ส ำนกงส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

ก

ส ำนกงส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

ข

ส ำนกงส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

ก

ค ำน ำ

คมอเลมน ผเขยนไดรวบรวมขอมล หลกการ แนวคด รปแบบการตดตามและประเมนผล ของระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร จากสถาบนการศกษาหลายแหง และจากเอกสารขอมลทส านกงบประมาณ จางท าการศกษา รวมทงประสบการณของผเขยนในการปฏบตงานทส านกประเมนผล ส านกงบประมาณ และส านกงบประมาณของรฐสภา โดยไดรวบรวมขอมลองคความรดานการตดตามประเมนผลและประสบการณจากการท างานในการลงพนทเกบขอมล ประเมนผลโครงการ/นโยบายส าคญของรฐบาล เชน โครงการเรยนฟร 15 ป โครงการรถเมล-รถไฟฟรและโครงการหนงผลตภณฑหนงต าบล มาวเคราะห สงเคราะหและประมวลขอมลใหมความเขาใจงาย เพอใชเปนคมอสนบสนนใหนกวเคราะหงบประมาณ ของส านกงบประมาณของรฐสภา สามารถใชเปนแนวทางในการปฏบตงานตดตามประเมนผล โครงการ /นโยบายส าคญของรฐบาล และเพอใหการจดท ารายงานมความถกตอง นาเชอถอ ตามหลกวชาการ และเปนไปในแบบรปเดยวกน โดยเนอหาของคมอฉบบน จะประกอบดวย แนวคด หลกการ และความรเรองการตดตามประเมนผล (บทท 1และบทท 2) และเนนใหความรในสวนของ การตดตามผลเฉพาะเรองเชงลกและการประเมนผลเชงลก (บทท 3และบทท 4) โดยไดอธบายวธการและขนตอนในการด าเนนงานจนถงการจดท ารายงานตดตามประเมนผล พรอมตวอยางการเขยนรายงาน และบทสรปการน าคมอไปใชประโยชน (บทท 7)

นอกจากน ผ เขยนไดเพมเตมความรในสวนขององคประกอบส าคญอก 2 สวน ในเรอง การตดตามประเมนผล คอ ความรเรองตวชวด (บทท 5) เพอใหนกวเคราะหงบประมาณ ของรฐสภา มความรและความเขาใจ เรองตวชวดในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร และสามารถน าไปประยกตใชในการตรวจสอบการก าหนดตวชวดของสวนราชการ รฐวสาหกจ ในเอกสารงบประมาณรายจายประจ าป วามความถกตอง เหมาะสม เชอมโยงกบการน าสงผลผลต ผลลพธและสอดคลองกบเปาหมายยทธศาสตรชาตหรอไมอยางไร รวมทงเครองมอในการเกบขอมล (บทท 6) โดยเฉพาะการเกบขอมลปฐมภมในพนท กบกลมตวอยางเปาหมาย วธการสมตวอยาง และกระบวนการขนตอนการสรางแบบสอบถามทจะน าไปใชเปนเครองมอในการเกบขอมล ซงจะเปนประโยชนส าหรบนกวเคราะหงบประมาณของรฐสภา ในการน าไปประยกตใชในงานวจย งานเอกสารทางวชาการและการประเมนผล ตอไป

ชเกยรต รกบ าเหนจ กมภาพนธ 2559

ส ำนกงส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

ข

สำรบญ หนำ

ค ำน ำ ก สำรบญ ข สำรบญตำรำง ง สำรบญรปภำพ จ บทท 1 บทน ำ 1 หลกการและเหตผล 1 วตถประสงคของการจดท าคมอแนวทางการตดตามประเมนผล 1 บทบาทหนวยงานภาครฐทท าหนาทตดตามประเมนผล 2 ความส าคญของการตดตามประเมนผล 3 ประโยชนของการตดตามประเมนผล 3 นยามศพท 3

บทท 2 แนวคด หลกกำร ของกำรตดตำมประเมนผล 5 แนวคดดานการตดตามและประเมนผล 5

บทท 3 กำรตดตำมผล (Monitoring) 11 องคประกอบของการตดตามผล งาน/โครงการ 11 ประเดนหลกในการตดตามผล 11 แนวคดและหลกการในดานการควบคมและตดตามผลการปฏบตงาน 12 ประเภทของการตดตามผล 14 ขนตอนและวธการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก (In - depth Monitoring) 15

บทท 4 กำรประเมนผล (Evaluation) 21 ประเภทของการประเมนผล 21 แนวคดการประเมนผลโครงการ 22 เปาหมายของการประเมนผลโครงการ 23 ขนตอนการประเมนผลโครงการ 24 การวเคราะหโครงการทจะประเมน 25 การประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก (โครงการ /นโยบายส าคญ) 26 ขนตอนและวธการประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก (In - depth Evaluation) 26

บทท 5 ตวชวด 33 นยามศพท 33

คณสมบตทดของตวชวด 34

แหลงขอมลของตวชวด 35 การก าหนดตวชวดในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร 35

ส ำนกงส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

ค

สำรบญ (ตอ)

หนำ

บทท 6 เครองมอในกำรเกบขอมล 39 การเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ 39 การเกบขอมลเชงคณภาพ 39 แบบสอบถาม (questionnaire) 40 แบบสมภาษณ (structured interview) 59 การสงเกต (Observation) 59 การจดสนทนากลม (Focus group) 60 การสมตวอยาง (Sampling) 60 การจดการ การวเคราะหและการน าเสนอขอมล 62 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ 63 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ 63

บทท 7 บทสรปและกำรน ำคมอไปใชประโยชน 65 บทสรป 65 การน าคมอไปใชประโยชน 68

เอกสำรอำงอง 69

ภำคผนวก ภาคผนวก ก ตวอยาง การเขยนรายงานการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก 19

ภาคผนวก ข ตวอยาง การเขยนรายงานการประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก 30 ภาคผนวก ค ตวอยาง การเขยนตวชวดระดบผลผลต /ระดบผลลพธ 38 ภาคผนวก ง ตวอยาง แบบส ารวจความคดเหนและความพงพอใจในการใชบรการ

โครงการรถเมลฟร 42 ภาคผนวก จ ตวอยาง แบบส ารวจความคดเหนและความพงพอใจในการใชบรการ

โครงการรถไฟฟร 43 ภาคผนวก ฉ ตวอยาง แบบสอบถามความคดเหนผบรหารโรงเรยน “ โครงการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป” 44 ภาคผนวก ช ตวอยาง แบบสอบถามความคดเหนปกครองนกเรยน “ โครงการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป” 51

ส ำนกงส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

ง

สำรบญตำรำง

หนำ ตารางท 2.1 สาระส าคญของการตดตามผลและการประเมนผล 9

ตารางท 2.2 ความแตกตางระหวางการตดตามและการประเมนผล 10

ตารางท 5.1 ความเชอมโยงในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร และตวชวดในแตละระดบ 36 ตารางท 7.1 ความแตกตางระหวางการตดตามประเมนผลของส านกงบประมาณ (ฝายบรหาร) และส านกงบประมาณของรฐสภา (ฝายนตบญญต) 66

ส ำนกงส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

จ

สำรบญรปภำพ หนำ ภาพท 2.1 ตวแบบแสดงกระบวนการบรหารจดการองคกรในภาพรวมตามแนวคดทฤษฎระบบ 6 ภาพท 2.2 หลกการส าคญในการตดตามประเมนผล 7

ภาพท 2.3 กรอบการตดตามประเมนผลในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร 8

ภาพท 3.1 ขนตอนการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก 18 ภาพท 4.1 ขนตอนการประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก 29

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

1

บทท 1 บทน ำ

1. หลกกำรและเหตผล ปจจบนประเทศไทยใชระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร ซงรฐบาล ใชกระบวนการงบประมาณเปนเครองมอในการจดสรรทรพยากรใหเกดผลส าเรจตามนโยบาย และ มงเนนใหเกดการใชจายงบประมาณ ทมประสทธภาพ และประสทธผล จากการน างบประมาณไปใชใหเกดผล ตามยทธศาสตรและสอดคลองกบความตองการของประชาชน โดยใหความส าคญกบระบบการตดตามประเมนผล ประกอบกบ องคการระหวางประเทศ อาท สหประชาชาต ธนาคารโลก กระทรวงพฒนาระหวางประเทศ ตางใหความส าคญกบการสรางความเขมแขงของรฐสภา ในการตดตามและตรวจสอบ การใชจายงบประมาณแผนดน รวมทงรฐสภาตางประเทศ เชน สหรฐอเมรกา มการจดตงส านกงบประมาณของรฐสภา (CBO) เปนหนวยงานอสระ เพอเปนกลไกของรฐสภาในการวเคราะหการใชงบประมาณทเปนผลจากกฎหมายตางๆ เปนตน อกทงปจจบนมการเปลยนแปลงดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมองและความกาวหนาทางเทคโนโลย สงผลกระทบตอทกภาคสวน รฐสภาจงจ าเปนตองมการทบทวน ปรบปรงและเปลยนแปลงการด าเนนการเกยวกบกระบวนการอนมตงบประมาณรายจายประจ าปในฐานะของฝายนตบญญต โดยไดจดตงส านกงบประมาณของรฐสภาขนในส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร เพอเปนหนวยงานสนบสนนขอมลทงทางดานเศรษฐกจ การเงน การคลงและการงบประมาณ ใหขอเสนอแนะแกสมาชกรฐสภาและคณะกรรมาธการฯ เพอประกอบการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าป ตลอดจนการใหบรการขอมลแกประชาชน เกยวกบการใชจายงบประมาณของรฐบาลใหเกดประโยชนตอประเทศอยางคมคา ส านกงบประมาณของรฐสภา จดตงขนตามประกาศรฐสภา เรองการแบงสวนราชการภายในส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร (ฉบบท 6 ) พ.ศ. 2556 เมอวนท 21 มนาคม 2556 และ เรมปฏบตงานอยางเปนทางการเมอวนท 3 พฤศจกายน 2557 และจากการทส านกงบประมาณของรฐสภา มอ านาจหนาทในการตดตาม ตรวจสอบการใชจายงบประมาณของรฐบาล ใหเปนไปอยางเหมาะสม คมคาและสอดคลองกบวตถประสงคของพระราชบญญตทรฐสภาใหความเหนชอบ ดงนนเพอใหขาราชการส านกงบประมาณของรฐสภา มความร ความเขาใจและสามารถตดตามประเมนผล แผนงาน/โครงการ ของรฐบาล ส านกงบประมาณของรฐสภาจงไดจดท าคมอแนวทางการตดตามประเมนผลฉบบนขน เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตงานของนกวเคราะหงบประมาณ

2. วตถประสงคของกำรจดท ำคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล เพอใหนกวเคราะหงบประมาณในส านกงบประมาณของรฐสภา ใชเปนกรอบแนวทาง ในการตดตามผลและการประเมนผล เพอใชตดตามความกาวหนา การด าเนนงาน ปญหา อปสรรคและผลส าเรจจากการด าเนนโครงการหรอด าเนนงานตามนโยบายส าคญของรฐบาล ตลอดจนถงการเขยนรายงาน เพอใหรายงานมความถกตอง นาเชอถอ ตามหลกวชาการ และเปนไปในรปแบบเดยวกน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

2

3. บทบำทหนวยงำนภำครฐทท ำหนำทตดตำมประเมนผล ปจจบน มหนวยงานภาครฐ ทมบทบาทอ านาจหนาทเกยวของกบการตดตามประเมนผลหลายหนวยงาน ดงน ส ำนกงบประมำณ มบทบาทในการตดตามและประเมนผลในประเดนความสมพนธระหวางการใชจายเงนของงานและโครงการตางๆ ของแตละหนวยงาน (หรอความเชอมโยง Input ผานกระบวนการ Process ไปส Output) ซงท าใหเกดผลผลตอยางมประสทธภาพ (Efficiency) ในเชงปรมาณ คณภาพ ตามมาตรฐานเชงเวลา และเชงตนทน และความสมพนธ ระหวาง ผลผลต กบ ผลลพธ ซงแสดงถงประสทธผล (Effectiveness) ส ำนกงำนกำรตรวจเงนแผนดนและฝำยตรวจสอบภำยในของหนวยงำนท ไดรบงบประมำณ มบทบาทในการควบคม ตรวจสอบในประเดนความสมพนธระหวางงบประมาณรายจายประจ าป กบการใชจายเงนจรงของงานและโครงการตางๆ ของแตละหนวยงาน (หรอการเปรยบเทยบ Resource /Cost กบ Input) หรอตรวจสอบวามการใชจายอยางประหยดและถกตองหรอไม กรมบญชกลำง มบทบาทและภารกจในการควบคมในประเดนความสมพนธระหวางงบประมาณรายจายประจ าปทจดสรรกบการใชจายเงนของงานและโครงการตางๆของแตละหนวยงาน (หรอการเชอมโยง Resource /Cost กบ Input) ซงท าใหเกดรายจายจรงมากนอยเพยงใด ส ำนกงำนคณะกรรมกำรขำรำชกำรพลเรอน ( ก.พ.) มบทบาทและภารกจการควบคม ในประเดนความสมพนธระหวางการใชจายเงนของงานและโครงการตางๆของแตละหนวยงาน (หรอความเชอมโยง Input ผานกระบวนการ Process ไปส Output) ซงท าใหเกดผลผลตอยางมประสทธภาพ (Efficiency) ในเชงผลตภาพตอบคคล (Productivity per man-day) ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต (สศช.) มบทบาท และภารกจการควบคมในประเดนความสมพนธระหวางงบประมาณรายจายประจ าปทจดสรร กบประสทธผล (cost – effectiveness) ของงานและโครงการตางๆ ของแตละหนวยงาน (หรอเปรยบเทยบ Resource /Cost กบ Outcome) โดยใหความส าคญกบการประเมนความคมคา และการใชงบประมาณทตอบสนองกบยทธศาสตรประเทศเปนประเดนส าคญ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำระบบรำชกำร (ก.พ.ร.) มบทบาทและภารกจการควบคม ในประเดนการประเมนประสทธผลโดยรวมของหนวยงาน การประเมนประสทธภาพของผลผลตโดยรวมของหนวยงาน การประเมนคณภาพในกระบวนการใหบรการการประเมนผล การพฒนาองคกรโดยรวมของหนวยงาน ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ เปนกลมงานใหมในสงกดส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร ซงตามพนธกจ ตองสนบสนนขอมลดานกระบวนการงบประมาณใหกบฝายนตบญญต รวมทงสนบสนน การตดตามประเมนผลการใชจายงบประมาณและผลการด าเนนงานของรฐบาล ตามทไดแถล งนโยบาย ไวตอรฐสภา และตามอ านาจหนาท ก าหนดใหตดตาม ตรวจสอบการใชจายงบประมาณของรฐบาล ใหเปนไปอยางเหมาะสม คมคา และสอดคลองกบวตถประสงคของพระราชบญญตทรฐสภาใหความเหนชอบ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

3

4. ควำมส ำคญของกำรตดตำมประเมนผล การตดตามผล งาน/โครงการ เปนกระบวนการหนงทจะชวยใหระบบการวางแผนและ การบรหารงาน/โครงการบรรลผลทก าหนดอยางมประสทธภาพ เนองจากการตดตามผล เปนการเกบรวบรวมขอมลตางๆ เกยวกบการด าเนนงาน/โครงการเพอใหไดผลงานตามเปาหมายทก าหนดไว นอกจากน การตดตามผลเปนเทคนคทส าคญในการเรงรดโครงการใหด าเนนการแลวเสรจตามเวลาและเปาหมาย ทก าหนด การตดตามผลจะเกดประโยชนสงสดจะตองด าเนนงานเปนระบบ และมการกระท าอยางตอเนองตลอดระยะเวลาของการด าเนนงาน และทส าคญทสดจะตองมการรายงานถงผลการตดตามและน าผล การตดตามนน เปนสารสนเทศ ในการปรบปรง พฒนา งาน/โครงการและการบรหารงาน/โครงการ ในโอกาสตอไป การประเมนผลมความส าคญและมเทคนคเฉพาะ โดยเปนกจกรรมทมวตถประสงคและรปแบบวธการทคลายคลงหรอใกลเคยงกบการตดตามผล หากแตการประเมนผลจะมขอบเขตของกจกรรมทกวางขวางมากกวาการตดตามผลและเกดขนทกขนตอนของโครงการ ตงแตขนกอนการด าเนนโครงการ ถงขนหลงเสรจสนการด าเนนโครงการ ทงนสามารถกลาวไดวาการประเมนผลโครงการเปนการวเคราะหตงแตปจจยน าเขา (Input) กจกรรม/กระบวนการ (Activities) และผลงาน (Results) ของโครงการ ซงไดแก ผลผลต ผลลพธ ทเกดขนจากโครงการ โดยพจารณาเปรยบเทยบกบคาหรอเกณฑทก าหนดไว

5. ประโยชนของกำรตดตำมประเมนผล ประโยชนของการตดตามประเมนผล คอการน าขอมลทสะทอนกลบไปใชแกปญหาตางๆ ระหวางการด าเนนโครงการ โดยการปรบเปลยน กจกรรม ขนตอน และใชส าหรบวางแผนงาน /โครงการ ในอนาคต ซงประโยชนโดยสรป ดงน 1) ทราบถงสถานภาพ และสถานการณการด าเนนงาน/โครงการ 2) ทราบขอด และขอเสย รวมทงปจจยทท าใหการด าเนนงาน/โครงการมปญหา ชวยใหแกไขปญหาไดอยางตรงจด ทนเวลา 3) ท าใหเจาหนาทรบผดชอบงาน/โครงการ และผบรหารงาน/โครงการ ยอนกลบมาดเปาหมายทก าหนดไวและท าอยางไรจงจะไปถงเปาหมายทตองการ 4) เกดความคมคา ประหยดเวลา งบประมาณและทรพยากร ในการด าเนนงาน/โครงการ 5) สามารถเกบรวบรวม วเคราะหขอมลตางๆทเกยวของกบงาน/โครงการ เพอน าเสนอและสนบสนนตามหลกวชาการ ท าใหไดรบการยอมรบจากผทเกยวของ 6) กระตนใหผปฏบตงานและผเกยวของกบงาน/โครงการ มความรบผดชอบและมความกระตอรอรนในการแกไขปญหา ตลอดจนคดปรบปรงงาน/โครงการอยางสม าเสมอ 7) ผบรหารในระดบตางๆ สามารถวนจฉยสงการไดอยางมเหตผลและรดกม

6. นยำมศพท กำรตดตำมผล (Monitoring) หมายถง กระบวนการเกบขอมลของตวชวดส าคญของงาน/

โครงการ อยางตอเนอง เพอเปนเครองบงชความคบหนาและระดบความส าเรจของงาน/โครงการใหกบ ผมสวนไดสวนเสยไดรบทราบ รวมทงความกาวหนาของการใชจายงบประมาณควบคกนไปดวย

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

4

การตดตามผล เปนกระบวนการตดตามเพอทราบถงความกาวหนาในการน าปจจยน าเขาหรอทรพยากร เขาสกระบวนการหรอกจกรรมตางๆ ดวยการบรหารจดการ เพอใหไดผลผลต ตามแผนภายในระยะเวลาทก าหนด โดยใชขอมลจากระบบขอมลพนฐาน เพอการจดท ารายงานตดตามผล โดยการตดตามผลการด าเนนงาน/โครงการ จะเปนการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลและเหตการณตางๆทไดเกดขน จากการด าเนนงาน/โครงการ ซงรายงานการตดตามผลจะบงชถงความส าเรจหรอลมเหลว ระหว างทม การด าเนนงาน/โครงการ โดยมการศกษาเปรยบเทยบระหวางเปาหมายกบผลทได นอกจากนยงพจารณา ถงคาใชจาย และปญหาอปสรรคในการด าเนนงานและแนวทางการแกไข ในบางกรณอาจศกษา ถงผลกระทบจากผลการด าเนนโครงการทจะมตอกลมเปาหมายและสงคมโดยสวนรวมอกดวย กำรประเมนผล (Evaluation) หมายถง กระบวนการประเมน /ตดสนคณคาของโครงการ ทก าลงด าเนนการอย โครงการทแลวเสรจ แผนงาน หรอนโยบาย อยางมหลกเกณฑและเปนระบบ ซงการประเมนผลมจดมงหมาย คอการประเมนความสอดคลอง และการบรรลวตถประสงคของโครงกา ร แผนงาน หรอนโยบายนนๆ ตลอดจนประสทธภาพ ประสทธผล ผลกระทบ และความยงยน ผลการประเมนจะตองมความนาเชอถอ และมประโยชน สามารถชวยใหเกดการเรยนร และน าไปสการตดสนใจทดขน ในอนาคต การตดตามผลและการประเมนผล เปนกระบวนการทเสรมกนและกน และมความสมพนธอยางตอเนอง โดยหากมระบบการตดตามผลทด จะสงผลใหมการประเมนผลทรวดเรว ทนทวงท มประสทธภาพและสนบสนนการบรรลผลส าเรจและผลลพธตามยทธศาสตรของรฐบาล การเขาใจ ถงลกษณะของการตดตามและการประเมนผล ชวยใหสามารถวางระบบและรปแบบการตดตามผล และประเมนผลในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตรไดอยางมประสทธภาพยงขน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

5

บทท 2 แนวคด หลกกำร ของกำรตดตำมประเมนผล

การตดตามและประเมนผล เปนกระบวนการแสวงหาขอมล ขอเทจจรง ปรากฏการณ

ขอคนพบ ส าหรบน ามาประมวลผล จดประเภท วเคราะหและจดกระท าตางๆ ใหเปนสารสนเทศ เพอน าไปใชประโยชน ดงนน การตดตามและประเมนผลจงเปนกจกรรมทจ าเปนตอการด าเนนงาน ตามแผนงานหรอโครงการและเปนกจกรรมทผปฏบตงานหรอเรยกวา ผตดตามและประเมนผล จะตองมองคความรดานการตดตามและประเมนผลทจ าเปนและเพยงพอส าหรบการท าหนาทดงกลาว ในปจจบน มต าราทเกยวกบการตดตามและประเมนผลอยหลายสถาบน แตอยางไรกตามการศกษาดวยการอานต าราเพยงอยางเดยวยอมไมสามารถน ามาปฏบตงานได หากแตตองอาศยประสบการณและการฝกภาคปฏบตอยางตอเนอง เพอใหเกดความช านาญ ดงนนอาจกลาวไดวาการตดตามประเมนผล เปนทงศาสตรและศลป และประการส าคญงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร ก าหนดใหมระบบการตดตาม และประเมนผล เพอวดผลส าเรจของการด าเนนงานและการใชจายงบประมาณ

แนวคดดำนกำรตดตำมและประเมนผล การตดตามและประเมนผล เปนกระบวนการทส าคญกระบวนการหนงของกระบวนการจดการองคกร ซง William A. Shrode และ Dan Voich,Jr. ไดใหค านยามวา การจดการคอ กจกรรมหรอกระบวนการส าหรบการประสานและบรณาการการใชทรพยากรเพอการบรรลเปาหมายขององคกร ดวยการใชคน ซงคนจะใชเทคนคและขาวสารในโครงสรางขององคกร จากค าจ ากดความน สะทอนใหเหนวา การจดการหมายถงการปฏบตทอาศยองคความรของทฤษฎองคการมาใชใหบรรลเปาหมายขององคกร ซงอาจเปนผลผลต บรการหรอความพงพอใจ กระบวนการจดการดงกลาว ประกอบดวย การวางแผน (Planning) การจดองคกร (Organizing) การเปนผน า (Leading) และการประเมนผล (Evaluation) (อทย เลาหวเชยร,2544, น.112-113) ส าหรบกระบวนการตดตามและประเมนผลในปจจบน ตามแนวคดของ Robert S. Kaplan และ David P.Norton ไดเสนอแนวคด Balanced Scorecard เพอใชในการวดผลของกจการทจะท าใหผบรหารระดบสงเหนภาพรวมขององคกรไดชดเจนขน โดยการวดผลนอกจากการวดทางดานการเงนทเปนผลของการด าเนนงานทเกดขนมาแลว ตองมการวดผลดานกระบวนการบรหารงาน การสรางความพอใจใหแกลกคา ตลอดจนสรางนวตกรรมและการเรยนรใหแกองคกร เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนและ การสรางอนาคตใหแกองคกรดวย ดวยแนวคดนผบรหารสามารถประเมนศกยภาพโดยรวมขององคกร ความสามารถในการแขงขนและอนาคตขององคกรนนๆ ไดชดเจนยงขน โดยขอบเขตในการวด ผล ตามแนวคดของ Balanced Scorecard ภายใตมมมองแตละดานนน จะประกอบดวยประเดนตางๆ ดงน

1) วตถประสงค (Objective) เพอเปนการก าหนดวตถประสงคของแตละมมมองทตองการจะชวด 2) ตวชวด (Performance Indication) คอ ตวชวดนนจะแสดงใหเหนวาองคกรไดบรรลถง

วตถประสงคในแตละดานหรอไม 3) เปาหมาย (Target) คอ เปาหมายหรอคาตวเลขทตงไว เพอใหองคกรบรรลถงคาเปาหมายนนๆ 4) แผนงาน โครงการทตงใจ (Initiatives) คอ แผนการปฏบตงานทมการล าดบเปนขนๆ

ในการจดท ากจกรรม

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

6

ซงจากแนวคดดงกลาว สามารถน ามาก าหนดเปนตวแบบเพออธบายกระบวนการบรหารจดการองคกรในภาพรวม ซงเปนการผสมผสานระหวางแนวคดดานการบรหารจดการเชงกลยทธ วดผล ตามแนวคดของ Balanced Scorecard ภายใตตวแบบของทฤษฎระบบ ดงน ภำพท 2.1 ตวแบบแสดงกระบวนกำรบรหำรจดกำรองคกรในภำพรวมตำมแนวคดทฤษฎระบบ

ทมา : เอกสารการบรรยาย วชา การจดการปฏบตการ.โดย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2554.

จากภาพท 2.1 ดงกลาวขางตน แสดงใหเหนถงกระบวนการในการบรหารจดการองคกรโดยจะเรมตงแตปจจยน าเขา (Input) อนประกอบดวยความตองการหรอขอเรยกรอง (Demand) และ แรงสนบสนน (Support) ทเปนเสมอนแรงผลกดนหรอแรงกระตนใหองคกรเรมกระบวนการในการบรหารจดการ (Internal Process) เพอกอให เกดผลผลต (Output) หรอผลลพธ (Outcome) ทสามารถสนองตอบตอความตองการหรอการสนบสนนตางๆ ซงผลผลตและผลลพธดงกลาวน จะเปนผลสะทอน (Feedback) กลบมาเปนปจจยน าเขาอกครงหนง โดยมกระบวนการควบคมและประเมนผล เปนปจจย ในการชวยสะทอนผลการด าเนนงาน ประสทธภาพ ประสทธผล ของผลลพธและผลผลต กลบไปสกระบวนการบรหารจดการ เพอปรบปรงกลยทธ พฒนากระบวนการ ปรบปรง หรอขยายผลการด าเนนการตอไป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

7

ภำพท 2.2 หลกกำรส ำคญในกำรตดตำมประเมนผล

ทมา : โครงการปรบปรงเพอยกระดบระบบประเมนผลฯ.(น.1), โดย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, 2557, กรงเทพฯ.

จากภาพท 2.2 ดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวาในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตามยทธศาสตรมการก าหนดตวชวดในแตละระดบ (กระบวนการ /ผลผลต /ผลลพธ) เพอใชในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานและผลการใชจายงบประมาณของสวนราชการ รฐวสาหกจ ในขณะทการตดตามประเมนผล เปนองคประกอบส าคญในการขบเคลอนการด าเนนภารกจใหบรรลเปาหมาย ตามทมงหวง บนพนฐานของความคมคาทางการเงน ซงหลกการส าคญทวไปในการตดตามประเมนผล ประกอบดวย ทรพยากร ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลตและผลลพธ โดยใหความส าคญก บการวเคราะห ความเชอมโยง ความคมคาทางการเงน ความส าเรจเชงประสทธภาพ ประสทธผลและความประหยด ดงนน หลกการส าคญในการตดตามประเมนผลจงจ าเปนตองมสวนส าคญทง 2 สวนประกอบกน

ผลลพธ

ผลผลต

กระบวนกำร

ปจจยน ำเขำ

ทรพยากร/งบประมาณ

National/

International Standard

And Benchmark

กำรก ำหนดตวชวด (Setting Performance

Indicators)

ประสทธผล (Effectiveness)

ประสทธภาพ (Efficiency)

ประหยด (Economy)

ความเชอมโยง (Relevance)

กำรตดตำมประเมนผล (Monitoring and Evaluation)

ควำมคมคำ ทำงกำรเงน

(Value for Money)

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

8

ภำพท 2.3 กรอบกำรตดตำมประเมนผลในระบบงบประมำณแบบมงเนนผลงำนตำมยทธศำสตร ทมา : โครงการปรบปรงเพอยกระดบระบบประเมนผลฯ.(น.4), โดย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, 2557, กรงเทพฯ.

จากภาพท 2.3 ดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวาผตดตามประเมนผล แผนงาน /โครงการ /นโยบายส าคญในการใชจายงบประมาณรายจายประจ าปของสวนราชการ รฐวสาหกจ ตองมความเขาใจถงองคประกอบตางๆของระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร เพอใหการตดตามประเมนผล สามารถตอบโจทยของระบบงบประมาณทใชในปจจบน และน าไปสการจดสรรงบประมาณทมประสทธภาพ ประสทธผลและคมคา ตลอดจนตดตามวากลมผมสวนไดสวนเสยทเกยวของกบโครงการในแตละระดบ ตงแตปจจยน าเขา (ทรพยากร) กระบวนการผลต ผลผลต ผลลพธ ผลกระทบ ไดรบประโยชนจากโครงการหรอไมอยางไร มอทธพลตอความส าเรจของโครงการหรอไม และโครงการไดดแลหรอบรหารจดการผมสวนไดสวนเสยอยางไร

ขอมลปรบปรงจาก นายสมนก พมลเสถยร

ผลกระทบ (impact)

ผลลพธ (Outcome)

ผลผลต (Output)

กระบวนกำรผลต (Delivery Process)

ทรพยำกร (Input/Resources)

งบบคลากร งบด าเนนงาน งบลงทน

งบเงนอดหนน งบรายจายอน

งบประมำณ

ประเมนระดบ นโยบำย

+ -

กลม ผมสวน

ได

กลม ผมสวน

เสย

ตดตามและประเมน

ตดตามและประเมน

ตดตามและประเมน

ตดตามและประเมน

ตดตาม และ

ประเมน

ประเมนระดบ กจกรรม/ผลผลต

กรอบกำรตดตำมประเมนผล

เปาหมายการใหบรการ ของหนวยงาน

เปาหมายของผลผลต/โครงการ

ผลกำรเบกจำย

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

9

ตำรำงท 2.1 สำระส ำคญของกำรตดตำมผลและกำรประเมนผล

สำระส ำคญ กำรตดตำมผล กำรประเมนผล ความถของการเกบขอมล การจดท ารายงาน

เปนชวงๆ เปนประจ า อาท เปนรายเดอน รายไตรมาส หรอตามทก าหนดไวในแผนการด าเนนงาน

เปนครงคราวตามก าหนดเวลาและตามความส าคญของงบประมาณ

จดประสงคหลก เพอเพมประสทธภาพ เพอปรบแผนงาน

เพอปรบปรงประสทธผล ผลกระทบและการวางโครงการในอนาคตใหดขน

จดทมงเนน ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลต ผลลพธ ประสทธผล และความสอดคลองกบภารกจและพนธกจ

แหลงขอมล ระบบงานประจ า ระบบก ากบงาน รายงานความกาวหนา แผนภมการด าเนนงาน แผนเรมตนโครงการ

รายงานการตดตามผล รายงานความกาวหนา รายงานการประเมน รายงานผลการศกษาโครงการ

ผด าเนนการ ผรบผดชอบโครงการ สวนราชการเจาของโครงการ

สวนราชการเจาของโครงการ หนวยงานกลาง (เชนส านกงบประมาณ) หนวยงานภายนอก

รายงานผลตอ หวหนาสวนราชการ ส านกงบประมาณ หวหนาสวนราชการ ส านกงบประมาณ รฐบาล รฐสภาและหนวยงานทเกยวของ

ทมา : ปรบจากคมอการตดตามผล. (น.81-82) โดย ส านกงบประมาณ ส านกนายกรฐมนตร, 2554, กรงเทพฯ.

จากตารางท 2.1 ดงกลาวขางตน สรปไดวา การตดตามผล (Monitoring) เปนกระบวนการตรวจสอบประสทธภาพในการด าเนนแผนงาน /

โครงการ /กจกรรม ของสวนราชการ โดยระบจดแขง ขอบกพรอง และเสนอแนะมาตรการแกไข เพอน าไปปรบแผนระหวางด าเนนการใหเกดผลผลตตามเปาหมายทก าหนดไว

การประเมนผล (Evaluation) คอการวดผลงานของแผนงาน/โครงการ ตามวตถประสงคทตงไว ดวยการคนหาความสมพนธระหวางประสทธผล ประสทธภาพการด าเนนงานและผลกระทบทเกดขน จากการด าเนนงานของแผนงาน /โครงการ เพอให เหนความสอดคลองระหวางคาใชจายและกจกรรม กบภารกจและพนธกจของสวนราชการตามยทธศาสตรทก าหนดไว

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

10

ตำรำงท 2.2 ควำมแตกตำงระหวำงกำรตดตำมและกำรประเมนผล

ประเดน กำรตดตำม กำรประเมนผล ความถ/ระยะเวลา (Frequency)

อยในชวงระยะเวลาทด าเนนโครงการ เปนงานทท าตามปกต

ด าเนนการไดทกขนตอนตงแตกอน /ระหวาง/สนสดการด าเนนโครงการ ดความส าเรจของผลผลต/ผลลพธและผลกระทบ

เปาหมาย (Purpose) เพอปรบปรงแกไขปญหาระหวางด าเนนงาน/โครงการ

เพอปรบปรงประสทธภาพ ผลกระทบของโครงการใหดขนในอนาคตหรอเพอตดสนความส าเรจของโครงการ

จดเนน (Focus) ดปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลตและแผนการด าเนนงานและแผนการใชจายงบประมาณ

ดความส าเรจของผลผลต ผลลพธและผลกระทบ และความคมคาของโครงการ

แหลงขอมล (Information sources)

ด าเนนการในระบบปกต มการออกเกบขอมล การรายงานความกาวหนา การประเมนแบบเรงดวน

เหมอนกบการตดตาม แตใชวธการส ารวจ /การศกษาวจย

ผจดท าการตดตามและการประเมนผล (Undertaken by)

หนวยงานเจาของโครงการ ผปฏบตงานของโครงการ หนวยงานกลางภายนอก

หนวยงานเจาของโครงการ ผประเมนจากหนวยงานภายนอก ผไดรบผลประโยชนจากโครงการ

ทมา : ปรบจาก Good Monitoring and Evaluation Practice. โดย Taylor, Laurence., 2001.

จากตารางท 2.2 ดงกลาวขางตน สรปไดวาแมวาการตดตามและการประเมนผลจะเปนกจกรรมทแตกตางกน แตกจกรรมทงสองประเภทมความเกยวของและตอเนองกนและเมอน ามาใชดวยกนจะเปนเครองมอทชวยใหผบรหารหรอผมอ านาจในการตดสนใจ ตดตามความกาวหนาของกจกรรม ระหวางทแผนงาน/โครงการ ด าเนนการอยและมความพรอมอยเสมอทจะท าการแกไขไดทนททโครงการเกดปญหา หรอไมเปนไปตามแผน ตดสนใจไดอยางมระบบ เนองจากมฐานขอมลเพอใชประกอบการตดสนใจ รวมทงใชเปนขอมลในการวางแผนเพอจดท าโครงการในอนาคตใหดขน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

11

บทท 3 กำรตดตำมผล (Monitoring)

เมอทราบแนวคด หลกการส าคญของการตดตามประเม นผล กรอบและสาระส าคญ ของการตดตามประเมนผล รวมทงความแตกตางระหวางการตดตามผลกบการประเมนผลในบทท 2 แลว ในบทนจะกลาวถงเฉพาะเรองการตดตามผล โดยมรายละเอยดของเนอหาในเรององคประกอบ รปแบบ แนวคดในการควบคมและตดตามผล และประเภทของการตดตามผล รวมถงเนอหาส าคญในบทน คอขนตอนและวธการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก ซงส านกงบประมาณของรฐสภา สามารถน าไปประยกตใชในการลงพนทตดตามแผนงาน /โครงการทเปนนโยบายเรงดวนของรฐบาล เพอเกบขอมลจรง ตลอดจนเขยนรายงานตดตามผล เพอรายงานความกาวหนาผลการด าเนนงานและผลการใชจายงบประมาณรายจายประจ าป ของสวนราชการและรฐวสาหกจใหฝายนตบญญต ทราบและเผยแพรใหสาธารณชนทราบตอไป

องคประกอบของกำรตดตำมผล งำน/โครงกำร องคประกอบส าคญของการตดตามผล ประกอบดวย 1. ระบบขอมล ระบบขอมลเพอการตดตามผล มความส าคญและจะตองเรมตนจากการก าหนดวาขอมลอะไรและประเภทใดทตองการ แลวจงน ามาวางแผนในการเกบขอมล ซงควรจะเลอกใชชนดของขอมลวาเปนขอมลปฐมภมหรอขอมลทตยภม และกรณเปนขอมลปฐมภม จะตองสรางเครองมอ เชน แบบสอบถาม แบบสมภาษณ หรอแบบรายงาน และควรจะตองตรวจสอบคณภาพของเครองมอกอน เพอใหเครองมอมความเทยงตรง หรอสามารถวดในสงทตองการได และมความนาเชอถอ ส าหรบขอมล ทตยภมตองมการตรวจสอบความถกตองและความนาเชอถอของขอมลกอนน ามาใช 2. ระบบกำรรำยงำน การตดตามผลเปนการตรวจสอบการด าเนนโครงการ เพอใหทราบความกาวหนาในการด าเนนงานหรอปญหาอปสรรค โดยมวตถประสงคเพอน าผลการตดตามไปใชประโยชนในการปรบปรงหรอพฒนาการปฏบตงานใหเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณปจจบน ดงนน การตดตามผลทดควรกระท าเปนระยะๆ อยางสม าเสมอและตอเนอง เพอใหผบรหารไดใชเปนสารสนเทศในการตดสนใจ และทส าคญการรายงานผลควรจะมความเหมาะสม ชดเจน และทนกบการใชงาน

ประเดนหลกในกำรตดตำมผล 1. ดานปจจยหรอทรพยากร (Resource) เพอตรวจสอบงาน /โครงการไดรบปจจยหรอทรพยากรทงในดานปรมาณและคณภาพตามเวลาทก าหนดไวหรอไม โดยจะเนนตดตามเรองบคลากร งบประมาณ วสด อปกรณ วามความเหมาะสมและพอเพยงตามทก าหนดไวหรอไมอยางไร 2. ดานโครงการ (Project) กจกรรม (Activity) เพอตรวจสอบวาไดรบการปฏบตตามแผนทก าหนดไวหรอไม โดยเนนการตดตามวาแตละกจกรรมเปนไปตามก าหนดเวลา หรอเปนไปตามขนตอน ตามแผนหรอไมอยางไร 3. ดานผลการด าเนนงาน (Output) เพอตรวจสอบวาไดผลตรงตามเปาหมายทก าหนดไวหรอไม เนนตดตามผลการด าเนนงานเพอเปรยบเทยบกบเปาหมายหรอมาตรฐานทก าหนดไว โดยตองใหหนวยวดการตดตามผลและเปาหมายเปนหนวยเดยวกน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

12

แนวคดและหลกกำรในดำนกำรควบคมและตดตำมผลกำรปฏบตงำน แนวคดในดานการควบคมและตดตามผล ประกอบดวย 1) กระบวนกำรในกำรควบคมและตดตำมผล แยกเปน 4 ขนตอน (เสนาะ ตเยาว, 2543, น.293) ประกอบดวย - กำรก ำหนดมำตรฐำนทใชวด (Establishing Standard) ซงทกองคกรจะมวตถประสงคขององคกร ดงนนมาตรฐานทก าหนดจะตองสอดคลองกบวตถประสงคนน - กำรวดผลงำนทท ำไดจรง (Measuring Actual Performance) ไดแก การวดผลงาน ทเกดขนจรงเปนหนวยการผลตทจรง หรอความพยายามทใหกบงานจรง หนวยวดทใชจะตองเปนอยางเดยวกนกบมาตรฐานทก าหนดขนมา - กำรเปรยบเทยบผลงำนทท ำไดจรงกบมำตรฐำน (Comparing Actual Performance With Standard) เปนการเปรยบเทยบเนอหาความแตกตางทเกดขน ระหวางหนวยงานทท าไดจร งกบมาตรฐาน - กำรแกไขใหถกตอง (Taking Corrective Action) ไดแกการด าเนนการทางดาน การบรหาร เมอพบความแตกตางระหวางผลงานทเกดขนจรงกบมาตรฐาน เพอปรบการด าเนนงานใหเปนไปตามแผนทตองการ 2) เทคนคในกำรควบคมและตดตำมผล แบงออกเปน 4 ดาน (ธงชย สนตวงศ, 2531, น.145) ดงน - กำรควบคมดำนคณภำพ หมายถงเทคนคตางๆทน ามาใช เพอวดวาสนคาและบรการ ทผลตไดนน ตรงตอความตองการของลกคา - กำรควบคมดำนปรมำณ คอการควบคมทมการใชตวเลขตางๆ เพอน ามาใชวดผลในทาง ปรมาณ เชน การวดจ านวนผลผลตวาเปนไปตามทตงเปาหมายเอาไวหรอๆไม - กำรควบคมดำนคำใชจำย โดยการใชระบบงบประมาณ เพอควบคมคาใชจาย ซงเปนเทคนคทส าคญและนยมใชมากทสด โดยการใหหนวยงานจดท า ประมาณการใชจายในทกๆดานไวลวงหนา เมอเขาสขนตอนการปฏบต ผบรหารกจะสามารถควบคมคาใชจายโดยวดผลการใชจายทเกดขนกบงบประมาณทตงเอาไว - กำรควบคมดำนเวลำ คอการควบคมใหงานตางๆด าเนนไปได โดยสามารถจดท าไดเสรจตามก าหนดเวลาทก าหนดไว 3) กำรควบคมและตดตำมผลทมประสทธภำพ (เสนาะ ตเยาว,2543,น.298 - 299) ประกอบดวย - ควำมถกตอง (Accuracy) ระบบการควบคมและตดตามผลทถกตองจะท าใหเกด ความนาเชอถอและน าไปใชไดผลตามทตองการ หากการควบคมเกดจากขอมลทไมถกตอง จะท าใหฝายบรหารแกไขไมตรงจดหรอไมทราบวาควรด าเนนการอยางไรตอไป - ควำมทนเวลำ (Timeliness) ระบบการควบคมและตดตามผลทด จะตองสามารถกระตนใหผบรหารสนใจเพอแกไขหรอปองกนความเสยหายทอาจเกดขนไดอยางทนเวลา - ควำมประหยด (Economy) ระบบการควบคมและตดตามผลจะตองสามารถท าใหเกดประโยชนอยางคมคา เมอเปรยบเทยบกบคาใชจายทเกดขน โดยจะตองใชระดบของการควบคมใหนอยทสด ประหยดทสด แตเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

13

- ควำมยดหยน (Flexibility) ระบบการควบคมและตดตามผลทดจะตองมความยดหยน สอดคลองกบการเปลยนแปลงและการเกดขนใหมของสถานการณตางๆ ซงระบบการควบคมควรปรบตวตามเวลาและสภาพแวดลอม

- สำมำรถเขำใจได (Understandability) ระบบการควบคมและตดตามผลควรมความซบซอนนอยทสด เพอความสะดวกในการใชและคนทเกยวของกบระบบการควบคมสามารถเขาใจไดงาย

- กำรมมำตรฐำนทสมเหตสมผล (Reasonable Criteria) การก าหนดมาตรฐานของการ ควบคมและตดตามผลจะตองสมเหตสมผลและสามารถท าไดจรง จงจะสามารถจงใจใหผปฏบตงานปฏบตตามได

- กำรจดระบบอยำงมกลยทธ (Strategic Placement) ผบรหารจะตองจดวางระบบการ ควบคมและตดตามผลอยางมกลยทธ อนจะท าใหองคกรบรรลวตถประสงคในการควบคมได ซงระบบการควบคมและตดตามผลควรจะครอบคลมกจกรรม เหตการณและการด าเนนงานทกอยางภายในองคกร

- กำรเนนกฎแหงขอยกเวน (Emphasis on The Exception) เนองจากผบรหาร ไมสามารถจะควบคมและตดตามผลทกอยางได จงตองเนนเฉพาะเรองทส าคญ หรอควบคมตดตามเฉพาะในหลกใหญทเปนสาระส าคญจรงๆไมจ าเปนตองลงไปดรายละเอยดทกๆเรอง

- กำรใชมำตรกำรหลำยๆอยำง (Multiple Criteria) การควบคมและตดตามผลทเนนจดใดจดหนง หรอมาตรฐานใดมาตรฐานหนง จะท าใหมองปญหาไมครอบคลม เพราะงานแตละงานยอมมมาตรฐานทแตกตางกน ดงนนมาตรฐานในการควบคมและตดตามผล จงควรก าหนดใหเหมาะสมส าหรบกจกรรมแตละประเภท

- กำรแกไขใหถกตอง (Corrective Active) การควบคมและตดตามผลทมประสทธภาพ ไมเพยงแตเปนการแจงใหรวามขอบกพรองผดพลาดอะไรเกดขนเทานน แตจะตองเสนอแนะดวยวาควรจะด าเนนการแกไขอยางไร เพอใหเกดความถกตองและสามารถด าเนนการตอไปไดอยางราบรนและประสบผลส าเรจ 4) คณลกษณะของกำรควบคมและตดตำมผลทด (ธงชย สนตวงศ, 2531, น.153 - 154 ) ประกอบดวย - ตองประหยด ระบบการควบคมและตดตามผลทด นอกจากจะตองชวยใหเกดความมนใจวาองคกรจะสามารถท างานบรรลวตถประสงคทตงเอาไวแลว จะตองคมคากบตนทนในการด าเนนการดวย ผบรหารจงควรค านงถงตนทนทงในแงของระยะเวลาและคาใชจายทเกดขนดวย - รำยงำนผลตองรวดเรว การควบคมและตดตามผลจะตองสามารถรายงานผล ความแตกตางระหวางเปาหมายทพงไดรบกบผลงานทเกดขนจรงไดอยางรวดเรว เพอใหผบรหารสามารถแกไขและปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนไดอยางทนทวงท - เนนสวนส ำคญของผลงำน การควบคมและตดตามผลจะตองเนนสวนส าคญของผลงานอนจะสงผลตอความส าเรจตามวตถประสงค การวดในรายละเอยดปลกยอยทไมใชสวนส าคญของความส าเรจของงาน ยอมไมเกดประโยชน - สำมำรถเขำใจไดงำย การควบคมและตดตามผลจะตองเขาใจงาย ไมยงยากซบซอน เพราะหากกระบวนการมความยงยากซบซอน จนยากทจะเขาใจ ยอมไมเกดแรงจงใจในการปฏบตตาม และไมกอใหเกดประโยชนในทางปฏบตได - เปนทยอมรบ การควบคมและตดตามผล ควรมการชแจงใหผปฏบตเหนถงประโยชนและเหตผลประกอบ เพอใหผปฏบตเกดการยอมรบและทมเทในการปฏบตหนาทใหบรรลเปาหมาย

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

14

ประเภทของกำรตดตำมผล ปจจบน การตดตามผลในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร โดยหนวยงานตางๆทมสวนเกยวของกบการใชจายงบประมาณตามแผนงาน /โครงการทไดรบการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าป แบงตามประเภท ไดดงน 1. กำรตดตำมผลโดยใชแบบรำยงำน (Periodic Performance Report Monitoring)

เปนรปแบบทนยมใชกนอยางแพรหลาย เนองจากสามารถตดตามผลไดอยางกวางขวางและสามารถรวบรวมขอมลในภาพรวมไดโดยสะดวก โดยสวนใหญจะใชวธการตดตามผลทเกดขนจรงเปรยบเทยบกบแผนทก าหนดไว ซงอาจรายงานเปนรายเดอน รายไตรมาส และสรปเปนรายปในลกษณะของขอมลสะสมกได โดยส านกงบประมาณ (ฝายบรหาร) ไดใชการตดตามผลโดยใชแบบรายงาน เปนเครองมอในการตดตามผลการด าเนนงานและผลการใชจายงบประมาณ ตามแบบรายงาน สงป. 301,สงป.302 ซงสวนราชการจะตองรายงานผลใหส านกงบประมาณทราบเปนรายไตรมาส ตามแบบทส านกงบประมาณก าหนด

กรณการตดตามผลดงกลาว เปนเรองของสวนราชการเจาของงบประมาณจะตองรายงานทงเรองการใชจายงบประมาณและผลการด าเนนงานของแตละผลผลต กจกรรม ใหส านกงบประมาณทราบ ซงส านกงบประมาณของรฐสภา (ฝายนตบญญต) ไมมสวนเกยวของโดยตรง แตสามารถตดตามผลการเบกจายงบประมาณของสวนราชการ/รฐวสาหกจ จากระบบ GFMIS ของกระทรวงการคลงเปนรายเดอนและรายไตรมาส เพอน าขอมลมาวเคราะหประสทธภาพในการเบกจายงบประมาณของสวนราชการในภาพรวมได 2. กำรตดตำมผลแบบเรงดวน (Quick Monitoring) เปนการตดตามผลการด าเนนงานของแผนงาน/โครงการ ซงเปนสวนหนงของการควบคมการด าเนนงานของผลผลตใหบรรลเปาหมายทก าหนด หรอในกรณทพบปญหา อปสรรค จ าเปนตองตดตามผลแบบเรงดวน เพอหาทางแกไข โดยค านงถง 1) ประเดนปญหาของผลผลตทแตกตางกนไป ไดแก ประเดนผลผลตทตองด าเนนการเรงดวนและตองการเหนผลชดเจน ผลผลตทมความซบซอนหรอใชเทคโนโลยชนสง ผลผลตทตองด าเนนงานใหแลวเสรจทนเวลา มฉะนนอาจกอใหเกดความเสยหาย ผลผลตทมความออนไหวตอสาธารณะ 2) ประเดนการตดตามผล เพอตองการทราบขอมลส าหรบการวเคราะหทางเลอกในการ ตดสนใจในการด าเนนงานและทบทวนแผนงาน/โครงการตอไป การตดตามผลแบบเรงดวน มระยะเวลาการจดท ารายงานประมาณ 1 เดอน ซงกรณตดตามผลดงกลาว เหมาะส าหรบสวนราชการเจาของโครงการ จะเปนผด าเนนการ เพอผบรหารจะสามารถแกไขปญหาทเกดขนระหวางด าเนนโครงการไดอยางทนทวงท 3. กำรตดตำมผลเฉพำะเรองเชงลก (In - depth Monitoring) เปนการตดตามผลการด าเนนงานและผลการใชจายงบประมาณของผลผลต /โครงการ ตามตวชวด (เชงปรมาณ เชงคณภาพ เชงเวลา และเชงคาใชจาย) และวเคราะหความสอดคลองดานยทธศาสตรกระทรวง เปาหมายการใหบรการ ผลผลต/โครงการ ทกอใหเกดผลสมฤทธตามเปาหมายทก าหนดไว เหมาะส าหรบใชตดตามผลกบโครงการเชงเทคนค เชนโครงการกอสรางดานตางๆ ซงมวตถประสงคหรอเปาหมายทวดไดอยางเปนรปธรรมในเชงปรมาณ ทงผลผลตและปรมาณงานในแตละขนตอน เชนโครงการกอสรางสะพาน โครงการกอสรางถนน เปนตน และเหมาะกบโครงการทไมมความ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

15

ซบซอนแตตองการทราบผลของการตดตามโดยเรว เพอใชเปนขอมลการตดสนใจของผบรหารระดบสงหรอระดบนโยบาย การตดตามผลดงกลาว จ าเปนตองมการลงพนทภาคสนาม เพอเกบรวบรวมขอมล และใชระยะเวลาคอนขางสน ดงนนการทจะไดรบค าตอบทครอบคลมประเดนทสนใจหรอปญหาทงหมด ของโครงการ จงเปนไปไดยาก การเตรยมความพรอมของผตดตามจงมความส าคญในการลงพนทภาคสนาม และมขอควรระวงคอขอจ ากดของขอมลทจดเกบ เนองจากขอมลดงกลาวไมไดมาจากการสมตวอยาง ดงนนจงอาจไมไดเปนตวแทนของประชากรทงหมด และสงผลตอความนาเชอถอของขอมลทไดจากการสงเกตและการซกถาม ดงนนผตดตามตองรบรเกยวกบขอจ ากดดงกลาว ตองใชความระมดระวงและตองใชวจารณญาณเปนส าคญ โดยสรป การตดตามผลในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตรทง 3 ประเภทดงกลาว พจารณาแลวเหนวาการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก เหมาะสมกบบทบาทหนาทของส านกงบประมาณของรฐสภา ทจะตดตามผลเฉพาะเรองทเปนนโยบาย/โครงการส าคญของรฐบาลในเชงลก เชน การใชจายเงนตามมาตรการกระตนเศรษฐกจ การลงทนขนาดเลกของรฐบาล โครงการต าบลละ 5 ลานบาท เปนตน เนองจากเปนนโยบายส าคญเพอกระตนภาวะเศรษฐกจในประเทศ และอยระหวางกระบวนการจดสรรเงนงบประมาณ จงมความเหมาะสมทจะใชโครงการดงกลาวในการตดตามผลเฉพาะเรอง เพอใหทราบวาการจดสรรงบประมาณเพอด าเนนโครงการดงกลาว มประสทธภาพและกระตนเศรษฐกจไดตามวตถประสงคหรอไมอยางไร และสามารถรายงานผลการตดตามโครงการดงกลาวเสนอฝายนตบญญต เพอใชประกอบการพจารณางบประมาณรายจายประจ าปตอไป ซงการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลกดงกลาวจ าเปนตองลงพนทเพอเกบขอมลปฐมภมเพมเตม (ตามแบบสอบถามหรอแบบสมภาษณ) ดงนนในบทนจงเนนใหความส าคญกบขนตอนและวธการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก เพอใหนกวเคราะหงบประมาณของส านกงบประมาณของรฐสภา สามารถใชเปนแนวทางในการปฏบตงานจรง กรณตองการตดตามผลทตองลงพนทเกบขอมลในโอกาสตอไป

ขนตอนและวธกำรตดตำมผลเฉพำะเรองเชงลก (In - depth Monitoring) ขนตอนท 1 กำรวำงแผนกำรตดตำมผลและก ำหนดวธกำรรวบรวมขอมล ในขนตอนน

จะตองมองคประกอบส าคญ ดงน 1. ระบวตถประสงคกำรตดตำมผล ผตดตามผลควรระบหรอแสดงสงทตองการทราบทเปน

ประเดนส าคญ ทจะท าใหการจดท าผลผลต /โครงการ บรรลผลหรอไมบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดไว หรอประเดนอนๆ ตามทตองการ ซงอาจบอกเปนขอๆ กได โดยปกตการตดตามผลจะมวตถประสงค ดงน

1) เพอทราบความกาวหนาในการด าเนนงานของผลผลต /โครงการ ตามตวชวดในการบรรลวตถประสงค และตดตามการใชจายงบประมาณวาเปนไปตามแผนทก าหนดไวหรอไม

2) เพอทราบถงวธการบรหารจดการทมประสทธภาพของผลผลต /โครงการ หรอกระบวนการน าสงผลผลต

3) เพอทราบปญหาอปสรรคในการด าเนนการและขอเสนอแนะ 2. ระบขอบเขตของกำรตดตำมผลใหชดเจน โดยสามารถระบขอบเขตในลกษณะตางๆ ดงน 1) ขอบเขตในเรองระยะเวลาการตดตามผล เชน จะตดตามผลการด าเนนงานและผล

การใชจายงบประมาณในชวงปงบประมาณ พ.ศ. .... ถง พ.ศ. ....

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

16

2) ขอบเขตในเรองพนท ในกรณทผลผลต /โครงการทจะตดตามผลในพนทตางๆ เปนจ านวนมาก อาจก าหนดขอบเขตการตดตามผลเฉพาะพนททระบเทานนและใหแสดงเหตผลในการเลอกพนทไวดวย

3) ขอบเขตในเรองของการปฏบตงาน ในกรณทขอบเขตงานกวางขวางหลายประเดน อาจระบเฉพาะประเดนทตองการตดตามผลใหเฉพาะเจาะจงได หรอในกรณทคาดคะเนไดวา เมอตดตามผลแลวจะมปญหาหรอขอจ ากดบางประการทไมสามารถด าเนนการได กใหระบขอบเขตไว เชน ขอจ ากด ในเรองในเรองการแกไขปญหาทยงไมไดขอยตและอยนอกเหนอความรบผดชอบของหนวยงาน กตองระบใหชดเจนวาจะไมรวมถงการศกษาปญหาทเปนเรองนโยบายและอยในระหวางการแกไขปญหา เปนตน

3. ศกษำรำยละเอยดควำมเปนมำของโครงกำรทจะตดตำม เพอก ำหนดแนวทำงในกำร ตงค ำถำม

1) ก าหนดค าถามใหสอดคลองกบวตถประสงค โดยค านงถงขอจ ากดในการตอบค าถาม ความยากงายของค าถาม ประเภทของค าถามแบบปลายเปดหรอปลายปด อยางใดจะเหมาะสม ระยะเวลาทใชถาม และประเดนส าคญ ค าถามจะตองมความสอดคลองเชอมโยงกน เพอใหสามารถตอบค าถามไดครบตามวตถประสงคทก าหนด

2) ผตดตามผลควรสรางแบบสอบถามไวลวงหนาเพอสะดวกในการสอบถามหรอสมภาษณ รวมทงตองไมตงค าถามวกวน ซ าซอน

3) ก าหนดกลมเปาหมายและจ านวนผทจะตอบค าถาม เชน ผบรหาร เจาหนาท หรอประชาชนทวไปใหชดเจน

4. ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรตดตำมผล ใหระบวาการตดตามผลมประโยชนในดานใดตอบคคลใดหรอหนวยงานใดบาง เชน ฝายนตบญญต จะไดรบทราบสภาพขอเทจจรง หรอปญหาอปสรรค รวมทงสามารถน าผลของการรายงานไปใชประกอบการพจารณารางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจ าปตอไป ขนตอนท 2 กำรเกบและรวบรวมขอมล 1) ประสานกบหนวยงานเจาของพนท โดยผตดตามผล จะตองท าหนงสอราชการถงหนวยงานทรบผดชอบแผนงาน /โครงการ เพอขอความอนเคราะหและอ านวยความสะดวกในการลงพนท เกบขอมลภาคสนาม

2) ด าเนนการเกบขอมลปฐมภม โดยการสอบถาม หรอสมภาษณตามแบบทไดจดเตรยมไวลวงหนา โดยตองอธบายวตถประสงคของการเกบขอมลอยางตรงไปตรงมา ใหผตอบเกดความเขาใจกอน และมขอควรระวง คอไมใชวธการถามทมลกษณะชน าผตอบ หรอท าใหผตอบเกดความรสกเชงลบ

ขอมลปฐมภม (Primary Data) เปนขอมลทเกบรวบรวมเปนครงแรกหรอยงไมมการเกบรวบรวมมากอน เปนขอมลทตองการทราบโดยตรงจากแหลงขอมล ตองเกบขอมลจากประชากรทตองการศกษา ถาประชากรทตองการศกษามจ านวนมาก จ าเปนตองเลอกกลมตวอยางออกมาศกษาจ านวนหนง เพอใหไดขอมลลกษณะของประชากรทตองการ และใชวธรวบรวมขอมลโดยการออกแบบสอบถาม หรอการสมภาษณหรอการประชมกลม หรอการสงเกต

ขนตอนท 3 กำรประมวลและวเครำะหขอมล เปนการประมวลและสรปผลทไดจากการตดตามอยางยอ ซงตองไดสาระครบถวนดงน

1) ขอเทจจรง ซงรวมถงสรปผลความกาวหนาของการด าเนนงานและผลการใชจายงบประมาณ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

17

2) ปญหาอปสรรคทเกดขน รวมทงสาเหตของปญหา โดยแยกแยะวาเปนปญหาทเกดจากขนตอนใดในการด าเนนงาน และเกดจากสาเหตใด

3) การวเคราะหขอมล คอการน าขอมลภาคสนามทเกบไดมาวเคราะหขอมล ดงน - ขอมลเชงปรมาณ ทเกบไดจากแบบสอบถามใหน ามาวเคราะหโดยใชหลกสถตค านวณ

ตามทผตดตามผลเหนวาเหมาะสม เชน คาความถ คารอยละ คาเฉลย เปนตน พรอมทงอธบายผล การวเคราะหขอมลในแตละประเดน ตามทระบไวในตารางวเคราะหขอมล

- ขอมลเชงคณภาพ ทเกบไดจากเนอเรองของเอกสารตางๆ การสอบถาม การสมภาษณ หรอการประชมกลม ใหน ามาแสดงดวย พรอมระบแหลงทมา หรอใครเปนผใหขอมลและหากขอมลทเกบไดมเนอหายาว ควรสรปประเดนส าคญเพอใชในการอางองในการเขยนขอคนพบ

ขนตอนท 4 สรปขอเทจจรง /ขอคนพบ ปญหำอปสรรคและกำรจดท ำขอเสนอแนะ หลกการเขยน ขอเทจจรงหรอขอคนพบ มดงน

1) ขอเทจจรง คอการเขยนเหตการณทเปนมาหรอทเปนอยตามจรง หรอเปนเหตการณ ทวนจฉยแลววาเปนจรง สวนการเขยนขอคนพบ ตองเขยนใหมเนอหาสอดคลองกบกรอบเคาโครงรายงานการตดตามผล เชนวตถประสงคการตดตามผล ขอบเขตการตดตามผล โดยใชผลการวเคราะหขอมล มาวเคราะหรวมกบตวชวดของกจกรรมหรอกระบวนการน าสงผลผลต ระยะเวลาด าเนนงานและงบประมาณและไมควรเขยนขอคนพบทไมพบขอมลจากการวเคราะห

2) การเขยนขอคนพบ ควรเนนในประเดนทแสดงใหเหนถงประสทธภาพการปฏบตงาน ทมรปแบบทหลากหลาย เชนเขยนตามลกษณะการเชอมโยงปจจยน าเขา กระบวนการน าสงผลผลต ผลผลต /ผลลพธ โดยแยกแตละประเดนหรอรวมประเดน หรอใชรปแบบการเขยนทแสดงเปนแผนภม หรอตารางกได

3) การเขยนขอคนพบ ในประเดนความไมพรอมของปจจยน าเขาและความไม เออ ของกระบวนการผลต จะตองอธบายเนอหาทแสดงให เหนวาเปนสาเหตท าให เกดปญหา อปสรรค ของ การด าเนนงาน /โครงการ ทจะไมบรรลวตถประสงคในอนาคตหากไมด าเนนการแกไข

4) ปญหาอปสรรค การเขยนรายงานควรระบปญหา อปสรรคทเกดขนจากขอคนพบในการเกบขอมลปฐมภม (ลงพนทแจกแบบสอบถาม /สมภาษณ) เปนหลก

5) การเขยนขอเสนอแนะ จะตองเขยนในลกษณะทแสดงถงขอทควรระมดระวง ขอจ ากด และสารสนเทศตางๆ และตองเปนขอเสนอแนะเพอแกไขปญหาอปสรรค ทตรงประเดน และมความเปนไปไดในการด าเนนการตามขอเสนอแนะ ซงกรณนผตดตามผลอาจใชวธปรกษาหารอ หรอระดมความเหนจากเพอนรวมงาน ผบงคบบญชา หรอผมประสบการณในเรองทตดตาม โดยน าความเหนทไดรบในขนตอน การรวบรวมขอมลมาประกอบดวย

ขนตอนท 5 กำรจดท ำและเสนอรำยงำนกำรตดตำมผล - ผตดตามผล จะตองรวบรวมขอมลทงหมดท เกดขน ตงแต ขนตอนท 1 – 4 มาสรป ในรายงานการตดตามผล และควรแสดงขอมลความนาเชอถอของรายงานการตดตามผลไวดวย เพอเสนอผบงคบบญชาตามล าดบชนตอไป (ตามตวอยางการเขยนรายงานการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก ภาคผนวก ก)

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

18

ภำพท 3.1 ขนตอนกำรตดตำมผลเฉพำะเรองเชงลก

ขนตอนท 1 การวางแผนการตดตามผลและก าหนดวธการรวบรวมขอมล

ขนตอนท 2 การเกบและรวบรวมขอมล

ขนตอนท 3 การประมวลและวเคราะหขอมล

ขนตอนท 4 สรปขอเทจจรง /ขอคนพบ ปญหาอปสรรคและการจดท าขอเสนอแนะ

ขนตอนท 5 การจดท าและเสนอรายงานการตดตามผล

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

19

ภำคผนวก ก ตวอยำง

กำรเขยนรำยงำนกำรตดตำมผลเฉพำะเรองเชงลก ชอโครงกำร..............................................(ทตดตำมผล)

ค ำน ำ เปนการแสดงความเปนมา เหตผล และเจตจ านงโดยรวมของการตดตามผล โดยยอและชใหเหนถงประโยชนของรายงานทจะเกดตอผเกยวของ ทผตดตามตองการใหผอานไดรบทราบ

บทสรปผบรหำร เปนการสรปสาระส าคญของรายงาน ทท าใหผอานมความเขาใจ ตงแตเหตผลของการเลอกโครงการไปจนถงรายละเอยด ความเปนมา ผลการด าเนนงาน ปญหาอปสรรค ของการด าเนนโครงการ และขอเสนอแนะของผจดท ารายงานตดตามผล ทงนบทสรปผบรหารไมควรมรายละเอยดมากเกนไป ควรคดเฉพาะประเดนส าคญทมประโยชนตอการสงการ การตดสนใจของผบรหารเทานน

สำรบญ ตามรปแบบทวไป

บทท 1 บทน ำ 1.1 หลกกำรและเหตผล ใหระบเหตผลความเปนมาทเหนสมควรจะตองตดตามผล 1.2 วตถประสงคของกำรตดตำมผล ใหระบความตองการทชดเจนของการตดตามผล โดยระบหรอแสดงสงทตองการทราบ

เปนประเดนส าคญ ทจะท าใหการด าเนนโครงการบรรลผลหรอไมบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดไว 1.3 ขอบเขตของกำรตดตำมผล ใหระบขอบเขตของการตดตามใหชดเจน เชนระยะเวลา ขอบเขตพนทด าเนนการ เปนตน 1.4 วธกำรตดตำมผล ใหระบขอมลทใชเพอประกอบการตดตามผล เชน ขอมลปฐมภม (ใชแบบสอบถาม/

สมภาษณ) หรอจากขอมลทตยภม (ขอมลทเรยบเรยงแลวจากหนวยงานทเกยวของ เชนเอกสารงบประมาณรายจายประจ าป เอกสารตางๆของหนวยงาน)

1.5 ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรตดตำมผล ใหระบวารายงานการตดตามผล มประโยชนในดานใดตอบคคลใดหรอหนวยงานใด

บทท 2 ควำมเปนมำ 2.1 ควำมเปนมำโครงกำร วตถประสงค เปำหมำยโครงกำรและตวชวด ใหระบความเปนมาของโครงการ วตถประสงค เปาหมายของโครงการวากลมเปาหมาย

ใดไดรบประโยชนจากการด าเนนโครงการ รวมทงตวชวดทก าหนดไวทงเชงปรมาณ เชงคณภาพ เปนตน 2.2 วธกำรด ำเนนงำน /กจกรรม กำรด ำเนนโครงกำร ใหระบวธการด าเนนงานของโครงการและขนตอนของกจกรรมตางๆ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

20

2.3 ระยะเวลำด ำเนนงำนของโครงกำร ใหแสดงระยะเวลาการด าเนนโครงการใหชดเจน 2.4 งบประมำณ ใหแสดงงบประมาณคาใชจายของโครงการ

บทท 3 กำรวเครำะหขอมล ขอคนพบ ปญหำอปสรรค ทไดจำกกำรตดตำมผล 3.1 กำรวเครำะหขอมล ใหน าขอมลทเกบจากภาคสนามมาวเคราะห เชนการวเคราะหขอมลเชงปรมาณจาก

แบบสอบถาม มาวเคราะหโดยใชหลกสถต เช นคาความถ รอยละและคาเฉลย พรอมอธบายผล การวเคราะหขอมล รวมทงการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ทเกบจากเนอหาเอกสารตางๆของโครงการ การสมภาษณ การประชมกลม ใหน ามาแสดงในรายงานพรอมระบแหลงทมาของขอมลดวย

3.2 ขอคนพบ ใหระบขอคนพบโดยใหมเนอหาสอดคลองกบกรอบเคาโครงรายงานการตดตามผล เชน

วตถประสงคการตดตามผล ขอบเขตการตดตามผล โดยใชผลการวเคราะหขอมล มาวเคราะหรวมกบตวชวดของโครงการทก าหนดดวย

3.3 ปญหำอปสรรค ใหระบปญหา อปสรรคทเกดขนจากการด าเนนโครงการและเปนสาเหตทท าใหโครงการ

ไมบรรลเปาหมายหรอลาชากวาทก าหนดไว

บทท 4 สรปผลกำรตดตำมและขอเสนอแนะ 4.1 สรปผลกำรตดตำมผล ใหสรปประเดนส าคญๆของผลท เกดขน จากท ไดจากขอเทจจรงและขอคนพบ

และตรงประเดนตามวตถประสงคของการตดตามผลทก าหนดไว รวมทงสรปปญหาอปสรรคทเกดขน 4.2 ขอเสนอแนะ ใหระบขอเสนอแนะในการแกไขปญหาทเกดขนและคาดวาจะมปญหาเกดขนในอนาคต

หากยงด าเนนการในลกษณะเดม ทงนอาจจ าแนกขอเสนอแนะเปนขอเสนอแนะเชงนโยบายหรอขอเสนอแนะในเชงปฏบต ตามความเหมาะสม แลวแตลกษณะของแตละโครงการ

บรรณำนกรม ตามรปแบบทวไปหรอตามทหนวยงานก าหนด

ภำคผนวก ใหแสดงเอกสารตางๆ ทจ าเปนและทใชในรายงานการตดตามผล เชน มตคณะรฐมนตร หนงสอสง

การตางๆ กฎหมายและระเบยบทเกยวของ ขอมลตวเลข สถตตางๆ และแบบสอบถาม เปนตน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

21

บทท 4 กำรประเมนผล (Evaluation)

ในบทนจะกลาวถง ประเภท แนวคด เปาหมาย ขนตอนของการประเมนผลโครงการ

ในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร การวเคราะหโครงการทจะประเมน รวมถงเนอหาส าคญในบทน คอขนตอนและวธการประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก ซงส านกงบประมาณของรฐสภาสามารถน าไปประยกตใชในการประเมนผลโครงการ /นโยบายส าคญของรฐบาล ทมวงเงนงบประมาณสงและ มผลกระทบในวงกวาง ตลอดจนเขยนรายงานการประเมนผล เสนอตอฝายนตบญญตเพอน าไปใชประกอบการพจารณางบประมาณรายจายประจ าปในโอกาสตอไป

ประเภทของกำรประเมนผล การประเม นผลมหลายประเภท ซ งแตละประเภทจะมจดม งหมายท แตกต างกน การประเมนผลสามารถแบงไดเปน 3 กลม (จกรกฤษณ นรนตผดงการ, 2548, น.15 - 16) ไดแก

1 . กำรประเมนผลก อน ด ำ เน น โค รงกำร (Ex-Ante/Preliminary Evaluation) ค อ การประเมนทเกดขนกอนการด าเนนงานโครงการ ซงมกจะเปนการประเมนความเหมาะสม ความเปนไปได ความตองการของผใชประโยชนไดแก

1) การประเมนความตองการ (Needs Assessment) 2) การประเมนความเปนไปได (Feasibility Evaluation) 3) การประเมนปจจยน าเขา (Input Evaluation)

2. กำรประเมนผลระหวำงกำรด ำเนนโครงกำร (On-going Evaluation) คอการประเมนทเกดขนระหวางการด าเนนงาน ซงมกจะเปนการประเมน เพอใหทราบความกาวหนาของการด าเนนงานและการใชจายงบประมาณ เพอใหทราบวาการด าเนนงานโครงการมความรวดเรวหรอลาชาไปกวาแผนทก าหนดไวหรอไม มการใชจายงบประมาณสอดคลองกบความกาวหนาของการด าเนนงานหรอไม เกดปญหา อปสรรคใดขนบาง ซงเนน

1) การตดตามความกาวหนา (Progress Monitoring) 2) การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation)

3. กำรประเมนผลหล งด ำ เน น โครงกำร ( Ex-Post /Summative Evaluation) ค อ การประเมน เพอวเคราะหวาโครงการไดด าเนนไปตามทก าหนดไวหรอไมและไดผลสมฤทธตามเปาหมายทตงไวหรอไม มากนอยเพยงใดและเกดปญหาอปสรรคใดขนบาง ตลอดจนการสรปบทเรยนเพอเปนขอเสนอแนะในการด าเนนงานโครงการในลกษณะเดยวกนในโอกาสตอไป โดยจะใหความส าคญ

1) การประเมนผลผลต (Output Evaluation) 2) การประเมนผลลพธ /ผลกระทบ (Outcome/Impact Evaluation) 3) การประเมนดวยการตดตามหลงด าเนนการเสรจไปแลวระยะหนง (Follow - up

Evaluation)

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

22

แนวคดกำรประเมนผลโครงกำร การประเมนผลโครงการหมายถง กระบวนการศกษา แสวงหาความร ความเขาใจเกยวกบ

การด าเนนโครงการวาเปนไปตามหลกเกณฑและขนตอนตางๆตามทก าหนดไวหรอไม มปญหาและอปสรรคอะไรและบรรลตามเปาหมายทตองการหรอไม มผลกระทบในแงมมตางๆอยางไรบางทเกดขนจากโครงการ การประเมนผลโครงการเปนกระบวนการวจยทมการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลอยางมวตถวสย (Objectivity) มการใชเครองมอทตองพฒนาเปนการเฉพาะ มการทดสอบความถกตอง มความนาเชอถอและเหมาะสมกบกลมประชากรเปาหมาย รวมทงมตวชวดทจะน ามาหาคาเพอเปนดชนชวดเช งประจกษเกยวกบการด าเนนงาน ปญหา อปสรรคและความส าเรจของโครงการ เมอไดน ามาวเคราะหแลว จะไดผลสรปเกยวกบโครงการวาเปนอยางไร บรรลเปาหมายหรอไม หรอมผลกระทบอยางไรและควรด าเนนการตอไปหรอไม และหากตดสนใจด าเนนการตอไป จะตองปรบปรงในสงใดบางเพอใหโครงการมประสทธภาพและประสทธผลซงแนวคดและหลกการในการประเมนผลโครงการ ประกอบดวย

1. แนวคดดำนกำรประเมนผลแผนงำน /โครงกำร อยำงเปนระบบ D.Stufflebeam ไดเสนอตวแบบเรยกวา CIPP Model ซงประกอบดวย 4 องคประกอบ (ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ, 2546, น.6/33 – 6/34) ไดแก

1) กำรประเมนผลบรบทหรอสภำวะแวดลอม (Context Evaluation) เปนการประเมนผลแผนงาน/โครงการในภาพกวาง เปนรปแบบพนฐานของการประเมนผลทวๆไป เพอใหไดขอมลน ามาเปรยบเทยบกบวตถประสงคของโครงการ โดยจะเนนในดานความสมพนธของแผนงาน /โครงการ ทเกยวของกบสภาพแวดลอม ทงดานเศรษฐกจ สงคมการเมอง เทคโนโลย สงแวดลอม ระบบนเวศน ฯลฯ

2) กำรประเมนผลปจจยเบองตน (Input Evaluation) เปนการประเมนผลเกยวกบปจจยน าเขาไดแกการประเมนในดานอตราก าลง งบประมาณ วดสอปกรณ วธการบรหารจดการเวลา ฯลฯ วามเพยงพอหรอไม การประเมนผลปจจยเบองตนน จะชวยใหไดขอมลเพอการตดสนใจ วาควรปรบปรงวตถประสงคเชงปฏบตอยางไร ใชอตราก าลงเทาไร วางแผนและด าเนนการอยางไร ซงจะแตกตางจากการประเมนสภาวะแวดลอมในแงทวา การประเมนปจจยเบองตนเปนการกระท าเฉพาะกรณนนๆ และวเคราะหภายในแผนงาน /โครงการ เทานน

3) กำรประเมนผลกระบวนกำร (Process Evaluation) เปนการประเมนผลเพอหาขอบกพรองของการด าเนนงานตามขนตอนของแผนงาน /โครงการ ทก าหนดไว เพอเปนขอมลสารสนเทศส าหรบนกประเมนผล ตลอดจนเปนการบนทก สะสมขอมลระหวางการปฏบตงาน จะพบวาการประเมนผลกระบวนการ เปนการคนหาค าตอบทวาระบบการท างาน กลไก ขนตอนการปฏบตงาน ความสมพนธระหวางทรพยากรบคคล วธการตดตอสอสาร มประสทธภาพเพยงพอหรอไม จะมแนวทางในการปรบปรงแกไขอยางไร

4) กำรประเมนผลผลต (Product Evaluation) มจดม งหมายเพอวดผลและแปลความหมายของผลความส าเรจของแผนงาน /โครงการ โดยทวไปการประเมนผลผลต เปนการเปรยบเทยบผลงานทท าไดกบเกณฑทก าหนดไวในแผนงาน /โครงการ โดยผประเมนผลจะตองอธบายถง สาเหต ปญหา อปสรรคทเกดขน โดยอาจใชรายงานการประเมนผลสภาวะแวดลอม การประเมนผลปจจยเบองตน และการประเมนผลกระบวนการ ประกอบในการวเคราะหปญหา อปสรรค ดวย

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

23

2. รปแบบและประเดนกำรประเมนผลโครงกำร (สมหวง พรยานวฒน, 2544, น. 18) ประกอบดวย

1) กำรประเมนผลกระบวนกำร (Process Evaluation) จะเน น การว เค ราะหประสทธภาพของโครงการ โดยศกษากระบวนการจดท ากจกรรมตางๆ วามประสทธภาพมากนอยเพยงใด ทจะสงผลใหเกดผลงาน โดยจะพจารณาถง - การด าเนนกจกรรมในแตละขนตอน วาจะชวยสงเสรมหรอเปนปญหา อปสรรค ในการบรรลผลผลตและผลลพธ - การจดหาทรพยากรของโครงการในแตละขนตอน ตามระยะเวลาทก าหนด - วเคราะหปจจยภายนอกทอยเหนอการควบคม ซงมผลตอการด าเนนกจกรรมทงทางบวกและทางลบ - มลคาของผลงานทไดรบเปรยบเทยบกบคาใชจาย

2) กำรประเมนผลทไดรบของโครงกำร (Project Evaluation) จะเนนการวเคราะหประสทธผลของโครงการ โดยศกษาวาผลงานของโครงการ สามารถน าไปสการบรรลวตถประสงคของโครงการไดหรอไม เพยงใด โดยประเดนในการประเมนจะพจารณาเกยวกบ - ประเมนผลส าเรจตามวตถประสงคของงาน /โครงการ ตามตวชวดทก าหนดไว - ประเมนผลโดยการวเคราะหความคมคาของงาน /โครงการ - วเคราะหปจจยภายนอกทอย เหนอการควบคม ซงมผลตอการด าเนนกจกรรม ทงทางบวกและทางลบ

3) กำรประเมนผลกระทบของโครงกำร (Impact Evaluation) จะเนนการวเคราะหผลทไดรบตอเนองจากประสทธผลของโครงการ โดยศกษาวาผลทไดรบจากวตถประสงคของโครงการ จะไปชวยสนบสนนการบรรลเปาหมายแผนงานไดมากนอยเพยงใด โดยประเดนในการพจารณาจะพจารณาเกยวกบ - ผลส าเรจตามวตถประสงคของโครงการ และผลกระทบทมตอแผนงานตามตวชวด ทก าหนดไว - วเคราะหปจจยภายนอกทอย เหนอการควบคม ซงมผลตอการด าเนนกจกรรม ทงทางบวกและทางลบ

เปำหมำยของกำรประเมนผลโครงกำร ประเดนส าคญทจะตองน ามาพจารณา คอเปาหมายของการประเมนผลโครงการ เนองจากเปนกจกรรมทตองใชเวลาและเสยคาใชจายสง การตดสนใจวาจะท าการประเมนผลโครงการหรอไม และเมอใดควรจะท าการประเมนผล ประเดนส าคญทตองน ามาพจารณา (มหาวทยาลยมหดล, สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2553 น.5-6) คอ 1) เปนโครงการทส าคญ มคาใชจายสง มผลกระทบตอระบบการปฏบตงาน หรอตอประชาชนจ านวนมาก โดยเฉพาะโครงการเพอหาตนแบบหรอรปแบบทเหมาะสม 2) เปนโครงการทมความซบซอนในดานขนตอน หลกเกณฑ กระบวนการ องคประกอบและผลกระทบของโครงการทยากแกการสงเกตเชงจตวสย หากไมมการเกบขอมลเชงประจกษ 3) เปนโครงการทตองหาหลกฐานตามหลกวชาการและหลกฐานทางขอมลทไดมการจดเกบอยางถกตอง มความเปนวตถวสยและหลกฐานทางขอมลเปนสงจ าเปนในการทจะใหผมสวนเกยวของยอมรบในความถกตองของขอสรป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

24

4) เปนโครงการทเมอมการตดสนใจเกดขนแลวเกดผลกระทบตอสงคม ระบบงานและเกยวของกบเรองทมคาใชจายสง

ขนตอนกำรประเมนผลโครงกำร ในการประเมนผล มขนตอนการด าเนนการหลกๆ 3 ขนตอน (มหาวทยาลยมหดล, สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2553 น.21-22) ประกอบดวย

1. ขนวำงแผนกำรประเมน เปนขนตอนทเรมจากการวเคราะหโครงการทจะท าการประเมน ศกษารปแบบการประเมนวารปแบบใดทมความเหมาะสมกบโครงการทจะท าการประเมนมากทสด แลวจงระบเหตผลหรอวตถประสงคของการประเมนวาจะประเมนทงหมดองคประกอบของโครงการ หรอจะประเมนเฉพาะผลผลต ผลลพธ วาโครงการไดด าเนนการบรรลวตถประสงคของโครงการหรอๆไม มปญหาอปสรรคอะไรบาง จากนนจงท าการคดเลอกตวชวด พรอมทงก าหนดเกณฑของตวชวด (ส าหรบ การประเมนผลผลต /ผลลพธ) เพอพจารณาวาผลการด าเนนการโครงการทพจารณาตามตวชวดแตละตวแลว ประสบความส าเรจเปนไปตามเกณฑมากนอยเพยงใด แลวน าตวชวดทคดเลอกมาตรวจสอบดวาจะมขอมลทจะตอบตวชวดจากแหลงใดบาง โดยเฉพาะจากแหลงทตยภม (จากรายงานตางๆของหนวยงาน) แตหาก ไมมจ าเปนตองวางแผนเพอเกบขอมลเองจากผมสวนเกยวของ (ขอมลปฐมภม) ซงผประเมนจะตองออกแบบเครองมอเพอใชในการเกบขอมลอาจจะเปนแบบสอบถาม /แบบสมภาษณ ขนอยกบคณลกษณะของตวชวดวาเปนเชงปรมาณหรอเชงคณภาพ

2. กำรด ำเนนกำรประเมน เมอก าหนดเครองมอในการเกบขอมลแลว อาจน าเครองมอทไดไปทดสอบกอน เพอจะปรบปรงเครองมอใหมความเหมาะสมและไดค าตอบทตรงประเดนตามความตองการ ขณะเดยวกนตองก าหนดวาจะเกบขอมลกบใครหรอกลมเปาหมายใด จากนน จงวางแผนการเกบขอมล โดยท าการสมตวอยางแตละกลมเปาหมาย และลงมอเกบขอมล เมอเกบขอมลเสรจกน าขอมลมาวเคราะหและเขยนรายงานการประเมน

3. กำรประเมนงำนเมอสนสดกำรประเมน ถาเปนกรณการประเมนเบองตน เชนการประเมนกระบวนการและผลผลต เพอการควบคมและตดตามผลการด าเนนงาน กน าขอเสนอแนะทไดจากการประเมนมาใชในการปรบปรงกจกรรมหรอกระบวนการด าเนนงาน เพอใหโครงการไดผลผลตตามทคาดหวงไว แตถาเปนการประเมนผลลพธ ผลกระทบ กควรน าผลการประเมนมาใชในการตดสนใจในอนาคตตอไป เชนถาผลการประเมนพบวา โครงการประสบความส าเรจในการด าเนนงาน บรรลวตถประสงคตามทก าหนดไว กอาจใชเปนขอมลในการตดสนใจ เพอบรรจไวในแผนงานประจ าของหนวยงาน หรอขยาย พนทด าเนนโครงการ แตถาผลการประเมนพบวาโครงการไมประสบความส าเรจตามวตถประสงคทตงไว มปญหาอปสรรค หนวยงานเจาของโครงการหรอรฐบาล กอาจตดสนใจระงบการด าเนนโครงการ หรอเหนสมควรใหปรบปรงโครงการตามทผประเมนโครงการใหขอเสนอแนะและเสนอผมอ านาจในการตดสนใจตอไป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

25

กำรวเครำะหโครงกำรทจะประเมน การวเคราะหโครงการในระยะทโครงการก าลงด าเนนอยหรอด าเนนการเสรจสนลงไปแลว

เพอใชเปนขอมลพนฐานในการตดตามและประเมนผลการด าเนนงาน เพอมงเนนการประเมนผลผลต ผลลพธและผลกระทบ รวมทงผลส าเรจของการด าเนนโครงการ จงจ าเปนอยางยงทผประเมนจะตองท าความรจก และท าความเขาใจถงความเปนมาของโครงการทจะท าการประเมนในดานตางๆทเกยวของ การวเคราะหโครงการเพอการประเมน จงถอไดวาเปนขนตอนส าคญมากขนตอนหนง ในการเตรยมตวและเตรยมขอมลของผประเมน และยงชวยก าหนดกรอบแนวคดและการวางแผนประเมนโครงการ ชวยใหเขาใจบรบท ขนตอนการบรหาร การควบคม และการตดตามโครงการทไดมการวางระบบไวแลว ซงจะเปนประโยชนในการประเมนผลส าเรจของโครงการ ซงจะท าใหผประเมนสามารถเชอมโยงและอธบายปจจยความส าเรจ ความลมเหลว จดออน จดแขงของโครงการกบสภาพและเงอนไขการด าเนนงานของโครงการได โดยสวนประกอบหลกในการวเคราะหโครงการ ประกอบดวย 5 สวนหลก (มหาวทยาลยมหดล, สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2553 น.31-34) ดงน

1) ควำมเปนมำและกรอบแนวคดของโครงกำรภายใตยทธศาสตรการด าเนนงาน ของหนวยงาน โดยสาระส าคญของการวเคราะห ผประเมนจะตองค านงและพจารณาถงยทธศาสตร แผนงานและเปาหมายในระดบตางๆของโครงการทก าลงประเมนวามความเกยวของและสอดคลองกนแคไหน เพอใหเขาใจถงความส าคญและความเปนมาของโครงการไดอยางลกซงและเชอมโยงไดอยางเปนระบบ

2) เปำหมำยและวตถประสงคของโครงกำร ผประเมนจะตองวเคราะหถงเปาหมายและวตถประสงคของตวโครงการวาคออะไร ตองท าความเขาใจถงผลลพธและผลกระทบหรอสงทโครงการน ตองด าเนนเพอใหบรรลและไดมาเมอสนสดโครงการ โดยทวไป วตถประสงค (Objective) มกเปนขอความทสามารถชใหเหนถงเปาหมาย (Goal) และบอกทศทางการด าเนนงานของโครงการ วตถประสงคทดตองมลกษณะทชดเจน เขาใจงาย สวนเปาหมาย เปนการแสดงความคาดหวงถงความส าเรจของโครงการทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ ภายใตทรพยากรและระยะเวลาทก าหนดไวของตวโครงการอยางชดเจน โดยปกตวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ จะถกระบอยในเอกสารโครงการตงแตแรก อยางไรกตามวตถประสงคทระบไวอาจมความไมชดเจน คลมเครอ วดหรอประเมนไมไดถงเปาหมายทสดทตองการ ในสวนนจงเปนหนาทของผประเมนโครงการจะตองพยายามท าความเขาใจและวเคราะหวตถประสงคและเปาหมายทแทจรงของตวโครงการใหได เนองจากเปนสวนทมความส าคญและจ าเปนยงตอการประเมนผลส าเรจของโครงการ

3) ปจจยน ำเขำของโครงกำร เมอไดท าความเขาใจอยางชดเจนตอวตถประสงคและเปาหมายของโครงการแลว สงทตองพจารณาตอมาคอ ปจจยน าเขาของโครงการ หมายถงทรพยากรและงบประมาณ ในการวเคราะหถงปจจยน าเขาของโครงการ ผประเมนควรพจารณาถงความเหมาะสมและความเพยงพอของปจจยน าเขาท ไดรบดวย และหนวยงานใดเปนผสนบสนนทรพยากรและงบประมาณ ทจ าเปนในการด าเนนงานของโครงการ

4) กำรวเครำะหกระบวนกำรด ำเนนงำนของโครงกำร ในสวนนเปนการศกษารายละเอยดเนอหาสาระของกจกรรมตางๆ ทมการก าหนดและวางแผนไวภายใตการด าเนนงานของโครงการ กลยท ธ ขนตอนการด าเนนงานตามแตละกจกรรม พนทในการด าเนนงาน สถานท ในการปฏบตการ และกลมเปาหมายทจะเปนผไดรบประโยชนหรอผลกระทบจากโครงการ และเปนการศกษาถงรปแบบ การบรหารจดการของโครงการวาแตละกจกรรมมความเหมาะสมหรอเออทจะบรรลวตถประสงค และเปาหมายของโครงการทวางไวหรอไมอยางไร รวมทงเรองระบบการตดตามและรายงานผล

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

26

การด าเนนงานของโครงการ วามแผนการตดตามและประเมนผลเปนอยางไร ซงจะเปนเครองบงชใหเหนถงการใหความส าคญของหนวยงานด าเนนโครงการ ตอการด าเนนการแกปญหา การตดตาม ก ากบและควบคมการด าเนนงานของโครงการใหประสบผลส าเรจตามเปาหมายทวางไว และเปนขอมลทเปนประโยชนและส าคญตอการประเมนผลส าเรจ ผลลพธและผลกระทบของโครงการ

5) ผลผลต ผลลพธและผลกระทบทคำดวำจะไดรบ สงส าคญทผประเมนตองท าความเขาใจและพจารณาคอ ผลผลตของโครงการ รวมไปถงผลลพธและผลกระทบทคาดวาจะเกดขน โดยสวนใหญ จะระบไวตงแตการท าขอเสนอของโครงการ ควบควตถประสงคและเปาหมายของการด าเนนงาน โดย ผประเมนจ าเปนตองน ามาวเคราะหเพอใหทราบถงผลส าเรจทเปนรปธรรม ประโยชนทคาดการณไว จากการด าเนนโครงการ ซงการบรรลผลผลต ผลลพธและผลกระทบ

กำรประเมนผลเฉพำะเรองเชงลก (โครงกำร /นโยบำยส ำคญ) การประเมนผลโครงการ /นโยบายส าคญ ในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตาม

ยทธศาสตร ส านกงบประมาณของรฐสภา ควรใหความส าคญโดยเฉพาะการประเมนผล ในระหวางด าเนนงาน/โครงการ และภายหลงการด าเนนงาน/โครงการสนสด เนองจากเปนบทบาททฝายนตบญญต ใหความส าคญ เพราะสามารถน าผลการประเมน ไปใชประโยชนในการพจารณางบประมาณรายจายประจ าปทฝายบรหารเสนอในปงบประมาณตอไปได ดงนนในบทนจงเนนใหความส าคญกบขนตอนและวธการประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก เพอใหนกวเคราะหงบประมาณของส านกงบประมาณของรฐสภา สามารถน าไปประยกตใชในการปฏบตงานจรงโดยเฉพาะการประเมนโครงการหรอนโยบายส าคญ ของรฐบาล

ขนตอนและวธกำรประเมนผลเฉพำะเรองเชงลก (In - depth Evaluation) การประเมนผลเฉพาะเรอง มประเดนทตองเนนความส าคญ ตงแตกระบวนการด าเนนงาน

โครงการ ความกาวหนาของการด าเนนงาน ปญหาอปสรรค ผลผลตทเกดขน รวมถงผลลพธและผลกระทบ มแนวทางและวธการประเมนผลเชงลกโดยสรป ดงน ขนตอนท 1 ศกษำกรอบแนวคดของโครงกำรทจะท ำกำรประเมนผล

ในขนตอนดงกลาว มจดประสงค เพอใหผประเมนศกษาท าความเขาใจกรอบแนวคด (Conceptual Framework) ของโครงการ ตงแตเปาหมาย ผลลพธทคาดหวง ผลผลตทน าสง กจกรรม และตวชวดระดบตางๆ ตลอดจนเงอนไขความส าเรจส าหรบการบรรลผลสมฤทธในแตละระดบ โดยวธการวเคราะห ใชกรอบ Logical Framework เปนเครองมอส าหรบรอยเรยงหลกการ ตรรกะและความเชอมโยงองคประกอบตางๆของโครงการ วธการในขนตอนน คณะผประเมนควรประชมหารอกน โดยการศกษาจากขอมลทตยภม เชนเอกสารโครงการ ระเบยบกฎหมายทเกยวของ และอาจเขาพบหนวยงานทเกยวของหรอผบรหารโครงการ โดยประเดนส าคญทตองศกษาคอ เปาหมายของโครงการคออะไร กจกรรมส าคญของโครงการ คออะไร เงอนไขการด าเนนงานมความเปนไปไดหรอไม กฎหมายทเกยวของกบการด าเนนงาน รวมทง ความสอดคลองของตวชวดทงในระดบผลผลตและผลลพธ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

27

ขนตอนท 2 กำรก ำหนดวตถประสงคขอบเขตกำรประเมนผล เพอใหผประเมนก าหนดวตถประสงคและขอบเขตการประเมนผล ท าใหการวเคราะหมความชดเจน สามารถก าหนดวธการ แผนงาน และทรพยากรทตองใชในการประเมนผลอยางเหมาะสม วธการในขนตอนน คอการประชมกลมยอยของคณะท างาน เพอระดม /แลกเปลยนความคดเหนในการก าหนดวตถประสงคและขอบเขตการประเมน โดยประเดนส าคญทตองการ คอ วตถประสงคของการประเมนผลคออะไร เพอใชท าอะไร ขอบเขตของกจกรรม ขอบเขตพนทด าเนนการ ขอบเขตชวงเวลา และทส าคญคอครอบคลมกลมเปาหมายใดบาง

ขนตอนท 3 กำรก ำหนดประเดนกำรประเมน ลงพนทเกบขอมล เพอก าหนดประเดนการประเมนตามลกษณะเฉพาะของแตละโครงการ โดยเกบขอมลและวเคราะหผลตามประเดนการประเมนเหลานน โดยประเดนการประเมนตามระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตรประกอบดวย 6 ประเดนหลกคอ

1) ควำมสอดคลองกบนโยบำยและยทธศำสตร โดยดวาเปาหมายการด าเนนโครงการสอดคลองกบนโยบายและยทธศาสตรขอใด ผลผลต /ผลลพธ ของโครงการ ชวยสงเสรม /สนบสนนให แผน /ยทธศาสตร บรรลเปาหมายหรอไมอยางไร รวมทงตวชวดของโครงการทก าลงประเมนผล มความสอดคลองกบตวชวดความส าเรจของนโยบาย /ยทธศาสตร ทอางถงหรอไม เพยงใด เพอวเคราะหวาโครงการไดก าหนดเปาหมายทสอดคลองกบนโยบายและยทธศาสตรรฐบาล /ชาต หรอไมและด าเนนโครงการไดสอดคลองกบนโยบายและยทธศาสตรหรอไม

2) ผมสวนไดสวนเสย โดยดวากลมเปาหมายของนโยบาย /โครงการ ไดรบผลผลตตรง ตามความตองการหรอไม และผมสวนไดสวนเสย มความส าคญและมอทธพลตอความส าเรจของโครงการ มากนอยเพยงใด ผมสวนไดสวนเสยมความเหนอยางไรกบโครงการ (สนบสนน /ไมสนบสนน) มความพงพอใจตอผลการด าเนนงานโครงการหรอไมอยางไร เพอตดตามและประเมนการใชประโยชน /ความพงพอใจผลผลตของโครงการของประชาชนกลมเปาหมาย และเพอตดตามและประเมนการดแลและจดการของ ผมสวนไดสวนเสยของโครงการ และเพอหาสาเหตและปญหาของการด าเนนโครงการ

3) ควำมกำวหนำของกำรด ำเนนงำน /กำรใชจำยงบประมำณ โดยดวาความกาวหนา ของการด าเนนงานและการเบกจายงบประมาณเปนไปตามแผนและสอดคลองกนหรอไม หากลาชาเกดจากกจกรรม/กระบวนการใด /สาเหตใด เพอทบทวนแผนปฏบตงานและแผนการใชจายงบประมาณวาเหมาะสมหรอไม

4) ปจจยน ำเขำ /กระบวนกำรด ำเนนงำน โดยดวาปจจยน าเขา /กระบวนการ มความเหมาะสมหรอไม ความเหมาะสมของโครงสรางการบรหารจดการโครงการ ความเหมาะสมของเทคโนโลย ทใชในโครงการ ขอบเขตและกจกรรมในโครงการมศกยภาพเพยงพอทจะท าใหโครงการไดรบผลตามทระบตามวตถประสงคหรอไม การบรณาการรวมกบหนวยงานอนทเกยวของ กจกรรมตางๆ มผลกระทบตอสงคม /สงแวดลอมหรอไมอยางไร พนทด าเนนการมขอจ ากดใดบาง (ดานกายภาพ สงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมอง ฯลฯ) เพอวเคราะหวาการด าเนนงานของโครงการในสวนของปจจยน าเขา และกระบวนการด าเนนงาน มความถกตองเหมาะสมและเปนไปตามหลกการ วตถประสงคและเงอนไขการด าเนนงานหรอไม อยางไร

5) ผลผลตทเกดขน โดยดวาโครงการกอใหเกดผลผลตในเชงปรมาณและคณภาพทก าหนดไวหรอไม (เปรยบเทยบตามตวชวดผลผลตทก าหนดไว) ผลผลตทไดรบทนเวลาทกลมเปาหมายน าไปใชประโยชนหรอไม จ าเปนตองมกระบวนการบรหารจดการตอเนองหรอไม (การบ ารงรกษา) หากจ าเปน มการวางแผนไวอยางไร ใครเปนผรบผดชอบ เพอวเคราะหวาโครงการไดกอใหเกดผลผลต ในเชง ปรมาณ คณภาพ เวลาและตนทนทไดก าหนดไวหรอไม และวเคราะหถงสาเหต /ปจจยทท าใหเกดความส าเรจ/ ลมเหลว

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

28

6) ผลลพธ /ผลกระทบ โดยดวาโครงการมวธการตดตามผลลพธอยางเปนระบบหรอไม และโครงการกอใหเกดผลลพธตามทคาดหวงหรอไม (เปรยบเทยบกบตวชวดผลลพธทก าหนด) หากไมไดผลลพธตามทคาดหวง เปนเพราะสาเหตใด และโครงการกอใหเกดผลกระทบดานใดบาง เพอประเมนวาโครงการไดกอใหเกดผลลพธตามทคาดหวงหรอไม และวเคราะหถงสาเหต /ปจจยทท าใหเกดความลมเหลว

โดยในขนตอนน วธการวเคราะหคอการศกษาเอกสารโครงการ การประชมกลมยอยของคณะท างาน เพอระดม /แลกเปลยนความคดเหน บางสวนอาจใชขอมลเอกสารของหนวยงานเจาของโครงการและหนวยงานทเกยวของ (ขอมลทตยภม) ใชขอมลจากแบบรายงานผลการปฏบตงานและผลการใชจายงบประมาณ (แบบ สงป. 301 ทส านกงบประมาณก าหนด) และจ าเปนตองลงพนทด าเนนโครงการเพอเกบขอมล /สงเกตการณโครงการ และใชเครองมอ เชนแบบสอบถาม การสมภาษณผบรหาร เจาหนาทโครงการ กลมเปาหมาย (ผไดรบประโยชน) และผมสวนไดสวนเสย เพอใหไดขอมลปฐมภม ทจ าเปน เพอการวเคราะหขอมลในระดบผลต ผลลพธ

ขนตอนท 4 สรป ปญหำอปสรรคและขอคนพบ เพอสรปขอคนพบ ปญหาอปสรรค ของโครงการ อยางเปนระบบ โดยใชวธการประชม เพอระดมความคดเหนของคณะท างานประเมนผล โดยประเดนส าคญคอ ตองคนหาปญหา อปสรรคและ ขอคนพบ ของการด าเนนการในแตละสวนวามอะไรบาง โดยแบงตามกระบวนการ /กจกรรมของโครงการและแบงตามระดบ (ปจจยน าเขา /กระบวนการ /ผลผลต /ผลลพธ /ผลกระทบ)

ขนตอนท 5 ประมวลผลกำรประเมนผลและแนวทำงกำรด ำเนนกำรตอไป เพอประมวลและสรปผลการประเมนวาอยในระดบใด และเพอเสนอแนะแนวทางในการด าเนนงานโครงการตอไป โดยใชวธประชมเพอระดมความคดเหนของคณะท างานตามประเดนการประเมนใหครบถวน โดยประเดนส าคญคอ ตองแสดงใหเหนวาประสทธภาพของการด าเนนโครงการ (ผลผลต) อยในระดบใด และประสทธผลของการด าเนนโครงการเปนอยางไร (ผลลพธ) เมอเปรยบเทยบกบทคาดหวงไว และจะตองสรปขอเสนอแนะในประเดนส าคญ เชน ควรยกเลกโครงการ ควรชะลอโครงการเพอทบทวนกอนด าเนนการตอไป ควรปรบปรงประสทธภาพ /ประสทธผลหากตองด าเนนการตอ ขอเสนอแนะในการแกไขปญหาอปสรรคในการด าเนนโครงการ

ขนตอนท 6 กำรเขยนรำยงำน เพอจดท ารายงานการประเมนผลเฉพาะเรอง (เชงลก) ใหมรปแบบรายงานทเปนมาตรฐาน งายตอการใชประโยชน โดยเนอหารายงานควรมองคประกอบดงน

1) ทมา หลกการและเหตผล วตถประสงค ขอบเขตและประเดนการประเมนผล 2) การทบทวนบรบททเกยวของ (แนวคดโครงการ หลกการส าคญ กฎหมาย ผมสวนไดสวนเสย)

และกรอบการประเมนผล 3) ระเบยบวธการประเมนผล 4) การวเคราะหขอมลตามประเดนการประเมนผล 5) สรปผลการประเมน และขอเสนอแนะ

ทงนผประเมนผล จะตองรวบรวมขอมลทงหมดทเกดขน ตงแต ขนตอนท 1 – 5 มาสรปในรายงาน การประเมนผล เพอเสนอผบงคบบญชาตามล าดบชนตอไป (ตามตวอยางการเขยนรายงานการประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก ภาคผนวก ข)

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

29

ภำพท 4.1 ขนตอนกำรประเมนผลเฉพำะเรองเชงลก

ขนตอนท 1 ศกษากรอบแนวคดของโครงการทจะท าการประเมนผล

ขนตอนท 2 การก าหนดวตถประสงคขอบเขตการประเมนผล

ขนตอนท 3 การก าหนดประเดนการประเมน,ลงพนทเกบขอมล

ขนตอนท 4 สรป ปญหาอปสรรคและขอคนพบ

ขนตอนท 5 ประมวลผลการประเมนผลและแนวทางการด าเนนการตอไป

ขนตอนท 6 การเขยนรายงาน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

30

ภำคผนวก ข ตวอยำง

กำรเขยนรำยงำนกำรประเมนผลเฉพำะเรองเชงลก ชอโครงกำร..............................................(ทประเมนผล)

ค ำน ำ เปนการแสดงความเปนมา เหตผล และเจตจ านงโดยรวมของการประเมนผล โดยยอและชใหเหนถงประโยชนของรายงานทจะเกดตอผเกยวของ ทผประเมนตองการใหผอานไดรบทราบ

บทสรปผบรหำร เปนการสรปสาระส าคญของรายงาน ทท าใหผอานมความเขาใจ เปนการเสนอภาพรวมเกยวกบโครงการ วตถประสงคของการประเมน วธการประเมน ผลการประเมนทส าคญ และขอเสนอแนะทส าคญเชงนโยบายของผจดท ารายงานประเมนผล ทงนบทสรปผบรหารไมควรมรายละเอยดมากเกนไป ควรคดเฉพาะประเดนส าคญทมประโยชนตอการสงการ การตดสนใจของผบรหารเทานน

สำรบญ ตามรปแบบทวไป

บทท 1 บทน ำ 1.1 หลกกำรและเหตผล ใหระบเหตผลความเปนมาทเหนสมควรจะตองประเมนผล กรอบแนวคดในการด าเนน

โครงการ และความสอดคลองกบยทธศาสตรของโครงการทประเมน 1.2 วตถประสงคของกำรประเมนผล/ประเดนส ำคญของกำรประเมน ใหระบความตองการทชดเจนของการประเมนผลวามวตถประสงคอะไร มงเปาหมาย

ไปทไหน ประเมนอะไรบาง เชนปจจยน าเขา (งบประมาณและระยะเวลาด าเนนการ) ผลผลต ผลลพธและผลกระทบทคาดวาจะไดรบ

1.3 ขอบเขตของกำรประเมนผล ใหระบขอบเขตของการประเมนผลใหชดเจน เชนระยะเวลา ขอบเขตพนทด าเนนการ

ครอบคลมประชากรกลมใดและจะเกบขอมลจากกลมตวอยางใด จ านวนเทาไร รวมทงปจจยหรอตวแป ร ทเกยวของกบผลลพธและผลกระทบ

1.4 วธกำรประเมนผล ใหระบขอมลทใชในการประเมนผล และเครองมอทใชในการเกบขอมล เชนเกบขอมล

ปฐมภม ในพนทด าเนนโครงการโดยใชแบบสอบถาม/สมภาษณ) รวมกบการวเคราะหขอมลจากขอมลทตยภม (ขอมลจากหนวยงานทเกยวของ เชนเอกสารงบประมาณรายจายประจ าป เอกสารตางๆ กฎ ระเบยบ ของหนวยงาน)

1.5 ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรประเมนผล ใหระบวารายงานการประเมนผล มประโยชนในดานใดตอบคคลใดหรอหนวยงานใด

หรอน าไปใชประโยชนอยางไร (เชน น าไปปรบปรง สนบสนน หรอยตโครงการ)

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

31

บทท 2 กำรทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 2.1 ทบทวนวรรณกรรม หลกกำรส ำคญ กฎหมำยทเกยวของ เปนการประมวลความรในเนอหาของโครงการทจะประเมนผล หลกการส าคญและ

กฎหมายทเกยวของ เพอใหผประเมนมความรและมแนวคดในการประเมนอยางกวางขวางและชดเจนขน 2.2 กรอบกำรประเมนผล ใหระบกรอบในการประเมนผล โดยอาจใชตารางเหตผลสมพนธ(Logical Framework)

เปนเครองมอ เพอใหเหนแนวทางการประเมนโครงการโดยรวม ซงมรายละเอยดประกอบดวย เปาประสงค วตถประสงค กจกรรม ผลผลต ผลลพธและผลกระทบของโครงการ รวมทงตวชวดความส าเรจ แหลงขอมล เงอนไขความส าเรจและปจจยเสยง

บทท 3 ระเบยบวธกำรประเมนผล 3.1 ประชำกรและกลมตวอยำง ใหระบประชากรเปาหมายทใหขอมลเปนใคร ในการประเมนศกษาจากประชากรทงหมด

หรอสมตวอยางมาศกษาเพยงบางสวน ใชการสมตวอยางแบบใด จ านวนเทาไร หรอมการใชขอมลจาก แหลงอนดวย

3.2 เครองมอทใชประเมนผล ใหระบวาจะใชเครองมออะไร เชนแบบสอบถาม /แบบสมภาษณ และมวธสรางเครองมอ

อยางไร ขอค าถามครอบคลมอะไรบาง และมการตรวจสอบคณภาพเครองมออยางไร 3.3 กำรเกบรวบรวมขอมล ใหระบขนตอนและวธการเกบรวบรวมขอมล เชนการสมภาษณ การสงเกต การอภปราย

กลม หรอการรวบรวมขอมลจากเอกสาร หลกฐานทมอย เปนตน 3.4 กำรวเครำะหขอมล ใหน าขอมลทเกบจากภาคสนามมาวเคราะห เชนการวเคราะหขอมลเชงปรมาณจาก

แบบสอบถาม มาวเคราะหโดยใชหลกสถต เชนคาความถ รอยละและคาเฉลย พรอมอธบายผล การวเคราะหขอมล รวมทงการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ทเกบจากเนอหาเอกสารตางๆของโครงการ โดยใชการวเคราะหเนอหา พรอมระบแหลงทมาของขอมลดวย

บทท 4 สรปผลกำรประเมน สาระส าคญประกอบดวย

4.1 สรปผลกำรประเมน ใหน าเสนอขอมลและแปรผลขอมลจากการวเคราะหทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ตามขอ 3.4 ตามวตถประสงคของการประเมนผลทก าหนดไว รวมทงสรปขอคนพบ ปญหาอปสรรคทเกดขน 4.2 ประเมนประสทธภำพ /ประสทธผล - ประเมนประสทธภาพ (ผลผลต /โครงการ) ทไดจากการด าเนนกจกรรมในแตละ

ขนตอน ภายใตทรพยากรและระยะเวลาทก าหนด และระบปจจยภายนอกทไมเกยวของกบโครงการ ทมตอประสทธภาพของโครงการทงเชงบวกและเชงลบ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

32

- ประเมนประสทธผล (ผลลพธ) ประเมนผลส าเรจตามวตถประสงคของโครงการ ตามเกณฑตวชวดทก าหนดไว และระบปจจยภายนอกทไมเกยวของกบโครงการ ทมตอประสทธผล ของโครงการทงเชงบวกและเชงลบ

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ สาระส าคญประกอบดวย 5.1 ผลสรปจำกกำรประเมน ใหสรปผลการประเมนทงหมด ใหครอบคลมครบถวนตามวตถประสงคของการประเมน

รวมทงผลการด าเนนงาน ขอคนพบ ปญหาอปสรรค ประสทธภาพและประสทธผลของการด าเนนโครงการ รวมทงใหระบขอจ ากดวามสวนใดของโครงการทผประเมนยงไมสามารถหาขอสรปเพอการตดสนใจ หรอยงไมไดพจารณาสวนใดของโครงการทอาจท าใหผลลพธของการประเมนครบถวนสมบรณขน (ถาม)

5.2 ขอเสนอแนะ ใหระบขอเสนอแนะในการแกไขปญหาทเกดขนและตองมความเปนไปได โดยตงอยบน

ฐานขอมลหรอขอคนพบของโครงการ ทงนอาจจ าแนกขอเสนอแนะเปนขอเสนอแนะเชงนโยบายหรอขอเสนอแนะในเชงปฏบต ตามความเหมาะสม

บรรณำนกรม ตามรปแบบทวไปหรอตามทหนวยงานก าหนด

ภำคผนวก ใหแสดงเอกสารตางๆ ทจ าเปนและทใชในรายงานการประเมนผล เชน มตคณะรฐมนตร หนงสอสง

การตางๆ กฎหมายและระเบยบทเกยวของ ขอมลตวเลข สถตตางๆ และแบบสอบถาม เปนตน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

33

บทท 5 ตวชวด

ตามทไดกลาวไวในบทท 2 วาองคประกอบทส าคญสวนหนงของการตดตามประเมนผล

ในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร คอการก าหนดตวชวดในแตละระดบ ตงแตระดบกจกรรม ผลผลต ผลลพธและผลกระทบ ในบทนจะเปนการอธบายถงตวชวดในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตรวามความสมพนธเชอมโยงกบผลส าเรจในระดบตางๆอยางไร เพอใหนกวเคราะหงบประมาณของส านกงบประมาณของรฐสภา มความรเกยวกบตวชวดตามนยามศพท ของระบบงบประมาณทใชอยในปจจบน และสามารถน าไปประยกตใชในการตดตามประเมนผล แผนงาน/โครงการ /นโยบายส าคญ ของสวนราชการและรฐวสาหกจ รวมทงน าความรไปตรวจสอบการก าหนดตวชวดของสวนราชการ รฐวสาหกจ ในเอกสารงบประมาณรายจายประจ าปในแตละระดบ วามความถกตอง เหมาะสม เชอมโยงกบการน าสงผลผลต ผลลพธและสอดคลองกบเปาหมายยทธศาสตรชาตหรอไมอยางไร

นยำมศพท ตวชวด (Indicator) เปนเครองมอในการบรหารงานอยางหนง การบรหารงาน ทขาดตวชวดหรอมตวชวดทไมเหมาะสมจะท าใหผบรหารไมทราบขอเทจจรงหรอปญหาตางๆทเกดขน ซงอาจน าไปสความลมเหลวของการด าเนนงานได ดงนนในการด าเนนงานตามกจกรรมตางๆ ภายใตโครงการหรอตามภารกจขององคกรจ าเปนทจะตองมการก าหนดตวชวดใหชดเจน เพอตดตามประเมนผลการปฏบตงานของผทเกยวของและผลทไดจากการด าเนนงานเปนระยะผานตวชวดทก าหนดไว จงกลาวไดวาตวชวดคอ เครองชสภาวะบางอยาง เพอใชวเคราะหเกยวกบสภาพการณหรอสภาวะการเปลยนแปลงตางๆทเกดขนเกยวกบปจจยการผลต กระบวนการด าเนนงาน การใชทรพยากรทมอย หรอผลผลต หรอผลลพธทเกดขน โดยมผใหค านยามของตวชวด กนอยางหลากหลาย ดงน

The American Heritage Dictionary (1972) ไดนยามตวชวดวาหมายถง ขอความทใชบงบอก หรอเครองมอทใชตดตามการด าเนนงานหรอสภาวะของระบบ

Oxford Dictionary (1981) หมายถง สงทใชชหรอบอกทศทางไปทสงใดสงหนง Johnstone (1981) หมายถง ตวแปรหรอตวประกอบ (Factor) ทใชวดเพอใหไดคณคาหรอ

คณลกษณะ ซงบงบอกสถานภาพของลกษณะหรอผลของสงใดสงหนงในชวงเวลาใดเวลาหนง เมธ ครองแกว (2540) ไดใหความหมายของตวชวดวาเปนเครองมอบอกทศทางวาการพฒนา

หรอการด าเนนกจกรรมทเปนนโยบายสาธารณะของรฐในแตละเรองไดไปถงจดใด บรรลวตถประสงคและเปาหมายแคไหน ซงเปนการดสมฤทธผลของงานหรอระบผลส าเรจของงาน

จากความหมายของตวชวดดงกลาวขางตน สรปไดวา ตวชวด มลกษณะทส าคญ 2 ประการ คอ

1. ตวชวดจะตองสามารถใหคาหรอบงบอกคณลกษณะของสงทท าการวดวา มปรมาณหรอคณลกษณะเชนไร สวนจะมความหมายอยางไรตองน าไปตคาหรอเปรยบเทยบกบเกณฑหรอมาตรฐาน จงจะทราบไดวาสงนนมคาสงหรอต า ไดมาตรฐานหรอไมเพยงใด

2. คาหรอคณลกษณะทไดจากตวชวด มความหมายภายใตเงอนไข 2 ประการ คอ 2.1 เงอนไขของเวลา กลาวคอตวชวดจะบงบอกสถานภาพของสงทมงวดเฉพาะชวงเวลา

ใดเวลาหนง ขนอยกบระยะเวลาทเกบรวบรวมขอมลมาใชและการตความ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

34

2.2 เงอนไขของสถานท กลาวคอตวชวดจะบงบอกสถานภาพของสงทมงวดเฉพาะในเขตพนท หรอบรเวณ หรอสวนใดสวนหนงของระบบทท าการตรวจสอบ เชน ระดบต าบล อ าเภอ จงหวด ดานปจจย กระบวนการ หรอผลลพธ

ตวชวดใชเปนเครองมอบอกถงระดบการพฒนา เชน เดมการพฒนาประเทศมจดมงหมายส าคญคอ การพฒนาดานเศรษฐกจ ดงนน จงใชผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GNP) เปนตวชวด แตในสภาพความเปนจรงแลว การพฒนาทางเศรษฐกจจะมผลควบค ไปกบการพฒนาทางดานสงคมเสมอ การใชผลตภณฑมวลรวมประชาชาตเพยงตวเดยว ไมสามารถบอกถงสภาพทางสงคมทเปลยนแปลงไปได ซงในยคตอมา การพฒนาประเทศมงเนนพจารณาทประชากรเปาหมายของการพฒนาวาควรมคณภาพชวต (Quality of Life) ทดขนจงเรมมการแยกแยะประเดนตางๆ ทแสดงถง คณภาพชวตหรอความเปนอยทด ท าใหตวชวดดานการพฒนาเกดขนมากมาย สงทนาสนใจเกยวกบเครองชวดคณภาพชวตคอ เครองชวดเหลานนจะถกเปลยนแปลงและปรบปรงเปนระยะตลอดมา แสดงใหเหนวาเครองชวดทจดท าข นไมไดเหมาะสมกบทกสถานการณทเปลยนแปลงไป และไมสามารถใชไดทกระยะเวลา เครองชวดหรอตวชวด ทสรางขน จงควรมลกษณะยดหยน สามารถเปลยนแปลงใหเหมาะสมกบระยะเวลาและบรบทของพนทเปาหมาย

กลาวโดยสรป ตวชวด คอตวแปรทใชวดองคประกอบใดองคประกอบหนงของโครงการ (ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลต ผลลพธและผลกระทบ) ซงเปนขอมลทพสจนไดในเชงรปธรรม ทงในเชงปรมาณ คณภาพ เวลา กลมเปาหมาย และสถานท ในการประเมนผลโครงการจ าเปนตองมตวชวดผล การปฏบตงาน ไดแกตวชวดผลผลต เพอใชวดประสทธภาพของโครงการ และตวชวดผลลพธ เพอใชวดประสทธผลของโครงการ และตวชวดผลกระทบ เพอชวยระบวาโครงการบรรลตามวตถประสงคหรอสงผลกระทบตอกลมเปาหมายตามทระบไว (มหาวทยาลยมหดล,สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2553 น.57)

อยางไรกตาม นยามปฏบตการของตวชวด ตองระบรายละเอยดใหชดเจนวาหมายถงอะไร จะนบใคร นบอะไร และเมอไร วดไดอยางไร และมมาตร /การวดคาของตวชวดอยางไร รวมทงวธการค านวณ

คณสมบตทดของตวชวด 1. มความถกตองแมนย า (Validity) คอวดในสงทตองการวด 2. ความมอยของขอมล (Availability of Data) คอควรใชขอมลท ไดจดเกบไวแลวจาก

แหลงขอมลปกตทมอยกอน หากจ าเปนหรอไมมจงคอยจดเกบใหม 3. มความเชอถอไดในการวด (Reliability) คอการวดใหผลอยางเดยวกนเมอท าซ า 4. ความเกยวของ (Relevant) คอตวชวดตองมสาระทเกยวของกบวตถประสงคการประเมน 5. ความวองไวของผลทเกดขน (Sensitivity) เมอมการเปลยนแปลงปรมาณ หรอคณภาพ

ของการด าเนนกจกรรม

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

35

แหลงขอมลของตวชวด สามารถแบงไดเปน 2 แหลง ไดแก 1. ขอมลปฐมภม หมายถงขอมลทจดเกบจาก 1) การสมภาษณผเกยวของกบโครงการ ไดแก เจาหนาททรบผดชอบโครงการ ผบรหาร

โครงการ ประชาชนในพนทท ไดรบประโยชน /ไมไดรบประโยชนจากโครงการ โดยใช เครองมอ คอแบบสอบถาม

2) การสมภาษณแบบเจาะลก กบคณะท างานโครงการหรอผมสวนไดสวนเสยจากการด าเนนโครงการ โดยใชแนวค าถาม

3) การสนทนากลมประชาชนผไดรบประโยชน /ไมไดรบประโยชน โดยการใชแนวค าถาม เพอเจาะลกขอมลบางประเดนทเกยวของและตรวจสอบความถกตองแมนย าของขอมล

2. ขอมลทตยภม ทเกบจาก 1) เอกสารบนทกตางๆของโครงการ รายงานรายไตรมาส / รายป 2) รายงานสถตของหนวยงานราชการทเกยวของ เชน ส านกงานสถตแหงชาต เชน ขอมล

ทะเบยนราษฎร 3) รายงานงานวจย /การส ารวจของหนวยงาน/สถาบนการศกษา 4) รายงานของภาคเอกชน (ถาม)

กำรก ำหนดตวชวดในระบบงบประมำณแบบมงเนนผลงำนตำมยทธศำสตร ในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร มการก าหนดตวชวดตามล าดบชน

จากบนลงลาง (Cascading) เปน 4 ระดบ (ส านกงบประมาณ ส านกนายกรฐมนตร, ส านกประเมนผล, 2554, น.106 - 107) ดงน

1. ระดบยทธศำสตรชำต (ผลกระทบ) จะเปนการก าหนดตวชวดความส าเรจของรฐบาลทมตอการเปลยนแปลงของสงคมในทางทพงปรารถนา เรยกวา National Policy Indicator หรอ Impact Indicator ในระดบรฐบาล เชน GDP ของประเทศและคณภาพชวต เปนตน

2. ระดบยทธศำสตรกระทรวง (ผลลพธ) จะเปนการก าหนดตวชวดของกระทรวงทมผล ตอประโยชนของกลมสงคมทเปนเปาหมาย เรยกวา Ministerial Policy Indicator ในระดบกระทรวง เชน GDPภาคอตสาหกรรม หรอสขภาพด เปนตน

3. ระดบกลยทธหนวยงำน (ผลลพธ) จะเปนการก าหนดตวชวดของหนวยงานทมตอกลมเปาหมายผรบบรการและลกษณะของผลประโยชนเฉพาะ เรยกวา Outcome Indicator ในระดบหนวยงาน เชน ผปวยทมารกษามอาการดขน หรอ มลภาวะทางอากาศในเขต......ลดลง เปนตน

4. ระดบกจกรรมน ำสงผลผลต (ผลผลต) จะเปนการก าหนดตวชวดความส าเรจในการจดท ากจกรรมหลกของหนวยงานเมอสนสดกระบวนการ เรยกวา Output Indicator ในระดบหนวยงาน เชน รกษาผปวยตามมาตรฐานโรงพยาบาล จดการเรยนการสอนใหเดกวยประถมศกษาตามเกณฑมาตรฐาน เปนตน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

36

ตำรำงท 5.1 ควำมเชอมโยงในระบบงบประมำณแบบมงเนนผลงำนตำมยทธศำสตร และตวชวดในแตละระดบ ล ำดบ/รำยกำร ลกษณะกำรเขยน ตวชวด

1.ยทธศาสตรชาต (ของรฐบาล) 1.1 เปาประสงคเชงยทธศาสตร ระบขอความเปาประสงคและ

เปาหมายทแสดงผลประโยชนทมตอประเทศในภาพรวม

ระบ ต ว ช ว ด เป าป ระส งค แ ล ะเปาหมายทแสดงผลประโยชนทมต อป ระ เท ศ ใน ภ าพ รวม ( 2 Q 2T1P) เมอสนสดปงบประมาณทก าหนด

2.แผนปฏบตราชการ 4 ปของกระทรวง /หนวยงาน

2.1 เปาหมายการใหบรการของกระทรวง

ระบ ขอความผลลพธระดบกระทรวงทแสดงผลประโยชนทมตอกลมสงคมในประเทศเฉพาะส วนท ก ระทรวงน นรบผดชอบ

ระบตวชวดผลลพธ ระดบกระทรวงทแสดงผลประโยชนทมตอกลมส ง ค ม ( 2 Q 2T1P) เม อ ส น ส ดปงบประมาณทก าหนด

2.2 เปาหมายการใหบรการของหนวยงาน (กรม)

ระบ ขอความผลลพธระดบหนวยงานทแสดงผลประโยชนทมตอกลมเป าหมายเฉพาะสวนทหนวยงานนนรบผดชอบ

ระบตวชวดผลลพธระดบหนวยงานท แ ส ด งผ ล ป ร ะ โย ช น ท ม ต อกล ม เป าหมาย( 2Q 2T1P) เม อสนสดปงบประมาณทก าหนด

3. ผลผลตของหนวยงาน (กรม) ระบ ขอความผลผลตระดบหนวยงานทแสดงผลผลตทเกดจ า ก ก ร ะ บ ว น ก า ร จ ด ท ากจกรรมของหนวยงาน

ระบตวชวดผลผลตระดบหนวยงาน ท แ ส ด ง ผ ล ผ ล ต ท เ ก ด จ า กกระบวนการจดท ากจกรรมของหนวยงาน (QQCT)

4. กจกรรมของผลผลต ระบขอความกจกรรมในแตละผลผลต

ระบตวชวดระดบกจกรรม (ตวชวดกระบวนการผลต) ทแสดงปรมาณงานของแตละกจกรรมระยะเวลาด าเน นงานแตละกจกรรมและงบประมาณทใชจาย

ทมา : ปรบจากคมอการตดตามผล. (น.97) โดย ส านกงบประมาณ ส านกนายกรฐมนตร, 2554, กรงเทพฯ.

จากตารางท 5.1 ดงกลาวขางตน สรปเปนหลกการในการเขยนตวชวดดงน 1. การเขยนตวชวดผลลพธ ในระดบยทธศาสตรชาต ระดบเปาหมายการใหบรการกระทรวง

และระดบเปาหมายการใหบรการหนวยงาน ควรมองคประกอบ 2Q 2T1P คอปรมาณ (Quantity) คณภาพ (Quality) เวลา (Time) กลมเปาหมาย (Target group) และสถานท (Place)

2. การเขยนตวชวดในระดบผลผลต ควรมองคประกอบ Q Q C T คอปรมาณ (Quantity) คณภาพ (Quality) ตนทน (Cost) และเวลา (Time)

3. การเขยนตวชวดตามสตรดงกลาวขางตน มความแตกตางกนในการก าหนดเปาหมายและระดบทตองการวด ดงน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

37

1) ระดบยทธศาสตรชาต กลมเปาหมาย ไดแก สงคมในภาพรวมหรอพนทในภาพรวมหรอรฐบาลในภาพรวม เชน ประชาชน ทรพยากรธรรมชาต ประเทศ เปนตน

2) ระดบยทธศาสตรกระทรวง (เปาหมายการใหบรการกระทรวง) กลมเปาหมาย ไดแก กลมสงคมทกระทรวงรบผดชอบหรอพนทเฉพาะทกระทรวงรบผดชอบ เชน กลมวยแรงงาน ทรพยากรน า เปนตน

3) ระดบกลยทธหนวยงาน (เปาหมายการใหบรการหนวยงาน) กลมเปาหมาย ไดแก กลมผรบบรการทหนวยงานรบผดชอบ หรอพนทเฉพาะทหนวยงานรบผดชอบ เชนกลมวยแรงงานทไมมงานท า เขตชลประทาน เปนตน

4) ตวชวดเชงคณภาพในระดบผลผลตและในระดบผลลพธมความแตกตางกน คอ ตวชวดเชงคณภาพในระดบผลผลต ใหระบมาตรฐานของวตถทถกกระท าหรอการเปลยนแปลงของวตถทถกกระท า เชน ผผานการฝกอบรมภาษาองกฤษตามเกณฑการทดสอบ สวนตวชวดเชงคณภาพในระดบผลลพธ จะวดในลกษณะทแสดงความสามารถการประยกตใช เชน ผเขารบการฝกอบรมภาษาองกฤษสามารถน าความรไปประยกตใชในการสอสารกบชาวตางประเทศ เปนตน

5) ตวชวดเชงเวลาในระดบผลผลตและผลลพธมความแตกตางกน คอ ตวชวดเชงเวลาในระดบผลผลต จะระบความรวดเรวในการสงมอบสนคาหรอบรการ เชน ไมเกน 20 นาทตอราย สวนตวชวดเชงเวลาในระดบผลลพธ เปนกรณทตองการจะวดเมอสนสดแตละรอบเวลา ภายในเวลาของแผนระยะยาว เชน พนทปาไมเพมขนรอยละ....ตอป หรอเปนกรณทตองการวดเมอสนสดเวลาของแผนหรอสนสดโครงการ เชน ภายในสนแผนบรหารราชการแผนดนป .... เปนตน ( ตวอยาง การเขยนตวชวดระดบผลผลต /ระดบผลลพธ ภาคผนวก ค )

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

38

ภำคผนวก ค ตวอยำงกำรเขยนตวชวดระดบผลผลต

1. การวดเชงปรมาณ (Quantity) ใหระบจ านวนชนของวตถ เชน อาคารกอสรางแลวเสรจ

จ านวน.......หลง เปนตน 2. การวดเชงคณภาพ (Quality) เปนการวดคณภาพของผลผลต วามมาตรฐานตามเกณฑ

ทก าหนด เชน อาคารกอสรางแลวเสรจตามมาตรฐานแบบรปรายการทก าหนด 3. การวดเชงตนทน (Cost) ใหระบตนทนของผลตภณฑหรอการบรการ เชน ราคาตอหนวย

ทลดลง หรอราคาตอหนวยภายในวงเงนทก าหนด 4. การวดเชงเวลา (Time) ใหระบความรวดเรวในการสงมอบผลตภณฑหรอบรการ เชน

ไมเกน 30 นาท ตอราย หรอภายในระยะเวลาทก าหนด

ตวอยำงกำรเขยนตวชวดระดบผลลพธ

1. การวดเชงปรมาณ (Quantity) ควรเขยนในลกษณะใชตวเลขทเปนอตราสวน สดสวน หรอรอยละเชน อตราสวนของเยาวชนทตดยาเสพตด ตอเยาวชนทงหมดของประเทศ รายไดเฉลยของเกษตรกรเพมขนจาก ..........บาท เปน ..........บาท สดสวนของผหญงทเปนผบรหารในหนวยงานภาครฐเพมขนจาก 1ใน 4 เปน 1ใน 2

2. การวดเชงคณภาพ (Quality) จะตองเขยนใหเหนวากลมเปาหมายทไดรบผลประโยชนจากผลผลต น าไปใชประโยชนหรอไดประโยชนอยางไร เชน บณฑตทจบการศกษาจากสถาบน.............สามารถหางานท าไดภายใน......เดอน เปนตน

3. การวดเชงเวลา (Time) เขยนได 2 ลกษณะ คอ 1) กรณตองการวดเมอสนสดเวลาของแผนหรอสนสดโครงการ เชน ภายในสนแผนบรหาร

ราชการแผนดน ป ......มกใชกบกรณผลการปฏบตงานไมสามารถแสดงไดภายในปท 1 แตจะมผลเกดขน ในปท 4 จงตองก าหนดวาปใด

2) กรณทตองการวดเมอสนสด แตละรอบเวลาภายในเวลาของแผน เชน เพมขนรอยละ..... ตอปหรอลดลงรอยละ..... ตอป มกใชวดความส าเรจของผลการปฏบตงานทด าเนนการตอเนองจาก ปทแลว

4. การวดเชงกลมเปาหมาย (Target group) จะตองระบใหชดเจนวาจะวดความส าเรจของกลมเปาหมายนนเปนสงใด เชนประชาชนในพนท กลมวยแรงงาน ฯลฯ

5. การวดเชงสถานท (Place) ตองระบในกรณทด าเนนการในพนทเฉพาะ เชน ในจงหวด....... ในเขตพนทโครงการ สวนกรณด าเนนการทวประเทศ ไมจ าเปนตองเขยนหากเปนทเขาใจกนโดยทวไป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

39

บทท 6 เครองมอในกำรเกบขอมล

ในบทน เปนจะการอธบายถงการเกบรวบรวมขอมล รวมถงการใชเครองมอในการเกบขอมล ซงถอวาเปนขนตอนทส าคญขนตอนหนงในการวจยหรอการประเมนผล โดยเฉพาะการเกบขอมลปฐมภม ในพนท กบกลมตวอยางเปาหมาย วธการสมตวอยาง และกระบวนการขนตอนการสรางแบบสอบถาม ทจะน าไปใชเปนเครองมอในการเกบขอมล การเกบขอมลโดยการสมภาษณ การสนทนากลม รวมทง การจดการ การวเคราะหและการน าเสนอขอมล ซงจะเปนประโยชนส าหรบนกวเคราะหงบประมาณ ของรฐสภา ในการน าไปประยกตใชในงานวจย งานเอกสารทางวชาการและการประเมนผล ตอไป

กำรเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลเปนขนตอนหนงของกระบวนการวจย ทตองเชอมโยงและสอดคลอง กบขนตอนอนๆของการวจยหรอการตดตามประเมนผล รวมทงตองสอดคลองกบเรองทศกษา วตถประสงค กรอบแนวคด สมมตฐาน ตลอดจนวธการทใชในการวเคราะหขอมล ซงในทนจะกลาวถงการเกบรวบรวมขอมลในเชงปรมาณและเชงคณภาพ

กำรเกบรวบรวมขอมลเชงปรมำณ เปนการเกบขอมลในลกษณะของขอมลทเราตองการศกษาสวนใหญจะเกบรวบรวมขอมลมหลายลกษณะ ดงน

1. ควำมร เปนขอมลทมถกมผด 2. ควำมคด หรอความคดเหนหรอทศนคต เปนขอมลทไมมถกหรอผด 3. ควำมจรง หรอขอเทจจรง เปนสงทเกดขนหรอการปฏบตหรอพฤตกรรม

กำรเกบขอมลเชงคณภำพ เปนการเกบขอมลภาคสนาม โดยใชการสมภาษณ การสมภาษณแบบเจาะลก การสงเกตและการจดสนทนากลมแหลงทสามารถเกบรวบรวมขอมล แบงไดเปน 2 แหลง (มหาวทยาลยมหดล,สถาบนวจย ประชากรและสงคม, 2553 น.78) ดงน

1. แหลงปฐมภม เปนขอมลท ไดจากแหลงก าเนดโดยตรง คอขอมลท เราเกบรวบรวม ดวยตนเอง เชนการใชแบบสอบถามไปเกบขอมลเอง

2. แหลงทตยภม เปนขอมลทไดจากแหลงทผอนไดเกบรวบรวมไวแลว เชน จากรายงานตางๆทมอย จากขอมลส านกงานสถตหรอฐานขอมลตางๆ เปนตน

วธการเกบรวบรวมขอมลจ าเปนตองใชเครองมอ เพอชวยใหไดมาซงขอมลทตองการ โดยเครองมอทใชในการประเมนผลหรอการวจยจะแตกตางกนตามวธทศกษา เชน

- การศกษาเชงปรมาณ จะใชเครองมอ คอ แบบสอบถาม แบบประเมน แบบสมภาษณ แบบทดสอบ หรอแบบวดทศนคต เปนตน

- การศกษาเชงคณภาพ จะใช เครองมอ คอ แนวประเดนค าถาม การ สนทนากลม การสมภาษณเชงลก การสงเกต (แบบมสวนรวมและไมมสวนรวม) เปนตน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

40

ในทนจะกลาวถงการใชเครองมอทนยมใชในงานวจยและการประเมนผล ทงการศกษาเชงปรมาณ ไดแกแบบสอบถามและแบบสมภาษณ และการศกษาเชงคณภาพ ไดแก การสมภาษณเชงลก การสงเกต และการสนทนากลม เปนตน แบบสอบถำม (questionnaire) แบบสอบถาม (questionnaire) คอชดค าถามทรวบรวมและเรยบเรยงไวอยางมระบบ แลวน าไปใหผตอบเขยนตอบ เพอใหไดขอมลครบถวน ส าหรบวเคราะหแปรผล และเขยนรายงาน โดยทวไปการสรางแบบสอบถามค าถามตองสน กระชบ ชดเจน ตรงประเดนและเรยงล าดบ ใชภาษาทเขาใจงาย โดยค านงวาใครเปนผใหขอมล ตองใสค าถามใหครอบคลมและประการส าคญตองสอดคลองกบวตถประสงคในการประเมนหรอการวจย แนวคดในกำรสรำงแบบสอบถำม จะตองค านงถงประเดนตางๆ ดงน

1) Who ถามใคร: ลกษณะผใหขอมล 2) What ถามอะไร: ขอมลทตองการรวบรวม 3) When ถามเมอใด: เวลาทเหมาะสมในการเกบรวบรวมขอมล 4) Where ถามทไหน: สถานททสะดวกส าหรบการเกบรวบรวมขอมล 5) How ถามอยางไร: ใชเทคนคอยางไรในการเกบรวบรวมขอมล

ขนตอนกำรสรำงแบบสอบถำม 1. ก ำหนดค ำถำมและตวเลอกตอบ โดยดจากวตถประสงค กรอบแนวคดและตวชวด

ประเดนส าคญ คอตองการขอมลอะไรและตองการขอมลแบบใด 2. เลอกชนดและรปแบบของค ำถำม ม 2 แบบคอปลายปดและปลายเปด

แบบปลำยปด คอค าถามทใหผตอบเลอกตอบตามค าตอบทมใหเลอกเทานน เชน 1) ใหเลอกตอบขอใดขอหนงจากสองตวเลอก : เชน โครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ

ชวยเพมรายไดแกทาน ใชหรอไมใช 2) เลอกค าตอบมากกวา 1 ค าตอบจากตวเลอกทมให : เชน ทานเขารบการอบรมเรอง

เศรษฐกจมหภาค เพราะ ตองการความร ไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชา ไดทานอาหารอรอย ไดพกจากงานประจ า

3) เลอกเพยงค าตอบเดยวจากหลายๆตวเลอก : เชน ทานจบการศกษาสงสดระดบใด ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญาตร ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร เปนตน

4) เลอกตอบแบบประเมนคา : เชน ทานคดวาทานควรอบรมครงนหรอไม เหนดวยอยางยง เหนดวย เฉยๆ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง

แบบปลำยเปด คอค าถามทใหผตอบแสดงความคดเหนอยางอสระ ไมจ ากด โดยค าตอบ อาจใหแสดงความคดเหนหรอขอเสนอแนะ เชน แสดงความคดเหนและขอเสนอแนะในการเขาอบรมหลกสตรเศรษฐกจมหภาค เปนตน

3. เขยนค ำถำม การเขยนค าถามตองค านงถงประเดนตางๆ ดงน 1) ภาษา มขอควรระวงในการใชภาษาคอ ไมใชค ายอ /ค าก ากวม ค าถามมนยเดยวในหนง

ขอใชภาษางายๆทสอความหมายไดชดเจน ใชประโยคสนๆ ตรงไปตรงมา เลยงค าถามปฏเสธซอนปฏเสธ เลยงค าศพทเทคนค ศพทวชาการ ทใชเฉพาะกลม

2) เนอหา ตองค านงถงประเดน เรองทถามอยนความสนใจของผตอบ เปนเรองใกลตวหรอมความรทจะตอบ กรณถามเรองสวนตวของผตอบ ตองชใหใหประโยชนการยอมรบในสงคม ค าถาม

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

41

ไมขดความรสกคน /ไมยอมรบของผตอบ และค าถามไมเปนไปในเชงลบเกยวกบผตอบ /ชมชนตองไมใชค าถามน า ไมถามชแนะค าตอบ ทจะท าใหผตอบคลอยตามและไมถามค าถามทท าใหผตอบเขาขางตนเอง

4. จดล ำดบค ำถำม การจดหมวดหม เชน ขอมลสวนตว /ขอเทจจรง /ขอมลเฉพาะเรอง 1) การเรยงค าถามในแตละหมวดหม เชนเรยงจากงายไปยาก เรองใกลตว/เรองทวๆไป/

เรองเฉพาะมเลขก ากบค าถามทกขอ 2) เรยงตวเลอกของค าถามปลายปด ใหอานงาย จากซายไปขวาจดพนทใหสะดวกทจะตอบ :

เวนทใหเพยงพอ / เชอมโยงค าถามใหดงาย 3) ขนาดตวอกษร ใหมความเหมาะสมกบผตอบ

5. ตรวจสอบค ำถำม ในกระบวนการวจย สามารถตรวจสอบค าถามได ดงน ตรวจดวยตนเองหรอทมงำนวจย

1) อานแลวเขาใจไหม เขาใจตรงทตองการถามไหม 2) ค าถามตรงตามหลกวชาไหม เชน ถามความรตองมค าตอบถกเพยงขอเดยว 3) ตวค าตอบทใหเลอกครอบคลมและครบถวนไหม 4) ค าถามนนๆ จ าเปนตองใสไวไหม (ถาไมจ าเปนใหตดทง) 5) ถาค าถามหนงๆ มเกนหนงประเดน ใหแบงค าถาม (ถาค าถามซ าใหตดทง) 6) ถามแลวไดความจรงหรอสงทควรจะเปน ควรมค าถามตรวจสอบ 7) ถาค าถามกวางไปตองปรบใหเจาะจง ถาแคบไปตองปรบใหชดเจน 8) ค าถามยากไปส าหรบผตอบไหม หรอท าใหผตอบไขวเขว ตองปรบปรงแกไข

ตรวจโดยผเชยวชำญ 1) ค าถามวดไดตรงตามเนอหา / ตรงตามโครงสรางหรอไม 2) ตวเลอกเหมาะสม /ครอบคลมหรอไม 3) มอะไรตองแกไข /ปรบปรงหรอไม

6. ทดลองใชแบบสอบถำม คอการน าแบบสอบถามไปใหผทมลกษณะเหมอนตวอยางทดลองตอบ 1) ผตอบมลกษณะเหมอนตวอยาง แตไมใชกลมตวอยางจรง 2) ทดลองครงละประมาณ 30 – 100 คน อาจทดลองมากกวา 1 ครง 3) ผตอบครงแรก และครงท 2 ตองเปนคนละกลมกน 4) ควรทดลองอยางนอย 2 ครง (ครงแรกทดลองแลวแกไข ครงท 2 ทดลองใชแลวแกไข

และน าไปใชจรง) 7. ปรบปรง /แกไขค ำถำม อาจตองท ามากกวา 1 ครง

1) ปรบปรงแบบสอบถามตามค าแนะน าของผเชยวชาญและผตอบแบบสอบถาม (ผทดลองตอบ) 2) ภาษา : ปรบ/เปลยน ใชค าสภาพ /เปนกลาง 3) เนอหา : ตด /เพม และจดหมวดหม ยบกลม/แยกกลม 4) ล าดบทของค าถาม อาจตองเรยงใหม /สลบใหม 5) จดรปแบบ /การพมพ ใหผตอบๆไดสะดวก อานงาย

(ตวอยางแบบส ารวจความคดเหนและตวอยางแบบสอบถาม ภาคผนวก ง – ช )

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

42

ภำคผนวก ง (ตวอยำง) แบบส ำรวจควำมคดเหนและควำมพงพอใจในกำรใชบรกำร โครงกำรรถเมลฟร 1. ขอมลทวไป 1.1 เพศ ชาย หญง 1.2 อาชพ ระบ ...................................... 2. ใหตอบแบบสอบถามตอไปน ตามความคดเหนของทาน โดยกาเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบ ความคดเหนของทานมากทสด

ขอท รำยกำร มำกทสด

มำก ปำนกลำง

นอย นอยทสด

ควำมพงพอใจในกำรใหบรกำรของรถเมลฟร 1 การดแลเอาใจใสผโดยสารของพนกงาน

( ระหวางทาง )

2 ระยะเวลาในการรอใชบรการระหวางทาง ไมเกน 15 นาท 15 นาท – 30 นาท เกน 30 นาท

3 ทานพอใจตอโครงการรถเมลฟรของรฐบาลโดยรวม

ปญหำจำกกำรใชบรกำรรถเมลฟร 1 รถแนนเบยดเสยดกน 2 รอรถนาน 3 ตองเสยเวลาตอรถหลายตอ

4 ขบรถเรว / แซงในทคบขน

5 พนกงานพดจาไมสภาพ 6 ไมจอดรบสงผโดยสารตามปายรถเมล

ประโยชนทไดรบจำกโครงกำรรถเมลฟร 1 ประหยดคาใชจายตอวน

7 - 20 บาท / ตอวน 21 -40 บาท /ตอวน

มากกวา 40 บาท /วน

3. ขอเสนอแนะตอโครงการรถเมลฟรของรฐบาล................................................................................................................................. .............

4. อนๆ (ระบ) .………………………………………………………………………………………………………………………………

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

43

ภำคผนวก จ (ตวอยำง) แบบส ำรวจควำมคดเหนและควำมพงพอใจในกำรใชบรกำร โครงกำรรถไฟฟร

1. ขอมลทวไป 1.1 เพศ ชาย หญง 1.2 อาชพ ระบ ...................................... 2. ใหตอบแบบค าถามตอไปน ตามความคดเหนของทาน โดยกาเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบ

ความคดเหนของทานมากทสด ขอท รำยกำร มำก

ทสด มำก ปำน

กลำง นอย นอย

ทสด ควำมพงพอใจในกำรใหบรกำรของรถไฟฟร

1 มความสะดวก สบายในการเดนทาง 2 มความปลอดภยในการเดนทาง 3 สามารถก าหนดระยะเวลาในการเดนทางได 4 ทานพอใจตอโครงการรถไฟฟรของรฐบาลโดยรวม ปญหำจำกกำรใชบรกำรรถไฟฟร 1 รถออกจากสถานตนทางไมตรงตามเวลาทก าหนด 2 รถเสยประจ า 3 รถแนนเบยดเสยดกน

4 สวมสกปรก / มกลนเหมน 5 อนๆ (ระบ) ประโยชนทไดรบจำกโครงกำรรถไฟฟร 1 ประหยดคาใชจายตอวน

1- 20 บาท / ตอวน 21 -40 บาท /ตอวน

มากกวา 40 บาท /วน

3. ขอเสนอแนะตอโครงการรถไฟฟรของรฐบาล

............................................................................................................................. ....... 4. อนๆ (ระบ) .…………………………………………………………………………………………………………………….

หนวยงานทรบผดชอบ.........................................

สวนราชการ.........................................

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

44

ภำคผนวก ฉ (ตวอยำง)

แบบสอบถำมควำมคดเหนผบรหำรโรงเรยน

“ โครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป”

ค ำชแจง แบบสอบถามมทงหมด 5 ตอน โดยขอใหทานตอบแบบสอบถามแตละตอนตามขอเทจจรง โดยท าเครองหมาย หรอเตมขอความในชองวางตามความเหมาะสม ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 ขอมลเกยวกบนโยบายโครงการฯ ตอนท 3 ขอมลเกยวกบเปาหมายโครงการฯ ตอนท 4 ขอมลเกยวกบการด าเนนงานโครงฯ ตอนท 5 ขอมลแสดงความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม ทงน ขอขอบพระคณทกทานเปนอยางสง ทไดสละเวลาในการตอบแบบสอบถาม เพอใหการประเมนผลในครงนบรรลวตถประสงคและส าเรจลลวงไปดวยด

หนวยงานทรบผดชอบ......................................... สวนราชการ.........................................

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

45

ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถำม (ผบรหำรโรงเรยน) 1.1 ขอมลทวไปเกยวกบสถานศกษา

เขต/อ าเภอ..............................................................จงหวด........................................... (1) ประเภทสถานศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กรงเทพมหานคร องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน (2) ระดบการจดการศกษา

กอนประถมศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย ประกาศนยบตรวชาชพ (3) โรงเรยนของทานไดรบสทธโครงการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ใช ไมใช (4) ปจจบนทานด ารงต าแหนง .......................................................................... (5) โรงเรยนของทานมการเกบเงนคาใชจายเกยวกบการจดการเรยนการสอนอน ๆ

จากผปกครองเพมเตมหรอไม ไมเกบเพมเตม เกบเพมเตม

(6) การเกบเงนทเพมเตมเพอใชในการจดการเรยนการสอน คอมพวเตอร คณตศาสตร ภาษาตางประเทศ วทยาศาสตร อน ๆ ระบ..........................................

(7) จ านวนเงนทเกบเพมเตมในการจดการเรยนการสอน ต ากวา 1,000 บาท 2,501 - 3,500 บาท 1,001 - 1,500 บาท สงกวา 3,500 บาทขนไป 1,501 - 2,500 บาท

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

46

ตอนท 2 ค ำถำมเกยวกบนโยบำยโครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย √ ลงในชองขอความทตรงกบความรสกของทานมากทสด เพยงขอละ 1 ค าตอบ ขอท

ขอความ

เหนดวย

อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

1.

2.

3.

4.

5.

6. 7.

8.

นโยบายการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป เปนนโยบายเรงดวน รฐบาลไดขยายระยะเวลาการสนบสนนการจดการ ศกษาโดยไมเสยคาใชจาย จากเดม 12 ป เปน 15 ป รฐบาลไดก าหนดนโยบายสนบสนนการจดการการศกษา โดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ใหแกประชาชนชาวไทย อยางทวถงและมคณภาพ รฐบาลไดสนบสนนการจดการศกษา โดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ท าใหบคคลมสทธเสมอกนในการรบการศกษา นโยบายสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป สามารถลดภาระคาใชจายของนกเรยน/นกศกษา นโยบายสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป สามารถลดภาระคาใชจายของผปกครอง นโยบายการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ของรฐบาล ท าใหประชาชนสามารถ ใชจายในเรองอน ๆ ได เพมมากขน ทานมความพงพอใจในนโยบายสนบสนนการศกษา โดยไมเสยคาใชจาย 15 ป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

47

ตอนท 3 ค ำถำมเกยวกบเปำหมำยโครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย √ ลงในชองขอความทตรงกบความรสกของทานมากทสด เพยงขอละ 1 ค าตอบ ขอท

ขอความ

เหนดวย

อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม

เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

1.

2.

3.

4.

5.

6. 7.

8.

ผปกครองมการเขาใจตอโครงการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ผปกครองมความเขาใจวา นโยบายการสนบสนนการ จดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป หมายถง การทไมตองเสยคาใชจายใด ๆ ใหกบโรงเรยนอก โรงเรยนแตละแหง มคณภาพการจดการเรยนการสอน ในโรงเรยนแตกตางกน ท าใหเกดความไมเสมอภาค ผปกครองทมรายไดเพยงพอ ควรสละสทธ โดยไมขอรบการสนบสนนคาบ ารงการศกษา (คาเลาเรยน) ผปกครองทมรายไดเพยงพอ ควรสละสทธ โดยไมขอรบการสนบสนน คาอปกรณการเรยน ผปกครองทมรายไดเพยงพอ ควรสละสทธ โดยไมขอรบการสนบสนน คาเครองแบบ ผปกครองของนกเรยน ควรไดรบการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจายอน ๆ เพมขน โดยโรงเรยนจะตองไมมการเกบคาใชจายเพมเตม โรงเรยนจดกจกรรมพฒนาผเรยนไดตรงตามความ ตองการกบการพฒนาผเรยน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

48

ตอนท 4 ค ำถำมเกยวกบกำรด ำเนนงำนโครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย √ ลงในชองขอความทตรงกบความรสกของทานมากทสด เพยงขอละ 1 ค าตอบ ขอท

ขอความ

เหนดวย

อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม

เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

1.

2.

3. 4.

5.

6.

7.

8. 9.

10.

เครองแบบนกเรยนทไดรบการสนบสนนจากโครงการ จ านวน 2 ชด/ป เปนจ านวนทเหมาะสม คาเครองแบบนกเรยนทไดรบการสนบสนนจากโครงการเปนอตราทเหมาะสม อปกรณการเรยนทไดรบการสนบสนนจากโครงการ เปนอตราทเหมาะสม คาใชจายในการจดกจกรรมพฒนาผเรยน ทไดรบการ สนบสนนจากโครงการ เปนอตราทเหมาะสม การด าเนนการโดยจายเงนใหแกผปกครองรบผดชอบไปจดซอเครองแบบ และอปกรณการเรยน เปนวธการ ทเหมาะสม การด าเนนการโดยจายเงนใหแกผปกครองไปจดซอเอง และน าใบเสรจรบเงนมาแสดง เปนวธการทเหมาะสม การจดซอเครองแบบนกเรยน โรงเรยนควรอ านวยความสะดวกเปนผตดตอประสานกบผขาย โรงเรยนไดด าเนนการจดหาหนงสอเรยนไดทนเวลา โรงเรยนไดรบเงนอดหนนในการจดหาหนงสอ ในอตราทเหมาะสม การสนบสนนการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย ควรสนบสนนคาใชจายแบบรายหวใหแกผปกครองโดยตรง โดยไมผานโรงเรยน เพอลดภาระหนาทรบผดชอบของคร/อาจารย

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

49

(ตอ)

ขอท

ขอความ

เหนดวย

อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม

เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

11.

12.

13.

การสนบสนนการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย ควรสนบสนนคาใชจาย โดยผานโรงเรยน เปนวธ ทเหมาะสม โรงเรยนจดระบบการยมหนงสอใหแกนกเรยน โดยม เงอนไขจบแลว สามารถสงตอไปยงนกเรยนรนตอไป เปนวธการทเหมาะสม การจดกจกรรมพฒนาผเรยนไดด าเนนการอยางทวถง แกผเรยนทกคน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

50

ตอนท 5 ขอมลแสดงควำมคดเหนของผบรหำรโรงเรยน (1) นโยบายเรยนฟร 15 ป ควรด าเนนการอยางเรงดวนหรอไม อยางไร ...........................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................... (2) นโยบายเรยนฟร 15 ป ควรด าเนนการอยางไร? ใหมคณภาพ และมความเสมอภาค ในดานการศกษา

.....................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................... (3) นโยบายเรยนฟร 15 ป จะมผลกระทบตองบประมาณ ทจะตองน าไปใชจายตอ

นโยบายอน ๆ ดานการศกษา นอกเหนอจากนโยบายเรยนฟร 15 ป หรอไม .....................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................... (4) ขอคดเหนอนๆ ..................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

51

ภำคผนวก ช (ตวอยำง)

แบบสอบถำมควำมคดเหนผปกครองนกเรยน

“ โครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป”

ค ำชแจง แบบสอบถามมทงหมด 5 ตอน โดยขอใหทานตอบแบบสอบถามแตละตอนตามขอเทจจรง โดยท าเครองหมาย หรอเตมขอความในชองวางตามความเหมาะสม ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 ขอมลเกยวกบนโยบายโครงการฯ ตอนท 3 ขอมลเกยวกบเปาหมายโครงการฯ ตอนท 4 ขอมลเกยวกบการด าเนนงานโครงฯ ตอนท 5 ขอมลแสดงความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม ทงน ขอขอบพระคณทกทานเปนอยางสง ทไดสละเวลาในการตอบแบบสอบถาม เพอใหการประเมนผลในครงนบรรลวตถประสงคและส าเรจลลวงไปดวยด

หนวยงานทรบผดชอบ......................................... สวนราชการ.........................................

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

52

ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถำม (ผปกครองนกเรยน) 1.1 ทอยอาศย เขต/อ าเภอ......................................................จงหวด..................................... ......

1) เพศ ชาย หญง

2) อาย 18 - 30 ป 51- 60 ป 31 - 40 ป 61 ปขนไป 41 - 50 ป

3) ระดบการศกษา ประถมศกษา ปรญญาตรหรอเทยบเทา มธยมศกษา สงกวาปรญญาตร ประกาศนยบตรวชาชพ

4) อาชพของทาน การเกษตร ท าธรกจสวนตว อาท คาขาย

อตสาหกรรม รบราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ รบจางทวไป ลกจางเอกชน กอสราง อน ๆ ระบ ................................

5) รายไดเฉลยตอเดอน ต ากวา 10,000 บาท 30,000 บาทขนไป 10,000 – 20,000 บาท อน ๆ ระบ ............................. 20,0001 – 30,000 บาท

6) จ านวนผเรยนในครวเรอนทไดรบการสนบสนนโครงการเรยนฟร 15 ป จ านวน............ คน 7) ประเภทสถานศกษาของนกเรยน

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน จ านวน .........คน กรงเทพมหานคร จ านวน ........ คน องคกรปกครองสวนทองถน จ านวน ........ คน เอกชน จ านวน ........ คน

8) ระดบการศกษาของนกเรยน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) กอนประถมศกษา จ านวน ......คน ประถมศกษา จ านวน ......คน มธยมศกษาตอนตน จ านวน ...... คน มธยมศกษาตอนปลาย จ านวน..... คน ประกาศนยบตรวชาชพ จ านวน ...... คน

9) โรงเรยนทบตรของทานศกษา มการเกบคาใชจายเกยวกบการจดการเรยนการสอนอน ๆ จากผปกครองเพมเตมหรอไม ไมเกบเพมเตม เกบเพมเตม

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

53

10) มการเกบเพมเตมเพอใชในการจดการเรยนการสอนเรองใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) คอมพวเตอร คณตศาสตร ภาษาตางประเทศ วทยาศาสตร อน ๆ ระบ...................................................

11) จ านวนเงนทเกบเพมเตมในการจดการเรยนการสอน ต ากวา 1,000 บาท 2,001 – 2,500 บาท 1,001 – 1,500 บาท สงกวา 2,500 บาท ขนไป 1,501 – 2,000 บาท

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

54

ตอนท 2 ค ำถำมเกยวกบนโยบำยโครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย √ ลงในชองขอความทตรงกบความรสกของทานมากทสด เพยงขอละ 1 ค าตอบ ขอท

ขอความ

เหนดวย

อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

นโยบายการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป เปนนโยบายเรงดวน รฐบาลไดขยายระยะเวลาการสนบสนนการจดการ ศกษาโดยไมเสยคาใชจาย จากเดม 12 ป เปน 15 ป รฐบาลไดก าหนดนโยบายสนบสนนการจดการศกษา โดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ใหแกประชาชนชาวไทย อยางทวถงและมคณภาพ รฐบาลไดสนบสนนการจดการศกษา โดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ท าใหบคคลมสทธเสมอกนในการรบการศกษา นโยบายสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป สามารถลดภาระคาใชจายของนกเรยน/นกศกษา นโยบายสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป สามารถลดภาระคาใชจายของผปกครอง นโยบายการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ของรฐบาล ท าใหประชาชนมรายได ใชจายในเรองอน ๆ ได เพมมากขน ทานมความพงพอใจในนโยบายสนบสนนการศกษา โดยไมเสยคาใชจาย 15 ป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

55

ตอนท 3 ค ำถำมเกยวกบเปำหมำยโครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย √ ลงในชองขอความทตรงกบความรสกของทานมากทสด เพยงขอละ 1 ค าตอบ

ขอท

ขอความ เหนดวย

อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง 1.

2.

3.

4.

5.

6. 7.

8.

ผปกครองมการเขาใจตอโครงการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป ผปกครองมความเขาใจวา นโยบายการสนบสนนการ จดการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย 15 ป หมายถง การทไมตองเสยคาใชจายใด ๆ ใหกบโรงเรยนอก โรงเรยนแตละแหง มคณภาพการจดการเรยนการสอน แตกตางกน ท าใหเกดความไมเสมอภาค ผปกครองทมรายไดเพยงพอ ควรสละสทธ โดยไมขอรบการสนบสนนคาบ ารงการศกษา (คาเลาเรยน) ผปกครองทมรายไดเพยงพอ ควรสละสทธ โดยไมขอรบการสนบสนน คาอปกรณการเรยน ผปกครองทมรายไดเพยงพอ ควรสละสทธ โดยไมขอรบการสนบสนน คาเครองแบบ ผปกครอง ควรไดรบการสนบสนนการจดการศกษาโดยไมเสยคาใชจายอน ๆ เพมขน โดยโรงเรยนจะตองไมมการเกบคาใชจายเพมเตม โรงเรยนจดกจกรรมพฒนาผเรยนไดตรงตามความ ตองการกบการพฒนาผเรยน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

56

ตอนท 4 ค ำถำมเกยวกบกำรด ำเนนงำนโครงกำรสนบสนนกำรจดกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย 15 ป ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย √ ลงในชองขอความทตรงกบความรสกของทานมากทสด เพยงขอละ 1 ค าตอบ

ขอท

ขอความ เหนดวย

อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง 1.

2.

3. 4.

5.

6.

7.

8. 9.

เครองแบบนกเรยนทไดรบการสนบสนนจากโครงการ จ านวน 2 ชด/ป เปนจ านวนทเหมาะสม คาเครองแบบนกเรยนทไดรบการสนบสนนจากโครงการเปนอตราทเหมาะสม คาอปกรณการเรยนทไดรบการสนบสนนจากโครงการ เปนอตราทเหมาะสม คาใชจายในการจดกจกรรมพฒนาผเรยน ทไดรบการ สนบสนนจากโครงการ เปนอตราทเหมาะสม การด าเนนการโดยจายเงนใหแกผปกครองรบผดชอบไปจดซอเครองแบบ และอปกรณการเรยน เปนวธการ ทเหมาะสม การด าเนนการโดยจายเงนใหแกผปกครองไปจดซอเอง และน าใบเสรจรบเงนมาแสดง เปนวธการทเหมาะสม การจดซอเครองแบบนกเรยน โรงเรยนควรอ านวยความสะดวกเปนผตดตอประสานกบผขาย โรงเรยนไดด าเนนการจดหาหนงสอเรยนไดทนเวลา การสนบสนนการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย ควรสนบสนนคาใชจายแบบรายหวใหแกผปกครองโดยตรง โดยไมผานโรงเรยน เพอลดภาระหนาทรบผดชอบของคร/อาจารย

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

57

(ตอ)

ขอท

ขอความ เหนดวย อยางยง

เหนดวย

ไมแนใจ ไม

เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางยง 10.

11.

การสนบสนนการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย ควรสนบสนนคาใชจาย โดยผานโรงเรยน เปนวธทเหมาะสม โรงเรยนจดระบบการยมหนงสอใหแกนกเรยน โดยม เงอนไขจบแลว สามารถสงตอไปยงนกเรยนรนตอไป เปนวธการทเหมาะสม

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

58

ตอนท 5 ขอมลแสดงควำมคดเหนของผตอบแบบสอบถำม

(1) นโยบายเรยนฟร 15 ป ควรด าเนนการอยางไร? ใหมคณภาพ และมความเสมอภาค ในดานการศกษา

............................................................................................................................. ...............

......................................................................................................... ................................................................

................................................................................................................................. ........................................ (2) นโยบายเรยนฟร 15 ป สามารถลดคาใชจายใหกบผปกครอง นกเรยน/นกศกษา ไดหรอไม อยางไร?

............................................................................................................................. ...............

............................................................................................................................. ............................................

................................................................................... ............................................................................ .......... (3) นโยบายเรยนฟร 15 ป ท าใหประชาชนมเงนรายไดเหลอเพมขนและสามารถน าไปใชจายดานคาครองชพอนๆ ในครวเรอนไดมากนอยแคไหน อยางไร ............................................................................................................................. ......... .................................................................................................................... ................................................... ............................................................................................................................. .......................................... (4) ขอคดเหนอนๆ ............................................................................................................................. ........... .............................................................................................................. ......................................................... ............................................................................................................................. ..........................................

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

59

แบบสมภำษณ (structured interview) ใชหลกเกณฑเชนเดยวกบแบบสอบถาม เพยงแตมผอานค าถามใหผตอบฟง เมอผตอบใหค าตอบ ผสมภาษณตองจดบนทกค าตอบแตละขอลงในแบบสมภาษณ โดยทผสมภาษณตองไดรบการอบรมใหมความร ความเขาใจในค าถามอยางดกอนการสมภาษณ และตองมความรเรองวธการแตงกายใหสภาพ การแนะน าตนเอง การถามค าถาม วางตนเปนกลาง การจดบนทก การตรวจค าตอบทจดบนทกเมอจบ การสมภาษณและการกลาวลาขอบคณ กำรสมภำษณ จ าแนกไดหลายประเภท ดงน กำรสมภำษณแบบมโครงสรำง หมายถงการสมภาษณทเตรยมการ หรอก าหนดค าถามไวลวงหนา ในลกษณะของแบบสมภาษณ และมค าตอบทก าหนดไว จดพมพเปนแบบฟอรมเดยวกน ผสมภาษณจะตองด าเนนการสมภาษณตามแบบสมภาษณจบครบหมดทกขอ และตองถามค าถามกบ ผใหสมภาษณเหมอนกนหมดทกคน กำรสมภำษณแบบไมมโครงสรำง หมายถงการสมภาษณท ไมมแบบก าหนดตายตว เปนค าถามปลายเปด เพอเปดโอกาสใหผใหสมภาษณไดแสดงความคดเหนและความรสกของตนเอง กำรสมภำษณแบบเจำะลก หมายถงการสมภาษณรปแบบทไมเปนทางการ โดยมประเดนหรอแนวทางค าถามกวางๆ เพอกระตนใหคสนทนาเลาเรองตางๆอยางมเปาหมายลกษณะค าถาม แยกเปน ค าถามหลก ถามตามประเดนทก าหนดไวในวตถประสงค ค าถามซก เปนการถามเพอตองการใหผตอบระบถงความคดเหน และความรสกของตนเองเกยวกบประเดนนนๆ เพอจะไดตอบใหจบประเดน และเพอแสดงใหผตอบเหนวาผสมภาษณสนใจตอความคดเหนของผตอบ และค าถามตดตาม เปนการซกถามตอเนอง ตามสาระ ขยายความนยส าคญของสงทไดพดไปแลว เพอด าเนนการตามเนอหาของเรองเปนการขยายความตามบรบทของเรองทศกษา

ขนตอนกำรสมภำษณ 1) แนะน าตนเอง โดยขอมลทแนะน าตนเอง จะเหมอนกบจดหมายน าในแบบสอบถาม

แตตองสรางบรรยากาศทดดวย และตองขออนญาตจดบนทก และใหเซนชอยนยอมใหสมภาษณดวย 2) ท าการสมภาษณ ถามค าถามและตงใจจดบนทกใหมากทสดตามทกลมตวอยางตอบ วางตว

เปนกลาง อาจเรมจากถามขอมลสวนตวหรอเรมจากขอมลไกลตว ซงขนกบค าถาม เมอถามเสรจแลว ควรตรวจทานวาถามครบทกขอไหม

3) ปดการสมภาษณ เมอสมภาษณเสรจแลว ตองขอบคณผถกสมภาษณ ควรมของช ารวย เชน ปากกา /ดนสอ ใหผถกสมภาษณ และลาจากในบรรยากาศทรสกด

กำรสงเกต (Observation) การสงเกตในการวจยเชงคณภาพ หมายถงการใชประสาทสมผสทงหมด โดยเฉพาะใชตาด หฟง ในการเกบขอมลของปรากฏการณตางๆ ดวยความใสใจ และรวบรวมขอมลจากการสงเกตอยางมระบบ รวมทงวเคราะหหาความสมพนธของขอมลเหลานนกบปรากฏการณทเกดขน เปนเทคนคอยางหนงในการเกบรวบรวมขอมลในการวจย ทไมจ าเปนตองใชวธการสอบถามตรงๆ จากผทเราตองการ เชนการเฝาดเหตการณทเกยวของกบโครงการทศกษา เพอรวบรวมขอมลโดยละเอยด การสงเกตเพอเกบขอมล มขอควรพจารณา ดงน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

60

1) การสงเกตจะตองสอดคลองกบวตถประสงคของการวจย จะเลอกพฤตกรรมแบบใดทจะศกษา 2) มการวางแผนอยางเปนระบบวาจะใชวธสงเกตสถานการณแบบใด สถานการณทควรสงเกตมเคาโครงอยางไร 3) มหลกฐานแสดงการบนทกเหตการณหรอเรองราวอยางมระบบทเกยวของกบวตถประสงคของการวจย

4) สามารถทดสอบและควบคมความถกตอง ความนาเชอถอไดของขอมล และขอคนพบได

กำรจดสนทนำกลม (Focus group) การสนทนากลม เปนการนงสนทนากนระหวางผใหสมภาษณเปนกลม ประมาณ 6– 12 คน

โดยในระหวางการสนทนากนของผใหสมภาษณนน จะมผด าเนนการสนทนาเปนผจดประเดนการสนทนา เพอเปนการชกจงใจใหบคคลภายในกลมไดแสดงความคดเหนตอประเดนหรอแนวทางในการสนทนาใหไดกวางขวาง ลกซงและละเอยดทสดเทาทจะเปนไปได ในการสนทนาดงกลาว มลกษณะเปดกวางทจะใหผเขารวมสนทนาแตละคน วพากษวจารณหรอมขอสงสยถามผเขารวมสนทนาคนอนๆ หรอตอบขอวพากษนนๆ ได รวมทงตวผด าเนนการสนทนาดวย ดวยวธการดงกลาวน จะท าใหผวจยไดขอมลในสงทผวจย ไมสามารถไดมาดวยวธการใชแบบสอบถาม ตอจากนนผวจยกจะคอยวเคราะหสถานการณในกลมบคคล ทถกกระตนเหลาน เพอทจะดวานาจะไดสมมตฐานใดบางจากปฏกรยาภายในกลม ตอมาผวจยจะไดประเดนทน ามาพดคยในเรองทสงสยวานาจะเปนสมมตฐาน และขอสมมตฐานกจะสอดคลองกบขอมลทไดรบการพดคยกน โดยเจาะประเดนไปทประสบการณของบคคลตางๆ ทศกษา จากการพดคยในลกษณะน ผวจยจะไดขอมลทเกยวของกบปญหาทตองการศกษาเพมขนเรอยๆ

นอกจากนผวจยจะตองวเคราะหสถานการณภายในกลมดวย เพอใหแนใจถงความหมายของสถานการณนนๆ จากการวเคราะหสถานการณกจะเปนการชวยใหผวจยไดทดสอบสมมตฐานทมอย รวมทงผวจยยงอาจไดค าตอบทไมไดคาดหมายเอาไวกอนอกดวย ชวยใหสมมตฐานทไดมามความเปนระบบมากยงขน

กำรสมตวอยำง (Sampling) ในการศกษาหรอวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) การเกบขอมลจากทกหนวย

ของประชากร (Population) ทตองการศกษานนท าไดยาก จงตองใชการเกบขอมลจากบางสวน ของประชากร ซงเรยกวากลมตวอยาง (Sample) กลมตวอยางจะเปนตวแทนทดของประชากรหรอไมนน ขนกบการออกแบบเลอกตวอยางและจ านวนตวอยาง (มหาวทยาลยบรพา, ศนยวจยนโยบายและ การบรหาร, 2553 น. 34)

วธกำรสมตวอยำง แบงเปน 2 วธ คอ 1. กำรสมตวอยำงโดยใชทฤษฎโอกำสทจะเกด (Probability Sampling) คอการสมตวอยางโดยค านงถงโอกาสทประชากรจะถกเลอกเปนตวอยาง ซงโอกาสนอาจจะเทาหรอไมเทากนกได ขนอยกบวธสมตวอยางทใช โดยค านงวาไมวาจะสมตวอยางดวยวธใดกตามตองค านวณโอกาสทจะถกเลอก ของตวอยางแตละหนวยได การสมตวอยางวธนสามารถค านวณคาความคลาดเคลอนตางๆได ซงปกตนยมใช 5 วธ ดงน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

61

1) กำรสมตวอยำงแบบธรรมดำหรอแบบงำย ( simple random sampling) เปนการเลอกตวอยางจากประชากรโดยตรง โดยทกหนวยประชากรมโอกาสถกเลอกเทาๆกน เหมาะกบประชากร ทมความคลายคลงกน โดยใชตารางเลขสมหรอใชการจบฉลาก

2) กำรสมตวอยำงอยำงมระบบ (systematic sampling) เปนการเลอกตวอยางจากประชากรโดยตรง โดยทกหนวยของประชากรมโอกาสถกเลอกไมเทากน ขนกบชวงของการสมและเลขสมตวตนทใช การเลอกตวอยางแตละหนวยขนกบการเลอกตวอยางกอนหนาน วธนเหมาะกบประชากรจ านวนมากทไมสะดวกในการใชตารางเลขสมหรอการจบสลาก

3) กำรส มต วอย ำงแบบแบ งช น (stratified sampling) เป นการเล อกต วอย าง จากประชากรทถกแบงออกเปนกลมๆตามลกษณะบางอยาง แลวเลอกตวอยางจากทกกลมมาศกษา การแบงชนมหลกส าคญวาตองแบงชนใหประชากรในชนเดยวกนมความคลายคลงกนและประชากรแตละชนมความแตกตางกน และไมควรแบงชนมากเกนไป

4) กำรสมตวอยำงแบบจดกลม (cluster sampling) เปนการสมตวอยางโดยแบงประชากรทศกษาออกเปนกลมๆแลวเลอกมาเพยงบางกลม โดยการสมตวอยางแบบธรรมดาหรอแบบมระบบกได แลวเกบขอมลจากบางหนวยหรอทกหนวยของกลมทถกเลอก เชนแบงกลมโรงเรยน ในกรงเทพมหานครตามเขตไปรษณย ได 51 เขต แลวเลอกมาบางเขตอาจเลอกเพยง 5 เขต แลวท าการเกบขอมลจากทง 5 เขตน ในการแบงกลมตองพยายามใหประชากรมความคลายคลงกน

5) กำรสมตวอยำงแบบหลำยขนตอน (multi-stage sampling) เปนการสมตวอยาง ทใชวธการสมตวอยางทกลาวมาแลว 2 วธ ขนไป เชนการเกบขอมลคนในต าบลหนง จะใชการสมตวอยางแบบธรรมดาสมหมบานกอนวาจะเกบขอมลหมบานใด แลวสมครวเรอนในแตละหมบาน จะไดครวเรอน ทจะเกบขอมล กรณมการสม 2 ครง คอครงแรกสมหมบานและครงทสองสมครวเรอน ซงเรยกวาการสมสองขนตอน (two –stage sample)

2. กำรสมตวอยำงโดยไมใชทฤษฎโอกำสทจะเกด เปนการสมตวอยางโดยไมค านงถงโอกาสทประชากรแตละหนวยจะถกเลอกเปนตวอยาง หากตองการใชสถตเชงอางองวเคราะหขอมลตองไมใชการสมตวอยางวธน การสมตวอยางโดยไมใชทฤษฎโอกาสทจะเกด แบงได 4 วธ ดงน

1) กำรสมตวอยำงแบบเจำะจง ( purposive sampling) เปนการเลอกกลมตวอยาง ตามความตองการของผเลอก เชน ตองการศกษาการยายถนเขากรงเทพมหานครของชาวภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กอาจเลอกจงหวดใดจงหวดหนงทมลกษณะคลายคลงกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอ แลวก าหนดใหใชจงหวดนนเปนจงหวดตวอยางในการศกษาการสมวธนเปนการสมตวอยางโดยอาศยขอมลตางๆทมอยประกอบการตดสนใจในการเลอกกลมตวอยาง 2) กำรสมตวอยำงแบบก ำหนดจ ำนวนตวอยำง (quota sampling) เปนการเลอกตวอยางโดยก าหนดจ านวนตวอยางแตละประเภทไวกอน แลวเกบขอมลครบตามจ านวนตวอยางทก าหนดไวในแตละประเภท โดยทวไปการก าหนดจ านวนตวอยางอาจท าตามๆกน เชนก าหนดจ านวนตวอยางโดยอาศยขอมลจากงานวจยทท ามาแลวหรอก าหนดตามลกษณะทางประชากร วธนนยมมากในการวจยตลาด เพราะเปนวธทงายและท าไดสะดวก 3) กำรสมตวอยำงแบบบงเอญ (accidental sampling) เปนการเลอกตวอยางโดยค านงถงความสะดวก สบาย ความปลอดภยของผ เลอกเปนหลก ไมมการก าหนดจ านวนตวอยาง แยกประเภท ไมมการก าหนดขนาดตวอยางตามลกษณะตางๆ การเกบขอมลจงเกบจากผทบงเอญพบ เชน ในศนยการคา หนาโรงเรยน เปนตน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

62

4) กำรสมตวอยำงแบบบอกตอ (snowball sampling) เปนการเลอกตวอยางชดแรก ทมลกษณะตรงกบความตองการของผศกษา แลวใหตวอยางชดแรกชดแรกบอกตอวามใครทรจก เขาขายเปนตวอยางได กจะไดตวอยางชดทสอง แลวใชตวอยางชดทสองบอกตอผทเขารจกทเขาขายเปนตวอยางได ถามตอๆไป จนไดจ านวนตวอยางตามจ านวนทตองการ ในบทน นอกจากจะกลาวถงการรวบรวมขอมล การใชเครองมอ ไดแก แบบสอบถาม การสมภาษณ การสงเกต การสนทนากลม สงส าคญในการวจยเชงปรมาณนอกจากการก าหนดกลมเปาหมายในการศกษาโดยการสมตวอยางแลว ขนตอนส าคญอกประการหนง คอการวเคราะหและ การน าเสนอขอมล

กำรจดกำร กำรวเครำะหและกำรน ำเสนอขอมล เมอมการเกบรวบรวมขอมลในสนามเสรจสนลง กจะเขาสกระบวนการวเคราะหขอมลทเกบมาได แตกอนทจะวเคราะหขอมลดงกลาว ผวจยจะตองจดเตรยมขอมลใหอยในรปแบบทเหมาะสมส าหรบการวเคราะหขอมลดวยเครองคอมพวเตอร

ขนตอนของกำรประมวลผลขอมล (มหาวทยาลยมหดล,สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2553 น.103) ประกอบดวย

1. กำรบรรณำธกรณขอมล (data editing) คอการพยายามหาขอผดพลาดทเกดขนแลวแกไข เพอให เหลอขอผดพลาดนอยทสดเทาทจะนอยได ท งน เพอให ไดขอมลทถกตองมากทสด ความผดพลาดของขอมลสามารถเกดขนไดในหลายๆขนตอน โดยเฉพาะตองตรวจสอบขอมลทเกบมาได จากการเกบแบบสอบถาม ดงนนจะตองมการบรรณาธกรณขอมลในหลายขนตอนดวยเพอคนหาขอผดพลาดใหเหลอนอยทสด

2. กำรลงรหส (coding) คอการแปลงค าตอบตางๆ ตามรายละเอยดทมอย มากมาย ในขอมลดบใหอยในรปของตวเลข ส าหรบท าการวเคราะหทางสถตตอไป โดยทวไปแบบสอบถามจะมการเตรยมรหสไวลวงหนา โดยจะมรหสตางๆของค าตอบทเปนไปไดส าหรบค าถามของแตละขอ พรอมกบระบวาขอมลส าหรบค าถามแตละขอจะอยต าแหนงใด (สดมภทเทาไร) หรอมความยาวกสดมภในแฟมขอมล และควรมการเตรยมคมอลงรหส (codebook) เพอใชเปนแนวทางในการลงรหสและเพอเตอนความจ าวาตวแปรแตละตวตองการวดอะไรบางในขณะทท าการวดขอมล

3. กำรบนทกขอมล เมอขอมลไดรบการลงรหสแลว กถงขนตอนของการบนทกขอมลลง ไปในสอทเครองคอมพวเตอรสามารถอานได โดยอาศยคอมพวเตอรเปนเครองมอส าคญ

ผานโปรแกรมการบนทกขอมลตางๆทมเปนจ านวนมาก เมอบนทกขอมลเสรจแลว ขอมลทลงรหสกจะอยในสอทคอมพวเตอรอานได เชน เทปแมเหลก จานแมเหลก ดสเกต

4. บรรณำธกรณขอมลดวยเครองคอมพวเตอร หลงจากบนทกขอมลทลงรหสแลวกอนทจะน าขอมลไปวเคราะห จะตองตรวจสอบหาขอผดพลาดดวยคอมพวเตอรอกครง เพอลดขอผดพลาดตางๆ ทอาจเกดขนไดใหเหลอนอยทสดเทาทจะนอยได แลวจงน าขอมลนนไปท าการวเคราะหทางสถตตอไป

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

63

กำรวเครำะหขอมลเชงปรมำณ ในการเลอกใชสถตเพอวเคราะหขอมลเชงปรมาณ นอกจากตองค านงถงวตถประสงคในการศกษาแลว ยงตองค านงถงระดบการวดของขอมลดวย ซงระดบการวดของขอมลเชงปรมาณ ม 4 ระดบ (มหาวทยาลยมหดล,สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2553 น.111) ดงน 1. ระดบกลม ขอมลทมการวดระดบนมลกษณะตางกน ในการแบงลกษณะจะตองแบงใหครบทกลกษณะ เชน ศาสนาแบงเปนพทธ ครสต อสลาม เปนตน

2. ระดบจดอนดบ ขอมลทมการวดระดบน สามารถเรยงล าดบได ทราบไดวามากหรอ นอยกวากน เชน การศกษาแบงเปน ประถมศกษา มธยมศกษา อดมศกษา หรอความพงพอใจแบงเปน พงพอใจมากทสด พงพอใจมาก พงพอใจปานกลาง พงพอใจนอยและไมพงพอใจเลย 3. ระดบชวง ขอมลทมการวดระดบน จะมชวงหางระหวางคาแตละคาเทากน แตศนยยงมคา เชน อาย 0 ป แสดงเกดมาแลว แตยงไมถง 1 ป การวดอาย 0ป 1ป 2ป 3ป ....90ป ถอวาเปนการวดระดบชวง 4. ระดบอตรำสวน ขอมลทมการวดระดบน จะมชวงหางระหวางคาของขอมลแตละคาเทากนและมศนยทไมมคาเลย เชน สวนสง 0 ซม. คอไมมสวนสงเลย การวดระดบนมหนวยวดตางๆไดเชน รายไดตอเดอน 3,000 บาท 5,000 บาท 7,000 บาท......100,000 บาท เปนตน โดยสรป การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ จ าเปนตองใชสถตวเคราะห ซงเปนการใชสถตเพอวเคราะหขอมลและน าเสนอขอมล โดยสถตทใชแบงเปน 2 แบบ ไดแก สถตเชงบรรยายและสถตเชงอางอง ซงมวธใชแตกตางกนไปตามชนดของสถตนนๆ ในการค านวณคาหรอวเคราะหขอมลนสามารถใชโปรแกรมส าเรจรป เชน SPSS for windows ค านวณใหได สถตเชงบรรยำย เปนสถตทใชบรรยายลกษณะของขอมลเฉพาะกลมทศกษา เชน บรรยายลกษณะของกลมตวอยาง หรอของประชากร สถตเชงบรรยายไดแก การวดแนวโนมเขาสสวนกลาง การวดการกระจาย อตราสวน สดสวน รอยละ เปนตน สถตเชงอำงอง ใชวเคราะหขอมลจากตวอยางแลวสรปผลทไดอางองไปยงประชากร ซงความเชอถอไดในการสรปอางองนขนกบตวอยางวาเปนตวแทนทดของประชากรเพยงใด โดยปกตกอนการสรปอางองตองมการทดสอบสมมตฐานกอน ซงสวนใหญจะเขยนสมมตฐานทางการวจยไวในรายงานการวจย ในขณะทการทดสอบสมมตฐานจะใชสมมตฐานทางสถต ทสวนใหญจะไม เขยนไวในรายงานวจย ผศกษาตองตงสมมตฐานทางสถตไวในใจ ซงในการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรม SPSS for windows ผศกษาเพยงแตเปรยบเทยบคาผลลพธทโปรแกรมค านวณไดกบคาระดบนยส าคญ เชน 0.05 หรอ 0.01 เพอแปลผลทโปรแกรมวเคราะหได

กำรวเครำะหขอมลเชงคณภำพ ในทนจะเนนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพแบบสรางขอสรป ซงขอมลทจะน ามาวเคราะหจะเปนขอความบรรยายทไดจากการสนทนากลม การสมภาษณ การสงเกต หรอการบนทกในภาคสนาม โดยวธการหลกทใชในการวเคราะหแบงเปน 3 แบบ (มหาวทยาลยมหดล,สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2553 น.128 - 131) ไดแก

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

64

1. กำรวเครำะหแบบอปนย (Analytic induction) เปนวธการตความสรางขอสรป ขอมลจากรปธรรม หรอปรากฏการณทางสงคมทมองเหน เชน การท ามาหากน สภาพทเปนอย เดกขาดสารอาหาร พธกรรมตางๆในหมบานขณะเขาไปเกบขอมล โดยขอสรปนถอวาเปนขอสมมตฐานชวคราว เปนขอสรปเบองตนเทานน และเนองจากการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ เปนกระบวนการทตองท าตอเนองไปตลอดเวลาของการวจย อยางเปนขนตอน โดยอยางนอยควรเรมตงแตขนเกบขอมลในภาคสนาม การทไดมการจ าแนกขอมลเบองตนโดยตงเปนขอสมมตฐานชวคราว จะชวยใหนกวจยหรอนกประเมนสามารถเชอมโยงขอมลทไดจ าแนกไวแลวไดงายขน และท าใหนกประเมนรวบรวมขอมลเพมเตมไดตลอดเวลา สมมตฐานชวคราวเมอไดรบพสจนแลวจงเปนขอสรป และตความออกมาในรปของค าอธบาย กรอบแนวคด หรอ ทฤษฎ ดงนนในการวเคราะหขอมล หวใจส าคญอยทการสรางสมมตฐาน 2. กำรวเครำะหขอมลโดยกำรจ ำแนกชนดขอมล (Typological Analysis) เปนการวเคราะหเหตการณทตอเนองกน แบงได 2 แบบ คอ

1) แบบใชแนวคดทฤษฎ เปนการจ าแนกชนดในเหตการณหนงๆ โดยยดแนวคดทฤษฎเปนกรอบในการจ าแนก แนวคดและทฤษฎพนฐานทนยมใช ไดแก ทฤษฎการวเคราะหชมชนในบรบท ทเกยวของกบสงคม ละโครงสรางซงเปนพลวตรเชอมโยงกบประวตชมชน ทฤษฎเครอขายสงคม และทฤษฎโครงสรางการหนาท (แบงเปนการกระท า กจกรรม ความหมาย ความสมพนธ การมสวนรวมในกจกรรมและสภาพสงคม

การวเคราะหตามแบบการจ าแนกน เปนกรอบในการอธบายถงความเปนมา สาเหตและผลทเกดขน เปรยบเสมอนเปนการประมวลผลขอมลเบองตน เพอประโยชนในการเกบขอมลสวนทยงขาดหายไปเพมเตมไดลอดเวลา การวเคราะหขอมลแบบแนวคดทฤษฎ หวใจส าคญอยทการสรางสมมตฐานเชนเดยวกน โดยนกประเมนตองพยายามเกบขอมลตางๆจากปรากฏการณหลายๆอยาง เพอมาพสจนและหาขอสรปทชดเจนและสามารถตอบวตถประสงคของการวจยได

2) แบบไมใชแนวคดทฤษฎ เปนการจ าแนกขอมลทจะวเคราะห ตามความเหมาะสมของ ขอมล โดยวธจ าแนกตามประเภททสมพนธกบแบบแผนชวตทนกประเมนสงเกตเหน โดยจ าแนกตามชนดของเหตการณ ระยะเวลาทเกดเหตการณ บคคลทเกยวของ สภาพแวดลอม ซงนกประเมนจะตองพจารณาดความสม าเสมอของการเกดเหตการณตางๆ ซงเปนพนฐานในการอธบายสาเหตของปรากฏการณทเกดขน 3. กำรวเครำะหโดยใชสงทเปนแกนหลกของปรำกฏกำรณกำรประเมน (Domain Analysis) เปนการวเคราะหโดยใชสงทเปนแกนหลกของการวจย โดยใชแนวทางการวเคราะหทไดม าจากการเกบรวบรวมขอมลหลายวธ โดยประยกตหลกการวเคราะหของ Spradley (1979) และยงคงไวซงความหมายอยางเขมงวดแตละขนตอนของการวเคราะห เชน

1) การจ าแนกสงทเปนแกนหลก ของปรากฏการณ 2) การจดกลมรายละเอยดในแตละประเดน เพอทจะสรางทฤษฎจากประเดนยอยๆ 3) การจ าแนกองคประกอบ ภายในประเดนยอยๆ 4) การสรางภาพรวมโดยการคนหาความสมพนธภายในของแตประเดนยอยและมความสมพนธกบประเดนอนๆทเปนแกนหลก การวเคราะหตามแบบน จะชวยใหนกประเมนหาความสมพนธและอทธพลของสงทเปนแกนหลกเบองตน ซงชใหเหนประเดนความส าคญของการวจยหรอการประเมนไดชดเจนขน

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

65

บทท 7 บทสรปและกำรน ำคมอไปใชประโยชน

บทสรป ตามบทบาทอ านาจหนาทของส านกงบประมาณของรฐสภา จะตองสนบสนนขอมลเอกสารวชาการดานการเงน การคลง และงบประมาณ รวมทงตดตาม ตรวจสอบ การใชจายงบประมาณของรฐบาล ใหเปนไปอยางเหมาะสม คมคา และสอดคลองกบวตถประสงคของพระราชบญญตทรฐสภาใหความเหนชอบ ส านกงบประมาณของรฐสภาจงจ าเปนตองพฒนานกวเคราะหงบประมาณ ใหมความรดานการตดตามประเมนผล เพอใหเกดการตรวจสอบและการถวงดลอ านาจของฝายบรหารและฝายนตบญญตไดอยางมประสทธภาพ การจดท าคมอ แนวทางการตดตามประเมนผล เลมน จงมวตถประสงคเพอใชเปนคมอสนบสนนใหนกวเคราะหงบประมาณ ของส านกงบประมาณของรฐสภา สามารถใชเปนแนวทางในการปฏบตงานตดตามประเมนผล โครงการ /นโยบายส าคญของรฐบาล และเพอใหการจดท ารายงานมความถกตอง นาเชอถอ ตามหลกวชาการ และเปนไปในแบบรปเดยวกน ดงทไดกลาวไวในบทท 1 ถงหนวยงานภาครฐ ทท าหนาทตดตามประเมนผลวามหลายหนวยงาน แตอาจมประเดนหรอจดเนนในการตดตามประเมนผลทแตกตางกนแลวแตบทบาทและอ านาจหนาทของแตละหนวยงาน ในคมอเลมนจะใหความส าคญกบการตดตามประเมนผลในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร การเขาใจถงระบบงบประมาณดงกลาวจะท าใหสามารถวางระบบและรปแบบการตดตามผลและประเมนผลไดอยางมประสทธภ าพ ซงการตดตามประเมนผลในระบบงบประมาณทใชในปจจบนใหความส าคญตงแตการจดสรรงบประมาณ กระบวนการ ผลผลต และผลลพธตามยทธศาสตรของรฐบาล และเนนผลการใชจายงบประมาณควบคไปกบผลการด าเนนงานของแตละหนวยงานดวย ดงนนในบทสรปน จะเปรยบเทยบใหเหนถงความแตกตางระหวางการตดตามประเมนผลของส านกงบประมาณ(ฝายบรหาร)และส านกงบประมาณของรฐสภา (ฝายนตบญญต) ตามบทบาทและอ านาจหนาทของทงสองหนวยงาน ดงตารางท 7.1

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

66

ตำรำงท 7.1 ควำมแตกตำงระหวำงกำรตดตำมประเมนผลของส ำนกงบประมำณ(ฝำยบรหำร)และส ำนกงบประมำณของรฐสภำ (ฝำยนตบญญต)

ส ำนกงบประมำณ (ฝำยบรหำร) ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ (ฝำยนตบญญต) 1. กำรตดตำมผล รปแบบ - ใชแบบรายงาน สงป.301,สงป.302 - ตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก สำระส ำคญ - ต ดตามผลการด า เน น งานและผลการใช จ า ยงบประมาณ ตามตวชวดของกจกรรมและผลผลตทก าหนดไวในเอกสารงบประมาณรายจายประจ าป - เพอเพมประสทธภาพ เพอปรบปรงแกไขปญหาระหวางด าเนน /โครงการ - จดทเนน ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลต ผรบผดชอบ ส านกจดท างบประมาณดานตางๆ

1. กำรตดตำมผล รปแบบ - ตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก สำระส ำคญ - ต ดตามผลการด า เน น งานและผลการใช จ ายงบประมาณของงานหรอโครงการของสวนราชการทคณะกรรมาธการหรอฝายนตบญญตใหความสนใจ - ดภาพรวมของการด าเนนงานโครงการ ปญหาอปสรรคและแนวทางแก ไข ขอเสนอแนะในการด าเนนงานในอนาคต ผรบผดชอบ คณะกรรมาธการดานตางๆ มอบหมาย

2. กำรประเมนผล รปแบบ - การประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก สำระส ำคญ - ต ดตามผลการด า เน น งานและผลการใช จ ายงบประมาณ ตามแผนทก าหนดไวของโครงการ - วดประสทธผลทเกดขนเปรยบเทยบกบวตถประสงค เพ อตดสนความส าเรจของโครงการ และผ ได รบประโยชนจากโครงการ - จด เนน ดความส าเรจของผลผลต ผลลพธและผลกระทบและความคมคาของโครงการ เพอวางแผนโครงการในอนาคตใหดขน ผรบผดชอบ ส านกประเมนผล

2. กำรประเมนผล รปแบบ - การประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก สำระส ำคญ - ต ดตามผลการด า เน น งานและผลการใช จ ายงบประมาณอยางมประสทธภาพ คมคาและสอดคลองกบวตถประสงคตามทรฐสภาใหความเหนชอบ - ดผลส าเรจในภาพรวมของโครงการโดยใหความส าคญกบผลลพธ ผลกระทบและความคมคาของโครงการ เพอใชประกอบการพจารณาโครงการ/นโยบายส าคญทตองด าเนนการตอเนองหรอโครงการมลกษณะเดยวกนของฝายนตบญญตหรอคณะกรรมาธการดานตางๆ ผรบผดชอบ คณะกรรมาธการดานตางๆ มอบหมาย

3. เกณฑกำรเลอกโครงกำรเพอตดตำมประเมนผล - งานตามภารกจประจ า ใชแบบรายงาน สงป.301 - ตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก แผนงาน/โครงการ ของสวนราชการทมวงเงนสงและเปนนโยบายส าคญ - ประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก โครงการ/นโยบายส าคญของรฐบาลทมวงเงนสงและมผลกระทบตอสงคมในวงกวาง

3. เกณฑกำรเลอกโครงกำรเพอตดตำมประเมนผล - เนนการตดตามประเมนผลในประเดน/เรอง ทคณะกรรมาธการดานตางๆ หรอฝายนตบญญตใหความส าคญ/ความเหน/หรอตงขอสงเกตไว

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

67

จากตารางท 7.1 ดงกลาวขางตน เมอวเคราะหประเดนและจดเนนในเรองการตดตามประเมนผล โดยดจากบทบาทและอ านาจหนาทของทงสองหนวยงานจะพบวา ส านกงบประมาณ จะแยกการตดตามผลและการประเมนผล โดยมหนวยงานยอยเปนผรบผดชอบ โดยการตดตามผล จะใชแบบรายงาน สงป. 301,สงป. 302 เปนหลกในการตดตามผลการใชจายงบประมาณและผลการด าเนนงานของภารกจประจ า ตามผลต/กจกรรมทก าหนดไว โดยสวนราชการจะตองรายงานผลใหส านกงบประมาณทราบเปนรายเดอน /รายไตรมาส และส านกงบประมาณจะรายงานสรปผลการด าเนนงานและผลการเบกจายงบประมาณในภาพรวมทงป เสนอใหคณะรฐมนตรทราบ เมอสนไตรมาส 4 ของแตละปงบประมาณ รวมทงจะมการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก โดยจะคดเลอกจากโครงการส าคญของแตละสวนราชการทมวงเงนงบประมาณสงและมผลกระทบตอการด าเนนงานของหนวยงานประมาณปละ 40 เรอง โดยส านกจดท างบประมาณดานตางๆเปนผรบผดชอบ สวนการประเมนผล จะด าเนนการโดยส านกประเมนผล โดยจะเปนการประเมนผลเชงลกจากนโยบายส าคญของรฐบาล ประมาณปละ 8 – 10 เรอง สวนส านกงบประมาณของรฐสภา การตดตามประเมนผลทด าเนนการในปจจบน ท าไดเพยงการรวบรวมขอมลการเบกจายงบประมาณรายจาย โดยอาศยขอมลรายงานของกรมบญชกลางเพยงอยางเดยว จงเปนแคเพยงตดตามผลการเบกจายงบประมาณรายจายในภาพรวมของประเทศเปนรายกระทรวง กรม ในแตละไตรมาสเทานน ท าใหงานดานการตดตามประเมนผลยงไมครบถวนสมบรณ โดยเฉพาะขอมลผลการด าเนนงาน ปญหาอปสรรคทเกดขน รวมทงกลมเปาหมายทไดรบประโยชนโดยตรงจากการด าเนนโครงการหรอนโยบายส าคญของรฐบาล โดยเฉพาะผลสมฤทธทเกดขนในระดบผลลพธ และความคมคาในการใชจายงบประมาณแผนดน ดงนนนกวเคราะหงบประมาณของส านกงบประมาณของรฐสภา ควรมองคความรในดานการตดตามผลเฉพาะเรองเชงลก และการประเมนผลเชงลกในระดบผลผลต ผลลพธ และผลกระทบ โดยเนนในลกษณะของภาพรวม ระดบยทธศาสตรประเทศ โครงการทเปนนโยบายส าคญหรอเปนนโยบายเรงดวนของรฐบาล และเปนเรองทคณะกรรมาธการดานตางๆ ของฝายนตบญญตใหความสนใจ ทงนการปฏบตงานดานการตดตามประเมนผลดงกลาวไมสามารถเรยนรจากการศกษาแนวคด ทฤษฎ ตามต าราของสถาบนการศกษา หรอการสมมนาฝกอบรมแตเพยงอยางเดยว จ าเปนตองมการฝกภาคปฏบตในลกษณะของการวจยประเมนผล โดยเฉพาะการเกบขอมลจรงในพนทการด าเนนโครงการ หรอการสอบถามกลมเปาหมายทไดรบประโยชนหรอผมสวนไดสวนเสยจากการด าเนนโครงการทส าคญตามนโยบายของรฐบาล โดยการใชเครองมอเชนแบบสอบถามหรอการสมภาษณเ พมเตม เพอใหการตดตามประเมนผลมความครบถวนสมบรณ ทงผลการใชจายงบประมาณ ผลการด าเนนงาน ปญหาอปสรรคทเกดขนระหวางด าเนนโครงการ ความพงพอใจของกลมเปาหมายทไดรบประโยชนและผมสวนไดสวนเสย รวมถงความคมคาและผลกระทบทเกดขนจากการด าเนนโครงการ ซงการตดตามประเมนผลดงกลาว จะสอดคลองกบระบบการตดตามประเมนผลในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร ซงใหความส าคญตงแตการใชจายงบประมาณ กระบวนการ ผลผลต ผลลพธและผลกระทบทเกดขน เพอใหการใชจายงบประมาณแผนดน มประสทธภาพ ประสทธผล คมคาและเกดประโยชนสงสดแกสงคมและประเทศชาต กลาวโดยสรป ความแตกตางดานการตดตามประเมนผลระหวางส านกงบประมาณ (ฝายบรหาร) และส านกงบประมาณของรฐสภา(ฝายนตบญญต) คอในสวนของการตดตามผลส านกงบประมาณใหความส าคญกบภารกจประจ า โดยใชแบบรายงาน สงป. 301,สงป. 302 ตดตามทงผลการใชจายงบประมาณและผลด าเนนงานในระดบ กจกรรม ผลผลต ทก าหนดไว โดยเนนทประสทธภาพของการใช

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

68

จายงบประมาณและตดตามผลการด าเนนการควบคกนไปดวย เพอรายงานใหคณะรฐมนตรหรอฝายบรหารทราบทกไตรมาสและสนปงบประมาณ รวมทงใหความส าคญกบการประเมนผลในเรองทเปนโครงการหรอนโยบายส าคญของรฐบาล ในขณะทส านกงบประมาณของรฐสภา ไมเนนตดตามผลการด าเนนงานทเปนคาใชจายประจ า แตจะตดตามเฉพาะผลการเบกจายงบประมาณในภาพรวมของประเทศเปนรายกระทรวง กรม ในแตละไตรมาส และใหความส าคญในการตดตามประเมนผลในประเดน/เรอง ทคณะกรรมาธการดานตางๆ หรอฝายนตบญญต ใหความสนใจ เพอสนบสนนขอมลวชาการทเกยวของดานการเงน การคลงและงบประมาณ ใหกบคณะกรรมาธการฯหรอฝายนตบญญต เพอ เปนขอมลประกอบการพจารณาตรวจสอบการใชจายงบประมาณของฝายบรหารใหเปนไปอยางเหมาะสม คมคา และสอดคลองกบวตถประสงคของพระราชบญญตทรฐสภาใหความเหนชอบ

กำรน ำคมอไปใชประโยชน การจดท าคมอเลมน มวตถประสงคเพอใชในกลมงานส านกงบประมาณของรฐสภา เปนหลก และตองการใหนกวเคราะหงบประมาณสามารถน าวธการ ขนตอน การตดตามผลเฉพาะเรองเชงลกและการประเมนผลเฉพาะเรองเชงลก ตามคมอดงกลาว ไปใชในการลงพนทไดจรง รวมทงใชเปนกรอบแนวทางในการตดตามผลและการประเมนผล เพอใชตดตามความกาวหนา ในการด าเนนงานและการใชจายงบประมาณ ปญหา อปสรรคและผลส าเรจจากการด าเนนโครงการหรอด าเนนงานตามนโยบายส าคญของรฐบาล จงขอสรปการน าไปใชประโยชนของคมอเลมน ดงน

1. เปนการปรบปรงพฒนางานและก าหนดกระบวนการขนตอนการท างาน ดานการตดตามประเมนผล ภายในกลมงานส านกงบประมาณของรฐสภา โดยเนนใหนกวเคราะหงบประมาณสามารถปฏบตงานไดอยางเปนระบบ มกรอบแนวคดและแนวทางการปฏบตงานตามหลกวชาการ และมขนตอนการตดตามประเมนผลทชดเจน ตลอดจนการจดท ารายงานการตดตามประเมนผล มความถกตอง นาเชอถอ และมรปแบบทเปนมาตรฐานเดยวกน

2. ลดระยะเวลาการสอนงาน และเสรมสรางความมนใจในการท างานดานการตดตามประเมนผล ใหแกนกวเคราะหงบประมาณภายในกลมงานส านกงบประมาณของรฐสภา

3. ใชเปนเอกสารอางองในการท างานดานการตดตามประเมนผล และใชเปนสอในการประสานงานระหวางทมท างานตดตามประเมนผลใหมความเขาใจไปในแนวทางเดยวกน ซงจะน าไปสผลงานทมคณภาพตามทก าหนด อยางไรกตาม กรณส านกหรอกลมงานอนในส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร จะน าคมอเลมนไปประยกตใชในการตดตามประเมนผล งาน/โครงการ ในความรบผดชอบ จะตองด าเนนการใหเหมาะสมตามบทบาทและอ านาจหนาทของหนวยงานตนเองดวย โดยเฉพาะการประเมนผลโครงการ นอกจาก CIPP Model ทเสนอไวในคมอเลมน หนวยงานอนทน าไปใชอาจตองศกษาแนวคดอนๆ เพมเตม เชน แนวคดการประเมนผลตามวตถประสงคของ Tyler เนองจากบางโครงการ ผประเมนอาจไมทราบบรบทโครงการ หรอ Input ของโครงการทงหมด แตอาจทราบเฉพาะวตถประสงคของโครงการ เปนตน และประการส าคญ ในการตดตามประเมนผลจะตองค านงถงองคประกอบส าคญ 2 สวน ทตองมอยในรายงานคอ ผลการใชจายเงนงบประมาณและผลการปฏบตงาน ควบคกนดวย

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

69

เอกสำรอำงอง

จกรกฤษณ นรนตผดงการ. (2548). กำรวเครำะหและประเมนโครงกำร. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ. (2546). กำรบรหำรจดกำรระบบงบประมำณแบบมงเนนผลงำนตำม ยทธศำสตรชำต. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ธงชย สนตวงศ. (2531). หลกกำรจดกำร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณชย. บญศร พรหมมาพนธ. (2552). การประเมนผลโครงการ. ใน เอกสำรประกอบกำรบรรยำยเรอง กำรประเมนผลโครงกำร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยบรพา. ภาณ วงษเอก. (2551). คมอประกอบกำรอบรมเชงปฏบตกำร หลกสตรกำรตดตำมและ

ประเมนผลโครงกำร. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงมหาวทยาลยมหดล. มหาวทยาลยมหดล โดยสถาบนวจยประชากรและสงคม. (2553). คมอกำรประเมนผลส ำเรจใน

ระดบผลลพธและผลกระทบของโครงกำร. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงมหาวทยาลยมหดล. มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. (2557). โครงกำรปรบปรงเพอยกระดบระบบ

ประเมนผลฯ. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. เยาวด รางชยกล. (2549). กำรประเมนผลโครงกำร : แนวคดและแนวปฏบต (พมพครงท 3). กรงเทพฯ:

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. โยธน แสวงด. (2529). เทคนคกำรวจยเชงคณภำพ : กำรสนทนำกลม. (เอกสารอดส าเนา). กรงเทพฯ: วฒนา วงศเกยรตรตน. (2541). กำรบรหำรโครงกำร (Project Management). กรงเทพฯ:

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. วฒนา วงศเกยรตรตน. (2545). กำรประเมนผลโครงกำร . กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. สมหวง พรยานวฒน. (2544). รวมบทควำมทำงกำรประเมนโครงกำร. กรงเทพฯ: ส านกพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. เสนาะ ตเยาว. (2543). หลกกำรบรหำร. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ส านกงบประมาณ ส านกนายกรฐมนตร. (2545). แนวทำงกำรตดตำมประเมนผลกำรด ำเนนงำน

ของส ำนกประเมนผล. (เอกสารอดส าเนา). กรงเทพฯ: ส านกงบประมาณ ส านกนายกรฐมนตร. (2554). คมอกำรตดตำมผลของส ำนกประเมนผล.

(เอกสารอดส าเนา). กรงเทพฯ: อญชนา ณ ระนอง. (2554). แนวคดการบรหารองคกร. ใน เอกสำรประกอบกำรบรรยำยวชำกำร จดกำรปฏบตกำร. กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. อทย เลาหวเชยร. (2544). รฐประศำสนศำสตร : ลกษณะวชำและมตตำงๆ. กรงเทพฯ: เสมาธรรม. Taylor, Laurence.( 2001). Good Monitoring and Evaluation Practice. Retrieved October 20, 2015 from http:// www.Parcinfo.org

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

คมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผลคมอแนวทำงกำรตดตำมประเมนผล

70

จดท ำโดย ส ำนกงบประมำณของรฐสภำ

ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร