รปแบบของรายงานตนทนการผลต

1. วธถวเฉลยถวงนาหนก (Weighted Average Method) เปนการคดตนทนเพยงยอดเดยว โดยรวมงานระหวางทาตนงวดกบตนทนท

เกดขนเปนการผลตของงวดปจจบน

2. วธเขากอน-ออกกอน (first-in-first-out : FIFO) วธนจะถอวาระหวางทาตนงวดเปนผลตภณฑทแยกตางหากจากผลตภณฑท

ผลตและเสรจในงวดปจจบน ดงนน ระหวางทาตนงวด จะแยกเปน 2 สวน คอ

เปนตนทนของระหวางทาตนงวดยกมา กบ ตนทนทเพมเขาไปในงวดปจจบน

เพอใหงานระหวางทานนแลวเสรจเปนผลตภณฑ

11

โจทย บจ. เมองแมน ผลตและจาหนวยพดสาน ม 2 แผนกคอ แผนกสาน และแผนกประกอบ

โดยแผนกสาน จะใชวตถดบตอนตนกระบวนการผลต และแผนกประกอบ จะใชวตถดบ

ตอนทายกระบวนการผลต สวนตนทนแปรสภาพเกดขนสมาเสมอตลอดชวงเวลาการผลต

เรมทาการผลตในแผนกสาน 17,500 หนวย และมหนวยทผลตเสรจและโอน

ออก 20,000 หนวย และแผนกประกอบ 25,000 หนวย โดยมตนทนทเกดขนในแผนก

ตาง ๆ ระหวางเดอนสงหาคม 2547 ดงน

แผนกสาน แผนกประกอบ

วตถดบ 45,000 28,000

คาแรงงานทางตรง 32,500 30,850

คาใชจายการผลต 51,130 43,000

1% 50% 100%

83,630 73,850

ตนทนแปรสภาพ

12

สาหรบรายละเอยดอน ๆ มดงน

แผนกสาน แผนกประกอบ

งานระหวางทาตนงวด :

- หนวยนบ

9,500

12,000

ตนทน :

- ตนทนทไดรบโอนมา

- วตถดบทางตรง

- ตนทนแปรสภาพ

0

53,400

78,990

140,400

0

89,500

เปอรเซนตงานททาเสรจ : - งานระหวางทาตนงวด - งานระหวางทาปลายงวด

70

30

40

60

13

รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงนาหนก - แผนกสาน

ขนท 1 และขนท 2 การจดทารายงานจานวนหนวยและคานวณหนวยเทยบสาเรจรป

หนวยนบได หนวยเทยบสาเรจรป

วตถดบ ตนทนแปรสภาพ %

งานระหวางทายกมา70% 9,500

หนวยทเรมผลต 17,500

หนวยทตองจดใหครบ 27,000 ผลตเสรจและโอนออก 100%

แผนก 2 20,000 20,000 20,000

งานระหวางทาปลายงวด30% 7,000 7,000 2,100

หนวยทจดได 27,000 27,000 22,100

แผนกท 1 วธท 1

14

ขนท 3 และขนท 4 การคานวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย

รวม ตนทน (บาท)

วตถดบ ตนทนแปรสภาพ

งานระหวางทายกมา 132,390 53,400 78,990

ตนทนในงวดปจจบน 128,630 45,000 83,630

ตนทนทตองจดใหครบ 261,020 98,400 162,620

หนวยเทยบสาเรจรป 27,000 22,100

ตนทนตอหนวย 11.0028 3.6444 7.3584

รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงนาหนก - แผนกสาน

15

ขนท 5 คานวณตนทนทจดได

ตนทนผลตเสรจและโอนออก(บาท) งานระหวางทาปลายงวด(บาท) รวมตนทนทจดไดทงสน(บาท)

220,056 40,964

261,020

72,888 25,511

147,168 15,453

รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงนาหนก - แผนกสาน

วตถดบ ตนทนแปรสภาพ รวม

16

แผนกท 2

รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงนาหนก - แผนกประกอบ

ขนท 1 และขนท 2 การจดทารายงานจานวนหนวยและคานวณหนวยเทยบสาเรจรป

หนวยนบได หนวยเทยบสาเรจรป

หนวยทรบโอนมา

100% วตถดบ ตนทนแปรสภาพ งานระหวางทายกมา

40% 12,000 หนวยทรบโอนมาจากแผนกท 1 20,000

หนวยทตองจดใหครบ 32,000

ผลตเสรจและโอนออก100% 25,000 25,000 25,000 25,000

งานระหวางทาปลายงวด(60%) 7,000 7,000 0 4,200

หนวยทจดได 32,000 32,000 25,000 29,200

17

รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงนาหนก - แผนกประกอบ

ขนท 3 และขนท 4 การคานวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย

รวม

ตนทน (บาท)

โอนมา วตถดบ ตนทนแปรสภาพ

งานระหวางทายกมา 229,900 140,400 0 89,500

ตนทนในงวดปจจบน 321,906 220,056 28,000 73,850

ตนทนทตองจดใหครบ 551,806 360,456 28,000 163,350

หนวยเทยบสาเรจรป 32,000 25,000 29,200

ตนทนตอหนวย 17.9784 11.2643 1.1200 5.5941

18

รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงนาหนก - แผนกประกอบ

ขนท 5 คานวณตนทนทจดได

ตนทนของหนวยทผลตเสรจและโอน

ออก(บาท) 449,460

งานระหวางทาปลายงวด (บาท) 102,346 78,850 0 23,496

รวมตนทนทจดไดทงสน (บาท) 551,806

โอนมา วตถดบ ตนทนแปรสภาพ

• ส/ค ยกมา 500 น.

• ขาย 12,500 น. @ 95 บ.

งบกาไรขาดทน(บาท)

ขาย (12,500 น. X 95 บ.) 1,187,500

หก ต/ทขาย (12,500 น. X 17.9784 บ.) (224,730)

กาไรขนตน 962,770

สนคาสาเรจรปคงเหลอปลายงวด (ส/คตน+ผลตเสรจและโอนออก-ขาย)

500+25000-12500=13000 น. X 17.9784 บ.

233,719.20 บ.

19

งานระหวางทาปลายงวด 40,964 งานระหวางทาปลายงวด102,346

รวม 143,310

20

วธท 2 แผนกท 1

รายงานตนทนการผลตวธเขากอนออกกอน - แผนกสาน

ขนท 1 และขนท 2 การจดทารายงานจานวนหนวยและคานวณหนวยเทยบสาเรจรป

หนวยนบได หนวยเทยบสาเรจรป

วตถดบ ตนทนแปรสภาพ งานระหวางทายกมา

70% 9,500 -9,500 -6,650

หนวยทเรมผลต 17,500

หนวยทตองจดใหครบ 27,000 ผลตเสรจและโอนออก 20,000 20,000 20,000 งานระหวางทาปลายงวด30% 7,000 7,000 2,100

หนวยทจดได 27,000 17,500 15,450

21

รายงานตนทนการผลตวธเขากอนออกกอน - แผนกสาน

รวม ตนทน (บาท)

วตถดบ ตนทนแปรสภาพ

งานระหวางทายกมา 132,390

45,000 83,630 ตนทนในงวดปจจบน 128,630

ตนทนทตองจดใหครบ 261,020 45,000

83,630

หนวยเทยบสาเรจรป 17,500 15,450

ตนทนตอหนวย 7.9844 2.5715 5.4129

ขนท 3 และขนท 4 การคานวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย

22

รายงานตนทนการผลตวธเขากอนออกกอน - แผนกสาน

ขนท 5 คานวณตนทนทจดได

หนวยทผลตเสรจและโอนออก

20,000 น. ตนงวด 9,500

70% 132,390

เพมของงวดนเพอใหเสรจ 9,500

30% (9,500x 30%x5.4129) 15,426.76 0 15,426.76 ผลตของงวดน

10,500x7.9844 83,836.20

รวม 231,652.96

งานระหวางทาปลายงวด 29,367.04 18,000 11,367.04

รวมตนทนทจดไดทงสน 261,020

วตถดบ ตนทนแปรสภาพ รวม

23

แผนกท 2

รายงานตนทนการผลตวธเขากอนออกกอน - แผนกประกอบ

หนวยนบได หนวยเทยบสาเรจรป

หนวยทรบโอนมา วตถดบ ตนทนแปรสภาพ งานระหวางทายกมา

40% 12,000 -12,000 0 -4,800

หนวยทรบโอนมาจากแผนก 1 20,000

หนวยทตองจดใหครบ 32,000

ผลตเสรจและโอนออก 25,000 25,000 25,000 25,000

งานระหวางทาปลายงวด 60% 7,000 7,000 0 4,200

หนวยทจดได 32,000 20,000 25,000 24,400

ขนท 1 และขนท 2 การจดทารายงานจานวนหนวยและคานวณหนวยเทยบสาเรจรป

24

รายงานตนทนการผลตวธเขากอนออกกอน - แผนกประกอบ

ขนท 3 และขนท 4 การคานวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย

รวม

ตนทน (บาท)

โอนมา วตถดบ ตนทนแปรสภาพ

งานระหวางทายกมา 229,900

231,652.96 28,000 73,850 ตนทนในงวดปจจบน 333,502.96

ตนทนทตองจดใหครบ 563,402.96 231,652.96 28,000 73,850

หนวยเทยบสาเรจรป 20,000 25,000 24,400

ตนทนตอหนวย 15.729288 11.5826 1.1200 3.02664

25

รายงานตนทนการผลตวธเขากอนออกกอน - แผนกประกอบ

ขนท 5 คานวณตนทนทจดได

หนวยทผลตเสรจและโอนออก

25,000 ตนงวด

12,000 40% 229,900 เพมของงวดหนเพอใหเสรจ

60% 12,000 35,231.81 0 13,440 21,791.81

ผลตของงวดน 13,000 น. 204,480.74

รวม 469,612.55

งานระหวางทาปลายงวด 93,790.41 81,078.53 0 12,711.88

รวมตนทนทจดไดทงสน 563,402.96

26

จบบทท 5