การเปล่ียนแปลงภูมิอากาศกับ...
TRANSCRIPT
การเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของศตรขาว
Climate change and it’s impact on rice disease and insect pests
ผศ.ดร.สจนต ภทรภวดล ภาควชาโรคพช คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน นครปฐม
สมมนาเครอขายระบบพยากรณเตอนภยการระบาดศตรขาว ส านกสงเสรมการผลตขาว กรมการขาว
ณ โรงแรม ทเค พาเลซ แอนด คอนเวนชน 8 กมภาพนธ พ.ศ. 2560
การเปลยนแปลงภมอากาศ
• การเปลยนแปลงภมอากาศ (climate change) คอการเปลยนแปลงลกษณะอากาศเฉลย (average weather) ในพนทหนง
• ลกษณะอากาศเฉลย หมายถง ลกษณะทงหมดทเกยวของกบอากาศ เชน อณหภม ฝน ลม เปนตน
- Climate หมายถง สภาวะอากาศของทวป ประเทศ เมอง หรอทองถนแหงหนงแหงใดในชวงระยะเวลาหนง เปนลกษณะอากาศทเกดขนในชวงระยะเวลายาวนาน อาจใชเวลา 30 ปขนไป
- Weather หมายถง สภาวะอากาศทเกดขนหรอเปลยนแปลงในชวงระยะเวลาหนงในพนทแหงหนงในชวงระยะเวลาสนๆ ซงตางจากภมอากาศทมสภาวะอากาศเปลยนแปลงไปตามชวงระยะเวลาตางๆ ในรอบป (ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา)
https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=86
การเปลยนแปลงภมอากาศ/การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ
• Framework Convention on Climate Change (FCCC) กรอบอนสญญาการเปลยนแปลงภมอากาศใหความหมายค าวา การเปลยนแปลงภมอากาศ (Climate change) คอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อนเปนผลทางตรงหรอทางออมจากกจกรรมของมนษย ทท าใหองคประกอบของอากาศเปลยนแปลงไป นอกเหนอจากความผนแปรตามธรรมชาต
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) อนกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ ใหความหมายค าวา การเปลยนแปลงภมอากาศ คอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมวาเนองมาจากความผนแปรตามธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษย
(ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา) https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=86
มนษยมสวนท าใหเกดการเปลยนแปลงภมอากาศอยางไร
• กจกรรมทท าใหปรมาณกาซเรอนกระจก (Greenhouse Gases) ในบรรยากาศเพมมากขน และสงผลใหอณหภมพนผวโลกสงขนทเรยกวา ภาวะโลกรอน (Global warming)
• กาซเรอนกระจกทส าคญ ไดแก คารบอนไดออกไซด มเธน ไนตรสออกไซด ฯลฯ
(ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา) https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=86
ภาวะโลกรอน
• ภาวะโลกรอน หมายถง ภาวะทอณหภมโดยเฉลยของโลกสงขน ซงเปนสาเหตท าใหภมอากาศเปลยนแปลง ไดแก การเปลยนแปลงปรมาณฝน ระดบน าทะเล
• ในศตวรรษท 20 ปรมาณหยาดน าฟา (ฝน, หมะ, ลกเหบ) ในซกโลกเหนอเพมสงขนเฉลย 5-10% แตลดลงประมาณ 3% ในปรมาณกงเขตรอน
• เมอ 6,000 ปทผานมา ระดบน าทะเลของโลกสงขนในอตราเฉลย 0.5 มม./ป ในขณะทศตวรรษท 20 ระดบน าทะเลโลกสงขนในอตราเฉลย 1-2 มม./ป (IPCC, 2001)
(ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา) https://www.tmd.go.th/info.php?FileID=86
ภาวะโลกรอน
ศตรขาว
1. โรคขาว ไดแก .................................... ?
2. แมลงศตรขาวไร ไดแก .................................... ?
3. สตว ไดแก .................................... ?
4. วชพช ไดแก .................................... ?
- แบงกลมท 1-4 จดท ารายชอศตรขาวตามหมายเลข1-4 - ระบศตรขาวตามหมายเลขกลม ในชวง 30 ปทผานมา ในประเทศไทย เพอนบาน (CLMV) และทวโลก - จดท ารายชอศตรขาวกกกนตามหมายเลขทไดรบมอบหมาย จากขอมลกรมวชาการเกษตร
1. การเพมสงขนของอณหภม (Increased temperature)
2. การเพมสงขนของระดบ CO2 (Elevated CO2 Levels)
3. การเปลยนแปลงของปรมาณน าฝน (Precipitation Changes)
4. การเปลยนแปลงชน Ozone (Changed Ozone Levels)
5. การเปลยนแปลงความชนสมพทธ (Changed Relative humidity)
6. การเปลยนแปลงระดบน าทะเล
สภาพภมอากาศทสงผลกระทบตอศตรขาว
กลมท5 1. จดหาขอมลในชวง 10 ปยอนหลงของ
ปจจยทง 6 จากประเทศไทยและจากตางประเทศ ไดจากแหลงใดบาง
2. ปญหาและอปสรรคทพบในการสบคนขอมลหรอจดเตรยมขอมล
กลมท6 1. จดหาขอมลในชวง 10 ปยอนหลงของปจจย
ทง 6 จากตางประเทศหรอองคกรนานาชาตและประเทศไทย ไดจากแหลงใดบาง
2. ปญหาและอปสรรคทพบในการสบคนขอมลหรอจดเตรยมขอมล
**แบงกลม**
โรคขาว
ผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศกบโรคพช
Climate change
• ผลกระทบโดยตรง
(อณหภม ปรมาณน าฝนและความชน)
พชอาศย (Hosts)
เชอสาเหตโรค (Pathogens)
ปฏสมพนธระหวางพชอาศยและ เชอสาเหต (Plant-pathogeninteractions)
จลนทรยปฏปกษ (antagonists) แมลงพาหะ (Insect vector)
• ผลกระทบโดยออม
(การเพมขนของ CO2 การสะสม
ไนโตรเจนและระดบ Ozone)
พชอาศย (Hosts) ประชาคมจลนทรย (microbial communities)
เชอสาเหตโรค
Disease
Environment
Plant Pathogen
TRENDS in Ecology and Evolution Vol.19 No.10 October 2004, pp539.
Emerging infectious diseases of plants: pathogen pollution, climate change and agrotechnology drivers
ผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศกบโรคพช
- ProMED (http://www.promed-mail.org) ฐานขอมลโรคในคน สตว และพช
การเปลยนแปลงภมอากาศ : เชอสาเหตโรคพช
• การเพมขนของ CO2 (Elevated CO2 Levels) มผลตอ :
- การเพมของปรมาณ biomas ในพช
- ความหนาแนนของพชและขนาด canopy เพมขน
- สงผลตอสภาพภมอากาศบรเวณใกลตนพช (microclimates) ซงชกน าใหเกดการเขาท าลายของเชอสาเหตโรคทางใบมากขน
- การศกษาในประเทศญปน พบวา การเพมขนของ CO2 มความเสยงสงตอการระบาดของโรค Leaf blast และ sheath blight ของขาว
(Kobayashi et al., 2006)
• การเปลยนแปลงอณหภม (Changed temperatures) มผลตอ : - การเปลยนแปลงอณหภมสงผลกระทบส าคญตอการพฒนาโรค (Disease
development) และขนอยกบความแตกตางทาง agro-ecological zone
- ในประเทศเขต sub-tropical zone อยางญปนและทางตอนเหนอของจน พบวา การเพมสงขนของอณหภม ท าใหมโอกาสทโรครวงไหมระบาดเพมสงขน
- ในขณะทประเทศทอยในสภาพ warm humid subtropics การลดต าลงของอณหภม มผลตอการระบาดเพมขนของโรครวงไหม
- การเปลยนอณหภมน ามาสการเกดเชอสายพนธใหม วงจรชวตของเชอทเปลยนไป การอยขามฤด การสบพนธของเชอ
- การเปลยนแปลงประชากรของแมลงพาหะน าโรค
- ระดบความตานทานตอโรคในพชและการเปลยนแปลงทางสรระของพช
- การใชสารเคมปองกนเชอโรคพช
การเปลยนแปลงภมอากาศ : เชอสาเหตโรคพช
การเปลยนแปลงภมอากาศ : เชอสาเหตโรคพช
• การเปลยนแปลงความชน (Changed moisture regime) มผลตอ :
- การเพมสงขน Leaf wetness, relative humidity และ precipation
สงผลโดยตรงตอการเขาท าลายและการพฒนาของโรคทางใบ ราก และเมลด ทเกดจากเชอรา แบคทเรย อาทเชน โรค blast และ sheat blight
- ในสภาพแหงแลง เพมสภาพความเสยงในการระบาดของโรคไวรส
- ทบงคลาเทศ พบการระบาดของโรคใบขดโปรงแสงของขาวเพมสงขน เมอฝนตกชกและพาย
ตวอยางการเปลยนแปลงภมอากาศตอการระบาดของโรคขาว
Disease/Pathogen Summary of influence Overall
assessment Refferance
1. Leaf blast - Magnaporthe oryzae increased at high CO2 Increased Kobayashi et al. (2006)
2. Sheath blight - Rhizoctonia solani increased at high CO2 Increased Kobayashi et al. (2006)
3. Leaf blast – M. oryzae increased HR/temperature Increased Reddy (2013)
4. Bakanae – Fusarium moniliforme increased temperature Increased Mainal et al. (2011)
5. Brown spot – Biopolaris oryzae increased temperature/drought
Increased Mainal et al. (2011)
6. Dirty panicle – Burkholderia glumae increased temperature Increased Gautam et al. (2013)
7. Dirty panicle – Acidovorex avenae increased temperature Increased Gautam et al. (2013)
8. Ulfra disease – Dityleuchus augustus increased temperature Increased Mainal et al. (2011)
9. Rice yellow mottle - Rice yellow mottle virus
increased temperature Increased Jacqueline et al. (2011)
10. Rice Stripe - Rice stripe virus increased temperature Increased He et al. (2016)
ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอราสาเหตโรคขาวทพบในประเทศไทย
ชอโรค ชอเชอสาเหต
1. โรคไหม Pyricularia grisea
2. โรคใบจดสน าตาล Bipolaris oryzae
3. โรคใบขดสน าตาล Cercospora oryzae
4. โรคใบวงสน าตาล Rhynocosporium oryzae
5. โรคกาบใบแหง Rhizoctonia solani
6. โรคกาบใบเนา Sarocladium oryzae
7. โรคเมลดดาง Cercospora oryzae Bipolaris oryzae Fusarium semitectum Trichoconis padwickii Sarocladium oryzae
(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)
ชอโรค ชอเชอสาเหต
8. โรคกลาเนา Curvularia lunata Bipolaris oryzae
9. โรคถอดฝกดาบ Fusarium fujikuroi
10. โรคล าตนเนา Sclerotium oryzae
11. โรคดอกกระถน Ustilaginoidea virens
ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอราสาเหตโรคขาวทพบในประเทศไทย
(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)
ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอแบคทเรยและไฟโตพลาสมา สาเหตโรคขาวทพบในประเทศไทย
ชอโรค ชอเชอสาเหต
1. โรคขอบใบแหง Xanthomonas oryzae pv. oryzae
2. โรคใบขดโปรงแสง Xanthomonas oryzae pv. oryzicola
3. โรคใบแถบแดง Microbacterium sp. ?
4. โรคใบสแสด Phytoplasma
5. โรคเหลองเตย Phytoplasma
โรคขอบใบแหง โรคใบขดโปรงแสง (องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)
ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอไวรสสาเหตโรคขาว
ชอโรค ชอเชอสาเหต
1. โรคใบหงก (โรคจ ) (Rice Ragged Stunt Disease)
Rice Ragged Stunt Virus (RRSV)
2. โรคเขยวเตย (Grassy Stunt Disease) Rice Grassy Stunt Virus (RGSV)
3. โรคใบสสม (Rice Tungro Disease or Yellow Orange Leaf Disease)
Rice Tungro Bacilliform Virus (RTBV) และ Rice Tungro Spherical Virus (RTSV)
4. โรคหด (Gall Dwarf Disease) Rice Gall Dwarf Virus (RGDV)
5. โรคใบเหลอง Rice transitory yellowing virus (RTYV)
(สพฒน อรรถธรรม, 2552) (สพฒน อรรถธรรม. 2552. โรคพชทเกดจากเชอไวรส (Virus Disease of Plants).
พมพครงท1 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน, นครปฐม)
ชอโรค ชอเชอสาเหต
โรครากปม Meloidogyne graminicola
ตวอยางโรคขาวทส าคญ : ไสเดอนฝอย
(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)
ตวอยางโรคขาวทพบในประเทศญปน : เชอไวรส
Host Plant Disease Name
Disease name
(synonym) Pathogen/Cause
Rice †Gall dwarf disease Rice gall dwarf virus
Rice Black-streaked dwarf Rice black streaked dwarf virus (RBSDV)
Rice Dwarf Stunt Rice dwarf virus (RDV)
Rice Grassy stunt Rice grassy stunt virus (RGSV)
Rice Necrosis mosaic Rice necrosis mosaic virus (RNMV)
Rice Ragged stunt Rice ragged stunt virus (RRSV)
Rice
Southern black-streaked
dwarf
Southern rice black-streaked dwarf virus
(SRBSDV)
Rice Stripe Rice stripe virus (RSV)
Rice Transitory yellow dwarf Rice transitory yellowing virus#
Rice Waika Rice tungro spherical virus (RTSV)
ตวอยางโรคขาวทพบในประเทศญป น : ไสเดอนฝอย
Host Plant Disease Name
Disease name
(synonym) Pathogen/Cause
Rice
Plant parasitic
nematode Hirschmanniella oryzae
Rice Root knot Meloidogyne arenaria
Rice Root lesion Pratylenchus coffeae Rice White tip Aphelenchoides besseyi
Rice grain
Black spotted
rice kernels Aphelenchoides besseyi
ตวอยางโรคขาวทพบในประเทศญปน : เชอแบคทเรย Host Plant Disease Name Disease name (synonym) Pathogen/Cause
Rice ††††(Not proposed) Erwinia carotovora subsp. carotovora
Rice ††††(Not proposed) Pseudomonas fluorescens
Rice ††Bacterial leaf streak Xanthomonas oryzae pv. oryzicola
Rice †Bacterial red stripe undecided species name of pathogenic bacteria
Rice †Red stripe Microbacterium sp.
Rice Bacterial brown stripe Acidovorax avenae subsp. avenae
Rice Bacterial foot rot Dickeya zeae
Rice Bacterial grain rot Burkholderia gladioli etc.
Rice Bacterial leaf blight Xanthomonas oryzae pv. oryzae
Rice Bacterial palea browning Pantoea ananatis
Rice Bacterial seedling blight Burkholderia plantarii
Rice Halo blight Pseudomonas syringae pv. oryzae
Rice Sheath brown rot Pseudomonas fuscovaginae
Rice grain Black eye-spot of grains undecided species name of pathogenic bacteria
Rice grain Black rot of rice grains undecided species name of pathogenic bacteria etc.
Rice grain Cinnamon speck of rice grains undecided species name of pathogenic bacteria
Rice grain Rotted rice “Monas” undecided species name of pathogenic bacteria
Rice grain Soil smelling yellowsis rice Streptomyces flavovirens
Rice grain Subtilis yellowsis rice Bacillus subtilis
การเตรยมการรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของโรคขาว
-พฒนาฐานขอมลโรคขาวและขอมลภมอากาศ
-จดท าแผนระยะยาวเพอส ารวจโรคอบตใหมและโรคอบตซ า
-การวเคราะหความเสยงและการเฝาระวงโรคอบตใหม
-การจดตงเครอขายเพอสราง core collection ของเชอสาเหตโรคขาว
-การพฒนาก าลงพลและหองปฎบตการเพอการตรวจ จ าแนก วนจฉยโรคขาว
-จดท าฐานขอมลพนธขาวและลกษณะความตานทานตอเชอสาเหตโรค
-จดท าระบบพยากรณโรคขาว
-บรณาการวธปองกนก าจดโรคขาว
การเตรยมการรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของโรคขาว
• ตวอยางฐานขอมลของโรคพชสหร ฐ (NAPIS)
http://pest.ceris.purdue.edu/pests.php
การเตรยมการรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของโรคขาว
• ตวอยางฐานขอมลของโรคพชญปน (NARO)
https://www.gene.affrc.go.jp/databases-micro_pl_diseases_en.php
ระบบการพยากรณโรคพช (Disease forecasting System)
ระบบการพยากรณโรคพช โดยอาศยขอมลลกษณะอากาศ (weather based disease forcasting)
http://newa.cornell.edu/index.php?page=tomato-diseases-tomcast
• แหลงทมาขอมล
การเฝาระวงโรคอบตใหมของขาว (Surveillance for emerging infections disease of Rice)
(TRENDS in Ecology and Evolution Vol.19 No.10 October 2004, pp539.
Emerging infectious diseases of plants: pathogen pollution, climate change and agrotechnology drivers)
การพฒนาระบบการพยากรณการระบาดของโรค
(Fay et al, 2013)
แมลงศตรขาว
เพลยไฟ
(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)
แมลงศตรขาวทส าคญทพบในประเทศไทย
• เพลยไฟ (Rice thrips)
• มวนงาม (stink bug)
• หนอนเจาะยอดขาว (rice whorl maggot)
• หนอนกระทกลา (armworm)
ระยะกลา
ระยะออกราก
• แมลงสง (stink bug)
• หนอนกระทกอรวง (rice ear-cutting caterpillar)
ระยะแตกกอ • หนอนกอขาว (stemborer) • แมลงมว (rice gall midge) • เพลยกระโดดสน าตาล (brown plant hopper) • เพลยจกจนสเขยว (green rice leaf hopper) • เพลยแปง (rice mealy bug) • หนอนหอใบขาว (rice leaffolden) • หนอนปลอกขาว (rice caseworm) • ดวงด า (Scarab beftlr) • แมลงด าหนาม (rice hispa) • ดวงงวงกนราก (rice root weevil) • แมลงหลา (rice blace bug)
(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)
การเปลยนแปลงอณหภม : แมลงพาหะโรค
• ภาวะโรครอนสงผลตอการกระจายตวของแมลงศตรพชไปยงหลายพนท รวมทงการเพมปรมาณของแมลงพาหะน าโรค
• มการคาดการณวา หากอณหภมสงขน 2oC จะท าใหแมลงมการพฒนาวงจรชวตเรวขน 1-5 รอบตอฤด ท าใหมประชากรแมลงเพมขน
• การเพมขนของอณหภมสงผลตอชนดของแมลงศตรพชทจะเพมขนในเขตประเทศทมอณหภมแบบ temperate climates
• ทประเทศญปนมรายงานการเพมขนและการอพยพของแมลง Green stink bug (Nezara viridula) ทเขาท าลายถวเหลอง ขาว ฝาย เนองจากอณหภมทสงขน
• การเพมของอณหภมมผลตอสารควบคมแมลงเชน pyrethroids biopesticides ทเสอมสภาพไดเรว เมอมอณหภมสงขน
(Reddy, 2013)
• ทประเทศบงคลาเทศ พบวา ในชวงป ค.ศ.1981-2006 ทส ารวจขอมลแมลงศตรขาวทส าคญ 5 ชนด ไดแก Brown plant hopper, Green leafhopper, Leaf roller caseworm และ stem borer มการเปลยนแปลงประชากร โดยการเพมขนของ Brown planthopper และ Green leafhopper ในขณะท Leaf roller caseworm และ stem borer มประชากรลดลง โดยจากการตรวจสอบอณหภมสงสดและต าสดในชวงทส ารวจ พบมการเพมขนของอณหภมเลกนอยและนาจะเปนหนงในปจจยทท าใหมการเปลยนแปลงประชากรของแมลงศตรขาว (Haq et al, 1995)
• ในประเทศจนพบรปแบบการระบาดของแมลง caseworm มผลจาก การเปลยนแปลงความชนสมพทธ ปรมาณน าฝน และอณหภม (Fei, 1995)
การเปลยนแปลงอณหภม : แมลงพาหะโรค
การเปลยนแปลงภมอากาศ : การระบาดแมลงศตรพช
• การระบาดของแมลงศตรขาวขนกบปจจยทางสภาพอากาศหลายปจจย เชน อณหภมในแตละฤดกาล ปรมาณน าฝน
• การเพมขนของอณหภมและปรมาณน าฝนทต า ท าใหเกดการระบาด ทรนแรงของหนอนกอขาว
• ปรมาณน าฝนมผลอยางยงตอการเพมปรมาณของหนอนกระทขาวและเพลยจกจนสเขยว ในประเทศ topics
• การอพยพยายถนของหนอนกระทคอรวง มผลโดยตรงจากลมพาย ซงแมลงดงกลาวมการเพมประชากรสงขนในสภาพภมอากาศทเปลยนไป
(Kisimoto and Dyck)
การเตรยมรบมอการระบาดของแมลงศตรขาว เมอภมอากาศเปลยนแปลง
• การพฒนาฐานขอมลแมลงศตรขาวและขอมลสภาพภมอากาศ
• การวเคราะหความเสยงและการเฝาระวงแมลงศตรขาวจากตางประเทศ
• การส ารวจเฝาตดตามสถานการณการระบาดของแมลงศตรขาวในประเทศ
• การพฒนาหองปฏบตการและก าลงผลในการจดจ าแนกแมลงศตรขาว
• การพฒนาระบบพยากรณการระบาดของแมลงศตรขาว
• จดท าฐานขอมลพนธขาวตานทานแมลง
• บรณาการการปองกนก าจดแมลงศตรขาว โดยชววธและศกษาการเปลยนแปลงของประสทธภาพสารเคมปองกนก าจดแมลงศตรขาว
ตวอยาง Crop pest Decision support System ในประเทศอนเดย
http://www.crida.in:8080/naip/home.jsp
อางอง • Anderson P.K., A.A. Cunningham, N.G. Patel, F.J. Morales, P.R. Epstein and P. Daszak. 2004.
Emerging infectious diseade of plants: pathogen pollution, climate change and agrotechnology drivers. TRENDS in Ecology and Evolution. Vol.19 No.10 October 2004: 535-544.
• Dossa G.S. 2015. High Temperature Enhances the Resistance of Cultivated African Rice, Oryza glaberrima, to Bacterial Blight. Plant Disease. vol.100 No.2 July 2015: 380-387.
• Gautam H.R., M.L. Bhardwaj and R. Kumar. 2013. Climate change and its impact on plant diseases. CURRENT SCIENCE. Vol.105 No.12 December 2013: 1685-1691.
• Haq M., M.A.T. Mai, M.F. Rabbi and M.A. Ali. 2011. Incidence and Severity of Rice Diseases and Insect Pets in Relation to Climate Change. Climate Change and Food Security on South Asia. 445-457.
• Luck J., M. Spackman, A. Freeman, P. Trebicki, W. Griffiths, K. Finlay and S. Chakraborty. 2011. Climate change and diseases of food crops. Plant Pathology. vol.60: 113-121
• Newbery F., A. Qi and B. D. Fitt. 2015. Modelling impacts of climate change on arable crop diseases: progress, challenges and applications. Current Opinion in Plant Biology 32: 101-109.
• Pertot I. and Y. Elad. 2012 CLIMATE CHANGE IMPACT ON PLANT PATHOGENS AND PLANT DISEASES. EnviroChange September 2012: 1-10.
• Reddy P.P. 2013. Impact of climate change on insect pests, pathogens and nematodes. Pest Management in Horticultural Ecosystems Vol.19 No.2: 225-233.
• สจนต ภทรภวดล. 2553. โรคอบตใหมและโรคอบตซ าของขาวกบแนวทางปองกนก าจด ใน การประชมวชาการขาวแหงชาตครงท2. กรงเทพฯ.
ขอบคณคะ